1 Av 79 SAMNANGER KOMMUNE

1 av 79 SAMNANGER KOMMUNE

MØTEINNKALLING

______

Utval: Utvalet for oppvekst og omsorg Møtedato: 17.04.2013 Møtetid: 15:00 - Møtestad: Kommunehuset ______

Varamedlem skal ikkje møta utan nærare innkalling

Forfall til møtet eller ugildskap må meldast snarast råd til ekspedisjonen (tlf. 56 58 74 00 eller e-post [email protected] ), som vil kalla inn varamedlem.

leiar av utval

2 av 79

SAKLISTE

Saker til handsaming på møtet Sak nr. Arkivsak Sakstittel Merknad 004/13 13/186 Faste saker 005/13 12/198 Innkome høyringsfråsegn til kommunedelplan for kulturminne 006/13 13/68 Fordeling av kulturmidlar 2013

Oversikt faste saker

 Godkjenning av innkalling og sakliste  Godkjenning av protokoll frå førre møte  Delegerte vedtak/referatsaker  Utvalet sitt kvarter

3 av 79

SAMNANGER KOMMUNE

SAKSFRAMLEGG

Arkivsaksnr: 13/186 Løpenr: 13/1725 Sakstype: Politisk sak

SAKSGANG Styre, utval, komité m.m. Møtedato Saksnr. Saksbeh. Utvalet for oppvekst og omsorg 17.04.2013 004/13 MS

FASTE SAKER

Oversikt faste saker:

 Godkjenning av innkalling og sakliste  Godkjenning av protokoll frå førre møte  Delegerte vedtak/referatsaker  Utvalet sitt kvarter

Oversikt delegerte vedtak/referatsaker som er meldt opp til møtet: Arkivsak Dok.dato Dok.type Avs./mott. Tittel/innhald 13/68 11.03.2013 S Søknad om tilskot til ungdomsdisco frå Tveit ungdomslag 11/339 05.04.2013 X Oppsumering etter arbeidsmøte om fritidsaktivitar for ungdom

Rådmannen sitt framlegg til vedtak:

 Møteinnkallinga og saklista vert godkjent  Protokollen frå førre møte vert godkjent  Delegerte vedtak/referatsaker vert tekne til orientering ______

4 av 79

SAMNANGER KOMMUNE

SAKSFRAMLEGG

Sakshandsamar: Arnved Soldal Lund Arkivkode: FE-143, FA-C50 Arkivsaksnr: 12/198 Løpenr: 13/1661 Sakstype: Politisk sak

SAKSGANG Styre, utval, komité m.m. Møtedato Saksnr. Saksbeh. Utvalet for oppvekst og omsorg 17.04.2013 005/13 ASL

INNKOME HØYRINGSFRÅSEGN TIL KOMMUNEDELPLAN FOR KULTURMINNE

______

Dokument som er vedlagt: Kommunedelplan for kulturminne.pdf

Dokument som ikkje er vedlagt: Innkomne fråsegn frå offentlege og private. ______

Kva saka gjeld:

Utval for oppvekst og omsorg vedtok i møte den 6. februar å leggja kommunedelplan for kulturminne2012-2020 ut til offentleg ettersyn. Høyringsperioden vart avslutta 26. mars.

Vurderingar og konsekvensar:

Merknad 1 frå eldrerådet ELD-002/13 Vedtak: ”Eldrerådet vil i all hovudsak gje ros til det er arbeidet som er gjort med å laga ein plan for kulturminne i Samnanger. Til innhaldet i planen vil eldrerådet merka at det er ønskeleg med ei redigering av pkt 13, vedlegget med registrerte kulturminne i Samnanger. Eldrerådet trur det vert meir lesbart dersom registreringane vert ført kronologisk etter gards- og bruksnummer. ”

Kommentar: Det vil verta endra

4 5 av 79

Statens vegvesen har ingen merknadar til planen

Merknad 1 frå Arne Høyland 1.1 Medverknad Eg vil foreslå at kommunen vurderer å oppretta eit kulturminneråd for Samnanger kommune Eit kulturminneråd skal vera breidt samansatt og representera grendene, organisasjonar og private museum/samlingar. Øvre Eiker kommune på Austlandet har etablert eit slikt råd som for tida vert leia av Nils Petter Hobbelstad. Meir om reglane for kulturminnerådet i Øvre Eiker: http://www.ovreeiker. kommune.no/Modules/service.aspx?ObjectType=Service&Service.ID=1432&Category. ID=1866

Kommentar: Det kan undersøkast om det er eit behov for det. På Øvre Eiker sine nettsider er dette å lese om rådet:

” Øvre Eiker kommunes kulturstrategi fastslår at kommunen skal ha et aktivt samarbeid med frivillig sektor for å ta vare på kulturarven og stimulere til formidling av den lokale kulturhistorien. Dette arbeidet ledes av Øvre Eiker Kulturminneråd, som er oppnevnt av kommunestyret.

Kulturminnerådet er et rådgivende organ for kommunens administrasjon og de folkevalgte, og samtidig en samarbeidspartner for alle som driver kulturminnevern på frivillig og idelaistisk basis. Rådet har derfor nær kontakt med grendeutvalg, velforeninger, organisasjoner og privatpersoner som er opptatt av kulturminnevern.”

5 6 av 79 Merknad 2 frå Arne Høyland

8 Immaterielle kulturminne 8.1 Handlingsboren kunnskap og bygningsvern Eg vil foreslå at kommune kontaktar Fylkeskonservatoren i Hordaland, Bryggen i Bergen, Bergen bymuseum og Riksantikvaren for å få ei tilbakemelding om interessa for eit samarbeid om å utvikla eit pilotprosjekt, eit kommunalt byggjeskikkarkiv for Samnanger.

Kommentar: Det er ikkje noko som tydar på at me har ein unik byggjeskikk i Samnanger som er viktig å ta vare på for ettertida. Den byggjeskikken me har i Samnanger er en kjent byggjeskikk. Sjølv om det er eit spanande prosjekt innan for faget ynskjer me ikkje å prioritera dette i vårt arbeid med kulturminnevern.

Merknad 3 frå Arne Høyland 8.2 Kunsthandverk Kommunen bør vurdera å delta i Norsk Kulturarv sitt nasjonale dugnadslag for kulturarven. Gjennom ei samarbeidsavtale med kommunen kan Norsk Kulturarv engasjere seg i lokale kulturarvprosjekt. Lokale rosemåling-og felemakartradisjonar i Samnanger kan vera aktuelt stoff for medlemsmagasinet Kulturarven. Her kan ein sjå kva kommunar Norsk Kulturarv har eit samarbeid med, 97 i talet i skrivande stund. http://kulturarv.no/kommunesamarbeid/

Kommentar: Å vera samarbeidskommune gjer at me får høve til å synleggjera oss til dei som mottar medlemsbladet, me får tilgang til undervisningsopplegg m.m. Å vera samarbeidskommune kostar kr 9 000 i året i tillegg til eit eingong beløp på kr 1 000.

Merknad 4 frå Arne Høyland 9.1 Faste kulturminne

Smia og seterhus på Reistad. Den vesle smia på Reistad er ikkje teken med i planen, og heller ikkje eit seterhus som også vert teken vare på av stiftinga som tek vare på treskoverkstaden.

Felles løa på Ytre Tysse Felles løa på Ytre Tysse med orgaved og arrangement med låvegolv for tusting av korn er svært sjeldan å finna i autentisk stand slik det er tilfelle i denne løa. Løa har og ein spessiell variant av grindverkskonstruksjonen. Alt i alt gjer dette at løa er svært verneverdig og bør koma på lista over dei viktigaste verneobjekta i Samnanger. Truleg eit fredningsobjekt, av nasjonal verneverdi.

Brakeløe i Eikedalen Denne løa bør inn på lista over verneverdige bygningar i Samnanger. Kommunen bør kontakta fylkeskonservatoren, fylkesmannen (skriva brev) og eigaren for å avklara om det let seg gjera å få midlar til å sikra bygningen og finna løysing for framtidig bruk.

Naust og naustmiljø. På Ytre Tysse, ved Barmen, ligg eit fint lite sjøbruksmiljø med eit stort steinnaust, ei fin stø og kai som har høyrd til ein jekteskippar på bruket. Området er autentisk med gamal veg ned til sjøen og ei stor gamal løe oppe ved hovudvegen. Våningshuset er sett i stand i gamal stil.

6 7 av 79

Kommentar: Merknad 4 frå Arne Høyland bør innarbeidast i planen

Merkand 5 frå Arne Høyland 9.2 Krigsminne Botnahytta Merknad : For at hytta ikkje skal verta meir øydelagt bør ho merkast og takast ned til sumaren og lagrast for reparering. Bjarne Øvredal har kome med eit svært gunstig tilbod med tanke på dette og han har både verkstad og plass til å lagra og har tilbydd skog til å reparera hytta med. Eg vil foreslå at kommunen snarast råd drøftar saka med Bjarne Øvredal for å setja fortgang i sikring av hytta.

Kommentar: Me meinar at Botnahytta er eit viktig kulturminne i Samnanger og me ynskjer å bevare ho for ettertida. Me meinar òg det er viktig for opplevingsverdien at hytta står der ho står no. Me ynskjer å foreslå at staden der hytta står vert merka med omsynssone i arealplanarbeidet. Det bør vera avklart kor hytta skal stå får ho vert plukka ned.

Merknad 6 frå Arne Høyland 9.3 Kulturminne i utmark Uteløer/markaløer Uteløer/markaløer av ulik alder, storleik, konstruksjon og kledning bør sikrast. Utmarksnæringa har vore svært viktig for innbyggjarane i Samnanger. Det er truleg ein nær samanhang mellom den spesielle skikjelken som er utvikla i Samnanger og bruken av utmarka og uteløene. Tre uteløer i området ved Totræna bør vurderast for verning. Løene ligg lett tilgjengeleg for publikum langs vegen opp til lysløypa i Totræna Vinterpark.

Kommentar: Løene bør omtalast i planen

Merknad 7 frå Arne Høyland Vidare arbeid med kulturmmineregistrering og museumsutvikling Samnanger kommune bør vurdera å oppretta ein 50% stilling som er øyremerka vidare arbeid med kulturminneregistrering og museumsutvikling i kommunen.

Kommentar: Me har i arbeidet med kulturminneplanen fått registrert mange kulturminne, men det er òg ein del som ikkje har vorte registrert. Dette arbeidet har vore finansiert med midlar frå Riksantikvaren. Den største utfordringa med å opprette ein 50 % stilling er finansieringa. Dersom me kan få ekstern finansiering kan det vera mogeleg å opprette ein prosjektstilling.

Merknad 1 frå Ivar Bård Aadland s. 6: Automatisk freda kulturminne Her kunne det vera ynskjeleg med nærare opplysningar, t.d. kart, som viser kvar kulturminna er å finna.

Kommentar: Eit kart bør innarbeidast

Merknad 2 frå Ivar Bård Aadland s. 11: Tekniske og industrielle kulturminne A/S Safa er ikkje ullvarefabrikk, men tekstilfabrikk (strømpefabrikk). At kraftverket på Frøland ”er framleis i drift med utstyr frå 1910” kan vel

7 8 av 79 mistydast til at dei gamle maskinene er i dagleg drift. Så det er kanskje greitt å berre stryka siste delen: …”med utsyr frå 1910.” s. 16: Stolpane skulehus stod ikkje i Hisdalen, men på ”plassen Stolpane under Haugen.” s. 17: Samnanger kyrkje Den eldste kyrkja stod ikkje nærare sjøen, men ”litt sørvest for den me har no.” s 18: Jonasstova? Eg trur det skal vera Jonastova, men sjekk med kjentfolk på kommunehuset. s. 19: Kanonstilling ved Fossen Bratte Dei som miste livet, var ikkje soldatar, men skyttarlagsfolk frå Kvam som skulle sikra flanken under trefningen mellom norske og tyske soldatar. Så siste setningen bør rettast til: Det er òg sett opp ei minneplate der tre skyttarlagsfolk miste livet. s. 20: Nordvikasetret Slik teksten står, kunne ein tru at det først har vore dans og så gudsteneste same dagen. Det er sjølvsagt ikkje tilfelle. Dansen var gjerne laurdagskveld (og natt til sundag) før ”Vassmøtet” sundagen. Så teksten etter den første setningen kan kanskje rettast til: Det har vore dans på seterbakken. Og ein sundag i juli/august har det vore religiøst møte (seinare gudsteneste) i over hundre år, og er det framleis. s. 22: Handlingsprogram Om sikring av Notaholmen bør det vel stå holmen (ikkje hytta) og om treskoverkstaden verkstaden (ikkje hytta)

Kommentar: Alle faktafeil vert retta opp

Merknad 1 frå Samnanger historielag Sise 7. Vasskraftutbygginga starta fysisk juli 1909, ikkje 1910 som det står i planen. Side 16. Kvernhuset på Fiske er no demontert av BKK og skal restaurerast i løa på Fiske.

Kommentar: Alle faktafeil vert retta opp

Merknad 2 frå Samnanger historielag Døme på nyare verksemder: Her er ikkje teke med entrepenørverksemder innan transport , graving og transport samt betongentrepenør. Desse har mange tilsette.

Kommentar: Merknaden bør innarbeidast

Merkand 3 frå Samnanger historielag Side 11-12. Kraftverk i varierande storleik til eige bruk. Oppom Sævild er det eit lite heimelaga kraftverk. Ei hytte mellom Hisdal og Skulstad hadde vindmølle og bilbatteri til innvendig belysning. Hytta vart bygd i 1946 , men vindmølla kom då frå ein gard i Vaksdal som hadde fått strøm. Dette fungerte til ca 1970.

Kommentar: Merkanden bør innarbeidast

8 9 av 79

Merknad 4 frå Samnanger historielag Side 19. Krigsminne. Botnahytta. Kor lang tid vil det ta å bruka Plan og bygningslova for å sikra hytta si plassering? Side 22 Sikring av Botnahytta . Regulera området i neste rullering av kommuneplanen. Kva årstal er det? Dersom det går 4 - 8 år er det ikkje noko att å korkje restaurera eller freda. Her må det kunna brukast meire presise tidsrom. Det er NO det er tilbod om restaurering av hytta nesten gratis for kommunen.

Kommentar: Det kan med fordel settast inn ein tidshorisont. Arbeidet med arealplanen sitt planprogram er i gang. Dersom arbeidet med arealplan tek for lang tid, må me sjå kva for nokre mogelegheiter me har. Me kan med fordel endre setninga frå ”Samnanger kommune må vurdera dei verkemidla som ein kommune har gjennom Plan- og bygningslova for å bevare hytta” til ”Samnanger kommune må vurdera dei verkemidla som ein kommune har gjennom aktuelle lovverk for å bevare hytta”

Merknad 5 frå Samnanger historielag Det er fleire gamle bygningar som er under riving eller det er gjeve riveløyve på. Kan det ikkje skaffas eit lokale til bygningsdetaljar . Kan det gjerast ein avtale med SAFA, dei har stort ledigt areal innandørs.

Merkand 6 frå Samnanger historielag Kva med gamle husmannsplassruiner «Der ingen skulle tru at nokon kunne bu». Det er mange slike i Samnanger. Bør ikkje det vera med som kulturminne.

Kommentar: Ruiner etter husmannsplassar er absolutt kulturminne. Dei bør takast med i planen.

9 10 av 79 Merknad 1 frå Helge Hisdal

Det er ein ting som ikkje er nemnd i planen, men som vart omsnakka i førebuande møte, nemleg: Torvtaking til brendsle i Samnanger. I utmarka til Hisdal g nr 9 og 10 ligg Storemyra. I sørenden av myra vart det spadd opp torv i relativt store mengder. Desse vart stabla på høgkant til tørking eit lite stykke derfrå. Etter ei stund vart torva teken inn i TORVHUSET og tørka vidare. Ut på vinteren vart dette drege heim på slede og brukt som ved i ovnen. Dette pågjekk fram mot slutten av 30 talet då det var lite lauvskog til ved på eigedommane, sjølv om det ikkje ser slik ut i dag.

Torvuttaket er godt synleg også i dag. Men det er ikkje trygt å gå heilt inn i torvuttaket då det er svært blautt. Det einaste som er igjen av torvhuset er steinane som var grunnmuren. Så vidt eg veit er dette einaste torvutaket i Samnanger. Dette burde vore merka og gjort synleg også for dei so ikkje er lokalkjente.

Kommentar: Merknaden bør innarbeidast. Torvuttaket under kulturminne i utmark og skilting som eit tiltak.

Merknad 1 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse Me har gått gjennom høyringsutkastet for kommunedelplan for kulturminne. Me sende og inn høyringskommentar til planprogrammet. Dette fekk arbeidsgruppa, der me hadde med ein representant, munnleg vita skulle innarbeidast i planprogrammet. I vedtaket frå “Oppvekst og omsorg” frå møtet i juni 2012, står det at arbeidsgruppa kunne gjera mindre kosmetiske endringar. Når me no samanliknar planprogrammet og kulturminneplanen er mykje flytta rundt, og ein del som var bra i plandokumentet er ikkje med lenger. Dette er ikkje noko arbeidsgruppa har teke stilling til. Frå Tomas Martin Nordviks stiftelse vil me ikkje kommentera oppbygginga av kommunedelplan for kulturminne, men me har framleis ein del ting me ynskjer at Samnanger kommune skal engasjera seg i innan kulturminnefeltet. Me er glade for at me vart invitert til å ha ein representant med i arbeidsgruppa. Me har hatt mange trivelege møte med mykje utveksling av idear. Me har kome med innspel der, men det er framleis ein del som ikkje har blitt med i kommunedelplanen.

Kommentar: Tema har ikkje kome opp i arbeidet til arbeidsgruppa, men overskriftene er endra til det Tomas Martin Nordviks stiftelse foreslo i sitt fråsegn til planprogrammet.

Merknad 2 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse Del 3 Kva har blitt gjort på feltet Siste avsnitt, der det står at Tomas Martin Nordviks stiftelse sit på ei stor samling kulturminne…. Dette bør endrast til Tomas Martin Nordviks stiftelse skal mellom anna ta vare på bygningar med innbu og lausøyre på gardsnummer 19 bruk 1, Nordvik.. Her er ei stor samling gjenstandar, og arbeidet med å registrera gjenstandane har så vidt kome i gong.

Kommentar: Merknaden bør innarbeidast

10 11 av 79

Merknad 3 frå Tomas Martin Nordvik stiftelse Me har foreslege å ta kontakt med Nils Georg Brekke, når det gjeld rosemåling. Rosemåla kister vart registrerte på 1960-talet. Om rosemaling kan det nemnast at opphavet til rosemalinga i Midthordland kjem frå Samnanger. Johannes Johannesson Tveiterås f.1763 og sønene hans: Johannes f.1791 og Nils Johannesson f.1795 (Møsen) var dei første. Nils Georg Brekke veit alt om dette.

Kommentar: Rosemaling kom ikkje med i planen på grunn av at det var vanskeleg å finne kjelder i tidsrommet frå siste møte i arbeidsgruppa og møte i utval for oppvekst og omsorg. Det bør innarbeidast omtale av rosemaling.

Merkand 3 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse Då boka “Bunader i Hordaland “ skulle gjevast ut i 1987, vart det gjort 60 registreringar i Samnanger. Bunad og folkedraktrådet på Fagernes, no Norsk institutt og bunad og folkedrakt, registrerte gamle klede m.m. i Samnanger 1996 eller 97. Kopiar av nær 200 registreringar er i arkivet på biblioteket.

Kommentar: Det bør innarbeidast omtale om bunadane frå Samnanger.

Merknad 4 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse Siste setning i første avsnitt. Her er det vel meint at me kan restaurera kulturminna med dei gamle/tradisjonelle handverksmetodane.

Kommentar: Skrivefeil vil verta retta opp

Merknad 5 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse I tillegg må det stå noko og musikk, dans og song, stadnamn, segner, og skikkar.

Kommentar: Merknaden bør innarbeidast

Merknad 6 frå Tomas Martin Nordvik stiftelse 8.1 Handlingsboren kunnskap er viktig å ha med. Kunnskapen er knytt til kulturminna og gjenstandane. Ein må lære direkte frå nokon som kan handverket. Det er viktig at ein her i planen får med både mannshandverk og kvinnehandverk. T.d. Korleis bryne og slå med ljå og korleis koke slåttegrauten. Her ligg uendeleg mykje som ein kan gjera fleire generasjonar saman. Det er og eit treffpunkt for folk frå ulike land og kulturar. Handverksregisteret på Maihaugen på Lillehammer har eit nasjonalt ansvar, men lokalt finst det større og mindre særtrekk og variasjonar.

Me ynskjer å ha med at det er viktig å dokumentere og drive direkte opplæring i arbeids- og framstillingsmåtar innan til dømes matstell, tekstil- og klede/draktframstilling i tilknyting til gjenstandane.

Kommentar: Siste avsnitt i merknaden bør innarbeidast

11 12 av 79 Marknad 7 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse Under 8.1 står det mykje om å sikre prøvar av byggeteknisk interesse når bygningar vert rivne. Det er viktig å dokumentera godt. Oppbevaring av gjenstandar/bygningskonstruksjonar kjem ikkje inn under immaterielle kulturminne. Me har ei utfordring i kommunen når det gjeld perfekt konservering og oppbevaring. I første omgang bør gjenstandar av interesse lagrast. Kanskje ein bygning står tom, og ein kan få til mellombels lagring. Det er farleg å seia så klårt som her at me berre har ansvar for å vurdera det som er unikt for Samnanger. Når det gjeld å ta vare på gjenstandar, bør kommunen kunne hjelpa med informasjon om korleis ein reingjer, behandlar mot skadedyr og oppbevarer godt. Det perfekte må ikkje vera det gode sin verste fiende. Private og organisasjonar må kunne få hjelp med stønadsordningar. Det bør informerast om til dømes Norsk kulturarv sine prosjekt, “Rydd eit kulturminne” og “Ta eit tak”.

Samnanger kommune har per i dag ikkje kompetanse på korleis ein reingjer, handsamar mot skadedyr og god oppbevaring, men det finst måtar me kan bidra på. Samnanger kommune kan til dømes gje støtte til opplæring.

Det er gjeldande praksis at private og organisasjonar kan få hjelp frå kulturkontoret med stønadsordningar.

Merknad 8 frå Tomas Martin Nordvik stiftelse 9. Heilt i starten, i innleiinga til planen står det at planen nemner dei viktige kulturminna. Det er då rart at Paviljongen på Bjørkheim og Tusenårsstaden på Tysse er i same kategori som Notaholmen og kyrkja. Meiner verkeleg kommunen at om ein skal velja mellom Stolpane skulehus og Rolvsvåg skulehus, så er det det siste som er mest verdfult? Gamlehuset i Nordvika må og vera aktuelt å ha med her.

Kommentar: I neste setning i innleiinga står det: ”Denne lista må ikkje sjåast på som uttømande eller statisk.”. Gamlehuset i Nordvika kan med fordel omtalast i planen. Me meiner ikkje at ein skal velja mellom Stolpane skulehus og Rolvsvåg skulehus. Dei er begge omtala i planen som viktige kulturminne.

Merknad 9 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse 9.2 Krigsminne Her må skrivast meir om krigsminne. Her er holer og tunellar frå krigen, t.d. på Ådland.

Kommentar: Merknaden bør innarbeidast

12 13 av 79 Merknad 10 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse 9.4 Lause kulturminne. Det er meir vanleg å kalla mindre ting for gjenstandar, og det er dette me driv og registrerar.

Kommentar: Me har valt å nytte oss av dei begreip som Riksantikvaren nyttar.

Merknad 11 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse 10. 2 Nest siste avsnitt. Drifta av eit arkiv må ikkje belaste frivillige organisasjonar og stiftingar. Det vert fort for personavhengig. Drifting må kommunen evt. ta seg av.

Kommentar: I planen er det omtala som eit behov. Det er ikkje tatt stillig til korleis det praktisk skal løysast, men det naturleg at kommunen er ein bidragsytar.

Merknad 12 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse 10.3 Handlingsprogram. Kunne dette koma heilt til slutt i planen? Her bør Stolpane skulehus inn, avklare bruk og framtid. Samnanger museum – ein paraply for alle bygningar og samlingar i Samnanger. Dette må gjerne utgreiast i første 4-årsperiode.

Kommentar: Me meinar at oppbygningen av planen er god. Begge tiltaka er nemnt i planen som noko me bør gjera. Dei bør med i handlingsprogrammet.

Merknad 13 frå Tomas Martin Nordviks stilftelse 11. Arkiv m.m. Antons kulturhistoriske senter inn her?

Kommentar: Me er usikre på kva Tomas Martin Nordviks stiftelse meinar her. Det står i kapittel 11 at me ikkje har nokre offentlege museum i kommunen. Anton kulturhistoriske senter er eit privat museum. Det bør nemnast. Merknaden bør innarbeidast.

Merknad 14 frå Tomas Martin Nordviks stiftelse 11.2 Formidling Digitalt arkiv er flott. Informasjonen må kvalitetssikrast og det må gjerast søkbart. I tillegg er det mogeleg å utvikla formidlingsprodukt på verdsveven. Kulturkontoret må stå for oppfylgingsansvar for ein del av det som er nemnt under dette punktet. Det må og inn under formidling at kulturminne og kunnskap rundt dette er svært veleigna til aktivitetar der generasjonane er samla. Barn og unge treng å lære praktiske ferdigheiter frå eldre, og dei set stor pris på vaksenkontakt. Dette er og veleigna møteplassar for folk med ulik kulturbakgrunn. Det kan og vera aktuelt å gje ut brosjyrer, hefte og bøker og formidla gjennom lokalavisa.

Kommentar: I tankane rundt eit digitalt arkiv er det tenkt at kommunen skal vera med. I handlingsplanen har me eit punkt som heiter ”Auka formidlinga av kulturminna me har i Samnanger”. Korleis me skal gjera det er ikkje tatt stilling til.

13 14 av 79 Merknad 1 frå URD Ungdomslag Urd ungdomslag ser svært positivt på at Botnahytta, den gamle løa på Klasaplasset, og Rolvsvåg skulehus er teke med i planen. Botnahytta er viktig å ta vare på, og dette må gjerast straks, for hytta er i dårleg stand. Den gamle løa på Klasaplasset er spesiell, og når den vert sett i stand er det ein grei stad å oppbevara gamle ting som det er vanskeleg å ta vare på i dag.

Kommentar: Me er klar over at Botnahytta er i dårleg stand, men det er nokre uavklarte moment som må avklarast.

Merknad 2 frå URD Ungdomslag Urd ungdomslag står som eigar av Rolvsvåg skulehus, og me er svært interessert i å setja huset i skikkeleg stand, slik at det kan verte brukt til ulike samankomstar. Me ynskjer her å komme med informasjon om kva som må gjerast. Utvendig er huset i bra stand, og der er ingen lekkasje i huset. På loftet er der ein del insektangrep ("mit"/"mott"). Enklaste inngrepet for å stogge dette er sprøyting. Likeeins må ein behandle inventar som skulepultar, kateter og skap, der ein finn angrep. Normalt stansar slike angrep når litt oppvarming står på i huset, men ein må då gjere noko med det elektriske anlegget. Skulehuset har eit uisolert loft, så her er berre sprøyting aktuelt. Insektmiddelet kostar ca. kr. 5.000,- og er velprøvd og effektivt. Alt det elektriske må bytast då det er gamalt og brannfarleg. Kostnadsoverslag frå elektrikar (hausten 2012) var ca kr 100000,- Vatnet må inn att i huset. Røyrleggjar må finne ei ny løysing. Det trengst og ny varmtvasstank. Skorsteinspipa må og gjerast noko med. Slike piper vert renoverte med nytt innvendig keramisk piperøyr (Leca eller Isokern). Dette gjev ei fullgod, isolert og brannsikker ny pipe. Ungdomslaget har og ein draum om å få bygd opp att den gamle skykkjo som brant ned i 1988. Her kunne me hatt eit lite museum som kunne trekkja folk, og me kunne servera mat i grendahuset. Det er positivt å ha draumar og visjonar. Tenk så fint det vert med Ballbingen, Grendahuset, Skulehuset og Skykkjo. Me har mykje å ta tak i, men resultatet vil kunne verte flott. Bygda vår har mange flittige hender og god dugnadsånd, har me vist. Me ynskjer eit godt samarbeid med kommunen, og me håpar å få hjelp med midlar til dette viktige arbeidet vårt.

Kommentar: Det er positivt at URD ungdomslag vil bevare Rolvsvåg skulehus. Me har innarbeida tilskot til kulturminne i kulturmidlane i 2013 og URD ungdomslag kan søke om desse.

14 15 av 79

Kommunedelplan for kulturminne 2012 - 2020

Høyringsutkast

Bilde 1 – Notaholmen. Foto: Samnanger kommune

”Det folk som glemmer sin historie har ingen fremtid”

Henrik Arnold Wergeland

16 av 79

Innhold 1 Innleiing ...... 4 1.1 Medverknad ...... 4 1.2 Definisjonar og klargjering av omgrep (RA, 2012)...... 4 2 Plangrunnlag ...... 5 2.1 Lover ...... 5 2.2 Nasjonalt nivå ...... 5 2.3 Regionalt nivå ...... 5 2.4 Lokalt nivå ...... 5 3 Kva har vorte gjort på feltet ...... 5 4 Utvikling og endring – Samnanger si historie ...... 7 4.1 Næringar og kombinasjonar av næringar som har vore sentrale i ulike tidsperiodar ...... 7 4.2 Samferdslemessige endringar i kommunen ...... 7 5 Grunngjeving og kriteria ...... 8 5.1 Kriteria for automatisk freding av kulturminne ...... 8 5.2 Kriteria for vedtaksfreda kulturminne i Samnanger ...... 8 5.2.1 Kunnskapsverdiar ...... 8 5.2.2 Opplevingsverdiar ...... 9 5.2.3 Bruksverdi...... 9 5.3 Vernekategoriar ...... 10 6 Automatisk freda kulturminne ...... 11 7 Tekniske og industrielle kulturminne ...... 11 8 Immaterielle kulturminne...... 13 8.1 Handlingsboren kunnskap og bygningsvern ...... 13 8.2 Kunsthandverk ...... 14 8.3 Intervju om den gamle levemåten og produksjonslinjene ...... 14 9 Materielle kulturminne ...... 14 9.1 Faste kulturminne ...... 14 9.2 Krigsminne ...... 18 9.3 Kulturminne i utmark ...... 19 9.4 Lause kulturminne ...... 20 10 Korleis tek me vare på kulturminna ...... 21

17 av 79

10.1 I planperioden ...... 21 10.2 Kvifor lokalt arkiv og oppbevaring ...... 21 10.3 Handlingsprogram ...... 22 11 Arkiv, bibliotek og museum (AMB) ...... 22 11.1 Arkiv, bibliotek og museum ...... 22 11.2 Formidling ...... 23 12 Kjelder ...... 25 13 Vedlegg ...... 26

18 av 79

1 Innleiing Denne planen er eit direkte resultat av at Samnanger kommune er ein utvalt SEFRAK-kommune. I 2011 fekk me høve til å søka om kr 200 000 frå Riksantikvaren til registrering av kulturminne. Denne registreringa er grunnlaget for denne planen.

Me har hatt eit ynskja å skriva planen slik at den kan vera eit arbeidsdokument i kulturminnevernet. Me har difor lagt vekt på kva som gjer at eit kulturminne har verdi framfor andre. Me har ikkje prioritert kva for nokon kulturminne som er viktigast for Samnanger, men me har nemnt dei me meinar er viktige. Denne lista må ikkje sjåast på som uttømande

Bilde 2 Paviljongen på Bjørkheim. Foto: Samnanger kommune eller statisk.

Me har diverre ikkje kompetanse på kulturminneregistrering i Samnanger kommune, så me har leigd inn etnolog Arne Høyland. Ei utfordring med å ikkje ha denne kompetansen i kommuneorganisasjonen, er at arbeidet har teke mykje lenger tid enn planlagt.

1.1 Medverknad Med oss i arbeidet har me hatt ein arbeidsgruppe beståande av Samnanger historielag og Tomas Martin Nordvik stiftelse, samt enkeltpersonar som har mykje lokalkunnskap om historia i Samnanger. Arbeidsgruppa har hatt møte 6 gongar og har vore til stor hjelp for kultureininga.

1.2 Definisjonar og klargjering av omgrep (RA, 2012) Kulturminne - alle spor etter menneska sine liv og virke i det fysiske miljøet. Omgrepet omfattar også stader det knyter seg historiske hendingar, tru eller tradisjon til.

Automatisk freda kulturminne – er freda direkte etter lov, utan særskilt vedtak. Kulturminne som er automatisk freda er: faste kulturminne frå før 1537, samiske faste kulturminne eldre enn 100 år, ståande byggverk med erklært opphav frå perioden 1537-1649 og faste og lause kulturminne på Svalbard frå før 1946.

Faste kulturminne – er kulturminne som er jord- eller stadfaste. Arkeologiske funn inngår som delar av eit fast kulturminne så lenge dei ligg i jorda eller under vatn.

19 av 79

Lause kulturminne – kulturminne som kan flyttast.

Immateriell kulturarv – praksis, framstillingar, uttrykk, kunnskap og ferdigheiter. Er knytt til det me ikkje kan ta på ved eit kulturminne. Dette gjeld til dømes tru, tradisjonar, sagn og hendingar.

SEFRAK – Nemninga vert brukt om bygningar som vart registrert i regi av SEFRAK (Sekretariatet for registrering av faste kulturminne) i åra 1975-1995. Registreringane omfattar i prinsippet alle bygningar som er bygde før 1900. Det einaste kriteriet for registrering var alder på bygningen.

Listeført – Alle kyrkjer bygde mellom 1650-1850 er listeførte. Ei rekkje kyrkjer bygd etter 1850 er òg listeført. Listeførte kyrkjer skal handsamast i høve til det såkalla kyrkjerundskrivet. Riksantikvaren skal gje fråsegn om endringar i eller ved kyrkja, og om istandsetjings- og vedlikehaldstiltak.

2 Plangrunnlag

2.1 Lover Følgjande lover er styrande for kulturminne:  LOV 1978-06-09 nr 50: Lov om kulturminner (kulturminneloven)  LOV 2007-06-29 nr 89: Lov om offentlege styresmakters ansvar for kulturverksemd (kulturlova)  LOV 2008-06-27 nr 71: Lov om planlegging og byggesaksbehandling (plan- og bygningsloven)

2.2 Nasjonalt nivå  Stortingsmelding nr. 16 (2004-2005) Leve med kulturminner. Det kongelige miljøverndepartement

2.3 Regionalt nivå  Fylkesdelplan kulturminne ”Kultur viser veg” 1999-2010. Hordaland fylkeskommune

2.4 Lokalt nivå  Kommuneplan for Samnanger 2007-2017  Kulturplan for Samnanger kommune ”Kultur for alle” 2009-2013

3 Kva har vorte gjort på feltet I Samnanger kommune er det registrert 12 lokalitetar med freda faste kulturminne frå før 1538. Dei er fordelt på gamle buplassar, hellarar, steinbrot, fangstplassar og gravminne. Det er og gjort funn av freda lause kulturminne på 10 lokalitetar. Desse ligg lagra på museum utanfor kommunen, for det meste ved Universitetet i Bergen.

20 av 79

Hordaland fylkeskommune har gjennom dei siste tiåra gjort ein del arkeologiske utgravingar, registreringar og prøvestikk i samband med utbyggingsprosjekt.

Den mest omfattande kulturminneregistreringa i kommunen er Riksantikvaren sine SAFRAK-registreringar som vart gjort på 1980-90 talet. I denne registreringa vart 468 hus undersøkt (Kulturminnekompaniet, 2007).

I 1989 vart det gjort ei konsekvensanalyse av kulturminne i Aldalsvassdraget i samband med Bergens lysverk sitt forprosjekt for kraftutbygging. Dei fleste av kulturminna som er omtala finst og i SEFRAK-registeret, men i utgreiinga vart alle kulturminna sett i samanheng.

Øyvind Røen har på oppdrag frå kommunen samla inn stadnamn i Samnanger. Det vart samla inn 8 011 namn. Namna er kartfesta på Hordanamn (http://hordanamn.ubi.no), ein nettstad for publisering av stadnamn. Bilde 3 – Årbok 2000 Samnanger historielag

Hausten 2011 starta Samnanger kommune eit prosjekt med å kartleggja kulturminne i Samnanger. Med støtte frå Riksantikvaren fekk me engasjert etnolog og kulturminnegranskar Arne Høyland. Dette registreringsarbeidet vert brukt som bakgrunnsmateriell til planen og er planlagt avslutta sumaren 2013.

Samnanger historielag gjev ut ei årbok kvart år som handlar om livet i gamledagar. I tillegg arbeidar dei med kraftutbygginga, skulehistorie, Tysse, gamle kjøretøy, frakteskutene og gamle foto. Historielaget har òg gjeve ut boka ”Samnangerdialekten”, som er ein samling av ord og uttrykk frå Samnanger.

Tomas Nordvik stiftelse sit på ei stor samling med kulturminne. Dei er i gong med å registrera desse, men det er ein stor jobb.

21 av 79

4 Utvikling og endring – Samnanger si historie

4.1 Næringar og kombinasjonar av næringar som har vore sentrale i ulike tidsperiodar I Samnanger var jordbruk og handel basert på tømmer og fisk lenge grunnlaget for næringslivet. På 1600- talet starta skottehandelen, då skottane kom for å handla bord, bjelkar, tunnebotnar, tunneband, båtar, årar og anna.

I dei siste tiåra av 1800-talet vaks industribasert på vasskraft fram. A/S Samnanger Uldvarefabrikk vart starta i 1886 ved utløpet av Tysseelva. I 1931 brann fabrikken ned, men i 1941 vart det starta ny produksjon på branntomta. SAFA A/S starta med sokkeproduksjon, og sjølv om produksjonen er flytta ut av landet, held framleis SAFA til i Samnanger.

I 1910 starta vasskraftutbygginga, og mange samningar byrja med anleggsarbeid som attåtnæring til jordbruket. Etter vasskraftutbygginga heldt samningane fram med anleggsarbeidet utanbygds, og det som ein gong var ei attåtnæring har gjort at Samnanger er ei av dei mest typiske anleggsarbeidarkommunane i Hordaland.

I den siste halvdelen av 1900-talet har endringane innan jordbruket vore store. Seterbruk og haustingsjordbruket vart avvikla i 1950-åra, og dei vart erstatta av kulturbeite. Store areal vart òg planta til med gran.

Døme på nyare verksemd er fiskeoppdrett, treindustri (møbel- og kjøkkeninnreiing) og betongindustri (ferdigelement). Her er òg smie og mekanisk verkstad. I Eikedalen ligg det største skianlegget i Bergensregionen, med over 30 tilsette i sesongen.

4.2 Samferdslemessige endringar i kommunen Før 1870 var det ingen kjørevegar i kommunen, og fjorden var den viktigaste kommunikasjonsåra. Frå gamalt av har det gått driftsvegar gjennom Samnanger over fjella til Bergen og nabobygdene, og frå Tysse gjennom Frøylandsdalen over Kvamskogen til Hardanger. Den første planlagde vegen gjekk frå Kvenneshella til Samnanger kyrkje på Ådland. Vegen var truleg ferdig på 1850-talet, og vart brukt om vinteren når isen låg på fjorden.

Mot slutten av 1800-talet kom det fleire vegar. Den viktigaste var det som vart riksvegen frå Trengereid jernbanestasjon til Ådland. Vegen var ferdig i 1885 då Vossebanen vart opna. Vegen vidare langs fjorden til Norheimsund sto ferdig i 1906.

Det var stoppestadar for dampbåt på Ådland, Gaupholm, Solbjørg, Saga, Haga og Tysse, og Ådland var knutepunktet mellom trafikken på fjorden og på vegen. I dag er rutetrafikken berre på vegen.

22 av 79

5 Grunngjeving og kriteria

5.1 Kriteria for automatisk freding av kulturminne Faste kulturminne frå før 1537 er automatisk freda etter kulturminneloven. Alle ståande byggverk med opphav frå tida fram til og med 1649 er òg automatisk freda.

5.2 Kriteria for vedtaksfreda kulturminne i Samnanger Me kan ikkje ta vare på alle kulturminna. I kulturminneforvaltninga må me kunna grunngje kvifor nokre kulturminne er meir verdifulle enn andre. Det er naudsynt å gjera greie for dei vurderingar som ligg til grunn for prioritering og utveljing av kulturminne og kulturmiljø. Dei faglege vurderingane som skal vektleggjast er:  Representativitet  Samanheng og miljø  Autentisitet  Fysisk tilstand  Arkitektonisk og kunstnarisk kvalitet  Identitet og symbol  Økonomi og bruk  Økologi

Eit kulturminne eller kulturmiljø kan relaterast til fleire kriterium. Kva for kriterium det skal leggjast mest vekt på, er avhenging av dei aktuelle kulturminna eller kulturmiljøa me står ovanfor. Dei ulike kriteria kan overlappa og underbyggje kvarandre. Det kan òg leggjast større vekt på enkelte kriterium enn andre. Det er dei same kriteria som skal brukast enten det gjeld vern/ freding eller dispensasjon. Kvar for seg og saman representerer dei kunnskapsverdiar, opplevingsverdiar og bruksverdiar.

5.2.1 Kunnskapsverdiar Representativitet Kriteriet kan brukast på to nivå, som overordna kriterium eller som kriterium for vurdering på objektnivå. På objektnivå kan det brukast for å samanlikna og prioritera slik at ein vel dei kulturminna som på best mogeleg måte representerar dei verdiane me ynskjer å ta vare på.

På overordna nivå skal eit representativt utval av kulturminne og kulturmiljø sikrast varig vern for å kasta lys over heile historia. Utvalet må visa breidda av spor etter menneska sine liv og levemåte.

Samanheng og miljø Kva for ein kunnskap me kan få fram, vil vera avhengig av om me vernar eit isolert enkeltobjekt eller om me klarar å ta vare på fleire element som utgjer ein større samanheng. Denne samanhengen, i tid og rom, funksjonelt og sosialt, gjev oss kunnskap ut over det eit enkeltobjekt kan.

23 av 79

Autentisitet Autentisitet betyr at noko er det som det gjer seg ut for å vera. For at det skal gje meining, må autentisiteten alltid relaterast til noko, til dømes: tid, rom og/eller funksjon. Levetida til materialet er vesentleg når autentisitet skal vurderast.

Som hovudregel vil det vera eit minstekrav til mengde originalmateriale i kulturminne for at det skal ha høg verneverdi. Ein bygning eller eit anna kulturminne kan vera så dårleg vedlikehalda at bevaring fører til ei så stor utskifting at autentisiteten vert svekka.

Fysisk tilstand Det må vurderast om kulturminne eller kulturmiljøet er i ein slik fysisk tilstand at det let seg bevara. Der me har valet mellom fleire mogelege miljø eller objekt, vil det vera naturleg å velja det som er godt vedlikehalde.

5.2.2 Opplevingsverdiar Samanheng og miljø Det har alltid vore eit nært samspel mellom landskap, naturressursar og det menneskeskapet miljø. Til dømes har sjø og vassdrag vore ein lokaliseringsfaktor for busetjing, næringsverksemd og ferdsel. Gjennom planlegging er det mogeleg å oppretthalda og vidareutvikla dei historiske nøklane til forståing av karakteren av standen.

Arkitektonisk og kunstnarisk kvalitet Opplevinga av eit betydeleg verk har ein verdi som er særeigen, uansett kva for ein samanheng det vert opplevd i. Det vert lagt vekt på form, struktur, materialval og detaljutforming. Hellemaleri fortel ikkje berre om ein tidligare forstillingsverd, men dei kan òg vera eit resultat av trongen menneske har til å skapa kunstnarlege uttrykk.

Identitet og symbol Mange kulturminne og kulturmiljø har særlege kvalitetar som gjer at kjensle av attkjenning og tilhøyrsle vert viktige for menneske. Det kan vera konkrete hendingar eller personar som er knytt til staden, eller til tradisjon eller kontinuitet i bruken av området.

5.2.3 Bruksverdi Økonomi og bruk Eigarar vil normalt ta vare på bygningar og anlegg som framleis har ein bruksverdi. Kostnadene vert haldne nede med jamleg bruk og vedlikehald. Dette er den enklaste og rimelegaste måten å verna på. Dersom tilstanden er god, kan økonomiske og kulturhistoriske argument byggja kvarandre opp til fordel for vern.

Økologi Bruk av eksisterande bygningar og anlegg har langsiktige og positive effektar for miljøet. Vurderingar i dette kriteriet kan vera faktorar som miljøbelastning (energiforbruk, forureining og avfall) ved drift og

24 av 79

vedlikehald, eller tilpassing/opprustning av eksisterande anlegg. Dette må vegast opp mot miljøbelastninga ved å riva og byggja nytt. Det vil i tillegg vera nødvendig å sjå på høve for gjenbruk av materialar ved ombygging eller riving.

5.3 Vernekategoriar Basert på desse verdivurderingane kan kulturminne og kulturmiljø sikrast enten ved freding eller vern.

Freda/fredingsverdig kulturminne og kulturmiljø med heimel i Kulturminnelova. Kulturminne og kulturmiljø som er freda eller vert foreslått freda, har høg nasjonal verneverdi. Alle faste kulturminne frå før 1537 og alle ståande bygg og anlegg erklært eldre enn 1650 er automatisk freda etter Kulturminnelova. Nyare fredingsverdige bygg og anlegg kan sikrast med vedtaksfreding i samsvar med Kulturminnelova. Lova fastset ei rekkje forbod og påbod i samband med freding.

Verna/verneverdige kulturminne/kulturmiljø Verneverdige kulturminne/-miljø kan skiljast i to vernegradar/-former.

Verneverdig kulturminne og kulturmiljø som vert vurdert til å ha stor lokal/regional verneverdi bør sikrast med særskilte tiltak. Vern kan skje i samarbeid med grunneigarar og brukarar, eller ved regulering til omsynssone. For særleg verneverdige kulturminne og kulturmiljø bør det gjelda eit generelt riveforbod og endringsfråsegn.

Andre potensielle verneverdige kulturminne og kulturmiljø vil gjelda alle bygg og anlegg bygd før 1950. Dette gjeld ei stor gruppe kulturminne og kulturmiljø. Spørsmål om endring, riving og andre byggetiltak bør vurderast i kvart enkelt tilfelle av kommunen.

25 av 79

6 Automatisk freda kulturminne

I Samnanger kommune har me per 1.1.2013, 13 automatisk freda kulturminne.

7 Tekniske og industrielle kulturminne Den gjennomgripande industrialiseringa i Noreg skjedde på midten av 1800-talet og førde med seg store samfunnsomveltingar. Nye industristader oppstod og vart gjerne bygd frå grunnen av. Verksemdene var avhengig av å liggja nær ei naturleg kraftkjelde som vatn og fossefall. Tekniske og industrielle kulturminne er fellesnamnet for kulturminne som er knytt til utnyttinga av naturressursane.

I moderne tid har vasskrafta hatt mykje å seia. Sist på 1800-talet starta Samnanger Ullvarefabrikk med kraft frå Tyssefossen. Fabrikken brann ned til grunnen i 1931, men i 1941 bygde A/S SAFA ny ullvarefabrikk på branntomta. A/S SAFA vart seinare ein hjørnesteinsbedrift i kommunen. Tidleg på 1900- talet bygde Bergen lysverker ut Samnangervassdraget, etter initiativ frå mellom anna O. W. Fasting og Christian Michelsen. Kraftverket på Frøland er framleis i drift med utstyr frå 1910.

I Samnanger finst det fleire tekniske og industrielle kulturminne. Me har treskofabrikken, sokkefabrikken, Frøland kraftverk, og nokre mikrokraftverk.

Mikrokraftverk Dyrhovden

26 av 79

Mikrokraftverket på Dyrhovden vart tatt i bruk i 1944. Kraftverket er ganske komplett. Dette er truleg eit svært viktig teknisk kulturminne i Samnanger. Det har ikkje vorte dokumentert innvendig, og dette bør gjerast. Me bør òg undersøkja om det finst liknande kraftverk i kommunen og i resten av fylket for å avklara meir om den regionale verdien av kraftverket.

Frøland kraftverk Den 16. februar 1912 starta den første turbinen, og 9. mars leverte kraftverket for fyrste gong straum til Bergen. I mange år var Frøland kraftverk nøkkelen i kraftforsyninga i Bergen. Som det vart sagt: ”Sto kraftverket i Samnanger, stoppa trikken i byen!”

I 1921 var kraftverket ferdig Bilde 4 – Frøland kraftverk Foto: Samnanger kommune/Arne Høyland utbygt med seks aggregat. I 1962 vart dei fire eldste aggregata erstatta med to nye og større maskiner. I dag produserer framleis aggregata frå 1962 straum – pluss det eine aggregatet frå 1921. Men den aller eldste maskina som er i bruk, er hundre år. Det er eit «mini-aggregat», ei såkalla magnetiseringsmaskin, som leverer straum til det aggregatet frå 1921.

Samnanger Treskoverkstad Bygningen til treskoverkstaden sto opphavleg i Havnen, ein plass som høyrde til bruket Ugjerde på garden Reistad. Tømmerbygningen var sett opp som stova i Havnen i 1830.

Treskoproduksjonen har hatt sine oppgangs- og nedgangstidar. Frå starten i 1919 var det ein jamn produksjonsauke til ut i 1920-åra, men så i 1930-åra vart det ein tilbakegang på grunn av at gummisko og gummistøvlar kom

Bilde 5 – Treskoverkstaden Foto: Samnanger i sal. Under krigen auka etterspurnaden kommune/ArneHøyland igjen. Treskoverkstaden vart lagt ned i byrjinga av 1960-talet og det var ikkje gjort store endringar i produksjonen i den tida verkstaden var i drift. Modellane og marknaden har vore den same.

27 av 79

Me har i 2011 dokumentert produksjonslinja med bilete. Treskoverkstaden står i dag slik den vart forlaten den dagen dei slutta med produksjonen.

Treskoverkstaden bør vurderast som eit regionalt og nasjonalt verneverdig teknisk kulturminne.

SAFA-pipa Safa-pipa er eit viktig kulturminne og står som eit monument over den aktiviteten som ein gong var på Tysse. Den er eit viktig symbol for Samnanger og ein del av kulturmiljøet på Tysse. I fabrikklokala er det framleis næringsverksemd.

Det er i dag trong for rehabilitering av pipa, og det må snart takast ei avgjerd om kva som skal skje med den. Det har tidlegare vore kontakt med museumsentert i Hordaland for å henta erfaringar dei har gjort med renovasjon av fabrikkpipa i Salhus.

8 Immaterielle kulturminne Me har kome så langt inn i moderne tid at dei med kunnskapen om Bilde 6 – SAFA-pipa. Foto: måten me levde på og kunnskapen om dei gamle handverka dør ut. Det Samnanger kommune/ Arne Høyland er viktig å ta vare på det for ettertida slik at me til dømes kan restaurera kulturminna med dei gamle handverkstradisjonane.

8.1 Handlingsboren kunnskap og bygningsvern Frå tid til annan går faste kulturminne tapt. Å dokumentere byggjeskikken er viktig for å kunne ta vare på, og restaurere andre bygg. I arbeidet med kulturminneplanen har det kome forslag om å sikra prøvar av samanføyingar i bygningar. Me samde om at sikring av prøver av byggjeskikk er viktig for kulturminnevernet, men som kommune må me prioritere det som er viktig for oss.

Sikring av prøvar må skiljast i to kategoriar: det som er unikt for Samnanger og det som er alminneleg kjent byggjeskikk. Dersom me finn ein byggjeskikk som er unik for Samnanger, må me vurdera om me skal sikra ei prøve i tillegg til å dokumentera den.

Når det gjeld alminneleg kjent byggjeskikk, kan me ikkje sjå at Samnanger kommune har noko særskilt ansvar for å oppbevara prøvar for læring og forsking. Me ynskjer ikkje å bera kostnadane med å halde eit slikt arkiv. Å sikra dei fysiske samanføyingane i alle eldre bygningar er plasskrevande. På dei to bygningane som det er sett på er det føreslått å sikra store delar av bjelkar.

Med å sikra prøver av samanføyingar møter me nokre utfordringar. Slike prøvar må lagrast slik at dei ikkje går tapt under lagringa. Dei treng ikkje berre ly mot elementa, men mot midd og andre skadelege

28 av 79

ting. Samnanger kommune manglar ikkje berre eigna lokale til oppbevaring av prøvar, men me har ikkje lokale i det heile til å oppbevara dei i.

8.2 Kunsthandverk Tveitafela Johannes Bårdson Tveit (1786 – 1847) var meister for dei kjende Tveitafelene eller Samningafelene som dei òg vart kalla. Felene er høgmælte og klare i tonen, og dei gjekk for å vera mellom dei beste og mest forseggjorde i si tid. Einskilde feler er enno i privat eiga, men elles er Tveitafela å sjå på Historisk museum i Bergen og på Hardanger folkemuseum.

8.3 Intervju om den gamle levemåten og produksjonslinjene I registreringa som starta arbeidet med kulturminneplanen har det vorte gjennomført intervju med personar med fyrstehandskunnskap om korleis det var å leva på den gamle levemåten. Me har òg dokumentert produksjonslinjene i dei industrielle kulturminna: SAFA A/S, Treskoverkstaden og Samnanger mineralfabrikk.

Desse intervjua vil ikkje verta omtala i planen, men vil liggja i kulturminnearkivet til Samnanger kommune. Det vil vera mogeleg å nytta seg av intervjua som bakgrunnsmateriale ved historieforteljing.

9 Materielle kulturminne

9.1 Faste kulturminne I Samnanger kommune finst det mange faste kulturminne, men dei er ikkje freda etter vedtak. Samnanger kyrkje er listeført etter rundskriv T-3/00 og må sjåast på som freda. Dersom me ynskjer å freda bygg i Samnanger, må det liggja til grunn ei god registrering av alle bygg. Me har i 2011 og 2012 fått registert mykje, men det er framleis eit behov for å registrera vidare.

Me kan ikkje ta vare på alt, men det er viktig at det er variasjon i det me tek vare på, og at enkeltobjekt eller miljø er kulturminna er tidstypiske. Nedanfor er nokre kulturminne nemnt. Dette er kjente kulturminne i Samnanger. Lista må difor ikkje forståast som statisk eller utfyllande. Det kan dukka opp fleire faste kulturminne under registreringa som me meiner er viktige å synleggjera.

29 av 79

Notaholmen Notaholmen er eit signalbygg i Samnanger. Den er eit viktig lokalt kulturminne som vitnar om ei bruksform som no er borte. Det vart utført større vøler på bygningen rundt 1980 og i 2009. Bygningen står på ein gamal tørrmur, har ståande sùrkledning og er tekt med meir og mindre ville rastaheller. Den nye kledinga er festa med Bilde 7 – Notaholmen Foto: Samnanger kommune/Arne Høyland spiker, men det er teke vare på nokre dei gamle kledingsborda.

Gaupholm handelstad og kai Det har vore handel på Gaupholm sidan 1860-åra, men då på vinteren. Det var fyrst i 1869 at heile krambua vart flytta dit. Sidan vart drifta utvida med postopnar, isproduksjon, skyssbåt, lastebilskyss og telefonstasjon. Gaupholm handelstad og kai vart valt til kulturminnestaden i Samnanger i kulturminneåret 1997. Diverre har ikkje Gaupholm vorte dokumentert i det arbeidet me har gjort i 2011 og 2012.

Brakeløe i Eikedalen Bygningen er truleg den austlegaste brakekledde løa i Hordaland, og er heilt brakekledd på tre veggar og litt på den fjerde. I SEFRAK-registeret er alderen sett til over 100 år.

Løa står godt synleg ved Riksveg 7 over Kvamskogen og er eit landmerke på vegen mellom Hardanger og Bergen. Sidan løa står like ved vegen, er den mest synlege og lettast tilgjengelege brakeløa i Samnanger. At løa har mykje brakekledning og er lett Bilde 8 – Brakeløe i Eikedalen. Foto: Samnanger kommune/Arne Høyland tilgjengeleg, gjer at den er verneverdig.

30 av 79

Kvernhus på Reistad Alderen på kvernhuset er usikker, men den kan vera bygd fyrste halvdelen av 1800-talet. Kverna har ikkje vore i bruk etter 1920-1930. Kvernhuset vart reparert rundt 1990. Teikn i materiala viser at dei er produsert mellom 1600-1800 og laftinga er mest typisk for 1800-talet.

Kvernhus på Hildersmark Kvernhuset har grunnmur og slukt i naturstein og er bygd i bindingsverk. Materiala er øksa for hand. Det kledd med horisontalt trepanel og taket er tekt med Bilde 9 – Kvernhus på Reistad. Foto: Samnanger kommune/Arne Høyland bølgjeblekk. Kvernkall, mjølkiste, teine og liknande var på plass då det vart registrert i 1989. Me har ikkje dokumentert kvernhuset i registreringsarbeidet me har gjort i 2011/2012.

At kvernhuset er bygd i bindingsverk er særs sjeldan, fordi lafta kvernhus har betre stabilitet.

Kvernhus på Fiske På Fiske står eit gamalt kvernhus på ein tørrmur i gråstein attmed ein foss. Der er og oppmura fundament i tørrmur for treslåk. Bygningen vart reparert på 1970-talet og lir no under forfall og treng ei rask løysing for antikvarisk sikring og reparasjon. Kvernhuset står sjeldan fint til som eit kulturformidlingsobjekt like ved bilvegen opp mot Kvitingen.

Hordaland fylkeskommune har teke strategiske bilete og mål av bygningen, og BKK har vist interesse for å setja det i stand. Førebels er det usikkert kven som eig kvernhuset.

Stolpane skulehus Stolpane skulehus vart bygd i 1872 og stod på plassen Stolpane i Hisdalen. Det offisielle namnet på skulen var Hisdal skule. Skulen vart nedlagt i 1963. Stolpane skulehus vart flytta frå Hisdalen til Nordbygda i 2004. Det vart offisielt opna som museum 16. juni 2007. Det vart lagt ned ein stor dugnadsinnsats under flyttinga.

Bilde 10 – Stolpane skulehus. Foto: Samnanger kommune/Arne Høyland

31 av 79

Det er i dag liten aktivitet i huset, men det vert brukt til malaraktivitet og det står to trommesett der. Samnanger kommune må avklare korleis bruken av huset skal vera. Skal det berre vera eit skulemuseum, eller skal me ha andre aktivitetar der òg? Bruken av Stolpane skulehus bør avgjerast i ei eiga sak. Samnanger kommune har rundt 30 gamle pultar, og før me avgjer kva me skal gjera med dei, må me ha gjort oss nokre tankar om bruken av Stolpane skulehus i framtida.

Rolvsvåg skulehus Rolvsvåg skule vart bygd i 1893 og er i dag brukt som ungdomshus/grendahus av URD ungdomslag. Skulen vart nedlagt i 1973. Rolvsvåg skule ser ut til å vera svært autentisk som kulturminne med gamalt inventar og læremiddel. Samlikna med Stolpane skulehus, så ser Rolvsvåg skule ut til å ha større verneverdi.

Samnanger kyrkje Alt i siste halvdelen av 1100-talet, reknar me med at det vart bygd kyrkje på Ådland. Dette var ei lita stavkyrkje, som stod litt nærare sjøen enn den me har no. Samnanger kyrkje har tre ting som truleg har vore i denne kyrkja: eit lite, emaljert krusifiks laga i Limoges frå 1200-talet, ein frontale frå 1315 som no er på Historisk museum i Bergen og nokre små glasmåleri laga i 1614.

I 1652 stod ei ny kyrkje ferdig, på staden der kyrkja står no. Denne kyrkja var lang og smal, vel 18 meter lang og 8,5 meter brei. Kyrkja som står no, er bygd i 1851. Arkitekt Andreas Grønning har gjeve kyrkja ei sermerkt Basilika- form. Sideskipa med dei skrå veggene, gjev kyrkja ei tilnærma åttekanta form! Søyler og små glasruter høgt oppe på veggane i hovudskipet minnar om stavkyrkjene. Kyrkja er lafta opp til takhøgda på koret, resten er i reisverk og ståande innvendig panel.

Under kyrkjegolvet og på galleriet er det restar etter rosemalte/ dekorerte bjelkar/ tømmer som har vore synleg i 1600-talskyrkja. Samnanger kyrkje er omfatta av Bilde 11 – Samnanger kyrkje. Foto: Samnanger kommune/ kyrkjerundskrivet og må betraktast som freda. ArneHøyland

Kyrkja er godt beskrive i ”Samnanger kyrkje gjennom tidene” (Haukanes, 2001).

Paviljongen på Bjørkheim Som ein del av Bergen arkitektforeining sitt 100 årsjubileum i 2008 ble det beslutta å bygge ein paviljong i Byparken i Bergen. Den skulle vera ein fysisk manifestasjon av Bergensarkitektene sitt virke gjennom

32 av 79

hundre år. Paviljongen skulle ha potensiale for ei fornuftig etterbruk. Den måtte difor vera modulbasert og kunne verte demontert og remontert i ein annan samanheng og på ein annan stad.

Samnanger fekk ilag med mange kommunar tilbod om å kjøpa paviljongen. Kommunen synast den hadde eit moderne uttrykk som kunne virke oppsiktvekkande og vera interessant å plassera i Samnanger. Arkitektforeininga likte ideen om å integrera byggverket inn i ein type urban torgkontekst på Bjørkheim. Det gjer paviljongen meir levande og gjev den ein praktisk, integrert og funksjonell rolle. Mogleg dette og kan vera ei ”vitaminpille” for eit kort stopp i forbifarten eller staden for ein kvil og ettertanke.

Tusenårsparken Ytre-Tysse vart i samband med overgangen til år 2000 valt til å vera Samnanger kommune sin tusenårsstad, og difor har ein laga den vesle parken. Ideen bak utforminga av parken er dei rikelege nedbørsmengdene over Samnanger, grunnlaget for kraftproduksjon og etablering av kraftkrevjande industri. Vassdropen og virvelstraumen er utgangspunktet for forma parken har. Parken har ein installasjon med lydar frå Bilde 12 – Tusenårsparken. Foto: Inge Aasgaard Samnanger i dag. Eilert Tøsse har omforma samtalar av gamle, unge og tilflytta samningar, saman med andre lydar frå Samnanger, til komposisjonen – Samn. Tusenårsparken er utgangspunktet for ein kultursti rundt Ytre-Tysse over Tyssereinane.

Jonasstova Gardshus frå midten av 1800-talet. Den eldste delen skal skriva seg frå 1500-talet. Jonasstova er eit verdfullt anlegg i seg sjølv, men òg fordi at Tysse er tusenårsstaden til Samnanger.

Jonasstova har ikkje vorte dokumentert i arbeidet me har gjort i 2011/2012.

9.2 Krigsminne Me er i eit skilje i korleis me formidlar krigshistoria. Den generasjonen som var aktive under krigen døyr ut, og det vert viktigare å ta vare på dei spora som krigen sette. I Samnanger har me nokre krigsminne som var viktig for den lokale motstandskampen.

33 av 79

Botnahytta Botnahytta vart bygd i 1942 og husa canadiske pilotar i to veker under andre verdskrig. Det har tidlegare vore forsøk på å verna denne hytta. Fylkeskonservatoren i Hordaland har tidlegare uttalt at hytta er verneverdig. Hytta er no i dårleg forfatning og må plukkast ned og restaurerast dersom den skal bevarast for framtida.

Det er på nytt kome eit initiativ til Bilde 13 – Botnahytta. Foto: Samnanger kommune/ Arne Høyland å bevare hytta. Ei gruppe personar ynskjer å restaurere hytta, men slik som saka står i dag, så vil den ikkje verta satt opp på sin opphavlege stad. Samnanger kommune meiner at opplevingsverdiane vil verta redusert med å flytta hytta. Samnanger kommune må vurdera dei verkemidla som ein kommune har gjennom Plan- og bygningslova for å bevare hytta.

Kanonstilling ved Fossen bratte Ved toppen av Fossen bratte er det ein kanonstilling etter krigen. Det er reist ein bautastein der og det står en kanon samt eit infoskilt om kva som skjedde der. Det er òg sett opp ei minneplate der kor norske soldatar mista livet.

9.3 Kulturminne i utmark Gamle driftsvegar gjennom Samnanger Me har nokre gamle driftsvegar som går til Samnanger frå Bergen og nokre som går igjennom Samnanger frå Bergen til Hardanger.

Driftsvegen frå Våga til Bergen er i dag merka som tursti med internasjonal merking og er godt kjend i Samnanger. På 80-talet vart dei fyrste metrane lagd om til grusveg i samband med ei militærøving. Den gamle by- og driftsvegen har gjennom mange hundre år vore viktig for samningane, og såleis er han i dag eit viktig kulturminne for Samnanger.

I elva langs vegen er det planlagt ei kraftverk.

Gamle militærvegar gjennom Samnanger Det går ein militærveg opp fjellsida frå Trengereid og over til Haugsdal i Bergen. Vegen vart bygd i 1920 og skulle binda saman militærvegen frå Voss til Småbrekke i Vaksdal, vidare til Kvitingen i Samnanger og så vidare Trengereid, over Brekkedalen, ned til Kalandsvatnet og til militærbasen Ulven i Os.

Her står det att å dokumentera kulturminne langs vegen og historikken til vegen.

Klebersteinbrot

34 av 79

Samnanger er rik på kleberstein og me har fleire klebersteinsbrot. Det eldste kjende klebersteinsbrotet er under Buhilderen. Aktivitet her har vorte datert tilbake 1500 år. Det mest kjende i seinare tid er at stein frå Samnanger vart brukt i restaureringa av Nidarosdomen, og at statuen av jomfru Maria er laga i stein frå Fagerbotnen i Trengereidfjorden.

Nordvikasetret Seterbua på Nordvikasetret har høg kunnskapsverdi, så vel bygningshistorisk og sosialhistorisk, som næringshistorisk. Bua vart bygd i 1886 og har stått uendra frå ho vart sett opp. Det er ikkje mange av desse seterbuene igjen i Samnanger, og Nordvikasetret er den einaste med skot i naturstein.

Frå gamalt av har det vore tradisjon å samlast på setervollen på Nordvikasetret som sumaren. Det er vore dans på seterbakken, og seinare har det vore halde gudsteneste. Framleis er det årlege setermøte i månadsskiftet juli-august på Nordvikasetret.

9.4 Lause kulturminne Det finst mange lause kulturminne rundt i heima i Samnanger. Me har i 2011 og 2012 registert lause kulturminne på kulturminnetreff som ungdoms- og grendalaga har skipa til. Dei enkelte lause kulturminna vil ikkje verta omtala i planen.

I tillegg til dei kulturminna som finst i heimane, finst det òg to store samlingar. Det er samlingane til Tomas Nordviks stiftelse og familien Nygård. Tomas Nordviks stiftelse har starta å registrera alle kulturminna, og det er eit stort arbeid. Bilde 14 – Treskjering. Foto: Samnanger kommune/ Arne Høyland Med dei store samlingane kjem det og nokre utfordringar knytt til bevaringa. Før dei pakka ned for lagring, må dei frysast for å verta kvitt alle skadedyr. Det er tidkrevjande og kostbart. I neste omgang treng ein eit eigna lokale. Per i dag har me ikkje noko eigna lokale. Tomas Nordviks stiftelse har fått løyve til å lagra kulturminne på Vassloppa barnehage.

Det er registrert ein del private samlingar av lause kulturminne i Samnanger i 2011 – 2012 med mellom anna ski, slede- og ein skikjelketype som ser ut til å vera unik for Samnanger. Slede- og skikjelketypane kan vera spesielt utvikla for å transportere høy frå utmarksslåttene.

35 av 79

10 Korleis tek me vare på kulturminna Samnanger kommune har ikkje hatt ein plan for kulturminne tidlegare. Denne planen vil vera eit løft for kulturminnevernet i Samnanger. Gjennom registreringsarbeidet me har hatt i forkant av planen har me klart å auke bevisstheita for kulturminne i Samnanger.

10.1 I planperioden Dei aller fleste kulturminna i Samnanger er i privat eige, og sjølv om det er eigar sitt ansvar å vedlikehalde eigen eigedom er Samnanger kommune høve til å vera meir aktive enn me har vore. Me har kvart år ein pengesum til fordeling og me har innarbeida tilskot til kulturminne i retningslinene for tildeling av kulturmidlar.

Kommunen har ikkje vedtaksmynde i fredingssaker, men me har høve til å nytta oss av plan- og bygningslovas §12-5 andre ledd nummer 5 og §12-7 nummer 6. Ved å nytta desse paragrafane, regulerar me området til omsynssone bevaring. Ved neste rullering av kommuneplanens arealdel må me vurdera om det er område i Samnanger som bør bandleggjast. I fyrste omgang vil det vera dei kjente kulturminna som Notaholmen, Botnahytta, eigedommen til Tomas Martin Nordvik stiftlese og Treskoverkstaden. Det kan òg vera aktuelt å vurdera om me skal starta fredingsprosess på nokre av kulturminna.

Me har framleis eit behov for å registrera kulturminne og å systematisere dei registreringane me har gjort. Når me har systematisert registreringane må dei ulike einingane i kommunen nytta dei. Det er spesielt i samband med søknadar til Teknisk eining.

10.2 Kvifor lokalt arkiv og oppbevaring I dag har me ikkje eit lokalt arkiv eller lokal oppbevaring av lause kulturminne. I kulturplan for Samnanger kommune er oppretting av eit lokale for oppbevaring av historisk materiale lista opp som eit tiltak som bør prioriterast. Lokalet har ikkje vorte oppretta.

Me har eit ansvar for dei som veks opp i dag og dei som skal vekse opp i framtida å ta vare på historiske gjenstandar. Dersom me ikkje har eit eigna lokale der gjenstandane er lagra på ein forsvarleg måte, er det ein fare for at kulturminna kan gå tapt. Alternativet er at gjenstandane vert sende ut or kommunen.

Dersom gjenstandane vert sendt ut av kommunen, vil me som lokalsamfunn mista ein viktig del av historia vår. Me kan og mista engasjementet hos innbyggjarane. Gjennom å ta vare på gjenstandane lokalt, kan me i stor grad bruka dei i opplæring og oppleving. Det er viktig at me som lokalsamfunn tek vare på vår eigen historie.

Drifta av eit lokalt arkiv og lokal oppbevaring av lause kulturminne må skje i samarbeid med dei organisasjonar i kommunen som har lokal historie som interessefelt. Samnanger historielag og Tomas Nordviks stiftelse vil vera naturlege samarbeidspartnarar.

Opprettinga av eit slik lokale kan sjåast i samanheng med nytt bibliotek og fleirbrukshall.

36 av 79

10.3 Handlingsprogram For å sikra at arbeidet med kulturminnevern har ei framdrift, har me utarbeida eit handlingsprogram. Handlingsprogrammet skal rullerast kvart fjerde år. Kva Korleis Sikring av Botnahytta Regulera området rundt hytta til omsynssone bevaring i neste rullering av kommuneplanen. Sikra Notaholmen Regulera området rundt hytta til omsynssone bevaring i neste rullering av kommuneplanen. Sikra Treskoverkstaden Regulera området rundt hytta til omsynssone bevaring i neste rullering av kommuneplanen. Systematisera registreringar av kulturminne i Samnanger Sikra og restaurere SAFA-pipa Inngå eit samarbeid med SAFA A\S Kartfesta dei ulike bygningstypane. Auka formidlinga av kulturminna Fast utstilling, nytta lokal historie me har i Samanger i skulen, gjera kulturminneregistreringane lett tilgjenglege. Oppretta eit lokalt magasin for Det bør vurderast i framtidig oppbevaring av lause fleirbrukshall. kulturminne

11 Arkiv, bibliotek og museum (AMB) Samnanger kommune manglar magasin til sikring av både materielle og immaterielle kulturminne. Dette står høgt på prioriteringslista i kulturplanen til kommunen. Det er heller ikkje etablert noko offentleg museum i kommunen.

Når ein seier at dagleg bruk er den beste måten å vedlikehalde bygningar på, så er lett tilgang til informasjon den beste måten å formidla historie. Skal me lukkast med å ta vare på det gamle, må me lukkast med formidlinga. Med god formidling kan me bevisstgjera kor viktig det er å ta vare kulturminna våre.

11.1 Arkiv, bibliotek og museum I arbeidet med registrering av kulturminne det siste året, har det kome fram eit ynskje om å etablere eit digitalt arkiv. Fordelane med eit digitalt arkiv er at det vert lett tilgjengeleg for dei som har interesse av det. Me vil òg ha digitale bilete og ei skildring av gjenstanden dersom den går tapt. Eit digitalt arkiv vil

37 av 79

vera arbeidskrevjande å etablera, men den daglege drifta og vedlikehaldet treng ikkje vera ressurskrevjande.

Per i dag er ikkje biblioteket ein egna stad for formidling av kulturminne. Me har ei samling med lokalhistorisk litteratur, men biblioteklokala er tronge og ikkje universelt utforma, så det er vanskeleg å gjera mykje ut av samlinga. Dersom me får nye biblioteklokale, kan kulturminne og lokalhistorie verta eit satsingsområde. Biblioteket kan verta ein naturleg møtestad for dei som er interessert i kulturminne og lokalhistorie.

Me bør undersøka mogelegheitene med å oppretta eit museum i Samnanger. Det finst gode museumskonsept me kan ta del i. Alternativet er at me tek del i eit større regionalt museum.

11.2 Formidling Formidling av kunnskap om kulturen og kulturminna har høg prioritet hos antikvariske mynde. I stortingsmeldinga: ”Leve med kulturminner” står det at kulturminnekunnskapen skal styrkast: ”gjennom forbedret stedfestet informasjon om kulturminner og bidra til at kunnskap og opplevelse knyttet til kulturminner og kulturmiljøer skal være tilgjenelig for alle. Musea har en viktig rolle her.” (Stortingsmelding nr. 16 (2004-2005) s. 15)

Dersom me opprettar eit digitalt arkiv er vegen til eit lokalt wikipedia eller eit kulturminneleksikon kort. Eit wikipedia krev at brukarane produserar innhaldet, mens i eit digitalt arkiv er det utnemnde arkivarar. I wikipediaet må nokon kontrollere det som vert produsert. Det krev god kunnskap frå kontrolløren og kan krevje ein del ressursar. Eit kulturminneleksikon kan vera ei spegling av eit digitalt arkiv, òg treng derfor ikkje å vera ressurskrevjande.

Det viktigaste er at materiellet og kunnskapen me har vert tilgjengeleg, og å bruka verdsveven er den lettaste løysninga. Det vanskelegaste med å bruka verdsveven er å gjera informasjonen søkbar og oversiktleg. Med å involvera elevar og studentar i utvikling av formidlingsprodukt, kan dei få styrka eigarskapen til kulturminna.

Det kan gjennomførast temabaserte registreringar i alle grendene i kommunen der laga seinare kan låna ting til ein utstilling om den kommunale variasjonen og mangfaldet. Slike temautstillingar kan òg gå som vandreutstillingar i grendene. Dette arbeidet kan òg skulane vera med på.

I tillegg til lokalitetar for gjenstandssamlingar og formidling i grendene, vil det vera naudsynt med eit sentralt magasin og formidlingsarena i kommunen. Det kan sjåast saman med eit nytt bibliotek og fleirbrukshall.

Me bør i tillegg leggja opp til formidling av eit utval av faste kulturminne. Dei faste kulturminna me skal bruka, bør vera knytt med lokalhistorie som er viktig, representativ og/eller unik for Samnanger.

38 av 79

Når me formidlar kunnskapen om kulturminna, må me vurdera kven me formidlar til. Det som fengar den vaksne generasjon, fengar kanskje ikkje den oppveksande generasjon. Me bør ha eit spesielt fokus på formidling til born og unge, og me bør gjera det på deira premissar. For born kan det til dømes leggjast opp til forteljingar, mens for unge bør ein vurdera om ein skal nytta moderne teknologiar. Den oppveksande generasjon er storforbrukarar av teknologi, og er vane med interaktivitet. I formidlinga til innbyggjarane er det viktig at me klarar å skapa eit eigarskap til kulturminna og til lokalhistoria.

39 av 79

12 Kjelder

Aadland, Ivar Bård (2007) Samnanger kommune 1907-2007. Samnanger kommune, Øystese trykkeri AS

BKK (2012) Frøland – historia. http://www.bkk.no/om_oss/anlegg-utbygging/froland/article35309.ece lasta ned 08.11.2012

Brekke, Nils Georg (Red) (1993) Kulturhistoriskvegbok Hordaland. Nord 4 Vestkyst. Bergen

Haukanes, Britt (2001) Samnanger kyrkje gjennom tidene. Laga til kyrkja på Ådland sitt 150-årsjubileum i 2001. Geo grafisk A.S. Bergen

Skaar, Ronny (1989) Kulturminne i Aldalsvassdraget. Bergen lysverker sitt forprosjekt for kraftverksutbygging. Konsekvensanalyse ved Fylkeskonservartoren i Hordaland. Bergen

Kulturminnekompaniet (2007) Gamle hus nå og da. Status for SEFRAK-registrete bygningar. Samnanger kommune. Hordaland fylke 2004. Allkopi, Oslo

Lokalhistoriewiki (2012) Samnanger kommune. http://lokalhistoriewiki.no/index.php/Samnanger lasta ned 21.08.2012

RA (Riksantikvaren) (2012) Ordforklaringar. http://www.riksantikvaren.no/Norsk/Veiledning/Ordforklaringar_nynorsk/ . Lasta ned 27.06.2012

40 av 79

13 Vedlegg

Registrerte kulturminne i Samnanger Registrert i 2011 – 2012 Kartreferanse: http://www.seeiendom.no/

Solbjørg Løa 60 17'48.9"N 05 36'59.4"Ø Solbjørg gr.nr. 1 br. 4 Kommunenr. 1242

Våningshus 60 17'46.0"N 05 37'00.1"Ø Solbjørg gr.nr. 1 br. 4 Kommunenr. 1242

Fortøyingsring, jektefart 60 17'47.5"N 05 37'09.2"Ø Adresse: 1/4 Eiendom: 1242-1/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Løe-ruin 60 17'52.5"N 05 37'06.6"Ø Solbjørg Hagen gr.nr. 1 br.5 Kommunenr. 1242

Naust 60 17'52.8"N 05 37'09.6"Ø Solbjørg gr.nr. 1 br.5 Hagen Kommunenr. 1242

Liten flor/stall 60 17'52.5"N 05 37'05.7"Ø Solbjørg gr.nr. 1 br.5 Hagen Kommunenr. 1242

Våningshus, lemstove. 60 17'52.8"N 05 37'06.2"Ø

41 av 79

Solbjørg gr.nr. 1 br.5 Hagen Kommunenr. 1242

Løa 60 17'40.6"N 05 37'02.5"Ø Solbjørg gr.nr.1 br.6 Træet Kommunenr. 1242

Våningshus, lemstove. 60 17'39.6"N 05 37'01.7"Ø Solbjørg gr.nr.1 br.6 Træet/ Vikjo Kommunenr. 1242

Botnahytto, krigsminne 60 17'56.3"N 05 35'05.9"Ø Solbjørg gnr.1, bnr 3, Kommunenr. 1242

Rolvsvåg

Rolvsvåg skule 60 19'12.7"N 05 37'19.9"Ø Adresse: Solbjørgvegen 922 Eiendom: 1242-2/5 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus 60 19'11.5"N 05 37'32.2"Ø Adresse: 2/18 Eiendom: 1242-2/18 Kommune: 1242 - Samnanger

Geithus 60 19'10.2"N 05 37'33.5"Ø Adresse: 2/18 Eiendom: 1242-2/18 Kommune: 1242 - Samnanger

42 av 79

Steinmur/husgrunn? 60 19'08.0"N 05 37'38.3"Ø (Usikker posisjon) Eiendom: 1242-2/25 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus 60 19'16.1"N 05 37'23.1"Ø Adresse: 2/17 Eiendom: 1242-2/17 Kommune: 1242 – Samnanger

Løa (Kommunal eige) 60 19'17.8"N 05 37'22.4"Ø Adresser: Rolvsvågvegen 4 A, 4 B Eiendom: 1242-2/21 Kommune: 1242 - Samnanger

Løa 60 19'22.3"N 05 37'16.7"Ø Adresse: Solbjørgvegen 877, 891 Eiendom: 1242-2/3 Kommune: 1242 – Samnanger

Våningshus 60 19'22.4"N 05 37'14.7"Ø Adresse: Solbjørgvegen 877, 891 Eiendom: 1242-2/3 Kommune: 1242 - Samnanger

Våga Heimaløe 60 20'24.3"N 05 37'51.8"Ø Adresse: Solbjørgvegen 710, 712 Eiendom: 1242-3/9 Kommune: 1242 - Samnanger

Gamalt eldhus 60 20'17.2"N 05 37'51.8"Ø Adresse: Solbjørgvegen 710, 712 Eiendom: 1242-3/9 Kommune: 1242 - Samnanger

43 av 79

Naust 60 20'15.7"N 05 37'53.3"Ø Adresse: Solbjørgvegen 710, 712 Eiendom: 1242-3/9 Kommune: 1242 - Samnanger

Gamal by- og drifteveg frå Våga til Bergen ”Bykleiva” 60 19'44.7"N 05 36'49.2"Ø Eiendom: 1242-3 Kommune: 1242 - Samnanger

Østvik, nothus bygd i byrjinga av 1900-talet 60 20'24.6"N 05 38'09.2"Ø Adresse: Solbjørgvegen 650 Eiendom: 1242-3/31 Kommune: 1242 - Samnanger

Sagbruk, kasse- og tynneproduksjon 60 20'53.8"N 05 38'25.8"Ø Adresse: 3/2 Eiendom: 1242-3/2 Kommune: 1242 - Samnanger

Trengereidet Naust 60 22'28.5"N 05 39'05.5"Ø Adresse: Solbjørgvegen 267 Eiendom: 1242-4/4 Kommune: 1242 – Samnanger

Heimaløa 60 22'34.3"N 05 39'05.5"Ø Adresse: Solbjørgvegen 267 Eiendom: 1242-4/4 Kommune: 1242 – Samnanger

Våningshus 60 22'35.0"N 05 39'05.4"Ø Adresse: Solbjørgvegen 267

44 av 79

Eiendom: 1242-4/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Gamal by-og militærveg frå Trengereide, over Brekkedalen til Hausdal i OS 60 21'38.2"N 05 37'54.4"Ø Adresse: Solbjørgvegen 267 Eiendom: 1242-4/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Snikkarverkstad 60 22'26.8"N 05 38'50.8"Ø Adresse: 4/11 Eiendom: 1242-4/11 Kommune: 1242 - Samnanger

Utskipingskai for kleberstein 60 22'18.5"N 05 38'46.6"Ø Adresse: 4/11 Eiendom: 1242-4/11 Kommune: 1242 - Samnanger

Kvernes Øvre

Heimaløa 60 22'38.1"N 05 41'50.8"Ø Adresse: Liavegen 274, 276 Eiendom: 1242-16/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus (det eldste) 60 22'37.0"N 05 41'50.7"Ø Adresse: Liavegen 274, 276 Eiendom: 1242-16/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus (det yngste) 60 22'36.4"N 05 41'50.9"Ø Adresse: Liavegen 274, 276 Eiendom: 1242-16/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Steinbrot

45 av 79

Ca. 60 22'33.3"N 05 41'54.1"Ø Eiendom: 1242-16/1 Kommune: 1242 - Samnanger

Grytebrot kleberstein Ca. 60 22'40.6"N 05 41'57.1"Ø Adresse: Liavegen 274, 276 Eiendom: 1242-16/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Hellenaustet 60 22'28.9"N 05 42'15.0"Ø Eiendom: 1242-16/1 Kommune: 1242 - Samnanger

Prestevegen 60 22'40.2"N 05 42'25.9"Ø Eiendom: 1242-16/1 Kommune: 1242 - Samnanger

Stemmegard Ca. 60 22'42.4"N 05 42'23.6"Ø Eiendom: 1242-16/1 Kommune: 1242 - Samnanger

Husmannsplass, husgrunnar m.m. Ca. 60 22'31.2"N 05 41'57.1"Ø Eiendom: 1242-16/1 Kommune: 1242 - Samnanger

Kvernes Nedre

Heimaløa 60 22'33.1"N 05 41'37.8"Ø Adresse:Liavegen 302 Eiendom:1242-15/2-3 Kommune:1242 - Samnanger

Langeland

Kvernhus (Fiske)

46 av 79

ca. posisjon 60 25'30.0"N 05 49'23.6"Ø Adresse: Kvitingsvegen 664 Eiendom: 1242-30/2-3 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus (Fiske) 60 25'28.4"N 05 49'14.3"Ø Adresse: Kvitingsvegen 664 Eiendom: 1242-30/2-3 Kommune: 1242 - Samnanger

Løa (Fiske) 60 25'28.6"N 05 49'15.8"Ø Adresse: Kvitingsvegen 664 Eiendom: 1242-30/2-3 Kommune: 1242 - Samnanger

Løa 60 24'11.1"N 05 47'38.5"Ø Adresse: Kvitingsvegen 305 Eiendom: 1242-30/1 Kommune: 1242 - Samnanger

Ungdomshus/Arbeidsbrakke 60 24'15.8"N 05 47'29.5"Ø Adresse: Kvitingsvegen 351 Eiendom: 1242-30/23 Kommune: 1242 - Samnanger

Sagbruk 60 24'34.6"N 05 47'26.3"Ø Eiendom: 1242-Mnrmangler

Brøytestasjon/brøytebilgarasje 60 24'37.1"N 05 47'31.1"Ø Adresse: Kvitingsvegen 307 Eiendom: 1242-30/4 Kommune: 1242 - Samnanger Tveit Felles utløe med orgaved 60 24'54.4"N 05 47'10.4"Ø Adresser: Tveit 27

47 av 79

Eiendom: 1242-29/6 Kommune: 1242 - Samnanger

Utløe 60 24'58.5"N 05 47'03.3"Ø Adresse: Tveit 31 Eiendom: 1242-29/2 Kommune: 1242 – Samnanger

Våningshus 60 24'09.6"N 05 47'21.1"Ø Adresser: Tveit 17, 19 Eiendom: 1242-29/1 Kommune: 1242 – Samnanger

Løa 60 24'11.6"N 05 47'20.9"Ø Adresser: Tveit 17, 19 Eiendom: 1242-29/1 Kommune: 1242 – Samnanger

Tveiterås/Totræ Utløe 60 25'01.7"N 05 46'59.2"ØA dresse: Totrævegen 131 Eiendom: 1242-28/3, 6-7 Kommune: 1242 – Samnanger

Gaupholm, handelstad og kai ”Nye” butikken 60 22'08.5"N 05 41'55.7"Ø Adresse: Sævellvegen 535 Eiendom: 1242-44/8, 10-11 Kommune: 1242 – Samnanger

Sjøhus 60 22'08.5"N 05 41'57.6"Ø Adresse: Sævellvegen 535 Eiendom: 1242-44/8, 10-11 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus

48 av 79

60 22'07.9"N 05 41'56.8"Ø Adresse: Sævellvegen 535 Eiendom: 1242-44/8, 10-11 Kommune: 1242 – Samnanger Sandvik/Nygård

Våningshus 1, det eldste byrjinga av 1900 60 21'30.8"N 05 41'26.2"Ø Eiendom: 1242-45/45

Lamhuset , 60 21'30.3"N 05 41'25.9"Ø Adresse: 45/18 Eiendom: 1242-45/18

Heimaløa 60 21'29.8"N 05 41'25.7"Ø Eiendom: 1242-45/12

Våningshus, frå 1930-talet 60 21'28.2"N 05 41'25.1"Ø Adresse: Utskotevegen 78 Eiendom: 1242-45/74

Hønsehus 60 21'27.4"N 05 41'25.3"Ø Adresse: Utskotevegen 78 Eiendom: 1242-45/74

Nothus 60 21'28.1"N 05 41'15.6"Ø Eiendom: 1242-45/12

Ytre Tysse Lemstove frå ca 1850 60 22'23.8"N 05 45'27.0"Ø Adresse: Tyssereinane 28 Eiendom: 1242-43/1

Rotstova/Sperrestova 60 22'23.9"N 05 45'26.6"Ø Adresse: Tyssereinane 28

49 av 79

Eiendom: 1242-43/1

Heimaløa, felles for to bruk 60 22'24.6"N 05 45'27.4"Ø Adresse: Tyssereinane 28 Eiendom: 1242-43/7 og 12

Jonastova 60 22'24.5"N 05 45'26.4"Ø Adresse: Tyssereinane Eiendom: 1242-43/7

A/S Safa - Samnanger Fabrikker 60 22'32.2"N 05 45'27.5"Ø Adresse: Ytre-tysse 15, 18, 20, 22, 23 Eiendom: 1242-43/11, 15, 52 Kommune: 1242 - Samnanger

Barmen, løa, truleg nybygg ca 1898 60 22'05.6"N 05 44'12.6"Ø Eiendom: 1242-43/5-6 Tysse Ytre , Barmen Adresse: Ytre-tysse 185

Bryggja truleg nybygg ca 1898 60 22'10.5"N 05 44'09.5"Ø Eiendom: 1242-43/5-6 Tysse Ytre , Barmen Adresse: Ytre-tysse 185

Løypestrengfeste truleg nybygg ca 1898 60 22'05.3"N 05 44'13.6"Ø Eiendom: 1242-43/5-6 Tysse Ytre , Barmen Adresse: Ytre-tysse 185

Naust truleg nybygg ca 1898 60 22'10.3"N 05 44'10.6"Ø Eiendom: 1242-43/5-6 Tysse Ytre , Barmen Adresse: Ytre-tysse 185

Veg til naustet, nybygg ca 1898 60 22'09.5"N 05 44'10.7"Ø Eiendom: 1242-43/5-6 Tysse Ytre , Barmen Adresse: Ytre-tysse 185

50 av 79

Våningshus truleg nybygg ca 1898 60 22'06.3"N 05 44'12.1"Ø Eiendom: 1242-43/5-6 Tysse Ytre , Barmen Adresse: Ytre-tysse 185

Reistad Løa 60 24'34.1"N 05 43'45.2"Ø Adresser: Heiane 4, 6 Eiendom: 1242-18/1

Kvernhus 60 24'30.7"N 05 43'39.6"Ø Adresser: Heiane 4, 6 Eiendom: 1242-18/1

Smia 60 24'24.0"N 05 43'36.1"Ø Adresse: Bygdavegen 30 Eiendom: 1242-18/7

Treskofabrikk 60 24'21.1"N 05 43'38.9"Ø Adresse: Bygdavegen 30 Eiendom: 1242-18/7

Naust 60 24'09.9"N 05 43'09.5"Ø Eiendom: 1242-18/22

Notaholmen 60 24'08.8"N 05 43'22.1"Ø Adresser: Samnangervegen 433 Eiendom: 1242-18/17-18, 21

Stolpane skule, skulemuseum 60 24'23.2"N 05 43'16.6"Ø Adresse: Reistadliane 37 Eiendom: 1242-18/140 Kommune: 1242 - Samnanger

51 av 79

Samnanger Mineralvandfabrikk 60 24'15.8"N 05 43'26.8"Ø Adresse: Reistadliane 1 Eiendom: 1242-18/19, 123 Kommune: 1242 - Samnanger

Ådland

Samnanger kyrkje 60 23'58.9"N 05 42'39.0"Ø Adresse: Prestavegen 2 Eiendom: 1242-17/6 Kommune: 1242 - Samnanger

Rudne

Løa med rotstova til flor. 60 24'10.4"N 05 44'02.0"Ø Adresse: Vågabygda 9 Eiendom: 1242-21/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus 60 24'10.4"N 05 43'59.7"Ø Adresse: Vågabygda 9 Eiendom: 1242-21/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Nordvik

Rotstova med bu 60 24'46.7"N 05 44'03.2"Ø Adresse: Bygdavegen 133 Eiendom: 1242-19/1

Løa 60 24'45.6"N 05 44'01.5"Ø Adresse: Bygdavegen 133 Eiendom: 1242-19/1 Kommune: 1242 - Samnanger

52 av 79

Våningshus 60 24'46.4"N 05 44'02.7"Ø Adresse: Bygdavegen 133 Eiendom: 1242-19/1 Kommune: 1242 - Samnanger

Heimaløa 60 24'50.1"N 05 43'59.6"Ø Adresse: Bygdavegen 123 Eiendom: 1242-19/6 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus 60 24'48.9"N 05 44'00.6"Ø Adresse: Bygdavegen 123 Eiendom: 1242-19/6 Kommune: 1242 - Samnanger

Lauvskard Rotstova 60 24'05.6"N 05 44'34.4"Ø Adresse: Haukanesvegen 80, 82 Eiendom: 1242-22/1, 17

Vetlastova, grunnmur 60 24'05.3"N 05 44'34.4"Ø Adresse: Haukanesvegen 80, 82 Eiendom: 1242-22/1, 17

Eldhus 60 24'05.6"N 05 44'33.0"Ø Adresse: Haukanesvegen 80, 82 Eiendom: 1242-22/1, 17

Gjerde Løa med tømra flor 60 23'45.1"N 05 46'09.5"Ø Adresse: Gjerdsvegen 66 Eiendom: 1242-24/273

53 av 79

Kommune: 1242 – Samnanger

Steinsland Løa 60 23'20.8"N 05 46'15.5"Ø Adresse: Steinslandsvegen 7 Eiendom: 1242-25/5 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus 60 23'19.8"N 05 46'15.1"Ø Adresse: Steinslandsvegen 7 Eiendom: 1242-25/5 Kommune: 1242 - Samnanger

Frøland Løa 60 22'45.4"N 05 48'22.0"Ø Adresse: Kvitingsvegen 23 Eiendom: 1242-39/29

Stovehus/Tyskarbrakke 60 22'46.2"N 05 48'23.3"Ø Adresse: Frøland 18 Eiendom: 1242-39/68

Bedehus 60 22'47.1"N 05 48'30.0"Ø Adresse: 39/27 Eiendom: 1242-39/27

Butikk og bakeri 60 22'45.8"N 05 48'25.7"Ø Adresse: Frøland 14 Eiendom: 1242-39/23, 50

Frøland kraftverk Frøland gr.nr.39 br. Haug Våningshus 60 22'26.6"N 05 48'29.9"Ø

54 av 79

Adresse: Haug 104, 107 Eiendom: 1242-37/3

Stovehus/flor flytta frå Smådalen 60 22'26.4"N 05 48'29.0"Ø Adresse: Haug 104, 107 Eiendom: 1242-37/3

Stovehus flytta frå Holmane 60 22'26.2"N 05 48'28.6"Ø Adresse: Haug 104, 107 Eiendom: 1242-37/3

Stovehus/stabbur flytta frå Sognstad 60 22'26.0"N 05 48'28.4"Ø Adresse: Haug 104, 107 Eiendom: 1242-37/3

Hisdal Løa 60 23'48.5"N 05 40'37.2"Ø Eiendom: 1242-9/3

Løa 60 23'53.2"N 05 40'53.8"Ø Adresse: Samnangervegen 274 Eiendom: 1242-10/4

Uthus 60 23'54.1"N 05 40'53.0"Ø Adresse: Samnangervegen 274 Eiendom: 1242-10/4

Løa 60 23'56.4"N 05 40'55.9"Ø Adresse: Samnangervegen 280 Eiendom: 1242-10/1

Uthus 60 23'56.6"N 05 40'56.6"Ø Adresse: Samnangervegen 280

55 av 79

Eiendom: 1242-10/1

Haugen Løa 60 23'33.6"N 05 40'35.5"Ø Adresse: Haugavegen 36 Eiendom: 1242-7/2

Våningshus 60 23'34.4"N 05 40'36.2"Ø Adresse: Haugavegen 36 Eiendom: 1242-7/2

Våningshus 60 23'35.2"N 05 40'36.4"Ø Adresse: Haugavegen 38 Eiendom: 1242-7/6

Kvitingen Løa 60 27'05.8"N 05 51'55.8"Ø Adresse: 32/3 Eiendom: 1242-32/3

Våningshus 60 27'05.9"N 05 51'55.0"Ø Adresse: 32/3 Eiendom: 1242-32/3

Vaskehus? 60 27'02.5"N 05 52'13.1"Ø Adresse: 32/3 Eiendom: 1242-32/3

Våningshus 60 27'06.5"N 05 51'55.1"Ø Adresse: Kvitingsvegen 1156 Eiendom: 1242-32/5

Løa 60 27'06.5"N 05 51'56.3"Ø

56 av 79

Adresse: Kvitingsvegen 1156 Eiendom: 1242-32/5

Utløa 60 27'00.8"N 05 52'18.1"Ø Adresse: Kvitingsvegen 1156 Eiendom: 1242-32/5

Bru 60 26'59.9"N 05 52'18.2"Ø Adresse: Kvitingsvegen 1156 Eiendom: 1242-32/5

Utløa 60 27'14.7"N 05 52'53.3"Ø Eiendom: 1242-32/115

Løa 60 27'45.0"N 05 53'34.7"Ø Eiendom: 1242-32/119

Våningshus 60 27'44.5"N 05 53'35.2"Ø Adresse: 32/119 Eiendom: 1242-32/119 Kvitingen

Jordkjellar 60 27'44.0"N 05 53'35.2"Ø Eiendom: 1242-32/119

Grønsdal Grønsdal kraftverk 60 26'23.0"N 05 51'34.2"Ø Adresse: Kvitingsvegen 965 Eiendom: 1242-31/8 Løa 60 26'35.7"N 05 51'57.2"Ø Adresse: 31/2 Eiendom: 1242-31/2

Nyare våningshus 60 26'35.0"N 05 51'53.4"Ø

57 av 79

Adresse: 31/2 Eiendom: 1242-31/2

Våningshus 60 26'29.9"N 05 50'51.2"Ø Adresse: 31/19 Eiendom: 1242-31/19

Sagbruk , rest etter sagbenk 60 26'27.1"N 05 50'46.4"Ø Eiendom: 1242-31/58

Sagbruk , rest etter nyare sagbenk 60 26'18.2"N 05 50'50.5"Ø Eiendom: 1242-31/57

Grønsdal skule, utedo/uthus 60 26'29.9"N 05 50'51.2"Ø Adresse: 31/19 Eiendom: 1242-31/19

Grønsdal skulehus 60 26'30.0"N 05 50'50.4"Ø Adresse: 31/19 Eiendom: 1242-31/19

Våningshus 60 25'47.1"N 05 50'30.1"Ø Adresse: Kvitingsvegen 800 Eiendom: 1242-31/62 Kommune: 1242 - Samnanger

Steintveit Heimaløa 60 24'36.9"N 05 44'16.6"Ø Adresse: Bygdavegen 167 Eiendom: 1242-20/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus 60 24'38.2"N 05 44'16.5"Ø Adresse: Bygdavegen 167 Eiendom: 1242-20/4

58 av 79

Kommune: 1242 - Samnanger

Løa 60 25'06.2"N 05 45'18.3"Ø Adresse: 20/2 Eiendom: 1242-20/2 Kommune: 1242 - Samnanger

Vaskehus 60 25'05.5"N 05 45'20.8"Ø Adresse: 20/2 Eiendom: 1242-20/2 Kommune: 1242 - Samnanger

Kårhus 60 25'06.1"N 05 45'19.2"Ø Adresse: 20/2 Eiendom: 1242-20/2 Kommune: 1242 – Samnanger

Våningshus/hytte 60 25'18.2"N 05 45'17.4"Ø Adresse: 20/9 Eiendom: 1242-20/9 Kommune: 1242 - Samnanger

Kvernhus 60 25'15.5"N 05 45'25.7"Ø Eiendom: 1242-20/7 Kommune: 1242 - Samnanger

Høysæter

Løa med brakekledning 60 25'01.3"N 05 50'05.4"Ø Adresse: Høysetevegen 356 Eiendom: 1242-33/5 Kommune: 1242 - Samnanger

Drifteveg 60 24'53.4"N 05 50'24.4"Ø Eiendom: 1242-33/4 Kommune: 1242 - Samnanger

59 av 79

Steinbru 60 24'53.4"N 05 50'24.4"Ø Eiendom: 1242-33/4 Kommune: 1242 - Samnanger

Børdal Gamal gang- og rideveg mellom Tysse og Norheimsund 60 23'16.5"N 05 50'55.2"Ø Børdal gr.nr 35

Dyrhovden Gamalt mikrokraftverk 60 26'07.9"N 05 48'53.0"Ø Adresser: Dyrhovdevegen 150 Eiendom: 1242-31/6 Kommune: 1242 - Samnanger

Våningshus 60 26'06.3"N 05 48'52.8"Ø Adresser: Dyrhovdevegen 150 Eiendom: 1242-31/6 Kommune: 1242 - Samnanger

Løa 60 26'05.4"N 05 48'53.0"Ø Adresser: Dyrhovdevegen 150 Eiendom: 1242-31/6 Kommune: 1242 - Samnanger

Løa 60 26'03.9"N 05 49'01.7"Ø Adresse: Dyrhovdevegen 130 Eiendom: 1242-31/7 Kommune: 1242 - Samnanger

Løa 60 25'43.3"N 05 49'54.7"Ø Adresse: Dyrhovdevegen 20 Eiendom: 1242-31/4, 20 Kommune: 1242 - Samnanger

60 av 79

Eikedalen Brakekledd løa 60 23'21.1"N 05 54'13.2"Ø Adresser: Samnangervegen 740 Eiendom: 1242-34/3 Kommune: 1242 – Samnanger

Fossen Bratte (Brudesløret) Krigsminne 60 22'52.6"N 05 53'11.1"Ø Adresse: Samnangervegen 821 Eiendom: 1242-34/6 Kommune: 1242 - Samnanger

61 av 79

SAMNANGER KOMMUNE

SAKSFRAMLEGG

Sakshandsamar: Arnved Soldal Lund Arkivkode: FE-223, FA-C00 Arkivsaksnr: 13/68 Løpenr: 13/1625 Sakstype: Politisk sak

SAKSGANG Styre, utval, komité m.m. Møtedato Saksnr. Saksbeh. Utvalet for oppvekst og omsorg 17.04.2013 006/13 ASL

FORDELING AV KULTURMIDLAR 2013

Rådmannen sitt framlegg til vedtak: Utval for oppvekt og omsorg vedtek fordelinga slik den ligg i rådmannens innstilling.

______

Dokument som er vedlagt: Retningsliner for tildeling av kulturmidlar vedteke 06.02.2013.pdf Saksframlegg frå 05.12.2012

Dokument som ikkje er vedlagt: Søknadane ______

Kva saka gjeld: Det skal fordelast kulturmidlar i kategoriane: driftstilskot til lag og organisasjonar, tilskot til kulturminne og tilskot til samfunnshus.

Det er kome inn 23 søknadar med ein samla søknadssum på kr 809 500. Det er ei auke frå førre året. I to av søknadane er det òg søkt om tilskot til tilskipingar. Dei er trekt ut frå denne fordelinga og vil verta handsama etter retningslinene for tildeling av kulturmidlar.

Årets søknadsfrist var 20. mars 2013. Søknadsfristen vart annonsert i Samningen, på kommunens nettside og kommunens Facebookside.

15 62 av 79 Vurderingar og konsekvensar:

I arbeidet med instillinga er det lagt vekt på den enkelte lags søknad og førre års tildeling. For mange lag og organisasjonar er driftstilskotet frå kommunen ein av dei viktigaste inntektene. Det er derfor viktig med kontinuitet i tilskotet. Eit kraftig redusert tilskot kan gjera det vanskelig for dei å oppretthalde aktiviteten.

I kommunestyresak 086/12 vart det vedteke at: ”Samnanger kommune løyver for 2013 40.000 kr til Samnanger skulemusikklag. Dette kjem i tilegg til det tilskotet laget får frå kommunen i 2012. Summen vert løyvd over budsjettet til kultureininga.”. Denne løyvinga er ikkje teke med i denne fordelinga, men det gjer at Samnanger skulemusikklag ikkje vert prioritert like høgt som dei elles ville ha gjort.

I forhold til kva som er budsjettert til tilskot til lag og organisasjonar er det samla summen redusert med kr 10 000. Dei midlane vil vera ein del av dei kr 40 000 til Samnanger skulemusikklag.

Den kategorien kor det vert søkt om mest er ”Tilskot til samfunnshus”. Den samla søknadssummen er kr 243 000, mens rådmannen innstillar med kr 28 000 til fordeling. Mange av husa treng generelt vedlikehald og oppgradering. Dette er ofte ein stor kostnad for laga. I rådmannens innstilling har alle søkarane fått eit tilskot, men dei som har mest aktivitet for barn og unge i husa sine er prioritert.

Fordeling av kulturmidlar 2013 Barne og ungdomsarbeid Søkar Søknadssum Innstilling Samnanger barnekor og king-sing 10 000 7 500 Nordbygda ungdomslag 35 000 30 000 Samnanger sundagsskulelag 2 500 2 000 Ten-Cafe 10 000 10 000 Basement – Samnanger kyrkjelyd 10 000 10 000 Samnanger skulemusikklag 75 300 7 000

Til saman 79 500 66 500

Kulturminnevern Søkar Søknadssum Innstilling Inghild, Erling, Anne og Synnøve Nygård 50 000 15 000 Urd ungdomslag 105 000 5 000

Til saman 155 000 20 000

Kunstformidling Søkar Søknadssum Innstilling Tysse og Nordbygda musikklag 27 000 18 000 Samnanger kameraklubb 9 000 4 500

Til saman 36 000 22 500

Idrett Søkar Søknadssum Innstilling Rolvsvåg turlag 1 000 1 000

16 63 av 79 Samnanger IL 85 000 72 000 Samnanger Jeger og fiskerlag 5 000 5 000 Tysse skyttarlag 30 000 7 000

Til saman 121 000 85 000

Tilskot samfunnshus Søkar Søknadssum Innstilling I/S Vonheim 10 000 2 500 Sandvik grendalag 10 000 3 000 Nordbygda ungdomslag 79 000 7 500 Samnanger Misjonsforsamling 30 000 7 500 URD ungdomslag 70 000 5 000 Tveit ungdomshus 10 000 2 500

Til saman 243 000 28 000

Øvrige kulturformål Søkar Søknadssum Innstilling Samnanger båtforening 155 000 2 000 Røde Kors Omsorg 9 000 7 000 Pensjonistutvalet - Fagforbundet 4 000 2 000 Samnanger pensjonistlag 7 000 1 000

Til saman 175 000 12 000

17 64 av 79

Retningsliner for tildeling av kulturmidlar Formål Kulturmidlane skal stimulera eksisterande og nye kulturtiltak i Samnanger kommune slik at kulturen kan vera ei positiv skaparkraft og utfalding som gjer at me får eit betre samfunn å bu i.

Kven kan søkja? Personar, organisasjonar, lag/foreiningar, grupper og institusjonar som driv kultur- og fritidsarbeid i Samnanger kommune. Organisasjonar, foreiningar og institusjonar utanfor kommunen kan få tilskot når arbeidet deira er av spesiell monnaleg verdi for Samnanger.

Ekskluderte  Organisasjonar som primært ivaretek medlemmane sine yrkesmessige og/eller økonomiske interesser.  Kommersielle tiltak.  Landsomfattande organisasjonar.

Former for tilskot og søknadsfrist

Generelle fastsetjingar  Det vert ikkje gjeve tilskot til løn  Tiltak som er retta mot barn og unge vil verta prioriterte.  Foreiningar og lag skal ha opent medlemskap og vera demokratisk oppbygd

Driftstilskot til lag og organisasjonar  Lag og organisasjonar kan søkja om driftsstøtte. Det vil verta lagt vekt på aktivitet, aldersgrupper og medlemstal. Samnanger kommune vil prioritera lag og organisasjonar som driv med barne- og ungdomsarbeid og som har høg aktivitet.  I driftstilskotet er det rom for mindre investeringar.  Siste års reviderte rekneskap, vedteke årsplan og vedtekter skal følgja søknaden.  Eining for kultur kan i enkelte høve påleggja laga å dokumentera medlemstalet i form av medlemslister.  Tilskot blir berre gjeve til hovudlaget.  Nye lag kan få starttilskot. Driftsbudsjett og vedtekter skal følgja søknaden.

Søknadsfrist: 20 mars.

Vedtatt 6.2.2013 i sak 002/13 i Utval for oppvekst og omsorg 1 65 av 79

Tilskot til tilskipingar  Det vert gjeve tilskot til tilskipingar innan kulturfeltet.  Det skal gjerast greie for tilskipinga med kostnadsoverslag og finansieringsplan. Dersom det er ein gjentakande tilskiping skal rekneskap for tidlegare tilskipingar leggast ved.  Samnanger kommune kan gje underskotsgaranti i samband med tilskipingar.  Tilskipingar som er å rekna som reine inntektsbringande tilskipingar vil ikkje få tilskot.

Ingen søknadsfrist.

Tilskot til kulturminne  Det vert gjeve tilskot til tiltak som fremmar kulturminnevernet i Samnanger kommune. Det kan til dømes vera opplæring i kulturminneregistrering og bevaring av lause og faste kulturminne.  For alle tiltaka skal det sendast med budsjett. For tiltak med faste kulturminne skal det i tillegg sendast inn teikningar.  I prioriteringa av tilskot til restaurering av bygg vil dei kriterium som er omtalt i kommunaldelplan for kulturminne vera gjeldande.

Søknadsfrist 20. mars.

Tilskot til lokale lagshus og nærmiljøanlegg  Det vert gjeve tilskot til større reparasjonar, ombygging og restaurering av lagshus. Søknaden må gjera greie for trongen av arbeidet, eigartilhøve, kva huset vert nytta til og teknisk standard.  Lag og organisasjonar, velforeiningar og liknande i Samnanger kommune kan søkja om tilskot til nærmiljøtiltak. Det er krav om at tiltaket er ope for allment bruk. Søkjaren må kunna dokumentera at dei har samtykke frå grunneigar.  For alle tiltaka skal teikningar, kostnadsoverslag, finansieringsplan og driftsrekneskap/driftsbudsjett følgja søknaden. Det er ein føresetnad at dugnadsarbeid er ein del av tiltaka. Ved større ombyggingar og nybygg vil planar og teikningar vert vurdert av kommunen med tanke på statlege tilskot.

Søknadsfrist: 20. mars.

Søknad og handsaming Det skal søkjast på eige skjema som ligg på Samnanger kommune sine nettsider innan søknadsfristen.

Ved søknad om tilskot til tilskipingar eller underskotsgaranti, skal det søkast i god tid før tilskipinga. Underskotsgaranti blir ikkje utbetalt før rekneskap er sendt til Samnanger kommune.

Mangelfulle søknadar vert ikkje handsama.

Tilskotsordningane med faste søknadsdatoar blir handsama av Utval for oppvekst og omsorg i fyrste mogelege møte. Tilskotsordningar utan fast søknadsdato blir handsama fortløpande av Eining for kultur.

Vedtatt 6.2.2013 i sak 002/13 i Utval for oppvekst og omsorg 2 66 av 79

Presedens Den årlege tildelinga frå Samnanger kommune gjev ikkje presedens for seinare tildelingar.

Kontroll og ettersyn Søkjaren vert skriftleg gjort kjend med vedtaket i Utval for oppvekst og omsorg. Eining for kultur har rett til å kontrollera at tilskotet vert nytta som føresett i søknaden. Dersom det vert gjeve urette opplysningar og/eller ein bryt med retningslinene for tilskot, kan kommunen krevja tilskotet attendebetalt.

Vedtatt 6.2.2013 i sak 002/13 i Utval for oppvekst og omsorg 3 67 av 79 SAMNANGER KOMMUNE

SAKSFRAMLEGG

Sakshandsamar: Arnved Soldal Lund Arkivkode: FE-233, FA-C00 Arkivsaksnr: 12/172 Løpenr: 12/6259 Sakstype: Politisk sak

SAKSGANG Styre, utval, komité m.m. Møtedato Saksnr. Saksbeh. Utvalet for oppvekst og omsorg 05.12.2012 030/12 ASL

FORDELING AV KULTURMIDLAR TIL PROSJEKT OG TILSKIPINGAR

Rådmannen sitt framlegg til vedtak: Utval for oppvekst og omsorg vedtar fordelinga

05.12.2012 UTVALET FOR OPPVEKST OG OMSORG Handsaming i møtet: Utvalet røysta samla (ikkje punktvis) over tilrådinga til rådmannen. Tilrådinga var samrøystes vedteke.

OO-030/12 VEDTAK: Samnanger kommune deler ut tilskot til følgjande: Kven Kva Søknad Innstilling 1500.2310 Barne og Ungdomsarbeid Samnanger skulemusikklag Instruktørutgifter seminar 18 000 9 000 URD ungdomslag Ungdomsklubb - utstyr 22 000 13 000 Tveit ungdomslag Juletrefest 2 000 2 000 URD ungdomslag Juleverkstad 5 000 5 000 URD ungdomslag Juletrefest 4 000 4 000 Nordbygda ungdomslag Juletrefest 5 000 5 000 56 000 38 000 1500.3650 Kulturminnevern Bjarne Øvredal Helikoptertransport av Botnehytta 10 000 0 10 000 1500.3770 Kunstformidling Tysse og Nordbygda musikklag Konsert 10 000 7 000

1 68 av 79 10 000 7 000 1500.3803 Idrettsarbeid Tysse skyttarlag HMS og trivsel skytebane 17 000 12 000 Nordbygda ungdomslag Sti rundt Nordvikvatnet 19 000 19 000 36 000 31 000 1500.3851 Samfunnshus Nordbygda ungdomslag Utskifting av lysarmatur i sal i Grendehuset 77 000 0 Samnanger båtforening Bølgedempar 155 000 0 232 000 0 1500.3854 Øvrige kulturformål Bjørkheim velforening Støtte til sikring av lysa på Paviljongen 7 000 0 7 000 0

351 000 76 000

______

Dokument som ikkje er vedlagt: Retningsliner for tildeling Søknadene ______

Kva saka gjeld: Det skal vedtas kulturmidlar til prosjekt og tilskipingar.

Vurderingar og konsekvensar: Det har kome inn 13 søknader frå ni søkarar på til saman kr 351 000.

I retningslinene for tildeling heiter det i avsnittet ”Tilskot til tilskipingar, prosjekt, kultur og fritidsaktivitetar for funksjonshemma” at midlane ikkje skal brukast til ”reine investeringar”. Kva som er ”reine investeringar” er ikkje vidare definert.

I søknaden frå Tysse skyttarlag er me i tvil om søknaden faller under ”reine investeringar” eller om det er eit prosjekt. Dei har definert det som eit prosjekt, men delar av søknaden (utskifting av kulefangarar) kan sjåast på som ein rein investering. Sidan det berre er ein del av prosjektet har me valt å la tvilen kome dei til gode.

Kven Kva Søknad Innstilling 1500.2310 Barne og ungdomsarbeid Samnanger skulemusikklag Instruktørutgifter seminar 18 000 9 000

2 69 av 79 URD ungdomslag Ungdomsklubb - utstyr 22 000 13 000 Tveit ungdomslag Juletrefest 2 000 2 000 URD ungdomslag Juleverkstad 5 000 5 000 URD ungdomslag Juletrefest 4 000 4 000 Nordbygda ungdomslag Juletrefest 5 000 5 000 56 000 38 000 1500.3650 Kulturminnevern Bjarne Øvredal Helikoptertransport av Botnehytta 10 000 0 10 000 1500.3770 Kunstformidling Tysse og Nordbygda musikklag Konsert 10 000 7 000 10 000 7 000 1500.3803 Idrettsarbeid Tysse skyttarlag HMS og trivsel skytebane 17 000 12 000 Nordbygda ungdomslag Sti rundt Nordvikvatnet 19 000 19 000 36 000 31 000 1500.3851 Samfunnshus Nordbygda ungdomslag Utskifting av lysarmatur i sal i Grendehuset 77 000 0 Samnanger båtforening Bølgedempar 155 000 0 232 000 0 1500.3854 Øvrige kulturformål Bjørkheim velforening Støtte til sikring av lysa på Paviljongen 7 000 0 7 000 0

351 000 76 000

Grunngjeving for søknader som ikkje har fått tilskot:

Samnanger båtforening - bølgjedempar Samnanger båtforening søker om tilskot til innkjøp av bølgjedempar til opplagsplass i Gjerdsvika. I retningslinene for tildeling står det i ”Tilskot til tilskipingar, prosjekt, kultur og fritidsaktivitetar for funksjonshemma” at det ikkje blir gjeve tilskot til reine investeringar. Denne søknaden kan då ikkje få tilskot.

Bjørkheim Velforeining – Samnangerprisen og sikring av lys i paviljongen Bjørkheim Velforeining søker om to tilskot: bidrag til Samnangerprisen og støtte til sikring av lysa på Paviljongen. Bjørkheim Velforeining er ein interesseorganisasjon for handel og servicenæringane på Bjørkheimområdet i Samnanger.

Eining for kultur meiner at Samnangerprisen ikkje er eit kulturtiltak, men eit tiltak innanfor omdømme. Samnangerprisen må òg sjåast som ein del av den vanlege drifta til Bjørkheim Velforeining, og ikkje som eit prosjekt eller ein tilskiping.

Vedlikehaldet av paviljongen blei overført frå Eining for kultur til Teknisk eining i 2012. Det er satt av midlar til vedlikehald på budsjettet til Teknisk eining. Det er då ikkje behov for å bruka av kulturmidlane til dette.

Bjarne Øvredal – Helikoptertransport av Botnehytta

3 Det er per dags dato fleire uavklarte moment70 iav denne 79 saka. Det er i tillegg ei konflikt mellom grunneigar av tomta kor hytta står og dei som ynskjer å bevare hytta. Samnanger kommune vil avklare sitt standpunkt om kva som bør skje med Botnehytta i kommunaldelplan for kulturminne. Eining for kultur vil anbefale at det søkast på nytt når ein har avklart alt.

Nordbygda ungdomslag – Utskifting av lysarmatur Denne søknaden går ikkje under prosjekt eller tilskiping, men tilskot til lagshus. Eining for kultur vil anbefale at Nordbygda ungdomslag søker igjen til våren 2013.

4 71 av 79 SAMNANGER KOMMUNE

SAKSPAPIR

Sakshandsamar: Arnved Soldal Lund Arkivkode: FE-223, FA-C00 Arkivsaksnr: 13/68 Løpenr: 13/1224 Sakstype: Delegert sak

SØKNAD OM TILSKOT TIL UNGDOMSDISCO FRÅ TVEIT UNGDOMSLAG

Saka er handsama som delegert sak nr. 045/13

Vedtak: Samnanger kommune løyver kr 5 000 til Tveit ungdomslag som skal nyttas til gjennomføring av ungdomsdisco ______

Dokument som er vedlagt: Tilskot til diskotek i Tveit Ungdomshus - rusfritt arrangement Budsjett

Dokument som ikkje er vedlagt: (slett denne teksten dersom du ikkje viser til dokument som ikkje er vedlagt)

______

Kva saka gjeld: Samnanger kommune har motteke ein søknad frå Tveit ungdomslag om tilskot til å laga til eit ungdomsdisco for ungdommar frå 7. klasse.

Arrangementet skal vera rusfritt

Vurderingar og konsekvensar: Det har blitt påpeika at det ikkje er mykje tilbod til ungdommen i Samnanger, og utval for oppvekts og omsorg ynskja i møte den 6.2.2013 at Samnanger kommune starta eit arbeid med å utvikla ungdomstiltak.

I retningslinene for tildeling av kulturmidlar heiter det ”Tiltak som er retta mot barn og unge vil verta prioritert”. Tiltaket er retta hovudsakleg mot elevane på ungdomsskulen.

Ungdommen manglar møteplassar og med72 dette av arrangementet 79 skapar Tveit ungdomslag ein møteplass for ein kveld. Arrangementet skal vera rusfritt og Tveit ungdomslag skal stille med vaktar.

Det er positivt at Tveit ungdomslag tek initiativ til å arrangere eit ungdomsdisco og viser at dei ynskjer å bidra i lokalsamfunnet.

73 av 79 74 av 79 75 av 79 76 av 79 77 av 79 SAMNANGER KOMMUNE Eining for kultur

Informasjonsnotat / orientering

Frå: Arnved Soldal Lund

Til: Utval for oppvekst og omsorg

OPPSUMERING ETTER ARBEIDSMØTE OM FRITIDSAKTIVITAR FOR UNGDOM

Saknr/Journalnr Arkivkode Dato: 11/339/13/1650/KUL/ASL FA-G10 05.04.2013

Utval for oppvekst og omsorg ynskja i møte den 6. februar eit arbeidsmøte med utvalet sine representantar og 1. vara, ungdomsrådet og eining for kultur. I tillegg vart ordførar invitert. Arbeidsmøte vart helde 4. mars då ungdomsrådet hadde planlagt møte. Av dei som var innkalla møtte 12. Fem frå oppvekts og omsorg, tre ungdommar frå ungdomsrådet, tre frå eining for kultur og ordførar.

Det hadde vore ynskjeleg med fleire politiske representantar frå oppvekst og omsorg og ungdomsrådet. Ettersom det vart mindre oppslutning enn håpa og antatt, vart det vanskeleg etter møtet å sei kor representativt døma på behov for fritidsaktivitetar var i forhold til framtidige deltakarar. Skal me klara å få fram meir nyanserte bilete av ønskja aktivitetar, og korleis dette kan gjerast, treng me innspel frå flest mogleg av representantane.

Det er sterkt ynskje om ein møteplass der ungdomen kan samlast, som ikkje er knytte til bedehusa. Denne møteplassen bør kunne nyttast til fleire ulike verksemder som til dømes diskotek, sjølvvalte aktivitetar, ulike kurs, filmkveldar, og for å kunne samlast og prate. Det er ynskje om at det er diskotek anna kvar fredagar i månaden. Når det gjeld kurs for ungdomen vart det i dette høvet nemnt kokkekurs, mekanisk kurs og fotokurs.

Det er òg eit sterkt ynskje om LAN-samling ei helg i månaden. Dette er ei samling kor datainteresserte samlast til nettverkspel. Samlinga vara gjerne eit døgn eller to, kor det er høve for å overnatte og lage seg mat. Samlinga kan gjerne slåast saman med andre aktivitetar for dei som ikkje delar interessa for data. Gymsalen på ungdomsskulen er stor nok. Klasserom kan eventuelt verta brukt til andre aktivitetar.

Andre ynskjelege aktivitetar er: trafikalt grunnkurs, mopedkurs og båtførerkurs ungdommens turlag, hip hop, cheerleading, konserter og kinokvelder, bassengkvelder m/musikk for ungdom og golf.

1 Etter arbeidsmøte vart eining for kultur utfordra78 av til 79 å informera elevane på ungdomsskulen. Alle elvane var samla og me informerte om arbeidsmøte og utfordra dei til å kome med forslag. Det kom inn eit forslag.

Som ny innfallsvinkel samarbeida me med undervisningsinspektøren og helsesøstera ved ungdomsskulen, kor det vart sendt spørjeskjema med heim til elevane. Resultatet vart som følgjande:

Tilbod Forklaring Jenter Gutar

1. Teatergruppe IIII 2. Ungdomsklubb Melder seg på IIIII III I  Kurs – matlaging kurs der ein kan  Kurs – dans byta etter nokre  Kurs – bueskyting veke, men fleire aktivitetar er på same stad og klokkeslett. 3. Handball IIIII IIIII I 4. Hip hop Dans IIIII IIIII I I 5. LAN Nettreff ei helg IIIII I IIIII IIIII 6. Ungdomsbading m/musikk IIII II 7. Cheerleading IIIII IIII 8. Diskotek IIIII IIIII IIIII III 9. Bueskyting IIIII II I 10. Motorcrosskjøring III IIIII IIIII I 11. Mekkegruppe på moped ol. I IIIII III 12. Fotball IIIII IIIII II 13. Mat-kurs IIII 14. Båtførarprøven Våren 2013 IIII IIIII I 15. Trafikalt grunnkurs Våren 2013 IIIII I IIIII 16. Trafikalt grunnkurs Hausten 2013 IIIII IIII IIIII III

Spørjeskjema må bli sett på som delvis førande ettersom aktivitetane ungdomane har kunna valt mellom er aktivitetar som vart foreslått på workshop 04.03.13. Samstundes erfara me frå ”fritt val” (opphengte plakatar), at dette ikkje førte til noko særleg resultat på dette området. Når det gjeldt motorcrossbana er det informert om at dette er noko som kjem til å kunne ta lang tid, men me ynskja å ha valet med i spørjeskjema sånn at me blir bevisst interessa for det.

Svakheita i det arbeidet me har gjort for å få innspel til fritidsaktivitetar, er at me berre har spurt ungdomsskule elevar. Me har ikkje aktivt gått etter dei ungdommane som er ferdig på ungdomsskulen, men me har tidlegare erfart at det er vanskeleg å kome i kontakt med dei. Parallelt som me arbeidar med å starte opp aktivitetar bør me gå aktivt ut mot elevar på den vidaregåande skulen.

Kva tiltak er blitt gjort i etterkant av møtet?  Kvam Trafikk skule har sagt seg villig til å ha trafikalt grunnkurs i Samnanger. Det er hengt opp plakatar om påmelding, og meldt i frå til undervisningsinspektør ved ungdomsskulen. Frist for tilbakemelding for å kunna gjennomføra trafikalt grunnkurs våren 2013 er satt til 5. april. Dette er eit tiltak me kontinuerlig kan ha påmelding til kvar vår og haust.  Høve for å ta båtførarkurs og båtførarbevis vert undersøkja. 79 av 79  Det vert undersøk korleis me kan gjennomføra dans, bueskyting og mekkegruppe.

I tillegg skal Tveit ungdomslag arrangera ungdomsdisco i slutten av april.

Kva treng me for å kome vidare? Me må finna gode instruktørar til dei aktivitetane som treng det, og me få frivillige til ein del av aktivitetane. For dei aktivitetane som kan definerast som folkehelsearbeid kan me nytta dei dugnadstimane som inngår i partnarskapsavtalane me har med fire ungdoms- og grendalag.

Ungdommen ynskjer ein stad dei kan vera, ein møteplass. Korleis kan me skapa denne? Kor skal me ha det? Sjølv om Samnanger kommune er så liten at alle kjenner alle, er det viktig at det høve til å drive fleire aktivitetar samtidig der. Ein får då høve til å verta kjent med kvarandre på andre arenaer enn ein vanlegvis gjer.

For dei aktivitetane som allereie eksisterar i Samnanger, til dømes idrettsaktivitetar eller foto, bør me søka eit samarbeid med dei som har tilbodet.