PROGRAM REWITALIZACJI GMINY CZERNIEWICE

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 1

PROGRAM REWITALIZACJI GMINY CZERNIEWICE Załącznik do Uchwały Nr XXXVI/178/17 Rady Gminy Czerniewice z dnia 15.02.2017r

Program rewitalizacji – inicjowany, opracowany i uchwalony przez radę gminy, na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594, z późn. zm.) wieloletni program działań w sferze społecznej, ekonomicznej, przestrzennej, infrastrukturalnej, środowiskowej, kulturowej, zmierzający do wyprowadzenia obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysu oraz stworzenia warunków do ich zrównoważonego rozwoju, stanowiący narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji.

Podstawę do sporządzenia niniejszego Programu Rewitalizacji stanowią w szczególności założenia Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 opracowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego. Niniejszy dokument powstał z uwzględnieniem treści Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 (MR/H 2014-2020/20(2)08/2016) zatwierdzonych przez Ministra Rozwoju (Warszawa, 2 sierpnia 2016).

Określenie w Programie Rewitalizacji Gminy Czerniewice kierunków działań jest warunkiem koniecznym dla pozyskiwania środków z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej w ramach RPO Województwa Łódzkiego, w szczególności Oś Priorytetowa VI – Rewitalizacja i potencjał endogeniczny regionu.

Czerniewice 2017

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 2

opracowanie PROGRAM REWITALIZACJI GMINY CZERNIEWICE zamawiający Gmina Czerniewice (ul. Mazowiecka 42, 97-216 Czerniewice) umowa z dnia 31.08.2016 wykonawca PHENO HORIZON (OLP Sp. z o.o., ul. Narutowicza 34, Łódź) zespół mgr inż. arch Małgorzata Grodzicka-Kowalczyk (kierownik zespołu) autorski mgr Wioletta Izdebska mgr Maciej S. Kowalczyk mgr Przemysław Kopeć

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 3

SPIS TREŚCI PROGRAMU

1. WPROWADZENIE 5 2. PARTNERSTWO I PARTYCYPACJA SPOŁECZNA W PRZYGOTOWANIU 8 ORAZ REALIZACJI DZIAŁAŃ REWITALIZACYJNYCH 2.1. OPIS STOPNIA USPOŁECZNIENIA PROCESU TWORZENIA PROGRAMU 9 2.2. OPIS STOPNIA ZAINTERESOWANIA INTERESARIUSZY PROCESEM OPRACOWYWANIA PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY CZERNIEWICE 21 3. OPIS POWIĄZAŃ PROGRAMU Z DOKUMENTAMI GMINY 22 4. DIAGNOZA OBSZARU CAŁEJ GMINY 26 4.1. METODOLOGIA 26 4.2. SFERA SPOŁECZNA 27 4.3. DIAGNOZA GMINY W POZOSTAŁYCH SFERACH 37 5. WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO 52 6. POGŁĘBIONA DIAGNOZA SPOŁECZNA 54 7. OBSZAR REWITALIZACJI 58 8. POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ OBSZARU REWITALIZACJI 59 9. POTRZEBY REWITALIZACYJNE 60 10. WIZJA OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI 61 11. CEL GŁÓWNY PROGRAMU REWITALIZACJI 63 12. CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU REWITALIZACJI 64 13. KIERUNKI DZIAŁAŃ PROGRAMU REWITALIZACJI 66 14. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE – KRYTERIA WYBORU PROJEKTÓW 68 15. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE – PROJEKTY PODSTAWOWE 69 16. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE – PROJEKTY UZUPEŁNIAJĄCE 78 17. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROGRAMU 79 18. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA 81 19. KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA 87 20. INDYKATYWNE RAMY FINANSOWANIA W ODNIESIENIU DO PROJEKTÓW PROGRAMU 88 21. KOMPELEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA 90 22. KOMPLEMENTARNOŚC MIĘDZYOKRESOWA 92 23. KOMPLEKSOWOŚĆ 96 24. WDRAŻANIE PROGRAMU REWITALIZACJI 97 25. MONITOROWANIE PROGRAMU REWITALIZACJI 98 26. ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWOSKO EFEKTÓW REALIZACJI PROGRAMU 103

ZAŁĄCZNIK NR 1 – INFORMACJA DOTYCZĄCA REALIZACJI PROJEKTÓW PODSTWOWYCH

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 4

1. WPROWADZENIE

Do najważniejszych założeń procesu rewitalizacji należy realizacja takich działań, w wyniku których – przy wykorzystaniu istniejącego w obszarze potencjału rozwiązane zostaną główne problemy wpływające na pogorszenie jakości życia na obszarze, zaburzające jego rozwój.

„Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji.” Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji

„Rewitalizacja - to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji” Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020

Rewitalizacja to proces wieloletni, który winien wynikać z założeń dokumentów wyższego rzędu. Dzięki temu wszystkie ustalenia, jakie są podejmowane - uzupełniają się. Po wnikliwej diagnozie stanu obecnego, a co za tym idzie - ustaleniu obszarów problemowych, a nawet kryzysowych, można podjąć decyzję o wprowadzeniu działań naprawczych, które w dalszym okresie przyczynią się do wzrostu atrakcyjności danej gminy, co pozwoli na rozwój oraz będzie skutecznie przeciwdziałać pogłębianiu się zjawisk kryzysowych.

CELE REWITALIZACJI

Rewitalizacja jest procesem, który ma na celu ponowne ożywienie procesów sfery gospodarczej i społecznej prowadzonym we współpracy samorządów, interesariuszy, mieszkańców, zainteresowanych przedstawicieli społeczności. Ta współpraca winna być stałym elementem polityki jaką prowadzi jednostka. Rewitalizacja ma za zadanie przeciwdziałać negatywnym procesom

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 5

zlokalizowanym w obszarze jednostki oraz działać pobudzająco na wzrost atrakcyjności, jakości życia oraz możliwości rozwoju.

Aby kompleksowo zdiagnozować czynniki kryzysowe jakie wstępują na danym obszarze, należy przeanalizować cztery główne aspekty jego funkcjonowania:

Obszary wybrane do rewitalizacji są sferami najbardziej ubogimi, dotkniętymi kryzysem, problemami, które dla poprawy warunków funkcjonowania danej jednostki muszą zostać poddane działaniom ulepszającym. Zadaniem twórców Programu Rewitalizacji jest szczegółowa diagnoza problemów badanego obszaru, zdefiniowanie głównych problemów zaburzających jego prawidłowe funkcjonowanie oraz wskazanie kierunku działań naprawczych z określeniem projektów priorytetowych. Z uwagi na fakt, iż głównym beneficjentem efektów działań jest społeczność zamieszkująca dany obszar – niezwykle istotne jest zaangażowanie przedstawicieli różnych grup – jako współtwórców i głównych konsultantów programu. Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 (Minister Rozwoju, Warszawa, 2 sierpnia 2016 r.) określają zasady tworzenia programów rewitalizacji określając jednocześnie ich minimalną zawartość. Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice zawiera wszystkie treści wskazane w dokumencie Wytycznych. W poniższej tabeli wskazano zawartość niniejszego programu.

Tabela 1. Zawartość Programu Rewitalizacji Gminy Czerniewice (opracowanie własne) WYMAGANE TREŚCI a. opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy; b. diagnozę czynników i zjawisk kryzysowych oraz skalę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych; c. zasięgi przestrzenne obszaru/obszarów rewitalizacji, tj. określenie, w oparciu o inne dokumenty strategiczne gminy lub diagnozę i identyfikację potrzeb rewitalizacyjnych, terytorium/terytoriów najbardziej wymagających wsparcia; d. wizję stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji (planowany efekt rewitalizacji); e. cele rewitalizacji oraz odpowiadające zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym kierunki działań mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk; f. listę planowanych, podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych wraz z ich Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 6

opisami zawierającymi, w odniesieniu do każdego projektu/przedsięwzięcia rewitalizacyjnego, co najmniej: nazwę i wskazanie podmiotów go realizujących, zakres realizowanych zadań, lokalizację (miejsce przeprowadzenia danego projektu), szacowaną wartość, prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny i zmierzenia w odniesieniu do celów rewitalizacji; g. charakterystykę pozostałych rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych realizujących kierunki działań, mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk powodujących sytuację kryzysową; h. mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami/przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji; i. indykatywne ramy finansowe w odniesieniu do przedsięwzięć, o których mowa w lit. f oraz g, z indykatywnymi wielkościami środków finansowych z różnych źródeł (także spoza funduszy polityki spójności na lata 2014-2020 – publiczne i prywatne środki krajowe w celu realizacji zasady dodatkowości środków UE); j. mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji; k. system realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji; l. system monitoringu i oceny skuteczności działań i system wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu programu.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 7

2. PARTNERSTWO I PARTYCYPACJA SPOŁECZNA W PRZYGOTOWANIU ORAZ REALIZACJI DZIAŁAŃ REWITALIZACYJNYCH.

Głównym efektem, jaki powinien zostać osiągnięty w procesie rewitalizacji jest poprawa standardów życia mieszkańców danego obszaru. Dla osiągnięcia założonego celu niezbędne jest włączenie do całego procesu interesariuszy, do których adresowany jest program. Dzięki takim działaniom, możliwe jest trafne zdefiniowanie problemów z jakimi na co dzień spotykają się użytkownicy obszaru oraz sformułowanie jakie są ich potrzeby.

Partycypacja publiczna (społeczna) to uczestnictwo obywateli w procesie zarządzania publicznego. Konglomerat metod i mechanizmów, które różnią się zakresem wpływu mieszkańców (także zrzeszonych) na podejmowane decyzje zależy od gotowości władz publicznych do uznania mieszkańców jako współrządzących. Partycypacja ma charakter stopniowalny – od informowania, wyjaśniania decyzji, konsultowania do wypracowywania wspólnych decyzji i delegowania zadań.

Paweł Orłowski, w latach 2011-2015 Wiceminister Rozwoju Regionalnego, I Regionalne Forum Eksperckie, Łódź, luty 2016, organizator: PHENO HORIZON (za: Zielona Księga Wsparcia Partycypacji Publicznej w Polsce, ISP W-wa 2013)

Partycypacja społeczna jest jedną z najważniejszych części procesu rewitalizacji i jest podstawą wdrażania działań w dziedzinie rewitalizacji. Użycie technik partycypacji społecznej daje możliwość włączenia do całego procesu wszystkich zainteresowanych. Partycypacja społeczna w procesie rewitalizacji gminy Czerniewice została wpisana jako fundament działania na każdym etapie tego procesu: przygotowania (w tym diagnozowania problemów), tworzenia założeń programu, wdrażania programu a następnie monitorowania efektów.

Ważnym aspektem realizacji programu jest stworzenie możliwości realizacji przedsięwzięć w partnerstwie. Partnerami w procesie mogą być: mieszkańcy i odwiedzający gminę użytkownicy obszaru rewitalizacji, organizacje pozarządowe, partnerzy instytucjonalni, inwestorzy prywatni. Aby proces rewitalizacji przyniósł wszystkie pożądane efekty, niezbędny jest udział grup społecznych zainteresowanych losem obszaru, który ma być poddany przewidzianym działaniom. Do tej grupy należą głównie mieszkańcy oraz użytkownicy przestrzeni obszaru zdegradowanego gminy. Zastosowano następujące mechanizmy włączenia grup interesariuszy w proces tworzenia programu: akcja informacyjna dotycząca aktualnego stanu prac prowadzona w kanałach informacyjnych gminy na każdym etapie procesu rewitalizacji, wykorzystanie techniki partycypacji społecznej - badania ankietowego, wykorzystanie techniki partycypacji społecznej – spotkania konsultacyjnego, wykorzystanie techniki partycypacji społecznej – spaceru badawczego. wykorzystanie techniki partycypacji społecznej – zespoły robocze.

Dzięki zastosowaniu powyższych metod w proces udało się zaangażować szeroką grupę interesariuszy procesu: mieszkańców i użytkowników obszaru, społeczność obszarów rewitalizacji, przedsiębiorców – na każdym z etapów tworzenia programu.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 8

RYC 1 - Widok strony internetowej Gminy Czerniewice informującej o przebiegu procesu (źródło: www.czerniewice.pl)

2.1. OPIS STOPNIA USPOŁECZNIENIA PROCESU TWORZENIA PROGRAMU Poniżej przedstawiono opis procesu przygotowania programu rewitalizacji ze wskazaniem na udział w nim różnych grup interesariuszy. Szczegółowy opis technik wybranych do poszczególnych etapów realizacji programu zawarto poniżej.

Tabela 2. Opis technik realizacji programu (opracowanie własne). UZASADNIENIE UDZIAŁ TECHNIKA OPIS METODY WYBORU TECHNIKI SPOŁECZEŃSTWA DZIAŁANIA INFORMACYJNE PROWADZONE W CZASIE TRWANIA CAŁEGO PROCESU

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 9

STRONA Metoda polega na bieżącym Umieszczanie bieżących Z uwagi na formę INTERNETOWA informowaniu mieszkańców informacji na temat promocji – metoda PROGRAMU o stanie przebiegu planowanych w ramach pozwala na szeroki prowadzonego procesu, programu działań na udział społeczeństwa. o planowanych działaniach stronie internetowej a także efektach procesu. stanowi zaproszenie do Informacje w formie udziału w procesie przez elektronicznej umieszczane mieszkańców oraz są na stronie internetowej oznacza otwartość urzędu. i transparentność procesu.

PUNKT Punkt konsultacyjny to Punkt konsultacyjny jest Ze względu na KONSULTACYJN miejsce, w którym miejscem, w którym charakter punktu Y mieszkańcy mogą zapoznać mieszkańcy mogą udział społeczeństwa się z materiałami dokładniej zapoznać się jest nieograniczony. informacyjnymi, złożyć swoje z ideą problematyki opinie i uwagi, programu. Konsultant przedyskutować z zaangażowany w pracę kompetentnymi osobami punktu winian w interesujące ich kwestie czy najwyższym stopniu wypełnić ankietę. posiadać wiedzę na temat prowadzonych prac.

DZIAŁANIA PARTYCYPACYJNE PROWADZONE W CZASIE TRWANIA CAŁEGO PROCESU ETAP OPRACOWYWANIA DIAGNOZY PROGRAMU BADANIE Metoda polega na Potrzeba uzyskania opinii Technika zapewnia ANKIETOWE przeprowadzeniu szerszej grupy otwarty udział anonimowej ankiety, dzięki interesariuszy oraz mieszkańców oraz której mieszkańcy mogą poparcie wypracowanych interesariuszy przedstawić swoje na spotkaniu projektów związanych z gminą. stanowisko na temat stanu wynikami ankiety. gminy, ocenę stanu kryzysowego czy propozycje rozwiązania problemów.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 10

SPOTKANIE Metoda polega na Potrzeba prezentacji Technika zapewnia KONSULTACYJN przeprowadzeniu planowanych działań otwarty udział E odpowiednio i omówienia ich mieszkańców. przygotowanego z interesariuszami. merytorycznie spotkania Możliwość wysłuchania bezpośredniego uwag i propozycji z mieszkańcami mieszkańców. Szacuje się, i interesariuszami procesu, że ok 80% społeczeństwa umożliwiając im nie potrafi zrozumieć zapoznanie się z założeń programu problemami, (specjalistyczna forma ograniczeniami i możliwymi dokumentu). rozwiązaniami. Metoda pozwala na aktywny udział społeczeństwa w dyskusji nad danym problemem. Metoda pozwala na wyjaśnienie mieszkańcom trudnych kwestii, omówienie założeń „językiem niespecjalistycznym”, ukazanie zakładanych efektów planowanych działań. SPACER Metoda pozwalająca na Potrzeba bezpośredniego Technika zapewnia BADAWCZY konfrontację z problemami kontaktu w otwarty udział w „przestrzeni” ich interesariuszami mieszkańców występowania, przy udziale programu, możliwość badanego obszaru. użytkowników przestrzeni. spotkania z nimi w „ich Spacer badawczy środowisku” co zapewni umożliwia bezpośredni swobodę rozmowy. kontakt z interesariuszami projektu, badanie ich odczuć i potrzeb, pozwala na zebranie informacji i bezpośrednie doświadczenie badanej przestrzeni.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 11

BADANIE Badanie ankietowe Ważnym elementem Technika zapewnia ANKIETOWE pozwalające poznać procesu rewitalizacji jest otwarty udział ON-LINE zachowania i rozkład zaangażowanie mieszkańców. deklaracji zainteresowanej mieszkańców. Kontakt z grupy mieszkańców. wykorzystaniem narzędzi Z uwagi na formę badanie elektronicznych pozwala wymaga niewielkiego na zaangażowanie stopnia zaangażowania szerokiej grupy osób. („bez wychodzenia z domu”), a możliwość wypełnienia ankiety bez obecności osoby z zewnątrz pozwala na uzyskanie rzetelnych odpowiedzi ZESPOŁY Zespoły robocze Metoda pozwala na Do pracy w zespołach ROBOCZE zorganizowano prowadzenie prac nad roboczych – oprócz z uwzględnieniem specyfiki tematem w sposób przedstawicieli władz dokumentu: spotkania zaawansowany. Pozwala zapraszani są również dotyczyły poszczególnych wypracować potrzebne eksperci zewnętrzni, stref badanych w ramach rozwiązania i pomagający diagnozy na potrzeby rekomendacje. zweryfikować przyjęte programu. w ramach prac nad programem rozwiązania.

ETAP OPRACOWYWANIA ZAŁOŻEŃ PROGRAMU SPOTKANIE Metoda polega na Potrzeba prezentacji Technika zapewnia KONSULTACYJN przeprowadzeniu spotkania planowanych działań otwarty udział E z interesariuszami procesu, z jednoczesnym interesariuszy procesu - WARSZTAT umożliwiając im poznaniem opinii w pracach nad STRATEGICZNY uczestnictwo w ocenie interesariuszy na temat programem, wypracowanych rozwiązań wypracowywanych skorzystanie z ich oraz ich weryfikację. rozwiązań. wiedzy, silne ich Metoda zapewnia zaangażowanie oraz faktyczny udział weryfikację realnych interesariuszy procesu potrzeb. (mieszkańców, przedsiębiorców, lokalnych liderów) w pracach nad danym problemem. Dzięki jej zastosowaniu wykorzystana jest wiedza mieszkańców i zweryfikowane są ich realne potrzeby. ETAP WDRAŻANIA PROGRAMU DZIAŁANIA PLANOWANE Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 12

BADANIE Badanie telefoniczne to Wybór formy badania Narzędzie pozwala na TELEFONICZNE sposób wywiadu telefonicznego pozwala trafne dotarcie do CATI polegający na rozmowie na szybką weryfikacje mieszkańców obszaru telefonicznej. opinii uczestników rewitalizacji i poznanie programu na temat ich opinii na temat osiągniętych efektów. prowadzonego procesu. KONFERENCJA Konferencja Wybór formy spotkania Organizacja spotkania PODSUMOWUJ podsumowująca proces pozwala na pozwala na udział ĄCA opracowywania Programu zaprezentowanie założeń wszystkich i jego założeń. Programu (w tym uczestników procesu - przygotowanie w tym mieszkańców materiałów i użytkowników informacyjnych), obszaru rewitalizacji. spotkanie ekspertów i Forma konferencji interesariuszy procesu. pozwala na zaprezentowanie osób najbardziej zaangażowanych w proces oraz zachęcenie ich do dalszej współpracy na etapie wdrażania założeń Programu. ETAP MONITOROWANIA PROGRAMU DZIAŁANIA PLANOWANE POWOŁANIE Powołanie Komitetu Komitet Sterujący, jako Wybór metody KOMITETU zaplanowano wraz technika oparta o monitorowania STERUJĄCEGO z rozpoczęciem wdrożeń metodykę PRINCE21 jest umożliwi szeroki DS. najlepiej podczas sprawdzoną udział Interesariuszy REWITALIZACJI Konferencji w wielu procesach oraz wysoką jakość Podsumowującej. W gwarantując skuteczność partycypacji składzie powinni się znaleźć monitoringu. społecznej programu. przedstawiciele Urzędy Gminy, liderzy poszczególnych działań/projektów zawartych w programie oraz przedstawiciele beneficjentów końcowych.

Poniżej przedstawiono przebieg procesu partycypacji społecznej (wybrane techniki) przeprowadzonego w trakcie przygotowywania i opracowywania dokumentu.

1 PRINCE® and PRINCE2® jest znakiem towarowym zarejestrowanym przez Cabinet Office. Link: https://www.axelos.com/best-practice-solutions/prince2 Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 13

technika: BADANIE ANKIETOWE Badanie zostało przeprowadzone dwuetapowo na łącznej grupie 100 mieszkańców i odwiedzających Gminę Czerniewice . Pierwszy etap badania realizowano w trakcie trwania spotkania konsultacyjnego dotyczącego problematyki rewitalizacji, jakie odbyło się w siedzibie Gminnego Ośrodka Kultury w Czerniewicach w dniu 2 września 2016 roku. Etap drugi przeprowadzono w formie badania terenowego. Respondentami byli interesariusze Programu. Rozmowy prowadzono głównie z mieszkańcami gminy. Obecność ankieterów w terenie spotkała się z zainteresowaniem, stopień trudności w dotarciu do respondentów należy określić jako niski. Ankietowani odpowiadali na pytania oraz byli zaznajamiani z propozycjami rozwiązań sytuacji kryzysowej przygotowanymi przez Urząd Gminy. Przeprowadzono łącznie 100 ankiet. Wyniki badania w dalszej części dokumentu. technika: SPOTKANIE KONSULTACYJNE Spotkanie konsultacyjne dotyczące tworzonego programu odbyło się w dniu 2 września 2016 roku siedzibie Gminnego Ośrodka Kultury w Czerniewicach. Do udziału w spotkaniu zaproszeni zostali lokalni liderzy, mieszkańcy oraz osoby zainteresowane. Informacja dotycząca spotkania została przekazana w sposób zwyczajowo przyjęty na terenie gminy (ogłoszenia – plakaty informacyjne).

Tabela 3. Plan przebiegu spotkania (opracowanie własne). CZĘŚĆ I przywitanie uczestników WPROWADZENIE p. Andrzej Bednarek – Wójt Gminy Czerniewice

rewitalizacja - omówienie idei Małgorzata Grodzicka - Kowalczyk – PHENO HORIZON

prezentacja możliwości finansowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych Maciej Kowalczyk – PHENO HORIZON CZĘŚĆ II wypracowanie wniosków dot. diagnozy obszaru i kierunków działań WARSZTAT naprawczych moderacja: zespół PHENO HORIZON uczestnicy: wszyscy uczestnicy spotkania CZĘŚĆ III prezentacja wniosków ze spotkania PODSUMOWANIE Małgorzata Grodzicka - Kowalczyk – PHENO HORIZON Maciej Kowalczyk – PHENO HORIZON

Spotkanie rozpoczęło się powitaniem zebranych przez pana Andrzeja Bednarka – Wójta Gminy Czerniewice, który wprowadził zebranych w ideę spotkania. Następnie Małgorzata Grodzicka- Kowalczyk (PHENO HORIZON) przybliżyła kwestie związane z procesem tworzenia programu oraz wyjaśniła samą ideę rewitalizacji podając przykłady działań rewitalizacyjnych. Maciej Kowalczyk (PHENO HORIZON) omówił możliwości realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych wynikające z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2014 – 2020, tym samym rozwiewając wszelkie wątpliwości wszystkich uczestników spotkania.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 14

FOT. 1. Spotkanie konsultacyjne - wystąpienie Wójta Gminy p. Andrzeja Bednarka (fot. własna)

Dalsza część spotkania miała charakter warsztatowy. Zespół PHENO HORIZON zaangażował uczestników do aktywnego udziału w spotkaniu. W efekcie została wypracowana warsztatowa lista problemów dostrzeganych na terenie gminy wynikających z opinii i odczuć mieszkańców. Sposób prowadzenia spotkania dał możliwość wypowiedzenia się każdemu z zainteresowanych. Uczestnicy zgłaszali dostrzegane problemy, a następnie wspólnie wypracowywano możliwe sposoby ich rozwiązania. Zastosowana technika pozwoliła również na ocenę rozwiązań rewitalizacyjnych zaproponowanych przez Urząd Gminy w Czerniewicach oraz podjęcie próby stworzenia hierarchii projektów.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 15

FOT. 2. Spotkanie konsultacyjne – praca warsztatowa (fot. własna)

FOT. 3. Spotkanie konsultacyjne - praca warsztatowa (fot. własna)

W podsumowaniu przedstawiciele PHENO HORIZON zaprezentowali zebranym lokalizację obszarów problemowych na terenie gminy wyznaczonych na podstawie danych zebranych od uczestników spotkania, a następnie omówili listę zgłoszonych pomysłów dotyczących rozwiązania dostrzeżonych na obszarze Gminy Czerniewice problemów.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 16

FOT. 4. Lokalizacja obszarów problemowych na obszarze gminy zgłoszonych przez uczestników spotkania (fot. własna, materiał warsztatowy) technika: SPACER BADAWCZY. Spacer badawczy mający na celu zbadanie przestrzeni gminy oraz zebranie opinii uczestników przestrzeni miał miejsce we wrześniu 2016 roku. Spacer przygotowany został i był moderowany przez ekspertów PHENO HORIZON. Spacer podzielony został na etapy, trasy poszczególnych spacerów zostały szczegółowo opracowane jako uwzględniające obszary problemowe zgłoszone na wcześniejszych etapach prac. Podczas spaceru dokonano wizji lokalnej miejsc wskazywanych jako wymagających interwencji, a także przeprowadzono rozmowy z napotkanymi użytkownikami przestrzeni. technika: BADANIE ANKIETOWE ON-LINE. Badanie zostało przeprowadzone za pośrednictwem platformy dostępnej na stronie Urzędu Gminy w Czerniewicach. Pytania w ankiecie on-line dotyczyły głównie potrzeb rewitalizacyjnych dotyczących problemów zdiagnozowanych na obszarze gminy. Elementy diagnozy Programu oraz opis idei rewitalizacji zostały przedstawione respondentom we wstępie do ankiety. Ankieta dostępna była przez 14 dni, uzyskano 29 poprawnie wypełnionych formularzy. technika: ZESPOŁY ROBOCZE. Dla potrzeb opracowania programu powołane zostały trzy zespoły robocze, których celem było wypracowanie potrzeb i kierunków rewitalizacji w oparciu o poszczególne sfery problemowe. Zespół roboczy do spraw społecznych składał się z pracowników Urzędu Gminy Czerniewice. Zespół roboczy do spraw rozwoju infrastrukturalnego dodatkowo zaangażował ekspertów z zakresu doradztwa środowiskowego oraz doradztwa w zakresie realizacji inwestycji. Zespoły pracowały pod kierownictwem koordynatora Pana Macieja Kowalczyka.    Wypracowane wnioski zostały wzięte pod uwagę na dalszych etapach tworzenia programu – p. ROZDZIAŁ 8 – POTRZEBY REWITALIZACYJNE. W szczególności dokonano weryfikacji zasadności

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 17

realizacji zgłoszonych działań pod kątem ich wpływu na rozwiązanie zdiagnozowanych problemów oraz spełnianie założeń kompleksowości działań rewitalizacyjnych. Poniżej potrzeby rewitalizacyjne zgłoszone na etapie procesu konsultacji społecznych prowadzonych w ramach sporządzania Programu: stworzenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej w odpowiedzi na potrzeby społeczności obszaru rewitalizacji; poprawa bezpieczeństwa w obszarze, poprzez stworzenie oferty czasu wolnego w oparciu o przekształcane przestrzenie publiczne obszaru; tworzenie miejsc integracji „na nowo” z nadaniem nowych funkcji przestrzeniom publicznym; poprawa dostępności do usług opiekuńczych dla dzieci w wieku przedszkolnym – budowa przedszkola; remont zdegradowanych obiektów gminnych z nadaniem im nowej funkcji; poprawa dostępności oraz jakości funkcjonowania obiektów sportowych i rekreacyjnych; znacząca poprawa jakości życia w gminie poprzez wprowadzenie nowych usług medycznych z naciskiem na profilaktykę.

Jako projekty dodatkowe respondenci zgłosili: Czerniewice: zagospodarowanie terenu przy stawach (2 osoby); Czerniewice: utworzenie terenów inwestycyjnych przy S8 (15 osób); Czerniewice: wprowadzenie nowych funkcji kulturalnych do budynku OSP (9 osób); Czerniewice: organizacja kina plenerowego w parku (3 osoby); Chociw: zagospodarowanie terenów po dawnej gorzelni (5 osób); Chociw: adaptacja budynku po dawnej szkole (3 osoby); Chociw: rewaloryzacja terenu sportowego (7 osób); Chociw: zagospodarowanie terenu po gorzelni (8 osób) Lipie: zagospodarowanie terenów po dawnej cegielni (12 osób) Lipie: utworzenie terenów inwestycyjnych przy S8 (15 osób); Podkonice Duże: rewaloryzacja terenu sportowego (8 osób); Podkonice Duże: utworzenie terenów inwestycyjnych przy zjeździe z S8 (32 osoby); Podkonice Duże: utworzenie terenu rekreacyjnego (5 osób); Podkonice Duże: utworzenie centrum rekreacji rowerowej (3 osoby); Strzemeszna: zagospodarowanie terenów wokół stawów (4 osoby); Wielka Wola: budowa placu zabaw (8 osób); obszar gminy: poprawa infrastruktury drogowej (12 osób).

Łącznie 82% ankietowanych w przeprowadzonym BADANIU ANKIETOWYM przyznało, że ważny jest dla nich komfort życia, 42% określiło siebie jako osoby zaangażowane w sprawy lokalne, 78% mieszkańców – jako patriotów uczestniczących w życiu gminy i regionu. Zapytani o negatywne zjawiska występujące na obszarze Gminy Czerniewice respondenci wskazywali przede wszystkim: problemy w sferze gospodarczej (61% respondentów), w sferze funkcjonalno-przestrzennej (42%) oraz w sferze technicznej (32%). Dość dobrze oceniony został stan środowiska gminy, problemy w tej sferze dostrzegło zaledwie 8 % ankietowanych. Dodatkowo 10% pytanych wskazało na istnienie dodatkowych problemów zaliczanych do sfery społecznej przy niewykorzystanym potencjale gminy – wspominano brak oferty dotyczącej spędzania czasu wolnego, brak zagospodarowanych przestrzeni publicznych, niewykorzystany potencjał przestrzeni zielonych i obiektów zabytkowych w gminie, brak miejsc spotkań, gdzie mogłyby być organizowane gminne imprezy i wydarzenia kulturalne.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 18

RYC. 2. Badanie ankietowe - Wskazanie skali dostrzeganych problemów w podziale na sfery- udział procentowy ankietowanych dostrzegających problem w danej sferze (opracowanie własne)

Następnie respondenci zostali poproszenie o dokonanie oceny potrzeby realizacji projektów zaproponowanych przez Gminę Czerniewice. Wszystkie propozycje okazały się spełniać oczekiwania respondentów. Jako „bardzo potrzebne” lub „potrzebne” ocenione zostały projekty:

Czerniewice: Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej w miejscowości Czerniewice – głównego miejsca integracji mieszkańców gminy - miejsce spotkań (63 osoby); Czerniewice: Zagospodarowanie terenu po byłych stawach rybnych w Czerniewicach – nadanie nowych funkcji (52 osoby); Czerniewice / Wielka Wola: Wykorzystanie rejonu zabudowy usługowej w m. Wielka Wola i Czerniewice – zagospodarowania na cele rekreacyjno-usługowe – stworzenie ważnego miejsca spotkań, uzupełnienie oferty usługowej gminy z wykorzystaniem doskonałej lokalizacji, organizacji imprez gminnych (75 osób); Krzemienica / Czerniewice: Rewitalizacja zabytkowych obiektów sakralnych – nadanie im reprezentacyjnej roli w skali gminy i regionu (42 osoby); Czerniewice: Rewaloryzacja lasu w miejscowości Czerniewice - jako miejsca reprezentacyjnego z nadaniem nowej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej (51 osób); Czerniewice: Boisko sportowe wraz z ciągiem pieszo – jezdnym w miejscowości Czerniewice - jako miejsca reprezentacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej (40 osób); Czerniewice: Deptak – znajdujący się w miejscowości Czerniewice - jako miejsca reprezentacyjno - komunikacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej (84 osoby);

Tabela 3. Badanie ankietowe – liczba głosów oddanych na projekty zgłoszone przez Gminę Czerniewice (opracowanie własne) liczba nazwa projektu głosujących Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej w miejscowości Czerniewice 64 Zagospodarowanie terenu po byłych stawach rybnych w Czerniewicach – 52

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 19

nadanie nowych funkcji Wykorzystanie rejonu zabudowy usługowej w m. Wielka Wola i Czerniewice – 75 zagospodarowania na cele rekreacyjno-usługowe – stworzenie ważnego miejsca spotkań, uzupełnienie oferty usługowej gminy z wykorzystaniem doskonałej lokalizacji, organizacji imprez gminnych Rewitalizacja zabytkowych obiektów sakralnych – nadanie im reprezentacyjnej 42 roli w skali gminy i regionu Rewaloryzacja lasu w miejscowości Czerniewice - jako miejsca 51 reprezentacyjnego z nadaniem nowej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej Boisko sportowe wraz z ciągiem pieszo – jezdnym w miejscowości Czerniewice 40 - jako miejsca reprezentacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej Deptak – znajdujący się w miejscowości Czerniewice- jako miejsca 84 reprezentacyjno - komunikacyjne z utrzymaniem obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej

Respondenci zostali również zapytani o ich własne pomysły i potrzeby dotyczące działań na obszarze Gminy Czerniewice jakie powinny zostać podjęte.

RYC. 3. Badanie ankietowe - ocena potrzeby realizacji projektów zgłoszonych przez obywateli (opracowanie własne)

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 20

2.2. OPIS STOPNIA ZAINTERESOWANIA INTERESARIUSZY PROCESEM OPRACOWYWANIA PROGRAMU REWITALIZACJI GMINY CZERNIEWICE.

Bardzo ważnym elementem w trakcie realizacji Programu Rewitalizacji jest właściwa komunikacja społeczna, pozwalająca na uzyskanie zaangażowania społeczności lokalnej w proces rewitalizacji na poszczególnych jego etapach. Ważny jest udział mieszkańców w programowaniu oraz podejmowaniu kluczowych decyzji. Podstawą partycypacji w tych procesach jest informacja, która ma wyjaśniać mieszkańcom wagę, odpowiedzialność i korzyści płynące dla społeczności z realizacji programu. W oparciu o przeprowadzone badanie ankietowe podczas pierwszego spotkania wśród interesariuszy rewitalizacji zostały wskazane kanały do skutecznej komunikacji.

Respondentom zadano pytanie: „W jaki sposób Pani/Pan zdaniem powinno się przekazać informację o wdrożeniu projektów rewitalizacyjnych dla Gminy Czerniewice ?”

Respondenci zgłosili potrzebę bycia informowanymi o planowanych działaniach rewitalizacyjnych i ich przebiegu. Odpowiadając na pytania wielokrotnego wyboru w sumie 51% pytanych odpowiedziało, że chętnie czytałoby informacje na temat przebiegu procesu na gminnym portalu internetowym, 4% uważa, iż skuteczna formą przekazania informacji byłyby rozwieszane na terenie gminy plakaty i ogłoszenia, 5% wskazało na lokalną prasę, 41% wskazało media społecznościowe jako najskuteczniejszy kanał informacji. Dodatkowo 32% respondentów zasygnalizowało gotowość uczestniczenia w spotkaniach na ten temat.

RYC. 4. Preferowane formy przekazywania informacji na temat działań rewitalizacyjnych (opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego)

Po analizie wyników badania jako podstawowe formy komunikacji z uczestnikami procesu przyjęto: informację w gminnym portalu internetowym informację w mediach społecznościowych organizację spotkań informacyjnych Powyższe działania mogą być prowadzone równocześnie bądź uzupełnianie innymi – w zależności od potrzeb zdiagnozowanych na etapie realizacji Programu.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 21

3. OPIS POWIĄZAŃ PROGRAMU Z DOKUMENTAMI GMINY

Niniejszy Program został opracowany z uwzględnieniem założeń i wytycznych dokumentów strategicznych i planistycznych obowiązujących dla obszaru Gminy Czerniewice w czasie jego powstawania. Dodatkowo, w odniesieniu do każdego z opisywanych dokumentów wskazano problemy zdiagnozowane na etapie jego tworzenia.

Problemy te nie zostały jednak przyjęte a priori jako podstawa wyznaczenia obszaru rewitalizacji w ramach niniejszego Programu, a potraktowane jako wskazówka i kierunek prowadzenia analiz w ramach części diagnostycznej niniejszego Programu.

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY CZERNIEWICE przyjęte Uchwałą nr XLIV/212/09 Rady Gminy Czerniewice z dnia 18 listopada 2009 r. w sprawie uchwalenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Czerniewice.

Zgodnie z zapisami Studium obszarami, które podlegają rehabilitacji i rekultywacji są układy przestrzenne, tereny i obiekty zabytkowe określone w Kierunkach rozwoju gminy jako obszary podlegające ochronie konserwatorskiej, istniejące i projektowane tereny poeksploatacyjne.

W zakresie ochrony konserwatorskiej dla obszaru Gminy Czerniewice obowiązują następujące zasady: Strefa „A" - pełnej ochrony konserwatorskiej historycznej struktury przestrzennej. Przedmiotem ochrony są: zespół sakralny w Czerniewicach oraz zespoły dworsko-parkowe w Czerniewicach, Chociwiu, Chociwku, Lipiu, Studziankach i Wielkiej Woli. Szczegółowe zasa- dy i formy obowiązującej ochrony winny zostać opracowane na etapie sporządzenia doku- mentacji dot. rewaloryzacji obiektów. Obejmuje ona obszary, na których znajdują się zespoły i obiekty zabytkowe o dużych wartościach. Ochronie podlega: komponowany, historyczny układ przestrzenny, układ komunikacyjny, podziały parcelacyjne, zabytki architektury i budownictwa, zbiorniki wodne, zespoły zieleni komponowanej. Obowiązuje priorytet zachowania, odtwarzania i eksponowania walorów zabytkowych elementów układu. Wszelkie naruszenia stanu istniejącego (w zakresie funkcji, parcelacji, przekształcenia i uzupełnienia zabudowy oraz towarzyszących jej elementów środowiska przyrodniczego) wymagają zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków; Strefa "B" - ochrony układu przestrzennego. Strefa częściowej ochrony konserwatorskiej (układu przestrzennego wsi ) została przewidziana w miejscowościach: Czerniewice, Krzemienica i Strzemeszna. Strefa ta obejmuje tereny wzdłuż głównych dróg wylotowych zawierające: historyczny układ komunikacyjny, zespoły zabytkowej i tradycyjnej, reprezentatywnej dla różnych etapów wsi oraz obszary komponowanej zieleni. Ochronie podlegają podstawowe elementy struktury przestrzennej, w tym przede wszystkim: układ komunikacyjny, zabudowa zabytkowa i tradycyjna, zasady historycznego podziału parcelacyjnego, zespoły zieleni komponowanej i rzeźba terenu; Strefa "E" - ochrony ekspozycji zabytkowych oraz szczególnie wartościowych niezabytkowych układów przestrzennych. Przedmiotem ochrony są obszary otwartego terenu pozwalające na bezpośrednią obserwację wartościowych z punktu widzenia estetycznego i historycznego zespołów obiektów, w tym przede wszystkim zespołów dworsko-parkowych i sakralnych. Strefy te należy wyznaczyć szczegółowo na etapie planu miejscowego wokół obiektów wpisanych do rejestru i ewidencji zabytków;

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 22

Strefa "K" - ochrony krajobrazu. Przedmiotem ochrony są obszary krajobrazu kulturowego o wysokich wartościach, w których obowiązuje zakaz budowy obiektów przemysłowych i wielkokubaturowych, mogących pogorszyć wartości estetyczne krajobrazu. Dla nowo projektowanych obiektów należy stosować formy architektoniczne nawiązujące do zabudowy tradycyjnej. Zachowywać i kultywować sposoby zagospodarowania zieleni wiejskiej, w tym zadrzewienia śródpolne i przydrożne z zachowaniem gatunków rodzimych.; Strefa "W" i „OW” – stanowisk archeologicznych i ochrony stanowisk archeologicznych. Przedmiotem ochrony są stanowiska archeologiczne wykazane w Archeologicznym Zdjęciu Polski oraz potencjalne stanowiska archeologiczne. Szczegółowe zasady i forma ochrony. Przed przystąpieniem do wszelkiego typu prac ziemnych w sąsiedztwie lub na terenie wy- znaczonych stanowisk archeologicznych inwestora lub wykonawcę inwestycji obowiązuje pisemne zawiadomienie WKZ o planowanych robotach ziemnych i ich zakresie: o większych robotach ziemnych (trasy komunikacyjne, rurociągi, zespoły obiektów) - na trzy miesiące przed terminem ich rozpoczęcia, o pozostałych robotach - na miesiąc przed terminem, w celu przeprowadzenia kontroli przebiegu prac i podjęcia ewentualnych badań ratowniczych. W załączeniu przedstawiono wykaz stanowisk archeologicznych oraz na planszy miejsca ich występowania.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CZERNIEWICE NA LATA 2015-2020 przyjęta Uchwałą Nr XXII/92/16 Rady Gminy Czerniewice z dnia 28 stycznia 2016 w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Gminy Czerniewice na lata 2015-2020.

Wizja Gminy Czerniewice W 2020 roku Gmina Czerniewice to gmina wychodząca naprzeciw oczekiwaniom społeczności lokalnej oraz zaspokajająca w pełni ich potrzeby. Korzystając z położenia przy ważnych szlakach komunikacyjnych oraz niewielkiej odległości od dużych centrów regionalnych, podnosi stale jakość i dostępność do oferowanych usług publicznych i atrakcji turystycznych jak i kulturalnych. Sprawne zarządzanie publiczne, współpraca samorządów, przedstawicieli sektora biznesu i organizacji pozarządowych zapewniają wysoką jakość i dostępność usług publicznych. Bogate walory przyrodnicze Gminy przyciągają turystów. Poprzez wykorzystanie Odnawialnych Źródeł Energii gmina oferuje także mieszkańcom i turystom doskonałej jakości powietrze.

Wśród założeń dokumentu wymieniono następujące cele strategiczne: cel strategiczny I – silna gospodarka lokalna oparta na kapitale intelektualnym oraz efektywnym systemie edukacji i aktywności zawodowej mieszkańców; cel strategiczny II – silna tożsamość lokalna oraz wykorzystanie atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej gminy opartej na dziedzictwie przyrodniczym; cel strategiczny III – wysoka jakość życia mieszkańców gminy oparta na rozwiniętym systemie usług publicznych; cel strategiczny IV – sprawny i efektywny system zarządzania publicznego, oparty na partnerstwie i odpowiednim wykorzystaniu zasobów.

GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH DLA GMINY CZERNIEWICE na 2017 rok przyjęty Uchwałą Nr XXXIV/169/16 Rady Gminy Czerniewice z dnia 29 grudnia 2016 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Gminy Czerniewice na 2017 rok. Zgodnie z założeniami Programu na obszarze Gminy Czerniewice planuje się realizację następujących działań:

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 23

prowadzenie w szkołach na terenie Gminy Czerniewice programów profilaktycznych poprzez edukację młodzieży, rodziców i nauczycieli w tym realizacja autorskich programów profilaktycznych; dofinansowanie działalności kulturalnej i oświatowej prowadzonej w świetlicach szkolnych, Gminnym Ośrodku Kultury w Czerniewicach, Gminnej Bibliotece Publicznej w Czerniewicach oraz świetlicach wiejskich na terenie gminy Czerniewice, mającą na celu edukację i integrację dzieci z rodzin patologicznych; współorganizowanie i dofinansowanie działalności kulturalnej i wypoczynku dla dzieci i młodzieży; wspieranie programów i przedsięwzięć opracowanych i realizowanych przez młodzież, skierowanych do grup rówieśniczych; wspomaganie konkretnych programów edukacyjnych i profilaktycznych podejmowanych przez kościół katolicki, organizacje i ruchy abstynenckie; szkolenia dla nauczycieli – realizatorów programów profilaktycznych; wspieranie działań profilaktycznych polegających na organizowaniu lokalnych imprez profilaktycznych o charakterze sportowym i rozrywkowym, oraz promujących zdrowy styl życia bez używek; wspieranie działań integrujących dzieci z rodzin patologicznych i niepełnosprawnych; prowadzenie i włączanie się do lokalnych i regionalnych kampanii edukacyjnych na tematy związane z profilaktyką problemów alkoholowych; doposażenie do prowadzonych programów profilaktycznych i promujących życie wolne od nałogów: zakup sprzętu, materiałów do wykonania prac, dekoracji oraz produktów spożywczych.

DOKUMENTY PONADLOKALNE . STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 przyjęta Uchwałą Nr XXXIII/644/13 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO z dnia 26 lutego 2013 r / dokument obowiązujący/.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice zgodny jest z priorytetami i celami rozwojowymi zapisanymi w „Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020”.

RYC. 5. Filary Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 (źródło: Strategia Rozwoju Woj. Łódzkiego 2020)

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice na lata 2016-2023 realizuje Cel horyzontalny SRWŁ nr 3. „Spójność przestrzenna”, w szczególności wpisuje się w cel strategiczny Zrównoważony rozwój przestrzenny regionu z silnie powiązanym systemem osadniczym, z nowoczesną infrastrukturą i racjonalnie wykorzystywanymi zasobami środowiska przyrodniczego. Na poziomie operacyjnym

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 24

założenia programu wpisują się w Strategiczny kierunek działań nr 9.2 Wspieranie procesów rewitalizacji i poprawa ładu przestrzennego.

RYC. 6. Cele strategiczne Strategii Rozwoju Woj. Łódzkiego 2020 (źródło: Strategia Rozwoju Woj. Łódzkiego)

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 25

4. DIAGNOZA OBSZARU CAŁEJ GMINY. WYSTĘPOWANIE CZYNNIKÓW I ZJAWISK KRYZYSOWYCH

Opisana poniżej diagnoza ma na celu zbadanie występowania negatywnych zjawisk społecznych oraz towarzyszących im dodatkowych negatywnych zjawisk w sferach: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej na obszarze gminy Czerniewice.

4.1. METODOLOGIA.

Metodologia opracowania niniejszego programu oparta jest na dwóch głównych etapach zdiagnozowania problemów i określenia potrzeb rewitalizacyjnych na obszarze gminy Czerniewice: WYZNACZENIE OBSZARU WYSTĘPOWANIA ZJAWISK KRYZYSOWYCH (ZDEGRADOWANEGO) WYZNACZENIE OBSZARU REWITALIZACJI Poniżej przedstawiono definicje głównych pojęć stosowanych w niniejszym Programie:

OBSZAR WYSTĘPOWANIA ZJAWISK KRYZYSOWYCH (ZDEGRADOWANY) - obszar gminy, który według przeprowadzonej diagnozy pozostaje w stanie kryzysowym lub istnieją przesłanki do twierdzenia, iż jest zagrożenie wystąpienia takiego stanu. Przyczyną wystąpienia stanu kryzysowego jest koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, również: niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym oraz dodatkowo negatywnych zjawisk w co najmniej jednej ze sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno- funkcjonalnej, technicznej. Obszar występowania zjawisk kryzysowych może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia na każdym z podobszarów występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych.

OBSZAR REWITALIZACJI – wyznaczony w niniejszym Programie Rewitalizacji obszar gminy obejmujący całość lub część obszaru występowania zjawisk kryzysowych cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym prowadzone są działania rewitalizacyjne. Z uwagi na znaczenie obszaru rewitalizacji dla obszaru całej gminy – zgodnie z zasadą koncentracji – realizacja działań rewitalizacyjnych wpływa na wyprowadzenie ze stanu degradacji obszarów, dla których zdiagnozowano stan kryzysowy.

PROJEKTY REWITALIZACYJNE co do zasady realizowane są na obszarach rewitalizacji. Do objęcia wsparciem można jednak dopuszczać także projekty rewitalizacyjne zlokalizowane poza tym obszarem, jeśli służą one realizacji celów wynikających z programu rewitalizacji. Zwłaszcza dotyczy to inicjatyw społecznych nakierowanych np. na aktywizację zawodową mieszkańców obszarów rewitalizacji, gdzie rozwiązania dedykowane ludności z obszaru rewitalizacji mogą być podejmowane poza obszarem rewitalizacji. Takie przypadki wymagają szerszego uzasadnienia i wskazania siły tych powiązań i efektywności oddziaływania danego projektu rewitalizacyjnego.

KOMPLEMENTARNOŚĆ PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH. Wymogiem koniecznym dla wspierania projektów rewitalizacyjnych (a także szerzej: przedsięwzięć) jest zapewnienie ich komplementarności w różnych wymiarach. W szczególności dotyczy to komplementarności: przestrzennej, problemowej, proceduralno-instytucjonalnej, międzyokresowej oraz źródeł finansowania.

Opracowano na podstawie: Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, Minister Rozwoju, Warszawa, 2 sierpnia 2016 r

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 26

4.2 DIAGNOZA SPOŁECZNA

WPROWADZENIE

Gmina Czerniewice położona jest w północno-wschodniej części województwa łódzkiego, w powiecie tomaszowskim. Przez gminę przebiega droga ekspresowa S8 Warszawa – Wrocław. Od północy sąsiaduje z gminą Rawa Mazowiecka, od wschodu z gminami Cielądz i Rzeczyca, od południa z gminami Inowłódz i Lubochnia, a od zachodu z gminą Żelechlinek. Powierzchnia gminy Czerniewice wynosi 12 773 ha. Gmina obejmuje swoim zasięgiem 36 miejscowości, które skupiono w 30 sołectwach.

Poniżej przedstawiono obszar gminy Czerniewice z podziałem na sołectwa, liczbę ich mieszkańców oraz miejscowości. Podział ten będzie podstawą do przeprowadzenia diagnozy terenu całej gminy.

Tabela nr 4. Podział gminy Czerniewice na sołectwa (na podstawie danych Urzędu Gminy). liczba ludności l.p. sołectwo miejscowości sołectwa sołectwa (2015) 1 Annopol Duży 110 Annopol Duży, Annopol Mały 2 Annów 197 Annów 3 Chociw 558 Chociw 4 Chociwek 63 Chociwel 5 Czerniewice - wieś 793 Czerniewice, Zagóry, Józefów 6 Czerniewice – os. Skarpa 265 Czerniewice – Os. Skarpa 7 Dąbrówka 155 Dąbrówka 8 Gaj 49 Gaj 9 Krzemienica 181 Krzemienica 10 Lechów 118 Lechów 11 Lipie 188 Lipie 12 Mała Wola 146 Mała Wola, Dzielnica 13 Nowa Strzemeszna 57 Nowa Strzemeszna 14 Nowe Studzianki 74 Nowe Studzianki 15 Paulinów 61 Paulinów 16 Podkonice Duże 158 Podkonice Duże 17 Podkonice Miejskie 109 Podkonice Miejskie 18 Podkońska Wola 154 Podkońska Wola, Podkonice Małe 19 Stanisławów Lipski 117 Stanisławów Lipski 20 Stanisławów Studziński 134 Stanisławów Studziński, Helenów 21 Strzemeszna 165 Strzemeszna 22 Strzemeszna Pierwsza 107 Strzemeszna Pierwsza 23 Studzianki 215 Studzianki 24 Teodozjów 63 Teodozjów 25 Turobów 108 Turobów 26 Wale 134 Wale 27 Wielka Wola 261 Wielka Wola 28 Wólka Jagielczyńska 123 Wólka Jagielczyńska 29 Zubki Duże 172 Zubki Duże 30 Zubki Małe 103 Zubki Małe Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 27

liczba ludności l.p. sołectwo miejscowości sołectwa sołectwa (2015) Razem 5 138

Najliczniej zamieszkałym sołectwem są Czerniewice – wieś, w którym zameldowanych jest 15,4% ogółu mieszkańców gminy Czerniewice, drugie co do ilości mieszkańców w gminie jest sołectwo Chociw – 10,9% ogółu mieszkańców, a trzecie sołectwo Wielka Wola zamieszkuje tylko 5% ogółu mieszkańców gminy. Najmniejsze sołectwa zamieszkuje nie więcej niż 1,5% ogółu mieszkańców ale sołectw tych jest 8 (Chociwek, Gaj, Nowa Strzemeszna, Nowe Studzianki, Paulinów, Podkonice Małe oraz Teodozjów). Władze gminy podkreślają, że na przestrzeni ostatnich lat obserwują migrację mieszkańców z małych sołectw do sołectwa Czerniewice – wieś i Czerniewice – os. Skarpa. W porównaniu z rokiem 2011 liczba mieszkańców tych dwóch sołectw wzrosła odpowiednio o 47 i 58 osób (dane GUS). Podobnej tendencji nie odnotowano już w odniesieniu do sołectwa Chociw, gdzie w porównaniu do roku 2011 liczba osób zamieszkujących zmalała o 53.

Tabela nr 5. Zmiana liczby mieszkańców gminy Czerniewice z podziałem na sołectwa w latach 2011 i 2015 (na podstawie danych Urzędu Gminy i GUS). l.p. sołectwo Liczba ludności sołectwa (2011) liczba ludności sołectwa (2015) 1 Annopol Duży 111 110 2 Annów 206 197 3 Chociw 611 558 4 Chociwek 64 63 5 Czerniewice - wieś 746 793 6 Czerniewice – os. Skarpa 207 265 7 Dąbrówka 158 155 8 Gaj 51 49 9 Krzemienica 191 181 10 Lechów 171 118 11 Lipie 187 188 12 Mała Wola 147 146 13 Nowa Strzemeszna 66 57 14 Nowe Studzianki 75 74 15 Paulinów 65 61 16 Podkonice Duże 163 158 17 Podkonice Miejskie 112 109 18 Podkońska Wola 157 154 19 Stanisławów Lipski 126 117 20 Stanisławów Studziński 136 134 21 Strzemeszna 176 165 22 Strzemeszna Pierwsza 115 107 23 Studzianki 218 215 24 Teodozjów 65 63 25 Turobów 114 108 26 Wale 141 134 27 Wielka Wola 264 261 28 Wólka Jagielczyńska 125 123 Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 28

l.p. sołectwo Liczba ludności sołectwa (2011) liczba ludności sołectwa (2015) 29 Zubki Duże 174 172 30 Zubki Małe 112 103 razem 5 254 5 138

Napływ ludności do sołectw Czerniewice – wieś i Czerniewice – os. Skarpa świadczą o dominującej roli tych ośrodków wśród innych sołectw gminy Czerniewice. Sołectwa te potrafią przezwyciężyć ogólnie obserwowaną tendencję do migracji z małych miejscowości do dużych miast.

RYC. 7. Sołectwa Gminy Czerniewice z uwzględnieniem liczby ludności w 2015 roku – kartogram (opracowanie własne)

POMOC SPOŁECZNA

Za realizację zadań z zakresu pomocy społecznej dla mieszkańców gminy Czerniewice odpowiada Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Czerniewicach. Według danych ośrodka – w roku 2015 liczba

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 29

osób z terenu całej gminy pobierających zasiłki wyniosła 531. Liczba osób zamieszkujących gminę pobierających zasiłki na przestrzeni ostatnich trzech lat malała – w roku 2014 zasiłki pobierało 535 osób, w roku 2013 liczba ta wynosiła 589 osób. Wzrastała natomiast łączna kwota wypłacanych zasiłków: w roku 2013 wypłacono ich na kwotę 720 520 zł, w roku 2014 na kwotę 747 210 zł, natomiast w roku 2015 wypłacona kwota wyniosła już 750.649 zł.

Tabela 6. Liczba i kwoty wypłaconych zasiłków (opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Czerniewicach) Liczba osób Kwota wypłaconych zasiłków Miejscowość pobierających zasiłki [PLN] 2015 2014 2013 2015 2014 2013 CAŁA GMINA 531 535 589 750.649,00 747.210,00 720.520,00

Przyczyny objęcia mieszkańców gminy Czerniewice pomocą społeczną przedstawia tabela poniżej.

Tabela. 7. Powody przyznania pomocy w latach 2012-2015 (opracowanie własne na podstawie danych GOPS Czerniewice) Lata 2012 2013 2014 2015 Powody przyznania pomocy Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba osób w osób w osób w osób w rodzin rodzin rodzin rodzin rodzinach rodzinach rodzinach rodzinie

Ubóstwo 280 892 297 927 262 786 232 678

Sieroctwo 0 0 0 0 0 0 1 2

Bezdomność 0 0 0 0 0 0 0 0

Potrzeba ochrony 44 233 45 239 46 245 46 245 macierzyństwa

W tym: 44 233 45 239 46 245 46 245 wielodzietność

Bezrobocie 152 426 156 427 134 395 112 298

Niepełnosprawność 70 195 67 173 75 176 68 159

Długotrwała lub 137 296 129 279 121 261 125 265 ciężka choroba Bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych 35 109 30 93 40 122 57 187 i prowadzenia gospodarstwa domowego – ogółem

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 30

W tym: 20 64 23 78 23 79 33 91 Rodziny niepełne

Rodziny 3 15 1 5 1 5 6 33 wielodzietne

Przemoc w rodzinie 0 0 0 0 0 0 0 0

Potrzeba ochrony 0 0 0 0 0 0 0 0 ofiar handlu ludźmi

Alkoholizm 35 105 25 80 28 102 43 126

Narkomania 0 0 0 0 0 0 0 0

Trudność w przystosowaniu do życia po 2 6 2 6 1 4 3 3 zwolnieniu z zakładu karnego

Zdarzenie losowe 0 0 2 4 2 7 4 7

W 2015 roku z pomocy społecznej najwięcej rodzin korzystało w związku z występowaniem zjawiska ubóstwa – były to aż 232 rodziny, które obejmowały łącznie 678 osób. Drugim co do wielkości powodem przyznania pomocy społecznej było występowanie długotrwałej lub ciężkiej choroby – 125 rodzin (265 osób), następnie bezrobocie – 112 rodzin (298 osób) i niepełnosprawność – 68 rodzin (159 osób). Należy zauważyć, że w/w najczęściej występujące powody korzystania z pomocy społecznej związane są z ograniczonymi dochodami lub niemożliwością zarobkowania oraz trzeba podkreślić, że jedna rodzina może korzystać z pomocy społecznej z kilku powodów.

Analizę liczby osób korzystających z pomocy społecznej w gminie Czerniewice z podziałem na sołectwa przedstawia tabela poniżej.

Tabela 8. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej z podziałem na poszczególne sołectwa w 2015 roku (opracowanie własne na podstawie danych GOPS Czerniewice). Liczba ludności liczba rodzin korzystających z pomocy l.p. sołectwo sołectwa społecznej 1 Annopol Duży 110 9 2 Annów 197 2 3 Chociw 558 70 4 Chociwek 63 1 5 Czerniewice - wieś 793 50 6 Czerniewice – os. Skarpa 265 31 7 Dąbrówka 155 10 8 Gaj 49 8 9 Krzemienica 181 21 10 Lechów 118 5 11 Lipie 188 20 12 Mała Wola 146 7 Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 31

Liczba ludności liczba rodzin korzystających z pomocy l.p. sołectwo sołectwa społecznej 13 Nowa Strzemeszna 57 8 14 Nowe Studzianki 74 5 15 Paulinów 61 0 16 Podkonice Duże 158 10 17 Podkonice Miejskie 109 2 18 Podkońska Wola 154 3 19 Stanisławów Lipski 117 10 20 Stanisławów Studziński 134 9 21 Strzemeszna 165 10 22 Strzemeszna Pierwsza 107 3 23 Studzianki 215 9 24 Teodozjów 63 1 25 Turobów 108 2 26 Wale 134 9 27 Wielka Wola 261 49 28 Wólka Jagielczyńska 123 2 29 Zubki Duże 172 1 30 Zubki Małe 103 2 razem 5 138 369

Z powyższej tabeli wynika, ze największa liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej zamieszkuje sołectwo Chociw – aż 70 rodzin, następne problem dotyczy sołectw Czerniewice – wieś (50 rodzin) oraz Wielka Wola (49 rodzin), następnie sołectwa Czerniewice – os. Skarpa (31 rodzin) oraz sołectw Krzemienica (21 rodzin) i Lipie (20 rodzin).

Ponieważ najwięcej rodzin korzysta z pomocy społecznej z powodu ubóstwa, analizie poddano rozkład występowania tego rodzaju pomocy w gminie Czerniewice z uwzględnieniem sołectw, co pokazuje kolejna tabela.

Tabela 9. liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej z powodu ubóstwa z podziałem na poszczególne sołectwa w 2015 roku (opracowanie własne na podstawie danych GOPS Czerniewice). Liczba ludności liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej l.p. sołectwo sołectwa z powodu ubóstwa 1 Annopol Duży 110 7 2 Annów 197 1 3 Chociw 558 56 4 Chociwek 63 1 5 Czerniewice - wieś 793 31 6 Czerniewice – os. Skarpa 265 18 7 Dąbrówka 155 6 8 Gaj 49 7 9 Krzemienica 181 12 10 Lechów 118 3 11 Lipie 188 10 12 Mała Wola 146 5 13 Nowa Strzemeszna 57 5 14 Nowe Studzianki 74 3 Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 32

Liczba ludności liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej l.p. sołectwo sołectwa z powodu ubóstwa 15 Paulinów 61 0 16 Podkonice Duże 158 6 17 Podkonice Miejskie 109 1 18 Podkońska Wola 154 7 19 Stanisławów Lipski 117 7 20 Stanisławów Studziński 134 7 21 Strzemeszna 165 6 22 Strzemeszna Pierwsza 107 2 23 Studzianki 215 6 24 Teodozjów 63 1 25 Turobów 108 2 26 Wale 134 6 27 Wielka Wola 261 13 28 Wólka Jagielczyńska 123 1 29 Zubki Duże 172 1 30 Zubki Małe 103 1 razem 5 138 232

Najwięcej rodzin korzysta z pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w sołectwie Chociw (56 rodzin), następnie w sołectwie Czerniewice – wieś (31 rodzin), Czerniewice – os. Skarpa (18 rodzin), potem w sołectwach Wielka Wola i Krzemienica (odpowiednio 13 i 12 rodzin).

Drugą co do liczebności grupą rodzin korzystających z pomocy społecznej są rodziny dotknięte długotrwałą lub ciężką chorobą. Dane dla tej grupy rodzin przedstawia tabela.

Tabela 10. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby z podziałem na poszczególne sołectwa w 2015 roku (opracowanie własne na podstawie danych GOPS Czerniewice). Liczba ludności liczba rodzin korzystających z pomocy l.p. sołectwo sołectwa społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby 1 Annopol Duży 110 5 2 Annów 197 0 3 Chociw 558 17 4 Chociwek 63 0 5 Czerniewice - wieś 793 23 6 Czerniewice – os. Skarpa 265 11 7 Dąbrówka 155 4 8 Gaj 49 1 9 Krzemienica 181 7 10 Lechów 118 1 11 Lipie 188 5 12 Mała Wola 146 0 13 Nowa Strzemeszna 57 5 14 Nowe Studzianki 74 2 15 Paulinów 61 0 16 Podkonice Duże 158 3 Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 33

Liczba ludności liczba rodzin korzystających z pomocy l.p. sołectwo sołectwa społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby 17 Podkonice Miejskie 109 3 18 Podkońska Wola 154 0 19 Stanisławów Lipski 117 1 20 Stanisławów Studziński 134 4 21 Strzemeszna 165 5 22 Strzemeszna Pierwsza 107 1 23 Studzianki 215 3 24 Teodozjów 63 1 25 Turobów 108 2 26 Wale 134 5 27 Wielka Wola 261 10 28 Wólka Jagielczyńska 123 2 29 Zubki Duże 172 2 30 Zubki Małe 103 2 razem 5 138 125

Najwięcej rodzin z osobami długotrwale lub ciężko chorymi zamieszkuje sołectwa Czerniewice - wieś (23 rodziny) oraz Chociw (17 rodzin), następnie sołectwa Czerniewice – os. Skarpa (11 rodzin) i Wielką Wolę (10 rodzin), a znacząca ilość takich rodzin jest też w sołectwie Krzemienica (7 rodzin).

Kolejną grupą rodzin korzystających z pomocy społecznej, którą zdecydowano się poddać analizie, były rodziny w których występuje zjawisko bezrobocia.

Tabela 11. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej z powodu występowania bezrobocia podziałem na poszczególne sołectwa w 2015 roku (opracowanie własne na podstawie danych GOPS Czerniewice). Liczba ludności liczba rodzin korzystających z pomocy l.p. sołectwo sołectwa społecznej z powodu bezrobocia 1 Annopol Duży 110 2 2 Annów 197 3 3 Chociw 558 22 4 Chociwek 63 3 5 Czerniewice - wieś 793 10 6 Czerniewice – os. Skarpa 265 1 7 Dąbrówka 155 1 8 Gaj 49 3 9 Krzemienica 181 6 10 Lechów 118 3 11 Lipie 188 2 12 Mała Wola 146 4 13 Nowa Strzemeszna 57 5 14 Nowe Studzianki 74 2 15 Paulinów 61 0 16 Podkonice Duże 158 3 17 Podkonice Miejskie 109 3 Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 34

Liczba ludności liczba rodzin korzystających z pomocy l.p. sołectwo sołectwa społecznej z powodu bezrobocia 18 Podkońska Wola 154 1 19 Stanisławów Lipski 117 3 20 Stanisławów Studziński 134 2 21 Strzemeszna 165 3 22 Strzemeszna Pierwsza 107 2 23 Studzianki 215 3 24 Teodozjów 63 0 25 Turobów 108 1 26 Wale 134 4 27 Wielka Wola 261 14 28 Wólka Jagielczyńska 123 2 29 Zubki Duże 172 1 30 Zubki Małe 103 3 razem 5 138 112

Najwięcej rodzin objętych pomocą społeczną z powodu bezrobocia jest w sołectwie Chociw (aż 22 rodziny), kolejne sołectwa ze znaczącą ilością takich rodzin to Wielka Wola (14 rodzin) i Czerniewice – wieś (10 rodzin). Mniej takich rodzin jest w sołectwie Krzemienica (6 rodzin).

Do istotnych problemów społecznych na terenie gminy Czerniewice należy zaliczyć także alkoholizm. Analizując informacje o powodach objęcia mieszkańców gminy pomocą społeczną z tego tytułu można wskazać 43 rodziny, w których skupionych jest łącznie 126 osób, jako dotknięte problemem występowania uzależnienia od alkoholu ale już dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych pokazują, że liczba taka jest niedoszacowana. Opierając się na szacunkach dokonanych przez GKRPA można wskazać na znacznie większe występowanie problemu, co pokazuje tabela poniżej.

Tabela 12. Szacowane występowanie problemów wynikających z nadużywania alkoholu w gminie Czerniewice (dane GKRPA). w gminach do 10 tys. mieszkańców Liczba osób uzależnionych od alkoholu ok. 2% populacji 130 osób Dorośli żyjący w otoczeniu alkoholika ok. 4% populacji 260 osób (współmałżonkowie, rodzice) Dzieci wychowujące się w rodzinach alkoholików ok. 4% populacji 260 osób Osoby pijące szkodliwie 5-7% populacji 320-460 osób Ofiary przemocy domowej w rodzinach z problemem 2/3 osób około 260 osób alkoholowym dorosłych oraz (dorosłych i 2/3 dzieci z tych dzieci) rodzin

Pomimo prawdopodobnego niedoszacowania liczby rodzin z problemem alkoholowym, zdecydowano o przeprowadzeniu analizy występowania tego problemu w sołectwach gminy Czerniewice w oparciu o dane GOPS Czerniewice – dane w tabeli poniżej.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 35

Tabela 13. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej z powodu występowania problemów z alkoholem z podziałem na poszczególne sołectwa w 2015 roku (opracowanie własne na podstawie danych GOPS Czerniewice). Liczba ludności liczba rodzin korzystających z pomocy sołectwa społecznej l.p. sołectwo z powodu występowania problemów z alkoholem 1 Annopol Duży 110 1 2 Annów 197 0 3 Chociw 558 4 4 Chociwek 63 0 5 Czerniewice - wieś 793 4 6 Czerniewice – os. Skarpa 265 0 7 Dąbrówka 155 2 8 Gaj 49 2 9 Krzemienica 181 2 10 Lechów 118 1 11 Lipie 188 3 12 Mała Wola 146 1 13 Nowa Strzemeszna 57 2 14 Nowe Studzianki 74 1 15 Paulinów 61 0 16 Podkonice Duże 158 2 17 Podkonice Miejskie 109 0 18 Podkońska Wola 154 1 19 Stanisławów Lipski 117 1 20 Stanisławów Studziński 134 4 21 Strzemeszna 165 1 22 Strzemeszna Pierwsza 107 1 23 Studzianki 215 1 24 Teodozjów 63 0 25 Turobów 108 2 26 Wale 134 1 27 Wielka Wola 261 6 28 Wólka Jagielczyńska 123 0 29 Zubki Duże 172 0 30 Zubki Małe 103 0 razem 5 138 43

Najwięcej rodzin korzysta z pomocy społecznej z tytułu występowania problemów z alkoholem w sołectwie Wielka Wola (6 rodzin), następne w kolejności co do liczby rodzin z problemem alkoholowym korzystających z pomocy społecznej są sołectwa Chociw, Czerniewice – wieś i Stanisławów Studziński (po 4 rodziny).

PRZESTĘPCZOŚĆ

Za bezpieczeństwo mieszkańców gminy Czerniewice odpowiada Komenda Powiatowa Policji w Tomaszowie Mazowieckim – Komisariat Policji w Czerniewicach. Liczba przestępstw na terenie gminy na koniec 2015 roku wyniosła 134 i w ujęciu na sołectwa przedstawia się następująco: Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 36

Tabela 14. Liczba przestępstw z podziałem na poszczególne sołectwa w 2015 roku (opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy). l.p. sołectwo Liczba ludności sołectwa Przestępstwa 1 Annopol Duży 110 2 2 Annów 197 1 3 Chociw 558 6 4 Chociwek 63 0 5 Czerniewice - wieś 793 33 6 Czerniewice – os. Skarpa 265 11 7 Dąbrówka 155 2 8 Gaj 49 1 9 Krzemienica 181 16 10 Lechów 118 3 11 Lipie 188 5 12 Mała Wola 146 2 13 Nowa Strzemeszna 57 1 14 Nowe Studzianki 74 1 15 Paulinów 61 0 16 Podkonice Duże 158 6 17 Podkonice Miejskie 109 2 18 Podkońska Wola 154 1 19 Stanisławów Lipski 117 4 20 Stanisławów Studziński 134 3 21 Strzemeszna 165 6 22 Strzemeszna Pierwsza 107 4 23 Studzianki 215 5 24 Teodozjów 63 0 25 Turobów 108 1 26 Wale 134 1 27 Wielka Wola 261 12 28 Wólka Jagielczyńska 123 3 29 Zubki Duże 172 1 30 Zubki Małe 103 1 razem 5 138 134

W roku 2015 najwięcej przestępstw odnotowano w sołectwie Czerniewice – wieś (33 przestępstwa), gdzie wystąpiła kumulacja zdarzeń – uszkodzenia ciała, uszkodzenia mienia, włamania, kradzieże, prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu i inne. Kolejne sołectwa pod względem liczby przestępstw to Krzemienica (16 przestępstw), Wielka Wola (12 przestępstw) i Czerniewice – os. Skarpa (11 przestępstw).

4.3. DIAGNOZA GMINY W POZOSTAŁYCH SFERACH

SFERA GOSPODARCZA

PODMIOTY GOSPODARCZE Na koniec 2015 roku w gminie Czerniewice zarejestrowano 343 podmioty prowadzące działalność gospodarcza na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 37

(CEIDG). Informacją niepokojącą jest liczba podmiotów, które w roku 2015 zostały wyrejestrowane lub zawiesiły swoją działalność – było to aż 150 podmiotów. Zestawienie liczby podmiotów gospodarczych aktywnych oraz wykreślonych lub zawieszonych zawiera tabela poniżej.

Tabela 15. Podmioty gospodarcze w 2015 roku (dane CEIDG). Liczba Stosunek Liczba Stosunek aktywnych liczby wykreślonych liczby podmiotów podmiotów lub podmiotów liczba gospodarczych gospodarczy zawieszonych zawieszonych ludności ch do liczby podmiotów lub l.p. Sołectwo sołectwa ludności gospodarczych wykreślonych (2015) do liczby podmiotów aktywnych (%) 1 Annopol Duży 110 6 5,4 4 66,7 2 Annów 197 13 6,6 7 53,8 3 Chociw 558 21 3,7 9 42,8 4 Chociwel 63 2 3,2 1 50,0 5 Czerniewice - wieś 793 128 16,1 45 35,1 6 Czerniewice – Osiedle 265 21 7,9 14 66,7 Skarpa 7 Dąbrówka 155 9 5,8 4 44,4 8 Gaj 49 1 2,0 0 0 9 Krzemienica 181 21 11,6 4 19,0 10 Lechów 118 6 5,0 2 33,3 11 Lipie 188 12 6,4 4 33,3 12 Mała Wola 146 7 4,8 3 42,8 13 Nowa Strzemeszna 57 1 1,7 2 200 14 Nowe Studzianki 74 3 4,0 3 100 15 Paulinów 61 3 4,9 1 33,3 16 Podkonice Duże 158 11 6,9 4 36,3 17 Podkonice Miejskie 109 14 12,8 3 21,4 18 Podkońska Wola 154 7 4,5 5 71,4 19 Stanisławów Lipski 117 4 3,4 1 25,0 20 Stanisławów 134 5 3,7 1 20,0 Studziński 21 Strzemeszna 165 11 6,7 2 18,1 22 Strzemeszna Pierwsza 107 9 8,4 3 33,3 23 Studzianki 215 5 2,3 3 60,0 24 Teodozjów 63 1 1,6 1 100 25 Turobów 108 1 0,9 4 400 26 Wale 134 2 1,5 2 100 27 Wielka Wola 261 4 1,5 8 200 28 Wólka Jagielczyńska 123 2 1,6 1 50,0 29 Zubki Duże 172 10 5,8 7 70,0 30 Zubki Małe 103 3 2,9 2 66,7 Razem 5 138 343 - 150 -

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 38

Najbardziej przedsiębiorczy mieszkańcy zamieszkują sołectwa Czerniewice – wieś, Krzemienice i Podkonice Miejskie. Na drugim biegunie – z najmniej przedsiębiorczymi mieszkańcami plasują się sołectwa: Nowa Trzemeszna, Teodozjów, Wale, Wielka Wola i Turobów. Na te informacje należy nałożyć jeszcze dane o liczbie zlikwidowanych lub zawieszonych podmiotów gospodarczych. Liczbowo najgorzej wypadają sołectwa: Czerniewice – wieś, Czerniewice – os. Skarpa, Chociw, Wielka Wola i Zubki Duże ale już biorąc pod uwagę stosunek liczby zamykanych lub zawieszanych podmiotów gospodarczych do liczby podmiotów aktywnych, katastrofalną sytuację obserwujemy w sołectwach: Turobów, Wielka Wola, Nowa Strzemeszna, Nowe Studzianki, Teodozjów i Wale. Należy jednak podkreślić, że analiza liczby podmiotów gospodarczych dla całej gminy Czerniewice jest zła.

Pod względem rodzaju działalności gospodarczej (Polska Klasyfikacja Działalności – PKD) w 2015 dominowały usługi z zakresu transportu drogowego – 20 podmiotów, budowy i montażu konstrukcji dachowych – 12 podmiotów, sprzedaży hurtowej – 11 podmiotów, sprzedaż samochodów i furgonetek – 11 podmiotów, naprawa pojazdów – 9 podmiotów. Wg klasyfikacji PKD tylko dwa podmioty gospodarcze deklarowały jako główny przedmiot swojej działalności usługi związane z obsługą osób odwiedzających gminę – restauracje i gastronomia. Przy potencjale, jakim jest lokalizacja na terenie gminy Czerniewice 3 węzłów zjazdowych na droga ekspresowa S8 oraz położonych na terenie gminy kompleksów leśnych (Lasy Spalskie) i parków (4 obszary parkowe), jest to znikoma liczba.

ROLNICTWO Gmina Czerniewice ma charakter typowo rolniczy – w jej krajobrazie dominują pola uprawne, które uzupełniane są sadami i przydomowymi ogródkami. Największą przydatność rolniczą w gminie Czerniewice wykazują gleby brunatne III klasy bonitacyjnej, występujące w sołectwie Czerniewice – wieś, Wielka Wola, Lechów, Dąbrówka i Chociw. Gleby IV klasy bonitacyjnej, również przydatne w rolnictwie, występują w paśmie Chociw – Krzemienica. Użytki rolne, na które składają się grunty orne, sady, łąki i pastwiska, stanowią łącznie 8 429 ha (tj. 66,5 % powierzchni gminy) ale – na podstawie danych z Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku – obsiane jest 5 746 ha (tj. 44,9% powierzchni gminy).

TURYSTYKA Gospodarczy potencjał turystyczny Gminy Czerniewice jest niewykorzystany. Jako podano powyżej, przez gminę przebiega droga ekspresowa S8. Ponadto na terenie gminy zlokalizowano: szlak konny, który jest inwestycją Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi – w Strzemesznie przy OSP znajduje się miejsce postojowe dla podróżujących tym szlakiem, szlak kulinarny województwa łódzkiego z produktami regionalnymi „Babka znad Stawu” z Podkonic Dużych, „Sernik wielki” z Wielkiej Woli, ser żółty z Teodozjowa oraz kluski gospodarskie wyrabiane tradycyjnie w Chociwiu, szlak rowerowy, utworzony z inicjatywy Lokalnej Grupy Działania „Tradycja Kultura Rozwój”, prowadzący przez Lasy Spalskie i jego atrakcje. Problemem w gminie Czerniewice brak jest bazy noclegowej, w tym brak gospodarstw agroturystycznych. Działalność gastronomiczna, o czym wspomniano wcześniej, prowadzona jest w dwóch punktach, w tym jeden funkcjonuje w ramach stacji paliw i stanowi ofertę dla osób przejeżdżających przez region, nie zaś dla turystów. Przy potencjale turystycznym, brak jest podmiotów gospodarczych, prowadzących działalność gospodarczą nakierowaną na obsługę ruchu turystycznego w otoczeniu obiektów zabytkowych, będących przedmiotem zainteresowania turystów (otoczenie obiektów zabytkowych w Czerniewicach, Krzemienicy, dawne stawy rybne w Czerniewicach, czy parki i lasy w miejscowości Czerniewice, Wielka Wola).

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 39

RYNEK PRACY Bezrobocie rejestrowane w gminie Czerniewice wynosiło w 2015 roku 11,4% (10,7% wśród kobiet i 11,9% wśród mężczyzn). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Czerniewice wynosi 3 258,86 PLN, co odpowiada 78,50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Czerniewice 383 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 91 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi -292. Spośród 3 242 osób w wieku produkcyjnym zamieszkujących gminę w 2015 roku, udział osób bezrobotnych wyniósł 233 osoby. Sołectwami, w których zdiagnozowano występowanie największej liczby osób bezrobotnych w roku 2015 były: Czerniewice – wieś (42 osoby), Podkonice Miejskie (25 osób), Zubki Małe (23 osoby), Turobów (21 osób), Krzemienica (18 osób), Wólka Jagielczyńska (14 osób), Wielka Wola (12 osób).

SFERA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNA

DOSTĘP DO EDUKACJI Na obszarze gminy Czerniewice brak jest żłobków oraz innych form opieki nad dziećmi do lat 3. W roku szkolnym 2014/2015 edukację na poziomie podstawowym i gimnazjalnym zapewniają: Zespół Szkół i Przedszkola w Czerniewicach, w którego skład wchodzą: - przedszkole w Czerniewicach (50 dzieci), - publiczna szkoła podstawowa w Czerniewicach (220) uczniów), - publiczna szkoła podstawowa w Czerniewicach - filia w Podkonicach Dużych (39 uczniów), - publiczne gimnazjum w Czerniewicach (155 uczniów), Publiczna Szkoła Podstawowa w Lipiu (79 uczniów).

Problemem w zakresie dostępu do placówek edukacyjnych jest brak miejsc w przedszkolach – w roku 2015 w gminie Czerniewice było 463 dzieci w wieku przedszkolnym, z których 332 nie uczęszczało do przedszkola lub innej placówki wychowania przedszkolnego na terenie gminy. Gmina dysponuje zaledwie 50 miejscami przedszkolnymi i wg danych Urzędu Gminy na podstawie złożonych podań miejsc zabrakło dla 134 dzieci. Najwięcej podań spłynęło do Urzędu Gminy z terenu sołectw Czerniewice – wieś i Wielka Wola (odpowiednio po 32 podania), następnie z sołectwa Krzemienice (22 podania) oraz sołectw Strzemeszna (17 podań), Strzemeszna Pierwsza (16 podań) i Czerniewice – os. Skarpa (15 podań).

DOSTĘP DO INFRASTRUKTURY KULTURY, SPORTU I REKREACJI Ofertę kulturalną gminy Czerniewice zapewniają: Gminny Ośrodek Kultury w Czerniewicach, Gminna Biblioteka Publiczna, świetlice wiejskie. Organizatorem życia kulturalnego jest GOK w Czerniewicach, realizujący zadania z zakresu zapewnienia dostępu do kultury oraz zapewnienia oferty spędzania czasu wolnego dla osób z obszaru gminy. Aktywność GOK to m.in. organizacja pracy i zapewnienie miejsca do prowadzenia cyklicznych zajęć wokalnych zespołu "Czerniewiczanie" (2 godz. w tygodniu), zajęć wokalnych w ramach zespołu "Orkiestra Dęta" (2 godz. w tygodniu), zajęć wokalno-instrumentalnych dla dzieci i młodzieży Szkole Podstawowej w Lipiu (2 godz. w tygodniu) oraz zajęć wokalno-instrumentalnych dla dzieci i młodzieży GOK w Czerniewicach (2 godz. w tygodniu). Gminna Biblioteka Publiczna jest ważnym obiektem na terenie gminy, jedną z pierwszych instytucji kultury jakie rozpoczęły działalność po II wojnie światowej. Od 1990 r. biblioteka mieści się w budynku będącym własnością gminy. Przeprowadzone remonty w kolejnych latach poprawiły warunki lokalowe. Poziom oferowanych tu usług należy ocenić jako bardzo wysoki a ofertę biblioteki jako innowacyjną. Zdobyte nagrody to m.in. nagroda I stopnia w konkursie „Biblioteka roku 1995” dla Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 40

gminy Czerniewice w kategorii bibliotek gminnych, nagroda Wojewody Piotrkowskiego dla gminy Czerniewice w wojewódzkim konkursie „Najaktywniejsza gmina wiejska w zakresie kultury w 1996 r.”, wyróżnienie Wojewody Piotrkowskiego dla gminy Czerniewice w wojewódzkim konkursie „Najlepsza biblioteka w gminie wiejskiej w 1998 roku”. W 2002 r. działał w bibliotece Punkt Informacji Europejskiej, zaś od stycznia 2004 r. do końca roku 2005 funkcjonowało Gminne Centrum Informacji. Obie w/w instytucje kultury współpracują ze sobą przy organizacji wydarzeń kulturalnych, m.in. organizowanych cyklicznie rodzinnych rajdów rowerowych, konkursów gminnych i wystaw. Problemem gminy Czerniewice jest brak miejsca organizacji imprez plenerowych pozwalającego na realizację imprez z zapewnieniem uczestnictwa w nich mieszkańców wszystkich miejscowości gminy. Na obszarze gminy Czerniewice funkcjonuje 5 obiektów sportowych, które zostały zrealizowane w ostatnich latach: boisko Orlik przy ZSiP w Czerniewicach, kort tenisowy w parku w Czerniewicach, siłownia zewnętrzna w parku w Czerniewicach, boisko uniwersalne przy Publicznej Szkole Podstawowej w Lipiu oraz siłownia zewnętrzna w zabytkowym parku w Lipiu.

INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA W zakresie ochrony zdrowia mieszkańcy gminy Czerniewice korzystają z usług Centrum Medycznego „Czerniewice”, które jest spółką będącą w 100% własnością gminy. Centrum zlokalizowane jest przy ulicy Mazowieckiej 34 w Czerniewicach. W zakładzie tym przyjmuje 1 lekarz pediatra i 2 lekarzy rodzinnych. Infrastrukturę ochrony zdrowia uzupełnia NZOZ „SZEL – STOM”, świadczący usługi z zakresu stomatologii. Na obszarze gminy działa też jeden punkt apteczny oraz apteka – oba zlokalizowane w miejscowości Czerniewice, sołectwo Czerniewice – wieś.

DROGI Układ dróg na obszarze gminy Czerniewice tworzą: droga ekspresowa S8, będącą elementem sieci TEN-T, o długości 12,1 km na obszarze gminy, droga wojewódzka nr 726, rozprowadzająca ruch z dróg krajowych nr 48 i 72, o długości 5,9 km na obszarze gminy, drogi powiatowe o długości 43,3 km na obszarze gminy, drogi gminne o długości 57,6 km. Układ drogowy generuje dla gminy Czerniewice dwa rodzaje zagrożeń – niska emisja oraz przekroczenie norm hałasu. Z badan natężenia ruchu przeprowadzonych dla drogi ekspresowej S8 w 2010 roku wynika, że dobowy ruch samochodów wynosi ponad 30 tys. pojazdów.

GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Gmina Czerniewice jest zwodociągowana w około 99%, a źródła wody znajdują się w 4 ujęciach Chociw, Turobów, Dąbrówka i Stanisławów Studziński. Jakość wody jest bardzo dobra. O wiele gorzej wygląda sytuacja ze skanalizowaniem gminy i oczyszczaniem ścieków. Długość sieci kanalizacyjnej to zaledwie 26,6 km, a pierwsza, gminna oczyszczalnia ścieków została uruchomiona w 2003 roku w miejscowości Zagórze, sołectwo Czerniewice – wieś. Oczyszczalnia ma przepustowość 140 dm3/d, a jej oczyszczone ścieki są odprowadzane do rz. Krzemionki. Druga oczyszczalnia została wybudowana w sołectwie Podkonice Duże. Ścieki z gospodarstw domowych gromadzone są w szambach, a następnie – w większości – zagospodarowywane na własne potrzeby. Aby zmienić ten trend, gmina promuje budowę oczyszczalni przydomowych – wybudowano ich 50 w sołectwach Nowa Strzemeszna, Annopol Duży, Paulinów.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 41

SIEĆ GAZOWA Przez obszar gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia ale żadna z miejscowości nie posiada instalacji gazowych.

ZAOPATRZENIE W CIEPŁO Na terenie gminy Czerniewice nie funkcjonuje scentralizowany system grzewczy, a potrzeby cieplne zaspokajane są poprzez: lokalne kotłownie opalane węglem, olejem opałowym i gazem, kotłownie zlokalizowane na terenie zakładów produkcyjnych (węglowe, olejowe, na biomasę), indywidualne źródła i urządzenia cieplne na węgiel, drewno i odpady drzewne); szacowane wykorzystanie nośników energii w tej grupie wygląda następująco: - drewno – 34%, - węgiel – 53%, - gaz – 2%, - olej opałowy – 11%.

ZDEGRADOWANE PRZESTRZENIE PUBLICZNE O WARTOŚCI KULTUROWEJ I PRZYRODNICZEJ Z uwagi na ulicowy charakter wsi oraz uwarunkowania historyczne, na obszarze gminy nie wykształciły się wysokiej jakości przestrzenie publiczne. Miejscem potencjalnie najlepszym do realizacji tego typu funkcji jest miejscowość Czerniewice w sołectwie Czerniewice - wieś. Uwagę zwraca tu niezagospodarowany plac w centrum miejscowości, w sąsiedztwie parku. Dodatkowo zagospodarowania wymagają tereny otoczenia obiektów zabytkowych (przy kościołach w Czerniewicach i Krzemienicy). Pozostawienie ich bez interwencji grozi zagrożeniem bezpieczeństwa użytkowników przestrzeni.

FOT. 5. Czerniewice – niezagospodarowana, ogólnodostępna przestrzeń publiczna (fot . własna).

Na obszarze gminy odnotowano 3 takie obszary – 2 w sołectwie Czerniewice – wieś (plac w centralnej części wsi Czerniewice i plac w rejonie stawów) oraz 1 w sołectwie Krzemienica (plac we wsi Krzemienica).

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 42

SFERA ŚRODOWISKOWA

PRZYRODA W rozumieniu ustawy o ochronie przyrody, na terenie gminy Czerniewice funkcjonują: Spalski Park Krajobrazowy, chroniący szczególne wartości przyrodnicze, krajobrazowe i historyczno-kulturowe, Piliczańsko-Radomszczański Obszar Ochrony Krajobrazu, Obszar Chronionego Krajobrazu Górnej Rawki, pomniki przyrody zlokalizowane w sołectwach Chociw i Czerniewice – wieś. Dodatkowo, w obszarach zurbanizowanych ważną rolę pełnią zabytkowe parki wiejskie: Park zabytkowy w Chociwiu, Park zabytkowy w Chociwku, Park zabytkowy w Czerniewicach, Park zabytkowy w Lipiu, Park zabytkowy w Studziankach, Park zabytkowy w Wielkiej Woli. Niestety większość z tych parków jest zaniedbana i wymaga działań rewaloryzacyjnych. Jednym z chlubnych wyjątków jest zakończona w ubiegłym roku rewitalizacja parku w Lipiu, który stał się modelową przestrzenia publiczną, z nowymi funkcjami rekreacyjnymi i wypoczynkowymi przy zachowaniu dotychczasowego, parkowego charakteru. Gmina Czerniewice leży w zlewni rzeki Pilicy (rzeka Lubocza i Gać w północnej części gminy) i Bzury (rzeka Krzemionka w południowej części gminy). Na terenie gminy znajdują się też małe zbiorniki wodne – głównie po wyrobiskach gliny (nie zewidencjonowane), zbiorniki ppoż (sołectwa Wielka Wola i Trzemeszno) oraz stawy rybne (Chociw, Chociwek i Studzianki). Stawy rybne w sołectwie Czerniewice – wieś zostały zlikwidowane, a teren po nich oczekuje na podjęcie działań rewitalizacyjnych i nadanie im nowych funkcji. Obrazu stosunków wodnych dopełniają wody podziemne, które na terenie gminy Czerniewice należą do wysokiej jakości i nadają się do celów pitnych i gospodarczych przy zastosowaniu prostych procesów uzdatniających. W gminie funkcjonują 4 ujęcia takiej wody w sołectwach Chociw, Turobów, Dąbrówka i Stanisławów Studziński.

ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA Na terenie gminy Czerniewice rozpoznano dwa istotne źródła zagrożenia dla środowiska: niska emisja związana z występowaniem obszarów zwartej zabudowy oraz ruchem samochodowym na drodze ekspresowej S8, przekroczenie norm hałasu związane z ruchem samochodowym na drodze ekspresowej S8. Oba te zagrożenia występują w sołectwach położonych bezpośrednio przy drodze S8, tj. Lechów, Czerniewice - wieś, Krzemienica, Podkońska Wola.

SFERA TECHNICZNA

OBIEKT SŁUŻBY ZDROWIA Istniejący w centralnej miejscowości gminy ośrodek częściowo spełnia swoją funkcję, zakres świadczonych w nim usług oraz stan wyposażenia obiektu jest jednak niewystarczający. Poprawy wymaga dostępność budynku (aktualnie obiekt nie spełnia wymogów w zakresie dostępu dla osób niepełnosprawnych). Uporządkowaniu podlegać też powinno zagospodarowanie otoczenia budynku (niewystarczająca ilość miejsc postojowych, stan dojść do budynku, stan zieleni). Budynek jest w części nieużytkowany, należy przeprowadzić prace mające na celu zlokalizowanie w nim funkcji z zakresu ochrony zdrowia i profilaktyki. Przychodnia winna zostać dostosowana do wymagań zapewniających komfort i bezpieczeństwo pacjentów, obsługi osób niepełnosprawnych oraz

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 43

koniecznego poszerzenia usług zdrowotnych poprzez adaptacje nieużywanych pomieszczeń na potrzeby z zakresu usług stomatologicznych, ginekologicznych i kardiologicznych).

ZDEGRADOWANE OBIEKTY ZABYTKOWE Gmina Czerniewice charakteryzuje się znacznym udziałem obiektów i obszarów zabytkowych w swojej strukturze, jednak problemem jest postępująca degradacja tych obiektów.

Tabela 16. Ocena stanu zachowania obiektów i obszarów zabytkowych (opracowanie na podstawie danych Urzędu Gminy). Lp. Zabytek wpisany do rejestru zabytków Stan zachowania Uwagi województwa łódzkiego 1. Park dworski w Chociwiu (XVII-XIX w.) dobry 1. Park dworski w Chociwku (pocz. XIX w.) - średni łącznie z zespołem stawów 2. Kościół drewniany rzymskokatolicki pw. św. zły Obiekt Andrzeja Ap. W Czerniewicach (ok. 1423 r.) przygotowany do podjęcia prac konserwatorskich 3. Dzwonnica w Czerniewicach ( (II poł. XVIII w.) średni 4. Park dworski w Czerniewicach (XIX w.) zły 5. Kościół murowany rzymskokatolicki pw. św. zły Obiekt Jakuba Ap. w Krzemienicy (1698-1600) przygotowany do podjęcia prac konserwatorskich Park podworski w Lipiu (XIX w.) bardzo dobry Rewaloryzacja parku 6. zakończona w 2016 r. 7. Kapliczka z piaskowca w Lipiu (ok. 1635 r.) zły 8. Kapliczka z piaskowca w Lipiu (1635 r.) zły 9. Park dworski w Studziankach (XIX w.) dobry 10. Drewniana olejarnia w Teodozjowie (1860 r.) zły 11. Park dworski w Wielkiej Woli (poł. XIX w.) zły 12. Kaplica św. Rocha w Zagórzu (XIX w.) średni

Według danych z Urzędu Gminy, problem degradacji zabytków dotyczy przede wszystkim obiektów sakralnych: zespołu kościoła par. p.w. św. Andrzeja Apostoła (św. Małgorzaty) z dzwonnicą w Czerniewicach oraz zespołu kościoła par. p.w. św. Jakuba Apostoła w Krzemienicy.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 44

FOT. 6. Krzemienica – obiekt sakralny wymagający rewitalizacji (fot. własna).

ZDEGRADOWANE OBIEKTY PUBLICZNE Na obszarze gminy zlokalizowanych jest kilka obiektów, będących własnością gminy lub pełniących funkcje publiczne, których stan techniczny jest zły i wymaga pilnych działań naprawczych. Poniżej zestawienie tych obiektów.

Tabela 17. Budynki pełniące funkcje edukacyjne i kulturalne (dane Urzędu Gminy) L.p. Sołectwo Rodzaj budynku Stan techniczny obiektu 1. Czerniewice Zespół Szkół Średni ( właśnie ruszają - wieś i Przedszkola w prace remontowo – termo Czerniewicach modernizacyjne) 2. Czerniewice Przedszkole Zły - wieś 3. Czerniewice Budynek centrum Zły - wieś medycznego 4. Czerniewice Zespół obiektów Zły – wieś dawnej spółdzielni 5. Czerniewice Świetlica wiejska w Zły - wieś Czerniewicach 6. Wielka Zespół dawnych Zły Wola obiektów usługowych

Według danych z Urzędu Gminy, wszystkie w/w obiekty są w złym stanie technicznym i wymagają podjęcia działań rewitalizacyjnych.

PODSUMOWANIE Podsumowanie zjawisk negatywnych występujących w gminie Czerniewice przedstawiają tabele poniżej: pierwsza dotyczy wybranych wskaźników opisujących negatywne zjawiska w strefie społecznej, druga dotyczy pozostałych sfer: gospodarczej, funkcjonalno-przestrzennej, środowiskowej i technicznej. Jako sołectwa kwalifikujące się do objęcia pogłębioną diagnozą społeczną zostaną wskazane te sołectwa, które wykażą koncentrację wartości zjawisk negatywnych.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 45

Tabela 18. Podsumowanie wskaźników diagnozy społecznej Lp. Sołectwo Liczba Rodziny objęte Rodziny dotknięte Rodziny dotknięte Rodziny dotknięte Rodziny z przestępstwa ludności pomocą społeczną ubóstwem długotrwała lub bezrobociem problemem ciężką chorobą alkoholowym Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % Liczba % 1 Annopol Duży 110 9 2,4 7 3,0 5 4,0 2 1,8 1 2,3 2 1,5 2 Annów 197 2 0,5 1 0,5 0 0 3 2,7 0 0 1 0,7 3 Chociw 558 70 19,0 56 24,1 17 13,6 22 19,7 4 9,4 6 4,6 4 Chociwek 63 1 0,3 1 0,5 0 0 3 2,7 0 0 0 0 5 Czerniewice – 13,5 13,3 23 18,4 8,9 9,4 wieś 793 50 31 10 4 33 24,6 6 Czerniewice – 8,4 7,6 11 8,8 0,8 0 oś. Skarpa 265 31 18 1 0 11 8,2 7 Dąbrówka 155 10 2,7 6 2,6 4 3,2 1 0,8 2 4,6 2 1,5 8 Gaj 49 8 2,2 7 3,0 1 0,8 3 2,7 2 4,6 1 0,7 9 Krzemienica 181 21 5,7 12 5,1 7 5,6 6 5,5 2 4,6 16 11,9 10 Lechów 118 5 1,3 3 1,3 1 0,8 3 2,7 1 2,3 3 2,2 11 Lipie 188 20 5,4 10 4,3 5 4,0 2 1,8 3 7,0 5 3,7 12 Mała Wola 146 7 1,9 5 2,1 0 0 4 3,6 1 2,3 2 1,5 13 Nowa 2,2 2,1 5 4,0 4,4 4,6 Strzemeszna 57 8 5 5 2 1 0,7 14 Nowe 1,3 1,2 2 1,6 1,8 2,3 Studzianki 74 5 3 2 1 1 0,7 15 Paulinów 61 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 16 Podkonice 2,7 2,6 3 2,4 2,7 4,6 Duże 158 10 6 3 2 6 4,6 17 Podkonice 0,5 0,5 3 2,4 2,7 0 Małe 109 2 1 3 0 2 1,5 18 Podkonice 0,8 3,0 0 0 0,8 2,3 Miejskie 154 3 7 1 1 1 0,7 19 Stanisławów 2,7 3,0 1 0,8 2,7 2,3 Lipski 117 10 7 3 1 4 3,0 20 Stanisławów 2,4 3,0 4 3,2 1,8 9,4 Studziński 134 9 7 2 4 3 2,2 21 Strzemeszna 165 10 2,7 6 2,6 5 4,0 3 2,7 1 2,3 6 4,6 22 Strzemeszna 0,8 0,9 1 0,8 1,8 2,3 Pierwsza 107 3 2 2 1 4 3,0 23 Studzianki 215 9 2,4 6 2,6 3 2,4 3 2,7 1 2,3 5 3,7 24 Teodozjów 63 1 0,3 1 0,5 1 0,8 0 0 0 0 0 0 25 Turobów 108 2 0,5 2 0,9 2 1,6 1 0,8 2 4,6 1 0,7 26 Wale 134 9 2,4 6 2,6 5 4,0 4 3,6 1 2,3 1 0,7 27 Wielka Wola 261 49 13,4 13 5,6 10 8,0 14 12,5 6 14,0 12 9,0 28 Wólka 0,5 0,5 2 1,6 1,8 0 Jagielczyńska 123 2 1 2 0 3 2,2 29 Zubki Duże 172 1 0,3 1 0,5 2 1,6 1 0,8 0 0 1 0,7 30 Zubki Małe 103 2 0,5 1 0,5 2 1,6 3 2,7 0 0 1 0,7 CAŁA GMINA 5 138 369 100 232 100 125 100 112 100 43 100 134 100

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 47

Legenda – sposób wyliczania wskaźników: - % rodzin objętych pomocą społeczną wyliczono ze stosunku liczby rodzin korzystających z pomocy społecznej w danym sołectwie do liczby wszystkich rodzin korzystających z pomocy społecznej w gminie, - % % rodzin dotkniętych ubóstwem wyliczono ze stosunku liczby tych rodzin w danym sołectwie do liczby wszystkich rodzin dotkniętych ubóstwem w gminie, - % rodzin w których znajdują się osoby dotknięte bezrobociem wyliczono ze stosunku liczby tych rodzin w danym sołectwie do liczby rodzin w których znajdują się osoby niepełnosprawnością w gminie, - % rodzin w których znajdują się osoby dotknięte występowaniem długotrwałej lub cięzkiej wyliczono ze stosunku liczby tych rodzin w danym sołectwie do liczby rodzin w których znajdują się osoby niepełnosprawnością w gminie, - % rodzin w których występuje problem związany z nadużywaniem alkoholu wyliczono ze stosunku tych rodzin w danym sołectwie do liczby rodzin w których występuje problem alkoholowy w gminie, - % przestępstw wyliczono ze stosunku liczby przestępstw w danym sołectwie do liczby przestępstw w gminie.

Tabela 19. Podsumowanie wskaźników diagnozy w pozostałych sferach: gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej i technicznej Lp. Sołectwo Liczba Liczba Stosunek Obszary Liczba dzieci, Zdegradowane Budynki ludności zawieszonych lub zawieszonych lub notowanych które nie zostały obszary o wartości użyteczności wykreślonych wykreślonych przekroczeń przyjęte do przyrodniczej lub publicznej w złym podmiotów podmiotów zanieczyszczeń przedszkola kulturowej oraz stanie gospodarczych gospodarczych do powietrza z powodu braku zdegradowane technicznym podmiotów miejsc przestrzenie aktywnych publiczne Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba 1 Annopol Duży 110 4 66,7 - - - 2 Annów 197 7 53,8 - - - 3 Chociw 558 9 42,8 - - - 4 Chociwek 63 1 50,0 - - - 5 Czerniewice – 793 45 35,1 1 32 2 4 wieś 6 Czerniewice – 265 14 66,7 - 15 - - oś. Skarpa 7 Dąbrówka 155 4 44,4 - - - 8 Gaj 49 0 0 - - - 9 Krzemienica 181 4 19,0 1 22 1 - 10 Lechów 118 2 33,3 1 - - 11 Lipie 188 4 33,3 - 2 - 12 Mała Wola 146 3 42,8 - - - 13 Nowa 57 2 200 - - - Strzemeszna 14 Nowe 3 - - Studzianki 74 100 - 15 Paulinów 61 1 33,3 - - - 16 Podkonice 4 - - Duże 158 36,3 - 17 Podkonice 109 3 21,4 - - - Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 49

Małe 18 Podkonice 154 5 71,4 1 - - Miejskie 19 Stanisławów 117 1 25,0 - - - Lipski 20 Stanisławów 134 1 20,0 - - - Studziński 21 Strzemeszna 165 2 18,1 - 17 - - 22 Strzemeszna 107 3 33,3 - 16 - - Pierwsza 23 Studzianki 215 3 60,0 - - - 24 Teodozjów 63 1 100 - 1 - 25 Turobów 108 4 400 - - - 26 Wale 134 2 100 - - - 27 Wielka Wola 261 8 200 - 32 1 1 28 Wólka 123 1 50,0 - - - Jagielczyńska 29 Zubki Duże 172 7 70,0 - - - 30 Zubki Małe 103 2 66,7 - - - CAŁA GMINA 5 138 150 - -

Legenda – sposób wyliczenia wskaźnika: - % liczby zawieszonych lub wykreślonych podmiotów gospodarczych wyznacza stosunek ich liczby do aktywnych podmiotów gospodarczych na terenie gminy

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 50

5. WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO

Na podstawie prac diagnostycznych jako obszary zdegradowane na obszarze Gminy Czerniewice obejmujący sołectwa: Czerniewice - wieś, na obszarze którego stwierdzono koncentrację negatywnych zjawisk społecznych (m.in. liczba rodzin objętych pomocą społeczną, liczba rodzin w których występuje problem z nadużywaniem alkoholu oraz liczba przestępstw) oraz współwystępowanie negatywnych zjawisk gospodarczych, funkcjonalno-przestrzennych, środowiskowych i technicznych; Krzemienica, na obszarze którego stwierdzono koncentrację negatywnych zjawisk społecznych (m.in. liczba rodzin objętych pomocą społeczną, liczba rodzin w których występuje problem z nadużywaniem alkoholu oraz liczba przestępstw) oraz współwystępowanie negatywnych zjawisk środowiskowych i funkcjonalno-przestrzennych; Wielka Wola, na obszarze którego stwierdzono koncentrację negatywnych zjawisk społecznych (m.in. liczba rodzin objętych pomocą społeczną, liczba rodzin w których występuje problem z nadużywaniem alkoholu oraz liczba przestępstw) oraz współwystępowanie negatywnych zjawisk gospodarczych, funkcjonalno-przestrzennych i technicznych.

Lokalizację obszarów zdegradowanych przedstawiono na mapie poniżej.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 51

RYC. 8. Gmina Czerniewice – obszar rewitalizacji – lokalizacja podobszarów (opracowanie własne)

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 52

6. POGŁĘBIONA DIAGNOZA SPOŁECZNA

W odniesieniu do wyznaczonego obszaru zdegradowanego obejmującego sołectwa Czerniewice Wieś, Krzemienica, Wielka Wola przeprowadzono pogłębioną diagnozę społeczną. Pogłębiona analiza kwestii społecznych ma szczególne znaczenie dla określenia potrzeb podjęcia wyprzedzających działań o charakterze społecznym. Działania powinny dotyczyć rozwiązania głównych problemów społecznych oraz pobudzenia lokalnej aktywności.

Z analizy negatywnych zjawisk społecznych opisanych w poprzednich rozdziałach wynika, iż główne problemy społeczne na wyznaczonym obszarze przedstawiają się następująco:

CZERNIEWICE – WIEŚ

Sołectwo Czerniewice-wieś na koniec 2015 roku zamieszkiwało 793 osób, co stanowiło 15,5% wszystkich mieszkańców gminy. Z pomocy społecznej w 2015 roku korzystało 50 rodzin. Analizę powodów przyznania pomocy społecznej zawiera tabela poniżej.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 53

Tabela 20. Rozłożenie negatywnych zjawisk społecznych w sołectwie Czerniewice-wieś. Przysiółek Liczba Stosunek liczby Liczba rodzin Liczba rodzin Liczba rodzin Liczba rodzin Liczba rodzin Liczba zameldowanych zameldowań do korzystających dotkniętych dotkniętych dotkniętych z problemem przestępstw mieszkańców liczby z pomocy ubóstwem długotrwała lub bezrobociem alkoholowym mieszkańców (%) społecznej ciężką chorobą Czerniewice 702 88,5 46 28 20 9 4 27 Józefów 49 6,2 4 3 1 0 0 3 Zagóry 42 5,3 0 0 2 1 0 1 razem 793 100 50 31 23 10 4 33

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 54

Analizując koncentrację występowania negatywnych zjawisk społecznych na obszarze sołectwa Czerniewice-wieś, można zauważyć, że w przypadku wszystkich badanych wskaźników ich koncentracja dotyczy miejscowości Czerniewice. To tu zamieszkuje największa liczba osób, koncentruje się instytucje życia publicznej – i niestety – problemy społeczne.

Na obszarze tym współwystępują także – opisane wcześniej – problemy natury gospodarczej (liczba podmiotów gospodarczych, które zostały zlikwidowane lub zawieszone), funkcjonalno-przestrzennej (obszary zdegradowane oraz niedostateczna liczba miejsc w przedszkolach), środowiskowej (przekroczenie norm zanieczyszczeń powietrza i hałasu) oraz technicznej (zdegradowane budynki wymagające rewitalizacji).

Na mapie poniżej przedstawiono obszar rewitalizacji – miejscowość Czerniewice.

RYC. 9. Gmina Czerniewice – obszar rewitalizacji – podobszar w miejscowości Czerniewice (opracowanie własne).

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 55

KRZEMIENICA

Sołectwo Krzemienica na koniec 2015 roku zamieszkiwało 181 osób, co stanowiło 3,5% wszystkich mieszkańców gminy. Wszyscy mieszkańcy sołectwa zamieszkują na terenie jednej miejscowości.

Z pomocy społecznej w 2015 roku korzystało w miejscowi Krzemienica 21 rodzin, w tym 12 rodzin objęte zostało pomocą społeczną z powodu ubóstwa.

Do pogłębionej diagnozy społecznej wykorzystano dane CARITAS-u, która to organizacja działa przy parafii w Krzemienicy i swoją opieką obejmuje przede wszystkim rodziny i osoby ubogie, chore, niepełnosprawne, starsze i samotne. Pomoc materialna i niematerialna udzielana jest przez CARITAS w sposób regularny w ramach akcji świątecznych bożonarodzeniowych i wielkanocnych oraz pomocy doraźnej w ciągu całego roku. Caritas gromadzi, pozyskuje i rozdziela środki finansowe oraz rzeczowe zbierane przez wszystkich parafian. W 2015 roku pomocą CARITAS w sołectwie Krzemienica objętych było 11 rodzin, dla których przygotowywane są paczki z artykułami spożywczymi, słodyczami i chemią gospodarczą. Czasem udzielna była także pomoc finansowa lub rzeczowa jak np. zakup opału na zimę czy leków. Działalność parafialnej Caritas obejmuje w dużym stopniu dzieci i młodzież z rodzin potrzebujących – CARITAS dofinansowuje młodzieży z rodzin uboższych i wielodzietnych wyjazdy wakacyjne oraz organizuje wyjazdy parafialne dla młodzieży. W roku 2015 zorganizowano wyjazdy do Sandomierza, św. Lipki, Gniezna i Lichenia (8 osób). Doraźnie kupowana jest także odzież, pomoce szkolne czy leki.

Na obszarze tym współwystępują także – opisane wcześniej – problemy natury środowiskowej (przekroczenie norm zanieczyszczeń powietrza i hałasu ze względu na bliskość drogi ekspresowej S8) oraz funkcjonalno-przestrzennej (niedostateczna liczba miejsc w przedszkolach oraz zdegradowane obiekty zabytkowe)/

Na mapie poniżej przedstawiono obszar rewitalizacji – miejscowość Krzemienica.

RYC. 10. Gmina Czerniewice – obszar rewitalizacji – podobszar we wsi Krzemienica (opracowanie własne).

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 56

WIELKA WOLA

Sołectwo Wielka Wola na koniec 2015 roku zamieszkiwało 261 osób, co stanowiło 5,1% wszystkich mieszkańców gminy. Wszyscy mieszkańcy sołectwa zamieszkują na terenie jednej miejscowości.

Z pomocy społecznej w 2015 roku korzystało w miejscowości Wielka Wola 49 rodzin, w tym 13 rodzin korzystało z tej pomocy w związku z ubóstwem.

Problemem miejscowości Wielka Wola jest brak przestrzeni i obiektów publicznych, które mogłyby pełnić funkcje integrujące lokalną społeczność. W miejscowości nie ma żadnego obiektu kultury – działające tu Koło Gospodyń Wiejskich nie ma swojej siedziby. Dzieci i młodzież z Wielkiej Woli nie dysponują infrastrukturą sportową czy rekreacyjną. Mieszkańcy jednej z większych miejscowości w gminie są pozbawieni do dostępu do obiektów kultury i edukacji w swoim najbliższym otoczeniu.

Na obszarze tym współwystępują także – opisane wcześniej – problemy natury gospodarczej (liczba podmiotów gospodarczych, które zostały zlikwidowane lub zawieszone), funkcjonalno-przestrzennej (niedostateczna liczba miejsc w przedszkolach oraz obszary zdegradowane – park przykościelny) oraz technicznej (zdegradowane zabudowania usługowe wymagające rewitalizacji).

Na mapie poniżej przedstawiono obszar rewitalizacji – Wielka Wola.

RYC. 11. Gmina Czerniewice – obszar rewitalizacji – podobszar we wsi Wielka Wola (opracowanie własne).

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 57

7. OBSZAR REWITALIZACJI

Obszar rewitalizacji w gminie Czerniewice obejmuje miejscowości Czerniewice (w sołectwie Czerniewice - Wieś), Krzemienica (w sołectwie Krzemienica), Wielka Wola (w sołectwie Wielka Wola) w granicach stref zurbanizowanych miejscowości. Obszary te zostały dodatkowo zdiagnozowane jako problemowe i wskazane do prowadzenia działań rewitalizacyjnych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Czerniewice.

To właśnie w tych miejscowościach odnotowano występowanie wszystkich zjawisk kryzysowych zdiagnozowanych odpowiednio na obszarze sołectw Czerniewice – wieś, Krzemienica i Wielka Wola to właśnie tu powinny zostać podjęte działania naprawcze.

Obszar – składający się z trzech podobszarów – stanowi komplementarną całość. Z uwagi na uwarunkowania historyczne i przestrzenne jest ważny dla rozwoju gminy i ma na obszar gminy silne oddziaływanie. Z uwagi na siłę oddziaływania - brak podjęcia działań rewitalizacyjnych zmierzających do ograniczenia występowania zjawisk kryzysowych powodowałby ryzyko rozprzestrzeniania się zjawisk na pozostałe miejscowości gminy.

Obszar rewitalizacji obejmuje tereny o wysokim potencjale rozwojowym dodatkowo w jego granicach mieszczą się istotne obiekty podmiotów publicznych oraz zaspokajających potrzeby bytowe mieszkańców gminy. Rozwój obszaru rewitalizowanego ma być impulsem rozwojowym dla pozostałych części gminy, a będzie to możliwe tylko i wyłącznie dzięki zapewnieniu sprawnej komunikacji. Sprawna komunikacja zapewni powstanie odpowiednich procesów przyczyniających się do szybszego rozwoju obszaru rewitalizowanego. Uciążliwy dostęp do obszaru rewitalizowanego z innych wsi obniża potencjał tego obszaru powodując pogłębianie się degradacji występującej na tym terenie. Dlatego też program rewitalizacji dopuszcza projekty wykraczające poza obszar rewitalizacji ponieważ bez ich realizacji obszar zdegradowany nie ulegnie poprawie, a wyjście z sytuacji kryzysowej będzie wyraźnie utrudnione.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 58

8. POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ OBSZARU REWITALIZACJI

Powierzchnia obszaru rewitalizacji wskazanego wynosi 320 ha. Stanowi to 3 % powierzchni Gminy Czerniewice. Założenia niniejszego programu spełniają zatem założenia dotyczące udziału powierzchni obszaru rewitalizacji w powierzchni całościowej gminy ( ≤ 20% gminy).

Liczba ludności zamieszkującej obszar rewitalizacji wynosi 1 144 osób. Stanowi to 22,3 % liczby ludności Gminy Czerniewice. Założenia niniejszego programu spełniają zatem założenia dotyczące liczby ludności obszaru rewitalizacji ( ≤ 30% mieszkańców gminy).

Tabela 2 – Wskazanie zasięgów przestrzennych obszarów rewitalizacji (opracowanie własne) szacunkowa powierzchnia liczba obszar miejscowości obszaru ludności [ha] obszaru [os] Czerniewice (w sołectwie Czerniewice – wieś) 164 702 Wielka Wola (w sołectwie Wielka Wola) 124 261 Krzemienica (w sołectwie Krzemienica) 32 181 łącznie: 320 1 144

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 59

9. POTRZEBY REWITALIZACYJNE

Bazując na wnioskach wypracowanych w diagnozie Gminy Czerniewice wskazano niniejszym na poniższe potrzeby rewitalizacyjne:

zmniejszenie skali ubóstwa i bezrobocia w obszarze; stworzenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej w odpowiedzi na rosnący popyt na usługi związane z turystycznym charakterem obszaru; stworzenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej w odpowiedzi na potrzeby społeczności obszaru rewitalizacji; poprawa bezpieczeństwa w obszarze poprzez stworzenie oferty czasu wolnego w oparciu o przekształcane przestrzenie publiczne obszaru; tworzenie miejsc integracji „na nowo” z nadaniem nowych funkcji przestrzeniom publicznym. poprawa dostępności do usług opiekuńczych dla dzieci w wieku przedszkolnym – budowa przedszkola; remont zdegradowanych obiektów gminnych z nadaniem im nowej funkcji; uporządkowanie ważnych dla społeczności lokalnych terenów wokół istotnych obiektów kulturowych obszaru (kościoły); modernizacja obiektów z zastosowaniem rozwiązań proekologicznych; poprawa dostępności oraz jakości funkcjonowania obiektów sportowych i rekreacyjnych; aktywizacja mieszkańców obszaru w zakresie przedsiębiorczości; znacząca poprawa jakości życia w gminie poprzez wprowadzenie nowych usług medycznych z naciskiem na profilaktykę;

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 60

10. WIZJA OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI

Wizja stanowi obraz pożądanego stanu, jaki społeczność lokalna i inne podmioty chcą osiągnąć na koniec wdrażania Programu Rewitalizacji dla Gminy Czerniewice – kierunków rozwoju z wykorzystaniem lokalnych potencjałów. Ponadto wizja wskazuje zasadniczy kierunek działania jaki stoi przed gminą oraz jest zobrazowaniem pożądanej przyszłości, która z założenia motywuje jej twórców i adresatów do działań na rzecz jej realizacji. Jako horyzont wizji przyjęto rok 2023.

Z uwagi na specyfikę procesu rewitalizacji – procesu ciągłego i mogącego podlegać modyfikacjom w odpowiedzi na czynniki zewnętrzne występujące w toku realizacji programu – wizję obszarów rewitalizacji sformułowano jako wizję obszarów podlegających ciągłemu rozwojowi.

GMINA CZERNIEWICE – WIZJA OBSZARÓW REWITALIZACJI Ostatnie kilka lat upłynęło pod znakiem wielu udanych inwestycji. Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej stało się kolejnym impulsem dla integracji mieszkańców obszar rewitalizacji w Gminie Czerniewice. Wiele ważnych dla społeczności wydarzeń miało miejsce na zrewitalizowanym obszarze.

W efekcie realizacji kolejnych projektów Programu Rewitalizacji skierowanych na odbudowę, wzmocnienie i intensyfikację więzi społecznych w miejscowościach Krzemienica, Wielka Wola oraz Czerniewice mieszkańcy podejmują własne, drobne społeczne inicjatywy wspierające budowę poczucia patriotyzmu lokalnego.

Mieszkańcy zachwycają się nowopowstałymi przestrzeniami publicznymi, które napawają ich dumą i poczuciem godności. Rodzice chętnie prowadzą swoje dzieci na zajęcia sportowe organizowane na zrewitalizowanym obiekcie boiska sportowego i towarzyszące jemu atrakcje prowadzone dzięki lokalnym inicjatywom przedsiębiorczych mieszkańców.

W 2023 roku ilość dzieci przyjęta do nowoczesnego Przedszkola w Czerniewicach po raz kolejny się powiększyła w stosunku rok do roku. Dane te świadczą tylko o przywróceniu należnego gminie znaczenia w tej części regionu, opartego o wielowiekowe tradycje wynikające z położenia geograficznego, atrakcyjnego uksztaltowania terenu oraz występowania zróżnicowanego krajobrazu zachęcającego do osiedlania. W Czerniewicach, Krzemienicy i Wielkiej Woli rozwijają się usługi związane z rosnącym ruchem turystycznym, powstają restauracje i sklepik, gdzie można zakupić lokalne produkty. Mieszkańcy coraz chętniej biorą udział w tworzeniu wspólnej oferty agroturystycznej.

Duże znaczenie dla znaczącej poprawy jakości życia na obszarze zdegradowanym miały również inwestycje nakierowane na poprawę sfery infrastrukturalnej. Przebudowa placów, budowa ścieżek rowerowych oraz pieszych ciągów komunikacyjnych osiągnięcie planowanych efektów. Mieszkańcy obszaru chcą dalszych inwestycji w tym zakresie widząc realne dla nich uzasadnienie.

Wyjątkowa placówka w skali regionu jaką jest Centrum Medyczne w Czerniewicach zbiera po raz kolejny w 2023 laury od okolicznych mieszkańców za wysoką jakość świadczonych usług. Wielokrotnie prze ostatnie kilka lat społeczność gminy doceniała odważny krok uruchomienia placówki medycznej posiadającej zarówno wykwalifikowaną kadrę oraz świetny nowoczesny sprzęt medyczny.

Mieszkańców cieszy również fakt zachowania od zniszczeń i upływu czasu obiektów sakralnych o wyjątkowej historii i znaczeniu nie do przecenienia dla lokalnej społeczności. Rewitalizacja kościołów, budynków plebanii oraz terenów wokół pozwala na kontynuowanie wielowiekowej tradycji oraz kultywowanie wiary przodków. Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 61

Czerniewice w 2023 to kolejny dynamiczny punkt wzdłuż trasy szybkiego ruchu, gdzie głos mieszkańców wyraża się w działaniach zarządczych urzędy gminy, stwarzając nowe miejsca pracy, zachęcając do aktywnego życia mieszkańców i pozyskując nowych członków społeczności.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 62

11. CEL GŁÓWNY PROGRAMU REWITALIZACJI

Misja to wartość główna. Podjęcie decyzji o prowadzeniu działań rewitalizacyjnych przez Władze Gminy Czerniewice oznacza dążenie do rozwiązania problemów i maksymalne wykorzystanie potencjału tkwiącego w obszarze do planowania i realizacji działań rozwojowych na rzecz społeczności lokalnej.

GMINA CZERNIEWICE – MISJA REWITALIZACJI

Rewitalizacja obszaru zdegradowanego Gminy Czerniewice jest silnym impulsem stwarzającym poprawę życia jej mieszkańców.

GMINA CZERNIEWICE – CEL GŁÓWNY REWITALIZACJI

Stymulowanie aktywizacji społecznej mieszkańców obszaru rewitalizacji na obszarze Gminy Czerniewice oraz znaczące zmniejszenie zjawisk kryzysowych poprzez rewitalizację przestrzeni publicznej, ciągów komunikacyjnych oraz poprawę jakości usług edukacyjnych i medycznych.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 63

12. CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU REWITALIZACJI

Osiągnięcie celu głównego programu może nastąpić tylko poprzez działania we wszystkich sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzennej, środowiskowej i infrastrukturalnej dla których przyporządkowane zostały cele szczegółowe:

CEL SZCZEGÓŁOWY 1 – WZMOCNIENIE WIĘZI SPOŁECZNYCH MIESZKAŃCÓW OBSZARU

CEL SZCZEGÓŁOWY 2 - POPRAWA JAKOŚCI PRZESTRZENI OBSZARU ORAZ DOSTĘPU DO USŁUG NA RZECZ SPOŁECZNOŚCI

CEL SZCZEGÓŁOWY 3 – POPRAWIA STOPNIA WYKORZYSTANIA POTENCJAŁU LOKALIZACJI, KRAJOBRAZU I TRADYCJI

Powyższe cele wynikają wprost ze zdiagnozowanych POTRZEB REWITALIZACYJNYCH (patrz Rozdział 9). Poniżej ich wzajemne powiązanie: zmniejszenie skali bezrobocia w obszarze stworzenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej w odpowiedzi na potrzeby społeczności obszaru rewitalizacji CEL SZCZEGÓŁOWY 1 poprawa bezpieczeństwa w obszarze poprzez stworzenie

oferty czasu wolnego w oparciu o przekształcane przestrzenie WZMOCNIENIE WIĘZI publiczne obszaru → SPOŁECZNYCH tworzenie miejsc integracji „na nowo” z nadaniem nowych MIESZKAŃCÓW funkcji przestrzeniom publicznym OBSZARU uporządkowanie ważnych dla społeczności lokalnych terenów

wokół istotnych obiektów kulturowych obszaru (kościoły) poprawa dostępności oraz jakości funkcjonowania obiektów sportowych i rekreacyjnych poprawa bezpieczeństwa w obszarze poprzez stworzenie oferty czasu wolnego w oparciu o przekształcane przestrzenie publiczne obszaru poprawa dostępności do usług opiekuńczych dla dzieci w wieku przedszkolnym – budowa przedszkola modernizacja zdegradowanych obiektów gminnych z CEL SZCZEGÓŁOWY 2 nadaniem im nowej funkcji

poprawa dostępności do usług opiekuńczych dla dzieci w POPRAWA JAKOŚCI wieku przedszkolnym – budowa przedszkola PRZESTRZENI uporządkowanie ważnych dla społeczności lokalnych terenów → OBSZARU ORAZ wokół istotnych obiektów kulturowych obszaru (kościoły) DOSTĘPU DO USŁUG realizacja obiektów z zastosowaniem rozwiązań NA RZECZ proekologicznych SPOŁECZNOŚCI poprawa dostępności oraz jakości funkcjonowania obiektów sportowych i rekreacyjnych znacząca poprawa jakości życia w gminie poprzez wprowadzenie nowych usług medycznych z naciskiem na profilaktykę

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 64

stworzenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej w odpowiedzi na rosnący popyt na usługi związane z turystycznym charakterem obszaru, CEL SZCZEGÓŁOWY 3 aktywizacja mieszkańców obszaru w zakresie przedsiębiorczości POPRAWIA STOPNIA stworzenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej WYKORZYSTANIA w odpowiedzi na potrzeby społeczności obszaru rewitalizacji → POTENCJAŁU remont zdegradowanych obiektów gminnych z nadaniem im LOKALIZACJI , nowej funkcji KRAJOBRAZU I uporządkowanie ważnych dla społeczności lokalnych terenów TRADYCJI wokół istotnych obiektów kulturowych obszaru (kościoły) poprawa dostępności oraz jakości funkcjonowania obiektów sportowych i rekreacyjnych

Osiągnięcie celu głównego programu rewitalizacji może nastąpić tylko poprzez działania we wszystkich sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzennej, środowiskowej i infrastrukturalnej. Przewiduje się, że zostaną zrealizowane wszystkie założenia programu oraz projekty, których skutkiem będzie wzrost atrakcyjności miejscowości obszaru rewitalizacji oraz poprawa jakości i warunków życia jego mieszkańców.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 65

13. KIERUNKI DZIAŁAŃ PROGRAMU REWITALIZACJI

CEL SZCZEGÓŁOWY 1 – WZMOCNIENIE WIĘZI SPOŁECZNYCH MIESZKAŃCÓW OBSZARU

CEL OPERACYJNY 1a Budowa silnego poczucia patriotyzmu lokalnego

Przyjęte kierunki działania, ukierunkowane są na odzyskanie poczucia dumy i patriotyzmu wśród mieszkańców obszaru, zdynamizowanie działań nakierowanych na aktywizacje społeczną i zawodową, stwarzanie nowych miejsc pracy, organizację życia obszaru w ramach zrewitalizowanych przestrzeni publicznych oraz o szczególnym znaczeniu dla lokalnej społeczności przestrzeni sakralnych, aktywizację mieszkańców oraz integrowanie społeczeństwa wokół wyjątkowych walorów lokalnych.

CEL OPERACYJNY 1b Zwiększenie jakości świadczeń medycznych

Przyjęte kierunki działania skierowane są na znaczącą poprawę świadczenia usług medycznych na obszarze gminy poprzez umożliwienie mieszkańcom korzystania z nowoczesnego sprzętu medycznego, wsparcie postaw pro-zdrowotnych oraz zadbanie o aktywność fizyczną wszystkich mieszkańców obszaru.

CEL SZCZEGÓŁOWY 2 - POPRAWA JAKOŚCI PRZESTRZENI OBSZARU ORAZ DOSTĘPU DO USŁUG NA RZECZ SPOŁECZNOŚCI

CEL OPERACYJNY 2a Poprawa rozwiązań infrastrukturalnych oraz bezpieczeństwa i dostępności obiektów zabytkowych

Przyjęte kierunki działania zmierzają do podejmowanie działań redukujących występowanie zagrożeń na ciągach komunikacyjnych na obszarze rewitalizacji, rewitalizację zabytków z przywróceniem ich znaczącej funkcji lokalnej ze szczególnym uwzględnieniem obiektów sakralnych oraz dostępu do nich.

CEL OPERACYJNY 2b Zadbanie o warunki dla rozwoju dzieci i młodzieży

Przyjęte kierunki działania dążą do stworzenie nowoczesnej infrastruktury odpowiadającej wyzwaniom XXI wieku dla najmłodszych mieszkańców gminy zapewniając tym samym rodzicom gwarancję dobrego startu ich pociech w dorosłe życie, zapewnienie bezpieczeństwa najmłodszym na obszarze oraz zniwelowanie różnic edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej w porównaniu z innymi obszarami gminy.

CEL SZCZEGÓŁOWY 3 – POPRAWA STOPNIA WYKORZYSTANIA POTENCJAŁU LOKALIZACJI , KRAJOBRAZU I TRADYCJI

CEL OPERACYJNY 3a Aktywizacja lokalnej przedsiębiorczości

Przyjęte kierunki działania ukierunkowane są na aktywizację lokalnej przedsiębiorczości poprzez szkolenia skierowane do tej grupy, poprawę jakości przestrzenno-funkcjonalnej obszaru, poprawę dostępu do przestrzeni publicznych, poprawę stanu technicznego istotnych ciągów komunikacyjnych, Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 66

ochrona przed degradacją i zagospodarowanie zielonych przestrzeni do budowania przestrzeni dostępnych dla użytkowników.

CEL OPERACYJNY 3b Wykorzystanie wartości kulturowych i przyrodniczych gminy

Przyjęte kierunki działania ukierunkowane są na naprawę zdegradowanych obszarów o szczególnych walorach krajobrazowych z zachowaniem udogodnień dla mieszkańców, rewitalizacja terenów o znaczeniu kulturowym istotnych dla mieszkańców obszaru (potwierdzonych ankietami), poprawa stanu technicznego obiektów .

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 67

14. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE – KRYTERIUM WYBORU PROJEKTÓW

Kompleksowe wdrożenie Programu Rewitalizacji Gminy Czerniewice wymaga zastosowania podejścia projektowego. Zadaniem przedsięwzięć/projektów jest etapowe wprowadzenie zmian, które w okresie od 2016 r. do 2023 r. przyczynią się do realizacji wizji rewitalizacji. Na podstawie przeprowadzonych analiz dotyczących zarówno zdiagnozowanych potrzeb jak i stopnia organizacyjnego przygotowania projektów, wyselekcjonowano grupę projektów podstawowych. Ich realizacja w pierwszej kolejności pozwoli potraktować je jako projekty podstawowe – kluczowe dla rozpoczęcia etapu działań rewitalizacyjnych w obszarze rewitalizacji wyznaczonym na obszarze Gminy Czerniewice. Poniższe projekty wybrane zostały jako skutecznie przyczyniające się do rozwiązania zdiagnozowanych problemów w obszarze wymagającym wsparcia. Wybrane do realizacji projekty w obszarze rewitalizacji – z uwagi na swoją specyfikę, lokalizację i rodzaj oddziaływania - zapewniają skutek w postaci ograniczenia powstawania i rozwoju sytuacji kryzysowych. Na etapie prac nad programem (w tym z wykorzystaniem technik partycypacji społecznej) jako priorytetowe projekty rewitalizacyjne wskazano:

. PROJEKT 1: Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej w miejscowości Czerniewice (planowana realizacja 2017– 2019) . PROJEKT 4: Rewitalizacja zabytkowych obiektów sakralnych (Krzemienica, Czerniewice) – nadanie im reprezentacyjnej roli w skali gminy i regionu (planowana realizacja 2017-2019) . PROJEKT 9: Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez rewitalizację "Centrum Medycznego Czerniewice" wraz z zakupem wyposażenia medycznego (planowana realizacja 2017– 2018)

Z uwagi na specyficzną złożoność procesu rewitalizacji oraz fakt, iż działania prowadzone są w oparciu o potrzeby zdiagnozowane w kilku sferach powiązanych ze sobą, lecz mogące podlegać zmianom – twórcy programu zakładają możliwość bieżącej modyfikacji programu a tym samym – wdrożenie rozwiązań wynikających z projektów uzupełniających. Każdorazowo projekty te będą weryfikowane – w tym pod kątem realizacji celów programu.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 68

15. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE – PROJEKTY PODSTAWOWE Poniżej szczegółowo opisano projekty zaplanowane w ramach niniejszego programu jako projekty podstawowe. Ich realizacja zapewni osiągnięcie celów programu rewitalizacji a w szczególności pozwoli na rozpoczęcie procesu wychodzenia obszaru zdegradowanego ze stanu kryzysowego.

Poniżej szczegółowo opisano projekty zaplanowane w ramach niniejszego programu jako projekty podstawowe. Ich realizacja zapewni osiągnięcie celów programu rewitalizacji a w szczególności pozwoli na rozpoczęcie procesu wychodzenia obszaru zdegradowanego ze stanu kryzysowego. Poniżej zamieszczono wykaz projektów podstawowych wraz z ich charakterystyką.

W ZAŁ 1 do niniejszego Programu - INFORMACJA DOTYCZĄCA REALIZACJI PROJEKTÓW PODSTAWOWYCH - w odniesieniu do każdego z projektów oprócz charakteryzującego go opisu z zakresem planowanych działań umieszczono informacje dotyczące realizacji projektów ze wskazaniem źródeł finansowania.

Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej w miejscowości Czerniewice, z wykorzystaniem zespołu obiektów starej gminnej spółdzielni, jako PROJEKT NR 1 głównego miejsca integracji mieszkańców gminy poprzez wykonanie rozbudowy i przebudowy budynków wraz ze zmianą sposobu użytkowania. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Czerniewice - obszar rewitalizacji ZAKRES Ideą projektu jest remont i adaptacja zdewastowanych i opustoszałych REALIZOWANYCH budynków dawnej spółdzielni gminnej w miejscowości Czerniewice na ZADAŃ potrzeby służące mieszkańcom obszaru. Organizowane będą tu imprezy regionalne i lokalne oraz gminne, spotkania społeczności obszaru, warsztaty i szkolenia związane z lokalną tradycją oraz aktywizacją społeczno-gospodarczą mieszkańców obszaru. Dodatkowo plac znajdujący się w otoczeniu obiektów pełnić będzie ważną rolę jako miejsce spotkań społeczności lokalnej z obszaru. W ramach prac przeprowadzone zostaną remonty istniejących obiektów z przystosowaniem ich do nowej funkcji oraz zagospodarowana zostanie przestrzeń wokół. Remont budynków polegał będzie na wykonaniu nowych konstrukcji dachowych wraz z pokryciem, wzmocnienie ścian i fundamentów, wykonanie nowych instalacji wod – kan i elektrycznych, wykonanie nowych elewacji nawiązującym stylem do sąsiadującego z działką zabytkowego parku. Teren zagospodarowany będzie w użyciem obiektów małej architektury takich jak urządzenia rekreacyjne dla dzieci i młodzieży, siłownia zewnętrzna. Wydzielona strefa wypoczynku z dużym udziałem zieleni stanowić będzie ważne miejsce relaksu na terenie miejscowości. Zaprojektowane zostaną również miejsca parkingowe dla osób korzystających z przygotowanych atrakcji. Priorytetem jest likwidacja barier architektonicznych: utwardzanie nawierzchni, likwidacja progów miedzy różnymi przestrzeniami. Planowana jest również renowacja dziewiętnastowiecznej dzwonnicy przy drewnianym kościele w Czerniewicach – ważnego obiektu w strukturze przestrzennej obszaru. Renowacja dzwonnicy polegała będzie na wzmocnieniu elementów konstrukcyjnych obiektu oraz na wykonaniu nowego pokrycia dachowego z gontu drewnianego. Działanie będzie realizowane w partnerstwie z Parafią pod wezwaniem św. Małgorzaty, dziewicy i męczennicy. Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 69

W kolejnym etapie planuje się zorganizowanie skansenu – rekonstrukcji dawnej olejarni (przy współpracy z inwestorem prywatnym) co umożliwi prowadzenie działań edukacyjnych dotyczących tradycji endogenicznych regionu. Planowane jest przeniesienie istniejącego zabytkowego budynku olejarni z miejscowości Teodozjów. Taki zabieg umożliwi podniesienie jakości zrewitalizowanej przestrzeni poprzez organizowanie warsztatów z pokazami tradycyjnych metod produkcji oleju rzepakowego. PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE w partnerstwie z Parafią Św. Małgorzaty, dziewicy i męczennicy SZACOWANA 3 700 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Poprawa sfery gospodarczej w obszarze. REZULTATY 2. Poprawa jakości funkcjonowania obiektów kulturowych obszaru w sferze technicznej. 3. Poprawa jakości funkcjonowania przestrzeni publicznych obszaru. 4. Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców obszaru w sferze społecznej poprzez zagospodarowanie zdewastowanych budynków SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba nowo utworzonych podmiotów gospodarczych /szt. 2. Liczba wyremontowanych budynków na obszarze objętym rewitalizacją/ szt. 3. Liczba osób korzystająca z obiektów kultury /ilość 4. Liczba przestępstw na obszarze / ilość GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Przywrócenie do użytkowanie, zagospodarowanie i nadanie nowych PROJEKT NR 2 funkcji dla terenu po byłych stawach rybnych w Czerniewicach. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Czerniewice (ul. Mazowiecka) - obszar rewitalizacji ZAKRES Ideą projektu jest wykorzystanie unikalnych walorów krajobrazowych REALIZOWANYCH poprzez zagospodarowanie nieużytkowanego terenu przy dawnych ZADAŃ stawach rybnych na cele rekreacyjne służące mieszkańcom obszaru. W ramach realizacji projektu planowane są prace związane z nadaniem obszarowi nowych funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnych – zagospodarowanie nabrzeża z udziałem obiektów małej architektury i niewielkich obiektów usługowych (małą gastronomia). Do planowany prac zaliczyć należy: oczyszczenie zarośniętych stawów, odmulanie, wykonanie plaży, wykonanie molo, budowa obiektów gastronomiczno – usługowych, budowa terenów spacerowych np.: deptak wraz z oświetleniem i małą architekturą ( kosze, ławki). PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE przedsiębiorca prywatny SZACOWANA 3 000 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Poprawa jakości zielonych przestrzeni publicznych obszaru.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 70

REZULTATY 2. Poprawa dostępu do przestrzeni rekreacyjnych. 3. Rozwój gospodarczy obszaru. SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Powierzchnia obszarów objętych rewitalizacją/ ha 2. Liczba obiektów rekreacji dla mieszkańców / szt. 3. Liczba nowo utworzonych miejsc pracy/ szt. GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Wykorzystanie rejonu zabudowy usługowej w miejscowości Wielka Wola PROJEKT NR 3 – zagospodarowanie na cele rekreacyjno-usługowe. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Wielka Wola - obszar rewitalizacji ZAKRES Ideą projektu jest wykorzystanie zdegradowanego obszaru zabudowy REALIZOWANYCH w centrum miejscowości do realizacji funkcji oczekiwanych przez ZADAŃ społeczność obszaru – obiektu kulturowego wraz z infrastrukturą towarzyszącą. W ramach realizacji projektu planuje się przeprowadzenie następujących działań inwestycyjnych: realizacja świetlicy wiejskiej pełniącej funkcję miejsca spotkań lokalnej społeczności oraz towarzyszącego obiektowi zagospodarowania przestrzeni publicznej na przedpolu obiektu (przestrzeń rekreacyjna z urządzeniami placu zabaw, ławkami itp.) W ramach zadania przewiduje się budowę/przebudowę budynku świetlicy wiejskiej wraz z wyposażeniem i dostosowaniem do potrzeb mieszkańców, zagospodarowanie terenu wokół świetlicy poprzez budowę placu zabaw i siłowni zewnętrznej oraz utwardzenie terenu i wykonanie trawników wraz z nasadzeniami. PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE SZACOWANA 2 500 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Poprawa jakości zabudowy obszaru. REZULTATY 2. Poprawa dostępu do przestrzeni rekreacyjnych. 3. Poprawa bezpieczeństwa obszaru. SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Powierzchnia obszarów objętych rewitalizacją/ ha 2. Liczba nowych miejsc rekreacji dla mieszkańców / szt. 3. Liczba przestępstw i wykroczeń na terenie obszaru /szt.

GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Wielka Wola ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Rewitalizacja zabytkowych obiektów sakralnych (Krzemienica, PROJEKT NR 4 Czerniewice) – nadanie im reprezentacyjnej roli w skali gminy i regionu

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 71

LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Czerniewice (ul. Południowa) oraz Krzemienica - obszar rewitalizacji ZAKRES Ideą projektu jest podjęcie działań chroniących historyczne zasoby REALIZOWANYCH kulturowe budujące tożsamość społeczności obszaru – ważnych obiektów ZADAŃ sakralnych – drewnianego kościoła w Czerniewicach (najstarszy tego typu zabytek w województwie łódzkim, XV w) i murowanego kościoła w Krzemienicy (XVI w). Poniżej opis planowanych prac: Kościół w Czerniewicach - Remont konserwatorski obiektu będącego obecnie w stanie wykluczającym go z użytkowania. Prace polegają na gruntownym remoncie obiektu z wymianą elementów konstrukcyjnych, instalacyjnych i wykończeniowych - w tym we wnętrzach obiektu. Kościół w Krzemienicy - Remont konserwatorski obiektu polegający na wymianie elementów konstrukcyjnych, instalacyjnych i wykończeniowych - w tym we wnętrzach obiektu. Dodatkowo planuje się prace polegające na poprawie jakości otoczenia obiektu. PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE Parafia Czerniewice Parafia Krzemienica SZACOWANA 3 000 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Poprawa stanu obiektów zabytkowych obszaru. REZULTATY 2. Poprawa dostępu do obiektów kulturowych obszaru.

SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba wyremontowanych budynków na obszarze objętym rewitalizacją/ szt. 2. Liczba obiektów przystosowanych do pełnienia funkcji turystycznej /szt. GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice i Krzemienica ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Rewaloryzacja lasu w miejscowości Czerniewice - jako miejsca PROJEKT NR 5 reprezentacyjnego z nadaniem nowej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Czerniewice (ul. Mazowiecka) - obszar rewitalizacji ZAKRES Ideą projektu jest pielęgnacja i zagospodarowanie na potrzeby lokalnej REALIZOWANYCH społeczności niezagospodarowanego terenu zieleni leśnej w centrum ZADAŃ Czerniewic. Aktualnie przebywanie w pobliżu tego obszaru po zapadnięciu zmroku nie jest komfortowe dla użytkowników przestrzeni i wiąże się z obawą o bezpieczeństwo. W ramach realizacji projektu planuje się przeprowadzenie prac mających na celu pielęgnację zieleni obszaru oraz gruntowne oczyszczenie terenu. Nowa funkcja terenu zakłada stworzenie tu zielonej przestrzeni publicznej z urządzeniami służącymi rekreacji takimi jak urządzenia parku linowego,

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 72

urządzeniami małej architektury takimi jak ławki, oświetlenie. W ramach projektu utworzone zostaną też ścieżki edukacyjne przy których zostaną ustawione tablice edukacyjne. Budowa punktu informacyjno – kasowego, budowa placu zabaw dla małych dzieci. PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE Lasy Państwowe Nadleśnictwo Spała SZACOWANA 1 500 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Poprawa jakości obszarów rekreacyjnych obszaru. REZULTATY 2. Poprawa stanu obiektów przyrodniczych obszaru. 3. Poprawa bezpieczeństwa obszaru. SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba zrewitalizowanych miejsc rekreacji dla mieszkańców / szt. 2. Liczba wyremontowanych budynków na obszarze objętym rewitalizacją/ szt. 3. Liczba przestępstw na obszarze / ilość GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Poprawa jakości funkcjonowania boiska sportowego wraz z ciągiem pieszo – jezdnym w miejscowości Czerniewice - jako miejsca PROJEKT NR 6 reprezentacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Czerniewice - obszar rewitalizacji ZAKRES Ideą projektu jest poprawa jakości głównej przestrzeni sportowo- REALIZOWANYCH rekreacyjnej gminy jakim jest boisko w Czerniewicach wraz z poprawą ZADAŃ dostępu do obiektu. W ramach prac naprawczych planuje się przeprowadzenie następujących inwestycji: naprawa nawierzchni boiska, przebudowa ciągu pieszo – jezdnego zlokalizowanego przy boisku, ustawienie nowych trybun, wykonanie oświetlenia boiska i ciągu pieszo – jezdnego, budowa ogrodzenia wraz z piłko-chwytami. PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE SZACOWANA 1 000 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Poprawa jakości obszarów rekreacyjnych obszaru. REZULTATY 2. Poprawa jakości obiektów sportowych obszaru.

SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba zrewitalizowanych obiektów rekreacyjnych / szt 2. Liczba wyremontowanych obiektów sportowo – rekreacyjnych na obszarze / szt. GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 73

ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Organizacja ciągu pieszego w miejscowości Czerniewice - jako miejsca PROJEKT NR 7 reprezentacyjno - komunikacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Czerniewice - obszar rewitalizacji ZAKRES Ideą projektu jest zagospodarowanie ciągu pieszego miejscowości REALIZOWANYCH użytkowanego zwyczajowo jako ważnego elementu przestrzeni publicznej ZADAŃ miejscowości wraz z poprawą jakości i bezpieczeństwa dostępu do ważnych obiektów. Ważną rolą inwestycji będzie poprawa dostępu do nowopowstającego obiektu turystyczno-hotelowego oraz poprawa jakości połączenia komunikacyjnego pomiędzy wschodnią a zachodnią częścią Czerniewic. W ramach realizacji projektu planuje się utworzenie deptaku (w śladzie istniejącego) pieszego o nowej nawierzchni z obiektami małej architektury, oświetleniem parkowym. PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE Starostwo Powiatowe w Tomaszowie Mazowieckim Prywatny przedsiębiorca SZACOWANA 2 000 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Poprawa jakości obszarów rekreacyjnych REZULTATY SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba przebudowanych obiektów spacerowych / szt. GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

PROJEKT NR 8 Budowa przedszkola w Czerniewicach. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Czerniewice - obszar rewitalizacji ZAKRES Ideą projektu jest zapewnienie opieki nad najmłodszymi mieszkańcami REALIZOWANYCH obszaru. ZADAŃ W ramach projektu planuje się budowę przedszkola (powierzchnia zabudowy ok 250-300 m2) wraz z wyposażeniem i dostosowaniem go do planowanej funkcji. Projektowane będzie również zagospodarowanie terenu na potrzeby rekreacji najmłodszych – plac zabaw urządzony w terenie zielonym. PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE SZACOWANA 3 000 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Poprawa dostępu do placówek opieki nad dziećmi na obszarze REZULTATY

SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 74

REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba nowych obiektów edukacji przedszkolnej / szt. GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru zdegradowanego – podobszar Czerniewice ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez PROJEKT NR 9 rewitalizację "Centrum Medycznego Czerniewice" wraz z zakupem wyposażenia medycznego. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Czerniewice (ul. Mazowiecka) - obszar rewitalizacji ZAKRES Ideą projektu jest poprawa jakości życia mieszkańców obszaru poprzez REALIZOWANYCH znaczącą rewitalizację „Centrum Medycznego Czerniewice”. W wyniku ZADAŃ przeprowadzonych inwestycji poprawiona zostanie dbałość o życie mieszkańców obszaru. W ramach realizacji projektu planuje się wyposażenie gabinetów lekarskich w sprzęt medyczny, rehabilitacyjny i inny niezbędny do prowadzenia opieki zdrowotnej oraz rehabilitacji i innych dodatkowych specjalności tj. stomatologia, kardiologia, ginekologia. Wykonania zostanie przebudowa istniejących gabinetów z dostosowaniem do nowych warunków technicznych. Wykonane zostaną nowe sanitariaty. W całym obiekcie wymienione zostaną instalacje wod.-kan. i elektryczna. Wybudowana zostanie winda dla osób niepełnosprawnych. Dokonana zostanie termomodernizacja budynku zgodnie z nowo obowiązującymi WT 2017 PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE Centrum Medyczne Czerniewice SP z o.o. Osoby prowadzące prywatną praktykę lekarską SZACOWANA 3 000 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Istotna poprawa jakości życia mieszkańców obszaru. REZULTATY 2. Poprawa jakości funkcjonowania opieki zdrowotnej na obszarze. 3. Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców obszaru. SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba doposażonych obiektów opieki zdrowotnej / szt. 2. Liczba wyremontowanych obiektów opieki zdrowotnej / szt. 3. Spadek umieralności ze względu chorób układu krążenia mieszkańców obszaru / liczba GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Zagospodarowanie terenów wokół zespołów budynków przy obiektach PROJEKT NR 10 sakralnych. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowość Czerniewice i Krzemienica - obszar rewitalizacji

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 75

ZAKRES Ideą projektu jest poprawa jakości niszczejących obiektów zabytkowych REALIZOWANYCH obszaru o dużym znaczeniu kulturowym. Pozostając w aktualnym stanie ZADAŃ otoczenie obiektów traci na swej wartości, stanowi jednocześnie zagrożenie dla przebywających tam użytkowników obiektów (stan techniczny obiektów). W ramach realizacji projektu planowane są następujące działania inwestycyjne: zagospodarowanie terenu wokół kościołów w Czerniewicach oraz w Krzemienicy. W Czerniewicach wokół drewnianego kościoła należy wykonać niwelację terenu oraz utwardzenie go w sposób zapewniający odprowadzenie wód opadowych od budynku tak, aby nie zalewane były fundamenty kościoła i na tereny zielone. Planowany jest również remont/ przebudowa/ budowa muru okalającego kościół, który w obecnym czasie zagraża bezpieczeństwu przechodniów. Rodzaj działania uzależniony będzie od decyzji konserwatora. Projekt zakłada poprawę bezpieczeństwa i dostępności obiektów oraz przystosowanie ich do pełnienia funkcji sprzyjających integracji mieszkańców (tereny przygotowane do urządzania pikników rodzinnych, spotkań z dziećmi i młodzieżą). PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE Parafie SZACOWANA 1 000 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Poprawa jakości funkcjonowania obiektów kulturowych obszaru REZULTATY 2. Poprawa jakości funkcjonowania przestrzeni publicznych obszaru 3. Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców obszaru SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba zagospodarowanych przestrzeni wokół obiektów zabytkowych / szt. 2. Wzrost liczby osób odwiedzających obiekt. /ilość 3. Liczba przestępstw na obszarze / ilość. GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Aktywizacja społeczno – zawodowa mieszkańców poprzez szkolenia PROJEKT NR 11 i warsztaty z przedsiębiorczości. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice – miejscowości Czerniewice, Krzemienica i Wielka Wola - obszar rewitalizacji ZAKRES Cykl szkoleń ( kursów) dla mieszkańców korzystających ze świadczeń opieki REALIZOWANYCH społecznej, bezrobotnych (wózek widłowy, opiekunka społeczna, ZADAŃ sprzedawca, obsługa kasy fiskalnej). Warsztaty z psychologiem i psychoterapeutą oraz doradca zawodowy. PODMIOTY Gmina Czerniewice REALIZUJĄCE SZACOWANA 200 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Podniesienie kwalifikacji i umiejętności mieszkańców na rynku pracy.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 76

REZULTATY 2. Dostosowanie się do realiów panujących na rynku pracy. 3. Poprawa komunikacji wewnątrz firm. SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba osób przeszkolonych/ szt. 2. Liczba osób biorących udział w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe /szt. 3. Liczba osób, które odbyły rozmowę z doradcą zawodowym /szt. GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice, Wielka Wola, Krzemienica ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Postaw na zdrowie – program profilaktyczny dla mieszkańców obszaru PROJEKT NR 12 rewitalizacji. LOKALIZACJA Gmina Czerniewice - obszar rewitalizacji ZAKRES Cykl badań profilaktycznych przeprowadzonych dla mieszkańców obszaru REALIZOWANYCH rewitalizacji. ZADAŃ Badanie słuchu, wzroku, cholesterolu, pomiar ciśnienia i cukru, badanie EKG. Konsultacje lekarskie z lekarzami: kardiolog, dietetyk, internista. Organizacja kilku „akcji” propagujących zdrowy styl życie wśród mieszkańców obszaru rewitalizacji w tym przeprowadzenie Badanie słuchu, wzroku, cholesterolu, pomiar ciśnienia i cukru, badanie EKG. Konsultacje lekarskie z lekarzami: kardiolog, dietetyk, internista. Propagowanie życia bez uzależnień w tym bez alkoholu. PODMIOTY Centrum Medyczne Czerniewice sp. z o.o. REALIZUJĄCE SZACOWANA 300 000,00 zł WARTOŚĆ PROGNOZOWANE 1. Zwiększenie świadomości prowadzenia zdrowego trybu życia REZULTATY mieszkańców obszaru rewitalizacji/szt. SPOSÓB MIERZENIA monitoring bieżący, okresowy lub roczny raport z monitoringu REZULTATÓW WSKAŹNIKI 1. Liczba osób biorących udział w badaniach/szt. GRUPA DOCELOWA mieszkańcy obszaru rewitalizacji – podobszar Czerniewice ODDZIAŁYWANIE NA Nie przewiduje się, aby inwestycje planowane w ramach projektu mogły ŚRODOWISKO zaliczać się do którejś z grup przedsięwzięć oddziałujących na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 77

16. PLANOWANE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE – PROJEKTY UZUPEŁNIAJĄCE

PROJEKTY UZUPEŁNIAJĄCE Z uwagi na specyficzną złożoność procesu rewitalizacji oraz fakt, iż działania prowadzone są w oparciu o potrzeby zdiagnozowane w kilku sferach powiązanych ze sobą, lecz mogące podlegać zmianom – twórcy programu zakładają możliwość bieżącej modyfikacji programu. Modyfikacja programu polegać może na zaplanowaniu do realizacji projektów uzupełniających, które na etapie tworzenia programu nie są możliwe do precyzyjnego wskazania a potrzeba ich realizacji zostanie zdiagnozowana na późniejszym etapie – w szczególności w oparciu o wnioski płynące z analizy efektów realizacji projektów podstawowych wskazanych w rozdziale poprzednim. W ramach postępu realizacji programu – przyjmowane do realizacji będą projekty spełniające następujące kryteria dostępu: . projekty realizowane w wyznaczonym obszarze rewitalizacji lub projekty realizowane w wyznaczonym obszarze występowania zjawisk kryzysowych, o ile ich realizacja służy realizacji celów wynikających z programu rewitalizacji; . projekty realizujące zasadę komplementarności programu; . rodzaje projektów realizujące co najmniej dwa z celów strategicznych programu.

Obszary tematyczne, jakich dotyczyć mogą projekty to m. in.: działania w zakresie tworzenia przyjaznej przestrzeni do życia – sprzyjającej integracji mieszkańców, działania z zakresu wzmocnienia uczestnictwa w życiu gminy i partycypacji publicznej, zaangażowania mieszkańców w kreowanie przestrzeni publicznej w oparciu o zrewitalizowane struktury przestrzenne, projekty nakierowane na rozwój dzieci i młodzieży, działania kulturalne a także poprawę zaplecza infrastrukturalnego gminy.

Każdorazowo projekty te stanowić będą projekty komplementarne – stanowiące uzupełnienie bądź kontynuację projektów wskazanych w grupie projektów podstawowych.

Szacuje się, iż wartość projektów uzupełniających wyniesie do 8 000 000,- zł – w tym 6 000 000,- zł z krajowych i zagranicznych środków publicznych, 1 000 000,- zł z Budżetu Gminy i 1 000 000,- ze środków prywatnych.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 78

17. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROGRAMU

Komplementarność projektów jest jednym z ważnych aspektów programu rewitalizacji. Zapewnienie powiązań pomiędzy poszczególnymi projektami skutkować może lepszym i bardziej efektywnym wykorzystaniem środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację. Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice zapewnia komplementarność w następujących aspektach: przestrzennym, proceduralno-instytucjonalnym, międzyokresowym, źródeł finansowania i problemowym.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 79

18. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA

Niniejszy program spełnia wymogi komplementarności problemowej – zarówno pod kątem spójności merytorycznej jak i wpisywania się przyjętych celów i działań w ogólny system zarządzania gminą. Założenia Programu Rewitalizacji Gminy Czerniewice spójne są z dokumentami strategicznymi dla obszaru gminy i regionu. Dobór projektów rewitalizacyjnych zaplanowanych w ramach niniejszego programu zapewniają zachowanie zasady komplementarności problemowej. Zaplanowane projekty dopełniają się tematycznie i zapewniają oddziaływanie programu na obszar wymagający wsparcia we wszystkich niezbędnych aspektach (społecznym, gospodarczym, przestrzenno - funkcjonalnym, technicznym, środowiskowym). Poniżej wskazano cele programu w odniesieniu do redukcji zjawisk kryzysowych w poszczególnych sferach.

Tabela 21. Projekty powiązane w ramach efektów oddziaływania na sferę społeczną )opracowanie własne). Nazwa projektu: Uzasadnienie: Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej Poprzez rewitalizację i nadanie nowej w miejscowości Czerniewice, funkcji przestrzeni publicznej wraz z wykorzystaniem zespołu obiektów starej z rozbudowanym zapleczem możliwe będą PROJEKT gminnej spółdzielni, jako głównego miejsca działania integracji społecznej, spotkania, NR 1 integracji mieszkańców gminy poprzez wydarzenia istotne na mieszkańców wykonanie rozbudowy i przebudowy obszaru. budynków wraz ze zmianą sposobu użytkowania. Zaniedbany, zdewastowany i zarośnięty obecnie teren po stawach rybnych Przywrócenie do użytkowanie, stanowić będzie nowy impuls dla rozwoju PROJEKT zagospodarowanie i nadanie nowych funkcji społeczeństwa obywatelskiego pozwalając NR 2 dla terenu po byłych stawach rybnych na realizację planowanych przez w Czerniewicach. mieszkańców obszaru działań integracyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem osób wykluczonych. Poprawienie jakości przestrzeni wpłynie Wykorzystanie rejonu zabudowy usługowej bezpośrednio na podejmowanie przez PROJEKT w miejscowości Wielka Wola – mieszkańców obszaru inicjatyw NR 3 zagospodarowanie na cele rekreacyjno- gospodarczych pozwalających na obniżenie usługowe. bezrobocia. Wyjątkowe walory zabytkowych obiektów Rewitalizacja zabytkowych obiektów stanowią wyraźną troskę mieszkańców PROJEKT sakralnych (Krzemienica, Czerniewice) – obszaru, co zainicjowało działania NR 4 nadanie im reprezentacyjnej roli w skali integrujące społeczeństwo stając się gminy i regionu. elementem szerszej wizji dla działań rewitalizacyjnych. Podjęte wcześniej przez Urząd Gminy Rewaloryzacja lasu w miejscowości w Czerniewicach działania porządkowe Czerniewice - jako miejsca PROJEKT w tym miejscu przyniosły oczekiwane reprezentacyjnego z nadaniem nowej NR 5 efekty społeczne. Mieszkańcy obszaru funkcji, organizacji imprez gminnych i zaczęli traktować tą przestrzeń jak spotkań społeczności gminnej. publiczną, której główną funkcją jest

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 80

integracja społeczna. Sukces poprzednich działań zainicjował planowanie następnego projektu w tym obszarze. Uporządkowanie ważnych dla mieszkańców obszaru terenów, poprawa Poprawa jakości funkcjonowania boiska ich dostępności ma bezpośredni wpływ na sportowego wraz z ciągiem pieszo – jezdnym zachowania społeczne szczególnie PROJEKT w miejscowości Czerniewice - jako miejsca młodszych mieszkańców, wypełniając im NR 6 reprezentacyjnego z utrzymaniem obecnej lukę czasu wolnego. Szczególnie funkcji, organizacji imprez gminnych wykorzystanie obiektów sportowych cieszy i spotkań społeczności gminnej. się szerokim zainteresowaniem co potwierdzili podczas spotkań partycypacyjnych interesariusze. Podjęte wcześniej działania reorganizacji przestrzeni w tym miejscu przyniosły Organizacja ciągu pieszego w miejscowości oczekiwane efekty społeczne. Mieszkańcy Czerniewice - jako miejsca reprezentacyjno - PROJEKT obszaru zaczęli traktować tą przestrzeń jak komunikacyjnego z utrzymaniem obecnej NR 7 publiczną której główną funkcją jest funkcji, organizacji imprez gminnych integracja społeczna. Pozwala to na i spotkań społeczności gminnej. skierowanie dalszych działań w tym obszarze. Potrzeba uruchomienia nowego PROJEKT przedszkola na obszarze jest jednoznacznie Budowa przedszkola w Czerniewicach. NR 8 zdiagnozowana. Brakuje dla dzieci miejsc w placówkach tego typu. Wyższy niż w województwie stan umieralności na choroby układu krążenia Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru wynika z wielu chorób zwanych PROJEKT rewitalizacji poprzez rewitalizację "Centrum „cywilizacyjnymi”. Wsparciem NR 9 Medycznego Czerniewice" wraz z zakupem z minimalizowaniem skutków jest wyposażenia medycznego. funkcjonowanie Centrum Medycznego Czerniewice. Rozpoczęte wcześniej działania rewitalizacyjne zostaną kontynuowane na obszarze w zakresie zagospodarowania PROJEKT Zagospodarowanie terenów wokół zespołów terenów przy obiektach sakralnych. NR 10 budynków przy obiektach sakralnych. Mieszkańcy obszaru deklarują istotne znaczenie obiektów kultu w procesach socjalizacji. Uruchomienie dedykowanych Aktywizacja społeczno – zawodowa mieszkańcom obszaru szkoleń PROJEKT mieszkańców poprzez szkolenia i warsztaty i warsztatów pozwoli na zmniejszenie NR 11 z przedsiębiorczości. bezrobocia oraz włączanie do społeczeństwa osób wykluczonych. Działania profilaktyczne są wskazywane we wszystkich program zdrowotnych PROJEKT Postaw na zdrowie – program profilaktyczny zaplanowanych w ramach dofinansowania NR 12 dla mieszkańców obszaru rewitalizacji. krajowego. Mieszkańcy obszaru w celu poprawy wyjścia ze stanu kryzysowego chętnie uczestniczą w takich programach. Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 81

Tabela 22. Projekty powiązane w ramach efektów oddziaływania na sferę gospodarczą (opracowanie własne). Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej w miejscowości Czerniewice, z wykorzystaniem zespołu obiektów PROJEKT NR starej gminnej spółdzielni, jako 1 głównego miejsca integracji mieszkańców gminy poprzez wykonanie rozbudowy i przebudowy budynków wraz ze zmianą sposobu użytkowania. Wykorzystanie rejonu zabudowy Wszystkie projekty zmierzają do PROJEKT NR usługowej w miejscowości Wielka wytworzenia nowej lub poprawy 3 Wola – zagospodarowanie na cele funkcjonalności już istniejącej rekreacyjno-usługowe infrastruktury gminy Organizacja ciągu pieszego i podporządkowanie jej pełnieniu w miejscowości Czerniewice - jako nowych funkcji wspomagających miejsca reprezentacyjno - i stymulujących rozwój PROJEKT NR komunikacyjnego z utrzymaniem przedsiębiorczości 7 obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. PROJEKT NR Budowa przedszkola 8 w Czerniewicach. Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez PROJEKT NR rewitalizację "Centrum Medycznego 9 Czerniewice" wraz z zakupem wyposażenia medycznego.

Tabela 23. Projekty powiązane w ramach efektów oddziaływania na sferę przestrzenno-funkcjonalną (opracowanie własne). Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej w miejscowości Czerniewice, z wykorzystaniem zespołu obiektów Wszystkie projekty zmierzają do PROJEKT NR starej gminnej spółdzielni, jako wytworzenia nowej lub poprawy 1 głównego miejsca integracji funkcjonalności już istniejącej mieszkańców gminy poprzez infrastruktury gminy wykonanie rozbudowy i przebudowy i podporządkowanie jej pełnieniu budynków wraz ze zmianą sposobu nowych funkcji. Wszystkie obiekty użytkowania. będą w pełni dostępne dla osób Przywrócenie do użytkowanie, z niepełnosprawnościami PROJEKT NR zagospodarowanie i nadanie nowych ruchowymi. 2 funkcji dla terenu po byłych stawach rybnych w Czerniewicach. PROJEKT NR Wykorzystanie rejonu zabudowy 3 usługowej w miejscowości Wielka Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 82

Wola – zagospodarowanie na cele rekreacyjno-usługowe. Rewitalizacja zabytkowych obiektów sakralnych (Krzemienica, PROJEKT NR Czerniewice) – nadanie im 4 reprezentacyjnej roli w skali gminy i regionu. Rewaloryzacja lasu w miejscowości Czerniewice - jako miejsca PROJEKT NR reprezentacyjnego 5 z nadaniem nowej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. Poprawa jakości funkcjonowania boiska sportowego wraz z ciągiem pieszo – jezdnym w miejscowości PROJEKT NR Czerniewice - jako miejsca 6 reprezentacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. Organizacja ciągu pieszego w miejscowości Czerniewice - jako miejsca reprezentacyjno - PROJEKT NR komunikacyjnego z utrzymaniem 7 obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. PROJEKT NR Budowa przedszkola 8 w Czerniewicach. Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez PROJEKT NR rewitalizację "Centrum Medycznego 9 Czerniewice" wraz z zakupem wyposażenia medycznego.

Tabela 24. Projekty powiązane w ramach efektów oddziaływania na sferę środowiskową (opracowanie własne). Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej w miejscowości Wszystkie projekty zmierzają do Czerniewice, wytworzenia nowej lub poprawy z wykorzystaniem zespołu obiektów funkcjonalności już istniejącej PROJEKT NR starej gminnej spółdzielni, jako infrastruktury gminy 1 głównego miejsca integracji i podporządkowanie jej pełnieniu mieszkańców gminy poprzez nowych funkcji z zachowaniem wykonanie rozbudowy i przebudowy najwyższych wymogów ochrony budynków wraz ze zmianą sposobu środowiska. użytkowania. PROJEKT NR Przywrócenie do użytkowanie, Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 83

2 zagospodarowanie i nadanie nowych funkcji dla terenu po byłych stawach rybnych w Czerniewicach. Wykorzystanie rejonu zabudowy PROJEKT NR usługowej w miejscowości Wielka 3 Wola – zagospodarowanie na cele rekreacyjno-usługowe Rewaloryzacja lasu w miejscowości Czerniewice - jako miejsca PROJEKT NR reprezentacyjnego 5 z nadaniem nowej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez PROJEKT NR rewitalizację "Centrum Medycznego 9 Czerniewice" wraz z zakupem wyposażenia medycznego.

Tabela 25. Projekty powiązane w ramach efektów oddziaływania na sferę techniczną (opracowanie własne). Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej w miejscowości Czerniewice, z wykorzystaniem zespołu obiektów PROJEKT starej gminnej spółdzielni, jako NR 1 głównego miejsca integracji mieszkańców gminy poprzez wykonanie rozbudowy i przebudowy budynków wraz ze zmianą sposobu użytkowania. Wykorzystanie rejonu zabudowy Wszystkie projekty zmierzają do PROJEKT usługowej w miejscowości Wielka wytworzenia nowej lub poprawy NR 3 Wola – zagospodarowanie na cele funkcjonalności już istniejącej rekreacyjno-usługowe. infrastruktury gminy. Rewitalizacja zabytkowych obiektów Zrewitalizowane budynki oraz sakralnych (Krzemienica, PROJEKT przestrzenie będą spełniały Czerniewice) – nadanie im NR 4 najwyższe normy techniczne. reprezentacyjnej roli w skali gminy i regionu. Poprawa jakości funkcjonowania boiska sportowego wraz z ciągiem pieszo – jezdnym w miejscowości PROJEKT Czerniewice - jako miejsca NR 6 reprezentacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. PROJEKT Organizacja ciągu pieszego Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 84

NR 7 w miejscowości Czerniewice - jako miejsca reprezentacyjno - komunikacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. PROJEKT Budowa przedszkola NR 8 w Czerniewicach. Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez PROJEKT rewitalizację "Centrum Medycznego NR 9 Czerniewice" wraz z zakupem wyposażenia medycznego. Zagospodarowanie terenów wokół PROJEKT zespołów budynków przy obiektach NR 10 sakralnych. Postaw na zdrowie – program PROJEKT profilaktyczny dla mieszkańców NR 12 obszaru rewitalizacji.

Poniżej wskazano wpływ realizacji poszczególnych projektów rewitalizacyjnych na realizację celów programu:

Tabela 26. Wpływ realizacji poszczególnych projektów rewitalizacyjnych na realizację celów programu (opracowanie własne) CEL SZCZEGÓŁOWY 1 CEL SZCZEGÓŁOWY 2 CEL SZCZEGÓŁOWY 3 CEL CEL CEL CEL CEL CEL

OPERACYJNY OPERACYJNY OPERACYJNY OPERACYJNY OPERACYJNY OPERACYJNY 1a 1b 2a 2b 3a 3b PROJEKT + + + + + + + NR 1 PROJEKT + + + + + + + NR 2 PROJEKT + + + + + + + + NR 3 PROJEKT + + + + + + + NR 4 PROJEKT + + + + + + + + + + + NR 5 PROJEKT + + + + + + + + NR 6 PROJEKT + + + + + + + NR 7 PROJEKT + + + + + + + - NR 8 PROJEKT + + + + - NR 9 PROJEKT + + + + + + + NR 10

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 85

CEL SZCZEGÓŁOWY 1 CEL SZCZEGÓŁOWY 2 CEL SZCZEGÓŁOWY 3 CEL CEL CEL CEL CEL CEL

OPERACYJNY OPERACYJNY OPERACYJNY OPERACYJNY OPERACYJNY OPERACYJNY 1a 1b 2a 2b 3a 3b PROJEKT + + + + + - NR 11 PROJEKT + + + + + - NR 12

gdzie: + + oznacza: realizacja projektu jest warunkiem realizacji celu + oznacza: realizacja projektu przyczynia się do realizacji celu oznacza: realizacja projektu może ale nie musi przyczynić się do realizacji celu - oznacza: nie przewiduje się bezpośredniego wpływu realizacji projektu na realizację celu

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 86

19. KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA

Niniejszy program spełnia wszelkie wymogi komplementarności przestrzennej. Jego głównym założeniem jest ukierunkowanie efektów realizacji zaplanowanych działań na obszar nasilenia występowania zjawisk kryzysowych. Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice ma na celu zahamowanie postępu negatywnych zjawisk - w szczególności zapobieganie ich rozprzestrzeniania poza zdiagnozowany obszar problemowy. Wszystkie przedsięwzięcia zaplanowane w ramach programu realizowane będą w obszarze występowania zjawisk kryzysowych.

Realizacja przedsięwzięć w obszarze występowania zjawisk kryzysowych, poza wyznaczonym obszarem rewitalizacji, uzasadniona jest z punktu widzenia zapewnienia spójności funkcjonalnej obszaru.

Komplementarność przestrzenną projektów z grupy projektów uzupełniających zapewnią: konieczność uwzględnienia kryteriów dostępu niniejszego programu – w szczególności w zakresie lokalizacji i obszarów oddziaływania projektów, konieczność uwzględnienia wytycznych dokumentów strategicznych gminy.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 87

20. INDYKATYWNE RAMY FINANSOWANIA W ODNIESIENIU DO PROJEKTÓW PROGRAMU

PLAN FINANSOWY REALIZACJI PROGRAMU REWITALIZACJI Realizacja przedsięwzięć zaplanowanych w programie wymaga zaangażowania znacznych środków finansowych. Obecnie dostępnych jest wiele różnych narzędzi finansowych. Dlatego odpowiedni dobór do planowanych działań musi zapewnić osiągnięcie celów interwencji. Plan finansowy programu zakłada komplementarność źródeł finansowania. Głównym źródłem będą środki pomocowe Unii Europejskiej dedykowane prowadzeniu działań rewitalizacyjnych i służące poprawie sytuacji w wyznaczonym obszarze.

Zasada dodatkowości przejawiać się będzie w elastycznym zaangażowaniu środków publicznych pochodzących z budżetu państwa, z budżetu gminy, ale również w uczestnictwie osób fizycznych i innych osób prawnych w finansowaniu części przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Rolą Gminy Czerniewice – operatora i organizatora procesu rewitalizacji jest współpraca z interesariuszami procesu. Na kolejność realizacji wskazanych w Programie Rewitalizacji przedsięwzięć będą mieć również wpływ terminy aplikowania i rozstrzygnięć konkursów w ramach Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego.

Na potrzeby programy został stworzony przybliżony plan finansowy dotyczący realizacji projektów podstawowych. Określa on ramy czasowe realizacji poszczególnych projektów, nazwy jednostek zgłaszających i realizujących projekt, planowane źródła finansowania.

ZAŁĄCZNIK 1 - INFORMACJA DOTYCZĄCA REALIZACJI PROJEKTÓW PODSTAWOWYCH

Na etapie prac nad programem deklaracje współpracy w finansowaniu przedsięwzięć rewitalizacyjnych złożyły podmioty prywatne działające na terenie gminy.

Taka sytuacja pozwala zaznaczyć występowanie zróżnicowanych źródeł finansowania i wskazuje na komplementarne podejście do planowanych działań rewitalizacyjnych.

Przewiduje się, że na realizację całości procesu zaangażowane zostaną następujące środki: środki publiczne: Budżet Gminy, programy rządowe, fundusze celowe, programy i fundusze wojewódzkie, programy lokalne (działania inicjowane przez gminę), środki z funduszy europejskich w formie programów operacyjnych, środki prywatne: środki własne inwestorów prywatnych, leasing, gwarancje bankowe, kredyty i pożyczki, emisje obligacji celowych, inne narzędzia finansowe oparte o fundusze prywatne Należy podkreślić powiązanie finansowania projektów rewitalizacyjnych, które mogą być realizowane z funduszy: EFS i EFRR. Realizacja projektów jest uzależniona od realizacji projektu z zakresu usług społecznych dotyczących określonej grupy społecznej, dotkniętej dysfunkcją lub wykluczeniem.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 88

Wsparcie inwestycyjne projektów z EFRR ma charakter uzupełniający i możliwe jest wyłącznie w powiązaniu z działaniami realizowanymi z EFS, które pełnią rolę wiodącą względem EFRR. Zaproponowane projekty w Programie Rewitalizacji mają charakter przedsięwzięć kompleksowych, koordynujących interwencję infrastrukturalną ze wsparciem realizowanym w ramach EFS.

Poniżej przedstawiono ramy finansowe realizacji programu. Poniższe dane dotyczą jedynie działań z grupy projektów podstawowych i zostaną doprecyzowane na etapie przygotowania projektów do realizacji.

Tabela 26. Szacunkowe podsumowanie uproszczonego planu finansowego w oparciu o planowane projekty podstawowe i uzupełniające realizowane w ramach programu rewitalizacji (opracowanie własne). ramy czasowe finansowania łącznie projekty projekty Programu Rewitalizacji podstawowe uzupełniające 2016 - 2023 Całkowita wartość środków 32 200 000 zł 24 200 000 zł 8 000 000 zł Środki publiczne z krajowych 20 470 000 zł 14 470 000 zł 6 000 000 zł lub zagranicznych źródeł finansowania Środki Budżetu Gminy 7 250 000 zł 6 250 000 zł 1 000 000 zł Środki prywatne 4 480 000 zł 3 480 000 zł 1 000 000 zł

Zakłada się, iż wydatki w ramach programu rewitalizacji powinny wpłynąć pośrednio na uruchomienie równoległego strumienia wydatków prywatnych (inwestycji remontowych oraz innych będących wynikiem rozwoju gospodarczego obszaru).

Odpowiednio skonstruowane: plan finansowy, harmonogram działań i logika interwencji pozwolą na osiągnięcie zakładanych celów programu.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 89

21. KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA

PROGRAM REWITALIZACJI W OGÓLNYM SYSTEMIE ZARZĄDZANIA GMINĄ Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice jest programem, który ma za zadanie pomóc Władzom Gminy Czerniewice w ustaleniu, koordynacji oraz realizacji projektów, które w efekcie mają przynieść skutek w postaci poprawy sytuacji w sferach problemowych. Tworzenie takiego programu ułatwia Gminie zarządzanie rozwojem i rewitalizacją, ustala pewne ramy finansowe, czasowe oraz realizacyjne. Wydzielenie konkretnych obszarów polityki rozwojowej w gminach, jest powszechnie stosowaną metodą na rzecz modernizacji oraz inwestowania na ich terenach. Przyczynia się to pozytywnie do porządkowania regulacji prawnych, własnościowych oraz aktywizacji sfer rozwojowych. Dzięki programom rewitalizacji władze gminy wyznaczają kierunki działań oraz cele, do których w najbliższych latach będą dążyć. Program wpływają istotnie na poprawę standardów życia mieszkańców, przyczyniają się do zwiększenia zatrudnienia, rozwoju gminy w różnych sferach, co prowadzi również do wzrostu atrakcyjności Gminy Czerniewice.

Program realizuje tym samym kilka obszarów zarządzania gminą:

ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE I FINANSOWE Program jest pewnego rodzaju strategią, jaką władze gminy przyjmują do realizacji. Program musi być komplementarny z dokumentami innych szczebli. W tym przypadku jest to m.in. Strategia Rozwoju Gminy Czerniewice. Cały program jest również przemyślany pod kątem planu finansowania z podziałem na lata jego realizacji co pozwala na dobre wykorzystanie budżetu gminy oraz korzystania z finansowania zewnętrznego.

PARTYCYPACJA SPOŁECZNA I STYMULOWANIE ROZWOJU SPOŁECZNEGO Partycypacja jest jednym z najważniejszych zagadnień rewitalizacja, której głównym celem jest poprawa warunków bytowych mieszańców oraz wzrost atrakcyjności gminy. Czynny udział samych zainteresowanych jest niezbędny, ponieważ to w ich otoczeniu są realizowane projekty.

STYMULOWANIE ROZWOJU GOSPODARCZEGO Działania rewitalizacyjne wpływają również w dużej mierze na wzrost liczby zatrudnionych czy na wzrost ilości podmiotów gospodarczych. Poprzez wprowadzania projektów rewitalizacyjnych, obszar gminy staje się bardziej atrakcyjny pod kątem inwestycyjnym. Wszystkie te działania wpływają na rozwój gospodarczy, który decyduje w dużej mierze o tym jak postrzegana jest gmina, jakie standardy oferuje oraz jak atrakcyjna jest dla turystów i przyjezdnych.

ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI Dzięki programom rewitalizacji wszystkie projekty rewitalizacyjne uzyskują swoje ramy czasowe, finansowe, system wdrażania, monitorowania, oceny i realizacji. Gmina ma podstawę oraz opracowaną strategię realizowania założonych projektów, wybranych na podstawie analiz zdegradowanych sfer oraz partycypacji społecznej.

Program rewitalizacji pełni istotną rolę w systemie zarządzania gminą. Zawiera kompleksowe wytyczne dotyczące stworzenia możliwości rozwoju gminy w wielu aspektach, pozwalające zaplanować działania długoterminowe.

SPÓJNOŚĆ PROCEDUR System zarządzania procesem rewitalizacji będzie elementem ogólnego systemu zarządzania Gminą. W szczególności spójność procedur będzie zapewniona przez:

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 90

uwzględnianiu wypracowanych założeń programu na etapie podejmowania decyzji dotyczących rozwoju gminy (w tym na etapie tworzenia aktów prawa miejscowego); uczestnictwo na każdym z etapów tworzenia programu co najmniej osób odpowiedzialnych w gminie za sfery: społeczną, przestrzenną, techniczną, środowiskową oraz finansową; koordynację działań na każdym etapie przez wyznaczonego spośród pracowników gminy koordynatora projektu; zapewnienie kontroli nad rozliczeniem projektu poprzez wyznaczenie specjalisty ds. rozliczeń i obsługi księgowej programu; zapewnienie prawidłowości realizacji programu poprzez wyznaczanie specjalisty ds. zamówień publicznych w projekcie.

EFEKTYWNE WSPÓŁDZIAŁANIE Do realizacji projektów w ramach programu zaangażowane zostaną – oprócz Gminy Czerniewice - podmioty spoza sektora finansów publicznych. Zakłada się efektywne współdziałanie przy dążeniu do osiągnięcia celów programu, co zapewni realizacja w ramach programu projektów partnerskich.

Przewiduje się realizację projektów partnerskich w oparciu o następujące modele:

projekty zintegrowane - co najmniej dwa projekty powiązane ze sobą tematycznie w ramach wspólnego celu, jaki ma zostać osiągnięty dzięki ich realizacji, których wybór do dofinansowania lub realizacja jest koordynowana przez właściwe instytucje; koordynacja polega w szczególności na określeniu wzajemnych relacji między projektami w zakresie warunków ich wyboru i oceny lub postanowień umów o dofinansowanie projektu lub decyzji o dofinansowaniu projektu; projekty partnerskie – projekty realizowane w ramach partnerstwa utworzonego przez podmioty wnoszące do projektu zasoby ludzkie, organizacyjne, techniczne lub finansowe, realizujące wspólnie projekt, zwany dalej „projektem partnerskim”, na warunkach określonych w porozumieniu albo umowie o partnerstwie; projekty hybrydowe – projekty realizowane wspólnie w ramach partnerstwa publiczno- prywatnego, utworzone w celu realizacji inwestycji infrastrukturalnej; projekty grantowe – projekty, w ramach których beneficjent udziela grantów na realizację zadań służących osiągnięciu celu tego projektu przez grantobiorców.

Typy projektów opisano w oparciu o ustawę z dnia 11 lipca 2014 r o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (Dz. U. z 2014 r. poz. 1146 z późn. zm)

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 91

22. KOMPLEMENTARNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice został skonstruowany z zachowaniem komplementarności międzyokresowej. Mimo, iż na obszarze gminy nie obowiązywał wcześniej Program Rewitalizacji podejmowane były działania na rzecz poprawy występujących sytuacji kryzysowych. Dotychczasowe działania gminy w sferze szeroko rozumianej rewitalizacji odbywały się w ramach dokumentów strategicznych gminy obowiązujących w latach na lata 2007-2013. Wiele przedsięwzięć realizowanych w gminie Czerniewice ma swoją kontynuację w kolejnym okresie programowania. Jest to o tyle ważne, że wnioski z ewaluacji mogą posłużyć jako sygnalizacja zmian do wprowadzenia przy projektach programowanych na lata 2014-2020. Wynikają z potrzeb zmian systemu wdrażania dla ich lepszego oraz bardziej efektywnego zarządzania. Doświadczenia z poprzednich okresów finansowania wpłynęły na wsparcie przewidzianych projektów w obecnej perspektywie finansowej. Wybrane do realizacji w ramach niniejszego programu projekty są spójne pod względem celów z przedsięwzięciami realizowanymi na obszarze Gminy Czerniewice w poprzednim okresie programowania. W szczególności będą kontynuować działania rozpoczęte w ramach projektów, m. in.:

Tabela 27. Wykaz zrealizowanych na obszarze gminy projektów realizujących cele rewitalizacji (źródło: dane UG w Czerniewicach) Wartość Tytuł projektu / krótka Wartość Źródło L.p. całkowita charakterystyka dofinansowania (zł) dofinansowania (zł) Utworzenie ścieżki przyrodniczej „Czerniewicki Smug” Utworzenie ścieżki przyrodniczej „Czerniewicki Smug” przyczyniło się do wzrostu poziomu wiedzy z 34 340,00 WFOŚiGW w 1 zakresu ochrony środowiska i 49 184,54 (dotacja) Łodzi świadomości ekologicznej jak i wykształcenia postaw proekologicznych oraz indywidualnej odpowiedzialności za środowisko u osób biorących udział w zadaniu. Adaptacja /przebudowa i rozbudowa/ budynku szkolnego na świetlicę wiejską w Stanisławowie Studzińskim Projekt przyczynił się do zaspokojenia potrzeb PROW 2007- 2 891 115,80 500 000,00 (dotacja) kulturalnych, społecznych oraz 2013 stworzenia dogodnych warunków sprzyjających nawiązywaniu kontaktów międzyludzkich, poprzez adaptacje /przebudowę i

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 92

Wartość Tytuł projektu / krótka Wartość Źródło L.p. całkowita charakterystyka dofinansowania (zł) dofinansowania (zł) rozbudowę/ budynku szkolnego na świetlicę wiejską w Stanisławowie Studzińskim. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Podkonice Duże, gmina Czerniewice 51 873,00 (dotacja) WFOŚiGW w Zakres robót:kanał 51 873,00 pożyczka Łodzi, 3 244 850,64 grawitacyjny z rur PVC Ø 200 – (WFOSiGW) PROW 2007- 630,01mb,dcinek od sieci 120 727,00 (EFRROW) 2013 głównej do I studz. na nieruchomości z rur PVC Ø 160 – 2,75mb Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w m. Podkońska Wola Zakres zadania obejmuje wykonanie: rurociągu grawitacyjnego z rur PVC Ø 200 876 820,07 WFOŚiGW w 4 621 000,00 (pożyczka) - 1 055,10 mb, rurociągu netto Łodzi tłocznego z rur PEHD Ø 90 - 881,80 mb, przyłączy kanalizacyjnych z rur PVC 160 - 767,70 mb ( 28 szt.), przepompowni ścieków - 2 szt. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w m. Zubki Małe Zakres zadania obejmuje wykonanie: sieci kanalizacji 678 940,14 559 154,00 WFOŚiGW w 5 sanitarnej grawitacyjnej i netto (dotacja) Łodzi tłocznej o łącznej długości 1 833,30 mb oraz budowę przyłączy kanalizacyjnych w ilości 35 szt. Zmniejszenie wykluczenia cyfrowego na terenie Gminy Czerniewice poprzez zakup komputerów i zapewnienie dostępu do Internetu 682 916,90 6 682 916,90 POIG 2007-2013 Głównym celem projektu było (dotacja) zapewnienie szerokopasmowego, bezpłatnego dostępu do Internetu dla 35 gospodarstw domowych z terenu gminy Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 93

Wartość Tytuł projektu / krótka Wartość Źródło L.p. całkowita charakterystyka dofinansowania (zł) dofinansowania (zł) Czerniewice, zagrożonych wykluczeniem cyfrowym w związku z ich sytuacją ekonomiczną lub niepełnosprawnością oraz wyrównanie szans uczestnictwa mieszkańców gminy w społeczeństwie informacyjnym dzięki wdrożeniu działań koordynacyjnych przez jednostki podległe gminie. Adaptacja budynku szkolnego na świetlicę wiejską w Stanisławowie Studzińskim - budowa centrali cieplnej i instalacji c.o. 312 011,83 WFOŚiGW w 7 Zakres zadania: wykonanie 226 674,00 (dotacja) netto Łodzi centrali cieplnej, instalacji solarnej, instalacji centralnego ogrzewania, instalacji elektrycznej centrali cieplnej Rewaloryzacja zabytkowego parku w Chociwiu Zakres zadania: rewaloryzacja terenów zieleni, budowa 628 500,38 345 610,00 WFOŚiGW w 8 ciągów komunikacyjnych i netto (dotacja) Łodzi placów, budowa małej architektury budowa boiska sportowego oraz placu zabaw Urządzenie placu zabaw w Strzemesznie Pierwszej Realizacja projektu wpłynęła na 36 959,45 PROW 2007- 9 wzrost procesu integracji 61 098,74 (dotacja) 2013 społeczności lokalnej, poprzez stworzenie bezpiecznego miejsca zabawy dla dzieci. Adaptacja pomieszczeń budynku szkolnego na świetlicę wiejską w Chociwiu 59 119,00 PROW 2007- 10 Projekt przyczynił się do 90 482,15 (dotacja) 2013 zaspokojenia potrzeb kulturalnych, społecznych oraz stworzenia dogodnych Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 94

Wartość Tytuł projektu / krótka Wartość Źródło L.p. całkowita charakterystyka dofinansowania (zł) dofinansowania (zł) warunków sprzyjających nawiązywaniu kontaktów międzyludzkich, poprzez adaptację pomieszczeń budynku szkolnego na świetlicę wiejską w Chociwiu. Budowa sieci wodociągowej i WFOŚiGW w Łodzi : kanalizacyjnej wraz z 982 708 (dotacja: WFOŚiGW w oczyszczalnią ścieków w 491 354,00; pożyczka: Łodzi 11 Podkonicach Dużych oraz sieci 5 501 800,34 491 354,00) PROW 2007- kanalizacyjnej w m. Zagóry i w EFRROW: 2013 m. Lipie 3 201 224,00

Modernizacja i doposażenie kuchni w budynku Ochotniczej Straży Pożarnej w Czerniewicach W ramach inwestycji zostały wykonane prace 18 600,00 PROW 2007- 12 59 100,59 ogólnobudowlane, (dotacja) 2013 zmodernizowana została instalacja elektryczna i wentylacyjna oraz zakupione zostały urządzenia wyposażenia gastronomii. Rewaloryzacja zabytkowego WFOŚiGW w 13 parku w Lipiu 694810,00 300.000,00 Łodzi

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 95

23. KOMPLEKSOWOŚĆ

O kompleksowym charakterze niniejszego programu stanowią jego następujące cechy:

zaplanowane w ramach programu projekty mają różnorodny charakter a ich dobór zapewnia wyprowadzenie zdiagnozowanego obszaru problemowego obszaru z sytuacji kryzysowej z uwzględnieniem redukcji zjawisk kryzysowych w sferach społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej, środowiskowej;

Tabela 28. Wpływ realizacji projektów na redukcję zjawisk kryzysowych (opracowanie własne) WPŁYW NA REDUKCJĘ ZJAWISK KRYZYSOWYCH W SFERZE NR SPOŁECZNEJ GOSPODARC PRZESTRZEN TECHNICZNEJ ŚRODOWISK PROJEKT ZEJ NO- OWEJ U FUNKCJONAL NEJ 1 + + + + 2 + + + + + 3 + + + + 4 + + + 5 + + + 6 + + + 7 + + + + 8 + + + + + 9 + + + + 10 + + + 11 + + 12 +

zaplanowane w ramach programu projekty będą finansowane lub współfinansowane z różnych źródeł, w szczególności: ze środków Gminy Czerniewice, EFRR, EFS, WFOŚiGW, środków własnych gminnej spółki „Centrum Medycznego Czerniewice” oraz środków beneficjentów niepublicznych (między innymi z: środków Parafii w Czerniewicach, z środków przedsiębiorców, mieszkańców, stowarzyszeń);

zaplanowane w ramach programu projekty wzajemnie się uzupełniają i są ze sobą powiązane (zarówno w odniesieniu do ich celów i charakteru jak i kryteriów realizacji);

oprócz projektów podstawowych przewidziano realizacje projektów uzupełniających, których szczegółowe parametry będą określone na podstawie potrzeb zdiagnozowanych na etapie realizacji programu;

w ramach programu opracowano wstępny harmonogram realizacji projektów, który wskazuje projekty priorytetowe na czas tworzenia programu (w toku jego realizacji, w wyniku reagowania na zmiany w otoczeniu poszczególne jego etapy mogą ulec przemodelowaniu);

zgodnie z określonymi w programie kryteriami dostępu realizacja projektów poza obszarem rewitalizacji jest uzasadniona i ile służy realizacji celów wynikających z programu rewitalizacji – decyzja o włączeniu takich projektów do programu winna być każdorazowo uzasadniona na etapie szczegółowego opisu projektu. Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 96

24. WDRAŻANIE PROGRAMU REWITALIZACJI

SYSTEM WDRAŻANIA PROGRAMU REWITALIZACJI Do realizacji Programu Rewitalizacji służą następujące instrumenty: organizacyjne, związane ze wskazaniem zadań podmiotów realizujących Program Rewitalizacji, finansowe, związane z wprowadzeniem zadań do planów i budżetów gminy, budżetów i planów innych jednostek oraz uzyskania wsparcia zewnętrznego, prawno - administracyjne, związane z uwzględnieniem odpowiednich przepisów przy realizacji zadań, informacyjne - związane z promocją.

System wdrażania Programu Rewitalizacji Gminy Czerniewice powiązany będzie ściśle ze strukturą organizacyjną Urzędu Gminy w Czerniewicach. Generalna zasada realizacji programu polega na przypisaniu zadań i kompetencji poszczególnym organom gminy, podległym im komórkom organizacyjnym Urzędu Gminy oraz jednostkom organizacyjnym gminy na każdym etapie funkcjonowania programu.

PRZYJĘCIE PROGRAMU REWITALIZACJI Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice jest uchwalany przez Radę Gminy. Każda zmiana treści programu, w tym aktualizacja zapisów, w związku m.in. z wynikami monitoringu i oceny, również wymaga przyjęcia w trybie uchwały Rady Gminy.

ZARZĄDZANIE PROGRAMEM REWITALIZACJI Najważniejszą instytucją zarządzającą i wdrażającą Program Rewitalizacji jest Wójt Gminy Czerniewice , któremu Rada Gminy poprzez przyjęcie Programu Rewitalizacji w drodze uchwały powierza jego realizację. Wójt wprowadza w życie zapisy uchwały za pomocą dostępnych mu instytucji oraz przysługujących prawem rozporządzeń. Wójt podejmuje decyzje o przystąpieniu do realizacji poszczególnych przedsięwzięć opisanych w programie. Wszelkie działania są podejmowane z zachowaniem ogólnych zasad zarządzania gminą, co zabezpiecza zachowanie spójności procedur, efektywne współdziałanie z innymi instytucjami powołanymi w Gminie Czerniewice. Dodatkowo powołany zostanie społecznie działający Komitet ds. Rewitalizacji. W jego skład wejdą mieszkańcy gminy, interesariusze procesów rewitalizacji oraz osoby zaangażowane w działania społeczne, lokalni eksperci oraz pracownicy Urzędu Gminy w Czerniewicach..

Głównymi zadaniami Komitetu będą: monitorowanie działań rewitalizacyjnych na obszarze objętym Programem Rewitalizacji Gminy Czerniewice, zapewnienie odpowiednich rozwiązań w zakresie realizacji poszczególnych projektów rewitalizacyjnych, opracowywanie projektów aktualizacji programu, współpraca z partnerami zewnętrznymi - interesariuszami działań rewitalizacyjnych, promocja działań rewitalizacyjnych.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 97

25. MONITOROWANIE PROCESU REWITALIZACJI Zaplanowany proces monitorowania programu umożliwia dokonywanie pomiarów wskaźników osiągania celów programu w założonych odstępach czasu, co pozwoli na ocenę skutków realizacji programu. Monitorowanie to proces regularnego zbierania, a następnie analizowania wiarygodnych informacji finansowych i statystycznych dotyczących realizowanych projektów. Celem monitorowania jest zapewnienie zgodności realizacji działań rewitalizacyjnych z wcześniej zatwierdzonymi założeniami.

ORGANY MONITORUJĄCE

PRZYJĘCIE PROGRAMU REALIZACJA PROGRAMU

OCENA OCENA OCENA

Zadania monitorowania, oceny i komunikacji społecznej dotyczącej Programu Rewitalizacji powierza się Wójtowi Gminy Czerniewice. W jego kompetencji będzie opracowywanie: raportów z realizacji założonych kierunków i przedsięwzięć, raportów z osiąganych skwantyfikowanych wskaźników oraz rezultatów poszczególnych działań, raportów z podejmowanych działań partycypacji społecznej rewitalizacji. W gestii Wójta Gminy Czerniewice pozostaje również podejmowanie okresowych inicjatyw promocji i komunikacji wśród mieszkańców gminy z realizacji programu. W szczególności monitorowanie programu realizowane będzie w dwóch wymiarach: rzeczowym – ocena stanu realizacji programu finansowym – analiza danych finansowych dotyczących realizacji programu.

Zadania Wójta Gminy Czerniewice: przygotowanie zasad systemu monitoringu (w tym propozycji treści raportów), przygotowywanie cyklicznych raportów z realizacji programu;

Zadania Komitetu ds. Rewitalizacji: weryfikacja i przyjęcie zasad systemu monitoringu, przyjmowanie raportów z realizacji Programu Rewitalizacji Gminy Czerniewice.

Zgodnie z zasadą partycypacji społecznej (zapewnienie udziału interesariuszy w realizacji programu) informacje dotyczące procesu realizacji programu będą udostępniane do publicznej wiadomości. Regularne monitorowanie stanu realizacji programu powinno być określone precyzyjnie poprzez wskazanie osoby odpowiedzialnej w Urzędzie Gminy w Czerniewicach. Jej zadaniem będzie regularne kwartalne raportowanie do Komitetu ds. Rewitalizacji. Zakres raportów powinien obejmować co najmniej: 1. opis aktualnego stanu wykonania programu, ze wskazaniem stopnia realizacji założonego harmonogramu, 2. wskazanie osiągniętych wskaźników realizacji programu, 3. wielkość poniesionych wydatków, 4. problemy utrudniające realizację programu (o ile występują) Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 98

5. proponowane działania naprawcze.

RAPORT z realizacji Programu Rewitalizacji Gminy Czerniewice

okres objęty raportem: …………………………………

1. opis aktualnego stanu wykonania programu, ze wskazaniem stopnia realizacji założonego harmonogramu: …………………………………………………………………………………………………………… 2. wskazanie osiągniętych wskaźników realizacji programu: …………………………………………………………………………………………………………… 3. wielkość poniesionych wydatków …………………………………………………………………………………………………………… 4. problemy utrudniające realizację programu (o ile występują) …………………………………………………………………………………………………………… 5. proponowane działania naprawcze ……………………………………………………………………………………………………………

Raport sporządził: …………………………………

RYC. 11. Minimalna zawartość Raportu z realizacji Programu Rewitalizacji Gminy Czerniewice (opracowanie własne)

OCENA POSTĘPÓW OSIĄGANIA CELÓW PROGRAMU

Ocena osiągania celów Programu Rewitalizacji Gminy Czerniewice będzie dokonywana w systemie rocznym. Oparta będzie na wskaźnikach przypisanych do poszczególnych celów programu. Rozpoczęcie realizacji programu poprzedzone będzie opracowaniem wartości wskaźników o odniesieniu do poszczególnych projektów. Jako efekt procesu monitorowania rekomenduje się coroczną ewaluację programu we współpracy z agencją audytującą. Po zakończeniu realizacji Programu dokonana zostanie ocena końcowa.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 99

Ocena okresowa ma na celu zbadanie efektywności zarządzania realizacją programem oraz jego skuteczności (postępy w realizacji przyjętych celów). Okresowe oceny pozwolą na: sprawdzenie, czy zaplanowane działania faktycznie prowadzą do osiągnięcia założonych celów, identyfikację problemów i zaplanowanie działań naprawczych/zaradczych, usprawnienie realizacji w przypadku działań powtarzających się okresowo. Ocena końcowa pozwoli z kolei na ocenę wszystkich działań, skorelowanych ze sobą w ramach realizacji programu, na wszystkich poziomach zarządzania. Wnioski z tej oceny zostaną uwzględnione w planowaniu i realizacji przyszłych działań Urzędu Gminy w Czerniewicach (wnioski na przyszłość). Ważne jest by monitorowanie, poprzez tworzenie ocen okresowych oraz oceny końcowej, powstawało również w oparciu o partycypacje społeczną, poprzez m.in. wyrażenie opinii społeczeństwa na temat zmian i skuteczności działań w ramach Programu Rewitalizacji. Każde podejmowane na bazie założeń programu nowe działanie winno posiadać z góry określonych beneficjentów oraz interesariuszy projektu. Ocena skuteczności działań w ramach programu rewitalizacji wypracowana poprzez przeprowadzenie ankiet ewaluacyjnych stanie się narzędziem systemowym dla koordynatorów projektów. Przykładowe pytania ankiety ewaluacyjnej powinny badać czy respondent: 1. jest bezpośrednim beneficjentem lub Interesariuszem projektu ? 2. zna korzyści i rezultaty projektu ? 3. otrzymuje korzyści jakie niesie ze sobą realizacja projektu ? 4. w jakim stopniu jest z nich zadowolony ? 5. ocenia osiągane rezultaty jako ważne dla niego ? Raport przedkładany Komitetowi ds. Rewitalizacji przez koordynatora powinien zawierać wyniki badania oraz wnioski z tego płynące. W prowadzonym procesie rewitalizacji konieczne jest okresowe badanie poziomu wskaźników. Pozwala to na poznanie aktualnego stanu osiągnięcia efektów prowadzonych działań. Weryfikacja wskaźników będzie jednym z zadań do realizacji na etapie wdrażania i oceny programu. Na tym etapie dokonywane będą mogły być korekty założeń programu a także zgłaszane nowe projekty realizujące jego cele. Z uwagi na długofalowość procesu i główny cel programu – jego głównym rezultatem będzie szeroko rozumiana poprawa jakości życia w obszarze. W poniższej tabeli przedstawiono proponowane wskaźniki dla poszczególnych pól interwencji podejmowanych w ramach programu. Wskaźniki winny być weryfikowane na etapie realizacji programu co najmniej w ramach rozszerzania grupy projektów o projekty uzupełniające. Wskaźniki osiągania celów programu winny być weryfikowane każdorazowo na etapie przygotowywania przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Według przyjętego schematu ocena osiągnięcia wskaźników przebiega „zero - jedynkowo”. Osiągnięcie realizacji wszystkich wskaźników oznacza realizację wszystkich poszczególnych celów programu.

Tabela 29.Proponowane wskaźniki realizacji celów programu (opracowanie własne). OCENA REALIZACJI WSKAŹNIK OCENA OCENA REALIZACJI REALIZACJI WSKAŹNIKA CELU CEL SZCZEGÓŁOWY 1 – WZMOCNIENIE WIĘZI SPOŁECZNYCH MIESZKAŃCÓW OBSZARU wzrost liczby organizowanych spotkań kulturalnych z udziałem 1 3 mieszkańców (tak/nie) liczba wydarzeń kulturalnych lub edukacyjnych zainicjowanych lub 1 współorganizowanych przez mieszkańców obszaru (5)

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 100

OCENA REALIZACJI WSKAŹNIK OCENA OCENA REALIZACJI REALIZACJI WSKAŹNIKA CELU liczba przeprowadzonych procesów planistycznych lub strategicznych 1 z zakresu partycypacji społecznej na obszarze (7) CEL SZCZEGÓŁOWY 2 - POPRAWA JAKOŚCI PRZESTRZENI OBSZARU ORAZ DOSTĘPU DO USŁUG NA RZECZ SPOŁECZNOŚCI liczba zrewitalizowanych przestrzeni publicznych (5) 1 3 wzrost liczby nowych usług z zakresu ochrony zdrowia lub edukacji 1 świadczonych na obszarze (tak/nie) wzrost liczby obiektów o charakterze sportowo rekreacyjnym 1 dostępnych dla mieszkańców obszaru (tak/nie) CEL SZCZEGÓŁOWY 3 – POPRAWA STOPIENIA WYKORZYSTANIA POTENCJAŁU LOKALIZACJI, KRAJOBRAZU I TRADYCJI liczba wyremontowanych obiektów zabytkowych (3) 1 3 wzrost liczby zrewitalizowanych przestrzeni przy obiektach 1 zabytkowych (tak/nie) liczba nowych przestrzeni rekreacyjnych wykorzystujących walory 1 przyrodnicze obszaru (3) ŁĄCZNIE: 9

System monitorowania procesu przygotowania i realizacji programu umożliwi dokonywanie oceny i pomiarów wskaźników w przyjętych odstępach czasu, co pozwoli na ocenę efektywności realizowanych przedsięwzięć.

Wszystkie zaproponowane do realizacji projekty mają za zadanie po etapie realizacji wykazać, skuteczność pozytywnego wpływu na dany problem, wyznaczony na etapie diagnozy obszarów kryzysowych. Dla każdego z projektów wskazano odbiorcę, który będzie mógł ocenić, na ile wcześniej zasygnalizowany problem, uległ rozwiązaniu. Takie badania określą, czy program został należycie stworzony, czy z diagnozy oraz konsultacji zostały wyciągnięte trafne wnioski i finalnie czy program

SYSTEM WPROWADZANIA MODYFIKACJI W REAKCJI NA ZMIANY W OTOCZENIU Cechą procesu rewitalizacji jest złożoność z czym wiąże się możliwość dynamicznych, nieprzewidywalnych zmian. Analizy prowadzone na etapie wdrażania programu mające na celu ocenę aktualności programu i stopnia osiągnięcia założonych celów. Ideą programu jest otwartość na zgłaszanie w ramach projektów uzupełniających nowych pomysłów rewitalizacyjnych zgodnych z celami projektu. W przypadku stwierdzenia konieczności możliwa jest aktualizacja programu. Aktualizacja programu rewitalizacji dokonywana jest w takim trybie w jakim sporządzany był program rewitalizacji. W ramach aktualizacji możliwa jest zmiana zasięgu obszaru rewitalizacji. Każdorazowo informacje dotyczące konieczności aktualizacji programu będą przekazywane przez koordynatora procesu rewitalizacji Wójtowi Gminy Czerniewice a następnie – Radzie Gminy Czerniewice. Informacje przekazywane będą wraz z uzasadnieniem – wskazaniem obszaru nasilenia negatywnych zjawisk w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, środowiskowej czy technicznej.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 101

Założenia zmodyfikowanego programu muszą bezwzględnie wpisywać się w główny cel programu, realizować jego wizję i uwzględniać założenia obowiązujących dokumentów strategicznych obowiązujących dla obszaru gminy.

Wszelkie modyfikacje niniejszego Programu Rewitalizacji powinny wprowadzane w przypadku zasadniczych zmian uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych, wpływających na rozwój społeczny, gospodarczy, techniczny oraz przestrzenno-funkcjonalny gminy. W ramach realizacji procesu rewitalizacji w Gminie Czerniewice mogą wystąpić niepożądane zjawiska zewnętrzne niosące ze sobą ryzyko niepowodzenia , do głównych zaliczyć należy: zmiany legislacyjne, które pociągną za sobą konieczność sporządzenia zmian i uzupełnień w dokumencie Programu Rewitalizacji, przesunięcia czasowe w realizacji poszczególnych projektów Programu Rewitalizacji wynikające z przyczyn zewnętrznych, utrudniona współpraca z partnerami społecznymi i prywatnymi.

Istotnym elementem monitorowania Programu Rewitalizacji jest jego ewaluacja pod kątem zmian w ustawodawstwie polskim i wspólnotowym, a także zmian w dokumentach programowych dotyczących Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020, a także innych wytycznych i dokumentów odnoszących się do Programów Operacyjnych. Zadaniem Wójta Gminy Czerniewice oraz utworzonego Komitetu ds. Rewitalizacji jest bieżąca identyfikacja i reakcja na zmiany w otoczeniu mające wpływ na Program Rewitalizacji przez cały okres jego obowiązywania, do których zalicza się m.in.: zmiany w prawie wspólnotowym, zmiany w prawie krajowym, zmiany w dokumentach programowych dotyczących funduszy europejskich na szczeblu krajowym, wejście w życie nowych aktów prawnych dotyczących problematyki rewitalizacji, zmiany dokumentów strategicznych i planistycznych obowiązujących dla obszaru gminy, pojawienie się nowych projektów kwalifikujących się do objęcia Programem Rewitalizacji, pojawienie się konieczności zmiany obszarów rewitalizacji oraz wystąpienie nieoczekiwanych rezultatów i oddziaływań w związku z realizacją Programu Rewitalizacji.

W przypadku wystąpienia istotnych zmian w otoczeniu, Wójt Gminy Czerniewice we współpracy z Komitetem ds. Rewitalizacji opracowuje projekt aktualizacji Programu Rewitalizacji, które przedstawi Radzie Gminy w Czerniewicach celem podjęcia stosownej uchwały. Podmioty zainteresowane realizacją nowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych zgłaszają swoje propozycje do Wójta Gminy Czerniewice. Wójt we współpracy z Komitetem dokona weryfikacji zgłoszonego przedsięwzięcia, a następnie wydaje opinie odnośnie jego włączenia do programu. Następnie decyzją Wójta Gminy Czerniewice podejmuje się wprowadzenie zmian do Programu Rewitalizacji zgodnie z powyższą procedurą.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 102

26. ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO EFEKTÓW REALIZACJI PROGRAMU

Zgodnie z regulacjami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r poz 353 ze zm) przyjęcie programu rewitalizacji winno być poprzedzone analizą uwarunkowań uzasadniających przeprowadzenie lub odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko zaplanowanych w ramach programu przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Rodzaje projektów dokumentów, które winny być poddane strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko wskazano w art. 46 i 47 cytowanej ustawy. Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice nie wyznacza ram dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Na etapie sporządzania programu nie stwierdzono również, iż realizacja jego postanowień może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko. W związku z powyższym nie istnieją podstawy prawne do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko bądź wystąpienie z wnioskiem do właściwych: regionalnego dyrektora ochrony środowiska i wojewódzkiego inspektora sanitarnego o uzgodnienie odstąpienia od jej przeprowadzenia.

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 103

ZAŁĄCZNIK 1

INFORMACJA DOTYCZĄCA REALIZACJI PROJEKTÓW PODSTAWOWYCH

środki środki okres szacunkowa źródła inne środki środki

l.p. nazwa projektu EFS EFRR WFOŚiGW budżetu budżetu

2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 realizacji 2016 wartość w zł finansowania publ. prywatne państwa gminy 1 Stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej w miejscowości Czerniewice, z wykorzystaniem zespołu obiektów starej gminnej spółdzielni, jako środki budżetu głównego miejsca integracji mieszkańców gminy 2017-2019 x x x 3 700 000,00 zł gminy,EFRR, środki - zł 2 900 000,00 zł - zł - zł 780 000,00 zł - zł 20 000,00 zł poprzez wykonanie rozbudowy i przebudowy prywatne budynków wraz ze zmianą sposobu użytkowania.

2 Przywrócenie do użytkowanie, zagospodarowanie i środki budżetu gminy, nadanie nowych funkcji dla terenu po byłych 2018 x 3 000 000,00 zł - zł 1 400 000,00 zł - zł - zł 600 000,00 zł - zł 1 000 000,00 zł stawach rybnych w Czerniewicach. EFRR, środki prywatne

3 Wykorzystanie rejonu zabudowy usługowej w środki budżetu gminy, miejscowości Wielka Wola – zagospodarowanie na 2018 x 2 500 000,00 zł - zł 1 000 000,00 zł 500 000,00 zł - zł 1 000 000,00 zł - zł - zł cele rekreacyjno-usługowe. EFRR, WFOŚiGW

4 Rewitalizacja zabytkowych obiektów sakralnych środki budżetu gminy, (Krzemienica, Czerniewice) – nadanie im 2017-2019 x x x 3 000 000,00 zł - zł 1 200 000,00 zł - zł - zł 100 000,00 zł - zł 1 700 000,00 zł reprezentacyjnej roli w skali gminy i regionu. EFRR, środki prywatne 5 Rewaloryzacja lasu w miejscowości Czerniewice - jako miejsca reprezentacyjnego z nadaniem nowej WFOŚiGW, środki 2018-2019 x x 1 500 000,00 zł - zł - zł 500 000,00 zł - zł 1 000 000,00 zł - zł - zł funkcji, organizacji imprez gminnych i spotkań budżetu gminy społeczności gminnej.

6 Poprawa jakości funkcjonowania boiska sportowego wraz z ciągiem pieszo – jezdnym w środki budżetu gminy, miejscowości Czerniewice - jako miejsca 2019 x 1 000 000,00 zł środki budżetu - zł - zł - zł 300 000,00 zł 700 000,00 zł - zł - zł reprezentacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, państwa organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności gminnej. 7 Organizacja ciągu pieszego w miejscowości Czerniewice - jako miejsca reprezentacyjno - komunikacyjnego z utrzymaniem obecnej funkcji, środki budżetu gminy, 2019 x 2 000 000,00 zł - zł 1 100 000,00 zł - zł - zł 900 000,00 zł - zł - zł organizacji imprez gminnych i spotkań społeczności EFRR gminnej.

8 Budowa przedszkola w Czerniewicach. środki budżetu gminy, środki budżetu 2019 x 3 000 000,00 zł - zł 1 000 000,00 zł 500 000,00 zł 500 000,00 zł 1 000 000,00 zł - zł - zł państwa, EFRR, WFOŚiGW 9 Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru EFRR, inne środki rewitalizacji poprzez rewitalizację "Centrum 2017-2018 x x 3 000 000,00 zł publiczne, środki - zł 1 900 000,00 zł - zł - zł - zł 800 000,00 zł 300 000,00 zł Medycznego Czerniewice" wraz z zakupem prywatne wyposażenia medycznego. 10 Zagospodarowanie terenów wokół zespołów środki budżetu budynków przy obiektach sakralnych. 2018-2020 x x x 1 000 000,00 zł gminy,EFRR, środki - zł 500 000,00 zł - zł - zł 100 000,00 zł - zł 400 000,00 zł prywatne 11 Aktywizacja społeczno – zawodowa mieszkańców środki budzetu poprzez szkolenia i warsztaty z przedsiębiorczości. 2017-2019 x x x 200 000,00 zł gminy,EFS, środki 170 000,00 zł - zł - zł - zł 20 000,00 zł - zł 10 000,00 zł prywatne 12 Postaw na zdrowie – program profilaktyczny dla mieszkańców obszaru rewitalizacji. Centrum Medyczne " Czerniewice" (spółka 2017-2020 x x x x 300 000,00 zł 200 000,00 zł - zł - zł - zł 50 000,00 zł - zł 50 000,00 zł 100% własnośc gminy) EFS, środki prywatne

łącznie: 24 200 000,00 zł 370 000,00 zł 11 000 000,00 zł 1 500 000,00 zł 800 000,00 zł 6 250 000,00 zł 800 000,00 zł 3 480 000,00 zł

Program Rewitalizacji Gminy Czerniewice 104