Martijn Vandenbroucke
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Ghent University Academic Bibliography de rode Martijn Vandenbrouckewan- de- ling Tijdens deze wandeling gaan we op zoek naar het rode verleden van Gent en staan we stil bij het rijke architecturale patrimonium dat de sociaaldemocratische beweging in de stad kon opbouwen. De wandeling is 2,2 km lang en duurt ongeveer 1,5 uur. Het vertrekpunt van deze stadswandeling is het Museum voor Industriële Archeologie en Textiel (miat). de rode wandeling 1 Het vertrekpunt van deze stadswandeling is het Museum 2 voor Industriële Archeologie en Textiel (MIAT). 1 MIAT – Minnemeers 9 3 2 Eerste eigendom van sm Vooruit – Speldenstraat 1 3 Ons Huis – Vrijdagmarkt 10 4 Volksdrukkerij – Hoogpoort 33 4 5 Bank van de Arbeid – Voldersstraat 1 6 Feestlokaal van Vooruit – Sint-Pietersnieuwstraat 23 7 Drukkerij Het Licht – Sint-Pietersnieuwstraat 128 8 Standbeeld Edward Anseele – Frankrijkplein 5 Routebeschrijving Met de wagen: Bij het binnenrijden van Gent (van E40 of E17 naar Gent-Zuid) volg je de P-route naar parking 1 (Vrijdagmarkt). Neem aan de rotonde bij Sint-Jacobs de Ottogracht. Sla de eerste straat rechtsaf. Dit is de Baudelostraat. Volg deze straat tot aan de Leie en sla linksaf. Zo kom je op de Baudelokaai en de Minnemeers. Met het openbaar vervoer: - vanaf station Gent-Dampoort: bus 3, 38 en 39 naar Sint-Jacobs; - vanaf station Gent-Sint-Pieters: bus 70, 71, 72, 73, 74, 76, 77 en 78 naar Gent-Zuid, verder met bus 5 naar Sint-Jacobs. Aan de rotonde neem je de Bibliotheekstraat. Je wandelt door het Baudelopark en volgt de Baudelokaai (naast de Leie) naar links. Die 8 gaat iets verder over in de Minnemeers. 6 7 inleiding omgevormd werd tot een spinnerij met aanpalende werkmanswoningen. Ook de kloosters, die tijdens Geen stad in Vlaanderen heeft een rijker bouw- de Franse Revolutie waren opgeheven, kregen kundig erfgoed overgehouden aan de onstuimige een gelijkaardige bestemming. In het voormalige emancipatiegeschiedenis van het ‘rode canaille’ als kartuizerklooster aan het Fratersplein richtte Gent. Van het begin van de 12e tot het einde van Lieven Bauwens zijn eerste fabriek op. Het oude de 16e eeuw was de stad een van de belangrijkste Caermersklooster in het Patershol en het dominica- steden van Noord-West-Europa. Gent dankte zijn nenpand aan Onderbergen werden echte woonka- status van middeleeuwse grootstad aan de wol- zernes. Gent kreeg de bijnaam ‘het Manchester van lakenproductie en aan zijn uitstekende ligging aan het vasteland’. de samenvloeiing van de twee belangrijkste rivie- Door de industrialisatie was de thuisnijverheid ten ren van Vlaanderen, de Leie en de Schelde. In de dode opgeschreven en de plattelandsbevolking 16e eeuw moest de stad geleidelijk haar machts- restte vaak geen andere keuze dan naar de stad positie uit handen geven. De stedelijke autonomie te trekken. Honderd jaar lang leefden die arbei- werd beknot en de handel in de Nederlanden dersmassa’s in schrijnende ellende, samengetroept kwam tot stilstand door de aanhoudende religieu- in gore cités, beluiken en achterbuurten. Het kleine ze conflicten. Gent, met zijn reputatie als koppige volk had af te rekenen met dramatische werkvoor- stad, werd bijzonder hard getroffen en ontwaakte waarden in de spinnerijen en weverijen, lage lonen, pas terug in het begin van de 19e eeuw. mensonwaardige en onhygiënische woonomstan- De mechanisering van de textielindustrie gaf Gent digheden en de steeds weer opduikende gesel van een volledig nieuw gelaat. Het bevolkingscijfer cholera-epidemieën. Geen wonder dat juist in deze steeg spectaculair: van 61.000 in 1815 – nau- grote stad van fabrieken en proletariërs de wortels welijks meer dan in 1500 – naar ruim 175.000 liggen van de georganiseerde vakbeweging in Bel- in 1930. De industrie had de stad in die mate gië, zowel in haar socialistische als in haar chris- ingepalmd, dat zelfs het imposante Gravensteen tendemocratische of liberale strekking. MIAT 1 Minnemeers 9 Het MIAT werd in 1994 geopend in de voormalige katoenspinnerij Desmet-Guéquier en is gewijd aan de geschiedenis van de textielnijverheid en de industriële samenleving. Het bestaande hoofdgebouw dateert uit de periode 1905-1912. Het werd gebouwd naar het voor- beeld van de katoenfabrieken in het Engelse Manchester, met de typische ‘brandvrije’ troggewelven en gietijzeren liggers en kolommen. Tussen de Minnemeers en de Oudevest, de straat aan de achterkant van het museum, lag op het einde van de 18e eeuw een van de vroegst geïndustrialiseerde gebieden van Gent. Vanaf het begin van de 19e eeuw werden de kleinere eigendommen, zowel woningen als ateliers, ge- leidelijk aan verdrongen door kleine fabrieken. De basis werd gelegd voor industriële schaalvergroting. In 1905 leidde dat tot de fusie van al die bedrijven in de fabriek Desmet-Guéquier, een mechanische katoenspinnerij met een oppervlakte van 3500 m². Tegenwoordig wordt de bedrijfshal gebruikt als tentoonstellingsruimte. De weidse vensterpartijen, de monumentale architectuur en de ruime zalen van de voormalige katoenfabriek zorgen voor een prachtig licht- en schaduwspel met de tentoon- gestelde machines. Bovendien biedt het museum een prachtige uitzicht: vanop de bovenste verdieping kan je genieten van een van de meest spectaculaire panorama’s over het historische centrum van Gent. De honderden arbeiders die hier vroeger werkten, zullen zich weinig druk gemaakt hebben over de lichtinval en het uitzicht. Het labeur in de mechanische spinnerijen was hard en ongezond – een vruchtbare voedingsbodem voor het ontluikende socialisme (zie kader). Je wandelt via de trap naar de tuin van het museum, voor de inkom. 19e-eeuwse arbeidsomstandig heden In de mechanische vlasspinnerij was de toestand ronduit verschrikkelijk. In de natte continus (gemecha- niseerde spinmolens) zorgde de vochtige hitte voor een ziekmakende omgeving. De vrouwen moesten vlasdraad spinnen met behulp van water met een temperatuur van 50 tot 80 graden Celsius. De dampen condenseerden en vielen neer op de arbeidsters, die met de handen voortdurend in het warme water en het slijk wroetten. Zo kregen ze kloven die de tijd niet kregen om te genezen en dus gingen zweren. Dat werd ‘waterkanker’ genoemd. Allerlei kwakzalverijen – zoals erop urineren – moesten de pijn verlichten. Rond 1850 werkten de Gentse textielarbeiders 80 tot 100 uur per week in mensonwaardige omstandighe- den. De fabrieken draaiden 14 uur per dag, plus 9 uur op zaterdag. Op zondag werd er 3 uur onbezoldigd gewerkt om de werkplaatsen en machines te reinigen. In 1897 kon een kind met het loon van 9 uur wer- ken één brood kopen. The Internationale Standbeeld Pierre De Geyter Words by Eugene ThePottier Internationale Tuin MIAT WordsMusic by Eugene by Pottier Pierre (1871) De Geyter Version: Key of A Major Music by Pierre Degeyter (1888) Arranged by Jerry Engelbach, 2001 A D E7 ### j j j j j j j & c œ . œ œ œ j j ˙ œ œ. œ œ œ j j In de ‘textieltuin’ van het MIAT staan zowat veertig A-œ rise ye workJ - ers fromœ yourœ slum - bers,œ . A - rise ye pris-on - ersœ ofœ # # j inheemse planten die vroeger gebruikt werden voor het # c j œ . j œ œ j œ. œ & œ œ œ œ ˙ . œ œ œ œ ˙ œ œ œ #œ n˙œ ˙ œ Œ œ artisanaal verven van textiel. Je vindt er onder andere # ? ## c ∑ w œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙ wede, meekrap en wouw, waarmee je textielstoffen A E7 A D E7 A # # ˚ ˚ respectievelijk blauw, rood en geel kan verven. # ‰ j j j j j j j œ œ & œ œ. œ œ œ œ j ˙ œ œ œ œ œ œ ˙. œ want.˙. For rea-son inJ re-volt nowœ thun - ders,œ . and at last ends theJ age of cant. A - In de rechterhoek staat een twee meter hoog, bronzen # ## j œ œ & œ œ. œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ ˙. œ standbeeld van Pierre De Geyter, componist van De œ œ œœ œœ ˙ œ œ œ œ #œ n˙œ . ˙ ˙ œ œ ˙ # Ó œ Internationale (zie kaderstuk). Het beeld werd ontworpen ? ## œ w œ œ ˙ œ w œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ ˙ ˙ E B7 E B7 E B7 ˙ door Tom Frantzen en ingehuldigd op 7 maart 1999. # # # j j j j j j˚ j˚ j j œ ‰ œ De musicerende beeldengroep die de beeldhouwer in & œ . œ œ œ œ œ ˙ œ . œ œ œ œ œ œ ˙. J way with all your su - per - sti - tions, Ser-vile mass - es a - rise, a - rise. We’ll gedachten had, is er nooit gekomen. # ## j j j . j & ˙œ . œ œœ œ œ œ œ˙ œ . œ ˙œ. œ œ œ ˙ œ œ ˙ #œ œ #œ ˙ #˙ ˙ #œ ? # # Ó ˙ w Ó ˙ # œ ˙ œ #œ œ œ Je wandelt nu via de trap de tuin uit en volgt de straat œ œ œ œ ˙ E E7 œ A E˙ B7 E E7 naar links. Je stapt door de Goudstraat en kruist de # # j j j j & # œ . œ j j j j ˙jœ œ œ œ œ œ œ œ . œ change hence -forthœ theœ # oldœ traœ - di - tion,œ And spurn the dust to win the prize.˙ So -J Ottogracht. Je bevindt je nu in de Speldenstraat, waar # # j # œ . j ˙ œ œ . œ aan de rechterkant, op nummer 1, het provinciaal & œ œ œ œ œ œ œ œ ˙œ œ œ œ ˙œ œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ #œ nœ ˙ ˙ #œ œ nœ ˙ secretariaat van de sp.a gevestigd is. Voor je ligt het # œ ˙ œ ? ## #œ n˙ œ Óœ œ œ œ ˙ ˙ ˙ œ ˙ Edward Anseeleplein. ThisBron: arrangement http://commons.wikimedia.org/wiki/The_Internationale is not copyrighted and may be freely distributed. Jerry Engelbach • 129 Fort Greene Place, Brooklyn, NY 11217 • 718-694-0822 • [email protected] • www.music.jerryengelbach.com PIERRE DE GEYTER Internationale werd vrij snel de meest gekende marsmuziek ter wereld.