Keinau Sa Kagi Pilipino Pag-Aaral Ng Wikang Filipino
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Keinau sa Kagi Pilipino Pag-aaral ng Wikang Filipino Cotabato Manobo Keinau sa Kagi Pilipino Pag-aaral ng Wikang Filipino Learning the Filipino Language SUMMER INSTITUTE OF LINGUISTICS - Philippines, lrn..:. 1993 Published in cooperation with the Commission on Philippine Languages and the Department of Education, Culture and Sports Manila, Philippines l;.' Additional copies of this publication maybe obtained from: Book Depository P. 0. Box 2270 CPO 1099 Manila This book or any part thereof may be copied or adapted and reproduced for use by any entity of the Department of Education, Culture and Sports without permission from the Summer Institute of Linguistics. If there are other organizations or agencies who would like to copy or adapt this book we request that permission first be obtained hy writing 10: Summer Institute of Linguistics P. O. Box 2270 CPO 1099 Manila We wish 10 express appreciation lo the Canadian International Development Agency am.I the Alberta Agency for International Development for their assistance in the production of this publication. Cotnbnto Mnnobo Fillpino Curriculum 03.86-393-IC 62.120P-935015N ISBN 971-18-0228-7 Printed in the Philippines SIL Press REPUBLIKA NG PILIPINAS REPUBLIC OP THB PHILIPPINES KAGAWARAN NG EDUKASYON, KULTURA AT ISPORTS DEPARlMENT OF EDUCATION, CUL1lJRE AND SPORTS UL Complex, Meralco Avenue Puig, Metro Manila TANGGAPAN NG KALIHIM IOFFiCE OF THE SECRETARY) PAUNANG SALITA Ang mga isla, kagubatan at mga kabundukan ng ating bansa ay tahanan ng iba't-ibang pamayanang kultural na ang bawat isa ay may sariling wika at kaugalian. Ang ating kultura ay mahalagang piraso ng isang magandang mosaik - iyan ang hansang Pilipinas. Ang ating bansa ay mayroong utang na loob sa pamayanang kulturnl. Maraming panahon na ang nagdaan na ang kaugalian, wika at magandang layunin ay nakatulong sa ikauunlad ng ating makabansang pagkamamamayan. Maipagmamalaki natin ang ating pamanang Pilipino habang nagkakaroon tayo ng malawak na pang-unawa sa mga kulturang ito. Sa mga kadahilanang ito, kinakailangang maparigalagaan ang mga wika at kinaugaliang pamayanang kultural ng Pilipino. Ang aklat na ito, na nasa wika ng pamayanang kultural ay may layuning tumulong sa pangangalaga niLo. Ito ay ginawa para mapaghusay ang kakayahan sa pagbasa at pag-unawa, at para palawakin pa ang kaalaman sa pamamagitan ng pagbasa sa sariling wika. Ang paraang ito ng pag-aaral sa pamamagitan ng paggamit ng unang wika ay makapagpapaangat sa sariling wika at ang pagbabasa nitn ay isang kapaki-pakinabang .na karanasan. Dahil dito, labis ang pasasalamat ng sambayanang Pilipino sa Summer lnsLitute of Linguistics (SIL) dahil"sa kanilang pagsusumigasig na mapanatili al mapalaganap ang kulturang Pilipino sa pamamagitan ng babasahing ito. Ikinararangal, kung gayon, ng Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports na ipakilala ang aklat na ito, ang pinakabagong edisyon, para mapaunlad ang karunungang bumasa't sumulat sa pamayanang kultural. Sa pagtulong sa mga kumunidad na ito, ang kabutihan ng buong hansa ay nalululungan. Armand V. Fahclla Disycmbrc 15, 1992 Kali him Preface This curriculum for teaching Filipino was prepared for the Cotabato Manobo people located in the municipaliiies of Senator Ninoy Aquino, Lebak, Kalamansig, and Palimbang, all in the province of Sultan Kudarat, Southern Philippines. , It was designed to be used by trained Manobo lay teachers who understand and speak Filipino. Its purpose is to teach Manobo adults who have finished basic and advanced literacy classes, and the "Magbasa Kita" levels one and two of DECS. It is also to fulfill the wishes - of those who expressed their great desire to learn the national language. This curriculum is composed of 37 lessons. This course will take approximately three to four months, if classes are conducted two or three times a week with a maximum of five hours per day. • The initial lessons teach about Philippine distinctives . This course was written by Ms. Leonida S. Guil-an, of the Translators Association of the Philippines (TAP). In addition to personal experience, the following were helpful in writing the curriculum: Modyul Big. 2 and Modyul Big. 3-DECS, Kasanayan sa Filipino - Grade I (Binagong Edisyon), Pag-unlad sa Wika - Grade 3 (Serye ng Proded) and Let Us Converse in. Filipino, by L. C. Buenaventura (Phoenix Publishing House, Quezon City). Special recognition is given to Mrs. Aida Binayao of TAP and Ms. Lillian Underwood of the Summer Institute of Linguistics (SIL) as consultants, who, aside from their help in checking this material have greatly inspired the writer. Special thanks to Mrs. Bea Abadi;;mo of TAP, for checking the Filipino text and to Mrs. Ellen Errington of ~IL, for keyboarding~all these lessons. Edungan Kagi Diya Sa Tegetulu Denu Sa Pesuwan Siini Keinau Siini mepoko kepengagl binae1an ani meedungan sa keinau sa kagi Pi1ipino ataw ka Taga1og. ' Pineukit ini i, metiigan sa medoo Menubu sa egoh di Pi1ipino da ma. Metiigan da ma sa egoh di duen medoo nesetigesa balangan kagi owoy adat, owoy kepigtuu diya sa uwang Pi1ipinas, dodoo apay di pa diya, tapay doo neki1ala ki langun Pilipino. Metiigan ma sa egoh di apiya enda nesetepeng sa kagi ta langun duen doo sa sebaen kagi nehemili diya uwang Pilipinas kena ta mesetiig, owoy iya sa kagi Pi1ipino. Huenan di tigtu miulan meketiig ki ma umikagi sa kagi Pilipino. Ini sa pesuwan di edungan sa keinau sa kagi Pilipino diya siini libelu eg-unutan. Sa medoo ungay& mebaelan amok ubus de sa ketulu siini libelu eg-unutan. 1. Metiigan de sa medoo eg-inau sa: - denu sa nita menuwa, Pilipinas. - owoy sa medoo tanda egpeki1ala sa Pilipinas. - owoy sa pesuwan maen di ya Pilipino da ma. · 2. Ani uman da pa meiyap uminau sa kagi Pilipino. 3. Ani me.ketiig sa medoo eg-inau sa medoo kagi Pilipino~ 4. Ani mekesetawit da de sa tigtukeey-keey Pilipino amuk kailangan da gamiten iya we. 5. Ani mekebaluy da de egsulat sa duwa balangan sulat diya Pilipino, unutan da sa lima baed sa nesugat ukit kesulat. 6. Ani mepion sa keseloyukay da diya sa liyu etaw beken Menubu dana da neketiig sa egoh di anan da doo Pilipino. .. - Listawan Deno Sa Dalem Siini Libelu Lapin 1. Edungan Kagi D~a Sa Tegetulu Denu a Pesuwan Siini Keinau 2. Keinau Denu Kenita Owoy Sa Nita Menuwa, Pilipinas (Pag-aaral tungkol sa ating Bansa/Sino ang Ating I mga Ninuno?) ' - Agdaw 1, 2, 3, owoy 4 1-20 3. Kesetepent Sa Titik Pilipino Owoy Menubu (Pagha ambing ng Alpabetong Filipino at Manobo) Agdaw 5 21-24 4. Keadat Diya Sa Keingadan Etaw (Tagunng Pamitagan) Agdaw 6 25-31 5. Medoo Kagi Eg-igsa (Mga Patanong) Agdaw 7 owoy 8 32-38 6. Ngadan Etaw, Lugal, Langun Taman (Pangngalan) Agdaw 9 39-42 7. Ngadan I~ambi sa Ngadan Etaw (Ang anghalip) Agdaw 10 owoy 11 43-49 (Panghalip na Pang-isahan) Agdaw 12 owoy 13 50-57 (Panghalip na Pangmaramihan) Agdaw 14 58-61 Ketepeng Denu Sa Medoo Panghalip - Agdaw 15 62-63 Denu Sa Liyu Panghal~p - Agdaw 16 64-67 , I (Panghalip na Paari) Agdaw 17 owoy 18 68-75' 8. Ngadan Isambi Sa Ngadan Sa Hinagtay/Langun Taman (Panghalip Sa Pangalan ng Hayop o Bagay) Agdaw 19 owoy 20 76-82 9. Kekilala Sa Me~oko Olom Owoy Sa Olom (Parirala at angungusap} Agdaw·21 83-87 Medoo Baed Sa OJom (Mga Bahagi ng Pangungusap) Agdaw 22 · 88-92 Medoo Balangan Olom (Uri ng Pangungusap) Agdaw 23 owoy 24 93-100 ii.. I 10. Medoo Kagi Egpetiig sa Egoh-egoh (Mga Salitang Naglalarawan) Agdaw 25 owoy 26 101-108 Medoo Kagi Egpetiig Sa Lugal (Mga Salitang Naglalarawan ng Pook) Agdaw 27 109-112 Medoo Kagi Egtulon Sa Palas-palas sa Medoo Mekaen (Mga Salitang Naglalarawan ng Pagkain) · Agdaw 28 113-115 11. Medoo Kagi Egtulon sa Egbaelan (Pandiwa) Agdaw 29, 30 owoy 31 116-131 12. Sa Kegamit sa Po owoy Ho (Ang Gamit ng Po at Ho) Agdaw 32 132-135 13. Nesugat Kegamit sa Raw owoy Daw owoy Rin owoy Din (Wastong Gamit ng Raw at Daw at Rin at Din) Agdaw 33 136-140 14. Medoo N~adan sa Agdaw owoy Bulan (Alamin ay Pangalan ng Mga Araw at Buwan) Agdaw 34 141-143 15. Medoo Baed sa Sulat (Mga Bahagi ng Liham) Agdaw 35 144-148 16. Duwa Balangan Sulat (Dalawang Uri ng Liham, Liham Paanyaya at Pangkaibigan) Agdaw 36 owoy 37 149-155 17. Medoo Igsa Denu Sa Tepeng 156-157 18. Medoo Tabang Diya Sa Tegetulu 158-159 Kcinau Sa Kagi Pilipino (Pag-aaral ng Wiknng Filipino) ,\~ctaw 1 B:1t~1ng: Ngadan Di Etaw Sa Pilipino? Sinu-sino ang tinutukoy na mga Filipino? ligol sa Tegetulu: Dakel kalatas duen mapa sa Pilipinas. Ini sa kebael ko: Ta pay ko de tenai ataw ka pedeketi diy;'i k:datkat kem'l egtaeng sa mcdoo eg-inau. l.iy11 tigol: Dakel kalatas ken:) di nekesulat sa Sino Ako, a1 ~.1:1_n .\~Q_Nakatirn? 1-\ct•dung: Duyuy yu sa tapay netiigan da. Kesimh£1 . .\. Fdungan kagi sa Tegetulu diyn sa medno eg-inau. "Na, igoh uminau ki denu kenita owoy sa keugpa ta diy:'1 s11111 tancl. Ungaya ta metiigan, "Ngadan di etaw sa Pilipirn .r B lni sa baelan sa TegetulU. I. Sulati ko diya bb. sa kagi, Pilipinas. Basa ko diya kt'nag.l.1 duwa gule ligo da egdineg-dineg. Aguie pcbasawi kn m., diya kenagda duwa gule. Aguie sulati ko ma sa k:1gi. Pilipino. Basa ko duwa gule, agule kagda ma ~:1 llla•,;1 duwa gule. l imikagi sa Tegctult1. "Sa Pilipinas, iya sa dakd nh'llll\\:1 Sa Filipino, iya sa etaw. Na, igoh inauwan ta sa dt·m1 "· ·. menuwa ta Pilipinas owoy sa keduwan sa ngad<1t; Pili pi no." ~ rrinudui ko sa mapa sa Pilipinas ani rnetum<imaan :;;! t'µ• inau.