7 -13 FEBRUARIE 1992 R2,20(BTWlngeslu it)

. 'n Boere-terroris se oorlogsverklaring Rasmoorde vervang gesinsmoorde onderAfrikaners The extras thatSpike neverpaid K lara Viljee is soos 'n Pears-advertensie Die Boere in Botswana blymaarBoere nau VRYDAGOGGEND

'n Boere-tsrrons se oorlogsverklaring 5 The extras that got Spiked 7 MAX DU PRE EZ Sambok-regering in Bop 7 JFK - Die waarheid isdalk vreemder as fiksie 9 SAUK versmoor die TV-bedryf 14 Die siel van die berserker? 17 Die film word die geskiedenisboek Die aborsietwis duur voort 18 IEMAND watOliverStonese rolprent}FKgesienhet, salooitweerdie "amptelikewaarheid"oordie sluipmoord Die ANC-AWB moordkontrak: die feite 24 op KennedygIonie. Diefilm hetnou diegeskiedenisboekgeword. WatweetdiegewoneSuid-Afrikaner, byvoorbeeld,vanVletnami'Dltwathy/syuit films oordie onderwerp (Platoon, BomontheFourthojJuly, byvoorbeeld, ookdeurOliverStone)gekryhet, dannie? Fiksieasmetodeomdiegeskledenisteherskryf,hetontsteIIende,maarpotensieelookopwlndendemoondikhede. Mense gIostories.Olemenslikepsigewerkso:'nvertelling met'nverhaallynen menslike karakters, heldeen skurke, is heelwat magtiger as koue 'feite", Menseidentifiseerhulle met mense wat kan seerkryen llefbe, Botswana se Ventersdorp-boere 20 patriotteofverraaiers,misdadigersofvegtersvirgeregtigheid, karakterswat die soort emosieswys watgewone Skepsels wat dink hulle isverskil/end 27 mensedaagliks voel. Sou die wereld vandag nog so 'n afsku In NaziDuitslandgehad het as dit nie vir rolprente was wat die volksmoordop dlejodegedramatiseerengesigtebydielydinggesithet nie? HoekomisdaarbynageensimpatieindiewereldvirdiewredelotvandieAmerikaanseIndianenie?Wantons het almala1 tienWesternsgesien en ons metdie cowboys,dieIndlaan-jagters,getdentfflseer, Rolprente soos Nazi-skelette uit Argentinie se kas SoldierBlueandDanceswtth Wol~hetnet'nkleindeel~ievandieskadeherstel 22 Hoe lankgaanditnogneem virWesterlingewat TbeOrlentExpressgesien het,omnie skrikkerigtewees dieoomblikas Ou mense op pad uit in China 23 jyjouvoete inTurkyesitnie?jarelankhet die filmZmensese oordeelvanGriekelandbepaal, en ons sounooitso deeglik bewus gewees hetvandiepraktykeonder dieArgentynse veiligheidsmagte asditnievirNightofthePenctlswas nie.Missing, deurCostaGavras, hetdiewereld ingelig oorChili, terwyl dierolprentGut!tybySusplcion metRobertdeNirodie aaklighede vandie McCarthy-era onderons aandag gebringhet.Enso kan 'n mensaangaan, Lila: An Enquiry Into Morals 29 ITISNATUURUK NIE NET rolprent~ nie,maarooktelevisie watdiesoortmaghet.Endan ook nienettelevisie-drarnasnie,maar ookdokumentere,DieBritse dokumentertbeleader, hisdrtverandthedrlver'swtjehet dieheleAWB-kultuuroopgevlek soos Qeen boek oftienartikelsditkondoennie. . En dan isdaar natuurlik CNN, watdiewereldsemeningoordie Golf-oorlogs6 eensydiggevormhet datg'n boek ditweer kanregstelnie. Onshetditdan met onseie Degesiensoosditgebeurhet,hoekanons nie regweesnie?Maarons het nooit geweetwat isgesensureerofgeignoreerenwat ismetwattermotiefoor-geaksentueer nie,enons hetgeenbeheergehad oor Hennie Serfontein het sy Oor op die grond 12 wattermense se meningsgevraen watter gergnoreer isnie. Brolloks en Bittergal 16 Ekglo'n romanhetooksoortgelykepotensiaal,hoewelheelwatminderkragtig as'n rolprent,omdatdievisueleontbreek -en, helaas, omdatmindermenselees. - Geselsrubriek - Nataniel oor lekkerkry 16 ~ Ekhet onlangseen gelees: tbePowerojOne, 'n boek oor 'n Engelseseunse lewe in Suid-Afrikageskryfdeur Bryce Tim Sandham oor Sport 34 Courtenay.Hyhethiergrootgeword, maar isvirgroenerweiveldeAustralletoe en skryfdeesdae netafen toebriewe aan die WeekJyMatl. The book that influenced me most by Dieboek isaImaandelank'n blitsverkoperinAustralie, Brittanje en bierbyons.Ditisbaie onderhoudenden knapgeskryf, Raymund van Niekerk 34 maarBoerehaatiseintlikdie enigste tema. Ditisdieverhaalvan die seunse oorwinning oor die rassistiese,kru en dom Jurie de Wet writes about people and the law 35 Nazistiese Boere-boelies, mense metvoomamesoosSnotnoseenKlipkop. Elmari Rautenbach oor die week se TV 27 THE POWER OFONE, as 'n hoogs suksesvolle roman,gaanongetwyfelddienie-Afrikaansprekende lesers daarvan 'n dlep Nettie Pikeur se kosrubriek 39 afkeervan die Afrikaner laatontwikkel, want'0mensassossieerjouvolledigmetdie arme Engelse bloedjiese stryd.Die boekword nou ook'n rolprent,wat ditnogmeer invloedryk salmaak. Ditis'n voorbeeld van die misbruikvan flksieasgeskledenls, Maardaarisuitstekende plaaslikevootbeelde ook.Onshetalmalminofmeergeweetwatdielotvanons swartlandgenote is,maarvirbaie mensehetdit 'n romansoosPoppteNongenageverg omdiewerklikheid en onmenslikheiddaarvante laat Eenheid en verskeidenheid 25 deurdring. . . RiaanMalan se My Traitor'sHeart,watgIoookbinnekort'nroIprentword, isnog'nvoorbeeldvan hoe 'nlandsegeskiedenis Die Russe oorheers die Unisa-Transnet enomstandighedeheelwatmeerdeurdringendas'ngeskiedenisboekaanmenseoorgedra kanword Internasionale Klavierkompetisie 26 ~AnderSUid-AfrikaanseSkrywerswatbaieSUksesvoImetdiegenrespeel' isEisaJoubert(Mfssionarls) enJohnMiles (Krontek itdieDooJPot>. Chris Vick keeps the Jazz score 31 Ditisvera!Milesseboekwatmyopgewondemaakoordie potensiaalvanfiksieas'n manierom die geskiedeniste herskryf. 1 (Hyhet Kroniekgegrondop 'n werklike voorval, maar dit gedramatiseer en uitgebou om die verhaal so dramaties en ontstellendte maakaswatditsou gewees hetas aldiefeitebehoorlik bekend kon gewordhet.) .Ekkanniesien hoeonsandersvan dieGrootLeuensinonsonlangsegeskiedenisontslae kanraak asmetdiesoortmetode rue. 0?Sw~tbyvootbeeld, veralaandie handvankollega]acquesPauwseberiggewingensyboek, In theHeartoftbeWbore, Kru of gesofistikeerd? - Matt Sandham se vandie aakhghedevanstaatsgesteunde moordbendes. Maaramptelikbestaanditnie, Dieregering se so, en regterLouis spotprente 13 Harmshet dit bevestignasyondersoek.

MISKIEN MOETIEMAND 'NROLPRENT daaroor maak, ietssoos NightojthePencilsofM/ssissippiBurning, waarindiemense­ geweldenaars en slagoffers -gesigte en nameen emosieskry. pie potensiaal vanso ietsiswonderlik. Wantdaarmee kan die "amptelikewaarheid" - die"waarheid" soosdiestaatwil Kleinadvertensies/Smalls 30 hesyonderdane ditmoetsien-omseilwordendiewerklikheidvoorgehouwordDitkan nieop'n feitelikemanier, aswerklike reportage,gedoenwordnie,wantdaar iswetteen faktoresoos lasteraksieswatditverhoed. TV-programme 32 Miskienmoetonsook 'nAfrikaanse rolprent maakoor die Verwoerd-era en eenoordie werklikhedevandie militere Rolprentgids 36 destabiliseringvanons buurstate. ' Vrye Keuse films 38 En~i~n eenvirons.nie-Afrikaanssprekendelandgenote, 'nrolprentmetdeemiswatdiebitterhede indiegeskied7nis vandieAfrikanerskan uitbeeld as 'n deel vandie verklaringwaaromdiegroep sovol vrese, bitterheiden arrogansie IS.

7 - 13 FEBRUARIE1992 2 V",eW8Ukblad

.&'&llJJiEiliiJ£zaa'Z.Zi 2£ BR lEW E

Ryk leiers, arm mense "Joublikseml" Maggie Brown, 'n 73-jarlge InwonervanClewerIn die Oos-Transvaal, voordat sy 'nmanwathaar met 'nmeswouaanval,met tweeskate Kobus delaPort6 van Durbanvllle skryf: platgesklet het. k kan heeltemal verstaanas HermanScholtz wit kots elke keer as hy aan Marike de Klerkse eetgerei "Tot wattervlakhetonsnou gOOaal? Eken my vrouIs beskaafde mense.Inmyhulsgaanniksonwettigs aan nle- nagmlnderin my dink(VWB Briewe 17 - 23]anuarie), maar ek ondervind 'n probleem om my rektum te beheer elke slaapkamer: keer as ek aan die Mandela Paleis in Soweto dink en die R13 000 wat nooit by die onderdrukte AWB-IelerEugene TerreBlanche oorsyinhegtenlsneming vieruur die gemeenskap van Brandfort uitgekom het nie, Terloops, ambassadeur Herman Nickel kan goed 09gend In verband metdie 'Slag van Yemersaorp'. onthou dat die geld wel aan Haar (dis nou Winnie - Nelson se vrou) oorhandig is. "So don'tfeelsorry for - don'tcryforme Argentina. We'vegot E problems...andI'm blessed bymygood health: Die beste is natuurlik Allan Boesak wat 'n envan 'n halfmiljoen Rand in Constantia koop en nog geld Prosident George Bush oor, onder meet,sy gesondheid. het om 'n huis op die erf te bou. Nou sleep Boesak Die Burger hof toe omdat die die indruk sou skep dat "Dis moslogies - praatvoorjy skiet, put ailemoontllkhede ult," hy ultspattig is. Acme Dorothy Boesak en die Huisgenoot is seker volgende aan die beurt omdat hulle Jack Nel, KP-stadsraadslld virGermiston, wat ontovrede is oar die gewaag het om te beweer dat die ANC se Wes-Kaaplandse Ieier 'n voorkeur en liefde vir Franse Cuisine KP ss we/erlng om die volkstaat-idee na Kodesate Mem. en ingevoerde klere het: . "saddam Hussein still hashisJob, do you?" A bumper stickerseen In New Hampshlro, a state hard hit by the US Dltis baie duidelik dat daar 'n neiging by dieANC-leiersfigureis om 'n soort "Yuppie-elite"-lewenstylte volg. recession. Hoeversoenbaar dit met die ANCse filosofie is, is 'n ope vraag en hoe lank dit nog deur die onderdrukte en "I can do mythinking andnot have to concentrate on littlethingslike verarmdemassas aanvaar gaan word, sal net die tyd kan leer. Een of ander tyd sal apartheid en die onwettige memory: regime nie die skuld vir alles kan key nie. Axl Rose,leadsingerfor the rock bandGuns n'Roses, on Why be rolleson a TelePrompter whenhe sings. (Diefette rondom Boesak se beueerde aankoop van 'n erfts nou dte onderwerpvan 'n regsgedtng. Dte/eser kan nie nou bloot beengaan en se Boesak het tnderdaaddie erfgekoop nte - Red.) .

.my rubriee is my mening, nie 'n feiteliee verslag nie. Dalk betdie leserseeroaring in bospttale aanbom 'n Feministiese onderrok eensydige beeldgegee - na al diejare van apartheid, een van die mees geuelddadige tdeologteiJ in die modemegeshiedenis, Isdttwaarskynlikonvennydeltk. Mark Venter van Aucklandpark skryf: Kyk gerus rustig na, byvoorbeeld, boe Afrtkaner­ EksienAndrea Vinassa het haar resensieoor 1heFlsber nasionalismedieIaastepaardeeadesmetsuattleuens Ktngnou vir'n derdekeeraangepas. Piahaargewetehaar omgegaan beten boedie eenBoerseun na dteander ofwat? deesdaeswartmensevoordie ooetafmaai en wonder ALISTAIR FINDLAY IN CITY PRESS Miskienmoet sy ook haar ander patetiese resensies dan toat se dit van die Afrikaner se respek vir die hersien. Soos Chris Claassen se (VBW Briewe, 13 mensliee letoe - MdP.) Desember), haarfeministieseonderrokkie hangdarem verskriklik uit. Nie net dit nie, dit lyk my haar brandende bra het ook beide nippels van omvattende HET IY GEWEET? insig en goeie oordeel swart verbrand. Ag shame. Bring Scotland Yard Dieaanta! Amerikaners met Aids het pas die 200ODD-kerf verbygesteek. Ole (Die redaeste van VWB Is trots op die intellektuele Sentrum virSiektebeheer InAtlanta, Georgia, 59binne minder astwee jaar integriteit van die koerantsekunsredakteur. Na die David K,s"er vanBeIIYDI. skryf: kan daar 300000Alds-lyers inAmerika wees. Sedert 1981 het206392 reaksie en taalgebrute van dielesergeoordeel, wildtt Molly Lubowski, moeder van die vermoorde advokaat Amerikaners die slekte opgedoen enIs133 232daaraan deed, Die Aids­ voorkom ofby ienoat van 'n orouebater Is. Terloops, en politikus Anton Lubowski, is 'n Afrikanermoeder epldemie versprei alhoe vinniger: die eersle 100000 Amerikaanse Iyers het meVinassa dra nie etntltkrokke nie, en assy ntesterk Aids van 1981 tot1989 opgedoen •en die twsede 100000binne die volgende wat vasberade is om die raaisel om en moord op haar !wee jaar. meningsoorsehsismegebadbetnie, sousyntebyVWB geliefde en heldhaftige seunvir eensen altydop te los. tuis gevoel bet nie. ..Red.).. 'n Mensmoet haar bewonder en admireer want haar Die Franse regering wil kondome Inh06r skole versprel omleerlinge bewus te stryd is teen die almagtige Suid-AfrikaanseWeermag maak van Aids, maar die Rooms-Katolieke Kerf< enkonselWallewe groepa Is . en Suid-Afrikaanse Polisie- die skuldiges isonder hulle teen dievoorstel gekanl Ole minister van vroueregle, Veronique Nelertz, 56 sy te vinde en hulle sal mekaar nie "weggee" nie. Hulle hetdiepro]ak voorgestel omdat die measle Franse hulle nie aan "veilige seks' Opinies of feite is 'n gewetenlose klomp. steur nle. Net 'nkwart van dieseksueel aktlewe Franse gebruik kondome, hel 'n studie bevind. Van die ]aug tussen 18en 24jaar gebruik net 33 parsenl In elk geval hoe kan die Suid-AfrikaansePolisiehulle soms 'nkondoom. Wlebo van der Merwe van Parowskryf: eie ondersoek doen - quis custodiet custodes ipsos ­ Ekverwys na Max du Preez se rubriek, Vrydagoggend wie sal die bewaarders bewaak? - soos die ou Romeine (VWB 24 - 30Januarie). duisende jare gelede ontdek het. VryeWeekbladIs 'n onathankllke weekllkse nuustydskrff wat ungegeeword Ek kan wragtag nie die ou laat wegkom met "En Ons moet doenwat die eenpartystaat Kenia, toe een deur Wending Publlkasles Beperk(Reg.No.88/40168/06). vergeet dit, dit is doodeenvoudig nie waar dat die van hulle oud-Ministers vermoor is, gedoen het ­ Wending PUbllkasles Beperk en VryeWeekblad se adresIs: Breeslraal153, Newtown,Johannesburg. Oleposadres Is:Porous1n, Newtown2113. sogenaamde swart kulture minder respek het vir die Scotland Yard inroep en dit Iyk asof die moord nou Olelelefoonnommer Is(011)836-2151 endiefaksnommer 838-5901 . Ole menslike lewe as die wit gemeenskap nie." opgeklaar is. Molly moet aandring - en ons wat nog 'n Kaapstad-kanloor se teletoonnommer Is (021) 478960 ot 47 8819. endie My opleiding maak my gewoond daaraan om hart.en 'n gewete besit moet haar bystaan - en daarop Pretorla-kantoor (012)83-4879. stellings gestaaf te sien met voetnotas. Soas claar staan aandring dat die moord op haar seun, op David "...die Boere het langer penisse as die Souties..."moet Webster, RickTurner, Timol,prokureursMxengeen sy Redakteur: Max du Preez claar 'n nommer by dit aangedui wees (byvoorbeeld vrou Victoria, Iman Haron, Dr Neil Aggett,Ruth First, Assistenl-redakteurs: JacquesPauw, Andrea Vlnassa(Kuns), 16, 17 & 18). Agteraan die artikel sien jy 16, 17& 18 Ina van der Linde. Dulcie September,JeanSchoon en haar 8-jarige dogter, Polltleke Korrespondent: Hennle $erfonteln in die voetnotas verwys na artikels in ander Dr en mev Ribiero, Goniwe en sy drie kollegasen talle Sub-redaldeur: RyI< Hattingh gerespekteerde joemale wat die stelling staaf of ten ander vermoordes, deur Scotland Yard, of Interpol, of Kopleredakteur: JohanBruwer minste ondersteun op een of ander manier. Ontwerp: Anton Sassenberg 'n intemasionale poIisiespan ondersoek moet word • Kaapse kantoor: Chrfstelle Terreblanche Nou vra ek, waar kry Du Preez die "feit"vandaan? dan sal die waarheidaan die Iigkom en "theheads will In my opinie (gegrond op ondervinding in verskeie Recfable: PeBrlle Joubert, EsmaAnderson, LuckyKhuzwayo, Suid-Afrikaanse ,hospitale) is hy heel waarskynlik roll". Die Harms-Kommissiewas 'n klug van begin tot LlewelynRoderick / einde sowel as die McNaIIy-Komitee. President De AdYerten.I..: JoyCe DUbe, Louwrlns Potgleter verkeerd. Maar dit is my mening (hoewel die Redak.I_••I.tent: IreneZulu meerderheidvan mykollegaswaarmeeek gepraat het Klerk se plegtige belofte dat die saak van die Kantoo...... I.tent: JosephMoetasl, Vemon ZulU ook so voel). moordbendes "tot die been oopgesny sal word" het Bestuur.kon.ultant tot Wending Publlka.le. Beperk: Mark Beare doodgeloop en is SODS ''water op 'n eend se rug". In elk geval, ofditsois of nie maak nie saak nie.Wat Vrye Weekbladwordgedrukdellr CaxtonBeperk, KolMlandow"ll. Induatrla. bly staan ('n feit soos 'n koei) is dit:Joernaliste moet De Klerk sal so 'n ondersoek deur Scotland Yard Vrye Weekbladkot R2,20(BTWIngeslull)011 koaRll0 (BTWen aftewerlng Inges/uK) teenstaan deur allerhande floue verskonings te maak om vir 'n JearIn leleken, enR40(8TW Ingealull) vlr 18amaand•• In NamIbia,Swaziland. nie hulle opinies feite maak nie. Leaolho en 80ttwana kot dietydskrlfR2.20plusverkoopsbelastlng. Tarlew. vir - soewereiniteit en inmenging in ons huishoudelike bultelandaeInlekenareIt bynavraagby (011)4072011 besklkbaar. Z Iub (011) (Vrye Weekbladis nie 'n akademiesejoemaalnte, en sake ens. Problemamel verapreldlng moelgerIgwordun LouwrlntPolglelerof Irene u Y 8362151.

7 - -13 FEBRUARIE1992 lryeW88kbiad 3 Make Wisla yo [.A. Baczewski - est.1782- m

7 - 13 FEBRUAR/E1992 VryeWeekblad 56 GAAN ONS MOOR, SE LOaD Die SA Polisie het vandeesweek 'n deurbraak in sy veldtog teen regse terreurgemaak toe die voortvlugtende Lood van Schalkwyk in Bronkhortspruit in hegtenis geneem is - kort nadat die vermeende moordenaar oorlog teen die regering verklaar, en gedreig het om mense dood te maak.Van Schalkwyk is in hegtenis geneem terwyl hy met JACQUES PAUW gesels het.

WOD VAN SCHALKWYK en sy Chris­ ten-Vryheidsfront het vandeesweek oorlogteen Staatspresident FW de Klerk verklaaren gese dat hul baie mense gaan Van Schalkwyk se belangrikste onthullings doodmaak en weierom onder 'n "kaffer­ ofjoodse regering" te dien. Hy het gese dat hul vryheidstryd begin het en 'n • "Ons verklaar oorlog teen Staatspresident FW inspirasievir ander Afrikaners sal wees. Minute nadat Van Schalkwyk sy C)~ en gaan baie mense doodmaak. Die oorlogsverklaring gemaak het, was hy {~Vryheidsfront(CVF), wat goed ontwapen en terug agter tralies nadat 'n jong polisieman van die honde-eenheid • gewapen is, organiseer reeds die afgelope op Bronkhorstspruit hom vasgekeer en twee jaar vir sy terreurveldtog." in hegtenis geneem het. Van Schalkwyk, wat tereg staan op • "Ek het reeds heelwat dooies op my kerfstok." aanklagtevanmoordenpogingtotmoord, Van Schalkwyk sa hy was onder meer het die week gese. "Ek het reeds heelwat dooies op my kerfstok." Hy se sy manne, verantwoordelik vir 'n bomontploffing in Durban van hulle gewese waarin 'n programmeerder dood is. Verkenningskommandolede, is deeglik gewapen en wag net op sy bevel om met LOOO VAN SCHALKWYK • Die CVF het kontak en korrespondeer met die 'n volskaalse terreurveldtog te begin. Klu Klux Klan in Amerika, die National Front in Diever-regse leierhetvandeesweek sy onderskeidelik 60 dae, 53 dae en 46dae oorlogsverklaring aan 'n verslaggewer sonder kos was, het getoon dat die Brittanje en neo-Nazi-organisasies in Duitsland eetsakers - veral Maritz en Martin - beslis van Vrye Weekblad in 'n motor in en Frankryk. Bronkhortspruit naby Pretoria gemaak voeding tydens hul eetstaking ingeneem waar hy die sluier gelig het oor die het. . • am te bewys dat hy en sy organisasie ernstig VanSchalkwyk, 'n hartlyer, was geklee struktuur en optrede van sy organisasie, is, gaan hul binne die volgende week "n hul kontak met ander verregse in 'n langbroek en kortmouhemp en sy organisasieswereldwydengeweldpleging tradisionele baard was afgeskeer toe hy persoon ontvoer en sekere erkennings uit hom waarby hy reeds betrokke was. Maandagaand in die motor geklim het. het 'n martel. Om te bewys dat hy en sy organisasie Opsyskoot gelaaide swart rewolwer emstig is met hul oorlogsverklaring, het gele. Hy het gese. "Ek is gereed om te Van' Schalkwyk gese hy en sy manne sterf. Ekwi! nie meer in hierdie land leef binne die volgende week 'n persoon soos dit nou gaan nie. Ek sal in elk geval nooit weer 'n vry man wees nie. Dis of gaan ontvoer en op'nafgelee plek martel • Hy verag Maritzen Martin en wi! niks totdat hy sekere erkennings maak. Die . veg of die dood vir my. " hoeveel lede die CVF het nie, maar het met hulle te make he nie, Hy het reeds 'n erkennings wou Van Schalkwyk op 'n erken dat hul klein is en nooit 'n massa­ videoband laat vasle, VAN SQlALKWYK RET TYDENS sy organisasie sal word nie. dag na sy opname in die HF Verwoerd­ Van Schalkwyk het kort-kort na die gesprek met VWB gese. Hospitaal in Pretoria gevra om van hulle ontvoering verwys en dit het voorgekom • Die Christen-Vryheidsfront (CVF) • "EK BET REEDS HEELWAT DOOm weggeskuifte word. Hy se hy het vooraf asof die slafoffer 'n polisieman kan wees. organiseer reeds dieafgelopetweejaar 'n MANNE op my kerfstok", het hy in geweet dat Martin en Maritz oorsee gaan Van Schalkwyk wou nie se wie die ondergrondse milltere netwerk wat teen antwoord op 'n vraag of hy al terreur vertrek, OOt hulle hom duisende rande ontvoerde gaan wees nie, maar het die regering,dieANC enjodekan optree. gepleeg het, gese. Van Schalkwyk het skulden OOt hulle symotorgesteel het. Hy Die CVF is nou in 'n posisie waar hy ondemeem om VWB op hoogte daarvan gese benewens die aanklagte waarop hy was die enigste van die drie regses wat te hou. gereed is om tot militere aksie oor te nou tereg staan, was hy ook betrokke by werklik op 'n eetstaking was. Maritz en VWB se verslaggewer het na 'n gaan. . 'n aanslag op 'n bus (dit kon 'n mini-bus Martin het voeding ingeneem. naamlose oproep Van Schalkwyk om • Die CVF bestaan uit 'n netwerk van gewees het) in Bophuthatswana en die nege-uur Maandagaand voor 'n hotel op tweernan-selle. Die lede van die ':Jeppestraat-voorval".Hywou nieverdere ·EUGENETERREBIANCHEIS'Nlafaard verskillende selle ken mekaar en is Bronkhorstspruit ontmoet. Na 'n gesprek nie besonderhede verskaf of se waarna hy en kan nooit metdie Boer se vryheidstryd nie bewus van mekaar se identiteit nie. van sowat 90 minute het Van Schalkwyk verwys nle. vertrou word nie. Van Schalkwyk se die Slegslede van dieselfde selle ken mekaar ..Van Schalkwyk se hy het nooitvir die 'n polisiemotor opgemerk en die AWB en ander ver-regse organisasies is verslaggeweropdrag gegee op weg te ry. en tree saam op. Van Schalkwyk het gese Suid-AfrikaanseRegering as agentgewerk diestruktuurvansy organisasie isgegrond nie en sedert hy Maritz en Martin sowat kwaai deur die polisie gemfiltreer, In sy VanSchalkwyk het deurentyd'nrewolwer eie organisasie kom veiligheid eerste - en op sy skoot gehou. (Sien berig op p 6) op die van die Ku Klux Klan in Amerika. twee jaar gelede ontmoet het en hulle • Die militere lede van die CVFisalmaI saam in 'n sel was, is hy ook nie bewus dis hoekom hy na soveel maande steeds op vryevoet is.Die enigste regse leierwie VAN SQlALKWYK MOES VERLEDE goed gewapen en is in besit van wapens daarvan dat hulle agentevan dieStaatwas wat nie van Suid-Afrikaanse oorsprong is nie. se naamasvertroulingdeurVanSchalkwyk week in die Hooggeregshof in Pretoria genoem was, was Jan Groenewald. Van op aanklagte van moord en poging tot nie. Van Schalkwyk wou nie se waar die • 'n Polisiemanwas lid van dieverregse Schalkwyk se hyglo in die herstel van die moord verskyn. Hy was na bewering in wapens vandaankom nie en ook nie of sel en saam met die drie ver-regses Augustus 1990 betrokke by 'n die CVFin besit van plofstof is nie. betrokke by die bomaanslag op die PC­ Boererepublieke. bomontploffing by 'n taxi-staanplek in • Daar is oud-Verkennings­ Plus-maatskappy in Durban. Van • Hy het reeds 'n briefaan die president Pretoria en 'n ontploffing in Durban twee kommandolede in die CVF. Die militere Schalkwyk was saam met die polisieman van die ANC, Nelson Mandela, geskryf maande later waarin 'n manne van die CVFisalmal g~d opgelei toe hulle die rekenaarbomby dieFastlane­ waarin hy homgewaarsku het datvir elke rekenaarprogrammeerder dood is. engereedomte veg. Van Schalkwykwou koeriers in johannesburg gaan aflewer wit polisieman wat vermoor word, 'n lid Van Schalkwyk het reeds egter nie se of sy organisasie reeds het virversendingna Durban. "Waar dink van die ANC sal sterf. Toe Mandela die Dinsdagoggend voor regter Svan Dyk in terreuraanslae gepleeg het nie. jy het die sel aan sy inligting gekorn dat drie eetstakers in die HF Verwoerd­ die Pretoriase Hooggeregshof verskyn • Die CVFhet kontaken korrespondeer die PCP-maatskappy 'n frontorganisasie Hospitaal besoek het, was sy woorde aan waar sy borggeld van R5 000 voorlopig met die Ku Klux Klan in Amerika, die vir die ANC was en by operasie Vula die ANC-president: ""Mandela, wat wi! jy verbeurdverklaar is.SysaakistotMaandag National Front in Brittanje en neo-Nazl­ betrokke was?Van die polisieman en sy A," organisasies in Duitsland en Frankryk. 'n he. uitgesteJ. pa af, natuurlik," het Van Schalkwyk • Die saak van die CVFgenietwye steun Neo-Nazi-organisasie in Duitsland het gese. Van Schalkwyk, Maritz en Martin,almal in die SA Polisie,veral onderlede van die VanSchalkwyk na syvryIatingop borgtog • Die polisieman se pa, 'n kolonel in die ledevan die Orde-Boerevolk, het verlede Taakmag wat hy persoonlik ken. Van jaar wereldwye aandag getrek met 'n veiIige herberg in die land aangebied, . polisie (hy het beide se name genoem), maar hy het besluit om dit te weier en het geweet sy seun is by die regse sel Schalkwyk se daar is byvoorbeeld 'n beweerdeeetstakingwaarophulle gegaan polisiekantoor in Pretoria wat hom vier het nadat hulle in hegtenis geneem is eerder in Suid-Afrika te bly en vir sy saak betrokke en het dit goedgekeur. Van te veg. Schalkwyk se hy ken die kolonel en het dae na mekaar ingeteken het sonder dat weens aanklagte van moord en poging hyteenwoordigwas. Hy het nie gesewaar tot moord. . •Op 'n vraag hoedie CVFledewerf, het hom al by sy huis onthaal. Van Schalkwyk gese huidige lede die polisiekantoor is nie. Van Schalkwyk, Maritz en Martin was • Omdat die PC-Plus-maatskappy 'n nomineer moontlike lede vir die "front" vir die ANC was, is dit vir Van • Hy het 'n swart "vegters-balaklava" vir glo op die randjie van die dood, maar organisasie deur hul name aan die die CVF ontwerp waarmee sy manne nadat die Staatpresident geweier het om Schalkwyk onverklaarbaar hoekorn hulle intelligensie-offlsiere te verskaf. Die aanslae sou uitvoer. Die organisle se vrywaring aan hul te verskaf, het hul die nie vrywaring vir die ontploffing kan kry offisiere gaan die moontJike lede se amptelike vlag bestaan uit 'n kombinasie eetstaking gestaak. nie. Van Schalkwyk se daar kan tog geen rekords na en nader hul dan om by die twyfel wees dat die Durban-born ook 'n van die ou Transvaalse Vierkleur en die Mediese toetse wat gedoen is toe Mar­ organisasie aan te sluit. Hy wou nie se tin, Maritz en Van Schalkwyk politieke daad was nie. Vrystaatse vlag.

Vry~W88kblad 5 7 - 13 FEBRUARIE1992 Kart nadat Load van Schalkwyk 'n oorlagsverklaring aan 'n verslaggewer van Vrye Weekblad gemaak het en gedreig '" li' b kk b b ' het am baie mense dood te maak is · Po Sternan was etro e rDur an-born hy in hegtenis geneem. Van Die betrokkenheid van 'n polisieman by 'n Schalkwyk wat gewapen was is ve~regs~ moordbom kan na die inheg- ,,. 'tenlsnemlng van Lood van Schalkwyk nou op gevang na n Jaagtog deur 'n die lappe kom omdat die Staat hom as getuie waanbuurt, vertel JACQUES PAUW salmoetroep. VanSchalkwykhetvandeesweek beweer dat die polisieman se kolonel-pa ook goed aan hom bekend is. DIS die Boerebloed van sy oupa, boere­ het ook gewaarsku dat daar manne sal generaal Lukas Grobler, wat deur sy are wees wat hom sal oppas en my sal JACQUES PAUW doen verslag. vloei en hom so 'n verbete vegter maak, dophou. het die man met die swart rewolwerop sy skoot gese en bygevoeg: "Vir my yang KORT NADATEKOPDIE afgespreekteplek in 'N SUID-AFRIKAANSE polisieman se beweerde betrokkenheid by 'n ver-regse born wat hulle nooit lewendig nie. Ofek veg, of ek Bronkhorstspruit aangekom het, het 'n in Oktober1990by'n rekenaarmaatskappyin Durbanontplofen'n werknemergedood sterf." . persoon uit die skaduwees oorkant die het, kan binnekort in die Pretoriase Hooggeregshof ontbloot word wanneer 'n Skaars 'n uur na sy oorlogsverklaring pad gestap, aan die passasierskant van polisieman as staatsgetuie teen LoOO van Schalkwyk moet getuig. , aan die Staatpresident was die leier van die motor ingeklim en my beveel om Die polisieman was na bewering 'n lid van 'n ver-regse sel wat in Oktober 1990die die Christen-Vryheidsfront, Lood van onmiddellik te ry. Dit was Lood van born in 'n rekenaarversteek en na Durban versend het. Die polisieman is egter nooit Schalkwyk, sonder sy rewolwer. Langs Schalkwyk. aangekla weens moord nie omdat hy volgens 'n woordvoerder van die SAP as hom het 'n jong polisieman met 'n R4­ 'n Man wat saam met Van Schalkwyk staatsgetuie gebruik gaan word. geweergestaan. Enkele minutevantevore uit die skaduweesgestaphet, het in 'n kar Die inhegtenisneming die week van Lood van Schalkwyk, leier van die ver-regse het die polisieman hom in 'nwoongebied 'n entverdergeklim enagterons aangery. Christen-Vryheidsfront (CVF), beteken dat die Staat die polisieman as getuie sal moet van Bronkhorstspruit in hegtenis geneem. Van Schalkwyk het later verduidelik die roep omte getulgoorsyver-regse betrokkenheid byVan Schalkwyken die andertwee Va n Schalkwyk het aanvanklik man is een van sy intelligensie-offisiere lede van die sel, Adrian Maritz en Henry Martin. Maritz en Martin het intussen oorsee volgehou: "Ek is meneer Swart van Caro­ wat hom oppas. gevlug. Van Schalkwyk het tydens syonderhoud die week met VWBgese darhy die lina." Die twee polisiemanne het nie Van Schalk wyk het 'n swart gelaaide polisieman goed ken, en dat sy pa, wat 'n kolonel in die polisie is, al by hom aan huis geweet wie die man was nie. Maar hulle rewolwer in 'n holster op sy skoot was. was bekommerd, want hy was gewapen, vasgehou. Hyhetmybeveel omlangsdie Van Schalkwykse vrou, Heather, en sy seun, Lood van Schalkwyk, het vandeesweek het volgens berigte sy rewolwer op hulle pad aan die buitewyke van gese hulle kan weens die komende hofsaak nie met VWBgesels nie, maar bevestig gerig en is eers in hegtenis geneem na 'n Bronkhorstspruit stil te hou en vir die dathulle al deurLoOO (snr) aandie polisiekolonel voorgestel is. Heathervan Schalkwyk jaagtog deur die strate van volgende 90 minute het ons in die kar ... se die kolonel.se telefoonnommer staan in haar man se telefoonboekie. Bronkhorstspruit. gesit en gesels. VWB het in Augustus verlede jaarberig dat 'n polisiemanmoontlik by die ontploffing Die polisiemanne het hom aanvanklik Hy het gese hy het my ontbied en ?et~okke was, maar dat hy nie saam met Maritz, Martin en Van Schalkwyk aangekla as "meneer Swart" aangespreek en dit besluit om 'n onderhoud met my te voer IS me. was eers nadat kol Roelf Venter van omdat hy 'n oorlogsverklaring aan Polisiehoofkwartier in Pretoria gekontak Staatspresident!'WDe Klerkensyregering DIE SAPoLISIE HET INSY KOMMENTAAR gese hulle ondersoek 'n beweerde misdaad teen is dat die geregsdienaars finaal geweet wi! maak. Van Schalkwyk wou sy die polisieman. "Die lid van die Mag wat na bewering by die voorval betrokke is, is het dat dit inderdaad die vermeende oorlogsverklaring aan die regering in 'n leerling-speurderkonstabel. Die lid is intussen geskors en sal as staatsgetuie gebruik moordenaar Lood van Schalkwyk was vandeesweek se uitgawe van Vrye word. Verdere optrede teen die lid sal eers na afloop van die strafsaak oorweeg kan wat so vriendelik in die polisiekantoor Weekblad publiseer. word." met hulle gesels het. Ons het afgespreek dat hy 'n Twee polisie-sketse is van die bomplanters gemaak wat in Oktober 1990 die EkhetMaandagmiddagvroeg'noproep handgeskrewe oorlogsverklaring op rekenaarbomby die versendingsmaatskappyFastlane aandie Oos-Randafgelewer het. ontvang van 'n man wat gese het hy is 'n Woensdag, 5 Februarie aan my sou Die een penskets isglo van die polisieman, watvolgens Van Schalkwyk saam met hom persoon oor wie VWB in die verlede oorhandig. Op dieselfde aand sou ons 'n was toe hulle die born afgelewer het. Die polisieman is ook glo op 'n identiteitsparade heelwat geskryf het en dat hy lidwas van foto van Van Schalkwyk en twee van sy as een van die bomplanters uitgeken. 'n groep van drie mans waarvan twee manne in balaklavasen methandkarabyne intussen oorsee gevlug he~/ afneem. Ek het vermoed dit IS Lood van Kort voordat ons die gesprek sou Schalkwyk, een van die regseswatverlede het Van Schalkwyk 'n beetndlg, gese hy mag nie gevang word nie en het aan die ander polisieman gerdentlfiseer, jaar saam met Adrian Maritz en Henry polisievoertuig gesien. Hy het steeds sy my beveel om stil te hou sodra die Ek het by die polisieman in sy motor Martin op 'n eetstaking was. rewolwer op sy skoot vasgehou en my P?lisi~kar buite sig is sodat hy kon geklim en ons het na die plek gery waar Die persoon het gese hy is die leier van beveel om onmiddellik die motor aan te uitspnng. ekVan Schalkwyk afgelaai het. Die ander . die Christen-Vryheidsfrontenhywil oorlog sit en so vinnig as moontlik weg te ry. Hy het in die stadium sy rewolwer uit polisieman het met 'n R4-geweer by hom teen Staatspresident FW de Klerk en sy Sowat 'n halwe kilometer vanwaar ons sy holstergehaal en in sy handvasgehou. enhomaangehou. VanSchalkwyk regering verklaar. geparkeerwas, het 'n straat na links in 'n gestaan Hy het ook die passasiersdeur se venster Hy het gese ek moet om nege-uur woonbuurt ingedraai en Van Schalkwyk was ontwapen. oopgedraai. Ek was banghy begin opdie dieselfde aand in die manskroeg in 'n het my beveel om die pad te volg. Ek is saam met die polisiemanne na die hotel op Bronkhorstspruitgaanwag waar polisiemotor skiet en ek het so vinnig as polisiekantoor op Bronkhorstspruit waar moontlik gestop sodat hy kon uitspring. ek eers deur 'n kaptein Van jaarsveld en eenvan sy manne my sal gaan haalen na EK HET IN OPDRAG VANVAN SCHALKWYK in Die polisiemotor het ook gestop en 'n hom toeneem. Hyhetgewaarsku engese verskeie ander strate in die woonbuurt laterdeurkolonel RoelofVenterondervra polisieman met '0 geweer het Van indien iemand saam met my gaan, hy my afgery, maardie polisie-voertuig het kort is. Venter het aan my gese dat ek nie en die ander persoon sal doodskiet. Hy op ons hakke gebly. Van Schalkwyk het Schalkwyk gevolg. Ek het 'n entjieverder onder arres is nie en dat ek maar kan stilgehou, ult my motor geklim en myself gaan.

7 - 13 FEBRUARIE1992 6 l'ryeW88kblad In Lee of payment If American director Spike Lee arrived in South Africa as some kind of messiah, he left in the usual way - with a long trail of_~r

WE closingsequence inSpikeLee's new Finally though, after a good deal of theJohannesburgendofthe ill-fated Chil­ the union's offices.Arrangedoriginally as a fJlmhas acrowdofmilitantSowetoyouths negotiation, the six were integrated into drenofAfricaconcert in Lagos. Dozensof fourhoureventbasedaround filmshowings movingthroughthe dustystreetsofSoweto the shoot: two of the students were told South Africa's top performers ended up andextendeddiscussions,the workshop in toyi-toying and chantingwhiletheybran­ to watchthe crew'scars lest somebodytry strandedand broke andthousandsofmiles the endturnedinto littlemorethana fairly dishplacards engravedwiththewordsand to steal them; two others were given a from home. briefpress conference. the image of American Black Conscious­ batch of name tags to hand out to various While few of the apparent victims of Swampedbyinvitedmediaandtelevision nessactivist Malcolm X members of the crew and other people Lee'ssortie into the landofhis forefathers crews, studentsclaim,theyhadhardlyany Thepointofthe shot, as Lee explains it,is permitted to be on the shoot and then are prepared to blame the director him­ opportunityto askquestionsor discuss any­ to demonstrate that "the tribulations of used as gofers - and Modise and the last self - they maintain that he was so insu­ thing to dowith film. blacks, whether in Harlem or London or ofherco-students were told to go off and lated by aides and bodyguards from "It wasn't a workshop and we weren't South Africa are all interl inked", a solidar­ help the caterers prepare food. anything happening off-eamera that he there to learn. We were just set up as ityin suffering. . According to Modise she spent a good may well have been unaware of any extras in a television film aboutSpike Lee Thatmay well be true. But there are a deal of the day washing dishes. alleged irregularities - Fawo students holding a workshop," one student ob­ whole lot of black film students and "I didn't ever get to see Spike Lee and nevertheless said he did little to distin­ served. Soweto youths who have a more hard Inevergot anywhere nearthesoundcrew.It guish himself at a filmworkshopset up at edgedanalysisas a result oftheirdealings was a complete waste oftime. I didn'tget withLee - and more immediatelywith his ontoaSpike Lee film shootto learnhowto South African representative, Rapitse washdishes. Montsho. . "We were just used as labour and we They talk about exploiters and the weren't even paid for our labour at the exploited.And they describe themselves end of it." asbeing inthe latter categoryandLee and But at least there was no prior agree­ Sambok-regering in Bop? his entourage in the former. ment that the Fawo students would be Bluntly, they claim they were ripped paid. off. Less lucky were some hundreds of NICHOLAAS HENNECKS, 24, van Itsoseng in Bophuthatswana se kuiertjie by sy rna Not that they are unused to being extras brought in from all comers of inPotchefstroomverlede naweek het in 'n nagmerrie ontaardtoe polisiemanne van die ripped off: it's just that Lee came in Soweto to fillout the crowd of marching Bophuthatswaoa-polisie hom na bewering aangerand hetomdathygIo 'n radiogesteel promising to do so much for the op­ students forthe Malcolm Xtoyi-toyi scene. het en omdat hy 'n "ANC-kommuois" is. pressedofSouth Africa. Lee - or his agents According to members of the cast of _Op die middag van 27januarie het nege lede van die Bop-polisie, wat in Itsoseog inside the country - would only take on thousands, they were picked up in a gestasioneeris, Nicholas se huis na beweringbionegestormen hom daarvan beskuldig blacks to fill out the crew; black inter­ roving bus and four kombis after Lee dat hy 'n radio gesteel het. Hy is na die plaaslike polisiekantoor geneem waar hy sy viewers were preferred to their white decided he needed a larger extras cast vriend, Gaby,wat ook deurdiepolisie colleagues; therewas a lot of rhetoric and than the four hundred alreadylaid on by aangehou is,gesienhet. Die isgeboei more solidarity. Lee went further in mak­ a Mofolo school principal. Members of en na die selle geneem, volgeos inga conspicuouspointofdealingwith all the group said the literally hundreds of Hennecks. of the appropriate representatives of all youths thus approached were told they Henneeksisdeur drie polisiemanne the appropriate cultural arms of the lib­ wouldbe taken home afterthe scene had nadie aanklagkantoor geneemen na eration organisations. He offered work­ been shot and they would be paid R50 bewering agt ure lank deur die drie shops to disadvantaged (black)film mak­ each for their appearance. polisiemanne aangerand. Teen elf­ ers, he allowedstarry-eyedaspirant young But they weren't - and they weren't. uur die aand het hulle laat gaan (black) film students onto set to see how Once the scene had been shot to the sonder om 'n formele aanklag teen it was done. director's satisfaction, theysaid, theywere hom te Ie, se Hennecks. For the cultural workers of the new simply thanked and told their services "Hulle het heeltyd gese ek is 'n dief South Africa it was to be a veritable orgy were no longer required, Bye. en '0 ANC-Iid en dat hulle ontslae of affirmative action. That is also what two pre-production moet raak van die kommuniste in But it didn't work out quite.llke.that.Jf workers, who were. contracted to pro­ Bophuthatswana. Hulle het ook vir Lee arrived as some kind of messiah, he ducethe MalcolmXplacards, heard. After my gese ek is sleg omdat ek 'n left in the usual way - with a long trail of nearly a week of work - at unspecified conmrade is." broken promises and bad debts stretch­ wages - they were not paid and have yet Volgens Hennecks, 'n lid van die ing behind him. to hear anything from their employers. plaaslike ANC-tak, is die mense van Take the case of Yolande Modise, a Approachedby VryeWeekbladon the is­ Itsoseng "bale bang dat die polisie student ofsound techniquewith the Film sue, RapitseMontsho, whose RMProduc­ uitvind hulle behoort aan die ANC". and Allied Workers' Organisation. tions handled the South AfricanendofLee's Hennecks se die radio wat hy en As part of a deal contracted between shoot, denied that anything irregular had Gaby kwansuis gesteel het, behoort Leeand the filmworkers' body, an agree­ taken place. He said he had paid out two aan Gaby, en die week hetdie polisie ment was concluded to the effeet that sums of money for extras onSaturday, 25 die radio aan hom terug besorg. Modise and five other Fawo students januarywhenthe extraswerefilmed,one of Ene sers Matshanewas eenvandie would be allowed onto Lee's set as ob­ R500 to Phadimaneg Lower Secondary drie polisiemanne wat na bewering OftIsdie werkvan die Bop-pollsie, boweerNlcholaas servers andguests during the two days in School-which hadorganisedthe original by die aanranding betrokke was. Hennecks. Oletoto Isdeur'ndoktergeneem. lateJanuary he was filming in Soweto. In groupofapproximately400toyi-toying ex­ "Die drie polisiemanne is berug in exchange Lee would be allowed to work tras - and an additional R500to the White die township. Hulle is al baie lank inSouth Africawithout fear ofeither local Citybranch ofthe Congress of SouthAfri­ hier en al die mense ken hulle. Ons or intemational boycott censure. can Students inrecognition oftheservices is almal bangvir hulle - as mens een van hulle sien aankom, maak jyjou uit die voete," "Itwas one ofthe great moments of my oftheapproximatelyOOOotherextrasroped se Hennecks. life," Modise says. "Being able to watch in. Hennecks isoa syvrylating deur'n mediese doktervan 'n nabygelee dorp ondersoek one of my most favoured directors at To add up all the sums: this comes to en die het 'n verslag oor sy beserings opgesteI. work. I got up at four o'clock, 1 was so approximately Rl per extra in a film with Daarin blyk dit dat dat Hennecks 15 houe oor sy rug met 'n sambok gekry het en excited. Especially because it was Spike a multi-million dollar budget. ook geskop is- veral opsy knlee en in sy niere. Sy skouer is ook redelik ernstig beseer Leeandweall believedhewassomebody Actors' equity Pawe declined to be en hy loop moeilik. who was on our side. " drawn into the controversy - largely be­ "Ekmoesvir'n lang tyd hande-viervoetstaan terwyl hulle my geskop en gesl~an het. But when Modise and her co-students causetheyhad been consultedtoolate to In 'n stadium het ek flou geval en ek kan nie onthou wat alles gebeu: het me~" arrived on set they were at flrst refused make any intervention in relation to the Hennecks het 'n aanklag van aanranding by die polisiekantoorgaan Ie, maarse hulle access to the set and told they would be proposedpayments. HoweverPawerep­ wou nie 'n verklaring afneem nie. .. .. evicted if they refused to leave. resentative Vanessa Cooke did specify By navraag het die polisie gese sers Matshane is weI by die Itsoseng-pollsiekantoor . After some time however, Montsho that Pawe suggested a minimum rate of gestasioneer. Speur-sersant Swani het egter gese dat hulle "a1?sol~ut nlks" v~n d!e was called, the students' presence was R30 per day for so-called atmospheric voorval weet nie. "Ons weet nie eens wie Nicholas ~enne~~ IS me..~n daar IS bale explained and they were_allowed onto extras (those merely appearing in crowd radio-diefstalle wat elke dag ondersoek word deur die polisie. Van die Hennecks se the set. Relieved, they moved across to scenes) and R60 for non-speaking parts storie weet ons niks." d d di I' . where the crew was setting up - only to of a more substantial nature. Oor die aanranding se Swani: "Niemand word ooit hier aa~g~ran eur ie po ISle be chased away again: nobody was al­ Montsho achieved a certain notoriety nie. Dit is onswerk om te kyk datmense mekaar nie aanrand Ole. - PEARUEJOUBERT lowed near the director. towardsthe end oflastyearwhenhehandled

7 - 13 FEBRUARIE1992 VryeWeekblad 7 While both ANC and NP negotia­ tors in Codesa are confident that consensus will soon be reached on the composition and imple­ mentation of an interim govern­ remains the big obstack ment, there is still one big snag, writes HENNIE SERFONTEIN

THE issue of a racially separated referen­ issue ofthe composition and Implemen­ tasks and to report to the next plenary says, in which the ANC would give in on dum in which the white voters will be tation of an interim/transitional govern­ session by the end of March. the referendum issue. counted separately, will probably be the ment will be reached quicker than origi­ A key ANC negotiator told VWB this biggest single obstacle to an early agree­ nally expected. week that it would not be that difficultto IT SEEMS THAT there is total agreement ment by Codesa on the question of an With parliamant having agreed not to reach compromise on the issue of an among all segments in the ANC and the interim/transitional government. sit on Mondays and Tuesdays to enable interim government. He said: "The NP's SACPthat the right-wing issue and white Nevertheless leading personalities in some ofthe 70 participants inthe talks to latest detailed proposals are remarkable. fears have to be addressed and defused. the negotiating teams of both the ANC attend, Codesa's flve workinggroups and For the first time the NP now unambigu­ But there seem to be important differ­ and the National Party are confident that various sub-commitees are committed to ously accepts our concepts of an interim ences in approach in the ANC and there consensus and a compromise on the key reach decisions on all or most of their government and an elected bodyto draft are also alarming indicationsthat there is a constitution." a lack of understanding of the serious nature of the right-wing threat and the KEY NP MINISTERS INVOLVED in extent of rightwingers' commitment to Codesa made similar remarks controlling some region or homeland. to VWB last week in Cape Concerning the last point, another sen­ Town. They privately admit­ ior negotiator merely shrugs his shoul­ ted that some of the most contentious aspects of their ders and dismisses the right wing: "I THE WEEKLY MAIL proposals were part of a hard suppose in the end it will only need a line taken in the first phase of couple of talks between NP leaders and & NEDBANK negotiations, but that com­ Andries Treurnicht to persuade the CPto promises were inevitable. join Codesa. In any case, Koos van der present a Thus it was made clear the Merwe and his group inthe CPcaucus are NP's initial,seemingly inflex­ certain to attend." ible demand after State Presi­ He rejects the white homeland demand dent FW De Klerk's speech at as a joke - saying they could not be Codesaon 20December1991, serious about it, and that in the end it that an elected interim gov­ wouldbe possible "to easilytalk themout SUMMER emment should be in place of it". for at least ten years, could Yet at the same time there are indica­ easily be brought down to tions thatANCpresident Nelson Mandela three or flve years. Signifi­ and someotherseniorANC members are cantly the ANC has already prepared to fall over backwards to ac­ JAZZ moved away from its original commodatewhitefears,announcing con­ insistence on no more than 18 cessions the ANC might make which not months to two years. even the NP have demand Butat thisstage the ANC still Thus Mandela has already proposed seems to be totallyunyielding on the issue of a white refer­ thatwhites shouldbeguaranteedanumber SESSION of seats in a future non-racial parliament. endum. A senior ANC source told Ironically the NP has waved it aside, with BRUCE CASSIDY, RASHID LANIE, VWBthat though they might claiming it was essentially racist and did understand the reason why not work in Zimbabwe. LLOYD MARTIN & PETER SKLAIR De Klerkgave an undertaking Ten days ago an unnamed "senior to the right wing in the Sep­ ANC" source - believed to be close to Wednesday, February 12 at 8.30pm, tember 1989 elections, that Mandela - in an interview with SAPA said there would be a referendum the ANC would be prepared to make Bozzoll Sports Pavilion ("The Bozz"), or electionsto approvefunda­ what appeared to be revolutionary com­ mental changes, "we could promises to allay fears all round. This Wits University not accept it. Our grass-roots includedacceptinga white referendum, a party structures would never white homeland and even the granting of (Licensed). agree to such a racist election independence to Kwa Zulu, something whicheffectivelygives whites the IFP has never asked for. Admission R2. a veto." But these startling proposals were He said it was "a dilemma promptly rejected by an official ANC Enquiries: Anthony Stein, Wits SRC which the NP have to solve spokesman as not reflectingANC policy. themselves. It is something From these various, often contradic­ between them and the CP". at (011) 716-3104 tory, remarks it seems that there is no TheANCnegotiatorsaidthe ANC had deliberately played clear understanding in the ANC leader­ downthe referendum issuein ship of the potential threat of right-Wing A WITS SRC the past ten days as "we did resistance and its capacity to oppose a not want to cause unneces­ peaceful negotiated settlement. ORIENTATION WEEK PROJECT sary political embarrassment This seemstobe at the rootofthe ANC's to the NP at the time of the easy dismissal of a separate white refer­ Potchefstroomby-electionand endum - although, of course, there are of apparently growing sup­ very goodreasons on thegrounds of both port for the CP". principles and black political realities to But there is now way, he reject it.

7 - 13 FEBRUARIE1992 8 ~eW88kblad is dalk vreemder

Op 22 November 1963 is een van die gewildste Amerikaanse presidente nog, John F Kennedy, insy ooplimousine in Dealy Plaza, Dallas, doodgeskiet. 'n Jaar later het die Warren-kommissie bevind Lee Harvey Oswald was die moordenaar en hy het heeltemal onafhanklik opgetree. Oliver Stone se kragtige nuwe film, JFK, het nou weer eens die wond aan die Amerikaanse psige oopgeruk. En nou wonder 'n mens eers: wie het Kennedy doodgeskiet, en hoekom?

Die filmweergawe van die aaklige oomblik ... en die werklike gebeure 5005 vasgevang deur In amateur

IE Warren-koinmis­ geheim te hou, ongedaan kan maak en verspreiding van kommunisme in Asii~ film wat deur ene Zapruder gemaak is, sie se verslag is al die hele saak weer oop te gooi, is dit gehad het. Hy het aartssegregasioniste as wys duidelikhoe Kennedy se kop agteroor deurverskeieboeke Stone en sy film. In 'n meningsopname regters aangestel, en sy persoonlike lewe ruk. en rolprente be­ watdie nuustydskrif Ttmeen CNN gedoen was nie veel skoner as die van sy broer Stone se sterkste argument is dat die vraagteken. Oliver het, is bevind 73 persent van die wat nog lewe nie. Warren-kommissie se argument dat Stone se daaroor: "I Arnerikaanse publiek glo daar was 'n Garrison was oak nie die stabiele, diep­ Goewerneur John Connally, wat saam dispute the 'objec­ sameswering om Kennedy te vermoor ­ opregte man wat alles sou waag net om met Kennedy in die motor was, deur tive' version of net 11persent glo Oswald het onafhanklik die waarheid agter te kom nie. Hy was 'n dieselfde koeelgetrefis, blote fiksie moet events inDealyPlaza opgetree. effens onstabiele karakter, en in die wees. Hy toon aan dat die koeel dus asstated by the Warren Commission.The ondersoek was hy 'n onetiese boelie wat omtrent 'n 90 grade draai in die lug sou entire commission report, 26 volumes, is AS STONE MINDER UGTEUK met die feite selfs 'n Iiegtoets onderdruk het. moes rnaak. a rat's nest of conflicting facts. So I'm omgegaanhetenteveel kortpaaiegeneem Maarvan die vrae wat Stone vra, kan nie Die rolprent impliseer dat die gewese giving you a detailed outlaw history or het om die film te laat werk, sou dit sommer weggewens word nie. Hy maak CIA-baas Allen Dulles, en sy adjudant, counter-myth. I think the Warren Com­ heelwat meer gewig gedra het, 'n sterksaak uit dat daarnie netdrie skote genl ChariesCabell, agter die sameswering mission was a myth, and I think this Vir die doeleindes van die film oor­ was soos Warren glo nie, maar ses. Die gesit het om Kennedy te vermoor omdat movie, if it's accepted by the public, will rornantiseer hy Kennedy sowel as Jim skietery het egter net ses sekondes of hy geheimeplanne had om uit Vi~tnam te move people awayfrom the commission, Garrison, die aanklaer in die ondersoek, mindergekos,enOswaldkononmoontlik onttrek en koverte optredesteenKuba se to consider the possibility that there was wat deur Kevin Costner gespeel word. nie meer as twee skote in die tyd gevuur Fidel Castro te staak. Lyndon Johnson, a coup d'etat that removed President Kennedywas nie 'nprogressiewe, liberale, het metdie geweerwat hy gehad het nie. wat by Kennedy oorgeneem het, het Kennedy." gawe kerel en dierbare, getroueeggenoot Stone se teorie is dat daar uit drie rigtings inderdaad van Kennedy se opdragte oor As daar iets is wat die Amerikaanse en vader nie. Kennedy was die man wat op Kennedy gemik is. Minstens een Vi~tnam afgewater, maar daar kon nog Kongres se 1979-besluit om die die Kubaanse missielkrisis met Kroestjof daarvan was van voor - Oswald sou van nooit enige bewyse vir ,enige CIA. of sluipmoord-dossier tot die jaar 2029 afgedwing het; wat 'n paranoia oor die agter af geskiet het - want die amateur- milltere sameswering gevlnd word Ole.

7 - 13 FEBRUARIE199i lryeWeekblad 9 'n I t teen aie kyker Oliver Stone se rolprent JFK is 'n drie uurlange komplot teen die kyker, skryf HANS PIENAAR. Fiksie word feite en feite word op allerlei omslagtige maniere tot op die grond geworstel as fiksie. Drs soos Amerika werk, S8 Stone

SAMESWERINGS is so oud soos die mens. maak, en wat die akkolades laat instroom Eva en die slang het saarngesweer teen van gewone mense, vera I die in die arme Adam, Noag se seuns het hom skeppendebedrywe-en alwat 'n politikus afgeloer in die tent, en voor hulle was is, links, regs, voorofagter, laat kook van daar Lucifer teen God. Die Big Bang was verontwaardiging, 'n samesweringteen die niet, Prometheus het die gode se vuur gesteel. Toe kom STONEVALSOOS'ntipiesecowboymetdie Stanley Kubrick met sy Space Odyssey swaaideur in die huis:In 'n reeks nuusflitse 2001,waarinaapmense mekaarin lokvalle gebruik hy Dwight Eisenhower se komplot om Oswald van iets - eniglets ­ teleskopeer die hele Kennedy-drama lei. Brutus was maar net 'n throwback. waarskuwing, met sy uittrede as presi­ aangekla te kry. Maar dan kan jy nog die ineen, van die ewige kwessie wie in die Elkeen van ons was al by 'n paar dent, en net voor Kennedy se Inswering. onoortuigendheid daarvan met jou eie Wit Huis moet sit, tot in elke Amerikaner sameswerings en komplotte betrokke. As Pasopvir die mlliter-lndustriele kompleks De sien in sy rekonstruksie. se slaapkamer, letterlik. jy dit probeer ontken, verstaan jy nie hoe (Ml-kornpleks), dit kan 'n monster word Al die dinge word ingeweef in die werk die lewe nie, of is jy reeds besig met wat die toekoms van Amerika vernietig. verhaal van Jim Garrison, die WANNEER BOBBY KENNEDY in die middel 'n sameswering, die eenvoudigste een, Reeds met die intrapslag begin 'n mens staatsprokureur wat begin ondersoek van sy ondersoek ook vermoor word, met net jouself - die leuen. wenden Dis sterk woorde vir een van instel na die moord weens Oswald se meen Garrison hy is reg bewys, en sy Dis tot Oliver Stone se ewige krediet Amerika se legendariese generaals, en verbintenisse met die FBI en die CIA en vrou vergewe hom met 'n bietjie seks dat hy die waarheid aangryp en dit die iemandwat as die voorste konserwatiewe Mafiabase in New Orleans, Garrison se sonder om die klank van die TV af te sentrale dryfrniddel van' sy JFK maak. spreekbuis eerder die MI-kompleks jurisdiksiegebied. draai, sodat 'n mens diechaos randomdie Want die rolprent is 'n drie uur lange behoort te verdedig. En woorde soos Ook hier kry Stone dit reg om 'n sluipmoord kan hoor. Dis ook '0 ou komplot teen die kyker, Fiksie word feite "monster"? In sy laaste ampswoorde aan verdere dimensie aan die prent te gee. As oplossing vir 'n neurotiese eksistensialis en feite word op allerhande omslagtige die Amerikaanse volk? jy al Stone se tesisse verwerp, bly dit nog soos Oliver Stone: Make Love, not War. maniere tot op die grond geworstel as En dis claar, in swart en wit EN in die uiters boeiende verhaal van 'n man Seks bring orde in 'n mens se lewe. fiksie. lewendeIywe. Dieswartenwitenlewende met 'n obsessie. Dis die soort prent wat filmstudente f? Soos met enige komplot gebeur dit Iywe staan vir diewaarheidendie lewende Stone maak hom 'n modeme mitiese Hewervan deur-tot-deur gaan laat smous alles sonder dat die kyker daarvanbewus geskiedenis tegelyk. Stone gebruik figuur, 'n gewonerige, amper vervelige as rolprente maak. Dis onteenseglikStone • is. Dele word uit 'n onderhoud met John regdeur die rolprent nog dokumentere Clark Kent-tipe wat Superman in 'n se meesterstuk, waarin hy al sy bedrewe F Kennedy gesny om 'n dokumentere footage, en verfilm oak van sy regsman se toga wil word. Tog bly hy en tegnieke genadeloos uitstal: Look rna, no gewig aan die prent te gee. Maar in rekonstruksies in swart en wit. sy groterige personeel mense met hul hands, no feet, no competition. dieselfde onderhoudworddeleeenvoudig Daarmee kry hy twee dinge reg: Hy voete op die aarde. Hul verhaal word net Op die ou end is dit 'n rolprent wat jou weggelaat wat die sentrale uitgangspunt klee sy stellings in die kostuum van die in diewarm, huislike kleure - geen swart dwing om te dink soos geen prent voor van die prent - dat Kennedy vermoor is waarheid, en laat hulle aan die kyker vra: en wit nie, dus onaangetas deur die hom ooit gedoen het nie. In omdat hy Amerika uit Vietnam wou hou Hoe Iyk ek vir[ou, salons opgaan en kyk waarheid - van die hofsale in Equal Hollywoodland, in ontelbare TV-reekse - vals sou kon bewys. na my etse? Terselfdertyd ondermyn hy Justice en Night Courtvertel, of met die en rolprente is dit 'n ou polisietruuk, en Die verdoemendste "getuienis" word die swart-en-wit-lewende-lywe-maskers mitiese egtheld en spontaniteit van die onder aanklaers in die howe, om gel ewer deur karakters wat nie werklik van Amerikaanse waarheid: Kyk hoe Moederstad van Jazz, Amerika se beskuldigdes te beskuldig van 'n bestaan het nie. As jy van al die maklik kan ek hulle omruil, soos in 'n amptelike musiekvorm. buitensporige misdaad. As jy '0 verdagte . verdraaiings in artikels lees, voel jyso half Griekse tragedie. Hier is 'n ook ander stryd aan die gang: daarvan beskuldigdathyiemand vermoor om die bos gelei. Die kyker word dus gedwing om die Sissy Spacek as Garrison se vrou wat 'n het, sal hy gou geooeg bieg oor sy Maar dit is juis die punt. Na 125 000 twee met mekaar te vergelyk, op 'n baie groot en legitieme probleem met die diefstaI. bladsye getuienis wat deurdie FBIaileen "praktiese" vlak, Watter rekonstruksie politieke proses opsom. Alles is so Dat Kennedy nie net deur Lee Oswald ingewin is, na die intensiewe Warren­ Iyk die aanvaarbaarste: Waar Lee Harvey kompleks dat jy jou hele lewe daaraan sal vennoor is nie, aanvaar 75 persent van kornmlssle, 'n string boeke, en allerlei Oswald wag vir 'n oproep by sy werk moetwyom net een raaisel, soos se maar aile Amerikaners, volgens 'n onlangse soorte ondersoeke, het die Amerikaanse terwyl 'n span bo sonder sy wete die die Kennedy-sluipmoord, op te los. meningspeiling. Hopeliksal die over-the­ Kongres in 1976 tot een slotsom gekom: president help doodskiet?OfwaarOswald Hoeveel ander raaisels is daar nie? top-Stone met sy skewe, verdraaide Dat dit hoogs waarskynlik is dat Kennedy die president binne 5,6 sekondes drie HoekomisAmerika in Vietnam in?Regeer siening van 'n staatsgreep die werklike deur meer as een mens geskiet is en dat keerskiet, binne 17sekondesafhardloop die CIAAmerika? Dit kan nie 'n burgerlike sameswering help ontbloot, waarskynlik die saak ondersoek moet word. na die kafeteria en daar 'n Coke koop plig wordnie, wantdit gaanjou hele lewe Iewers in die CIAofdie Mafianetwerk of Waama niks gebeur het nle. voor hy verder vlug, sonder dat die verswelg. in albei. Dis natuurlik omdat die Amerikaanse kafeteriavrou opmerk dat hy na sy asem I loveSuperman, yes, yes, maar ek hou Selfs in Suid-Afrika met sy Boere-CIA, politiek nie sowerk nie, Dis watAmerika snak? meer van Clark Kent se das. sy Boere-Oswalds, en sommer net sy is, se Stone met die prent, 'n land van Kevin Costner, as Garrison, bou met sy Boere, voel 'n mens na die slen van JFK komplotte, waar jy niks regkry as jy nie $OMS RAAK DIY te dik vir 'n daalder, soos spel in hierdie tonele die dimensie uit. sterk dat jy uiteindelik honderd en tien self 'n komplot, soos met 'n rolprent, die konstabel wat Oswald doodgeskiet Garrison se argument is dathy juis baklei persentsekeris oardinge soos die Derde smee nie. Dis Stone se prestasie, sy het - Stone se dit was eintlik die vir sy kinders se toekoms deur huIle in 'n Mag, dreigende staatsgrepe en sentrale insig, wat die prent so belangrik samesweerders in 'n komplot binne die ordentlike land te laat probeerbly. Stone Boerekroeks in die regering.

7 - 13 FEBRUARIE1992 10 VryeW88kbiad een vraag oor: Hoe was dit moontlik vir sybesoekverander is na die een in Dallas die kommissie om groter gewig aan die wat hom sy lewe sou koso heeltemal onoortuigendegetuieniste gee Die idee is om MIS te skiet, om dit net bo wat jy voor jou oesien? In die lig van te laat Iyk na 'n sluipmoord-poging, met nie minder nie as EENEN VYFTIGmense die Yinger wat agtema na Kuba wys en se getuienisdathulleskotegehoor,gesien dieAmerikaanse publiek s6 opsweep dat en geruik het vanuit die rigting war 'n Kennedy geen ander keuse het as om 'n mens se eerste logiese gevolgtrekking is tweede inval te beveel nie, geheime nadat jy die Zapruder-film gesien het? ooreenkoms met die Russe of te nie. Dis die raaisel wat carte blanche aan 'n Die feit pas in by Delillo se scenario, hele aantal skrywersgegee hetomgenoeg want daar was in die tyd 'n geweldige kompIotte vir 'n CIA-uitverkoping te toename in die opleiding van Kubaanse ontwerp. Die indrukwekkendste is ballinge, wat net verklaar kon word deur waarskynlik die roman Libra van Don nuwe planne vir 'n inval. Kennedy het DeLillo. uiteindelik beveel datdie mensesewapens gekonflskeer moet word. DEULLO WAS LANK'N kultus-skrywer wat Daar was ook onbetwiste getuienis weens syskuheid - min mense het hom voor die Warren-kommissie dat 'n al ooit gesien - nooit die aansien gewen moordkomplot werklik in Miami gesmee hetwat syabsolutegenialiteitverdiennie. is in die geledere van die anti-Kubaanse Daar is net een hoek van hom in die hele gemeenskap. Suid-Afrika te koop. Een van hulle ontwerp dan 'n "fallguy", Maar noudat die Britte hom ontdekhet, iemand met genoeg Kubaanse sal dit seker beter gaan, veral indien die verbintenisse sodat die Yinger na Fidel akteurJohn Malkovich se verfiIming van Castro se geheime diens kan wys. Libra later vanjaar ook hier uitgereik sou In hul leers kom hulle af op die ideale word. persoon - Lee Oswald, 'n gewese Oliver Stone se in ]FK Kennedy se kommunistiese simpatiseerder wat op sluipmoord was 'n staatsgreep om 'n amateuragtige wyse probeer om op die presidentwat simpatiek jeens die militer­ FBI en CIAte spioeneer. Boonop se sy industriele kompleks staanaanbewindte rekords dat hy nie maklik fyn teikens plaas. DeLillo se dit was 'n MISLUKTE raakskiet nie. komplot, nie 'n geslaagde een nie. Die een helfte van Delillo se roman TOE OSWALD NA DIE SLUIPMOORD vir die gaan oor Lee Oswald self, wie se eerste keer voor Tv-kameras verskyn, sterreteken Libra (die Weegskaal) was. het hy uitgeroep dat hy niemand geskiet Deur sy ele oe en die van sy rna beskryf het nie en 'n "patsy" is - die woordwat die DeLillodie lewe van iemandwat aan die CIA vir 'n "fall guy" gebruik het. gatkant van Amerika grootgeword het. Mense hoer op kom natuurlik te hore DeLillose Oswald is bogemiddeld in­ vandie komplot. Dit gaan na die sinistere , I \1 telligent, iemand wat op skool reeds sy StudyProject,'ngeheimegroep binnedie Marx begin oplees, en droom van 'n CIA en die regering wat geen bundel kortverhale oor die Amerikaanse dokumentasie agterlaat nie en soos die lewe. Hy wi! bo alles ontsnap van sy Kevin Costner as aanklaer Jim Garrisonen Donald Sutherland as die geheime Kolonel X InOliver BSB in Suid-Afrika en vele ander Stonese film J FK armoede, 'n stryderword daarteen, maar moordorganisasies wereldwyd, gebou is hy is van die begin af 'n lost case met 'n op die "need to know"-beginsel. lost cause: Hylyaan 'n vorm vandisleksie (U1tra-klandestiene en minder en kan nooit behoorlik skryf of leer nie. klandestiene groepe in Suid-Afrika is ook Aan die ander kant is daar sy smagting al die "studieprojek" ofdie "studiegroep" so wie het vir na 'ngladdeopname in die stelseI. Daarom genoem.) word hy 'n vlootsoldaat, en word hy Hulle sit 'n sameswering aan die gang uiteindelik na 'n basis verplaas van waar om die hoofkomplot se spore agter hulle Kennedy vennoor? geheime vlugte met die U2 oor Rusland uit te wis, en om nuwe spore agter geloods word. Daar maak hy kennis met Oswald te laat. Hulle laat dubbelgangers kommunistiese operateurs wat hom laat van Oswald optree by Kubaans­ besluit om oor te loop na Rusland. gekonnekteerde geleenthede - en sorg Dis die twee panne van die skaal wat dat Oswald se poging om na Kuba te Die raaisel om JF Kennedy se wag om 'n punt van balans te kry, waarin defekteer, misluk. alles inmekaar pas. Vir 'n daad waarin Te midde van al die misverstande en Oswald sy afkeer van en hunkering na moord het carte blanche aan 'n wantroue wat ontstaan weens die "need die stelsel in dieselfdeoombliksal uitdruk to know"-aard van die projek - ook in die - soos die sluipmoord van 'n sterk anti­ BSB in Suid-Afrika het dinge soms kommunistiese president. hele klomp skrywers gegee om komieklik chaoties geraak - verander Wanneer Oswald weer na Amerika Kennedy skielik van plan en gaan na terug defekteer, bring hy 'n beeldskone genoeg komplotte vir 'n CIA­ vrou saam. Die FBI en die regering kan Dallas. Oswald se optredes raak al hoe geenkop of stertvanhomuitmaak nie, en meer onvoorspelbaar en die beskou hom, soosdieRusse, as 'n maltrap. samesweerders besluit om die "poging" uitverkoping te ontwerp. Die Maar hulle dink hulle kan hom vorentoe af te las. gebruik, en gee 'n gediskrediteerde CIA­ Maar hulle kan Oswaldnie in die hande agent die opdrag om hom te bevriend en kry nie. Niemand dink daaraan dat hy indrukwekkendste is waarskynlik dop te hou. vanuit sy eie werkplek sal skiet nie, want die borne voor die gebou is te hoog. die roman Libra van Don Delillo, DIE ANDER HELFTE VAN DIE SOEK, in Daarom neem hulle tog stelling in. Die afwisselende hoofstukke met die verhaal noodlottige bevel kom deur: As Oswald van Oswald, dus ook in die weegskaal­ dit regkry om Kennedyraak te skiet, moet skryf HANS PIENAAR formaat, gaan oor'nbendetjieverbitterde sy werk voltooi word. FBI-en CIA-agente wat hul wonde lek na Mafia-konneksies kom inderhaas met die mislukte Bay of Pigs-inval in Kuba. die naamjackRubyop. Hulle beloofhom Vir hulle en 'n aantal sakemanne in dat al syskuld by die Mafia afgeskryf sal Miami en New Orleans met Mafia­ wordas hy 'n patriotiese daadvir Amerika LIVER STONE wys skerm vol spat - seker die gruwelikste verbintenisse, was Kennedy se weiering verrig. 'n CIA-agent sluit 'n paar deure vir oordie volle lengte geweldtoneel wat nog in 'n Hollywood­ om lugsteun aan die CIA-magte te verskaf Ruby oop sodat hy vir Oswald in die van die grootdoek film toegelaat is. 'n katastrofe. Bale van hulle het keldervan die,Dallas-polisiehoofkwartier 'n amateur-film­ Oor en oor, en in close-up, wysStone persoonlike belange in die Kubaanse kan doodskiet. maker se weer­ hoe Kennedy se kop opruk weens die ekonomie gehad en is deur Kennedy se Die res isgeskiedenis. In die[are hiema gawevanKennedy krag vandieskoot, en hoesyharsings NA stap gerutneer.rn Paar van die mense sterf Oswald se CIA- en Mafia­ se doodskoot- die AGTERspat. Die Warren-kommissie het duik ook in Stone se]FKop. verbintenisse die een na die ander 'n berugte Zapruder­ op een raampie egter 'n straal bloed Hieruit word nie net een nie, maar 'n gewelddadige dood, En wanneer die 8mm-fllm. 'nMens getdentiflseer wat volgens deskundiges reeks komplotte gebore, Die vernaamste Amerikaanse Kongres besluit Kennedy sien oor en oor hoe die helfte van sy kop die gevolg is van 'n skoot van agter. een is om skote te laat vuur op Kennedy se dood moet weer ondersoek word, weggeruk word en sy brein en bloed die Na die sien van JFK bly daar egter net in Miami,waarheen hy op pad was voor gebeur niks nie.

V",eWeekblad 11 7 - 13 FEBRUARIE1992 /.~~x:\::~ ~r::::~:~~:~:- ~~~~~~~~ .;-:.~~~~:~;if:.. m;~~::::~1::::~ ":,~::.:.;:.~::::~:~.:...~~:.:::.:.::~':::.~,,:~.[::.::1:.::.~:.:r:f.:~ ,,~~.::~ ':;'~:,~:,,:~,:,:, :~':'::.:,:.~w.:~r.~.::: :.:.:~.:: .. ::::.:.::.::.:::.:'.,:~.:'.::.:::::~ ~ ~~;;:: :::::~ :::::~ ).~::: ...... :;:.:,0,,:i::.:,.,f.J.,:::.f;;:.;...... l',"...:!::.....:·.::.:.::.:.::.:.:,.:,.,.:,.,.::.::,":':':.'::,:'.::'.' ...::.. .'. "..::.::.':'~..:,:;':: 'i;i\t:{:::: !i!::r:::::::/f ... c ••••• grand ..:.:;:;:::::::.:.'

Parlement in die au Transvaal Kleynhans en kleiner partye DAAR is reeds aanduidings dat die Parlement in 'n nuwe politieke bedeling heel waarskynlik vanaf Kaapstad na die Pretoria/Johannesburg-gebied verskuif sal word. Tot dusver is dit egter een netelige Dieomstrede WillemKleynhans, afgetrede professor in Staatsleer saak wat weinig of geen aandag in die tyd van intense onderhandelinge by Kodesa geniet nie. by Unisa, is die stukrag agter 'n strategie van die kleiner partyeby Ingewikkelde sake soos die instelling van 'n tussentydse regering en die formulering van 'n nuwe Kodesaom 'ngemeenskaplike fronttevorm. Sodoende wilhulledie grondwet geniet natuurlik voorrang op die politieke agenda. proses vertraag en verhoed dat die ANC en die NP gesamentlike Dit is egter iets wat sekerlik een of ander tyd aangespreek moet word. Enersyds was die swart bevolking nooit deel van die geskiedkundlge ooreenkoms tussen blankes tydens die Nasionale besluite met groat haas deur die proses stoomroller. Konvensie voor 1910waarvolgens Kaapstad die Parlernentere hoofstad, en Pretoria die administratiewe Hy is tans die adviseur vir die Ximoko Progressiewe Party van hoofstad geword het nie...... Gazankulu. Maarhyisookblykbaardeur ander partye soosInkatha, Dan is daar ook die geweldige hoe koste, die beslommernis en ontwngting vir amptenare en politici die Dikwankwetla Party van Qwaqwa en partye in die Driekamer om deur die jaar tussen Pretoria en Kaapstad te beweeg. Parlementgenadervir advies. Daarom is dit betekenisvol dat staatspresident FW de Klerk - volgens diplomatieke bronne - 'n paar weke gelede laat blyk het dat ook hy meen daar in die praktyk uiteindelik slegs een hoofstad sal wees, Die uitgesproke Kleynhans neem baie sterk standpunt in teen en dat dit in die Transvaal sal wees. beweerde "gekonkel tussen die ANCenNP watoorhaastig oordrews Die mening het hy uitgespreek toe 'n afvaardiging van buitelandse besoekers die kwessie van twee verwagtinge skep wat onmoontlik nie nagekom kan word nie", hoofstede genoem het. Kleynhans sa die bree publiek, beide swart en wit,is nagnie reg Volgens hulle het De Klerk die moontlikheid geopper dat die parlement, om sentimentele en vir'nnuwegrondwetnie.Oakishydaarvan oortuigdat'ntussentydse geskiedkundige redes, miskien nog net elke twee jaar vir 'n week of twee in Kaapstad kan sit, maar vir die res van die tyd in Pretoria. regering iets is wat nie met oorhaastige spoed eenvoudig deur 'n Daar is jare reeds sprake - sedert die Ontwikkelingsbank van Suider-Afrika buite Pretoria op die ANC-NP-alliansie deurgedwing moet word nle, terwyl die bree hoofweg na Johannesburg gevestig is - dat dit ook die plek is waar 'n nuwe Parlement eendag opgerig publieknag heeltemalonkundig is daaroor. kan word. K1eynhans beskuldig ook die ANC en die NP daarvan dat hulle gruweliknagelaathet am hul eie'ondersteuners voldoende voorte berei en in te Iigvir die groat veranderinge wat gaanplaasvind en Geen .buitestaanders die kompromieewat noodwendig aangegaan moetword. Mahatma en Oom Paul se nasate Drie van die mense wat nou by Kodesa betrokke is, is direkte by Kodesa afstammelinge vanleiersfigurewat diep spore in die geskiedenis van beide Suid-Afrika en die wereldpoJitiek getraphet. So van Kodesa gepraat: Na die onlangse Indris Naidoo, en sy broer Prema, is die agterkleinkinders van besluite van die verskeie werkgroepe lyk die aangenomeseunvan Mahatma Gandhi. Mahatma het teen dit finaal neusie verby vir diegene wat die einde van die vorige eeu en die eerste dekadevan die eeu gepleit het dat onafhanklikefasiliteerders van die eerste Iydelike versetaksiesteen rassisme gele; - 'n van buite ingebring moet word om die voorlopervan sy lateremassa-aksiesteen die Britse koloniale hele onderhandelingproses te hanteer, Marlnus oorheersing in Indie. hetsy as voorsittersofin anderadviserende Wlechers Indris - 'n oud-Robbeneilander - verteenwoordig dieSAKP, hoedanighede. terwyl Prema 'n adviseurvir die Transvaal IndianCongress is. Die werkgroepe her nou almal besluit Dan is daar natuurlik Theuns Eloff, 'n agter-agterkleinseun van hulle sal voorsitters uit eie geJedere op 'n Paul Kruger. roterende grondslag aanwys. Daarmee is INKATHA EN 'N FEDERASIE die kanseom buitestaanders inte bring so te se daarmee heen. VWB verneem daar word verwag dat die Inkatha­ van Inkatha alvorens hulle bereid sal wees om die Deklarasie van Vir'nbaie langtyd isdaarhardbespiegel afvaardiging vroeg volgende week 'n voorstel aan die Voorneme te onderteken. Blykbaar het Marinus Wiechers die dat mense soos Frederikvan ZylSiabbert, uitvoerende bestuur van Kodesa gaan indien wat 'n bekende grondwetlike kenner van Unisa, en veteraan van vele die mede-direkteur van ldasa, Oscar klein dog belangrike wysiging en toevoeging tot die grondwetlike konferensies in Namibia, Inkatha aangeraai om te Dhlomo, die hoof van die Instituut vir 'n Deklarasie van Voorneme sal behels. vra vir die spesifieke byvoeging. Veelparty Demokrasie en bekende Inkatha gaan glo vra dat die Deklarasie 'n jWiechers is tans oorsee en voel blykbaar baie sterk daaroor dat, akademici soos Marinus Wiechers en grondwetlike term moet insluit wat dit duidelik sal anuit 'n suiwer grondwetlike oogpunt, die huidige bewoording Willie Esterhuyse 'n rol kan spee!. stel dat die huidige bewoording daarvan- wat praat die aanvaarding van 'n federale stelsel beslis uitsluit, Hy het Dit was veral die ANCwattot kort voor van "een nie-rassige verenigde Suid-Afrika" - nle die blykbaar ook die afvaardiging van Bophuthatswana, wat baie die begin van Kodesa sterk hiervoor moontlikheid van '0 federale grondwetlike bedeling langtand aan die Kodesa beraad byt, geadviseer om ook nie die gepleit het. moet uitsluit nie. deklarasie te onderteken alvorens die nodige wysiging aangebring . Die byvoeging is blykbaar 'n absolute voorwaarde nie. Knusse Matie-eiland Die Universiteit van Stellenbosch is blykbaar vasbeslote dat die universiteit in 'n toekomstige post-apartheid Suid-Afrika steeds 'n knusse blanke Afrikaans-beheerde inrigting sal bly. Daarom het die Universiteitsraad, onder leiding van die rektor, Mike de Vries, onlangs besluit dat die Wet van die Universiteit so verander moet word dat Afrikaans as voertaal wetlik verskans moet word. Elke universiteit word deur 'n afsonderlik;'"'wet van die Parlement opgerig. Die Universiteitsowerhede van Stellenbosch het reeds 'n wysiging van die bestaande wet opgestel en hoop die taal-klousule sal in die nabye toekoms deur die Parlement ingevoeg word. Die denke agter die verskansing van Afrikaans deur wetgewing is sekerlik om te verseker dat die inrigting hoofsaaklik deur wit studente bygewoon sal word. Die doe! is dus 'n klein knusse en kunsmatige akademiese eiland, wat by verre nie die werklikhede van Suld-Afrika sal weerspleel nie, en waar die Oranje Blanje Blou en Afrikaner-Iandgenote tot in ewigheid en in isolasie sal bly wapper en Mike de VrIes galm.

7 - 13 FEBRUARIE1992 12 VryeWeekblad II' ,/ ~Z.I~A -I Kruof

:I::::!2e..N T I PiCATI ON .

0 0 Matt Sandham, in die voorwoord tot sy \1 "I" \ OJ" /" /J"J.. - versameling spotprente (TheLudicrous World l~·"< •rr rJ<1j -rr ofMatt Sandham, Volume 1/: Die Tweetalige ; __k."J~J Jare), skryf: A rum thing happened in '88. I ~ prepared a portfolio of cartoons for presenta­ [J= tion in the press. A couple of Jo'burg papers had a look. The English Press had a belly laugh, then said: "t llke your stuff, son, but your humour's too crude for our sophisticated readership." The Afrikaans Press sniggered politely, then said: "l Like your stuff, boet, butyour humour's too sophisticated... " It is easier to desophisticate than it is to uncrude, and so a tendency to Afrikaans punchlines was implemented. Eighteen months later the gamble paid off: Die Fyn Rooi Lynverskyn op 31 Maart 1991 in Vrye Weekblad." Hier is 'n paar van die meer gesofistikeerde spotprente uit Sandharn se versameling.

J VryeWeekblad 13 7 - 13 FEBRUARIE1992 keer uitgesaai, en niemand, met die uitsondering van die skrywer, kry vergoeding nie. Die akteurs word tot hulle nadeel oorbelig sender 'n duit vergoeding, terwyl die SAUK miljoene 'SAUK versmoor die televisiebedryf' maak in advertensie-inkomste. EEN VAN DIE ANDER ONVERSTAANBARE besluite is die feit dat 'n paar van die Dis nie net die lefties wat die SAUK wantrou nie; die establish­ vroegste dramareekse wat op video geskiet is- Dokter, Dokteren Net'n Bietjie Liefde- ultgewis is. Die redewar aangevoer ment televisiebedryf is erg beswaard oor die organisasie se word, is dat daar te min bergplek was of dat daar nie genoeg skoon videobande artistieke- en sakebeleid in 'n verslag wat onlangs deur veteraan­ was nle, en daar is dus bo-oor die pro­ gramme opgeneem. In vandag se terme akteur en filmmaker Nic de Jager namens die buitetelevisiebedryf sou die materiaal R14- 16miljoen werd wees. Die buitebedryf is seker dat die SAUK aan die Minister van Binnelandse Sake oorhandig is. ANDREA nie sonder hulle kan klaarkom nie, maar wanneer die korporasie dit agterkom, dit VINASSA doen verslag. dalkte laat kanwees. Dithelp ook nie om te dink die buitebedryfkangerasionaliseer DIE SAUK VERSUIM sypligteenoorbelasting­ mandaat om "op te voed, in te Iig en te administrasie-gerigteorganisasiegeword word deur dit te versmoor sodat die en lisensie-betalers en Is in 'ngroot mate vermaak" verontagsaam. (As jou het, waarvan die komponent ten koste sterkstes oorleef nie. Die sterkstes maak selfverantwoordelikvir die verbrokkeling programaankondigingsonderdie top tien van die programmakers groter word. nie noodwendig die beste programme van die televisiebedryf. programme verskyn, moet jy weet jy's in Wat die buitebedryf verder pIa, is die nie.. Die aanklagte word gemaak In 'n die moellikheld.) Wynand Harmse, die SAUK se skynbare onbetrokkenheid by Selfs al sou die SAUK wou, is hy nie in omvattende verslag aan die Minister van Groep Uitvoerende Hoofvan die SAUK, en onverskil1igheid teenoor kreatiwiteit. staat om reekse soos Agter Elke Mall, Binnelandse Sake, Gene Louw, wat deur se verklaarde beleid om die SAUK die "Die korporasie is nie 'n kunsmis- of 'n Skoppensboer, Heroes, 7]7, Phoenix ell 'n groot aantal lede van die "grootste kornmerslele uitsaalerinAfrika" gasfabriek wat met rotate ongevoeligheld Kie, 1945, Sonkrlng, DieBinnekring, Die bultetelevlsiebedryf opgestel is. te maak, druis in teen die gees en letter op 'n sogenaamde sakegrondslag bedryf Vlakte Duskant Hebron, Orkney Snore Daarwordgesedat dlt niegemlk Isteen van die SAUK se mandaat. kan word, sonder inagneming van sy Nie, 1922, Somer, verspeelde Lente en skeppende mense nie." die SAUK as geheel nie, maar teen die Daar is 'n algemene opinie onder hierdie is die Wat die herhaling van programme Kooperasie-storles - wyse waarop die korporasledie afgelope werknemers dat dit die bestuur se doel is suksesvolste reekse - intern te vervaardig om die korporasie op die Effektebeurs betref, se die verslag, is die buitebedryf paar jaarbedryfword. Daaris bale mense nie. van onkreukbare Integriteit (bedryfs­ genoteer te kry. Dit is glo in 'n stadium daarvan bewus dat dit deel is van Die ideaal was nog altyd dat die sowel as programmense) blnne- die hardop gese, maar as gevolg van uitsaaipraktyk, maardatdit in perspektief organlsasie wat net so verstom is oor die teenkanting uit 'n sensitiewe oord is gesien moetword. In ander lande is daar programmense hand aan hand werk met arrogansie en ongevoeligheid waarmee diegene deesdae met stomheid geslaan. heelwat meer kanale as hier by ons - in die administrasie, dat elkeen begrip vir besluite deesdae geneem word. Dit, se die verslag, is 66k teenstrydig Amerika, iets soos 33. 'n Kyker word nie die ander toon, en sy bydrae sender In die verslag word sterk krltiek met die gees van die mandaat. As die verplig om na 'n reeks te kyk wat skaars eiebelang lewer sodat programme van uitgespreek op die SAUKse artistieke en SAUKnet meerverdien as wat hy uitgee, 'n jaar gelede gebeeldsaai is nie. die hoogste gehalte gemaak kan word. sake-beleid en daar word gese dat die doen hy sy plig teenoor al die mense in 'n Ander belangrike oorweging is dat Dit is waarom daar iets soos die SAUK gevoel In die bultebedryf Is dat: die land. oorsese kunstenaars feitlik deur die bank bestaan. Dit gaan nie oor notering op die • die SAUK se onbepaalbare en Daar is ook 'n gevoel dat sekere betaal word as 'n program weer uitgesaai Effektebeurs ofgroot kontantreserwes of voortdurendwisselendesakepraktyk van amptenare hulle nesse probeer regskud word. 'n selfvemietigende oorwinning ocr 'n die afgelope jare In 'n groot mate in geval 'n verandering van bestuur AgterElkeManword nou vir die derde mededinger met 'n ander mandaat nie, verantwoordelik Isvir die huidige krisis In plaasvind en dat hulle dus die korporasie die bedryf; so kontantkragtig as moontlik probeer • die bultebedryf begin ontwikkel het hou. Dit is skynbaar een van die groot as gevolg van 'n sakebesluit deur die redes waaromso min geldvir programme SAUK waar besluit is om van die beskikbaar is. talentvolste programrnakers ontslae te Dit Is ook immoreel dat die SAUK, wat credibili~" raak en hulle op 'n vryskutgrondslag te geen belastings op sy toerusting betaal The SABC's plan "to achieve gebrulk; het nie en jaarliks sowatR250 miljoen aan • dieskeppendstetelevisievervaardigers Iisensiegelde van 'n vasgekeerde gehoor as gevolg van die beslult nou bulte die ontvang, nou sake-eenhede gestig het CREDIBIUTY is a problem facing the SABC, cultural (language) variety of the country SAUK Is; wat programme maak in regstreekse because"it is still regardedby some as the and its people and accepting itas a real ity. • die korporasie as gevolgvan 'n nuwe kompetisie met 'n buitebedryt wat nie mouthpiece ofthe government," says the "Four: By accepting Codesa as the sakebeleid feitlik oomag besluit het om gesubsidieerword nie, enwatgeweldige corporation's Editor-in-chief: TV News negotiating forum, but also reflecting hom te verontskuldigvansyeie skepplng aksyns, ad valorem en verkoopbelasting Productions, johan Pretorius. other relevant views and debates. en dit dood te smoor. (Vergelyk een van op hul toerusting moes betaal. At last week's UWCconference on the "Five: By making available its services die hoofamptenare se stelling: "Menere, media, Pretorius listed ten "musts" for the and infrastructure, particularly during tile . ons skuld die bultebedryf nlks, en julie DIE KORPORASIE ISOOK NIE onderworpe SABC to achieve credibility.: negotiation period, so that all relevant skuldons niks."Dit Isook QuentinGreen, aan die gewone markkragte wat geld vir "One: By expressly declaring its sup­ views/ideas will get sufficient exposure; HoofUltvoerende BeamptevanTelevisle, die buitebedryf nie. Enlge portfor generallyacceptedvalues and by by contributing positively and actively to se uitgesproke menlng.) 'n Mens moet buitemaatskappy wat programme maak actively promotingthis in itsprogrammes. the establishment of an informed society verstaandat die SAUK volgenswetgewlng soos die SAUK die afgelope tyd, sal binne We will shortly discuss this issue with and to encourage and activate debate. feitlik die enigste mark is wat die 'n paar maande bankrot wees. parties outside the corporation. "Six: By continually fighting for inde­ bultebedryf het; Daarword gese dat die SAUKse "crea­ "Two: By acting in strict accordance pendent control of broadcasting and • daar saamgestem word dat die tive accountancy" wyd bekend is in die with a code of conduct and journalistic against political interference. bultebedryf te groot Is, maar dat daar bedryf. Daar isgoeie redeomte vermoed onthou moet word dat die groot aantal dat diekorporasiese maniervanboekhou pollcy;; and accepting that it will have to "Seven: By structuring the SABC as klein maatskappytjles deur die SAUK self nie sy ware flnansiele beeld weerspleel be measured/evaluatedaccordingly. Par­ organisation (ie its hierarchy and staff) in geskep Is, en dat van die land se beste nle, ticularly important here (and for further a manner that would allow it to meet the skeppendetalenttansbydie maatskappye Daarword ook daarop aangedring dat discussion with various interest groups) requirements for producing a product of betrokke is; 'n onafhanklikegroepouditeursdie SAUK are: quality and ofgeneral credibility. Cerra in • daar verwarring heers oor die bedryf se finansiele beleid moet ondersoek. • Values - what the SABCsupports and adjustments will be needed, therefore, to van die nuwe "sake-eenhede", Die korporasie het 'n inkornste van strives to live up to: justice; respect forthe reach this objective among the broad • daar kommer Is oor wle die artistieke meeras Rl 000 miljoen perjaar, "Asjymet truth; respect for sound reason and rea­ masses and interest groups. beleld by die SAUK bepaal. Daar word s6 'n ongelooflike versekerde inkomste sonableness; respect for the individual "Eight: By determining key aspects of gevoel dat die huidlge vervlakklng in nog steeds in flnansiele moeilikheid is and his/heraffiliations; respect for gener­ its product on the basis of scientific uitsaalgehalte nog vir dekades 'n (waarvanons nie soseker is nie), behoort ally acceptable ethical norms, values and researchand in consultationwith relevant verwoestende gevolg op die die hele bestuur te bedank en die ideals in society and in particular of the interest groups and the Broadcasting kultuurontwikkeling van die land kan he. or~anisasle oorhandig aan mense wat dit broad target audience of a specific serv­ Control Structure, for example policy on Dieopinie isdat die huldige beslultnemers weI doeltreffend kan bedryf." ice; tolerance; freedom and responsibil­ language, religion and formal education. nieonderle isom so 'n belangrikekulturele As daarwel sulke geldnood is,waarom ity. But what is important: we do accept a verantwoordelikheid te dra nie; is daar onlangs weer miljoene rand se • An express statement that the SABC public service role. • daarvoortdurende agterultgang Indie nuwe meubels landwyd aangekoop, believes in a just society and in peace, standaard van aanbleding is, met waarom is die voorportaal van die Pier "Nine: By continually providing a pro­ beson?ere verwysing na nuusinsetsels, Meyer-gebou vir die soveelste keer stability, security and prosperity. fessional, quality productwith considera­ ens. Dit lyk asof die mensegeenopleidlng opgeknap en herbou, en waar pas die • Express rejection of discrimination on tion of market needs. The SABC is well kry nie, of miskien kom niemand in die reusagtigesalarisse wat sommigevan die the basis ofrace, colour, creed orgender. aware of the need for educational and SAUK dit agter nle, wat erger is. sportaanbieders ontvang, in? Die geld • By putting public interest first in its information programmes. wat die afgelope jare net aan die SAUKse programme and news presentations and "Ten: By operating its organisation and DIESAUKWORD DAARVAN beskuldigdat hy voorportale bestee is, sou drie of vier by presenting programmes that are con­ all its activities on a sound financial basis. 'n "bloedarmoedige goor buitelandse plaa;>likedramareekse konfinansler, word structive rather than destructive. Without financial self-reliance the SABC tupperware-kultuuropsy lisensie-betalers gese. "Three: By showing respect for the rich cannot fulfil its vital role." afdwing" en dat hy sonder skroom sy DIE GEVOEL IS OAT DIE SAUK 'n totaal

7 - 13 FEBRUARIE1992 14 VryeWBBkblad :/ Nuwe SAUK-raad goois

Een van die eerste turksvye wat in die Kodesa Werkgroep Een sa skoot gaan val, is die eise vir die toeganklikheid en geloofwaardigheid van die openbare elektroniese media gedurende die oorqanqstydperk na demokrasie. CHRISTELLE TERREBLANCHE doen verslag

DIE regerende Nasionale Party (NP) het voortgaande proses is. belangrike offensiewe instrument as die week laat blyk dat hy 'n "Die SAUK het nuwe bloed nodig as deel van PW Botha se 'totale strategie' aanbeveling dat Kodesa 'n nuwe hy die nuwe Suid-Afrika toereikend was nie," se Terreblanche. SAUK-raad en 'n tussentydse gaan verteenwoordig," het Willie Currie Ondanks ]ohan Pretorius, kommunikasie-owerheid aanstel om van die Film and Allied Workers' hoofredakteur van SAUK 1V-Nuus die elektroniese media in die Organisation (Fawo) die oproep vir 'n produksies, se versekering dat daar 'n oorgangstyd te monitor, gaan vervanging van die SAUK-Raad program van aksie is om die teenstaan. gemotiveer, geloofwaardigheid van die korporasie Die aanbeveling kom in die vorm "Dit is byna twee jaar sedert die te verbeter, was dit nie genoeg om die van 'n resolusie wat verlede naweek oorgang begin het, en daar is steeds voorstanders van ingrypende op 'n konferensie oar die Suid­ geen regstreekse toegang vir politieke herstrukturering te oortuig nie. Afrikaanse media in die oorgang na partye of gemeenskapsorganisasies om Die NP, wat deur LP Sheila Camerer demokrasie geneem is vir dringende hulle sienings op 1V te kry nie," se verteenwoordig is, het hom na die voorlegging aan Kodesa. Die resolusie Currie. Hy het, soos talle konferensie gedistansieer van die weerspieel die meerderheid afgevaardigdes, die SAUK se vermoe besluite oor die elektroniese media in konferensie-gangers se kommer dat die tot transformasie en/of herstrukturering 'n verklaring waarin die stemprosedure SAUK (en sy ewekniee in die TBVC­ van binne betwyfel, weens die bevraagteken is. Die NP stem ook nie lande) se huidige struktuur nie die korporasie se "fixed mindset". saam met die besluite dat 'n IICA belange en aspirasies van aile inwoners "Die SAUK het geen geskiedenis van aangestel moet word en die raad ter harte neem of kan neem nie, suksesvolle self-transformasie nie," het vervang moet word nie, Sy het haar . Die konferensie by die Universiteit Akwe Amosu van die BBC se Afrika­ egter in 'n toespraak verbind tot die van Wes-Kaapland getitel Vry, diens gese, "Wat nodig is, is 'n "vrye vloei van inligting" en 'n "vrye, Regverdig en Oop is deur die Cam­ tussentydse struktuur en 'n stel reels vir onafhanklike en onpartydige uitsaai­ paign for Open Media gereel en uitsaaiers wat die verrotting sal organisasie", hoewel die party geen bygewoan deur afgevaardigdes van die teenwerk en Suid-Afrikaners 'n media-handves het nie. belangrikste politieke partye en 'n wye openbare uitsaaidiens sal gee waarop Die NP se sekretaris-generaal, Stoffel spektrum media-organisasies en ­ hulle kan vertrou totdat hulle 'n kans van der Merwe, het by navraag gese werkers, Die resolusie is by wyse van het om 'n demokratiese regering te die NP gaan sy standpunt oor die meerderheidskonsensus aanvaar. verkies. So 'n tussentydse struktuur sal elektroniese media by Kodesa steI. Die Die resolusie versoek Kodesa om nie perfek wees nte, maar gebonde aan NP besef dat 'n objektiewe en voor 31 Maart vanjaar Wynand Harmse kompromie, maar dit kan iets doen om onpartydige diens aan aile inwoners as hoof- uitvoerende beampte van die regverdige en onpartydige gelewer moet word, maar die SAUK te vervang en 'n nuwe verslaggewing na mense se huise te strukturering daarvan sal in verteenwoordigende SAUK-Raad bring." onderhandelinge bepaal moet word. aanstel. Die voorstel maak ook Die meeste afgevaardigdes en Hy wou nie kommentaar lewer op voorsiening vir die aanstelling deur waarnemers was dit eens dat Suid­ waamemers se mening dat die NP­ Kodesa van 'n Tussentydse Afrika 'n voortgesette behoefte aan 'n . regering nie die SAUK uit sy greep sal Onathanklike Kommunikasie-owerheid openbare uitsaaikorporasie het, hoewel loslaat tot na die beoogde wit referen­ (IlCA) om die raamwerk vir 'n aantal terselfdertyd meer speling vir dum nie. funksies en pligte van die media en kommersiele en gemeenskapsdlenste Die ANC het dit in sy voorlegging op bepaald die elektroniese media te gevra is. die konferensie egter duidelik gestel bepaaI. Dit sluit in: vryheid van Een van die konferensie se dat die NP "nie speIer, skeidsregter en menlngsuiting, maniere waarop sameroepers, prof Sampie kommentator (deur die SAUK) verskille bygele kan word en regulasies Terreblanche, ekonoom van die gedurende die onderhandelingsproses om die toestande te normaliseer waarin Universiteit van Stellenbosch en kan wees nie", Gill Marcus van die. die bestaande uitsaaiers werk. voormalige SAUK-raadslid, het ANC se inligtlngsdeparternent Dit het gou geblyk dat baie aangevoer dat die SAUKdeel is van die bestempel het die konferensie-besluite afgevaardlgdes en individuele sprekers establishment se "compact of power" as "baie positief" en 'n "bindende skepties staan teenoor die inherente en dat die NP dit die laaste 30 jaar vir versoek aan Kodesa", vermoe van die SAUK in die besonder eie ideologiese doelstellings Peter Soal, afgevaardigde van die DP, om sonder monitering van buite of 'n manipuleer. "Hoewel allerwee aanvaar het egtersy skeptisisme uitgespreek verteenwoordigende owerheid homself word dat die SAUK in die Piet Meyer­ oor die streng tydsbeperking van die tot effektiewe en konstruktiewe era (tot 1979) vir Verwcerdiaanse besluit. "Ek dink dit is onregverdig en rolspeler te omvorm. Aan die hand van propaganda misbrulk is, word dit nie haalbaar nie," se hy. voorbeelde is verduidelik dat so 'n . blykbaar nie allerwee besef dat die herstrukturering 'n moeisame en SAUK in die tagtigerjare 'n baie

VryeWeekblad 15 7 - 13 FEBRUARIE1992 In ons weeklikse GESELSRUBRIEK skryf .. NATANIEL oor Ja, dis die regte prys vir LEKKERKRY

VANDAl hulle op die TV gese het van die nuwe FW en Madiba... Suid-Afrika, is my buurvrou ernstig aan die voorberei. Sy't 'n hoe Toe Brolloks die week na al die seremonie kyk random FWde Klerk en Nelson Mandela muur laat bou, hekke wat die vredesprys kry wat Felix Houphouet-Boigny van Cote d'Ivoire se naam dra, toe laataansiten blikkieskos dag hy by homself: dis nou 'n gepaste prys vir die twee. . . .. in die tuin begrawe. Want terwyl hulle die prys in ontvangs geneem het, was da.ar JUIS oproer In .dle ~tra:e En elke keer as sy my van Ahidjan. En dis maar net ontevrede mense wat demokrasie en meer vryheid wil he. groet, kan ek in haar oe Die oubaas van 87 regeer sy land nou al van onafhanklikheid in 1960 met 'n.ysterh~nd, sien sywil net gil: Weet en duld bitterminopposisie. G'nwonder nie hy was John Vorsterse beste en erngste vnend jy nie ODS gaan suffer inAfrika nie, Nee, ekskuus, daar was Bokassa van die Sentraal-AfrikaanseRepubliek ook nie? wat graag met oom John gekuier het, maar hy is van die toneel af nadat hulle halfgeete Aai Antle, hoe kan 'n menslyke volgeprop met geurige rys in sy paleis se yskas gekry het. witmens dan nou ooit For that matter kon De Klerken Mandela ook maar die Ghadaffi-prys ofdie PWBotha­ suffer, hy weet dan nie prys gekry het, eens hoe 'n mens lekkerkry nie. Kyk, daar ver in Se net koebaai! Vereeniging se kara­ vaanpark het twee lesbi­ ans gewoon. Hullename Die nuwe minister, Derek Keys, vertel 'n oulike storie laasweek aan koerantmense wat was Hetwieg en Skyf. Bittergal graag 'n draai wil gee en op die twee bogenoemde Grootbase en ODS toekoms Hulle't nie juis in die van toepassing maak, dorp gekom nie, want Daar was 'n sersantwat sytroepe op en aflangs 'n hoe afgrondgedril het. Netvoor hulle die mense het darem te , by die afgrond kom, dan skreeu hy: "Ooom-keer!" veel gepraat oor hulle ' I Maar toe laat hy die manne weer op die afgrond afmarsjeer, maar hy se niks. Die manne dwarsgeit. Dithet hulle baieseergemaak,wanthulle harte en hullepolitiek, begin al stadiger marsjeer hoe nader hulle aan die dodelike afgrond kom, maar die sersant was reg, maar die tweetjies moes hulle maar eenkant hou. is tjoepstil. Hetwieg was soort van die wyfietjie van die twee. Sy't mooi aangetrek Uiteindelik kan een soldaat dit nie hou nie, en skreeu: "AgHere, sersant, se tog net Iets, en die boeke gedoen by die dorp se swembad. Skyfweer, was ontstellend al is dit net koebaail" butch met haar jeans en oefenskoene. Sy't 'n trok bestuur vir die Kooperasie op die dorp, en naweke bou sy eiehandig aan die huisie op so 'n plot wat die twee daar aangeskaf het. Baie gemeen Verder het albei gereeldgebad en was hulle baie lief vir mekaar. Endis juis waar hulle enigste probleem gele het.

Hoe nader ODS kom aan 'n tussentydse regering, hoe meer ooreenkomste isdaar te siene tussen die Nasionale Party en die ANC. OF OtT NOU WAS VAN die oliedampe by die werk, of die plat skoene wat Die jongste is 'n prokureursbrief van twee ANC-"polisiemanne" - lede van die sy gedra het, weet niemand, maar Skyf kon nooit 'n klimaks bereik nie. intelligensie-afdeling - wat se hulle eis R50000 elk weens die "laster"wat VWB teen hulle Hulle het mooi woordjies gefluister, hulle het elke denkbare apparaat gepleeg het. ingespan, hulle het mekaar getakel dat daai karavaan net met 'n hemelse En oor vyf weke isgenl LeonMelletvan die ander polisiemag in die Hooggeregshofom genade bly staan het, maar niks wou gebeur nie. Hetwieg het gekom en R250 000 van VWB te eis. gegaan, en Skyfhet bly Ieen hap-hap in die lug 050005 'n haai metseer gums. Miskien moet ODS 'n beter pensioenfonds vir ens twee polisiemagte reel. So raak die probleem stadigaan al groter, totdat Hetwieg eendag by die swembadkantoor haar hande op 'n tydskrifle en lees dat lekkerkryvir die middelklas-Afrikaner nog steeds tot skuldgevoel ontwikkel, en dat 'n mens beter voel as jy af en toe in die tuislande gaan dobbel, en so. Meer gemeen Hetwieg besluit dis wat Skyf nodig het vir haar droogte: 'n change of scenery. Die aand is die karavaan agter die trok en hulle sleep hom heel Maar dis nie net met die NP-regering wat die ANC heelwat gemeen het nie. Dit Iyk vir weg van die dorp tot daar anderkant langs die highway. Brolloks hy deeIook baie karaktereienskappe met Swapo, wat nie te lank gelede nie ook En hulle werk omtrent deur die maand se groceries. Dis custard om die 'n Suider-Afrikaanse bevrydingsbeweging was. nippels, en wierookwatbrand, en in 'n stadium het hullemekaar daar beet Bittergal se dit na aanleiding van 'n verslag uit Windhoek dat die Internasionale Komitee met sulke waterpistole vol rooibostee. En soos die Afrikanervrou van van die Rooi Kruis se hy kry geen teken van die Swapo-lede wat destyds deur Swapo vandag weet, het rooibostee sy genesende kragte, en dis nie lank nie, toe aangehou is en nooit weer gesien is nie. "Dit Iykof ons soektog na hulle na grafte sal lei," moan daai Skyf soos 'n kat met 'n brandwond. se die IKRK. Te oordeel na die paranoia binne die ANC die laaste tyd oor die kommissie wat moet NETDAAR, 5005AAN DIE EINDE van enigegoeiestorie, bereikSkyf'n klimaks . ondersoek instel na marteling van ANC-aangehoudenes deur ANC-amptenare in hul met die voltage van 'n nasionale kortsluiting. Hetwieg skrik so groot, sy kampe in buurstate, gaan die soektog in baie gevalle ook na onsmaaklike resultate lei. wil nog huil,maar atthe height of passion gryp haarvriendin haar en staan Mag die Vader behoed dat ODS een stel moordenaars vir 'n ander verruil... reg agteroor met 'n impak wat geen gesinskaravaan kan weerstaan nie. Met die gaan die gasbottel agter die karavaan los en ontplof met 056 'n slag dat die mense van Meyerton vandag nog gruisklippies in hulle Seding wat baie se beddings kry. Drie dae later kom ou Oom Vermeulen die aand laat by die huis aan. Seding van die week kom van dieNPse LP vir Rosettenville, SheilaCamarer, bylaasnaweek Die pad Vereeniging toe isnog steeds nie reggemaak nie. Vroumense, se se groot media-konferensie. hy vir sy vrou. Jy moet die gat sien! Hulle se die twee was al die tyd Die een na die anderparty-verteenwoordlgerhet opgestaan om sy/haar party se "media­ terroriste, maar ek weet nie so mooi nie, Jy moet sien wat tel 'n man in charter" te verduldellk, en toe kom Sheila aan die beurt: "We do not have a charter, but die veld op. we have an attitude," seg sy. En hy haal 'n waterpistool uit en skiet sy vrou plonks! op die wang met You can say that again, my dear Sheila, you do have an attitude. 'n skoot rooibostee. 7 - 13 FEBRUARIE1992 16 VryeWeokblad Wat dryfdie • 'n Nuwe vorm van geweld het in ons land kop uitgesteek - die van die berserker wat om een of ander persoonlike rede op onskuldige mense begin lostrek en hulle voor die voet skiet. Kallie Delport in Ladysmith, Cornelius deWaal op Middelburg... Hoekom doen hulle dit? ESMAANDERSON het met sielkundiges gaan praat In sy bospitaalbed vertel Cornelius Petros de Waal aanjoernaliste: "Ek betalles swartgesien, dis boekom ek soveel kaffers gekap bet, maarseker niegenoeg nie. Vandat ek klein is, baat ek kaffers. Ek betgedink ek is op pad uit, ?k lean-net soweI 'n paar kaffers saam met my vat en sodoende 'n paarprobleme oplos. " ~

"SULKE dinge gebeurmos net oorsee, nie geweld, meen Du Toit daar moet ander hier by ons in Ladysmith nie." Dftwas die faktore betrokke wees. Hy wys daarop reaksievan inwoners van Ladysmithnadat dat gesinsmoorde die afgelope tyd skerp KaIlie Delport eers sy pa en hul huishulp afgeneem het, terwyl massamoorde deur geskiet het, en daarna op die inwoners berserkers aan die toeneem is. "Daar van die dorp losgetrek het - nege mense moot 'n aksent-verandering wees, maar is dood en negentien beseer. ek is nog nie seker wat nie, 'n Mens sal problemeop te los en "virhulle ele beswil Die voorval is gevolg deur twee ander eers baie navorsing daaroor moot doen, ook huIle lewens saam met syne neem", soortgelyke voorvalle en, buiten die te min feite oor die moorde is nog voorvalwaarin Wit WolfBarend Strydom bekend. 'N KENMERK VAN GESINSMOORDE is 'n op swartmense op Kerkplein, Pretoria "Daar is genoeg sielkundige faktore gevoel van wanhoop, wat sielkundiges losgebars het, is die soort voorvaUenuut betrokke omDelport te klassifiseer as die meen ook 'n kenmerk is van in Suid-Afrika. . . tipiese massamoordenaar. Hy het 'n massamoordenaars. Hulle voel hulle hele Wat is die motief daaragter? Is dit tragiese persoonlike geskiedenis en in wereld het inmekaar getuimel en huIle emosionele onstabiliteit, sielkundige uiterste wanhoop kan ek verstaan dat hy voel hulpeloos. Ultdiewanhoopvolgdan afwykings, moorddadigheid of blote so 'n onbesonne ding sou aanvang. Ek desperate pogings om die situasie te rassisme? dink net dis te maklik. .probeer regsteI. Die koerante was vol met sielkundige "Ditverklaar ook nie hoekom Delport Weens die veranderende politieke profielevan diegeweldenaars, veralKallie s6 gereageer het nie. Hoekom het hy nie klimaat en die oordrag van verant­ Delport en Cornelius Petrus de Waal,wat eerder sy pa se beeste almal doodgesklet woordelikheid na swartmense, meen Du een mens doodgeskiet en ses ander op . nie?Hoekom het hynie eerdersystlefrna Toit, is dit 'n moontlike rede waarom Middelburg verwond het. vermoornie?Dit verklaarniehoekomdie gesinsmoordeafgeneemhet, veraIomdat Die oorwegende konsensus is dat 'n mense geweld as 'n oplossing sien nie." sulke absolute verantwoordelikheid nie massa- of gesinsmoordenaar 'n bale A1mal van ons het maar los skakels, se meer ter sprake is nie. kwesbare persoon is, en dat daar 'n lang Du Toil. "Gee my enige straat en ek haal Omdat gesinsmoordenaars nie hul aanloop is tot die gebeure waartydens vir jou 'n paarsoortgelyke geskiedenisse verantwoordelikheid kon handhaaf nie, hulle knak. .' uit. Hoekom pleeg al die mense nie het huIle na geweld gegryp om dit te Op daardie oomblik dat hy beheer massamoorde nie? Daar moet iets anders probeerhandhaaf.Dieselfdegeldmoontlik verloor, se sielkundiges, ervaar hy sypyn weeswat dit aanvuur." massamoordenaars. Die onlangse so intens dat hy voel sy hele wereld het politiekeverandering het meegebringdat "VERAL REGSE POUTIEKE LEIERS is skuldig inmekaar gestort. In die. wanhoops­ DU TO IT WYS DAAROP dat gesinsmoordedie die magsbalans verskuifword. Witmense hieraan. Dis nie feitelik korrek dat die oomblik dink hy net aan sy eie pyn en afgelope tyd oenskynllk skerp is nie meer die voogde of heersers nie eo situasie wanhopig is nie, hulle stel dit so probeer hy daarvan ontslae raak. AIle verminderhet, terwyl massamoorde swartmense is nie meer so absoluut voor. Daarmee saam is daar die geclurige ander faktore, ook die gevolge van sy k1aarblyklik toeneem. Hoewel bale mense uitgelewer, atbanklik enonderworpeaan suggestie van geweld as oplossing. Hulle dade, vervaag voor die pyn. met hom sal verskil oor 'n moontlike witmense nie. Weens die wanhopige neem '0 groot ding op hulle rekening om Die sielkundiges meen ook dat die verband, me en Du Toit die twee gevoel wat moontlik by sommige mense dit te doen." berserkerse frustrasie-toleransie bale laag manifestasies van wanhoop kan tog 'n ontstaan, gryp hulle na geweld om hul Du Toit se die wanhoop by veraI wit isen hy nie eintlik sy emosies kan beheer gemeenskaplike oorsprong he, veral verantwoordelikheid te handhaaf. Die Afrikaanssprekende mense, kan dalk die en verwerk nie. Hy voel gewoonlik op omdat beide voorgekom het onder verskil is' dat hulle nie meer geweld vonk weeswaaruitsulke voorvallegebore daardie oomblik ook dat sy lewe hoofsaaklikwitAfrikaanssprekende mans teenoor hulle gesinne pleeg nie, maar word. As mense wanhopig is, gryp hulle waardeloos is en hy Iy aan 'n swak en te doen kan he met 'n soort nasionale teen die waargenome vyand, naamlik oa 'n oplossing. "Soos ouers wat raadop seltbeeld. psigose. swartmense. is met hulle kinders en nie aan 'n meer 'n Faktor wat dikwels by massa­ Weens kolonisering en apartheid, het Daar is dus 'n mate van rassisme inteIIigente manier kan dink om hul moordenaars'n rol speel,se sielkundiges, witmense in die land 'n selfaangestelde betrokke,veralmet die verlies vanbeheer kinders te dissiplineer nie en hulle dan is die feit dat hulle 'n geweldige soort voogdyskap beoefen oor oor swartmense. Du Toit meen egter dat maar 'n pak slae gee. Net so is die mense magsgevoel ervaar in die oomblik van hul swartmense, wat deels gesetel is in die oplossing wat gesien word in geweld, dalk s6 wanhopig dat hulle nie aan 'n terreur, Die gevoel word verder versterk patronisering en deels in die konsep van verband hou met die kultuur van geweld meer intelligente oplosslng kan dink as deur die publisiteit wat sulke voorvalle 'n meerderwaardige ras. Maar die wat in die land heers. geweld nie." geniet, voogdyskap waardeur witmense vir "Ditwil virmyIykofdie moordeeerder Du Toit meen egter dis nie die huidige Die slelkundlges meen die onsekere hulselfdie reg opgeels het omdie lot van die resultaat isvan die popularisering en politieke klimaatself wat aanleiding g~e politieke klimaat veroorsaak dat stres en swartmense te bepaal, bring ook die regverdiging van geweld. Die regering, tot 'n wanhopigheid nle, maar wei die depressie in die nasionale psige toeneem verantwoordelikheid mee om te sorg vir die ANC, die PAC, Inkatha, en ook die verdraaide voorsteIling daarvan as 'n en dat die onsekerheid sulke gevoelens hulle welsyn. regses regverdiggereeld die gebruik van wanhopige situasie. by potensiele massamoordenaars kan Sodoende het 'n verwronge sin vir geweld, tans ofin die verlede. Die regses Die wanhoop, meen Du Toit, word versterk, verantwoordelikheid ontstaan by veraI praat deesdae veral baie oor geweld. weerspieel in die felt dat mens dikwels wit Afrikaanssprekende mans, wat '''n Bekende geskiedkundige het op 'n mense hoor se "hoe meer swartes sterf, PROF FANIE DUTOIT, 'n bekende navorser eindelikoorgespoel het na die gesinslewe. keergese. 'Dieswaardwateenkeerbloed hoe betervirons", Dit is dalk ook 'n ware oor geslnsmoordc en aggressie, verskil Dieouer, gewoonlikdie vader, hetgevoel weerspieeling van wat deur De Waal se geruik het, sal nie ophou nie.' Mense wat "van~t egter van die ander sielkundiges wat die daar is geen toekoms meer vir hom of sy nog in die dae geweld propageer en kop gegaan het toe hy gese het voorvalle net wi! toeskryf aan familienieomdat hy as voorsienergefaal gebruik, speel met vuur. Terwyl Kodesa ek klein is,haat ek kaffers. Ek hetgedlOk persoonlikheid en psigologiese faktore. het, juisomdat hy aileen verantwoordelik vir baie mense nuwe hoop gee, is daar ek is op pad uit, ek kan net sowel 'n pa?r Hoewel sekere p"rsoonlikheidstipes of voel vir die welsyn van sygesin. Hyvoel ander wat juis wanhopig raak as gevolg kaffers saam met my vat en sodoende n omstandighede kan lei tot die soort ook dat hy in staat moot wees om al hul van die hoopvolle gebeurtenis. paar probleme oplos." VryeWeekblad 17 7 - 13 FEBRUARIE1992 kinders te he. As hulle nogtans 'n kind aborsie op aanvraag. Die oplossing is nie." het oor hul eie volgelinge en nie hul verwag en besluit omdit te aborteer, is dit eerder om mense behoorlike Sy hou die wit Christendom siening op die staat of nie-gelowiges kan 'n dubbele sonde." seksvoorligting te gee op die gebied van verantwoordelik vir die ondermyningvan afdwing nie. LouiseKretzschrnarvandie departement voorbehoedmiddels en metodes. tradisionele Afrika-waardes. Die gevolg Oor die feministiese standpunt dat 'n van sistematiese teologie en teologiese is dat jongmense hulle nie langer aan vrou met haar liggaam kan maak wat sy etiek aan Unisa, is gekant teen aborsie op WATTERVOORBEHOEDMIOOa5? tradisionele waardes soos kuisheid steur wil, se Innes: "Dit is nie net die vrou war aanvraag, maar stel haar visier wyer as nie. Die tradisionele waardes moet betrokke isby'n besluit op 'n aborsie nie, Heyns. Behalwe gevalle waarvoor die AT ons bring by Probleem teruggebring word, ook op skoolvlak, maar ook die fetus. 'n Fetus is nie soos 'n Suid-Afrikaanse wetgewing reeds nommer drie. Watter meensy. puisie of'n vrat wat net afgesny kan word voorsiening maak, sou sy wou slen dat voorbehoedmiddels is nie. Dit is 'n lewende wese. Daar is ook die wet uitgebrei word om die aarivaarbaar? Terwyl STRAAT·ABORSIES ander mense betrokke by die besluit. omstandighede van die gesin en die WHeyns die meeste voor­ Soos die pa van die kind, byvoorbeeld." spesifieke rna se fisieke en pslgologlese behoedmiddels goedkeur, vind hy 'n ROBLEEM nommer vier: Die Kretzschmar het simpatie met die gesondheid inagteneem.Aborsie behoort lntra-uterinere toestel (soos Copper-T) duisende agterstraataborslesas standpunt dat vroue die reg het om oor dus oorweeg te word in gevalle waar onaanvaarbaar, omdat dit verhoed dat 'n gevolg van ongewenste hul eie liggame te besluit. Dit is die vrou kontrasepsie misluk het, of nie beskikbaar bevrugte eiersel aandie baarmoederwand swangerskappe. Byna al die wat uiteindelik verantwoordelik sal wees is nle, of waar gesinsomstandighede ('n vaskleef, en sodoende 'n vrugafdrywing Pteoloe wys daarop dat om die kind groot te maak. "Tot onlangs gebrek aan inkornste, die aantal kinders bewerkstellig. Hy is selfs ten gunste van straataborsies 'n simptoom van 'n nog is daar vanuit 'n wit, manlike, indiegesin,haarhuwelikstatus)dit vereis. massa-sterilisasie-programme in gevalle probleem is en dat die oplossing nie Ie in middelklas-perspektief oor etiese Kretzschmar vra: "Is dit erger vir 'n vrou van onverantwoordelike aanwas - "selfs die wettigingvan aborsies nie. Behoorlike kwessies geoordeel. metvyf kinders om 'n aborsiete he, ofom teen die wit of wete" van die individu. seksvoorligting is eerder die antwoord. "Daar is 'n sterk streep in die teologie nog 'n kind in die wereld te bring terwy1 Ook hy beklemtoon die belangrikheid Se Lindiwe Zulu: "Niemand raak wat neig na die Griekse anti-materie­ Oor die moraliteit van aborsies is daar groot sy reeds nie haar ander kinders kan van seksonderrrig op skole en in die swangernet om 'n aborsiete loop kry nie. houdingwaardie gees belangrik is, maar versorg nie?" kerk. Aborsie moet ook nie gesien word as 'n die liggaamas onbelangriken selfs negatief Lindiwe Zulu van die Vroueliga van die LindiweZulu enKenosiMofokengmeen alternatiewe vorm van kontrasepsie nie. beskou word - dit geld ook die vrou se meningsverskille. Die teologiese standpunte oor die ANC meen God sal 'n gesonde gesin met sterilisasie is te radikaal en sal nie in die Maar weens faktore soos onkunde en die vermoens tot voortplanting. Aborsie is 'n genoeg kos, 'n huis om in te woon en 'n swart gemeenskap aanvaar word nie. houding van mans, is dit 'n feit soos 'n hoogs emosionele saak en hou verband kans op 'n behoorlike opvoeding her, Goldman se binne die judaisme is koeidat daar jaarliks duisende agterstraat­ met daardie gevoelens van woede, verkies bo honderde straatkinders wat sterilisasie 'n onaanvaarde metode van aborsies plaasvind, en dat daar duisende verwerping en manlike oorheersing. kwessie stroak nie altyd met mediese gegewens nie. INA gom snuif om van hul honger te vergeet, kontrasepsie. onwelkome babas gebore word. 'n "Terselfdertyd het 'n vrou nie absolute Hoewel aborsie nie as 'n vorm van Die Katolieke Kerk is bekend vir die Ernstige seksvoorligtingveldtog is nodig seggenskap oor die fetus nie. Dit is op voorbehoeding moet dien nie, is daar teenkanting teen enige kunsmatigevorm sodat vroue eerder voorbehoedmiddels stuk van sake 'n potensiele mens. VANDERLINDEgesels metChristene, Jode, Islamiete, Hindoes steeds die houding onder Afrikane dat van kontrasepsie. Net die "natuurlike gebruik, maar niemand raak swangernet Terselfdertyd hou aborsie verband met geen gesinsbeplanning nodig is nie. Die metodes" soos coitus interruptus, die om 'n aborsie te loop kry nie, die hele menslike seksualiteit - begrippe ou konsep van hoe meer kinders hoe ritme-metode, en die Billing-metode "Onder swartmense is gesprekke oor soos wat is 'n vrou, 'n man, 'n gesin, die en dokters oor hul siening van die saak beter, leef steeds voortterwyl daarweinig (vaginale mukus-metode) is aanvaarbaar, seks taboe. 'n Ma kan nie met haar huwelik, en die doel van die lewe." vooruitsigte is vir 'n ordentlike lewe, se Innes. Sterilisasie is onaanvaarbaar kinders hieroor praat nie en kinders is In die Hindoe-teologle, se Sooklal, geld omdat dit neerkomopradikalesnykunde. bang om hul ouers te vertel as hulle RIGLYNE IEaborsle-debat inSuid-Afrika Pentekostalistieseen Charismatiese kerke standpunt. opkos, klere en ordentlikeskoolonderrig? die beginsel dat die lewendes altyd Se Innes: "Dit gaan teen die grein van swanger is. Waar hulle nie 'n agterstraat­ het 'n sterk godsdienstige in die land behoort, stem saam. Die Mulana Ebrahim Moosa van Islamitiese En die groot vraag: wat word van voorkeur geniet bo die ongebore kind. die beginsel dat seksualiteit 'n uitdrukking aborsie kry nie, sit hulle met 'n kind RETZSCHMAR kom met inslag en bring teoloe van siening strook ook met die Katolieke studies aan die Universiteit van Kaapstad menswaardigheid,van 'n lewe van gehalte? Dit beteken nie dat die ongebore kind isvan twee menslike ervarings. van liefde waarvoorhulle nie kan sorg nie. 'n Ernstige konkrete voorstelle oor die verskillende godsdienstevoor opvattlng, en met die siening van die se daar is twee standpunte oor die begin Prof Ferdinand Deist van Semitiese onbelangrik is nie, maar as die lewe van en van lewe. Die Kerk se dietweekan nie seksvoorligtingsveldtog gekoppel met rigting wat die aborsie-debat D moeilike etiese vraagstukke judaisme en 'n grootste faksie binne die vanlewe, Die minderheidstandpuntisdat Tale, Stellenbosch, se: Wanneer die ongeborenesdie lewensvan die lewendes geskei word nie. " gewettigde aborsies kan die gevare behoort in te slaan. te staan. Terwyl antl-aborsie-bewegings Islam. die lewe begin met konsepsie, terwyl die kwessie van aborsie bespreekwordbinne bedreig, kry laasgenoemde voorkeur. In verminder waaraan vroue onderwerp K meerderheid meen die lewe begin eers die konteks van 'n bevolkingsontpJoffing soos Pro-Life die debat wil reduseer tot Ook mev Kenosi Mofokeng van die die geval van 'n nasionale krisis moet COR KUNSMATIGE kontrasepsie het Innes word." _ • In die huidige debat is daar 'n die kreet: ")y mag nie moord pleeg niel" African Spiritual ChurchesAssociation se: op vier maande. . en die hongersnood, ellende en Iyding teoloe realisties wees en selfs as dit teen sterkstandpunte. Die bedryfis niks anders Dr James McIntyre, 'n glnekologie­ gebrek aan inligting en is die saak heelwat lngewikkelder as dit. "Ons kerke glo nie in aborsie nie. Die Nogtans kan aborsie net in uiterste wat daaruit volg, is 'n sosiale etiek ter die greinvandie tradisies ingaan, besluite nie as manlike kapitalistiese dominasie konsultant aan die Baragwanath-hospitaal wedersydse respek vir mekaar se Wat die debat nog moeiliker maak, is Bybel se jy mag nie doodmaak nie - en gevalle gedoen word, byvoorbeeld sprakewatdikwelsgeignoreerworddeur neem wat tot voordeel van almal strek. oor die vrou. Dit gaan in hoofsaak oor in Soweto, se sowat 000 van standpunte. Terselfdertyd moet die dat teoloe geloofsuitsprake maak oor aborsie beteken dat 'n mens vermoor wanneer die rna se lewe in gevaar gestel diegene wat hulle begeef op die terrein 3 gevalle hoeveel geld die manlik-gedomlneerde onvoltooide aborsies word elke maand redes agter die sterk emosies wat kwessies wat nie noodwendig met word." Selfs aborsie in uiterste gevalle is word. Die kwessie of 'n slagoffer van van die persoonlike etiek. Wanneer 'n VROUE BEHOORT DIE demokratiese reg te groot farmaseutiese maatskappye uit bevolkingsontplofflngdie lewenspeil van aangemeld. Hiervan is sowat 60 persent die debat omring - die onbewuste mediese of antropologlese gegewens vir haar onaanvaarbaar. verkragting die reg het op aborsie is dus he om selfte besluit oor 'n aborsie en die seksualiteit kan maak. Seks het 'n 'n helenasieaantas, val dit binne die voee agterstraat-aborsies. Die resultaat van werklikhede - ontleed word. strook nie. Daarby steekdie debat dikwels Prof )ohan Heyns, hoof van die 'n uiters omstrede saak wat geen teoloog staat behoort hom nie hierby in te meng verkoopbare kommoditeit geword - 'n vas by die feit dat die heilige boeke van departement van Dogmatiek en in die stadium goedsmoeds sal goedkeur van 'n nasionale bedreiging,soos'n oorlog, "suksesvolle" agterstraat-aborsies kom • Christen-fundamentalisme moet nie. Dit is die taak van elkegodsdienstige vorm van pornografle, se Innes. die Bybel tot die Koran nie regstreekse Christelike Etiek van die NG Kerk se nie. waar buitengewone maatreels nodig is. eers heelwat later by hulle uit wanneer bevraagteken word. Indien die bewegingom etieseengeloofsoortuigings "Dit beteken mense kan hul plesier he uitsprake oor moderne vraagstukke soos teologiese fakulteit aan die Universiteit Chris Diamond,voorsittervan dieAbor­ Hy tref 'n onderskeid tussen daar allerlei komplikasies ontstaan, SOOS Pro-Lifers se hulle verteenwoordig aborsie en in vitro-bevrugting maak nie. van Pretoria, meen ook lewe begin met tion Reformation Action Group, wys gerieflikheidsaborsies, waar die dogter aan gelowiges deur te gee. sonder om verantwoordelikheid vir hul onvrugbaarheid. die Christelike standpunt, moet Vir antwoorde moet na die algemene konsepsie. Hy sou egter aborsie in daarop datmensewat teen aborsiegekant van mevXViljoen van Waterkloof"in die Goldman - "jy praat nou met·'n pa van dade te dra. En gewoonlik is dit die vrou "Ons sien daagliks vroue wat ernstige hulle oak se wat hulle met strekking en die vertolkingvan die heilige uitsonderlike gevalle voorstaan, soos is, 'n geloofsoordeel maak wat nie ander tyd" geraak het en 'n aborsie tien kinders" - meen oorbevolking is nie wat die voorbehoedmiddels moet neem komplikasies van agterstraat-aborsies Christenskap bedoeI. Bloot om te geskrifte gekyk word. Die meeste teoloe beskryf in die Wet op Vrugafdrywing en noodwendig op wetenskaplike f~ite ondergaan,en mev Y Mabena vanLebowa 'n )oodse probleem nie. "Ons probleem en die gevolge moet dra soos borskanker oorgehou het. Geen ginekoloog hou se: "So se die Bybel" beteken nie se standpunt is dat aborsie op aanvraag Sterilisasie. gegrond is nie. Hulle glo 'n bevrugte wat haar negende kind verwag tenvyl is onderbevolking in die lig van die en kanker van die serviks." daarvan om 'n aborsie te doen nie, maar dat ons hulle meet glo nie. hoogs ongewens is en dat voorsorg Dit sluit gevalle in waar volgehoue eiersel is gelykstaande aan 'n mens. Maar haaranderkinders reedsaanwanvoeding geskiedenis waar ons onlangs 6 miljoen Hierop se 'n Katolieke lidmaat wat dit sal probleme, tyd en geld spaar as dit • Sekulere, selfsllgtige, hllmanistiese voorkeur moet geniet - in die vorm van swangerskap die fisieke of geestelike hoe word die begrip "mens" gedeflOieer? Iyen 'n skraal kanshetomvolwassenheid mense verloor het." anoniemwil bly: "Niemand steur hulle in op 'n behoorlike manier gedoen kan materialisme moet ook voorbehoedmiddels en -metodes, wat gesondheidvan die ma bedreig,geestelik Embrioloe meen 'n fetus is eers 'n mens te bereik, en 'n nog skraler kans op 'n )uda'isme bepaal wei dat egpare in tye die opsig aan die Pous nie. Ons gebruik word." bevraagteken word. Dis die gepaard gaan met intensiewe behoorlike skoolopvoeding het. offisieke skade aan die fetus, gevalle van as dit lewensvatbaaris- met anderwoorde, van hongersnood nie kinders mag kry voorbehoedmiddels en voel dis nie eens Mokgokong van Medunsa se minstens filosofie wat lui: "ek maak soos ek seksvoorligting. verkragting en bloedskande, of waar die wanneer dit buite die rna se liggaam kan Wanneer oor die sosiale etiek gepraat nie. Maar dis nie op die oomblik die rede nodig om te belywanneer ons gaan bieg die helftevan aile noodpasientewat in die wil", sonder inageming van die Tog is daar enkelinge wat pleit dat die rna geestesgestremd is. Dan is dit 'n geval bestaan. 'n Fetus het vanaf 28 weke 'n word, kandievolgende aspekte bygebring vir armoede in die wereld nie, se hy. nie. Die tradisionele metodes van ginekologiese saal in die Ga-Rankuwa samelewing. aborsiewet uitgebrei word en wat dit met van "die minste van twee euwels". goeiekans omte oorleef, se profEphraim word: Die Bybel se die mens moet die Amerika gooi tonne koring weg, terwyl voorbehoeding wat die Kerk voorstaan, Hospitaal opgeneemword, komdaarheen • Inligting oor die beskikbaarheid hulgodsdienstigeoortuigings kanversoen. Heyns se: "Op die oomblik van Mokgokong, vise-rektorvan die Mediese aarde vul, nie "vervuil" nie. Die Bybel is mense in anderlandesterfvandie honger. vereis 'n redelike vlak van kennis en is weens agterstraat-aborsies. Hy sou wou en gehalte van Uit navrae blyk dit dat al die grootste konsepsie het ons met 'n m~ns te make Universiteit van Suid-Afrika (Medunsa) eksplisietoordie beginselvandie gehalte Dis dus eerder 'n kwessie dat welvaart bloot onveilig en onrealisties. godsdienstige groepe in die land, van die vandie lewe. Wie leweverwek, moet ook sien dat die wet op aborsie by die Britse voorbehoedmiddels moet verbeter. met die ewigheid in sy hart. Erens in die en voormalige dekaan van Obstetrie en beter verdeel moet word. "Die mense wat dit die nodigste het, is Christendom tot die )uda'isme, die ewigheidsal die klein fetus, al spoel dit af Ginekologie. vir daardie lewe kan sorgo wetgewingaansluit, watvoorsieningmaak Manlike vooroordele en kulturele Moosa meen selfs in die geval van 'n die arbeiderwatvier-uur opstaan en agt­ Hindoe'isme en die Islam, die respek vir in die latrine, daar wees." Die Nederlandse filosoof/psigiater en Deist se aborsie hou verband met vir 'n breer vertolking ten opsigte van en godsdienstige besware moet dreigende bevolkingsontploffing sal die uur saans tUiskom. Watter man wi! hom menslike lewe, en 'n lewe van gehalte en Christen, JH van den Berg, verskuif die menseregte, waar nie net die lewende aborsie as wat in Suid-Afrika die geval is. bespreek word. Islam-tradisie nie aborsie voorstaan nie. dan nog moet steur aan dinge soos menswaardigheid, voorop stel - aspekte VOLGENS HINDOE-GELOOF begin die lewe bakens egter verder. In 'n hoek oor individu ter sprake moet kom nie, maar Besluite oor aborsies moet gepaard gaan • Beter seksvoorligting is nodig, wat op sigself bydra tot die etiese op die oomblik van bevrugting, en is mediese etiek se hy 'n baba is eers 'n ook die regtevandie nageslag. As ekoloe Wanneerdiewelvaartvandie gemeenskap temperatuurkaarte en die tyd van die met intensiewe beraadslaging met 'n maar dan nie bloot 'n sekulere vraagstukke. aborsie op aanvraag ongewens. By die mens wanneer dit die eerste se onsleendie omgewingby onsnageslag bedreig word deur onbeheerste maand? Dit is belaglik." panee!wat bestaanuit mediesepersoneel, biologiese seks-opvoeding nie, Hindoe'isme is daar egter 'n groter "medemenslikheidsteken"toon,dit wi!se ofbestuur dit namens die nageslag, geld bevolkingsaanwas, is die uitweg eerder kliniese sielkundiges en maatskaplike maar seks-opvoeding wat in die WANNEER BEGIN 'N MENS? buigsaamheid. Dr Anil Sooklal van die wanneer die baba begin g1imlag. dit ook bevolkingsgetalle. Ekologiese om wetgewing oor kleiner gesinne te DIE POUS HETEGTER 'n bondgenootinKenosi werkers. gemeenskap, die skole, die. Universiteit Durban-Westville, meen die Die debat oor die begin van lewe is 'n verantwoordelikheid sluit per definisie maak, en gesinsbeplanning wyd te Mofokeng, wat sterk gekant is teen godsdienste en die gesin gewortel ROBLEEM nommer een is die konteks waarbinne 'n aborsie uitgevoer futiele oefening, meendrAmanda Gouws, mense en die gehalte van menslike lewe propageer. voorbehoedmiddels. Dit "verandervroue VROUESEREG is. vraag:Wanneerbegin die lewe? word, sal bepaal of dit nodig is. Die 'n politieke wetenskaplike aan die in. Binne die Rooms-Katolieke tradisie se Iiggame" sodat baie agterna nie weer • By aborsie moet daar vooraf Wanneerword 'nfetus 'n mens moeder-figuur speel 'n baie belangrike Universiteit van Stellenbosch. Niemand word sterk klem gele op kinders kan kry nie. Die tradisionele geestelike en/of psigologiese en het 'n embrio reeds 'n rol in die geloof en kultuur, en haar kan werklik se wanneer die lewe begin WANNEER DIY GAAN oor die beeindiging "verantwoordelike ouerskap", se vader metode van kontrasepsie moet ROBLEEM nommer vyf: Watter raadgewing wees, ook in gevalle P onsterflike siel? Byna sonder omstandighedesal altyd die deurslag gee nie, en daarom moet eerder na die vele van lewe ter voorkoming van Iyding, se Hyacinth Innes van die St John Vianney teruggebring word, meen sy. Hoe die -p reg het mans om te besluitwat waar 'n vrou besluit om met die uitsondering se teoloe 'n mens is 'n mens vir 'n besluit oor aborsie. aspekte van moraliteit gekyk word. Deist, is die vraag ofuiterste armoede nie Seminarium in Pretoria. Dit beteken nie metode werk, wil sy nie se nie. vroue met hulle Iiggame mag swangerskap voort te gaan. die oomblik dat bevrugting van die Yossi Goldman, 'n ortodokse rabbi, se ook'nvormvangeestelikeen liggaamlike dat mense soos konyne kan aanteel nie, Ook die bedreiging wat 'n doen en wat nie? Byna al die • Die aborsiewet moet uitgebrei vroulike eiersel plaasvind. die )uda'isme bepaal dat aborsie net TE VEEL MENSE? gestremdheid is nie. maar dit beteken ook nie dat hulle hul bevolkingsontplofflOg inhou, is 'nfiktiewe teoloe het hul uitgespreek teen die word, maar terselfdertyd moet Pro-Life se nasionale president, Claude toelaatbaar is wanneer swangerskap die Heyns Ie ook sterk klem op d~e "skeppende vermoens" heeltemal moet probleem. Mense Iy honger weens die standpunt van pro-Choicers dat 'n vrou voorsiening gemaak word vir Newbury, 'n medikus en 'n Katoliek, rna se lewe in gevaar gesteI. Verkragting ATons bring by Probleem verantwoordelikheid om te sorg VIr blokkeer nie. selfsug van mense wat meer het as wat die reg het om besluite te neem wat haar streng kontroles. Dokters, staan vas wat dit betref. VrugafdfYwing­ of abnormaliteite en geestelik of fisieke nommer twee: Watter kinders wat voortgebring word. "Mense Nog 'n Katoliek, die bevrydingsteoloog hulle nodig het. "In die swartgemeenskap eie Iiggaam en haar reproduksie­ " sielkundiges, maatskaplike selfs na 'n verkragting - is onaanvaarbaar. skade aan die rna isgeen rede tot aborsie moraliteit isdaaraanom 'n watweetdat hulle 'n kind nie kanversorg Andrew Johnston van die Institute for salons altyd se: Nee, dis 'n leuen, die aktiwiteite raak. werkers en geestelikes moet Die Pentecostal-CharismaticFellowship ­ nie. Selfs die progressiewe rabbi Ady nie of so 'n vol sosiale lewe lei dat daar kindin die were1dte bring ContextualTheology, beskou aborsieook regering wil ons net minder maak. Ons Terselfdertyd gee almal toe dat elke betrek word by 'n besluit oor 'n organisasiewaartoe die meeste van die Assabi vereenselwig hom met die nie' tyd vir kinders is nie, sondig om Wwaar daary.reinig hoop is as 'n uiterste maatreel, en is gekant teen gaan nie die voorbehoedmiddelsgebruik godsdienstige beweging net seggenskap aborsies. 7 - 13 FEBRUARIE1992 18 VryeWeekblad VryeWeekblad 19 7 - 13 FEBRUARIE199~ maalper week op 'nstukgrondpadopen die enigste mense wat op- of afklim, is sakemanne van Suid-Afrika, Dene of Skandinawiers wat skoolhou, tuinmaak of so iets "in order to do something for Africa" en wat na 'n paar maande weer teruggaan Europa toe met 'n lekkerwarm gevoel oor out of Africa.

DIE ROMANTIEK VAN SEKERUK .die mees polities-stabiele land in Afrika is egter lankaIweg vir die wit en swart inwoners van die dorp. Op die hotelse stoep kladie boere oor die lang toue in die bank (om R200 om te sit in pula het my letterliktwee en 'n half uur in die bank-kantoortjie gekos), oor die droogte, oor die grondpaaie waarop geen ander voertuie as vierwiele en beestrokke kan ry nie en oor daar niks vroumense in Ghanzi is nie. Dieswartmense kla ookoor aldiegoed plus nog die duur "wit" skool wat die jaar in Ghanzi begin is - "die skoolgelde iss6 hoog dat net die ryk wittes se kinders soontoe kan gaan en dan is die skool nog in die NG Kerksaal ook," vertel Mia Gabakgore, 'n swart inwoner van die dorp. Miaen van die anderswart inwoners is min bemdruk met die soort ding "wat niks anders as Suid-Afrika-apartheid is nie". Diebegin van die "wit" skool indie NG Kerksaal was nogal 'n ding op Ghanzi. Wetgewing in Botswana verbied enige ras-eksklusiewe skole en, lei mens af uit die boere se heftigheld, moes die boere en groepie ander wit inwoners lank en hard met amptenare van die Botswana­ regeringargumenteeroorhul skool.Maar, vertel Mia, aangesien die regering die oopmaak van eksklusiewe skole in Gaborone toegelaat het (meestal vir oorsese diplomate se kinders), kon hulle nie werklik die Ghanzi-versoek weier nie. Nougaan byna 30wit kinders elke dag in die kerksaal skool en speel pouses tussen die kerkblomme, en die swart, InGhanziseskoolgaanwit, swarten Boesman-kinders almalsaamskoolin Engelsen Setwana. Maar Amerikaanse en handjievol armer wit die Boesman enAfrikaanssprekende kindersblyweensdie taal-probleem nieveellanger asdie eerste kinders gaan in die regeringskool skool. twee skooljare In die skole nle. Die Ghanzi-boere het onlangshuteieAfrikaanse skoolgeopenendie Boesman-kinders gaan meestal skool in die nabygelee dorpie D'Kar, waar hulle onderrig in Naru DAARIS BAIEOOREENKOMSTEtussen Ghanzi ontvang. se Tomen die Tomme van Suid-Afrika se dorpies: Ghanzi se Tom sing ook laatnag alles is nie, Ons woon lekker hier in miljoen mense is. ek vir my short-course na Pretoria­ "She'llberoaringlike a Bedfordwhenshe kafferland,"se Tom enverwysdalk na die Die boere se ouers was ook meestal universiteit is, vra my ma een vakansie comes,whenshe comes..."; ken ook elke 95persentvan die bevolkingwatBatswana beesboere - en so ook hul kinders en die waarsy mykanbel. Ekse toe: Eendubbel Van der Merwe-grap en vertel rassitiese is (die res is Boesmans en witmense van se kinders en so aan. nul beestrul, rna." Die ses ander mans lag grappe, raak ookrooi in die gesigwanneer verskillende afkoms). Niemand kan die Batswana kwaIik hard - nie vir die beesding nie, maar daar baklei word oor WP versus Noord­ "Disons land. Onswou netdie skool he neem vir hul anti-Suid-Afrikasentimente omdat Tom Pretoria toe isvir 'n graad en Transvaal; los ook hul vroue en kinders sodat ons kinders kan skoolgaan in hul nie. Botswana, soos die res van Suider­ teruggekom hetmet 'n shortcoursesonder by diehuis wanneerhulle na die Kalahari huistaal en kon rugby-afrigting kry. In die Afrika, het kwaai deurgeloop onderSuid­ sertifikate. Arms se stoep gaan. Maar daar is ook skool wat hier was, kon hulle nie," se Afrika se destabilisasie-veldtogte en die verskille... Francois,ook 'n skatryk beesboervan die bom-aanvallewat inGaboronegeloods is WAS DIY NIE VIR DIE GRENSPOS-STEMPELS in "Elizabeth! Elizabeeeeeth! Sewe koue omgewing. Met Engels as die amptelike in ANC-"terroriste" se huise. Maar die Castles asseblief! Koud! Yskoudl" skree jou paspoortnie, sou 'n mens kon dink dit taal en Setswana as nasionale taal, is die sentimente het nie gemaak dat byna elke Francois oor die agtertuin vir die swart is Ventersdorp se stoep, Ventersdorp se kanse vir onderrig in Afrikaans ook maar gebruiksartikel, landbou-implement, Tom en Ventersdorp se mense. Met een kelner. "En maak gou. Ek vrek van die skraal. hitte," skree Tom agterna, en beduie na heinings en drade nie van Suid-Afrika verskil: die ryk boere van die Ghanzi­ komnie en sowat 88 persent van al die distrik is nie Suid-Afrikaners nie, hulle die veriate en droe 43 grade-vlaktes wat MAAR HULLE IS NIE SUID-AFRIKANERS NIE en invoer van Botswana kom uit Su.d-Afrika hou nie eens baie van Suid-Afrika nie; in diemiddag bewe, "Shuttup, ek's besig," se dit ook baie hard en duideIik en - dit is nou buiten die prawns uit hulle hou nie vakansle in Kaapstad of se ElizabethopAfrikaans en hard genoeg sommermetdie intrapslag. "Ja,onswoon Die Afrikaanse boere van Ghanzi in Botswana Iyk en klink op die oog af Durban nie; en hulle sal nie sommer sodat Tom dalk kan hoor. in kafferland en dit is ons land en die Mosambiek. maklik hul "kafferland" vir enige ander Ek kyk na Tom - maar hy lag net en mense was nog altyd baie goed vir ons," Die ysterware-winkel, die hotel en die land verruil nie. moan by die eienaar omdat hy moet wag se Tom en beduie na die swart kelnerwat kafee op Ghanzi se kos isSuid-Afrikaans. nes die Boere van Ventersdorp of enige ander plattelandse dorpie in Suid­ Die Ghanzi-distrik, wat grens aan Na­ virsybier. Die eienaartrek syskouers op aangestap kom met n6g Castles. "Ekisg'n Die bou-materiaal waarmee die meeste mibia, is vir byna 98 persent van al - wat mens nogal laat dink dat rassisme Suid-Afrikaner nie. Julie het en is steeds van die huise gebou is, word nog jaarliks Afrika. En hoewel hulle daarop Botswana se landbou-produkste dalk met aanhalingstekens geskryf moet besig om allesin jullandop te donner. Ek uit Surd-Afrika ingevoer, die twee mans GHANZI KAN NIE 'NONE-HORSE TOWN genoem word nie, want daar's eintlik net donkies. verantwoordelikendie meeste boerevan word in Botswana; dat die boere dalk isbaieblyekwoon nie daar nie. Die's ons van die Vleisraadvan Pretoria ry jaarliks En dit is op die dorpie, in die hart van die Kalahari in Botswana, op die Kalahari Arms die omgewing is wit en Afrikaans. werklik net 'n aparte skool wou he oor land.Maarditmaak mymoersuurwanneer die lang stofpad na Ghanzi om Hotel se stoep waar Tom en syvriende, almal boere van die omgewing en tweede of aandring dat hulle niks met Suid- In Ghanzi se drie dwars- en sewe die taal en rugbyding en nle omdat hulle dit Iykasof julie nou regtig alles gaan laat vleistransaksies te beklink en minstens derde geslag Botswana-inwoners, al van een-uur die rniddag sit en drink. . - skuinsstrate woon Afrikaanssprekende omgee oor hul kinders saam met swart flop in Suid-Afrika - om die goed. Waar een maal per week slaap 'n groepie Die gedrinkery is nie elke Maandagmiddag se dingnie, verseker die boere jou. "Dis Batswana, die swart hotelpersoneel en kinders in dieselfde skool is nie en dat net dat die hoteleienaar ons vertel het dat hier 'nAmerikaneriswat sonder klere swem gaan ons bier kry as julie die ekonomie sakemanne van]ohannesburg in die Ka­ Afrika te doene wil he nie, is hulle hul gesinne, Amerikaners verbonde aan Elizabeth dalk werklik "Shuttup" hard verder beduiwel?" en hy swaai 'n halwe lahari Arms Hotel. en ons moet anyway vir die Vleisraad se manne uit Pretoria wag," se Tom. die Peace Corps, 'n ler wie se ouers jare genoeg gese het vir Tom om te hoor. Later kom die Amerikaner, haar man en hul kind by die swembad aan. Die boere blikkie Castle in sy keel af. . Die boere meen alles kan goedkoper gelede na Ghanzi aangekom het "for Maar dan weer is die witmense van Die meeste boere van Ghanzi se verkry word as dit regstreeks. uit SUid~ op 'n vreemde manier verbonde draai om inhul stoele. Syskop haar skoene uit en Andrewskuif dwars vir 'n beter uitslg. Botswanaook 'n vreemde mengseltussen reasons surelynot even God understood voorouers kom van Namibia en die wat Afrika kom. '0 Blikkie Coke In Ghanzi Die Amerikaanse vrou maak haar hare los en draai haar rug na die groep mans. Syvat boere, soos wanneer mens dit met 'n haar rok se soom en begin die rok optrek. Die boere is doodstil. Onder ~ie ro~ het ~ way back then", 'n dominee en sy gesin wel Suid-Afrikanerswas, het jare gelede kos R3 19.As die eienaardit regstreeks uit aan die land. PEARLIE JOUBERT vertel 'n vollyfblou en wit baaikostuumaan. "JirreEben, jtt ons lekker gevang, JOu bliksem! van Lesothoen 'n oud-polisieman van die hoofletter in Suid-Afrikasou se, en goed­ al na die stabiliteit, grootheid en SUid-Mrika kryen verkoop, kanhy ditvir se Tom vir die hoteleienaar. PaarI. En anderkant die derde straatland aangepaste Batswana. verlatenheid van Botswana gekom waar die helftevan die prys verkoop - wat nou Later sak die son vaal-pienk anderkant die stoep. "Een dubbel nul beestruI."!omgil en styg 'n Air Botswana-vliegtuig rwee "Aag nee, man - dis niepolitiek wat hier die totale bevolking net bietjie meer as 1,2 nie beteken hy doen dit nie. en leun teen die stoeppilaar. "HaaiTom, shattap man. Jy raas." Tom reageer Ole. "Toe 7 - 13 FEBRUARIE1992 20 VryeWeekblad VryeWe8kbiad 21 7 -13 FEBRUARIE1992 kaan£&!2£SEZ£L2il&L12JiL is L 2 & db dEEbL&=aaam:a Nazi-skelette uit Argentinie se kas Arqentinie het besluit om sy skulde aan die mensdom te vereffen. PASCAL DUBOIS doen verslag

BUENO SAIRES -Argentinie het die week sy leers oor Nazi-oorlogrnisdadigers wat na die Tweede Wereldoorlog daar gaan skuil het, vrygesteI. Die Argentynse ~ regering ontken berigte dat die mense ' van blanko paspoorte voorsien is. Pres Carlos Menem het 'n dekreet , onderteken wat die polisie en die • inligtingsagentskappe verplig om al hulle leers ocr Nazi's binne 30 dae aan die nasionale argiefte oorhandig. Menem se hy doen dit om Argentinie se "skuld aan " die mensdom" terug te betaaI. l Die minister van binnelandse sake, Jose Luiz Manzano, het egter ontken dat die regering van pres Juan Domingo Peron tussen 1946en 1955 die Nazi'svan blanko paspoorte voorsien het om hulle te help om uit Nazi Duitsland te ontsnap. Herbert Limmer, die Duitse ambassadeur in Argentinie, het aan verslaggewers gese daar is volgens sy kennis "geen Nazi-oorlogsmisdadigers in I Argentinie oor nie". Die vrygestelde leers , behoort ook nie lig op nuwe gevalle te werp nie, se hy. Maar die loodse direkteur van die Wiesenthal-sentrum, Shimon Samuels, se "sy organisasie het 14 Nazi­ .. oorlogsmlsdadigersdie afgelope paar jaar opgespoor en, se hy, daar kan meer ,...4 wees. "Peron het op 'n internasionale grondslag saam met ander organisasies en nasies gewerk, soos die Vatikaan en die Intemasionale Rooi Kruis, en hy het ook met die Nazi's saamgesweer om hulle van paspoorte te voorsien," se Samuels. . Manzano het vroeer die week in 'n radio-onderhoud erken dat drie Argentynse regerings daarvoor verantwoordelik is dat die land 'n veilige hawe vir Nazi's geword het. Dieeerstewas die van Peron, 'n populere generaal en stigtervan die partywaarvan Menem nou die leier is. Manzano sonder ook die militere regering van Arturo Frondizi,wat Peron in 1955 opgevolghet, uit. Frondizi was vanf 1958 tot 1962 aan bewind.

VOLGENS MANZANO HEY DIE NAZI'S die land ingekom met dokumente wat deur die Intemasionale Rooi Kruis voorsien is. Volgens Argentynse en intemasionale geskiedkundiges het Peron groot bedrae geld van die Nazi's ontvang in ruil vir 7 500 blanko paspoorte wat hulle na bewering gebruik het om na Bolivie, Brasilie en ander Latyns-Amerikaanse lande te vlug. 80: CARACAS,Venezuela - 'n Groep soldate Geskiedkundiges hoop nou die lojaalaan die demokratlese ragerlngvanpres Olifante word minder, mense meer vrygestelde leer sal meer lig werp op die CarlosAndres Perez dradie Iyk van 'n lewens van berugte Nazi's wat volgens kameraadwag nadathyin die kop geskletIs gerugte na Argentinie gevlug het, maar deur rebelle wat dl~ week'n staatsgreep NAIROBI - Die verbod op ivoorhandel het die olifant in Afrika se kanse op oorlewing nooit opgespoor kon word nie, probeeruitvoer het.Vyfuurna die poglnghet heelwatverbeter, maarmenslikebevolkingsgroei bedreignou diedierese voortbestaan, Onder hulle is Martin Bormann, Hitler Perezaangekondlg dlt het mlsluk. volgens afgevaardigdes by 'n konferensie oor die Afrika-olifant wat pas verby is. se regterhand en die man aan beheervan As bewaringnie 'n ruimhartige finansiele hupstootvandie intemasionale gemeenskap die Nazi-geld - geld wat na bewering na ONDER:Twee lojale soldate in die mlddestad kry nie, gaan bevolkingsgroei die mens dwing om met die olifante mee te ding om die oorlog gebruik is om Nazi's na 'Suid­ van Caracas die week. (Foto's: AP) lewensruimte, was die slotsom by die konferensie. Amerika te smokkeI. Meer as 130 afgevaardigdes uit 35Afrika-laude,skenkerlande,nie-regeringsorganisasies Bormann - aanvanklik is geglo dat hy enbewaringspesialiste het tydens die konferensie in Nairobidie olifant-bewaringsplanne tydens die val van Berlyn dood is, maar regstreeks verantwoordelik was vir die van Afrika onder die loep geneem. sy Iyk is nooit gevind nie - het in 1945 doodvan duisendejode in dieghetto'S in Afrika-Iande het daarin geslaag om 180 miljoen dollar bymekaar te maak, maar 'n saam met die gewese Gestapo-baas, Letland. verdere305 miljoenisnodigvir325verskillende projekteomdieolifantbewaringsplanne Heinrich Muller, g10 per duikboot in die Die Argentynse veilige bawe vir Nazi's op die kontinent te laat slaag. suide van Argentinie aangekom. Die is in 1960 skouspelagtigoopgevlektoe 'n Volgens die Bewaringsgroep vir Olifante in Afrika, en Europa se Wereld~ bewering is ook nooit bevestig nie. Israeli-kommando vir Adolf Eichmann natuurlewefonds se olifantprogram, bet die olifantbevolking inAfrika van 1,19 miljoen Nog 'n leer wat deeglik aandag sal ontvoer en na Israel geneem het om in 1981tot 610 000 in 1989 afgeneem. geniet, is die van Eduard Roschmann -die verhoor te word. - AFP In die middel-tagtigerjare is 'n geraamde 1000 ton ivooruit Afrika ingevoer- die ivoor sogenaamde "Slagter van Riga" wat van 80 000 olifante jaarliks. - AFP

7 - 13 FEBRUARIE1992 22 VryeW8Ukbiad Voorspoedlge Jaar van die Aap: China se senior leier, Dang Xiaoplng, tweede van regs, die week by die Nuwejaarsparty in Sjanghai waar die oorgang van die Jaar van die Bok na die Jaar van die Aap op die Chinese kalender gevler is. (Foto: AP) Ou mense op pad uit in China? Dit Iyk of die hervormers nou die oorhand het oor die

HOEWEL DENG SE REIS NA SUID·CHINA en die regering van die land aan konserwatiewes in China, skryf stilgehou is deur die Chinese media, het middeljarige burokrate oor te laat. hy wei Maandagaand vir die eerste keer Op 'n amptelike nuwejaarsparty in die PIERRE LANFRANCHI in 'n jaar op die Chinese televisie verskyn Groot Volksaal in Beijing het Jiang in 'n uitsending omdie Chinese nuwejaar vandeesweek gese dis noodsaaklik dat te vier. China "die pasvan hervorrning versnel en Hy is afgeneem tydens 'n BEUING· Die "afgetrede" Chinese leier se staande komitee, Wan Li, 77; die toeganklik word vir die buitewereld". nuwejaarsparty in Shanghai waar die Die Chinese media het vandeesweek Deng Xiaoping se pas afgelope reis deur mini;ster van verdediging, Qin Jiwei, 77; oorgang van dieJaar van die Bok na die di~ ook baie aandag gegee aan premier Li ekonomies lewenskragtige suide van en dle.hoogs invloedryke Song Ping, hoof jaarvan die Aap op die Chinese kalender China word deur politieke -waarnemers van die Sentrale Partybou-werkgroep, gevier is.Daar is gewys hoe 'n amptenaar Peng se reis na Europa en na Amerika om beskou as 'n teken dat die hervormers in Generaal Yang Baibing, 72, is die hom meedeel: "Kameraad Jiang Zemin die spitsberaad van die VVO se die Chinese regering nou dieoorhandhet sekretaris-generaal van die Sentrale het no~ net opgebel om u 'n gelukkige Veiligheidsraad by te woon. 'n Foto wat oor die konserwatiewes. Militere Kommissie en die hoof van die nuwe jaar toe te wens." in Lissabon geneem is van die Portugese Deng, 87, wat in Maart 1990 uitgetree leer se Algemene Politieke Afdeling. Die uitsending is betekenisvol, want premierAnibalCavaco Silvaen 'n stralende h~t uitsy laaste amptelike pos as hoofvan DENG SE REIS DEUR SUID·CHINA • die die hervormingsgesinde Ilang, 64, isdeur Li,wat tot dusver deur die internasionale die Sentrale Militere Kommissie, maar landstreek wat tot dusver die meeste baat Deng as sekretaris-generaal van die gemeenskap uitgekryt is as die man agter nog steeds as China se nie-amptelike leier gevind het byekonomiese hervormings ­ Kommunisteparty uitgekies na die die onderdrukkingvanpro-demokratiese beskou word, het dit op sy reis duidelik hetbaieaandaggetrek in die Hongkongse demokratiese beweging van 1989. Die betogers in 1989, het Dinsdag op die gestel dat China sal voortgaan met die media,maarisstilgehou in China.Westerse keuse het aangesluit by Deng se beroep voorblaaievan koerante in China verskyn. dubbele beleid van ekonomiese diplomate meen Beijingse stilswye oor sy op bejaarde Chinese leiers om af te tree - APP modemisering en oopstelling van die reis is bedoel "om die fiksie van die laaste land aan die buitewereld. twee jaar vol te hou dat Deng uitgetree Waamemers beskou dit as 'n teken dat het uit die politieke lewe", Die reis dui die heersende kliek in China - bestaande volgens hulle egter daarop dat hy steeds Arabiere bekommerd oor kinders uit veterane van die Lang Mars en die die magsleisels in die hand het. Kommunistiese oomame van 1949 - op DenghetpresidentYangindie spesiale ABU DHABI - Baie Arabiese kinders in die Midde-Ooste kan hul eie taal nie meer die 14e kongresvandie Kommunisteparty ekonomiese sone Zhuhai Sez naby la~er vanjaar plek kan maak vir jonger goed praat nie en leer nie-Islamitiese gewoontes aan omdat hulle deur leiers, Hongkong ontmoet en ook kinderoppassers van oorsee versorg word, se Islamitiese amptenare. Deng het egter ook gese die regime samesprekings gevoer met die hoofde Met die geld wat olie hulle besorg het, huur talle Arabiere kinderoppassers uit van die weermag en die openbare moet vasstaan in sy voomemens om die Filippyne, Indie en Sri Lanka - lande wat maatskaplik baie verskil van die enige poging om die bestaande bestel veiligheidsburo. Hy sal na verwagting ook samesprekingsvoermet die leiervan Midde-Oosterse lande, het Hareb, die sekretaris-generaal van die Emirate­ omver te werp, te onderdruk. die Kommunisteparty, Jiang Zemin in Universiteit, vandeesweek in 'n lesing gese. Onder die ou mense wat nog aan Guangzhou om die partykongres in'die "Ondersoeke wys dat 40 persent van ons kinders tussen 6 en 12 jaar Arabies met bewind is, is president Yang Shangkun, d~rde kwartaal van vanjaar te bespreek. 'n vreemde aksent praat," se hy. "Boonop is twee derdes van die kinderoppassers 84, en die vise-president Wan Zhen, 83. Diekongres wordelkevyf jaargehou om ongeletterd. Dit benadeel die opvoeding van ons kinders." Die ekonoom Chen Yun, 86, wat as leier politieke en ekonomiese doelwitte te . Die kinderoppassers en ander huishulpe uit die buiteland word as van die konserwatiewedie sleutelposvan bepaal. "statussimbole" gehuur, se hy. "Sommige gesinne het meer huishulpe as voorsitter van die sentrale raadgewende Volgens die koerante in Hongkong het gesinslede. " kommissie van die Kommunisteparty se Deng tydens die ontmoetings met Chi­ Hareb beweer: "Altesame 4,3 persent van die kinderoppassers het ons kinders Sentrale Komitee beklee, staan 'n streng -nese leiers gese sosialisme met Chinese geleer rook en 2,5 persent het hulle geleer om alkohol te gebruik. Baie van die beplande ekonomie .voor. Hoewel hy karaktertrekke kan dien as metode om nog baie invloedryk is, het hy die laaste huishulpe pleeg boonop owerspel." die land te moderniseer. Sowat 80 persent van die arbeidsmag van 5 miljoen werkers in die Arabiese tweejaar nie in die openbaarverskyn nie. "~it Iyk of sommige aspekte van die Sy adjunk-voorsitter, Bop Yibo, is 84. lande bestaan uit buitelanders. Buitelanders het in groot getalle na die lande aan kapitallsme toegepas kan word in die Persiese Golf begin stroom in die jare sestig, nadat ryk oliebronne ontdek is en Ander bejaardes in die regering is die sosialistiese stelsels, het hy in Shenzen voorsittervandie Nasionale Volkskongres Sezgese. die lande hul infrastruktuur begin opbou het. - AFP VryeWeekblad 23 7 - 13 FEBRUARIE1992 Die ANe/AWE moordkontrak: hier is dieJeite

IE ANC het verlede week gese moord verskaf, maar tydens die gesprek werksaambydie SAPse rekenaarafdeling Ander getuienis dat daar geen waarheid steek konfronteerRickyvir Odendaal omdat hy voorgestel word. in die bewerings dat twee van aan die koerant sou gese het dat hy Die twee ANC-Iede is blykbaar oortuig Odendaal het reeds op 14 Oktober 1991 sy intelligensie-offisiere 'n lid RIO 000 ontvang het om September te dat die SAP se daaglikse optrede teen aan Vrye Weekbladse verslaggewer gevra van die AWB sou betaal het om skiet. hulle op rekenaar geprogrameer is. Die of hy weet wie September is. Odendaal D'n gewese askari, Glory "September" het in daardie stadium reeds oor Ricky se verskeie kere dat dit nie ANC­ polisieman se aan hulle: "In Suid-Afrika Sidebe, te skier nie. merkwaardige lnligting oor September Intussen se die polisie sy ondersoek beleid is om iemandte vermoornie en dat praatek nieweernie, dis uit. Die volgende beskik, wie hy is, waar hy is en wat hy rondom die moontlike moordkomplot hulle nie wi! he Odendaal moet Septem­ ontmoeting is in die buiteland...Nou ek gedoen het. Dit was gewis nie die soort teen September is voltooi en na die ber om die lewe bring nie. Dit blyk egter het RIO 000 nodig om julie orals by daai baie duidelik dat 'n projek rondom Sep­ inligting wat aan 'n gewone lid van die Prokureur-generaal verwys wat moet goed uit te kry." vervolg, tember wei voorheen met Odendaal publiek beskikbaar was nie. Hy het toe besluit of hy iemand gaan Ricky antwoord dat as die produk reg Die polisie wag steeds op rwee bespreek is. reeds erken dat die twee intelligensie­ is, kan hulleselfs in Europa gaanontmoet. intelligensie-olTisiere vandie ANC,Raevel Enkele dae voor die opgeneemde ont­ offisiere van die ANC hom sou gevra het Hy se: "In principle koop ons alles...die Nkondo en Yunus Mia, ook bekend as moeting is minstens twee lede van die om 'n sluipmoord te pleeg. geld alles is reg ...Ons is nie 'n baie ryk Ricky en Mao, om hulle van beedigde Uitvoerende Komitee van die ANC oor Kort hierna het Odendaal inligting verklarings rondom die beweerde die bewerings teen Ricky en Mao ingelig. organisasie nie, maar op 'n professionele ontvang - wat hy gese het van die ANC komplot te voorsien. Die twee lntelllgensie-offlsiere is deur vlak salonsdoenwat onsmoetdoen...Ons afkomstig is - dat September in die Die ANC het VWB daarvan beskuldig het al klaar baie geld gespandeer..Ons dat hy blatante onwaarhede oor die ANC minstens een van hulle ingeroep en met Nelspruit-omgewing skuil. Odendaal het en die twee intelligensie-offisiere die beweringsoorSeptembergekonfron­ het nie iets tasbaars." gese hy het die telefoonoproep na die gepubliseer het en dat dit nie die beleid teer, Hulle is oor die kole gehaal en polisieman op Nelspruit gemaak sodat is van die ANCom politieke sluiprnoorde meegedeel dat sulke praktyke nie ANC­ die man die moord kan toesmeer. Die te pleeg nie. Die ANC se VWB het die beleid is nie. Ditverklaarookhoekom die 'n Beedigde verklaring polisie het reeds vasgestel dat Odendaal storie opgedis om die ANC in diskrediet bandopname-gesprek begin met Ricky inderdaad die moord gepleeg het. te bring. wat by Odendaal wil weet hoekom hy Op aandrag van die ANCse huidige hoof Terror Lekota is kort hierna deur VWB Die ANC beroep hulself op 'n Vrye Weekblad van September en die van intelligensie, Terror Lekota, is 'n oordie moontlikheid van die sluipmoord bandopname van 'n ontrnoeting tussen R10 000 vertel het. beedigde verklaring reeds aan die einde in kennis geste!. 'n Paardae later, en voor die AWB-lid, Danie Odendaal, die twee Hier is enkele uittreksels uit die vanNovemberverledejaardeurOdendaal die ontmoeting wat op band vasgeleis, is ANC-Iede en 'n beweerde polisieman. bandopname, wat swak opgeneem het gemaak. Hieris uittreksels uit sy beedigde Ricky en Mao deur 'n Uitvoerende Op 'n vraag van Odendaal se die en plek-plek onhoorbaar is. Die verklaring: Komiteelid ingeroep en gekonfronteer. intelligensie-olTisiere dat hulle nie Sep­ transkripsies is so akkuraat as moontlik "Op Maandag 14 Oktober het ek weer Ricky en Mao, watregstreeks aan Lekota tembervermoorwil he nie en dat die ANC gedoen. vir RickyenMao ontmoetin 'n hotelkamer behoortte rapporteer, het VWB spesifiek nie sulke dinge doen nie, Odendaal: "September. Ek weet waar by die Johannesburg Sun. By hierdie gevra om Lekota nie van die projek te Die bandopname is egter gemaak hy is." ontmoeting het hulle aan my gevra of ek vertel nie. Hoewel hulledusonderLekota enkeledae nadat Ricky enMao deur'n lid Ricky: "Ek wi! niks met homte doen he enige inligting kon bekom. Hulle het se gesagval, het hulle nie vir homvan die van die Uitvoerende Komitee van die nie." reeds by die ontmoeting op 10 Oktober September- of enige ander projek vertel ANC, Joe Nthlantla, oor die komplot Odendaal: "Wi!jy niks methom te doen 1991 aan my gevra om inligting te verkry nie. gekonfronteer is en beveel isom verdere he nie?" omtrent September, alias Glory Sidebe. Daar is reeds vasgestel dat die geldwat deelname aan die komplot te staak, Ricky: "Nee, nog nooit nie." "Op 17 Oktober 1991 het ek 'n kennis aan Odendaal uitbetaal is, nie uit dieANC Die twee intelligensie-offisiere van die Odendaal: "Hoekom is dit?" van my, wat 'n lid is van die se intelligensie-rekening gekom het nie. ANC her vandeesweek gedreig om VWB Ricky: "Ek wou net geweet het." veiligheidspolisie, ontmoet. Hy het aan Dit is ook nie bekend waar hulle geld weens laster te dagvaar omdat hulle aan 'n Rukkie later se Ricky: "Wat het jy vir my 'n posbusadres in Britsen 'n huisadres gekry het om hotelrekenings en ander die beweerdekomplotgekoppel is.Nkon­ Jacques gaanse dat ons jou RIO000 gaan in Garankuwa gegee wat na bewering onkostes te betaal ofgeld sou kry om die do en Mia se die bewerings teen hulle is gee het...om September dood te maak?" aan September behoort. My bron het aan beweerde polisieman te betaal nie. laster!ik omdat lede van die publiek hulle Odendaal: "Julle het vir my gevra ek my 'n foto gewys. Volgens homwas dit'n Hoewel Odendaaldusdie ANContmoet as oneerlike en berekende moordenaars moet uitvindwaarhy is...ek hetuitgevind foto van Septembersoos hy nou Iyk. Die het om die wapentransaksies vir die sal beskou. Hulle eis R50 000 skade­ waar hy is en dis die einde van die man op die foto was tussen 35 en 40 jaar regses te ontbloot, het hy 'n groot aantal vergoeding elk en 'n apologle, storie...as jy iemand anderste wi! kry om oud, met 'n baard en 'n snor. ander projekte vir Ricky en Mao gedoen Vrye Weekblad staan egtervolledig by hom sat te maak is dit jou stone." "Op 18 Oktober 1991 het ek vir Ricky wat niks met die regses te make had nie. syberigen isegtergeenslnsvan voomeme Ricky: "Ek wi! hom nie sat maak nie." aileen ontmoetby die Oosterse Plaza. Hy Hy het 'n projekvir hulle nabyMargate in om apologie aan te teken nie. In 'n latere stadium bespreekdie groep wou weet ofek kans sien omvir Septem­ Natal gaan doen, waarvoor sy motorhuur Die berig isgepubliseernadatOdendaal weer sluipmoorde, waarop Ricky berte skiet. Ek het gesedat ek geld nodig op R2 500 te staan gekom het (VWB het weens die komplot vroeg in januarte antwoord: "Ons se nie die ANC doen dit souheom 'n geweerte koopen Rickyhet nog die rekening daarvoor). Kort voor hy deur die polisie in hegtenis geneem is en nie, maar ons doen dit nie." intussen virmy R2200 gegee vir diedoe!. Natal toe vertrek het, het VWB se weereenssy aandeel in diemoordaanslag Aan die einde van die gesprek verwys "OpVrydag, 25 Oktober 1991, nadatek verslaggewer R4 000 in kontant gesien teen September erken het. Odendaal na inUgtingwat hy ontvang het inligting bekom het dat September minute nadat hy Ricky ontmoet het. Hier is van die getuienis rondom die dat Septemberindie Nelspruit-omgewing moontlik in Nelspruit is, het ek vir sers Odendaal het ook 'n projek rondom komplot. skuil, en se: "Ek het 'n ou by Moord-en­ Okkie Brits gebe!. Ek het vir sersant Brits AdrianMaritz vir dieANCgedoen.Tydens Roof, Okkie Brits,'n pel watsaammet my gevra of hy bereid sou wees om by 'n die ontmoeting wat op band vasgele is, Die Bandopname op skool was, vanoggend gebeI...toe se ondersoek betrokke te raak en, indien oorhandig hy materiaal aan hulle. Hy is ek vir hom as ek nou Nelspruit toe kom nodlg, sou verhoed dat die ondersoek ook vir die projek betaa!. Op 25 Oktober verlede jaar is 'n en ek maak nou 'n plan...toe se hy as jy behoorlik vorder as 'n swartman in sy Odendaal het aan die einde van No­ ontmoeting tussen Odendaal, Ricky,Mao 'n paar dollardeursybankrekening stoot omgewing sou doodgeskiet word. vember 'n ontmoeting met Lekota gehad en 'n vierde persoon,watas 'n polisieman kan ek sorg dat dinge reg verloop." "OpVrydag, 250ktober 1991 om 14hOO waarin hy self die hoof van intelligensie voorgestel is, op band opgeneem. Die Mao: "Daai is nie onse style nie," het ek, Ricky, Mao en 'n polisieman volledigoordip.September-projekingelig bandopname isgemaaksowattweeweke Odendaal: "Nou waaruit gaan ek my verbonde aan die rekenaarafdeling van het. Hy het klomp strokies, rekeninge en nadat Odendaal vir die eerste keer gese geld dan maak?" die veiligheidspolisie in Pretoria by my kwitansiesaanLekotaoorhandig.Dit was het dat Ricky en Mao homglo genaderhet Ricky: "Daai salons discuss..." huis vergader. Ricky het gevra hoekom op Lekota se aandrangdat hy '0beedigde om 'n sluipmoord te pleeg. Tydens die gesprek is daar 'n vierde ek vir Jacques Pauw vertel het dat hulle verklaring oor September gemaak het. Vrye Weekblad het gehoop die persoon ook by wat aan die twee my RlO 000 sou betaal omvir September Lekota het onderneem om self die bandopnamesou finale uitsluitseloordie intelligensie-offisiere as 'n polisieman te skiet." bewerings te ondersoek.

7 - 13 FEBRUARIE1992 24 VryeW8Bkbiad JOHANNES BRUWER het die tentoonstelling van die Brenthurst-versameling van Suider-Afrikaanse kuns, ~ genaamd Art and Ambiguity, in die Johannesburgse Kunsmuseum besoek eenheid en verskeiden id

HOEVEEL moet'n mens weetvan mense se 'n kopstut byvoorbeeld deur 'n bepaalde scious movement. A stillness with itsown kultuur om hul kuns te kan waardeer? Die voorvaderbesit en gebruik is,skryfBecker, inner rhythm.Arhythmwith itsown inner . iseen van die vrae wat ter sake komin die het dit 'n waarde verkry wat baie hoer is echoes. Echoes with their own inner tentoonstelIing van die Brenthurst­ as die visuele voorkoms daarvan. poetry. ' versameling van Suider-Afrikaanse kuns Die begrip dat 'n groot deel van die Hoewel'nvolledige insig van die werke wat nou tot einde Maart in die simboliese betekenis van die stukke op op die tentoonstelling slegs verkry kan johannesburgse Kunsmuseum te sien is. die tentoonstelling nie deur hul visuele worddeur'nverkenningvanhul kulturele Die meer as 800 stukke Afrika-kuns ­ voorkoms omskryf word nie, maar deur konteks (watnie noodwendigdeur etniese meestal ouer werke, waarvan talle hul gebruik in 'n bepaalde kulturele ofgeografiese "grense" bepaalword nie), waarskynlik uit die 1ge eeu dateer - is konteks, is belangrik en word verder beteken dit egter nie dat 'n Westers­ aanvanklik versamel deurJonathan Lowe, toegelig deur die essays in die katalogus. georienteerde mens geen plesier gaan 'n Suid-Afrikanerwatin Londen woon, en Die begrip is van groot waarde in put uit hul suiwer visuele voorkoms nie. nou deur Harry Oppenheimer na Suid­ byvoorbeeld 'n waardering van die Veraldie kopstutte, potte ensnuifdose en Afrika teruggebring is. losstaande figuurbeelde in die lepels behoort ontwerpers uit enige Die tentoonstelling - 'n visuele fees versameling. 'n Opvallende kenmerkvan kultuur gaande te he. soos min - behels 'n bree verskeidenheid die meeste figuurbeelde is dat hulle nie 'n skeppings in verskeie genres: losstaande narratiewe inslag het nie - hulle verbeeld MPHAHLELE PRAAT VAN 'N "HERHALENDE" figuurbeelde, gebeeldhoude kopstutte, nie die individuele lotgevalle van 'n element in Afrika-kuns - maar die potte, messe, knuppels en anderwapens, bepaalde enkeling, of 'n bepaalde meesleurende verskeidenheid in pype, snuifdose en -lepels, en kralewerk. gemoedstoestand soos "angs", "woede", byvoorbeeld die groot aantal kopstutte Ditisdie eerstekeer datso 'n omvattende "oorwinning" of "smart" soos dikwels wys dat 'n herhaling van funksie geensins versa meling van dergelike werke in 'n voorkom in die "Eurosentriese" tradisie 'neentonige herhalingvan vorm impliseer kunsmuseum in Suid-Afrika gehou is, se nie - maar meer universele tipes soos nie. Die kopstutte konformeer in hul Christopher Till, oud-direkteur van die "man", "vrou", en so meer. Een van die funksie en aspekte soos hul hoogte bo die kunsmuseum, in die voorwoord tot die funksies wat aan dergeIike beelde grondvlak (die gemiddelde afstand van ryklik gei1lustreerde katalogus met es­ toegeskryfword, is hulgebruik in inisiasie­ mens se oor na jou skouer) - maar hul says deur verskeie kenners wat teen die rituele. versieringwissel van stuk tot stuk, en van uiters billike prys van R50 by die suiwergeometriese patrone tot figuratiewe kunsmuseum te kry is. 'NGEVOLG VANDIEBEELDE SE maatskaplike beelde. Dieselfde individuele Die versameling is deurgaans van 'n funksie - hulle dra 'n kollektiewe, eerder vindingrykheid binne 'n oorkoepelende hoe estetiese gehalteen is duidelik as 'n individuele betekenis - is dat hulle karakter kenmerk ook die handwapens, saamgestel deuriemand rnet'nuitstekende nie emosionele ekspressiwiteit pype, potte en snuifdose en -lepels. aanvoelingvirvisuelevorm. 'n Oorweging beklemtoon nie, en ook nie "realisties" is Die verbeeldingrykheid waarmee wat mens in gedagte moet hou by die in die sin dat hulle bepaalde enkelinge formele visuele elernente in afsonderlike waardering van die inheemse kuns van beskryf nie. Figure word byvoorbeeld stukke gekomponeerword, iswaarskynlik Afrika, se Rayda Becker egter in haar ultgebeeld as gestileerde argetipes die eersteaspek op grondwaarvan iemand bespreking van die verstommende waarvandie Iyftaaldeur'n strengsimmetrie van 'n ander kultuur die stukke sal verskeidenheid kopstutte, is dat "mean­ beperk word. waardeer. Terwyldie simboliese betekenis ing lies elsewhere, and not in the formal Die simmetriese frontaliteit, wat sterk van 'n kultuur se kuns groot ideologiese appearance and structure ofthe object or herinner aan die antieke Egiptiese beelde vertolkingsprobleme kan oplewer, werk in the hand ofthe specialist carver. These en byvoorbeeld die Griekse kouroi, gee die forrnele of dekoratiewe elemente are, in any case, typicalIy Eurocentric die figure 'n monumentale, waardige daarvan steeds met 'n visuele taal wat views. Significance could lie in the head­ aanslag. Die kalm menswaardigheid van mens asuniverseelkan beskou (simmetrie, rest's use and its history." die beelde kontrasteer skerp met die visuele ewewig, die skoonheid van 'n figuratiewebeeldhoukunsvan die Weste, herhalende ritme, en so meer iselemente DIE KOPSTUnE ISNIEINDIE openbaarvertoon waarin die enkeling se verIies aan wat deur die kunste van aile plekke en nle, maar privaat gebruik, se sy, en die menswaardigheid weens vervreemding aile rye benut word). betekenis daarvan kon in die eienaar se dikwels die onderwerp is. (Vergelyk Die fynvisuele digkuns va,:die ~ees~e leeftyd verander. Namatedit liggaamsolies byvoorbeeld die verlengde, frontale fi­ stukke in die versamehng IS die opgeneem het en met persoonlike gure van Giacometti met die Konde­ aanknopingspuntwatselfs"Eurosentriese" aanhangsels versier is, het dit so 'n beeld van 'n Vrou, katalogusnommer 12.) kunsliefhebbers behoort te oorreed om gepersonaliseerde deel van die eienaar Die monumentale simrnetrie van die verder kennis te neemvan die simboliese geword dat dit dikwels saam met hom beelde en gebruiksvoorwerpe soos die waarde wat die stukke in hul kulturele begrawe is. gekerfde kopstutte gee aan die hele konteks het. Dat Afrika-kuns soos die Naas die "psiglese band" tussen die tentoonstelIing 'n kolIektiewe kalmte, 'n volgens diesamestellersvan die ka~alogus eienaar en die kopstut, kon dergelike byna tasbare gevoel van "stilte", waarvan tot betreklik onlangs deur Westerltnge as gebruiksvoorwerpe (byvoorbeeld ook Es'kia Mphahlele in sy voorwoord tot die "estetles minderwaardig" beskou isomdat snuifdose en krale) ook dien as 'n 'n Paar van die talle katalogus treffend melding maak: "The hulle "bloot gebruiksvoorwerpe" is, kommunikasiemedium (mhamba) waar­ stillnessofthis universe ofart accentuates beteken eenvoudig die mense het nie deur voorvaders gekontak kan word. As kopstutte uit Suider-Afrika. the sense of being rather than self-con- werklik na die stukke gekyk nie, VryeWeekblad 25 7 - 13 FEBRUARIE1992 Die katastrofale spel van die Nasionale Simfonie-orkes onder die rampspoedige leiding van David lidboald het straks van die finaliste 5e kanse beduiwel in die sesde Unisa-Transnet Internasionale Klavierkompetisie, skryfHENNINGVIUOEN. Nieteminwasdie kompetisie, waarin die Russe oorheers het, 'n opwindende ervaring Ie• •aarvan leru•

IE RUSSE het gekom, tweede ronde gewen het) en sy 'n baie sekuur en netjiese pianis beleef, gekry vir die beste vertolking van die gespeel en oorwin. Die verbysterende vertolking van Liszt se maar sy vertolkings het bale bloedloos verpligte Suid-Mrikaanse werk, Songs sesde Unlsa-Transnet Sonata In B min het ek my geld flnaal op gebly. In Brahms het by egter sy staal andDances van Stefans Grove. Internaslonale Klavler­ hom as die wenner geplaas. Met sy getoon en met 'n lewenskragtige en kompetisle sal - In stylvolle en genuanseerde vertolking van opwindende vertolking na vore gekom, IN VERGELYKING MET DIE PUBUEK se reaksie teensteiling met vorlge Mozart se Klavierkonsert No 20 in D min Met sy stilisties verantwoorde vertolking kon ek minder opgewonde raak oor die D (waarvoorhydieJaques K1eln-gedenkprys van Mozart se Klavierkonsert No 9 in E Chinese pianis Xiang-Dong Kong se kompetisies wat onderskeidelik deur Italiane, Duitsers en Franse oorheers is ­ vir die beste vertolking van 'n Mozart­ maj, K271, het baie mense hom in hul stilistiesietwat idiosinkratiesevertolkings, onthou word as die Russiese kompetisie. concerto gewen het) was daar myns hoek aangeteken as die wenner van die terwyl die ander publieke gunsteling, Die briljante Russiese pianis Andrei inslens geen keer aan die kandidaat nie ­ Mozartconcerto-prys. Wat die prestasies Giampaolo Stuani, my net koud gelaat Pisarev en die sekuur en netjiese Franse minvermoedenddat hy in die pylvakplat van Guy des te meer merkwaardig maak, het. Stuani laat Brahms soos Liszt klink, pianis Francois Guy is as die gesamentlike op sygesiggaanval met syvertolkingvan is dat dit sy eerste optredes saam met 'n Beethoven soos Debussy, Ravel soos wennersaangewys, terwyl die ander twee T jaikofski se Klavierkonsert in die finale orkeswasen 'n lewensdroomom eendag Bartok enMozart soos Beethoven. Hy het Russiese finaliste, Veronika Reznikovskaya nde. die Brahms K1avierkonsert saam met 'n nietemin die jurie bemdruk en die en Saitkoulov Roustem, die derde en Dit lyk my die jurie het wei die orkes uit te voer. Bosendorfer-Polliacks-prys gekry vir die vyfde plekke ingeneem het. Twee groot katastrofale spel van die Naslonale beste vertolking van 'n Brahms-werk in gunstellnge onder die publiek - Xiang­ Simfonie-orkes en die rampspoedige DIE RUSSIESE PIANIS Veronika die derde ronde. Met foute en al sou ek Dong Kong van China en Giampaolo dirigeerkuns van David Tidboald in Reznikovskaya het my deurgaans die prys eerder aan)aroslaw Drzewiecki Stuani van Italie - is vierde en sesde aanmerking geneem - wat myns insiens beindruk met die gemak waarmee sydie gegee het vir sy deurleefde vertolking geplaas. hoofsaakllk verantwoordelik was vir musiek uit haar vmgers skud. By haar.Is van Brahms se Fantastee, Op 116 Nos 1­ Die standaard van die kompetisie was isarev se musikale ontsporing. Om die daar niks van die gesnak na asem en 7. Die vertolking hetseifs 'n resensentvan uitsonderlik hoog - grootliks (soos met I kes se spel asamateuragtig te bestempel geknersopdie tande om bepaaldeeffekte 'n Engelse dagblad wat bekend is vir sy die Stryker kompetisie) te danke aan die ~ sa 'n belediging wees vir aile amateurs. uit die klavier te kry nie. Die spontane kwaai kritiek 56 aangegryp dat hy hardop keuring vooraf waarin 44 kandidate uit Wat David Tidboald se windmeul­ natuurlikheid van haar spel het van al in trane uitgebars het. 128applikantegekies is om aan die eerste swaaiendegebare en onsimpatieke leiding haar vertolkings net pure genot maak. Die pianis oorwie ek die spytste is dat ronde dee) te neem. Dit was ongetwyfeld betref - waarmee hy nie die orkes en Haar vertolking van Mozart se hy nie tot die finale ronde deurgedring een van die spannendste kompetisies: die pianis by mekaar kon uitbring, of die Klavierkonsert No 27, K595, was vir my het nie is die DuitserMarkus Becker. Soos kandidate het enduit kop aan kop geloop orkes bymekaarkon hou nie - kan ek net een van die hoogtepunte van die sy landgenoot Markus Thomas, 'n vorige - met 'n "photo-finish" einde waarin die woordevan een van die jurielede van kompetisle, veral met die loutere poesle wenner van die kompetisie, is hy 'n niemand met sekerheid konvoorspel wie ,die Strykerskompetisie beaam: "Never, wat sy in die stadlge gedeelte uit die stewige, volronde musikus, wat veral die wenner gaan wees nie. Nog nooit het i never in mylifehave I heard a maestro as klavier laat vloei het. Dis jammer dat sy weethoeom musiekstilisties te deurgrond. ek sulke uiteenlopende kommentaar by bad as this one - never, never." haar indie finale ronde nie byhaarkeuse Syvertolkingvan Rihm se Klavierstuk No kenners en musiekliefhebbers oor I Die swakheidvan die dirigent en orkes van Saint-Saens se Klavierkonsert No 2 5 was 'n hoogtepunt van die kompetisie. bepaalde vertolkings gehoor as in die isverderonderstreep toe PatrickThomas gehou het nie. Hoewel sy ondanks 'n kompetisie nie, om nie eens te praat van en die Transvaalse Filharmoniese Orkes groot geheueglips nogtans met 'n ERIKA BOTHA IS DIE ENIGSTE SUID·AFRIKANER die uiteenlopende motiverings waarom die volgende aand vir Xiang-Dong Kong uitmuntendevertolkingvanRakhmaninov wattotdie semi-finale ronde kon deurdring bepaalde kandidate meet wen nle, Die en Giampaolo Stuani uitstekend se Derde Klavierkonsert na vore gekom en sy is welverdiend aangewys as die spanning het ook onder die kandidate sy onderskraag het in hul vertolkings van het, het ek iets van die robuustheid wat .wennervan die FredFirth-gedenkprys vir tol begin eis • baie van die goele spelers Tjaikofskl se Klavlerkonsert. In die die konsert vereis in haar spel gemis, die belowendste Suid-Afrikaner in die het In die semiflnale ronde konsentrasle­ toekomsbehoort aldiekandidatedieselfde kompetisie. Sy het deurgaans spel van probleme ervaar. In die geval van die dirigentenorkes virdie Mozart-concertos DIE DERDE RUSSIESE FINALlS, Roustem hoe gehalte gelewer en vertolkings ultstekende Pooise pianis )aroslaw en almal dieselfde dirigent en orkes vir Saitkoulov, wat die vyfde plek verower waarop sy met reg trots kan voel in die Drzewiecki (wat die Estelle Zwick-prys die ander concertos te he, eerder as dat het, het al as begeleier in die Stryker sterk mededingende geselskapwaarin sy vir die beste vertolking van 'n Chopin­ kandidatedeurgaans deurdieselfde orkes kompetisie opgeval as 'n uitsonderlike haar bevind het. werk gewen het) en die uiters begaafde endirigentbevoordeel ofbenadeelword. pianis. In die eerste ronde het by baie 'n Baie verblydende aspek was die Bulgaarse pianis Aglika Genova het dit goed afgeskop met briljante vertolkings groot aantal geesdriftige jong hulle selfs van 'n plek In die flnale ronde DIE ANDER GESAMENTUKE WENNER. Francois van Chopin se Etude In A min Op 25 No ondersteuners wat na Erika Botha kom ontneem. Guy, is 'n fyn musikus wat in elke ronde 11 en Prokofiev se Etude In D min, maar luister. Dit was opvallend hoeveel meer net van krag tot krag gegaan het en die dit was asofhy in elke verdere ronde iets iong belangstellendes as in die verlede ANDREI PISAREV het ek in die eerste ronde kroon gespan het met 'n skitterende van sy musikale fut verloor het. Hy sou die verskillende rondes van die reeds as mywennergeeien, omdat hy die vertolking van Brahms se K1avierkonsert ook beslis nie die prys kon kry vir die kompetisies bygewoon het. Met die klavier met die pragtigste geskakeerde No 1, waarvoor hy die Celia en Hendrik mees nootgetrouevertolkings nie. Hybly opwindingvan die kompetisie nog vol in klankteksture kanlaat sing. Nasymusikaal Buurman-gedenkprys vir die beste con­ nietemin 'n baie opwindende musikus, 'n mens se are, begin jy al klaar wonder deurleefde vertolking van Mozart se So­ certo in die finale ronde ontvang het. Op watas die jongsteflnalisin die kompetisie wat die volgende kompetisie oor twee nata in F maj, K332, (waarvoor hy die een ofanderwyse het hy Tidboald en die baie groat belofte inhou. Maar nog was jaar gaan oplewer- enof daar nie dalk 'n Marc Raubenheimer-prys vir die beste Nasionale orkes ook tot beter musikale dit van die Russe "het einde niet". Maxim ontluikendeSuid-Afrikaneras wennerop vertolking van 'n klassieke sonata in die ondersteuning besieJ.Eers het ek hom as Mogilevsky het die Norman Nossel-prys ons wag nie.

7 - 13 FEBRUARIE1992 26 VryeWBUkblad ------~---~-~~--p -~---~~ 'n Ruk gelede het 'n brief uit die buitenste ruim op eienaardige wyse in JOHANNES BRUWER se besit gekom. Die week het hy 'n tweede brief ontvang waarin die briefskrywer, Sennahoj Rewurb, S8 sy aanvanklike weersin in die mens was 'n fout

LInks: Man en Vrou, twee Tsonga-beelde op die tentoonstelling Art and AmbigUity wat nou In die Johannesburgse Kunsmuseum Ie slen is.

PlaneetAarde Tydperk 22 Tydvak 75:04 voorsttter Aaldon Horak Gtldevan Bstete In die aardlinge se veranderlike denke Diesimboolstelsel isook nie uniform of die heelal bestaan, Planeet1 word illusiesvrylik gebruik. (Die konsep konstant nie, maar varieer 56 van streek Tot dusver het nog nie een van die Megaste/sel A is vir my nog moeilik om te verwerk.) totstreeken selfsvan enkeling tot enkeling aardlinge se alternatiewe ordes die Ondanks hul opvallende uniformiteit dat die aardlinge bitter moeilik grondwet van die heelal ongeldig bewys BesteAaldon, beskouhullebyvootbeeldhulselfasunieke kommunikeer en mekaar gedurig nie. Net soos die heelal in duie sou stort Almy koppe hang in skaamte. Ek het die enkelinge. Boonop glo talle dat hulle in verkeerdverstaan. Hulle verskil gevolglik indien alle atome nie saamwerk om die aardlinge oorhaastig beoordeel. Hul eiesoortlge groepe verdeel is - so enorm in hul vertolking van die geheel- en daarmee hulself - in stand te verwoesting van mekaar en van die "eiesoortig" dat hulle selfs dink hulle is werklikheid. Boonop word selfs die vae hou nle, net so stort die mensdom se planeet het hulle na 'n plaag laat lyk. Hul verskillende wesens! begrip van die werklikheid wat hulle so samelewings telkens in duie omdat alle moord op die "borne" het my met afgryse Dieabsurde opvatting het 'n verskriklike moeisaam verwerf, nie outomaties aan enkelinge nie saamwerk om dit in stand gevul. Waar in die heelal is nog so 'n uitwerking. Die aardlinge raak so oortuig hul kinders oorgedra nie. Elke aardling te hou nie. (Tog toon hulle as enkelinge . verskrikking? vandieillusiedat hulle hul mede-aardlinge wat gebore word, moet alles van voor af tekens dat hulle intuitief die waarde van In my ontsteltenis het ek die beginsels dikwels op groot skaal uitwis indien die aanleer. 'n volslae kcoperatiewe logika aanvoel ­ van die estetika vergeet. Ek het die slagoffers na hul mening tot 'n ander Die aardlinge se lukrake leerproses hulle noem dit "liefde".) aardlinge op grond van hul uiterllke "kategorie" behoort. word verder beduiwel deur 'n kenmerk verwerp en nie hul inhoud oorweeg nie. Eers het die "kategoriee" my van hul breinstruktuur wat ek eers as 'n WAAROM K06PEREER HULLE NIE? Omdat Ek is afgeskrik deurhul vorms - so kitsch dronkgeslaan. Hulle hou geen verband defek beskou het, maar nou waardeer as die samelewingsordes wat hulle tot hede in hul saai simmetrie, so meganies met die werklikheid nie. Steekproewe die kern van hul inhoudelike betekenis. geskep het nleviraile enkelinge voordelig herhalend soos fabriekspotte! En so min waarinek die fisiekesamestellingvan aIle Die dramaturg het die karakters naarnlik was nie. Waar die heelal se orde aile afwisseling in hul kleure, so 'n uiters "kategorlee" aardlinge ontleed het, kon in staat gestel om 'n beeld van die atome se voortbestaan verseker, het die beperkte palet! geen lig werp op hul vreemde optrede werklikheid te vorrn wat die werklikheid aardlinge se maatskaplike ordes nie aile Omdat hulle die aardevul,kon ek hulle jeensmekaar nie. Biologies ishulle almal volslaeweerspreek. (Die aardlinge erken enkelinge se voorbestaan verseker nie. egter nie ontwyk nie. Tydens my identies, presies dieselfde vlees en bloed. die vermoe, Hulle noem dit "lieg" en die Inteendeel, in die chaotiese logika katalogisering van die "boom"-reeks het Almalwordmet dieselfde fisiekelogika opvattings wat daardeur geskep word, waarmee die aardlinge hul samelewings hul groteske gedrag my aandag gedurig gebore: almal is verganklike wesens wat "leuens".Maarhulle twis heftig oorwatter saamstel, beteken die een se brood afgetrek. (Op die planeet is nerens rus kwyn en doodgaan as hulle nie gedurig van hul opvattings as "leuens" beskou gewoonlik die ander se dood. Die nie.) Uiteindelik kon ekmynuuskierigheid instand gehou word deur die selektiewe moet word en watter nie.) ongelyke logikaspruit uit onkunde: hulle nie bedwing nie. Ekhetdie katalogisering inname van materie nie. Almalverrnydie besef nog nie dat hulle almal dieselfde aan die outo-opnemers oorgelaat en die dood en pyn, almal strewe na die lewe en EERS KON EK GEEN ESTETIESE regverdiging mens is nie. aardlinge van nader beskou. plesler - en almal ervaar pyn en plesier virdie vermoe insien nie. ('nMensvra jou Dieaardse drama nadernou, na 'n lang Nou besef ek hoe verkeerd ek was. boonop op presies dieselfde manier, Tog af: watter sin het 'n drama - of enige aanloop, 'n duidellke klimaks. Die Prulwerke?Nee - hulleis'n unieke konsep maak hulle asof hulle niks met mekaar kunswerk - wat nie met werklikhede aardlinge het die vermoe ontwikkel om in die estetika, 'n volslae elesoortige gemeen het nie. werk nie?) Maar nou begin ek insien dat hulself en die planeet finaal uit te wis kunsvorm.(Ekstuur binnekort'n volledige "leuens" weI kreatief benut kan word in indien hullenie 'n logikavind waarvolgens verslag aan die Gilde.) NA'NLANG GESUKKELHETEK die oorsprong die kunste. Die revolusionere konsep hulle almal saam kan voortbestaan nie. 'n Mens kan hulle as 'n drama beskou, van hul teenstrydighede ontdek. Dis maakditmoontlik om altematiewe totdie Die spanning loop hoog: die dramaturg maarons sal 'n nuwegenre moet skep om verstommend: hulle begryp niewat hulle werklikheidte oorweegendie geldigheid het verskeieuiteindes moontlik gemaak. hulle te beskryf. "Tragi-komedie" is doennie. Andersasonsworddieaardlinge van die werklikheid s6 te toets. Gaandie aardlinge die les van atorne se ontoereikend. Die aardlinge is 'n nie gebore met 'n bewuste kennis van Dalkmaak die vermoe am te "lieg"die logika leer en koopereer om voort te gewaagde spel met die wisselwerking hulself en van die materiele wette wat aardlinge selfs meer bevoorreg as ons en bestaan?Ofgaan hulle chaos en die dood tussen orde en chaos. In hulle word 'n hulle in stand hou nie. (Ril jou antennes die ander intelligente spesies- wat net die .verkies? feitlik oneindige reeks paradokse en van ongeloot? Hoe hulle tot dusver indie een, onveranderlike logika kan sien Enkele aanduidings laat my verrnoed teenstrydighede verken, materielewerklikheid kon oorleef, is vir waaruit die fisieke werkl ikheid bestaan (en hoop) hulle gaan die lewe kies. Dat Hul vorrn verklap nie hul mhoud nie. myook nog duisterl) Die aardlinge moet en nie ander moontlikhede kan bed ink hulle nag bestaan, wys darhulle statistles Hul betekenis is verskuil in hul denke en die wette oor 'n lang tyd aanleer deur 'n nie. 'n Mens kan die aardllnge selfs as tot dusver meer dikwels die lewe as die net sigbaar in hul optrede teenoor mekaar. pynlik stadige verbandlegging tussen "kunstenaars"beskou: alkanhulle nie die dood gekies het. Miskien vind hulle .~ie (Die ontleding van hul betekenis word oorsaak en gevolg in hul ervaringvan die wette van die heelal verander nie, kan onveranderlike logika van hul rnateriele bemoeilik omdat hul dade nie altyd hul werklikheid. hulle byvoorbeeld wei 'n samelewing liggame - die weegskaal van pyn en denke weerspleel nie.) Die leerproses word deur verskeie skep gegrond op 'n denkbeeldige orde plesierwaarin hulle die uitwerking van ~l faktore bemoeilik. Die aardlinge kan wat daardie wette weerspreek. hul samelewings weeg - tog meer geldig IN ALSEWE MIUARDSTUKKE het ek nie een byvoorbeeld nie die inhoud van hul . Hul geskiedenis bestaan uit 'n reeks as die veranderlike logika van hul denke. strukturele variasie gevind nie, buiten 'n bewussyn telepatles volledig uitruilsoos dergelike samelewings. Almal was 'n Kieshulleegterdie dood, sal dit spreek geringe detall-verskiltussendiebiologiese ons as ons binne 'n Iigjaar van mekaar is regstreekse weerspreking van die van 'n vreeslike sinisme aan die kant van "geslagte" - wat nie hul dooie simmetrie nie, Hulle ruil inligting uit deur middel grondwet van die heelal: dat dit as fisieke die dramaturg. Dit sal die geldigheid v~n ophelder nie. Eers later ontdek 'n mens van'n hoogs ondoeltreffende "taal"-stelsel, werklikheid net kan voortbestaan indlen die fisiekewerklikheid in twyfel trek. DIe die fyn ironie van hul eentonige uiterlike: wat talle misverstande moontlik maak. al die onderdele daarvan koopereer om ganse heelal het immers saamgewerk om die inhoud van hul denke is 'n byna Pleksvan werklikhede kommunikeer dit dit in stand te hou. Dis nou as ek die die aardlingete skep. Maar watter SIO het volslae chaos. Dit is geensins eenvorrnig abstrakte simbole wat onregstreeks na betekenis van die aardse drama korrek die logika van die heelal as die produk nie, maar verander van streek tot streek, die werklikheid verwys - maar as sulke vertolk:dat die mensdom op klein skaal daarvan selfmoord pleeg? van tyd tot tyd, van enkelingtot enkeling vaeveralgemenings dat dit dievernaamste 'n simboolisvan die heelal en die menslike Groetnts my vrlend, en selfs van oomblik tot oomblik. besonderhede ignoreer. enkelingesimbole van die atomewaaruit Sennahoj rewurb. VryeW8Ukbiad 27 7 - 13 FEBRUARIE1992 nau die dag stap chris hani hier yerby ? deur MARETHA LAUBSCHER q'

Nou die dag stap Chris Hani hier verby. . . , En my hond blaf vir hom. My hond blaf vir almal, soos honde maar doen. Die buurman se hond blaf net vrr kaffers. Hy IS n geleerde hond en 2 Februarie maak aan hom geen verskil nie... ,. ., . .. .. Elke oggend stap Chris Hani hier verby, Hy is netjies aangetrek. Hy dra n bnewetas met rttsslulter, wat me m~er I~ d.le mode IS rue, In die middag stap hy weer terug na one 0 nine. vroeer het ek hom nooit sien terugstap rue, maar nou stap hy In die IIg terug na one o nine waar Mary werk. ., .. . PW t I' dl k ff Die mense daar is glo maar moeilik. Eintlik het Mary die werk aan PWte danke. Die vonge char IS U1tgegoOl oor e vee vir Ie a ers gee. Maar die huisbaas se vreu kan nie kook nie, so. Nou werk Mary daar en FW gee als weg. Chris het nie juis tyd vir die struggle nie. Saterdae werk hy in die tuin vir blyplek en Mary het net een keer 'n maand naweek af. "Wat kan ons doen? Ons kan niks doen nie._Wat salons eet?" LUG. MET RONDE MONDE EN GLASIGE OE SOOS VISSE. Wat sal hy doen? . Chris reveals that he reads poetry and Shakespeare. When the struggle is over. he would like to take up gardenmg. Intussen stap Chris Hani soggens hier verby. En my hond blaf nog steeds vir hom.

IN PHOLA PARK SLAG HULLE JOU DERMS UIT (Die minister ontken aile aantygings dat die polisie verantwoordelik was vir die aanval op Phola Park. Of enige ander slagtings of verminkings of sluipmoorde of omkopery of.) Sy kry vreeg Vrydag klaar. Die naweek se kos is in die yskas. Mevrou het gese sy mag maar vyfuur loop. . Sy moet 'n halfuur wag vir die taxi na Phola Park. Die drywer wag tot dit volloop voor hy ry. Gewoonlik neem dit nie lank me, maar vandag is die mense stadig om te kom.. . Die vet vrou langs haar soek gesels. Waar bly sy? "En jy is nie bang om huis toe te gaan nie? In Phola Park slag hulle jou derms uit. Tja. Hierdie week was daar impis en police. Hulle het shacks gebrand en geskiet. En as jy weghardloop dan staan hulle by die pad en jaag jou terug. Tja." In Phola Park? Violence? Polieste? En haar man was dan so seker dit is wettig. Die mense het council-papiere en als. Die water en geriewe is min, maar die mense help mekaar. Sy wil nie die vet vrou uitvra nie. Party mense praat ook net uit jaloesie. Sy wil nie weet nie. Die zola is vol. Langs die pad is daar blou uniforms en armylorries. Haar kop begin draaie loop. Eers haar rna se huis in Dlspkloot, toe die shack in zone 6 tot die mense se eie kinders wou bly. Die paar maande in die karner waar almal in die huis gebooza het tot sy bedags nie meer kon werk nie van die min slaap oor die lawaai snags. En nou Phola Park. Sy klim moeg af langs die teerpad. Daar is nie kinders in die straat nie. Mans staan rend, maar groet nie. Van die shacks is gebrand, party tot op die grond. Toe sy opkyk na haarwoonplek staan haar oudste daar. Hy het 'n verband am sy arm. Sy gesig Iyk nie meer soos die gesig van 'n kind nie. Toe weet sy: in Phola Park slag hulle jou derms uit. Maar sy is te moeg om te dink. Sy druk hom net vas en swaal die sinkdeur oop om die kers te gaan aansteek.

D1EWAANSIN Die waansin staan 'n meter hoog toe ek die kinders by die skool gaan haal. Tuis smeer ek brood en skink melk vir ete. Maak kos en rol skille op in statistiek oor armoede en verhongering op die platteland. Billy Graham beloof welvaart op 'n samekoms van duisende oor tv. Ek wonder of die platteland al van Billy Graham gehoor het. Of andersom. Die waansin krap reeds aan die vensterbanke toe rowers straataf 'n huishulp om die lewe bring vir R50. Ek spuit nogtans die tuin nat. Die kinders speel bal. Die hond blaf vir die posman. Die laaste helikopter vlieg oor toe dit badtyd is. In die skemer groei die waansin by die kombuisvenster verby. Na ete krap die blare op die dak. Ons gaan slaap in die donkerte. In die oggendlig blom die waansin rooi waar die huis en die tuin eens was. Nog 'n normale dag. Ek staan op, trek aan, neem die kinders skool toe. By die kwekery draai ek in. Om die waansin te besweer.

DIS 'N NORMALE DAG Dit is 'n normale dag. Ekstaan op, trek aan, neem die kinders skool toe. Vandag draai ek by die kwekery in. lets om die waansin te besweer. Ek laai die kar vol. E~ haal al die strokies af voor ek die plante uitlaai. Sodat die tuinier nie moet sien wat ek betaal nie. Om die waansin te besweer. DIS 'n normale dag. Die son sky.n. 'n Reenvoellaat sy roep hoor. Honde blaf. Twee ystervoels dreun verby, More sal daar weer berigte wees. van geweld. Ver, ver van hler, Soweto, Thokoza, Phola Park. Mense deurboor terwyl hulle onder beddens wegkruip, pendelaars vermmk op pad werk toe. Di~ '~ normale dag. Ek trek tuinhandskoene aan. Spit die waansin weg. Groet die buurman. Hy Vrye Weekblad plaas elke tweede week 'n SPUIt vir oulaas nat voor die hartoperasie more. Wonderlik wat die moderne wetenskap kan doen kortverhaaI. Verkieslik ongepubliseerde ondanks die prys. Ek s~akel di~ ketel aan..Ha~1 'n koppie uit. Gooi melk in, wag vir die tee om te trek. Op die kortverhale inAfrikaans of Engels, nie langer k?mb~lstaf~lle en verkondlq die voorblad van die koerant. lemand glo sosialisme is 'n oplossing vir S~ld-~fnka. Op bladsy twee kom waansinniges om in sendinghospitale van honger, gebrek aan nie as 1200 woorde, kan gestuur word aan: rnedlkasle, seksuele molestering. Joernaliste stoot in Albania die deure oopop konsentrasiekamp- Vrye Weekblad Flksle, Posbus 177, toes!ande. wa~r klnders wag om na die Heiland te vertrek. Die tee is te sterk. Bulte skiet die waansm wortel en reik uit na dia hemel. Newtown2113. Die redaksie salbesluitwatter Ek wag v.ir di~ warmwaterkr~an o~ ~eur te loop. Ek soek 'n stasie. Die dominee verkoop God se verhale geplaas moet word en geen plan met dl~ we~el,d. Sy stem IS sag lntlern. Twee stasies verder word die jongste regeringsplanne aanqekondlq. '(Ir n nuwe beter bestaan vir almal. Ek was die glase, dan die plastiek, laaste die korrespondensie sal ocr die keuse gevoer borde en vettenge goed.lemand beweer my lewe kan witterwees met waspoeier. Dis 'n normale word nie. Skrywers ontvang R250 vir 'n dag. verhaal/verhale wat gepubliseer word.

7 - 13 FEBRUARIE1992 28 VryeWeekblad paz

Kevin Costner's. But his demolishing of the intellectualobjections to such synthe­ ses will carry far more weight. It should also provide a solid ground for new anthropological theory which could co­ LILA herentlyexplainvalues and morals across INQUI~Y cultures. AN Lila as a whole though goes much INTO MORALS further than a dissection of the faulty ••• ~ _ m •••••• ~_. __••~. ,,_ _. _ __•• assumptions of a particular field. It is a complexelaboration of the meditation on ROl3ERT M Quality that began in the previous novel, an attempt to come to terms with the insight that: "Qualityis morality. Makeno PIRSIG mistake about it.They're identical. And if AUTHOR OFZEN Quality isthe primary reality ofthe world then that means morality is also the AND THE APT OF primary realityof the world. The world is MOTORCYCLE primarily a moral order." MAINTENANCE BUT THIS IS NOT REUGIOUS fundamentalism masquerading as metaphysics. Subjects and objects are only patterns of interpre­ tation, built into the glasses that culture puts on us so that we can see reality. Quality is the source of values - what is good cannot be quantified. The basic flaw in dualist morality is the notion that if something is good, more of the same is

"\'.i'"·' better. s-s« '-. Ultimately, even the "Laws of Nature" are moral laws. Atoms exercise choice too. Everything, even the ceaseless inde­ terminate particle dance of Shiva, is an ethical activity, "When inorganic patterns of reality create life the Metaphysics of If were awoman Quality postulates that they've done so truth because it's'better' and that this definition of 'bette mess' - this beginning response to DynamicQuality- isan elementaryunit ofethics upon which all right and wrong can be based."

PIRSIG/PHAEDRUS DRAWS OUT THE FULL im­ -whatthen? plications of this primary distinction in many ways. For example: "Intellect is going its way, and in doing so is at war LILA: AN ENQUIRY INTOMORALS value-less insights of Western ernpm­ with society, seeking to subjugatesociety, By Robert MPirslg cism. Physicist Fritjof Capra completed to put society under lock and key. An Bantam Press, 1991 TbeTaoojPhysicsin thesame yearas Zen evolutionary morality says it is moral for and the Art was published (974), and intellect to do so, but it also contains a STANLEY FRIELICK precipitated a flood ofbooksproclaiming warning: just as society that weakens its a new synthesis of science and religion. people's physical health endangers its The 80s saw a concerted attack on own stability, so does an intellectual and theArt of cartesian dualism and its 20th century pattern that weakens and destroys the Motorcycle slave logicalpositivism. Many feltthat the health of itssocial base also endanger its Maintenace new paradigm had arrived. own stability. Better to say 'has endan­ left you com­ But Pirsig/Phaedrus is not totally con­ gered'. It's already happened. This has Even if Zen pletely un- vinced. Lila continues the tail-ehasing been a century of fantastic intellectual touched, there pursuit of the ghost of reason that led growth and fantastic social destruction. are few novels that can claim such an Phaedrus outside the mythos and into The only question is how long this proc­ incisive diagnosis of the metaphysical insanity. Although relatively integrated ess can keep on." cancers in contemporary Western cul­ now, Phaedrus is still grappling with the Zen and theArt ofMotorcycleMainte­ ture. When Phaedrus (Pirsig's alter ego Metaphysics of Quality. He realises that nancepersonalises Phaedrus's philosophi­ and third person narrator) tapped his he isgoing to have to stop carping about cal struggle by textual juxtaposition of a analytic knife on Quality - we all know how bad Western subject-object meta­ parallel struggle with his own 'insanity' what itisbutwe can't define it - an entire physics isand say something positive for and relationshipwith his son. In the same menta]universe fell neatly apart. Deeply a change. His metaphysics is crying for way, Phaedrus's attempts to understand flawed dualisms were revealed as mere someone to bring it to earth. What is Lilathe woman, and to answer the ques­ assumptions which block our identifica­ knowledge for? If truth were a woman ­ tion "Does Lila have Quality?", form the tion with the real sources of value. what then? A woman - Lila - poses such novelistic element of the unique blend of Zen and the Art of Motorcycle philosophy and fiction that characterises questions for Phaedrus, and provokes a both books. Pirsigthe writer is powerful Matntenacetook the seed of the burnt­ philosophical crisis. out counterculture of the 60s and raised in his passages of prose and dialogue ­ them to a new level of inquiry. The such as the conversations with Lila,a grim THE NARRATIVE BLUEPRINT OF Zen and the description of NewYork, and an encoun­ answerwas not to run awayfromtechnol-, Artwas a motorcycle journey from east to ogy, but to break down the barriers of ter with RobertRedford who tries unsuc­ west across America(which actuallybrings cessfully to buy the film rights to the dualistic thoughtthat preventa fullunder­ you closer tothe East). In Lila - structured previous novel. standing of our modern dilemma. The around a boat trip down the Hudson Phaedrus the philosopher is masterful lotus emerging from the spanner on the River to New York (which takes you to in his painstaking construction of a meta­ cover (of the old Corgi edition) symbol­ the heart of Western decay) - Pirsig/ physical edifice that seems to have no ises a fusion of nature and the human Phaedrus devotes a great deal ofspace to vulnerable polnts. But Lila brings about spirit into a new kind of creation that ending and explaining his previous an integration ofsorts, and the writer and transcends both. And not in grand spec­ ove!.Thisismorethanflashypostmodem philosopher merge and dissolve into one tacles of moon landings or nuclear de­ technique - itgives Pirsig an opportunity another. Likethe butterfly unfolding from vices, but in one's own life, in a less to both grind his metaphysical axe on the the silicon-chip key on the cover, Lila dramatic way - like fixing a motorcycle. criticswho misunderstood his first book, offers us an enigmatic image of human and also continue his assault upon the destiny and individual moral choice. In a PIRSIG TAPPED INTO A CURRENT of intellec­ ualisticfoundations ofthe modern acad- time of information overload, cultural tual energy that - in attempting todisman­ implosion,and callousedintellects,itmight tIe a Western view of reality which had ving dealt with the Philosophy De­ even change the way you think and feel held sway since the 17th century - was partment of the University of Chicago, about your life. looking East for answers. The ancient Phaedrus now turns his analytic attention texts of Eastern mysticism were already to the discipline of anthropology. Pirsig's embedded in counterculture lore, and exploration of the interconnections be­ (Stanley Frielick is a they offered a metaphysical framework tweenAmericaandAmerican-Indian cul­ for the often confounding and always ture are likely to be as controversial as lecturer at Wits) VryeWeekblad 29 7 - 13 FEBRUARIE1992 Om 'n advertensie op die bladsy te plaas, bel kleinadvertensies vir Louwrins Potgieter by (011) 836 2151 , PERSOONLIK/PERSONAL atmosfeer tekuier. Besoek ons die tweade Salerdag van e1ke maand vanaf gym·211m. V1rverdere besonderhede skakel (021) 667-1659 stuur 'n faks na 838 Die Takhare vir Vrede sA d1elydingsweg van dieverbrulker IsOK UBUNTU COUNTRY MARKET Every Saturday 9am • 3pm. Bio-dynamic &organic farm produce, as 5901 of skryf aan Ons kyk na mekaar en vra: "Kan 'nBoeIng ons naander selsoooe well as leading craftsmen exhibiting &seiling wares. Uve entertainment dra?" Ditls 'nwonderlike Kaapse Somer. Ek Isnef vir jou. D. and good food •take the N4 Highway toWitbank and the Boschkopl Kleinadvertensies, Donkerhoek turnoff, or phone (012) 802-0733 for more Information. Ruan: Ek presles Isnle joune nle •dog nog altyd h1er. Jykan lief raak Posbus 177, Newtown virmy • Corne MARK/MARKET 2113. Dit kos R15 vir Models needed for Painting Department, Technikon Witwatersrand· 25 8am to3pm. Phone 614·3454 STET STET STET Die jongst~ Stet (7.1) Isuil. Dis bou min verband met die konsensus· woorde of 'n gedeelte werklikheld. Dis 'ncrack-ultgawe. Kry dlt In diehande. ACCOMMODATIONNERBLYF daarvan. Persoonlike PHAMBILI BOOKS: Oopkop-student gesoek om woonstelte de91ln Linden· R300. Huge selection of Academic Titles advertensies korter as Kontak CScholtz Tel: 782·6001 (h), 800-3648 (w) 22Plein Street Tel: (011) 29-4944 25 woorde sal gratis WANTED: Second-hand, Left Wing Books Ingood ccndltion. Phambili DIENSTE/SERVICES Isbuylng Open: geplaas word. Redigerlng, proeflees, vartaal- &IIkwerk op rekenaar • Bel Nlco Roos Mon-Fri 9hOO-17h30 by(021) 948·8456. Saturday 9h00-13hOO Olespertyd Is Dlnsdagmiddag 12 uurvoor publikasie SUndays 13hOO·17h00 Let ushelp you with your washing & Ironing. See Ethel, 7A Hendon Street, Yeoville Oust after the Harrow Rd Intersection). We areopen 7 days a week, 7am to7pm. Our prices are reasonable, our service is excellent· especially for single people.

FLOTATION TANK: relax body and mind In awarm peaceful zero­ gravity environment. SHIATSU THERAPY· Japanese therapeutic system •Improves health, by removing fatigue causing elements and sllmulatlng the body's innate recuperative powers. Tel Jen (011) 435­ 7721

Translations done inAfrikaans, English, French, Spanish & German. Tel: (012) 546-1925

ACUPUNCTURE: Calms, strengthens & stops pain. itcan treat or prevent many Illnesses by addressing their root causes. Tel: (011) 643·4418 Sarah Hewland, Dlp.Ac (UK), Clin, Cart (Nanjing)

TIK- EN VERTAALWERK Bel Louise by (012) 46·6577

D1ENSPLIG ADVIESDIENS Vir gratis en onafhanklike advies op enlge navrae oor diensplig, skakel: Durban - (031) 301-5663 Richard (w) Pietermarnzburg· (0331) 944079 Mark (h) Kaapstad· (021) 689-1194 (5:30nm tot7:30nm) Grahamstad • (0461) 26067 ROOi (h) ofgaan nadie Metodistekerk, Prltchardstraat 79 opDinsdae vanaf 4:30nm tot 7:00nm

POWA (People Opposing Women Abuse) Is 'nondersteuning- en Inllgtlngsdlens vir mishandelde en verkragte vroue. Ons bled ook werkwlnkels en opIe1dlngsprogramme aan oor geweld teen vroue. Vir verdere Inligting skakel (011) 642·4345

VISUAL ART COURSES Learning to see. Eye training tolook atshape, form, colour, dimension translated into drawing, painting, sculpture and crafts. Classes available day and evenings for children and aduns. Phone Om by te bly metdie vlnnlg veranderende tye Is deesdaenogalmoellik.Om v66r te b/y, hetjy Maggie van Wezel at614·7297 after 5pm Vtye Weekbladnodrg. Teen net 30,8 sent per dag. So: vul die vorm nou In en stuur saam met 'n tjek of 'n posorder vir R110 (vir 'njtU1T, '1J'1'W en aJftwtri"t/ i"gu(uit)of R50 (virs.-s1tUUItIIfe, a1les i"t!ufuit)aan:

EVENTS/GEBEURE Vrye Weekblad Verspreldlng, Posbus 177, Newtown 2113. Vandagnog. Tsltsikamma Staptoer 24-28 Feb 1992 Plek vir4 mense wat jonk Isvan gees en lekker k*kom die kampvuur Naam . kan praat. Skakel (012) 644460 (na-ure)

The Johannesbug East branch ofthe ANC will beholding ageneral Adres . meeting on Sunday 9February from 2to4.30 pm. The meeting will . be held at the Marywill Hall, comer Knchener and Durham avenues, Bez Valley. The meeting will Include atalk on the peace accord...... Poskode .

IRENE VILLAGE MARK· 08/02192, Smuts Huls·museum, Irene. Is jy op soek na lets anders ofvool jyIus om net In'nrustlge

7 - 13 FEBRUARIE199~ 30 VryeWeekblad •

obvious that time has passed Sakhile by. Dance Umbrella '92 Theystill have a lot ofthe talent that won mE FOURTH ANNUAL AA Life Vita Dance Bayete 9, Mangope 0 them titles in the past - but there is little Umbrella will host over 70 choreographers energyor dynamism in their playing, and and dance companies during its two-week onlyMasekela's inspired solos manageto CHRIS VICK keeps the jazz score season at the Wits Theatre, from 2 to 14 save them from relegation to the second March. division. . WATCHING LOCALJAZZ these days is a bit to 20 musicians on stage at any given Four evening programmes and an all-day Bayete, on theotherhand, have learned Fringeprogramme(scheduled forSaturday, 7 like watching football. You cram into a moment. their Sekunjalo lesson well and push One of the most fascinating aspects of March) will showcase the talents of South stadium to watch a band with more vocalist jabu Khanyile well to the fore. players than Kaizer Chiefs, and a fan club that tour was the way Masekela incorpo­ Africa's contemporary choreographers and Although still primarily a musician's side, dancersina varietyofdance styles. The focus who can put FNB Stadium's loudest to rated two of the brightest teams in the they allow Khanyile's vocal and physical moves fromcontemporary ballet to traditional shame. country - Sankomoto, originally from acrobatics to dominate. This time, the - African, Indian, Spanish, fromdance theatre You even get fuzzy close-ups (but, Lesotho, but definitely in South Africa's score is Bayete 3, Sakhile 1. to pantsula; from jazz and tap to mime. musical first division, and youngsters sadly, no action replay) ofthe best move­ The goal of the night came midway Included In the Umbrella are works by ments via two huge1Vscreensnext to the Bayete, with their "people's fusion". through the set, whenthe band dedicated Christopher Kindo - both his farewellsolo and stage. Bayete learnt a hard lesson on the oneof theirmost popularsongs, Zabalaza, its extendedwori< choreographed forthe Free Watching Hugh Masekela at Sun City Sekunjalo tour. Although they fielded a to "all the local comrades". Within min­ Flight Dance Company; Jeanette Ginslov ­ Superbowl last weekend was like being talented side, they looked dull alongside utes, the Bophuthatswana homelandglitzy inspired bythe paintings ofAndrea Desmond­ the showmanship of Sankomota - in at FNB for a thrilling cup-tie. gambling den was alive with toyi-toyiing Smith; Tonny Nene with Rishlle Traditional particular their "striker", singer Tsepo And the fans were there in their thou­ fans. Dancers; Debbie Rakusin's One UponJazz; Tshola, who drove the crowd into a Soweto Dance Theatre's Jackie Semela; sands to see the home boy who had left Bayete 9, Lucas Mangope O! frenzy. Thescore?Sankomota Bayete 2. Sylvia Glasser withMoving IntoDance; Cape the country, had achieved the equivalent 4, And the man who scored all the goals Man of the match? Hugh Masekela. Town's Zama Dance School with works by of playing for Manchester United, and was Khanyile, the "Gazza'" of South was now hometoshowwhathecoulddo. Arlene Westergaard and another collabora­ African music: flamboyant, extravagant, SUNCI1Y tivepiecefrom NandiphaGogela and Phumza and prepared to try anything. COMINGHOME And so to Sun City, February 1992. Maqungo; Gerard Dester, AlfredMkhizeand Masekela, though, was man of the Masekela - by now regarded as our own his Vuka Umibuse Indlamu dancers, Esther Of course, Masekela had already played match yet again. He is brilliant - delicate Pele, our own musical legend - has main­ Nasser, choreographing this year for the Jo­ a couple ofgames on home soil. The first, one minute, powerfully strong the next. a late-night blow at Kippies early last tained Bayete from his original line-up, hannesburg Youth BaHet, Rebirth Pantsula In a league of his own, and definitely a from Chesterville, Durban - recent winners of year, was the most intimate demonstra­ and added another local fusion band. world-class player. the Shell Road to Fame; dance theatre from Sakhile. tion of his skills. Masekela made a guest .Asthe CCV-1Vcommentatorssaywhen KimThackwrayandJohanvanderWesthiJisen. appearance, coming on in extra time to Although a bit long in thetooth, Sakhile's Kaizer Chiefs score: Laduuuuuuuuumal and Adelaide deBroizewith Blue; Lulu Khumalo score some memorable goals- and left, strength lies in its three stalwarts, talented from Rhodes University; Adele Blank; Brenda leaving local fans stunned. saxophone player Khaya Mahlangu, per­ • Gazza: The nickname for British Petersen's Dancing Sensations fromWelkom; This was followed by his first full game cussionist Mabi Thobejane and bass gui­ footballer Paul Gascoigne, one of the Soentjie Thapedi; Sonje Mayo; David Krugel on home soil: the Sekunjalo cross-coun­ tarist Sipho Gumede, who have been in with the National Dance Company of most mischievous and entertaining try tour in mid-1991, whichwas a musical (and out 00 the band for donkey's years. Bophuthatswana, IsabelleDoll and Street Beat. monster -lively, large, and loud, with up Thirty minutes into the game, it's pretty players in the game today. The Dance Umbrella also provides the fo­ cus for the 1991 AA Life Vita Awards for contemporary choreography and dance. The award of R3 000 for the most innovative choreography, of R1 000 each for the male and female dancer of the year, and two merit PRIKKELENDE KUNS awards of R500each for the most promising dancerswill bepresented afterthe final evening performance on Saturday, 14 March. DIEKUNSJAAR kom met 'n paar omstrede geleenthede op dreef: !'Le Bal des Tables Artistiques by die johannesburgse Kunsmuseum en 'n tentoonstelling van kort rolprente deur Suid-Afrikaanse avant-garde kunstenaars wat Sondagaand in die Newtown­ galery. oorkant die Mark-Teater open. Die rolprente sluit in: Internatoinal Jazz pianist Henion Han, 'n ABDULLAH IBRAHIM gegradueerde van die Chicago inconcert with Ekaya - Basil Mannenburg Coetzee Institute of Arts, se Utter is 'n mengsel van home movie­ Mon - Fri8pm, Sat 6 - 9pm materiaal wat tussen 1947 en 1975 deur sy vrou, Lee, se UPSTAIRS AT THE MARKET familie verfllm is, gejukstaponeer met TheMarketTheatre and Mouthpeace present "unmanipulated environmental Andrew Buckland's BLOODSTREAM noise". Matthew Krouse, Giulio Biccari en Jeremy Nathan se De Voortrekkers (foto 00: Directed by Janet Buckland die prent wat deur die Trlennale-beoordelaars afgekeur is) is 'n swart-en-wit prent Starring AndrewBuckland and Li Newman in die styl van Nazi-propaganda-prente oor 'n futuristiese trek. Mon· Frl 8.15pm,sat 6.15pmand 9.15pm Alienation, gemaak deur Karen Thorpe en Lance Gewer, bekyk die aarde deur die oe van besoekende wesens uit die buitenste ruim. THE LAAGER Han en Lee Harvey se Switch OffthatMachine is 'n "teatreale" prent en handel nie oor wat in die prent as beelde ingesluit word nie, maar gebruik 'n alternatiewe THE MEETING metode om betekenis te skep. Klank word die "ont-romantiserende" element en ByJeffStetson poog om die sentimentaliteit van linkse sowel as regse propaganda te ondergrawe. DIrected by John Kani William Kentridge se T&! word beskryf as 'n 'video-skets". Die verfilming het sonder 'n draaiboek begin, maar teen die einde het die verhaal van Tristan en StarrIng Sydney Chama, Louis Seboko and Seputla Isolde uitgekristalliseer. Sebogodi Teich (Duits vir poel) praat in mitiese terme en word gesetel in die retoriek van die Romantisisme. "Dit is 'n amorele (en waarskynlik immorele) prent wat niemand Mon-Frl8.15pm,6.15pmand9.15pm iets kan leer en niemand kan red nle." Dit is outo-biografies. Kippies at the MARKET ARLENE AMALER-RAVIV. Armando Baldinelli, Noel Bisseker, Reshada Crouse, Bongiwe Dhlomo, Kendell Geers, Philippa Hobbs is enkele van die kunstenaars Rene McLean Quintet wat tafels gemaak het vir die burgemeester van Johannesburg, raadslid Elliot Kretzmer, se bal wat op 29 Februarie plaasvind. MARKET GALLERIES Altesame 30 kunstenaars is gevra om tafels en eetgerei te ontwerp wat tydens die bal gebruik sal word. Dit sal.opgeveil word am geld in te samel vir die mu­ Peter Ntobeni - eclectic utilitarian objects seum. Steven Cohen se eetbord, waarop 'n penis aangebring is, het al omstredenheid veroorsaak - maar Cohen se gaste kan steeds hul hors d'oeuvres daarop geniet. VryeWeekblad 31 7 - 13 FEBRUARIE1992 • • tele I S I ro ramme , & mart au en a[ Vrydag 7 Saterdag 8 : Sondag 9 : Maandag 10 • Dinsdag 11 .s------SKRYF OOR DIE WEEK SE TV • • Woensdag 12 : Donderdag 13 TV1 TV1 • TV1 TV1 TV1 • • 5.55 Moming Message 5.55Oggendboodskap DIE LYF HET 'N TAAL 5.55 Moming Message 6.25 Og~endboodskap • • • 6.00GMSA 6.00GMSA TV1 • TV1 6.00GMSA 6.30 Agnforum • 8.00 CTV • 9.00CTV 5.55 Morning Message • 5.55 Oggendboodskap . 9.00CTV 7.00GMSA • 10.00 University ofthe 9.00CTV 9.00 TV­ • 11.30 Santa Bamara 6.00GMSA • 6.ooGMSA 11.30 Sounds Country 11.30 Santa Barbara Tulskombuls AIr 12.00 Larry KI ng 9.00CTV • 9.ooCTV VAN SY EIE 12.00 Larry KIng 11.00 Met Vakansie op 12.00 Lanry KIng • 9.20 ANew Vision 1.00 Headline News 11.30 Santa Bamara 11.30 Santa Barbara 1.00 Headline News 9.30 Training and Ekspedlsie 1.30 Business Day 1.00 Headline News • 1.30 Business Day 12.00 Larry King 12.00 Larry King 'N POUTIKUS metsyvingerindie lugroep neteengesigvoordieoog.Ditishoe die magvan televisie Development 11.15 Innovations 2.00 Telerama • 1.30 Business Day • 2.00 Telerama 1.00 Headline News • 1.00 Headline News 'n kleingebaarsoosdie "nuwe" betekenisgegee het. En as diegebaareers -soos indie gevalvan 10.00 Scuba DMng 11.30 Pumpkin Patch 2.30 I Need ToKnow • 2.03Telerama 3.30 Denver The Last Dinosaur 10.05 Youth Scene 1.30 Business Day • 1.30 Business Day die voonnalige staatspresident, PWBotha -deurskerptongigesatirici aangegryp is, isditso goed 11.40 Wlelie Walle 3.00 Youth Scene • 2.30 Psychology ofthe Air 4.00 Bible Story 10.350nderste 2.00 Telerama • 2.03 Telerama as verewig indie volksgemoed. Dieselfde geld die befoeterde gesig met die mondhoeke wat 4.05 Captain Power and the Soldiers of the I1.SO Zet 3.30 Bamey • 3.00 Disney • Bodem 3.40 Tiny Tales 2.30 Need toKnow 2.30 Psychology ofthe Air Futuro 10.45 Duck/and 12.00 zapmag • 3.30 Tamboeroekieman • afwaartstrek. 3.45 Pumpkin Patch 3.00 Educational Rendezvous 4.35 Another Life 11.00 Robbie 12.30 TV101 • 3.35DrKleiman se Kaskenades • 3.00 Eduspektrum Virdaardie tweede "gesprek", die eenwat die Iyfmet die kykersvoordie kassie voer, moet 5.00 Baby Talk 11.10 Biekle In 4.00 Bible Story • 3.30 Winnie the Pooh • 3.30 Walter, die Wasbeer veral politici yoortdurend op hul hoede wees. Want niemand se optrede op televisie word 1.30 Reml 4.05 Bravestarr • 3.45Wielie Walie 5.30 Fast Forward Speelgoedland 4.00 Bible Story • 4.00 Dis Waar 2.00 Swerwerskos 4.30 The Mysterious Cities ofGold • 4.00 Dis Waar • s6 skerp krltiesbeoordeel as juisdieman wie se loopbaanatbangvan hoeveel oortuigingskrag 5.57 Compass 11.30 Ter Wille van 4.05 Zorro: The Legend Continues 4.05 Die Tweede Vrou Oorlewlng 2.30 Hallo Spencer • 5.00 Santa • 4.05 Die Ander Ek • elke openbare optrede het nie... ' 6.00 News 4.30 Tekkies 4.30zapmag • 5.00 Santa Barbara 6.15 Topsport • 12.00 Tokkles 3.00 Ambraal - Tekstiele Barbara • .SondagaandseAgenda hetweereens beklemtoon datdie Iyftaal van 'n politikus net so hard 5.00 Santa Barbara • 5.30 Rustelose Jaro 6.30 Gillette Sport 12.30 The Camel 3.30 Die Negende 5.30 Rustelose 5.00 Santa Barbara • ·praat as die woorde wat uit sy mond kom, . 7.00 Tropical Heat - Action series Boy WAroldfees vandie Jars 5.30 Rustelose Jars 5.30 Rustelose jaro 5.57 Kompas Van Nelson Mandela, president van die ANC, is al voorheen gese. "I've seen that finger 2.00 Topsport • 8.00 Ole Nuus Sirkus van MOro • 5.57 Compass 5.57 Kompas 5.57 Compass 6.006 op 1 before," toe hy by 'nvorigegeleentheids6weggevoerwasdeurdie intensiteitvan gevoelens 6.00 Nuus 6.006 on1 • sy 8.30 Alabama Voornemende 6.006 op 1 6.006 on1 • 6.35 Brakanjan endie Drie Musketiers 6.15 Kompas 6.30 Katts and dat hy onwillekeurigdie gewraaktegebaargebruik het. Sondagaand se kort onderonsietussen Revue '91 6.30 Legkaartbonansa 6.30 The Family Man - Widowed firoman Captain • 7.00 Arende II:Nr1-Moordenaarskaroo 6.20 OpVersoek - Musiekvtdeo's sirkusastieste wys hul toertjies virdie Dog Mandela en ClausSchwab, voorsittertydens die World Economic Forum se paneelbespreking 9.00 Die Laaste 7.00 Operasle Kobra· Akslereeks 7.00 Agler Elke Man Jack Taylor (Gregory Tay1o~ copes with four Ultweg: Speurmeks Impresario's. 7.00 Murder, She • 8.00News waaraan Mandelaen FWde Klerk deelgeneem het, oor hoeveel tydelkeenvan die tweeSuid­ 8.00 News 8.00 News kids 10.00 Dlepwaters 5.00 Beyond 2000 Wrote • 8.30 Agenda Mrikaanse deelnemers tot hul beskikkinggehadhet, het ietwatvan 'n suur smaak in die mond 8.30 Selnfeld 8.30 Agenda (1) - 'nSlelkundlge 9.00 Film: Tal-Pan· Based on the 5.45 Stroetwise 8.00 Die Nuus 7.00 11mber' Drama series about South African : 9.00 The Golden Girls·Sitcom series with gelaat. 9.00 Rescue 911 lumbe~acks riller blockbuster novel byJames Clavell, this 6.00 Kl\Jis en Kronlek 8.30 Agenda • Beatrice Arthur, Rue McClanahan, Betty Ten eerste het Mandela se beswaar gekom nadat De Klerklank en geesdriftig toegejuig is. 11.30 Borg, epic drama rocounts the adventurous 6.40 Met Woord enLied 9.00 Die 10.00 News 8.00 Nuus • White and Estelle Getty Guldenburgs ­ Tweedens, nadat Mandela baie vriendelik maar tog ferm deur Schwab daarop gewys is dat Christian Borg (1) . beginnings ofHong Kong In1841 from the 7.00 so/so 10.05 Film: Brief 8.30 Agenda • 9.30 FBI: The Untold Story· series based perspective ofthe great pioneering Dultse strooisage hy in sy openingstoespraak die voorgeskrewe tydsduur met meer as dubbeld die tyd oorskry Nuwe 8.00 Nuus Encounter - TV version of 9.00 StEtiglus - : onactual FBI cases avontuurrooks commerdal companies. 'with Bryan Brown, 10.00 Nuus the classic drama by Noel en daarom net 'n minuut se spreukbeurt vir die paneelbesprekinggekry het, het Mandela nie Joan Chen, John Stanton, Tim Guinea and 8.15 Agenda Hospitaaldramas 10News 10.05 Topsport Coward, with Richard een keer nie - al was dit dan net met 'n kopknik - te kenne gegee hy verstaan, dit is in die others. 9.00 Film: The Room Upstairs· Romantic 11.00 Euroka (2) 10.00 Nuus 10.05 Diagonal Stroet Burton and Sophia Loren. haak. Nie een gebaar om die gehoorvansygoedgesindheidteverseker nle, Ensy mondhoeke CCV 11.05 Aaron's Way· An Amish family adapts • drama Inwhich Leah Lazenby tumsher •- Avontuurreeks 10.05 Kuns opEen I Arts on 10.30 Melba toCalifomla home Into aboarding house and falls Inlove van 7episodes 11.50 sex Talk· Sex and One se afwaartse trek het 'n mens ongelukkig- ironies - maarte duidelik aan 'n ander, soortgelyke 11.20 Atiantic Realm onverbiddelike gesig herinner... 11.00 Footsteps ~th alenant. With Stockard Channing, oor 'nEuropese Strass (2) - Into the Abyss 12.00 Telerama CCV Sam Waterston, Linda Hunt, Joan Allen and ruimteprojek. • 12.30 Who Needs • 9.00 Disney Educational Series • 9.35 Educational Rendezvous others. • CCV ARENDE: 'NTWEED~WENNER OP PAD Computers? 10.30 Eduspectrum 10.40 No Jacket Requlrod CCV • CCV CCV 12.SO Front 11.00 Footsteps Arende II, wat Donderdagaand op 7nm. op 1Vl begin, het die ongemaklike taak om sy 11.00 Mazondl's Shop 11.10 Topsport: Springbok Cricket Saga • 11.00 Footsteps Runners 11.10 Worid ofTomorrow 11.00 Footsteps • 11.00 Footsteps 12.00 Telerama voorgangerse skoene vol te staan; met anderwoorde, dit isonvermydelik dat die opvolgreeks 1.00 Tsa sechaba (Sotho) 12.00 Telerama 12.00 Te/erama 11.30 The Groat Outdoors • 12.00 Telerama 12.30 Moving On­ met die eerste vergelyk sal word. 1.30 New Times (Nguni) 11.35 DIY Building 12.30 Dealing Ylith Dogs 12.30 Sharp - Educational • The Generation Gap Die openingsepisode van die tweede reeks begin goed genoeg: met die welbekende, 2.00 Ezodumo 11.40 Bona celebrity Cooks CCV 12.40 The ArtofRetail Selling • 12.30 Cross Oter series 12.55 Educational Programme 12.SO Road to Health nostalgiese temalied en die groep krygsgevangenes in Deadwood Camp wat sit en wag om 2.30 Need toKnow 11.45 LiVing and LOVing Baby series 12.SO Succeed, Success • 1.00 Ngomgqibelo I Ka 3.00 School Talk 1.00 ZD • Music te hoor wanneer hulle kan huis toe gaan. Die afle van die getrouheidseed aan die Engelse II.SO SOS 10.00 Improssions 1.00 Toyota Top 20 • 1.00 Picka Tune Mokebelo 3.45 Duckland 12.10 JustforYou 12.00 Magnificat· Classical music 2.00 Movie Focus • 2.00 Alter8 (Magazine) 2.00526 videos koning as voorwaarde vir hul terugkeer is die onderwerp onder bespreking. Die meeste 3.55 Who Saw That? 12.55 Agriforum 12.30 Gospel Gold 2.30 Need toKnow • 2.30 Need toKnow 2.00 Ntome Tsebe gevangenes meen dis net 'n vinnige resitasie, 'n paar woorde wat jy met jou mond se en jy's 4.00 Ezoxosh' Idada, Imlbala (Ngunl); 1.25 Road toHealth 3.00 School Talk • 2.30 Need toKnow 1.00 Sport 3.00 School Talk 2.30 Need toKnow Lelase LaRena (Sotho) 1.35 Cross Over • 3.45 Strass - Aro You • ·3.15 School Talk weg. 'n Paar5005Sioet Steenkamp voel egter die manne wat 56 se, mag dit miskien glo, maar 6.00 Masakhane, 3.45 Use orAbuse? Dl\Jgs and alcohol In 3.00 School Talk 4.30 Days ofOur Lives 2.00 Sport Coping? • 3.45 Dealing ~th Dogs uiteindelik "brand hulle hande van die Bybel". Hygaan aan geen Engelse koning trou sweer ~.30 5.57 Devotion • Masidumise • SA The Bold &The Beautiful 4.00 Smoggies 3.55 Who Saw That? 3.45 Mazondi's Shop nie, maar in die kamp gaan hy ook nie bly nie, 6.00 Family Matters - Sitcom • (Nguni); Tumelo, • 4.00 Tom & Jerry 5.57 Devotion 4.30 Days ofOur . 4.00 C.O.P.S. 3.55 LMng &Loving Sioet beplan syontsnappingvan StHelena met die hulp van dieou Portugese vrugtesmous 6.00 Shell Road toFame 6.33 Ngomgqibelol Ka Mokibelo • Ichtus (Sotho) Lives • 4.30 Days ofOur Lives 7.00 News • • 4.30 Days ofOurLives - Soap opera 4.00 Mon Pe Sam Gobbler en sy mooi dogter, Princess. Alles verloop seepglad en Sioet haal die 6.30 Imallnl 7.00 News 5.30 The Bold &The • 5.30 TheBold &The Beautiful 4.30 Days ofOurLives 7.00 News 7.30 Ngomgqibelol Ka Mokibelo • 5.30 The Bold & The Beautiful vertrekkende skip versteek in een van Sam se roeibootjies. WatSioet nie weet nie, is dat een 8.00 Film: Murder InParadise -Acop • 7.30 InDepth Beautiful • 5.57 Devotion 5.30 The Bold &The Beautiful 7.30 Sport 5.57 Devotion 5.57 Devotion van die Britsekampofflsiere, Kitchener, agtergekom het hy isweg en vir Princess opdie rotse chases aserial killer InHawaii. With Kevin • 8.00 Giant Nile (5) • 6.00 Siyaphi (Nguni); Madireng II(Sotho) 5.57 Devotion gekry het. In die worsteling wat volg, word Princess na haar dood gestamp... en Kitchener 8.00 Gabriel's Fire· Police Drama Series Kilner, Barbara Carrera, Maggie Han, Mako • 8.30 AMan inthe 6.00 Crime Watch • 6.30 NewTimes (Nguni); Ntome Tsebe 6.00 Ripley's Believe It orNot 8.55 News Update 6.00 Toyota Top 20 bekook 'n storie dat hy Sioet haar sien vennoor het. and others. Director Frod Warton (1989). • Family· Sitcom 6.30 InDepth • (Sotho) 6.30 Drive-Q-Manla • Game show 9.00 Film: Towering Inlerno - The world's 7.00 News 7.00 News 9.40 Knightwatch (2) • Drama series about a • 9.00 Booker - Action • 7.00 News Alles klink dramatics genoeg en die grondslag is gele vir wat later 'n ewe meesleurende newest and tallest skyscraper goes upin 7.30 ZD-Music • 7.00 News 7.30.Ke Nyala Mang - Sotho drama series; • group ofyouths, founded by an ex-gang • 7.30 In Depth verhaal word. Net jammer die eerste episode is nie so goed soos die lateres nie. Veral die flames. With Steve McQueen, Paul member, who fight crime • series videos • 7.30 526(Nguni); Di Wele Makgolela Ezodumo (Nguni) 9.52 Jazz Jazz Jazz (Sotho) 8.00 Alien Nation· Futuristic action series by klimaks, die moord op Princess, vind so vinnig en half slordig plaas dat dit aanvanklik nie Newman, William Holden, Faye Dunaway, 10.40 Pick aTune • 8.25 Murphy Brown • 7.45 Hlala Kwalafileyo (Ngunl) Fred Astalre, Susan Blakely and others. 11.40 Sport • 10.52 Knightwatch • 8.00 Velaphi II(Ngunl); Tsa 5echaba Kenneth Johnson, croator of'V registreer asdie klimaks van die episode nie. 'n Rede hiervoor isdat een van die sleutelfigure 8.55 News Update 8.00 Alter 8 Dlroctor. John Guillenmln. (Repeat InSotho) 9.00 Head ofthe • (Sotho) 8.55 News Update in die klein drama, Tim Mahoney wat Kitchener speel, so amateuragtig is dat hy amper • 8.25 Royal Family' Sitcom 11.45 Golden Age ofRock 'nRoll 4· Eight· • class- School sitcom 8.30 Regional Magazine 9.00 Evita Peron (1)· The Iife,loves and rise to lagwekkend word. Vir die energie wat hy in die toneel toon, Iyk dit amper onverstaanbaar part history ofrock. M·Net • • 8.55 News Update M·Net 9.27 Knots Landing 8.55 News Update power ofthe legendary Evita Peron, with Faye dat die vrou hom nie vinnig met die eerste vasvat uitskakel nie. 12.45 CNN International INTEKENARE • 10.20 Wise Guy, • 9.01 Evita Peron (2) • Mini series 6.40 Parade Ring • INTEKENARE • 9.00 Cheers· Comedy series Dunnaway asEvlta. Dit is ook of die storie telkens fut verloor wanneer teruggesny word na die vroue tuis. Die 7.00 Mouserclse • 7.00 East-Net open Action Series • 9.28 Film: Blind Fear -Ablind woman is 9.54 Sledgehammer· Detective comedy gemeenplasighedewat hulle kwytraak, verveel 'n mens 'n bletjie.Maardan dien dit seker ook M·NET 11.15 Dancln' tothe 9.52 Cop Rock (1)• Police dramas with music, a 7.30 Wake Rattle And Roll • • terrorised Inthis suspense tale. 10.17 Movie Focus INTEKENARE 7.01 Pudhu Nellu Hits newgenro 'n doel: om te wys in watter opsig die krygsgevangenes en hul vroue tuis se situasies verskil 10.30 Black Rain 7.55 The Little Flying Bears • Pudhu Nattu • 11.04 Dragnet· Detective series 10.47 CNN Intematlonal 8.20 Captain Zed and the Zee Zone 11.39 CNN Intematlonal News 10.44 CNN Intematlonal News het en om moontlike probleme in die vooruitsig te stel. 3.00 The Smurls • 8.45 AlfTales 9.00 Mahabharat • 11.29 CNN Intemational M·Net Die "dorpsklere"van Susanne Beyers asAnnette, Sioet se vrou, was 'n ander krapperigheid. 3.30 Dennis the Menace 9.15 Teenage Mutant Hero Turtles 9.30 Essence M·Net • M·Net Vir'n vrou wat al maande, jare, aileen op die plaas regkom, drade herstel, skape aanjaag, dra 4.00 Scooby 000, Whero Aro You? INTEKENARE '9.40 Tiny Toon Adventuros 10.00 Bhangra Music INTEKENARE • M·Net INTEKENARE 4.30 Mac and Mutley • 10.30 Maybe Baby sy darem 'n baie nuwe, fyn en frillerige romp en bloes, 'n hoed die ene strikke, en oorbelle 10.05 The New Anchies 10.30 Canal PortuguAs 10.30 Blood Money INTEKENARE 10.30 Skollie OOPTYD 10.30 The New Generation 12.0560 Minutes: Blind Justice • 12.00 Vldeofash/on wat heeltemal oordadig voorkom. Boenop Iyk haar gegrimeerde gesig na alles behalwe die 1.30 The Campbells 10.30 AnUnremari

-by ------­ Raymund van Niekerk

CLIVE SE Fur IS UIr DIE keurders se besluit om Clive Rice uit die Springbokspan te laat was toe nie so ondeurdag as AFORGOTIEN LESSON? wat dit eers gelyk bet nle, Nie aileen is hy nie meer die superveelsydige speier wat by vroeer was nie, maar hy het ooknie meerdie Ius omopdieboonste vlakke'van krieket deel te neem nie. Die keurders BY the early 1950s people who cared for the arts were aware, in a special way, het dit blykbaar beter gepeil as die res van ons. that this country had moved into a dark and ugly phase of its history. As it Sy besluit verledeweek om 'n aanbod te aanvaar became evident that censorship would be part of the new dispensation, that a om vir 'n Australiese televisiestasie kommentaar te puritanical disapproval of all the arts and of their potential for subversion lewer tydens die Wereldbeker-reeks is bewys would determine official attitudes, it was natural to tum to the writers who had hiervan. Hy het nie meer die Ius om vir die been witnesses to similar threats in the 3Os. Koestler, Gollancz, Orwell, John nasionale span te speel nie. Skynbaar ook nie vir Strachery, EM Forster, Thomas Mann and others had confronted fascist ideology Transvaal nie. and method in Germany and Italy: there the moral issues had been clear. As hy die speler is wat by voorgegee het hy is At the time, only members of the liberal left challenged the repressive tactics tydens sy onsportiewe kabaal op televisie, sou hy and hostility towards the arts, of conservative establishments and the dictator­ die res van dieseisoengebruikhet omtebewys hoe ships. To them the battle against Fascism seemed of first importance. onmisbaar hy regtig is. Transvaal se kanse om die Yet they were soon obliged to face a not dissimilar threat. One such witness jaar nog enige trofee te wen is feitlik nul en Rice is, was Andre Gide, who had earlier exposed the horrors of colonial exploitation eerderas 'n "fierce competitor", 'n ou wat nie te lief in Africa, but would go on to produce one of the first denouncements of is om aan 'n verloorkant te wees nie. Russian Communist practice written by a distinguished former sympathizer. His Nie dat hy so 'n grasleuse oorwinnaarwas nie, In Return to the USSRcarried the authority of the man who had reported mon­ die dae toe die "Mean Machine" die een trofee na strous European behaviour in the Congo and Chad. Soon after there appeared die ander ingepalm bet, was sy leedvermakerige Koestler's The Yogi and the Commissary. opmerkings teenoor die verloorders genoeg om But the work that proved a really icy shower for many of us was a collection die mees geharde Transvaler in die verleentheid te of essays entitled The God thatFailed: Six Studies in Communism. Edited by stel. Arthur Koestler and with an introduction by Richard Crossman, the others Sy onbeskikbaarheid vir die res van die seisoen present in the book were Andre Gide, Ignazio Silone, Richard Wright, Louis laat hom Iykna iemandwatdie handdoek ingegool het. Niemand behoort 'nspeier wat Fischer and Stephen Spender. A mitteleuropeische polymath, a revered elder of 20 jaar eersteklas krieket gespeel het kwalik te neem as hy die dag besluit om op te French letters, a respected writer, fighter and spokesman for the oppressed in hou nie. Veral nie as daardie mens die mylpale gehaal het wat Clive Rice gehaal het Italy, an acclaimed black American author, his compatriot, long resident in die nie. Dis ongelukkig dat sy loopbaan presies saamgeval het met die 20 jaar wat Suid­ USSR and defender ofthe Party, and the British poet, author of Ponoardfrom Afrikaanse krieketiin kwarantyn was. Dis net so ongelukkig dat hy deursy onsportiewe Liberalism, which had argued for Communism. All ofthem testified in the book optrede gesorg het dat hy onthou sal word as die ou wat so gekerm het toe by nie vir to their disillusionment with Communism and gave reasons for their rejection of die Springbokke gekies is nie. the faith that had marked their lives. Their advocation was literature and as writers they had much to say about the prescriptive and proscriptive edicts on art matters of the Cultural Commissars of the Party. I read the book in 1953. I little dreamed that, almost 40 years on, at the very TEL DIT AS LUGBESOEDELING? moment that the Russian Communist Party collapsed and was banned, we Dat Clive Rice nie meer onder ons 14 voorste krieketspelers gereken word nie is 'n would be faced in South Africa with a menace to the untrammeled practice of gegewe, maar hoe sal hy agter die mikrofoon vaar? Behalwe vir sy 087 krieketlyn het the arts that would correspond closely to what had alarmed the writers of The hy nog nie veel in Suid-Afrikauitgesaai nie en dis dus moeilik om hom te beoordeel. God that Failed. Even the staggering events in the cultural world last year .. Ons sal waarskynlik ook nie sy kommentaarte hore kry tydens die Wereldbeker-reeks might not have reminded me of the book, had they not come so soon after yet nie. Die Australiers het skynbaar geloof in sy vermoe as omroeper. another salvo of pronouncements on what is now required of art in an immi­ Begaan hulle nie moontlik dieselfde fout wat die SAUK al die jare maak nie?Om te nently "democratic" South Africa. aanvaar dat 'n goeie speier noodwendig ook 'n goeie lV-kommentator sal wees. There's a good deal of talk at the moment on how and what the artists of this Dit is met enkele uitsonderings nie die geval nie. Trevor Quirk is 'n goeie omroeper, country should produce to satisfy the arbiters of politically correct art. No need maar hy was nooit werklik 'n top-speier nie. Andre Bruyns se kommentaar is nie sleg to elaborate. But my goodness, we have been warned before. Here we sit, in nle, maar hy't beslis nie 'n uitsaaistem nie. Graeme Pollock se kommentaarbeurte die one of the few countries left which still has a functioning Communist Party, laaste paar wedstryde kan ook nie beskryf word met dieselfde taal waarmee sy faced with the very same threats to our cultural life that first set off alarm bells kolfbeurte destyds beskryfis nie. Van die voormalige krieketspelers isJackie McGlew in Europe some 40 years ago. se kommentaarbeurte sekerdie beste. Hy ken die spel en die spelers, en hy het 'n stem Anyone who remains in doubt about what's involved need only read Castro's wat aangenaam op die oor is. famous speech to the artists of Cuba in 1960. Not hard to understand why all Een ding isseken Clive Ricekan beswaarlik meer irriterend as Edwilvan Aardewees. talented Cuban writers and painters and performers have long since moved out of that paradise.

'N:BITIER PIL VIR SUGARBOY STEPHEN SPENDER: "Not to believe that in some sense art is the communi­ Mens het half verwag dat Thulani Malinga teen Chris Eubank gaan verloor verlede cation ofexperience unique to the individual artist is to judge art simply as an naweek. Soos insy tweevorige poglngs omdie wereld-middelgewigtitel na Suid-Afrika expression ofsocial needs. This means that, sincepoets and artists are not the te bringhet Sugarboy net nie genoeggedoen om die kampioente onttroon nie, Hoewel bestjudges ofthe ideology which is an expression ofthe development ofsociety, hy n~it in die moeilikheid gelykhet nie, kon hy ook nooit die geveg oorheers nie en political theorists are in a position to dictate to them whatsociety needsfrom was dit asof hy sonder 'n plan was van hoe om dit te doen. Hy kan homselfgelukklg their art. ThisI found was the attitude ofthe Communists. a? dat een beoord~ela.ar w~1 die geveg in sy guns beoordeel het. Die Malinga-kamp "The effect ofcentring art on topolitics would, in the long run, mean the es op grond van ~le uitslag n herontmoeting met Eubank, maar die kanse is dat hulle complete destruction ofart... " bokserweersal mlsluk, Eubank het niks omte bewys deur'n herontmoetingtoete staan nie en d~ Nataller se jare as beroepsbokser raak kort. Hy het nie die aggressie en die drytkrag watvereis wordom 'n wereldtltel te verower (Dr Raymund van Niekerk is a former director ofthe SA nie. Dit is onwaarskynlik dat 'n nuwe afrigter Malinga se boksstyl in die stadium van sy loopbaan sal kan verander om die foute in sy mondering reg te stel. National Art Museum in Cape Town and a well-known Sugarboy is 'n goeie aanspraakmaker, maar meer as dit sal hy nooit wees nie. writer on the arts.)

7 - 13 FEBRUARIE1992 34 Vi'yeWBBkblad JURIE DE WET writes about people and the law

The Sotho-speaking policeman and his mother

THE police enjoy enormous power over impressivepara-militarydisplayfromtheir immodest) as a really neat trap. was acquitted but he has paid a price. He the rest of this country's citizens and steeps and sidewalks. I asked him was this word "Nyarnao" was arrested and locked up without bail unfortunately some of these powers are Myclient Vincent was standing among the first or last word that the accused for severaldays. His family spent a great regularly abused. them when the complainant in the case, uttered or was it uttered somewhere in deal of money to pay my fee and in The most serious abuses are reported sersant Fourie, called him "Hy,Jy! Kom the middle of Vincent's reply to him. payingVincent'stravel from Thaba Nchu, inthe press and include murders, assaults hierl" He testified that he wanted to Without hesitation he answered "some­ where he studies, to court and back. and kidnappings. Those incidents, how­ search him. where in the middle". "Well sergeant", I Vincent has no recourse against the police and neither do his mother and ever, represent only the tip ofthe iceberg. Vincentreplied in Sothoand among the asked,"youhave testified that you cannot words he uttered, sersant Fourie clearly speak Sotho. Are you able to distinguish sisterwhose trailscome up shortly. There By far the most prevalent abuse is the are thousands of others who have had arrest of people on trivial or fabricated heard the word "Nyamoa". Fourie says one word from the other when an inter­ similar experiences. I imagine that most charges because they have in some way that he knew that thewordmeant "jouma preter translates your testimony into readers willknow ofat least one friend or angered a police official. se geslagsorgane". He testified also that Sotho?"Thesergeanthesitated as itdawned relative whose has been arrested for no People arrested for pissing offa police­ this word was uttered loudly and many on him that he had snookered himself. good reason. man are generally charged for obstruct­ people including his colleagues who had "Youhesitate sergeant. Would you like It is difficult to address this type of ing the police, crimen injuria(swearing at also grown up on farms and knew the to try?" He had no choice but to concede problem through law reform. It is the a policeman), the contravention of some meaning ofthe word heard what Vincent that he could not. attitude of the police that must change. obscure municipal by-law or an alleged said.Asa resulthis "eerwasdiepgekrenk" They need to become a little more toler­ refusal to furnish a name or address to a and he said that he felt "baie sleg". IT DID NOT take much longer to get a ant and a little less sensitive to criticism. policeman although arrestsor allegations concession from him that the word or At present they seem still to have the of bribery or possession of dagga are not HE IMMEDIATELY grabbed Vincent by the sound he had heard uttered by Vincent attitude that they are the masters and we unheard of. The true reason for the arrest collarwith the intention of arresting him could havebeenthe endofonewordand their servants who must obey without is most commonly being cheeky, talking but Vincent wriggled out of his tracksuit the beginning ofanother, part of a larger question orcomplaint. Itrust the Minister, back or getting involved in an argument top and fled into his house. word or a word that just soundedsimilar. the Commissioner and his generals are with a policeman. None of which are Fourie and two ofhis colleagues set off He conceded he just could not tell. working on the problem right now. offences. Usually chargesare withdrawn in hot pursuit. At the back door to the Thatwas the endofthe State's case and after a first court appearance, but some­ house, they were confronted by the ac­ I had no difficulty persuading the magis­ (Jurie deWet is a lawyerof Johannesburg times the matters do go to trial. Ifthey are cused's mother and sister who wouldn't trateto grant Vincent a discharge. Vincent dealing mostlywith criminal work.) defended the accused are invariably ac­ letthem in. They hadto push the women quitted as lies and exaggerations do not out of the way and smash down the

stand up well to cross-examination. > bedroom doorto get holdofVincentwho Itwas one such casethat brought me to was cowering on the other side of the a small Free State town a shortwhile ago. bed. Vincent's mother and sisterput up a STREET-WISE My client was a 17-year-oldyouth from struggle, assaulting the police and Vin­ National Street-childrens Organisation the "swart woongebied" charged with cent's sister hit Fourie over the head with Funds raised under children's foundation no 01-100173-000-7 crimen injuria. a paraffin lamp. All three were arrested but Vincent's THE CHARGES. AROSE from a mother and sister were charged sepa­ NOW I HAVE A TEACHER "misdaadvoorkoming-operasie" launched rately with assault and obstructing the by the police in the township last winter. police inthe course andexecutionoftheir At 4.00 am one cold moming a large duties. NOW I HAVE A SCHOOL contingent of police summoned from all My attempts to persuade the prosecu­ the surrounding towns moved into the tor (a retired "adjudant-offlsier" of the NOW I HAVE FRIENDS "swart woongebied" in a convoy of ar­ police) to withdraw the charges were moured vehicles and trucks. They went unsuccessful. The best I could get from NOW I HAVE A BEDANDFOOD on a house to house search (which was him was an undertaking that if my client completely unlawful as the police had no pleaded guilty he would not ask for a search warrants) looking for criminals heavy sentence. NOW I HAVE HOPE. such as shebeen mamas, smokkelkroee Sothe trial continuedandthingsdidnot and dagga-rokers, go well for the State. HE IS POOR, HE HAS NO CLOTHES. It just so happened that there was a The complainantadmitted he could not HISHANDS ARE BROKEN. consumer boycott on the go and the speak Sotho, so whenhe startedtestifying HEWANTS A PLACETO STAY. police thought itan opportune time to use about just how seriously the word SIPHO (AGE9). the exercise to show the law abiding "Nyamoa" was regarded by the Sotho residents that the police would protect people. I objected on the grounds that he . them against the "radikale elemente" and was not an expert in the Sotho language BEFORE STREET-WISE I SMOKED GLUE ANDSLEPT ON THE STREETS. "intimideerders". After they had woken and culture and as such was not compe­ We prOVided shelter,care, educationand job-skilltrainingto street-children, the vast majority of the inhabitants, searched the bedrooms, tent to give testimony on the subject. whomarenot delinquent,but are thevictimsof poverty,abuse, neglectand violence. closets and other hiding places, they The magistrate upheld the objection. handed out pamphlets assuring the resi­ Fourie however insisted that his experi­ Please helpusto give these once-abused andrejectedchlidren aconstructivechildhoodonwhich dents that the police were their friends ence on growing up on a FreeStatefarm tobuiidan adulthoodwith Integrity.Pleasesend your contribution by cheque or postal orderto: PO Box1312 and saying they should report any acts of qualified him to state that he knew the PARKLANDS i~ intimidation and incitement to the local meaning of the word and that was 2121 police station. Asthey moved through the common knowledge in the Free State streets, the residents roused themselves what it meant. Telephone: (011) 648-1203/4/7 from their slumbers and in the cold half­ Under cross-examination he fell into light of the winter dawn watched this what I regard (and at the riskof sounding

VryeWeekblad 35 7 - 13 FEBRUARIE1992 NU METRO-JHB ONAFHANKLIKE TEATERS

JOHANNESBURG

MINI CINE - Pretoriastraat 49, HiJlbrow. (011) 642·8915 BODY PARTS BODY PARTS Vrydag en Saterdag: Pink FloydThe Wall Jeff Fahey,Jakes Mokae (2·19) Jeff Fahey, Jakes Mokae (2-19) OAllV' 945 1215 230 515 745 1000 DAllY 94512152305157451000 Dinsdag tot Donderdag: Mapantsula HARLEY DAVIDSON & THE MARLBORO MAN Mickey Rourke. Don Johnson (2-16) CINE CORLETT - Bramley. (011) 786-0324 DAilY 945 1215 230 515 745 1000 Tye: Weeksdae: 8nm;Saterdae 2.30, 6 en 9nm. ROBIN HOOD OF';WI~S DECEIVED Kevin Costner, MorganFreeman (Z-lOPGl Goldls Hawn, John Heard (2-14) I DAtLY 915,1215,245.545,845 DAllY 945,1215.230,515.745,10 00 SEVEN ARTS - Grant Ave, Norwood. (011)483-1680 r:r~EIR~~WR~9vrAt V.1. WARSHAWSKI Istvan Szabo se Colonel Redl Mickey Rourke, Don Johnson (2-16) Kathleen Turner, Charles Durning (2-16) DAILY 945 1215 230 515 745 10 00 DAilY 945,1215.230.515,745,1000 DECEIVED ROBIN HOOD OF';Wt~~S THEATRE VOLTAIRE (BlackSun) - Rockeystraat, Yeoville , Goldie Hawn, John Heard (2-Ul KevmCostner, Morgan Freeman (2-10PG) - Plaaslike avant-garde-rolprente elke Sondagaand • DArLY:9 45.1215,230,515,745.1000 DAilY 915, 12 15,245,545,845 SHATTERED DOC HOLLYWOOD KAAPSTAD: Tom Berenger, Greta Scecctu (2-18) Michael J Fox, Julte Warner (2-13) DAILY' 945,1215,230,515,745, 1000 DAllY: 945,1215,230,515,745,1000 DOC HOLLYWOOD LABIA - Oranjestraat 68. (021) 24-5927 'n Keur van Michael J Fox, Julie Warner (2-13) rolprente. Bel gerus. I DAILY: 945, 12.15,230, 515, 745, 1000 PROBLEM CHILD 2 John Httter, MlchaelOll'ver (A) ~1I:l1:.lo::.wl&i.lI. DAILY. 9 45,1215,230,5.15,7.45,1000 STER-KINEKOR-KAAPSTAD JFK OTHER PEOPLE'S MONEY KevinCostner, SISSY Spacek (2-16) Danny De Vila, PenelopeAnn Miller (A) DAilY 930,130,515,900 DAILY. 945,1215,230,515,745,1000 EMINENT DOMAIN DECEIVED Donald Sutherland, Anne Archer (A) Goldie Hawn, John Heard (2-14) DAILY: 9.45, 12.15,230,515, 7.45, 1000 DAllY' 945, 12,15,230, 5 15, 7.45, 1000

BODY PARTS BODY PARTS Jeff Fahey,Jakes Mokae (2-19) Jelf Fahey, Jakes Mokae (2-19) DAILY: 9.45, 12.15, 2.30,5.15,7.45, 10.00 DAilY' 9 45,12.15,230,515,7.45,10.00 BODY PARTS BODY PARTS Jeff Fahey, Jakes Mokae (2-19) Jeff Fahey, Jakes Mokae (2-19) DECEIVED DECEIVED DAilY: 9.45,12 15, 230,5.1 5,745, 10.00 DAILY: 9.45, 12.15,230,515,745,1000 Goldie Hawn, John Heard (2-14) Goldie Hawn, John Heard (2-14) HARLEY DAVIDSON & DAILY: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 DAilY: 9 45,12.15,2.30,5.15,745,1000 HARLEY DAVIDSON & THE MARLBORO MAN THE MARLBORO MAN Mickey Rourke, Don Johnson (2-16) ¥:r~EJR~~WR~9vrAt Mickey Rourke, Don Johnson (2-16) DAILY: 9 45, 12 15, 2.30, 5.15,7.45, 1000 V.I. WARSHAWSKI DAilY: 9.45, 1215, 2.30, 5.15, 7.45,10.00 MIckey Aourke, Don Johnson (2-16) DAILY: 9.4512152305.157.451000 V.I. WARSHAWSKI DECEIVED SHATTERED Kathleen Turner, Charles Durning (2-16) Tom Berenger, Greta Scacchl (2-18) DAILY: 9 45,12.15,230,5.15,7.45,10.00 DAILY: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 ROBIN HOOD OF~Wt~~~S SHATTERED ROBIN HOOD OFP.l::~S Kevin Costner, MorganFreeman (2-10PG) Tom Sarenger, Greta Scacchi (2-18) KevinCostner, Morgan Freeman (2-10PG) HARLEY DAVIDSON & DAILY: 9.15, 12.15,2.45,5.45,845 DAilY: 9.45, 1215, 2.30, 5.15, 7.45,1000 DAILY. 9.15,12.15,2.45,5.45,8.45 THE MARLBORO MAN Mickey Rourke, DonJohnson (2-16) OTHER PEOPLE'S MONEY ROBIN HOOD OF~W~~S DECEIVED DAILY: 9.45, 12.15,2.30,515,7.45,10.00 Goldie Hawn, John Heard (2-14) DAilY: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45, 10.00 DECEIVED Goldie Hawn, John Heard (2-14) SHATTERED DAILY: 945, 1215,2.30,5.15,7.45,1000 Tom Berenger, Greta Scacchi (2-18) DAILY: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7 45, 10.00 SHAnERED

Tom Berenger, GretaScacchl (2-18»)...::======~ DAILY: 9.45, 1215, 230, 515, 745,10.00 ROBIN HOOD OF';W~~S BODY PARTS HARLEY DAVIDSON & KevmCostner, MorganFreeman (2·10PG) Jeff Fahey, Jakes Mokae (2-19) DAILY. 9.15, 1215,245,5.45,8.45 DAilY: 9.45, 12.15, 230, 5.15, 7 45, 10.00 THE MARLBORO MAN Mickey Rourke, Don Johnson (2-16) DOC HOLLYWOOD JFK DAILY: 9 45,12.15,2.30,5.15,7.45,1000 MIchael J. Fox, Julie Warner (2·13) Kevm Costner, SIssy Spacek (2-16) DAILY: 9.45, 12.15,2.30,515,745,10.00 DAilY: 9 30, 1.30, 5.15, 9.00 DECEIVED Goldie Hawn, John Heard (2-14) TomBerenger, Greta Scaccnt (2-18) DAILY. 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 OTHER PEOPLE'S MONEY DAllY: 945, 1215, 230, 515, 7.45, 1000 Danny De Vito, PenelopeAnn Miller (A) I • I' III DECEIVED DAILY: 9.45, 12.15,230, 5.15, 7.45, 10.00 ': Goldie Hawn, John Heard (2-14) DAILY: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45, 10.00 SHAnERED , Tom Berenger, Greta Scacchl (2-18) DOUBLE IMPACT COLONEL REDL DAILY: 9.45,1215,2.30,5.15,7.45,10.00 Jean-Claudevan Damme (2-16) Klaus Maria Brandauer (2-16) SHATTERED DAILY: 9.30, 12.00,230, 5 15, 7.45, 10.15 DAilY: 2.00,5 30, 8.1 5 Tom Berenger, Greta Scacchi (2-18) DAILY: 945, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 SWEET &SHORT II" I:" '" leon Schuster (A) BILLY BATHGATE DAILY: 9.45, 12.15,2.30,515,7.45,10.00 Dustin Hoffman, Nicole Kidman (2-16) DAILY: 9.45, 12.15, 2.30,515, 745,10.00 ROCKETEER 8111 Campbell, Jennrler Connelly (A) ZANDALEE DAilY: 9.30, 12.00,230,5.15,7.45,10.15 Nicolas Cage, Erika Anderson (2-19) DAILY: 9.45, 1215,2.30,5.15,745,10.00 DECEIVED Tom Berenger, Greta Scacchl (2-18) Goldie Hawn, John Heard (2-14) DAilY: 9.45, 12.15,2 30, 5.15, 7.45, 10.00 NEW JACK CITY ~mt~.III1i1ltffill~ DAIHARLEY5iJ~VI5DSON' &00 Ice T,Judd Nelson (2-19) I, DAILY. 9.45 1215 230, 5.15, 745,1000 THE MARLBORO MAN Mickey Rourke, Don Johnson (2-16) ., DAILY: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45, 10.00 I ,I BODY PARTS Jeff Fahey, Jakes Mokae (2-19) DAILY: 9.45,12.15,2.30,515,7.45,1000 I~~el~A~~gr§e~(~2~! V.I. WARSHAWSKI PLUS . Kathleen Turner; Charles Durning (2-16) HARLEY DAVIDSON & DAILY: 9.45, 1215,2.30,5.15,7.45,1000 THE MARLBORO MAN PRINCE M,ckeyRourke, Don Johnson (2-18) ROBIN HOOD OFTHIEVES MON·FRI. 9.30, 2.00,730. SAT: 11.00,3.30,800 Kevin Costner, MorganFreeman (2-10PG) UN: . 0 60 DAILY: 9.15, 12.15, 2.45, 5.45, B45 THE WOMEN'S CLUB PROBLEM CHILD 2 PLUS John Riller, Michael Oliver (AI FAMILY HONOUR DAILY: 9.45, 12.15,2.30,515,7.45, 1000 DECEIVED MON-FAt: 930,2.00,7.30.SAT. 11.00,330,8.00 Goldie Hawn, John Heard (2-14) SUN'200, 6.00 DAILY: 9.45,12.15,230,5.15,7.45,10.00

7- 13 FEBRUARIE1992 36 VryeW88kbiad NU METRO STER-KINEKOR-JOHAN~ESBURGEN PRETORIA PRETORIA

"ALL SHOWS . '.". .. ' R7,OO '.' ~1t...t"5JI,l•• EXCEPT MAIN EVENING JFK (2-11) PERFORMANCE R11.00 . (Between7,30 and..B.30p.m.) IlIIIIb:ll." 12.15,UI, Ul, 1.•,II,•• ~1I,"1I.15,U1,~7.45,ll•• BOVZ NTHE HOOD (2-11) •II MYSTERY DATE (A) DIE STORIE VAN ..Ililt11_,11.15, UI, 5.31, 1.45, 11.•l1li JmK 1.31,1.31,5.•,1.45. (2-11) IA) Yry-$Il: 11.•,12.15, UI, 5.311, I.•,11.31l1li KLARA VIUEE 2 RICOCHET (2·11) :~:':::T:OOD 1-:: : 11.•• D1ESTOFUE'VAtt' DECEIVED (2·14) YOORSKOU VAN "THE PRINCE OF TIDES ~~rof.vJiip'uw.;,;'::=--4~~~~....,=.-.l!~ KLARA VIUEE IA) OM 7.~ YM OPVAT 14FEBI VOORSKOU VAN 'THE PRINCE OF nOES BILL 81 TED'S YOLOEHDE AAN81EDlNOS BOGUS JOURNEY IA) :i1\(I.31,1.3lI,5.DO,U5111l (2-16) 14FIb- FRANKIE &JOHNNYI2-11) ASHOCKRTYOEII 14Fib - ASHOW OF FORCE (2-16) PUMP UP THE V()LUME (2-11) llllil-llilt 11.111, 11.15, 2.3lI, 5,3lI, 1.45, 11.00 l1li H!.:.M!~~~~M-.l£.!!!'y 21Feb- THE PRINCE OF nOES 12-16) TH ESYSTEM (2-11) MY GIRL (A) ~ARlEV2DAviDSON'AND -::R=IC:-::-O=C=H:-::-ET ,,---'-W n.,:~.,:::.:::.~-=-:-:,=-~~ THE ADDAMS FAMILY IVV2·10) THE MARLBORO MAN (2-16) ~M-=.Y=:-G=IR=L::-:-:==~I:I"'I-E=::=:::-::-:-:~"==:~:";':":"''' RICOCHET (2-19) WEET 'N SHORT (A) DECEIVED (2-14) HOT SHOTS (2·12) BODY PARTS NEW JACK CITY (2·19) Suspense Thriller (2-19) MY IRL IA) Jeff Fahey,Jakes Mokae DAILY: 9 45,12.15,2,30,5.15,7.45,1000 SWEET 'N SHORT IA) DOUBLE IMPACT (2-11) SHAITERED VOLO_MD_ AANBIEDINQS Erotic Suspense Thriller (2-18) 14 Fib- FRANKIE &JOHNNY (2·11) TomBerenqer; Greta Scacchi 14 Fib-A SHOW OF FORCE j2-16) DAILY: 9.45,1215,2.30,5.15,7.45,1000 21Fib- THE PRINCE OF TlOES (2-16) ONOEROAK PARKERING IESKIKIAAR , NU METRO 1-7- IT VOORSlE INGANG NA KINE CENTRE Menlyn Park ''. 348·8611 NA 4 NM MAAtHRT, SAl,HElE DAG

BODY PARTS Ds8IIII:II.•,12.15, 2.31, 5.31, 1.45, 11,•• Suspense Thriller (2-19) Jeff Fahey,Jakes Makaa MYSTERY DATE IA) DAILY: 9.45, 12.15, 2,30, 5,15, 7.45, 10.00 ASHOCK TO THE SYSTEM (2-11) JFK ~Ib: 11.•,2,., 5.:1, I.•• (2-16) Kevin Costner, Sissy Spacek JFK (2·11) DAILY: 9 30,1.30,5.15,9.00 HOT SHOTS (2-12) VOLOENOE AAN..DSNG An American Tail OTHER PEOPLE'S MONEY (A) 14 FIb - THE LONG WALl HOlliE (A) FieveJ Goes West DAILY: 945, 12.15,230 (A) WILD AT HEART (2-19) SHOUT VOLO_NDE &ANBI_DINGS DAILY: 5.15, 7.45, 10.00 (AI 14 fib - THE LONG WALK HOME (A) 21fib - SHAKING THE TREE (2-16) HARLEY DAVIDSON & THE MARLBORO MAN Action (2-161 Mickey Rourke, Don Johnson DAILY: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 QOBIN IIOOD Dujlb:1,:1, 1.31, 5.11, 1.45111 PRINCE Of TlfIEVIS J~K (2-16) The Action Adventure of the Year (2-10 PG) DUJIb: 10.11, 12,15, 2.30, 5.3l1, 7.45, 11.10 l1li Kevin Costner, Morgan Freeman DAILY:9.15,12.15,245,545,845 AliHOCK TO THE SYSTEM (2-16) RICOCHET (2·19) SHATTERED VOLOENDE AANBIEDINOS Erotic Suspense Thriller (2-18) 14 Fib- & (2-16) TomBerenqer; Greta Scacchi FRANKIE JOHNNY DAILY: 945, 12.15, 2.30, 5 15, 7.45, 10.00 21 Fib- THE PRINCE OF nOES (2-16)

DECEIVED IlIIIIb: II,., 12.15, UI, 5.31,1.•,11.•• Suspense Thriller (2-14) Goldie Hawn, John Heard MYSTERY DATE (A) DAILY. 9.45,12.15,230,5.15,7.45,10.00 DIE STORIE VAN IIaIliII:11.•,12.15,2.31, 5.31, 1.45, 11.•l1li KLARA VIUEE (A) BOYZ NTHE HOOD 2·18 MY GIRL (A) MYSTERY DATE (A) ~J 11.•,2.•,5.31, I.•• VOORSIOU YM" THE I'IlIllCE OfnOES" OM K 7.15 YM 01' ¥lIT 14FEll JFK (2-11) DIE STORIE VAN KLARAVIUEE ll!!IIiII:l:l, 1.31, 5.•,1.45111l JFK (2·11) Slop_l-ua,11.sa .. AMERICAN TAIL 2- ­ FIEVEL GOES WEST IA) OTHER PEOPLE'S 1!-J._1I.•,11.15,2.31, 5.31, 7,"11.•• MONEY ASHOCK TO THE SYSTEM (2·11) Comedy (A) (A) Danny De Vito, Penelope Ann Miller RICOCHET DAILY: 945,12.15,2.30,5.15 7.45,1000 Illlllil:ll.,2.31,7.45. MY GIRL I!!SJ!I!!! 12.15, 5.31, 11.•• SHAITERED SwEET 'N SHORT (A) Erotic Suspena. Thriller (2-18) TomBerenger, Greta Scacchl VOLOENDII AAlelIEDIIIQS DAILY: 9.45,12.15, ?30, 5.15, 7.45, 10.00 14Fe'- FRANKIE &JOHNNY (2-111 14 FIb - THE LONG WALK HOME lAI DOC HOLLYWOOD 14 FI~-ASHDWOFFORCE (2-111 Action Comedy (2-'3) Michael J. Fox, Julie Warner DAILY: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00

VryeWeekblad 37 7 - 13 FEBRUARIE1992 verhouding sonder 'n American Express ..... COLONEL REDL card moet klaarkom. Met tong-in-die­ Istvan Szabo se beste prent draai nou kles moralisme preek die prent teen lee by die Seven Arts In Norwood, Johan­ waardestelsels en hoe reddeloos die nesburg. As Meeting Venus jou dwars in bevoorregtes Is. Dit is Malkovich se die krop gesteek het, gaan kyk hoe die volmaakte rol. AV regisseur van Mephlsto en Hanussen ASHOCK TO THE SYSTEM gevaar het voor hy met die Weste en Dis 'n komedie met tande oor hoe die David Puttnam se klomp geld Amerikaanse droom skeefgeloop het: deurmekaar geraak het. Hler is nou vir Michael Caine speel 'n korporatlewe lou Westerse korrupsle! Die subtiele baas wat g10 hy Is die re'inkarnasle van prent handel oor die tragedie van 'n die towenaar Merlin. Sy vrou Is 'n Hongaarse soldaat wle se ambisie en materlalistlese klakous. New York is 'n seksuallteitonversoenbaaris.Klaus Marla gru-hel van armoede en geldgierigheid. Brandauer se spe1 is ult die boonste Hy Is effens gek. Hy maak per ongeluk rakke. AV lemand dood en besef hoe maklik dit is •• BILLY BATHGATE om moord te pleeg. Ook met Elizabeth DustinHoffmanvertolk die hoofrol, Tom McGovern. Stoppard het die draaiboek geskryf, DECEIVED Nestor Alrnendros Is die kameraman, Hemel, die yuppies kry swaar, Goldie Robert Benton is die regisseur en EL Hawn speel 'n vrou met 'n Iiefdevolle Doctorow het die boek geskryf Dit Iyk man, 'n suksesvolle werk In die na 'n wenner, maar ongelukklg is die kunswerelden 'npragtlge dogter, Skielik . eindproduk van BillyBathgate nie gelyk besef sy iets skort - wanneer haar man aan die som van sy onderdele nle, Dit is vermoor word, ontdek sy 'n klomp die nuwelingLorenDean, watdie flktiewe skokkende waarhede. 'n Pslgo-riller, verteller Billy speel, wat trouens die RICOCHET imposantste Inset lewer. Hoffman se Die rap-kunstenaar Ice T is oral. Hy Is DutchSchultzIs tereg 'n bitter, koue man ook in die pslgo-riller waarin Denzel wat, namate sy koninkryk verbrokkel, Washington die suksesvolle advokaat waansinniger word. Na 'n skitterende Nick Styles speel, Hy word vervolg deur prentsoosMartin Scorsese se GoodFellas, 'n misdadiger met 'n obsessie om Styles is Billy Bathgate oppervlakkig en se volmaakte lewe te verwoes. Die eentonlg. Daar is niks wat dit onderskei regisseur isJoel Silvervan 48 HI'S-, Lethal vantientalle anderrampokkerprente nle. Weapon- en Ole Hard-faam. Hy noem AV die prent 'n "antl-buddy"-prent. VI WARSHAWSKI THE VOICE OF THE MOON Kathleen Turner is 'n PI wat sex appeal Vaag en bale Fellinl-esque. Die meester gebrulkomallerlel moorde en komplotte van die Italiaanse filmbedryf het 'n prent op te los. Dis 'n slick aksie-prent. oor landelike Italle en die verbrokkeling FOR THE BOYS van ou waardes gemaak. Hy het dlt Wees gewaarsku: Ole regisseur van die sonder 'n draaiboek gemaak(hyhet elke prent Is Mark Rydell, die regisseur van aand die volgende dag se draaiboek On Golden Pond. Maar Bette Midler red geskryf.) dU: ultbundige, dawerende, feminlstiese THE KING'S WHORE prent met haar vuil grappe en siniese Die enlgste rede waarom ek die prent houding jeens mans. Dis 'n wli gaan kyk (ek het ongelukklg die vreemdsoortige prent omdat dit soos 'n voorprentgeslen) Isom my roots te slen. patrlotiese All-American epic Iyk, tot jy Die Vlnassa-familie woon in Piedmont, dit begin ontleed.Jy kan nie eintllk fout die dlstrik In Noord-Italie waar die prent vind met die ideologiese uitgangspunt hom afspeel en waar In die 17e eeu nle: die egosentriesesangerEddie Sparks konlngs en dlnge geheers het. Qames Caan) verteenwoordig naiewe LarryFishburne en Desl "SHATTERED manlikheld wat oorlog as romanties en Arnez HinesInBoyz 'N Greta Scacchi voeg nog 'n villain by haar heldhaftlg beskou, terwyl Dixie Leonard the Hood... moetdit ole versameling karakters. Shattered Is 'n (Midler) die unlversele vrou en rna mlsloopole. taamlikspanningsvolleontvlugtlngsprent verteenwoordig. AV oor 'n man wat aan geheueverlies Iy na ... PUMP UP THE VOLUME 'n byna noodlottlge ongeluk. Dis in die S6 behoort 'nDJ op te tree... nle soos die ..... VOORTREFLIK 'nverkenningvan die slel van die cowboy klas van 'n prent soos Jagged Edge en A vervelige goodie-goodie in The Fisher .... STERK AANBEVEEL waarvan Rourke so bale hou. Sy smaak Kiss Before DyIng, 'n middelmatlge riller King nie. Talkdirty, se ek, moenie vir my ... S1ENGERUS raak egteral hoeerger. waarvandie suksesathangvan die gehoor preek nle. Christian Slater se spel as die "SO-SO BODY PARTS se vermoe om enlgiets te glo wat die eensame, skaam skolier wat uiting gee • VERMY AS JYNUGTER IS Klink nogal dicey. Dis 'n psigoriller deur reglsseurendie draalboekskryweropdls. aan sy bedenkinge oor die volwasse ene Eric Red en handel oor die psigiese AV wereld, Slatersepa enrna het hul sixties­ ROLPRENTE SONDER STERRE IS NOG NIE oorspronge van geweld, BILL AND TED'S BOGUS JOURNEY drome ultverkoop en yuppies geword ••• MAPANTSULA Bill en Ted het hul ele taal: Napoleon is BEOORDEEL NIE en sy skoolhoofis korrup. As Hard Harty "the Short Dead Dude", Caesar Is "the HIERDIE ISNIE 'NVERGELYKENDE SKAAL NIE; DIT Die Suid-Afrfkaanse prent is nou in die vaar Slater deur mlddel van 'n ISONMOONnlK OM ROLPRENTEIN VERSKILLENDE Mini Cine, Hillbrow te sien, Dit Is Salad Dressing", Freud is "the Frood kortgolfradio ult oor seksuele identitelt, GENRES MET MEKAAR TEVERGELYK waarskynlik die belangrikse SA prent Dude"enMarcoPolo Is"the Pool Game", van die laaste tyd en handel oor die wei Mlddeleeuse vriendlnne Is "Princess dwelms, selfmoord en tiener­ en wee van 'n pantsula, sy jollery In die babes" en Washington Is "the Dude on swangerskap. AV .... BOVZ 'NTHE HOOD sjeblens, sy Inhegtenisnemlng en sy the Dollar Bill".Nou [a, Net as jygerook • OTHER PEOPLE'S MONEY Die 24-jarlgeJohn Singleton Is meer van ulteindelike politlserlng. Oliver Schmitz Is. Na Throw Momma from the Train en 'nformule-filmmaker as grootboetleSpike Is die regiseur en mede-draaiboekskrywer "ISABELLEEBERHART The War of the Roses verwag 'n mens Lee, maar dit doen geenslns afbreuk aan saam met Thomas Mogotlane, wat ook Hlerdle Is 'n "ennui-prent" soos The balemeervanDannyde Vito. A nee a, dlt die emoslonele krag van die "cautionary die hoofrol speel. Marcel van Heerdense Sheltering Sky waarln depresslewe Is 'n powere poging. Lawrence Garfield tale" oordie slnloosheld van geweld nle. vertolklng van die pollsleman wat Westerlinge hul siele gaan soek in die het 'n voorliefde vir donuts, die viool, 'n Die prent Is 'n eerlike ontledlng van die Mogotlane ondervra, is skltterend. AV Sahara-woestyn, maar eintlik wli hulle rekenaar en Penelope Ann Miller. Hy is etlologle van geweld In verarmde swart DIE VERHAAL VAN KLARA VlWEE . net selfmoord pleeg... soos Isabelle 'n tiplese Wall Street-skurk in 'n gemeenskappe In Los Angeles. Die Katinka Heyns se jongste prent speelln Eberhart en haar man. Dit spee1 in die snyerspak. Maar De Vito is heeltemal te onderwerp van manlikheld, verloopte die laat vyftlgerjare op'n klein kusdorple tydperk van 1900 tot 1904 en veral die oulik om ons enlgsins te oortuig dat die vaders en verlore seunsword openhartlg In Suid-Afrika af. Anna-Mart van der historlese konteks is Interessant. Die karakter 'n skurk is. Daarom val die aangepak en beeld 'nswartgemeenskap Merwe se verhoudlng met die jong reglsseurprobeerdie kolonlaliseringvan humor plat. Die kamera konsentreer In sy ele terme ult - en nle Invergelyklng vlsserman Pletman Willemse (Gavin van Noord-Afrlka en die toe-elening van die voyeuristies op Miller se bene en metdie witgemeenskap nle, 'n Seldsame den Berg) is blykbaar Ingewlkkelder as Noord-Afrlkane se kultuurvorms deur agterstewe: as filmmakers dan nou prent. ANDREA VINASSA wat dlt op die oog af Iyk. Sy is duldelik die Europeere krltles deur Eberhardt se sekslsties wil wees, moet hulle ten minste MYSTERY DATE bale verllef op hom, maar almal weet hy oe ultbeeld sonder om te dldaktles te vroue met mooi bene en agterstewes Die Suld-Afrlkaanse vervaardlger van sleep ook vlerk op ander plekke... wees. Dit is 'n romantiese prent in die aanstel. AV Repo Man het die regie van die JFK ware sin van die woord, maar gaan •• DOC HOLLYWOOD tlenerliefdesverhaal en komlese riller... Oliver Stone se omstrede prent oor die gebuk onder te veel melankolie en te Hierdie is een van 'n reeks antl-yuppie­ the date from hell. Met Dead Poet's slulpmoordop die presidentvanAmerlka. min spanning. Die prent draal In die Mall prente... (sticks and stones may break Societyse Ethan Hawke en die nuwellng, Amerlkaanse resensente het die prent as In Rosebank, Johannesburg. AV your bones...) waarin die plastiese BDWong. loutere fiksle afgemaak en gese Stone ... MEEnNG VENUS snykundlge Michael] Fox op pad Holly­ WHERE THE HEART IS skryf die geskledenls sommer self oor ­ Betowerende spel deur 'n voorheen wood toe 'n ongeluk maak. Die prent 'n Komiese klug oor 'n pa wat sy oor­ maar nlemand se dis 'n slegte prent nle. onbekende Hongaarse akteur en die probeer ons wysmaak dat hy ulteindelik bevoorregte kinders 'n les wil leer. Hy ... OBJECT OF BEAUTY teenwoordigheld van Glenn Close, wat liefs aspirien wil voorskryfaan outannies skop hulle ult die nes ult en hulle moet Slim, snaaks en vol Ironlese kwinkslae weerhaar man kwyt Is,red die prent. Ole as bale geld maak in Hollywood. Give slen en kom klaar In 'n bouvalUge gebou oor twee verlore yuppies wle se lewens lIefdesverhoudingtussen 'ngetroude op­ me a break. AV Is Brooklyn, NewYork. Regie Isdeur die In duie stort wanneer hul Henry Moore­ era-dirigent en 'n diva tydens 'n multl­ SHOUT BrltJohnBoorman. Hy het die draalboek bronsbeeld gesteel word. Object of nasionaleopera-produksieIsdie sentrale Tlenerprobleme word opgelos deur die saam met sy dogter Tesche geskryf. Met Beauty is 'n lekker klug, Jake Qohn verhaal. Politlek word aan die hare blues en John Saturday-Nlght-Fever Urna Thurman, DabneyColeman,Joanna Malkovlch) enTina (Andie McDowell) Is ' bygesleep In die vorm van vakbonde, Travolta swaai weer na twee dekades sy Cassidy, Crispin Glover en Christopher gestrand In 'n duur Londense hotel, Jake groen-fanatic! en teater-bestuurders wat heupe voor die kameras. Dis 'n soort Plummer. se sake-ondernemlngs het lelik hul Ideologle werk toe bring. Te veel musiekspel en speel hom af In Texas in HARLEY DAVIDSON AND THE MARLBORO MAN skeefgeloop. Dit Is vir hulle ondenkbaar opera-stereotlpes belemmer 'n Iiriese die fifties. Dlt handel oor tleneropstand Mickey Rourke met sy nuwe tande. Nog dat hulle vir die eerste keer In hul prent. AV en Travolta speel die goele onderwyser. 7 - 13 FEBRUARIE1991 38 y",eWeekblad n roe

EET EEN DAG IN DIE BED Oppas vir die horings kry

TOE ons kinders was, het die Sotho-huishulp nooit toegelaat dat ons Ie en eet nie want ons sou horings op ons voorkoppe kry, Vir jare daarna het ek nog gewonder oor die oorsprong van die geloof. Vandag weet ek van verskeie mans wat horings op hulle voorkoppe dra, maardis nie van Ie en eet nie. Nie deurhullegepleeg Anna-Mart vander , Merwe en Gavln nie, anyway. Ons het later van jare almal die een ofander tyd skuins gele en eet vanden berg j ensover ek weet nie 'n beduidenisvan 'n horing nie, net sooibrand. En ek het 'n vriendin gehad wie se Hollandse rna verseg het dat ons in hulle huis op 'n opgemaakte bed SIT. Daarop Ie of eet was Calvinistiese sonde van 'n high order. . Maar is daar op die wereld iets lekkerder as om Songagoggend in die bed te Ie met die koerante, en een pannekoek na die ander met heuning te verorber? Diepsinnig soos In Pears-advertensie Dit het ook al deel van ons kultuur geword om1V te kyk en eet, en as jy alleen woon, rig jy jouskuins en plat op 'n rusbank in, met DIESTORIE VAN KLARAVILJEE die skinkbord vollekkemye op die vloer langs jou. En wat is op die MetAnna-Mart vanderMerwe, RegardtvandenBergh, HennleOosthulzen, GavinvanderBerg, rrlx Plenaar, LldaBotha, bord: toast met Marmite of vissmeer, blokkies feta-kaas en olywe, Wilma Stockenstrom, Sandra Kotzeen Michelle Scott skywe slurperige tamatie, radyse met sout en 'n glas rooi wyn. Regie: Katinka Heyns Sooibrand-country. Draaiboek: Chris Barnard Dis 'n gewoonte veral onder ons Pikeurs om elke paar maande te kwyn en dan moet ons 'n dag of twee skuins deurbring. ANDREA VINASSA Met natuurlik die regte kos, want jy kan nie hierdie geleentheid gebruik om te vas nie, jy sal so depressed raak jy staan nooit weer EN TOE IS die kwintessensiele Suid-Afrikaanse prent meer Frans as enigiets wat die Franse self kon opnie,soos armeVerlaine sevrou, ofwasditRimbauds'n. Haarnaam uitdink. Katinka Heyns se jongste prent lyk of dit deur Claude Chabrol op 'n klein Franse kusdorpie is vergete, maar die Ingilse nooisal ewig berug bly vir die feit dat sy gemaak is - idillies, idealisties, liries. Dis woorde wat 'n mens maklik inspan om DieStorievan Klara mettertyd haar Engels vergeet het, en in Frankryk nooit leer Frans

f Vi/jee te beskryf. praat het nie, sodat sy op die ou end moes stilbly. .. In 'n ander leeftyd, op 'n ander planeet, in 'n ander land sou dit 'n groot kompliment gewees het, Ek verbeel my die sprakelose tannie sou ookrnaar uit pure want Heyns het wat haar regie-vermoe betref sedert Fiela se Kindontwikkel en typ geword. Maar sy selfbehoud meestal in die bed gebly het. En sy sou pakke en pakke het nie ontslae geraak van 'n belemmerende neiging om te oor-romantiseer en om draaiboek­ druiwe bestel het om die heerlike druiwe-happie te maak vir salige swakhede met langsame natuurskote te probeer verdoesel nie. peusel die ganse dag lank. ~ DieStorie van Klara Vt/jeehetbalegemeen met die Duitse "Heimat"-(tuisland of moederland) prent: 'n persoonlike melodrama speel op 'n plattelandse dorpie binne 'n geslote gemeenskap af, die Druiwe Veronica gemeenskap se waardes en sedesword in hule eie dialek ondersoek - en na baie eksistensiele Iyding Rol druiwekorrels - die wit Kristal-soort is die beste - in strooisuiker is daar 'n gelukkige einde. en laat effens droog word. Rig jou skinkbord in met 'n bakie stywe suurroom of jogurt gegeur met suurlemoensap. KLARA OlEN AS 'n soortboereraatteensinisme. Heyns enChris Barnardbring 'n eie Afrikaanse stemming Doop die korrels een vir een in die room soos jy eet. Die suiker aan die gebeure en slaan munt uit die nasionale beheptheid met buite-egtelike kinders. Sonder twyfel en effens suur room gee 'n heerlike geur, en die druiwe is heeltemal gaan dit 'n lokettreffer wees, want Die Storie van Klara Vlljee ontleen baie van sy etos aan verslawend, veral as hulle yskoud gemaak is. . . Springbokradio-verhale en 'n hele kultuurwat die Afrikaner om swaarkry-stories gebou het, maar dit Noudat ek daaraan dink, dit is 'nsoort druiwekuur as jy in die bed is s6 gedornpel in nostalgiedat dit voel asofsy besig is met die vervaardiging van Africana. bly en net Veronica-druiwe eet, maar moenie my vra wat al daardie Ons het al tientaUe sulke prente gesien, vol cliches, ongehude moeders, klein skandaaltjies en suiker en room aan jou gaan doen nie, sedeprekies, met die gebruiklike dorpsdwaas wat altyd alles raaksien... die een is net beter afgewerk. 'n Ander lekkemy vir wanneer jy nie heeltemal regop is nie, is Ondanks die egtheid van die kleindorpse situasies, die eg-Afrikaanse dialoog, die aardse karakters, bloukaas en appels. Hoe beter die bloukaas, hoe smaakliker die sit 'n mens verstom oor die onwerklikheidwatvoor jou afspeel: Klara Viljee speel in die Iaat vyftiger­ happie. Probeer goeie Roquefort of peperduur Stilton, en sny 'n en vroee sestigerjare op 'n ftktiewe vissersdorpie op 'n Weskusserige plek. blokkie kaas by 'n blokkie appel. Eet om die beurt. En moet tog nie Kattnka vry so na Europa dat sy die onverbiddelikheid van die Afrika-son ontken. Dis asof sy nie alles voorafopsny nie. Die groot plesier is om selfmet die een hand wil he die werklikheid moet indruis teen haar sprokleswereld nie. (Sy het duidelik genoeg geld gehad stukkie vir stukkie appel en kaas te sny, terwyl jou ander hand die om baie van die tonele in die laatmiddag, vroegoggend en wanneer dit bewolk was te skiet.) Ek het kuns oefen om 'n boek met jou duim om te blaai. dieselfde gevoel oor K1araas oor die Belgies verfllmde weergawe vanJM Coetzee se In theHeartof the Country. Pita met vulsel Die boosheid en die wreedaardighed van die Afrikaner (of enige soortgelyke gemeenskap) word Pita-brood, wat jy deesdaetot in diesupermark kan koop, is bliss kos heeltemal weggesteek onder 'n fraai suikerlagie. Die prent is so insiggewend en so diepsinnigsoos vir skuins Ie. Die skinkbord met fyngesnyde tamatie, uie, oorskiet­ 'n Pears-advertensie. Meer aandag is aan versiering as aan karakterontwikkeling verleen. vleis soos hoender of maalvleis of skaapboud of frikkadelle en komkommer, berei jy voor terwyl die pitas in die oond warm word. DIE HOOFrEMAS en gebruik van simboliek stem nogal ooreen met Babette's Feast- 'n vrou se soeke na Plaas ook 'n bakkie jogurt op die skinkbord, en wanneer jy persoonlike vervulling, haar stryd teen die natuur, haar morele oorwinning na 'n uitmergelende taak. gemaklik Ie, bou stadig jou gunsteling pita-vulsel, en hap voor dit Babette's Feast was 'n regstreekse aanslag op die seksuele en persoonlike repressie wat 'n mens in alles oor jou lakens drop. ('n Groot, skoon vadoek is hier van meer eng Protestantse (patriargale monote'istiese) gemeenskappe kry. KJara, egter, ondersteun die waardeas 'n klein paperservetjie.) Onthouom'nstrooisel komynsaad Protestantse gedagte dat 'n mens vir jou verlossing betaal deur jou in die grond in te werk en laat die oor jou pita-skepping te strooi vir daardie tipies Midde-Oosterse grootse temas na pure kitsch Iyk. smaak. Dat Klara 'n prentiswatonbeskaamdveg virvroue-regte en dieafskudvan romantiese afhanklikheid Ons het ystee na al die jare herontdek, en maak liters vol daarvan vanmans, kannieontkenwordnie. Ofdit 'n feministiese prentis,weetekdarem nie... dieverheerliking van rooibos, net so sonder suiker of melk, en hou dit in die yskas. van die vrou is nie gelyk aan emansipasie nie. Dit is nie net die prentjiesagtigheid, die doopsous klassieke musiek, en die taUemooi, sinlose skote Twee soorte ystee wat die geheel ondermyn nie: belangrike onderdele van die intrige klop eenvoudig net nie. Barnard Die eerste een maak jy deur twee sakkies rooibos op 'n liter se manipulasie vandie verhaal is te opsigtelik, en lei tot voorspelbaarheid. Waarom sou Engela skielik kookwaterte gooi en dit net so te laat koudword. Onsgooi nie eens opdaardie bepaaldedagsonder enige motivering vir Klara die foto vanPietmanwys?(Dievyandigheid suikerbynie,dalk net 'n druppeloftweesuurlemoensap. Hoesterker tussen die twee vroue is in elk geval nie goed genoeg gemotiveer nie.) hoe beter. Talle besonderhede van die intrige - dat die ongehude ma nie met die pa trou nie, maar 'n storie Vir di~ tweede een gebruik jy 'n beter tee soos Orange Pekoe, en opkook om die skuld op die onderwyser te pak, die rna wat haar kind sommer weggee - is bloot maak dit so,?s gewone tee. Dangooi jyeen literyskouewaterby, die ngeIOOfwaardig. . sap van dne suurlemoene en soveel ginger ale, of nog beter Watwei sondervoorbehoudgese kanword, isdatdit seldsaamis datjy sulke deurleefde en natuurlike gemmerbier, as jy verkies. ' spel in 'n plaaslike prent sien... ondanks die totale oppervlakkigheid van die meeste karakters in die Dan drink jy jou tee, staan opengaan stap langs die see. Mens kan ~teks. mos nie heeldag so Ie en sleg word nie... V~eW88kblad 39 7 - 13 FEBRUARIE1992 / /

Let all peace