Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

2013

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

SPIS TREŚCI

WSTĘP ...... 3

I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA ...... 5 1. STRUKTURA STRATEGII ...... 5 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII ...... 7

II. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA ...... 18 1. POŁOŻENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY POWIATU ...... 18 2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 19 3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT ...... 21 4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 22 5. SYTUACJA GOSPODARCZA ...... 24 6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY ...... 26 7. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE ...... 30 8. EDUKACJA ...... 31 9. KULTURA ...... 33 10. SPORT I REKREACJA ...... 36 11. TURYSTYKA ...... 37 12. OCHRONA ZDROWIA ...... 40 13. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE ...... 41 14. POMOC SPOŁECZNA ...... 42 14.1. POMOC SPOŁECZNA W GMINACH ...... 42 14.2. POMOC SPOŁECZNA W POWIECIE ...... 52 15. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ...... 62 16. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO ...... 66 17. SEKTOR POZARZĄDOWY ...... 71 18. ANALIZA SWOT ...... 74 19. PODSUMOWANIE DIAGNOZY ...... 81

III. CZĘŚĆ PROGRAMOWA ...... 85 1. MISJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁAŃ ...... 85 2. WDROŻENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI ...... 102 3. PROGRAMY I PROJEKTY ...... 103

IV. UWAGI KOŃCOWE ...... 110

SPIS DIAGRAMÓW, TABEL, RYCIN I WYKRESÓW ...... 111

2 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

WSTĘP

Samorządy lokalne działające w warunkach gospodarki rynkowej, cechującej się dużą dynamiką zmian i niepewnością co do ich kierunków, muszą posiadać zdolność do wczesnego rozpoznawania zagrożeń, jak i dostrzegania pojawiających się szans. W takich warunkach istotnego znaczenia nabiera zarządzanie strategiczne, które, oparte na opracowywaniu, wdrażaniu i kontroli realizacji planów strategicznych, umożliwia dostosowanie funkcjonowania jednostek terytorialnych do zmian zachodzących w otoczeniu. Na poziomie zarządzania lokalnego (powiatowego), w zakresie polityki społecznej, podstawową rolę wśród tego typu planów pełni strategia rozwiązywania problemów społecznych. Strategia pozwala na racjonalizację lokalnej polityki społecznej. Określa misję oraz wyznacza cele strategiczne i działania, których wdrożenie powinno w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i zminimalizować społeczne skutki kwestii społecznych. Dokument stanowi zatem podstawę do realizacji stosunkowo trwałych wzorów interwencji społecznych, które mają przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców, w szczególności tych, którzy są zagrożeni marginalizacją i wykluczeniem społecznym, i doprowadzić do integracji społecznej. Powiatowa strategia rozwiązywania problemów społecznych jest dokumentem szczególnym. Zawierając bowiem założenia polityki społecznej uwzględniające kompetencje samorządu powiatowego, bierze pod uwagę przesłanki wynikające z sytuacji panującej na szczeblu gminnym. Dlatego też dokument przygotowany dla powiatu sandomierskiego sygnalizuje problemy społeczne występujące w gminach wchodzących w jego skład, zawierając rozwiązania o charakterze systemowym pozostające poza kompetencjami samorządu gminnego. Niniejsza strategia została opracowana w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu przy merytorycznym wsparciu Ośrodka Kształcenia Służb Publicznych i Socjalnych – Centrum AV w Częstochowie. Pomoc zewnętrzna polegała głównie na doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Strategia jest dokumentem uspołecznionym. W pracach nad nim uczestniczyli przedstawiciele samorządu lokalnego, środowisk pomocy społecznej, rynku pracy, oświaty, kultury, ochrony zdrowia, policji i sądownictwa, przedstawiciele organizacji pozarządowych, kościoła, mieszkańcy powiatu oraz eksperci. Dokument ma charakter kilkuletni; został przygotowany na lata 2014-2020. Jest zgodny z założeniami odnoszących się do polityki społecznej dokumentów strategicznych

3 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 przygotowanych na poziomie europejskim, ogólnopolskim i samorządowym i umożliwia ubieganie się o środki zewnętrzne, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Strategia stanowi materiał wyjściowy do opracowania szczegółowych programów i projektów pomocy społecznej. Skuteczność wyznaczonych w niej działań pomocowych będzie zależała zarówno od posiadanych i pozyskanych środków finansowych, jak i szerokiej, aktywnej i skoordynowanej współpracy przedstawicieli administracji samorządowej i partnerów społecznych, w tym organizacji pozarządowych.

4 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA

1. STRUKTURA STRATEGII

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego składa się z trzech zasadniczych części, tj. części wprowadzającej, diagnostyczno-analitycznej i programowej. Część wprowadzająca zawiera informacje na temat organizacji strategii oraz uwarunkowań zewnętrznych (prawnych i strategiczno-programowych) tworzenia dokumentu. Część diagnostyczno-analityczna zawiera informacje ogólne dotyczące powiatu oraz gmin wchodzących w jego skład oraz diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej w powiecie, która została oparta na badaniu źródeł zastanych, tj. danych pozyskanych z instytucji i organizacji działających w powiecie, identyfikacji mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej (SWOT), a także analizie ankiet skierowanych do reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszkańcy). Diagnoza została przeprowadzona w następujących obszarach:  Infrastruktura techniczna;  Komunikacja i transport;  Demografia;  Gospodarka;  Rynek pracy;  Zasoby i warunki mieszkaniowe;  Edukacja;  Kultura;  Sport i rekreacja;  Ochrona zdrowia;  Bezpieczeństwo publiczne;  Pomoc społeczna;  Sytuacja osób niepełnosprawnych;  Działalność organizacji pozarządowych. Część programowa zawiera najistotniejsze założenia polityki społecznej powiatu na najbliższe lata. Są one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów operacyjnych i kierunków działań. W części programowej są również wskazane podmioty realizujące strategię i współdziałające w jej realizacji, źródła finansowania i czas realizacji 5 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 wyznaczonych w dokumencie działań. Ponadto przedstawiona jest prognoza zmian oraz informacja na temat sposobu wdrożenia dokumentu oraz prowadzenia monitoringu jego realizacji. Dla realnej oceny stopnia wdrożenia dokumentu jest przygotowany wykaz wskaźników monitoringowych. Część programowa zawiera także omówienie projektów zaproponowanych przez przedstawicieli instytucji powiatu i organizacji pozarządowych działających w obszarze polityki społecznej. Poniższy diagram prezentuje strukturę Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego.

Diagram 1. Struktura dokumentu strategii

CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO- CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA ANALITYCZNA

Informacja na temat organizacji strategii Analiza źródeł zastanych, tj. danych pozyskanych z instytucji i organizacji Uwarunkowania zewnętrzne działających w powiecie (prawne i strategiczno-programowe) tworzenia dokumentu Analiza źródeł wywołanych, tj. ankiet skierowanych do reprezentantów środowiska lokalnego (liderzy lokalni, mieszkańcy) oraz identyfikacja mocnych

i słabych stron oraz szans i zagrożeń lokalnego systemu polityki społecznej (analiza SWOT)

CZĘŚĆ PROGRAMOWA

Misja, cele strategiczne i operacyjne, kierunki działań

Wdrożenie strategii, monitorowanie jej realizacji Programy i projekty

UWAGI KOŃCOWE

6 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE TWORZENIA STRATEGII

2.1. PODSTAWY PRAWNE

Powiatowa strategia rozwiązywania problemów społecznych, podobnie jak inne dokumenty strategiczne przygotowywane na różnych szczeblach administracji publicznej, jest dokumentem uwarunkowanym prawnie. Obowiązek jej opracowania wynika wprost z art. 19 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182), który w ramach zadań własnych powiatu przewiduje „opracowanie i realizację powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka – po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami”. Na treść i realizację powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych mają również wpływ inne akty prawne. Należą do nich:  ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 1998 r. Nr 91 poz. 578 ze zmianami),  ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j Dz. U. z 2013 r., poz. 135 ze zmianami),  ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zmianami),  ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zmianami),  ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 ze zmianami),  ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 594 ze zmianami),  ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 ze zmianami).  ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zmianami),  ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zmianami),

7 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zmianami),  ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 71, poz. 734 ze zmianami),  ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 ze zmianami). Podczas realizacji strategii zajdzie również potrzeba odwołania się do innych aktów prawnych, m.in. z zakresu edukacji, kultury, ochrony zdrowia i budownictwa socjalnego.

2.2. PODSTAWY STRATEGICZNO-PROGRAMOWE

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego jest dokumentem zgodnym z dokumentami strategicznymi i programowymi, które funkcjonują na poziomie europejskim, ogólnopolskim, wojewódzkim i powiatowym. Dokumenty te tworzą warunki do podejmowania działań opartych na zasadzie pomocniczości państwa przy wykorzystaniu zasobów tkwiących w środowiskach lokalnych i aktywności środowisk zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym.

2.2.1. DOKUMENTY EUROPEJSKIE I KRAJOWE

Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu

Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu jest dokumentem, którego głównym celem jest wyjście z kryzysu, w jakim w ostatnich latach znalazła się gospodarka europejska, powrót na ścieżkę rozwoju, a następnie na niej pozostanie. Strategia, której założeniem jest stworzenie większej liczby miejsc pracy i podniesienie standardu życia, obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: 1. Rozwój inteligentny – rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; 2. Rozwój zrównoważony – wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; 3. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Dokument zawiera również kilka nadrzędnych celów Unii Europejskiej do 2020 roku:

8 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 zwiększenie stopy zatrudnienia osób w wieku 20-64 lata z obecnych 69% do co najmniej 75%,  osiągnięcie poziomu inwestycji w działalności badawczo-rozwojowej równego 3% PKB, przede wszystkim poprzez poprawę warunków inwestowania w B+R przez sektor prywatny i opracowanie nowego wskaźnika umożliwiającego śledzenie procesów innowacji,  ograniczenie emisji dwutlenku węgla co najmniej o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. lub, jeśli pozwolą na to warunki, o 30%,  zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii do 20% oraz zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20%,  ograniczenie liczby osób przedwcześnie kończących naukę szkolną do 10% z obecnych 15% oraz zwiększenie odsetka osób w wieku 30-34 lata posiadających wyższe wykształcenie z 31% do co najmniej 40%,  ograniczenie liczby Europejczyków żyjących poniżej krajowej granicy ubóstwa o 25% poprzez wydobycie z ubóstwa 20 mln osób. W ramach trzech priorytetów tematycznych przygotowano siedem projektów przewodnich. Projekt „Unia innowacji” ma na celu poprawę warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, co powinno wzmocnić rolę łańcucha innowacji i zwiększyć poziom inwestycji w całej Unii. Z kolei projekt „Młodzież w drodze” służy poprawie wyników systemów kształcenia oraz podniesieniu atrakcyjności europejskiego szkolnictwa wyższego na arenie międzynarodowej, a projekt „Europejska agenda cyfrowa” zakłada upowszechnienie szybkiego Internetu oraz umożliwienie gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpanie korzyści z jednolitego rynku cyfrowego. Projekt „Europa efektywnie korzystająca z zasobów” ma na celu uniezależnienie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów poprzez zmniejszenie udziału emisji węgla w europejskiej gospodarce, większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, modernizację transportu i propagowanie efektywności energetycznej, natomiast projekt „Polityka przemysłowa w erze globalizacji” służy poprawie otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do MŚP, oraz wspieraniu rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych. Celem projektu „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” jest modernizacja rynków pracy poprzez zwiększanie mobilności siły roboczej oraz rozwijanie kwalifikacji przez całe życie, co powinno podnieść współczynnik aktywności zawodowej i lepiej dopasować do siebie popyt i podaż na rynku pracy, a projekt „Europejski program

9 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 walki z ubóstwem” zakłada zapewnienie spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym.

Narodowa Strategia Integracji Społecznej

Narodowa Strategia Integracji Społecznej jest dokumentem, którego celem jest pomoc w procesie włączania się Polski w realizację drugiego z celów Strategii Lizbońskiej stawiającego na modernizację europejskiego modelu socjalnego, inwestowanie w ludzi oraz zwalczanie wykluczenia społecznego. Działania w tym zakresie mają przyczynić się do:  dostosowania edukacji i szkolenia do wymogów życia i pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy,  rozwijania aktywnej polityki zatrudnienia przyczyniającej się do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy,  modernizacji systemu ochrony socjalnej, w tym systemów emerytalnych i ochrony zdrowia, między innymi. w celu zapewnienia ich finansowej stabilności oraz odpowiedniej koordynacji z celami polityki edukacyjnej i polityki zatrudnienia,  wspierania integracji społecznej, aby uniknąć pojawienia się trwale zmarginalizowanej klasy ludzi niezdolnych do funkcjonowania w społeczeństwie opartym na wiedzy. W ramach kilkunastu obszarów życia społecznego wyznaczonych w Narodowej Strategii Integracji Społecznej sformułowano następujące priorytety:  wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym,  poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim,  upowszechnienie kształcenia wyższego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy,  rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci,  radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego,  ograniczenie tendencji do wzrostu różnic dochodowych,  ograniczenie bezrobocia długookresowego,  zmniejszenie bezrobocia młodzieży,  zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych,

10 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 zwiększenie liczby uczestników w aktywnej polityce rynku pracy – ALMP (Active Labour Market Policies),  upowszechnienie kształcenia ustawicznego,  wydłużenie przeciętnego dalszego trwania życia w sprawności,  powszechne ubezpieczenie zdrowotne,  kobiety i dzieci objęte programami zdrowia publicznego,  wzrost dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością,  dostęp do pracowników socjalnych,  rozwój pomocy środowiskowej – zwiększenie liczby osób objętych usługami pomocy środowiskowej,  zaangażowanie obywateli w działalność społeczną,  realizacja Narodowej Strategii Integracji Społecznej przez samorządy terytorialne,  dostęp do informacji obywatelskiej i poradnictwa.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (Narodowa Strategia Spójności 2007-2013)

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie (Narodowa Strategia Spójności 2007-2013) służą realizacji priorytetów polityki spójności Unii Europejskiej, integrując je z priorytetami polskimi i uwzględniając zapisy odpowiadającego na wyzwania zawarte w Strategii Lizbońskiej Krajowego Programu Reform. Dokument stanowi podstawę do programowania interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. Celem strategicznym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia dla Polski jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Cel ten będzie osiągany poprzez realizację następujących horyzontalnych celów szczegółowych: 1. Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa. 2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej.

11 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski. 4. Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług. 5. Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej. 6. Wyrównywanie szans rozwojowych.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Najważniejszym instrumentem finansowym polityki społecznej Unii Europejskiej jest Europejski Fundusz Społeczny. Finansuje on działania państw członkowskich w zakresie przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju zasobów ludzkich w celu osiągnięcia spójności gospodarczej i społecznej oraz wysokiego poziomu zatrudnienia. Zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO) całość interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce na lata 2007-2013 została ujęta w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Jego celem jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie budowy struktur administracyjnych państwa. Problematyka integracji społecznej została ujęta w dwóch priorytetach tego Programu, tj. w realizowanym na poziomie centralnym priorytecie I „Zatrudnienie i integracja społeczna” oraz w realizowanym na poziomie regionalnym priorytecie VII „Promocja integracji społecznej”. W ramach tych priorytetów przewidziano następujące działania odnoszące się do problematyki integracji społecznej:  1.2. Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej,  1.3. Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej,  7.1. Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji,  7.2. Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej,  7.3. Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji. Pośrednio dla problematyki integracji społecznej istotne jest również wyznaczone w ramach Priorytetu V – Działanie 5.4 „Rozwój potencjału trzeciego sektora”.

12 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

2.2.2. DOKUMENTY REGIONALNE I LOKALNE

Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007-2013

Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007-2013 stanowi kompleksowe narzędzie prowadzenia polityki rozwoju regionu. Celem dokumentu, który bezpośrednio nawiązuje do celów i priorytetów Strategii Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do 2020 roku, jest „poprawa warunków sprzyjających budowie konkurencyjnej i generującej nowe miejsca pracy regionalnej gospodarki”. Na bazie wniosków wysnutych z diagnozy stanu regionu, wyznaczano w Programie siedem osi priorytetowych: 1. Rozwój przedsiębiorczości, 2. Wsparcie innowacyjności, budowa społeczeństwa informacyjnego oraz wzrost potencjału inwestycyjnego regionu, 3. Podniesienie jakości systemu komunikacyjnego regionu, 4. Rozwój infrastruktury ochrony środowiska i energetycznej, 5. Wzrost jakości infrastruktury społecznej oraz inwestycje w dziedzictwo kulturowe, turystykę i sport, 6. Wzmocnienie ośrodków miejskich i rewitalizacja małych miast, 7. Pomoc techniczna. W ramach odnoszącego się bezpośrednio do sfery społecznej priorytetu 5. „Wzrost jakości infrastruktury społecznej oraz inwestycje w dziedzictwo kulturowe, turystykę i sport” zaplanowano inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia, wsparcie placówek edukacyjnych i kulturalnych oraz inwestycje w sferę dziedzictwa kulturowego, turystyki i sportu. Inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia dotyczą zakupu nowoczesnego sprzętu medycznego, przebudowy, rozbudowy, modernizacji i wyposażenia obiektów ochrony zdrowia, w tym sanatoryjnej, w celu dostosowania ich do obecnych standardów, warunków koniecznych do spełnienia w związku z zakupem i instalacją nowego sprzętu medycznego, jak również rozwoju leczenia specjalistycznego i wysokospecjalistycznego. Wsparcie placówek oświatowych oraz placówek kultury o znaczeniu lokalnym i regionalnym odnosi się natomiast do ich budowy, przebudowy, modernizacji oraz wyposażenia i zagospodarowania otaczającego terenu. Z kolei inwestycje w sferę dziedzictwa kulturowego, turystyki i sportu wiążą się z ich przystosowaniem do celów turystycznych, rozwojem i modernizacją publicznej infrastruktury turystycznej, w tym obiektów noclegowych, gastronomicznych, rekreacyjnych i innej infrastruktury turystycznej (włączając ścieżki rowerowe, ścieżki rekreacyjne oraz miejsca postoju na terenach atrakcyjnych turystycznie i przyrodniczo). W ramach tej osi priorytetowej przewidziano również wsparcie budowy, rozbudowy i modernizacji obiektów pełniących funkcje kulturalne, turystyczne, rekreacyjne i sportowe oraz konserwacji, renowacji i adaptacji obiektów zabytkowych. 13 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Strategia Polityki Społecznej Województwa Świętokrzyskiego na lata 2012-2020

Strategia Polityki Społecznej Województwa Świętokrzyskiego jest dokumentem, który określa główne działania samorządu województwa zgodnie z przypisanymi mu zadaniami z zakresu pomocy społecznej. Misją strategii polityki społecznej województwa świętokrzyskiego jest „włączenie wszystkich mieszkańców, rodzin i podmiotów województwa do działań na rzecz trwałego rozwoju, poprawy jakości życia, zmniejszenia skali problemów społecznych, a także ich łagodzenia”. Misja określa cele strategiczne, które odnoszą do zdiagnozowanych obszarów problemowych występujących w regionie. Strategia wyznacza również cele operacyjne oraz proponuje kierunki działania służące wspieraniu osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, wyrównywaniu szans osób niepełnosprawnych, rozwojowi systemów pomocy społecznej oraz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, a także budowaniu kapitału społecznego m.in. poprzez wsparcie organizacji III sektora, współpracę z tymi organizacjami, jak również rozwój partnerstw międzysektorowych. W dokumencie wyznaczono poniżej przedstawione cele strategiczne i operacyjne. 1. Minimalizacja obszarów wykluczenia społecznego.  Wsparcie osób i rodzin żyjących w ubóstwie oraz zagrożonych ubóstwem.  Wyrównywanie szans w dostępie do usług społecznych.  Efektywny system wsparcia rodzin oraz rodzicielstwa zastępczego.  Rozwój systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 2. Kompleksowe działania na rzecz integracji społecznej oraz aktywizacji osób niepełnosprawnych.  Kształtowanie wizerunku osób niepełnosprawnych na rynku pracy.  Rozwój usług socjalnych dla osób niepełnosprawnych.  Tworzenie warunków sprzyjających zaradności i samodzielności osób niepełnosprawnych. 3. Efektywny system polityki społecznej.  Systematyczne diagnozowanie problemów społecznych oraz planowanie strategiczne i operacyjne w obszarze polityki społecznej.  Wprowadzenie i wspieranie innowacyjnych rozwiązań w zakresie pomocy społecznej.  Ograniczanie niekorzystnych tendencji w sferze ludnościowej i rodzinnej.  Dostosowanie infrastruktury i bazy społecznej do dynamiki długookresowych trendów demograficznych.  Kształcenie i szkolenia zawodowe kadr pomocy i integracji społecznej.

14 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 Współpraca jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z instytucjami rynku pracy na rzecz reorientacji struktury społeczno-zawodowe. 4. Profilaktyka i rozwiązywanie problemów wynikających z uzależnień od środków psychoaktywnych.  Profilaktyka i zmniejszanie skutków uzależnień.  Zwiększenie dostępności do leczenia odwykowego i wsparcie w procesie wychodzenia z uzależnień. 5. Wzmocnienie kapitału społecznego mieszkańców województwa świętokrzyskiego.  Wzmocnienie potencjału instytucji pozarządowych i wsparcie partnerstw na poziomie lokalnym i regionalnym.  Zaangażowanie NGO’s w procesie rozwiązywania problemów społecznych.  Rozwój sektora ekonomii społecznej w województwie.

Strategia Rozwoju Powiatu Sandomierskiego na lata 2007-2013

Strategia Rozwoju Powiatu Sandomierskiego jest wieloletnim dokumentem strategicznym, który stanowi podstawę do podejmowania przez samorząd lokalny działań mających na celu stworzenie w powiecie warunków do rozwoju i samorealizacji mieszkańców, podmiotów gospodarczych i organizacji społecznych. Określa cele i priorytety polityki rozwoju, a także kierunki, które mają ten rozwój zapewnić. Dokumentem wyjściowym dla Strategii Powiatu Sandomierskiego jest Strategia Polityki Społecznej Województwa Świętokrzyskiego na lata 2012-2020. Główne kierunki działania powiatu oraz priorytety samorządu w działalności na rzecz zaspokajania potrzeb mieszkańców zostały ujęte w misji rozwoju, która brzmi: „Stworzenie warunków dla stabilnego i dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu, podniesienie jego konkurencyjnej pozycji w regionie i kraju oraz poprawa jakości życia mieszkańców”. Misja określa układ celów strategicznych oraz podporządkowanych im celów operacyjnych. Problematyka społeczna została podjęta w ramach poniżej przedstawionych celów strategicznych 3 i 6. Cel strategiczny 3. Rozwój kapitału ludzkiego i aktywizacja rynku pracy. 3.1. Działania na rzecz dostosowania szkolnictwa zawodowego do potrzeb lokalnego i ponadlokalnego rynku pracy oraz wyrównywania szans edukacyjnych młodzieży. 3.1.1. Analizowanie rynku pracy i promowanie kształcenia w pożądanych zawodach oraz zbieranie opinii środowisk lokalnych w zakresie preferowanych kierunków kształcenia. 3.1.2. Współpraca w organizacji Targów Edukacyjnych dla gimnazjalistów.

15 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

3.1.3. Wspieranie rozwoju form kształcenia dla osób dorosłych. 3.1.4. Realizacja zadań inwestycyjnych poprawiających stan techniczny obiektów szkolnych i unowocześniających szkolną bazę sportową. 3.1.5. Systematyczne prowadzenie programów stypendialnych dla młodzieży. 3.2. Promocja działań na rzecz przygotowania młodzieży do wejścia na rynek pracy. 3.2.1. Wprowadzenie w szkołach Ponadgimnazjalnych szkolnych ośrodków kariery, zatrudnienie doradców zawodowych. 3.2.2. Wspieranie działalności Szkolnych Klubów Europejskich w zakresie europejskich rynków pracy. 3.3. Działania na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej bezrobotnych. 3.3.1. Pozyskiwanie dodatkowych środków finansowych na promocję zatrudnienia z Funduszu Pracy i EFS. 3.3.2. Wypracowanie wspólnie z PUP priorytetów działań mających na celu zmniejszenie bezrobocia. 3.3.3. Pozyskiwanie do współpracy coraz większej liczby pracodawców oraz stały monitoring ich potrzeb. 3.3.4. Działania na rzecz utrzymania istniejących miejsc pracy. 3.3.5. Promocja i wspieranie samozatrudnienia wśród bezrobotnych i tworzenia miejsc pracy w istniejących jednostkach gospodarczych. 3.3.6. Szkolenia i przekwalifikowania zawodowe osób bezrobotnych pod potrzeby rynku pracy. 3.3.7. Stosowanie szerokiego wachlarza usług i instrumentów rynku pracy. Cel strategiczny 6. Poprawa warunków życia mieszkańców. 6.1. Poprawa sytuacji ludności znajdującej się w najtrudniejszej sytuacji życiowej. 6.1.1. Prowadzenie działań w zakresie pomocy społecznej mających na celu weryfikację osób rzeczywiście wymagających pomocy oraz możliwości jej zapewnienia. 6.1.2. Prowadzenie działań mających na celu pozyskanie prywatnych sponsorów wspierających pomoc społeczną. 6.1.3. Wspieranie organizacji pozarządowych realizujących zadania z zakresu pomocy społecznej. 6.1.4. Aktualizacja i realizacja programu działań na rzecz osób niepełnosprawnych. 6.2. Przeciwdziałanie wraz z PCPR, GOPS, MOPS, Policją, placówkami oświatowymi i medycznymi patologii społecznej wśród młodzieży.

16 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

6.2.1. Opracowanie wspólnie z samorządami lokalnymi, placówkami oświatowymi i organizacjami pozarządowymi programów zwalczania patologii wśród młodzieży i promocji „zdrowych zachowań”. 6.2.2. Realizacja programu przeciwdziałania patologii społecznej – narkomanii w powiecie sandomierskim. 6.3. Poprawa stanu zdrowotności społeczeństwa oraz jakości i dostępności do usług medycznych. 6.3.1. Opracowanie i realizacja wspólnie z placówkami ochrony zdrowia, oświatowymi, oraz Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną programów zdrowotnych skierowanych do różnych środowisk oraz grup wiekowych w zakresie promocji zdrowia i zmniejszenia ryzyka występowania chorób cywilizacyjnych. 6.3.2. Wspieranie i podejmowanie działań mających na celu pozyskanie nowoczesnego sprzętu i aparatury medycznej. 6.3.3. Przebudowa i modernizacja obiektów szpitala celem dostosowania ich do wymogów obowiązujących przepisów prawa oraz termomodernizacja obiektów. 6.3.4. Dostosowywanie obiektów ochrony zdrowia dla osób niepełnosprawnych – likwidacja barier architektonicznych. 6.3.5. Podjęcie działań w celu poprawy efektywności funkcjonowania SP ZOZ w Sandomierzu oraz jego sytuacji finansowej. 6.3.6. Realizacja przez SP ZOZ Programu restrukturyzacji finansowej Zakładu. 6.3.7. Wspieranie finansowe osób niepełnosprawnych w zakresie zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych oraz turnusów rehabilitacyjnych. 6.4. Poprawa stanu bezpieczeństwa publicznego. 6.4.1. Aktualizacja i wdrażanie „Powiatowego Planu Zabezpieczenia Medycznych Działań Ratowniczych.

17 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

II. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA

1. POŁOŻENIE, POWIERZCHNIA, PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY POWIATU

Powiat sandomierski położony jest we wschodniej części województwa świętokrzyskiego. Zajmuje powierzchnię 67.589 ha (8 miejsce wśród 14 powiatów województwa) i składa się z 9 gmin: gminy miejskiej Sandomierz, gmin miejsko-wiejskich Koprzywnica i Zawichost oraz gmin wiejskich Dwikozy, Klimontów, Łoniów, Obrazów, Samborzec i Wilczyce. Stolicą powiatu jest miasto Sandomierz. Dane szczegółowe na temat podziału administracyjnego powiatu przedstawia poniższa tabela.

Tabela 1. Podział administracyjny powiatu na koniec 2012 roku lp. nazwa jednostki rodzaj jednostki liczba mieszkańców 1. Sandomierz gmina miejska 24.894 2 Zawichost gmina miejsko-wiejska 4.706 3. Koprzywnica gmina miejsko-wiejska 7.016 4. Dwikozy gmina wiejska 9.129 5. Klimontów gmina wiejska 8.583 6. Łoniów gmina wiejska 7.507 7. Obrazów gmina wiejska 6.674 8. Samborzec gmina wiejska 8.812 9. Wilczyce gmina wiejska 3.851

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Powiat sandomierski graniczy z 6 powiatami położonymi w granicach 3 województw: w województwie świętokrzyskim – z powiatami staszowskim i opatowskim, w województwie podkarpackim – z powiatami stalowowolskim i tarnobrzeskim oraz miastem Tarnobrzeg, a w województwie lubelskim – z powiatem kraśnickim. Powiat sandomierski zajmuje głównie wschodnią część lessowej Wyżyny Sandomierskiej. Tylko wąski obszar między zboczem wyżyny a korytem Wisły, która stanowi naturalną granicę wschodnią powiatu, należy do Niziny Nadwiślańskiej, a na północ od Zawichostu do Małopolskiego Przełomu Wisły. W okolicach Ułanowic i Konar powiat obejmuje niewielkie południowo-wschodnie krańce Gór Świętokrzyskich. Zachodnia granica

18 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 powiatu sandomierskiego jest sztuczna, ponieważ w tej części przebiega przez lessową wyżynę, której dalsza część należy do powiatu opatowskiego.

2. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Poziom rozwoju infrastruktury technicznej w powiecie sandomierskim jest zróżnicowany. Dobrze rozwinięta jest sieć wodociągowa, gazowa i telefoniczna, doskwiera natomiast niski stopień wyposażenia w infrastrukturę obszarów wiejskich, słaba gęstość i nieodpowiedni stan techniczny dróg, istnienie enklaw o niskiej dostępności komunikacyjnej, brak potencjału infrastrukturalnego w odniesieniu do potrzeb inwestorów, ograniczony dostęp do Internetu oraz niepełne zabezpieczenie przeciwpowodziowe. Dane szczegółowe na temat istniejącej w powiecie sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, drogowej oraz gospodarki ściekami i odpadami przedstawia poniższa tabela.

Tabela 2. Infrastruktura techniczna w powiecie w 2012 roku sieć wodociągowa długość czynnej rozdzielczej sieci wodociągowej (w km) 1.200 liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej brak danych sieć kanalizacyjna długość czynnej sieci kanalizacyjnej (w km) 203,2 liczba ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej brak danych sieć drogowa długość dróg publicznych gminnych ogółem (w km) 785,5 długość dróg publicznych powiatowych (w km) 347,3 gospodarka ściekami i odpadami liczba oczyszczalni ścieków 9 liczba ludności korzystających z oczyszczalni 31.129

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Miasto Sandomierz oraz gminy Klimontów, Koprzywnica, Samborzec, Zawichost i Dwikozy posiadają gminne, mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków komunalnych o łącznej przepustowości hydraulicznej 9 963 m3/d. Aktualnie są one wykorzystywane w ok. 30-40 % ich przepustowości hydraulicznej, z uwagi na brak pełnego systemu sieci kanalizacji sanitarnej w zlewniach poszczególnych oczyszczalni, planowanych w fazie projektowania. Na terenie powiatu funkcjonuje również szereg małych oczyszczalni ścieków komunalnych obsługujących obiekty usługowe oraz szkoły i budynki użyteczności publicznej,

19 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 jak również istnieją oczyszczalnie ścieków przemysłowych i deszczowych funkcjonujące przy zakładach przemysłowo-usługowych na terenie powiatu. W uzupełnieniu danych dotyczących infrastruktury technicznej warto przedstawić informacje na temat najważniejszych inwestycji, jakie zrealizowano bądź realizuje się obecnie w powiecie. Inwestycje te, poza sferą techniczną, obejmują takie obszary, jak: edukacja, zdrowie, administracja oraz sport i rekreacja. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 3. Najważniejsze inwestycje zrealizowane i realizowane w powiecie w latach 2010-2012

rodzaj inwestycji budowa sali gimnastycznej przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Klimontowie wraz z salami dydaktycznymi oraz zakup niezbędnego wyposażania sali nierozerwalnie związanego z budynkiem modernizacja boiska przy Zespole Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Sandomierzu – budowa dwóch boisk wraz z budynkiem sanitarno-szatniowym oraz oświetlenie całego kompleksu (dla uczniów ZSTiO oraz mieszkańców Sandomierza) modernizacja boiska przy Zespole Szkół Gastronomicznych i Hotelarskich w Sandomierzu – budowa wielofunkcyjnego boiska sportowego o sztucznej nawierzchni (boisko ogólnodostępne dla dzieci i młodzieży) termomodernizacja Zespołu Szkół Gastronomicznych i Hotelarskich w Sandomierzu – przedsięwzięcie mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania i zużycia energii cieplnej obejmujące m.in. docieplenie ścian zewnętrznych, stropów, wymianę i modernizację systemów grzewczych. budowa boiska wielofunkcyjnego wraz z przekładką sieci preizolowanej w Ponadgimnazjalnym Zespole Szkół Ekonomicznych dobudowa części dydaktycznej do budynku szkoły w Ponadgimnazjalnym Zespole Szkół Ekonomicznych doposażenie Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Sandomierzu – doposażenie pracowni komputerowej, językowej, monitoring wizyjny, zakup tokarek i Dygestorium inwestycje wewnątrz Bursy Szkolnej – tynkowanie, malowanie, wymiana drzwi, układanie glazury przebudowa drogi Nr 0782 T Klimontów – Adamczowice –Dziewków – Węgrce Szlacheckie – Nasławice – Smyków – Świątniki – Bilcza – Dębiany – Obrazów (13,6 km) budowa Budynku Zabiegowo-Diagnostycznego w ramach dostosowania obiektów SPZZOZ w Sandomierzu do obowiązujących rozporządzeń i ustaw – doposażenie bloków operacyjnych: aparat RTG z ramieniem C analogowy, autoklaw (2 szt.), diatermia elektrochirurgiczna (2 szt.), lampy operacyjne, stoły operacyjne (3 szt.), klimatyzatory, system elektrochirurgiczny, aparat Touruiquet, artroskop z osprzętem, stół operacyjny do współpracy z ramieniem C aparatu RTG dostosowanie obiektów SPZZOZ w Sandomierzu do wymogów zawartych w rozporządzeniu Ministra zdrowia z dnia 10.11.2006 r. (Dz.U.06.213.1568) – zaawansowany poziom realizacji Programu Dostosowawczego określa się na około 10% (zgodnie z nowym rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej) Kompleksowe rozwiązanie problemu Rehabilitacji Medycznej w SPZZOZ Sandomierz – stworzenie Oddziału Rehabilitacji Dziennej oraz Kardiologicznej w miejsce nierentownego Zakładu Rehabilitacji oraz przeniesienie Oddziału Rehabilitacji Stacjonarnej do wyremontowanych pomieszczeń po dawnej Stacji Dializ Założenie systemu klimatyzacji w Zamku wraz z przebudową kotłowni (III etap) – przebudowa pomieszczeń kotłowni w celu dostosowania jej do przepisów prawa budowlanego: wymiana starych, wyeksploatowanych kotłów gazowych, przebudowa kominowego odprowadzania spalin, wymiana grzejników c.o. na kondygnacji parteru i piwnic, wykonanie instalacji kanalizacyjnej z rur PCV prowadzonych w posadzce, wykonanie nowej instalacji elektrycznej, wodno-kanalizacyjnej i stacji uzdatniania wody dla potrzeb technologicznych 20 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

likwidacja barier architektonicznych w Zamku – montaż windy przyschodowej oraz przystosowanie szaletów rozbudowa lokalnej sieci informatycznej Starostwa Powiatowego w Sandomierzu wraz z przygotowaniem do elektronicznego obiegu dokumentów – II etap informatyzacji polegający na doposażeniu w sprzęt komputerowy i oprogramowanie przygotowujące Starostwo do elektronicznego obiegu dokumentów rozbudowa budynku Starostwa Powiatowego w Sandomierzu – wykonanie kondygnacji, budowa wyższego łącznika, przebudowa wejścia pozwalającego na komunikację osobom niepełnosprawnym, wymiana okien, budowa szybu windowego i montaż windy oraz termomodernizacja budynku budowa systemu informacji przestrzennej Województwa Świętokrzyskiego – budowa jednolitego i spójnego systemu informacji przestrzennej województwa, stworzenie m. in. jednolitej bazy danych map topograficznych, mapy numerycznej oraz ortofotomapy, a także bazy danych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego przebudowa dróg Nr 0735 T Daromin – Przezwody – Wilczyce – Dacharzów – Radoszki – Wysiadłów oraz Nr 0752 T Gałkowice Ocin – Kichary Nowe – Dwikozy łączących powiat sandomierski z powiatem opatowskim rozbudowa Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Zawichoście

Dane Starostwa Powiatowego w Sandomierzu.

3. KOMUNIKACJA I TRANSPORT

Podstawą prawidłowego funkcjonowania transportu jest odpowiednia sieć dróg. Obsługę komunikacyjną w powiecie sandomierskim zapewnia system dróg o znaczeniu lokalnym, powiatowym i regionalnym. Przez teren powiatu przebiega 81,5 km dróg krajowych, 70,9 km dróg wojewódzkich i 347,3 km dróg powiatowych. Do dróg krajowych należą: droga Nr 9 Radom – Barwinek (długość: 27,02 km), droga Nr 79 Warszawa – Sandomierz – Kraków (długość: 32,337 km), droga Nr 77 Lipnik – Sandomierz – Jarosław (długość: 21,077 km). Strukturę dróg wojewódzkich tworzą natomiast następujące drogi: droga Nr 723 Sandomierz – Tarnobrzeg, droga Nr 755 Ostrowiec – Ożarów – Zawichost – rzeka Wisła, droga Nr 758 Iwaniska – Koprzywnica – Ciszyca – rzeka Wisła – Tarnobrzeg, droga Nr 759 Piotrowice – rzeka Wisła – Zabełcze – Opoka Duża, droga Nr 777 Sandomierz – Annopol oraz droga Nr 872 Łoniów –Świniary – rzeka Wisła – Baranów Sandomierski. Ogólny stan techniczny dróg na terenie powiatu ocenia się jako niezadawalający z uwagi na liczne odkształcenia, spękania i wykruszenia powierzchni. Usługi transportowe w zakresie przewozów regularnych świadczą na terenie powiatu: Zakład Komunikacji Miejskiej w Sandomierzu oraz liczni przewoźnicy prywatni. W powiecie zlokalizowane są również dwie linie kolejowe obsługujące transport pasażerski oraz towarowy.

21 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

4. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA

Z końcem 2012 roku powiat sandomierski liczył 80.566 mieszkańców, w tym 41.200 kobiet, które stanowiły 51,1% ogółu ludności. Gęstość zaludnienia w powiecie wynosiła 119 osób na km2. Dane szczegółowe w tym zakresie w odniesieniu do poszczególnych gmin powiatu przedstawia poniższa tabela.

Tabela 4. Ludność w poszczególnych gminach powiatu na koniec 2012 roku

liczba ludności gęstość zaludnienia lp. nazwa jednostki 2 ogółem kobiet (liczba osób na km ) 1. Sandomierz 24.894 12.570 899 2. Dwikozy 9.129 4.700 109 3. Klimontów 8.583 4.408 88 4. Koprzywnica 7.016 3.637 103 5. Łoniów 7.507 3.800 86 6. Obrazów 6.068 3.403 95 7. Samborzec 8.812 4.510 106 8. Wilczyce 3.851 2.002 58 9. Zawichost 4.706 2.430 60

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Na koniec 2012 roku znaczna cześć ludności powiatu – 24.894 osoby – mieszkała w Sandomierzu, w którym gęstość zaludnienia była najwyższa (899 osób na km2). W gminach miejsko-wiejskich i wiejskich powiatu na 1 km2 przypadało natomiast od 58 (Wilczyce) do 109 osób (Dwikozy). W latach 2010-2012 struktura wiekowa mieszkańców powiatu ulegała zmianom. Liczba dzieci i młodzieży systematycznie spadała, liczba osób w wieku produkcyjnym ulegała wahaniom, a liczba osób starszych rosła. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawiają poniższe tabele.

Tabela 5. Struktura wiekowa ludności powiatu w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób w wieku przedprodukcyjnym 11.939 11.574 11.362 liczba osób w wieku produkcyjnym 54.167 53.657 53.215 liczba osób w wieku poprodukcyjnym 15.280 15.660 15.989 ogółem 81.386 80.891 80.566

Dane Głównego Urzędu Statystycznego. 22 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Tabela 6. Struktura wiekowa ludności poszczególnych gmin powiatu w 2012 roku

liczba mieszkańców według wieku i w % lp. nazwa jednostki przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny 1. Sandomierz 4.052 (16,2%) 15.660 (62,9%) 5.019 (20,1%) 2. Dwikozy 1.524 (16,6%) 5.779 (63,3%) 1.750 (19,1%) 3. Klimontów 1.709 (19,9%) 5.212 (60,7%) 1.601 (18,6%) 4. Koprzywnica 1.276 (18,1%) 4.318 (61,5%) 1.349 (19,2%) 5. Łoniów 1.461 (19,4%) 4.652 (61,9%) 1.392 (18,5%) 6. Obrazów 1.199 (17,9%) 4.015 (56,9%) 1.389 (20,7%) 7. Samborzec 1.515 (17,1%) 5.424 (61,5%) 1.794 (20,3%) 8. Wilczyce 665 (17,2%) 2.405 (62,4%) 736 (19,1%) 9. Zawichost 863 (18,3%) 2.848 (60,5%) 959 (20,3%)

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

W latach 2010-2012 liczba mieszkańców powiatu zmniejszała się z roku na rok (z 81 386 w 2010 r. do 80 566 w 2012 r.). Generalnie na koniec 2012 roku liczba dzieci i młodzieży w większości gmin powiatu była niższa niż liczba osób starszych. Wyjątek stanowiły gminy Klimontów i Łoniów, w których seniorów było mniej niż osób w wieku przedprodukcyjnym. Proces starzenia w największym stopniu dotykał mieszkańców gmin: Obrazów, Zawichost i Samborzec, w których na koniec 2012 roku osoby starsze stanowiły odpowiednio: 20,7% i po 20,3% ogółu ludności. Najlepiej pod tym względem było w gminach: Dwikozy i Wilczyce, w których udział seniorów w liczbie mieszkańców wynosił po 19,1%. Wpływ na sytuację demograficzną w powiecie miały m.in. takie wskaźniki, jak kształtowany przez liczbę urodzeń żywych i zgonów przyrost naturalny oraz migracja, odbywająca się zarówno w ruchu wewnętrznym, jak i zagranicznym. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawiają poniższe tabele.

Tabela 7. Ruch naturalny ludności powiatu w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba urodzeń żywych 707 689 675 liczba zgonów 961 911 969 przyrost naturalny -254 -222 -294

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

23 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Tabela 8. Ruch migracyjny ludności powiatu w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. saldo migracji w ruchu wewnętrznym -312 -274 -160 saldo migracji w ruchu zagranicznym 4 1 -3 saldo migracji ogółem -308 -273 -163

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

W latach 2010-2012 liczba urodzeń żywych zmniejszała się a liczba zgonów ulegała wahaniom. Kształtowany przez nie przyrost naturalny był w analizowanym roku na poziomie ujemnym (-254 w 2010 r., -222 w 2011 r., -294 w 2012 r.). Na spadek liczby mieszkańców w powiecie, poza ujemnym przyrostem naturalnym, miał również wpływ niekorzystny ruch migracyjny. W analizowanym okresie saldo migracji było ujemne (-308 w 2010 r., -273 w 2011 r., -163 w 2012 r.), choć warto zauważyć, że liczba ludności opuszczających powiat była coraz niższa. Migracja mieszkańców odbywała się głównie w ruchu wewnętrznym. Biorąc pod uwagę powyższe dane i próbując dokonać prognozy ludności powiatu na najbliższe lata, należy zwrócić uwagę na dwie istotne, wcześniej odnotowane, kwestie. Pierwsza z nich dotyczy stale zmniejszającej się w powiecie liczby dzieci i młodzieży. Druga z kolei odnosi się do systematycznego wzrostu liczby osób starszych. W przyszłości ta ostatnia grupa będzie zasilana przez liczne obecnie grono osób w wieku produkcyjnym, które zakończą aktywność zawodową. Powyższe tendencje demograficzne będą wymagały dostosowania usług społecznych do potrzeb zarówno dzieci i młodzieży, jak i seniorów. W przypadku tych pierwszych konieczne będzie dopasowanie oferty edukacyjno-wychowawczej, kulturalnej i sportowo- rekreacyjnej, tym drugim trzeba będzie natomiast udzielić stosownej pomocy materialnej i rzeczowej, ułatwić im korzystanie z usług medycznych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych oraz różnorodnych form aktywnego spędzania czasu wolnego.

5. SYTUACJA GOSPODARCZA

Powiat sandomierski posiada sprzyjające warunki do produkcji roślinnej. Warunki klimatyczne są zróżnicowane, temperatura powietrza, opady, wiatry i nasłonecznienie uzależnione są od ukształtowania terenu. Użytki rolne zajmują 47.442 ha, co stanowi 8,25% użytków rolnych w województwie. W ich strukturze, grunty orne stanowią 58,6%, sady 31,8%, trwałe użytki zielone 9,6%, a lasy i grunty leśne 6,7% ogólnej powierzchni powiatu.

24 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Produkcja rolnicza jest ściśle związana z jakością warunków glebowych i klimatycznych, rzeźbą terenu, warunkami wodnymi oraz oddziaływaniem człowieka na środowisko przyrodnicze, w tym na glebę. W powiecie występuje 74% użytków rolnych od I do III klasy kompleksu pszenno-buraczanego bardzo dobrego i dobrego, pozostałe 26% to gleby słabszej jakości kompleksu żytnio-ziemniaczanego często o nieuregulowanych stosunkach wodnych. Dane szczegółowe na temat struktury użytków rolnych w powiecie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 9. Użytki rolne, lasy i grunty leśne, pozostałe grunty i nieużytki powierzchnia użytków rolnych ogółem (w ha) 62 983 grunty orne (w ha) 47 442 w tym: sady (w ha) 15 086 łąki i pastwiska (w ha) 4 554 powierzchnia lasów i gruntów leśnych (w ha) 91 891 powierzchnia pozostałych gruntów i nieużytków (w ha) 24 624

Dane Starostwa Powiatowego w Sandomierzu.

W latach 2010-2012 liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie powiatu sandomierskiego ulegała wahaniom (6.406 w 2010 r., 6.143 w 2011 r., 6.286 w 2012 r.). Dominującą ich formą prawną była działalność osób fizycznych na własny rachunek. Na koniec 2012 roku podmioty gospodarcze działały przede wszystkim w takich sekcjach, jak: handel i usług w zakresie napraw (2.362 podmioty), budownictwo (593), transport i gospodarka magazynowa (475), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (392), opieka zdrowia i pomoc społeczna (341) oraz przetwórstwo przemysłowe (340). Dane szczegółowe na temat podmiotów gospodarczych w powiecie przedstawiają poniższe tabele.

Tabela 10. Podmioty gospodarcze w powiecie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba podmiotów w sektorze publicznym 225 224 219 liczba podmiotów w sektorze prywatnym 6.181 5.919 6.067 liczba podmiotów ogółem 6.406 6.143 6.286

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

25 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Tabela 11. Podmioty gospodarcze w powiecie w poszczególnych sekcjach Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007) na koniec 2012 roku sekcja liczba podmiotów rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 75 górnictwo i wydobywanie 11 przetwórstwo przemysłowe 340 dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana 17 z rekultywacją budownictwo 593 handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając 2.362 motocykle transport i gospodarka magazynowa 475 działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 230 informacja i komunikacja 100 działalność finansowa i ubezpieczeniowa 188 działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 113 działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 392 działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 88 administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia 107 społeczne edukacja 281 opieka zdrowotna i pomoc społeczna 341 działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 108 inne sekcje 465

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Powiat sandomierski jest powiatem o niskim stopniu uprzemysłowienia. Do największych zakładów działających na terenie należą: Pilkington Polska Sp. z o.o. i Pilkington Automotive Poland Sp. z o.o. w Sandomierzu, Zakłady Przemysłu Owocowo-Warzywnego S.A. „Dwikozy” w Dwikozach, Zakłady Przetwórcze Surowców Chemicznych i Mineralnych „Piotrowice” Sp. z o.o. w Piotrowicach, gmina Zawichost, Przedsiębiorstwo Robót Drogowych „Drokam Piaseczno” oraz Zakład Przetwórstwa Owoców i Warzyw „Sambor”.

6. PROBLEMY NA RYNKU PRACY

Problemy na rynku pracy, objawiające się niedostateczną liczbą miejsc pracy, prowadzą do obniżenia standardu życia ludności. Długotrwałe pozostawanie bez zatrudnienia ogranicza szanse na podjęcie pracy, przyczynia się do ubożenia ludności, a nawet prowadzi do wykluczenia społecznego.

26 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Sandomierzu, w latach 2010-2012 liczba osób bezrobotnych w powiecie sandomierskim zwiększała się (z 4.295 osób na koniec 2010 r. do 4 759 osób na koniec 2012 r.). Wśród pozostających bez pracy w 2010 roku większość stanowili mężczyźni (50,6%), a w latach 2011-2012 kobiety (odpowiednio 50,7 i 50,9%). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 12. Bezrobotni w powiecie według płci i ich udział w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba bezrobotnych w powiecie 4.295 4.704 4.759 udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym 8.4% 9,3% 9,5% liczba bezrobotnych kobiet w powiecie 2.120 2.383 2.424 udział kobiet w ogóle bezrobotnych 49,4% 50,7% 50,9%

Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Sandomierzu.

Odmiennie kształtował się poziom bezrobocia w poszczególnych gminach powiatu. Na koniec 2012 roku największy udział osób pozostających bez pracy w ogóle będących w wieku produkcyjnym odnotowano w gminie Klimontów (12%), a najmniejszy w gminie Samborzec (8,4%). Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 13. Bezrobotni w gminach powiatu na koniec 2012 roku

udział bezrobotnych lp. nazwa jednostki liczba bezrobotnych w ogóle ludności w wieku produkcyjnym 1. Sandomierz 1.364 8,7% 2. Dwikozy 518 9% 3. Klimontów 625 12% 4. Koprzywnica 450 10,4% 5. Łoniów 437 9,4% 6. Obrazów 355 8,8% 7. Samborzec 457 8,4% 8. Wilczyce 246 10,2% 9. Zawichost 307 10,8%

Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Sandomierzu i Głównego Urzędu Statystycznego.

Uzupełnienie powyższych danych stanowią przedstawione w kolejnej tabeli informacje na temat stopy bezrobocia, jaką odnotowano w latach 2010-2012 w powiecie sandomierskim, województwie świętokrzyskim i w kraju.

27 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Tabela 14. Stopa bezrobocia w powiecie, województwie i w kraju w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. stopa bezrobocia w powiecie sandomierskim 11,8% 12,6% 12,8% stopa bezrobocia w województwie świętokrzyskim 15,2% 15,2% 15,8% stopa bezrobocia w kraju 12,4% 12,5% 13,4%

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

W latach 2010-2012 powiat sandomierski charakteryzował się niższą, w stosunku do województwa świętokrzyskiego i kraju, stopą bezrobocia. Zarówno w powiecie, województwie, jak i w kraju w 2012 roku odnotowano jej wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim. Dla scharakteryzowania problemu bezrobocia w powiecie ważna jest analiza danych dotyczących podziału bezrobotnych według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia, a także rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy. Dane szczegółowe w tym zakresie na koniec 2012 roku przedstawia poniższa tabela.

Tabela 15. Bezrobotni w powiecie na koniec 2012 roku według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia

liczba liczba bezrobotnych bezrobotnych ogółem kobiet ogółem kobiet 18-24 lata 1.183 626 bez stażu 1.745 1.037 25-34 lata 1.741 1.000 do 1 roku 846 467 35-44 lata 781 406 1-5 lat 951 434

45-54 lata 663 292 5-10 lat 466 204

55-59 lat 303 100 10-20 lat 431 177

wiek 60-64 lata 88 X 20-30 lat 244 74

do 1 miesiąca 371 119 30 lat i więcej 76 31 stażpracy 1-3 miesiące 846 378 wyższe 858 599 policealne 3-6 miesięcy 793 435 1.218 670 i śr. zawodowe

średnie 6-12 miesięcy 819 393 440 280 ogólnokształcące zasadnicze 12-24 miesiące 929 516 1.283 495 zawodowe gimnazjalne

pow. 24 miesięcy 1.001 583 960 380 wykształcenie czas pozostawania bez pracy bez pozostawania czas i niższe

Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Sandomierzu.

28 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Na koniec 2012 roku wśród bezrobotnych w powiecie najliczniejszą grupą były osoby młode, często nieposiadające doświadczenia zawodowego, w wieku 18-34 lata (w sumie 2.924 osoby), osoby pozostające bez zatrudnienia długotrwale, powyżej 12 miesięcy (w sumie 1.930 osób), osoby bez stażu pracy (1.745 osób), a także osoby z wykształceniem zasadniczym i zawodowym (1.283 osoby) oraz policealnym i średnim zawodowym (1.218 osób).

Tabela 16. Bezrobotni w powiecie na koniec 2012 roku według wybranych rodzajów działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy

liczba liczba ofert rodzaj działalności ostatniego miejsca pracy bezrobotnych pracy rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 31 0 przetwórstwo przemysłowe 446 6 budownictwo 352 0 handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, 670 1 włączając motocykle działalność związana z zakwaterowaniem i usługami 109 2 gastronomicznymi działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 67 5 administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe 356 0 zabezpieczenie społeczne edukacja 99 5 opieka zdrowotna i pomoc społeczna 85 1 działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 39 4 pozostała działalność usługowa 148 28

Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Sandomierzu.

Na koniec 2012 roku wśród bezrobotnych w powiecie dominowały osoby, dla których ostatnimi miejscami pracy były podmioty gospodarcze prowadzące działalność w takich działach, jak: handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (670 osób), przetwórstwo przemysłowe (446 osób), administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenie społeczne (356 osób) oraz budownictwo (352 osoby). Niepokojącym jest fakt, iż na koniec 2012 roku, ilość ofert pracy dla bezrobotnych z powiatu była znikoma i dotyczyła m.in. możliwości zatrudnienia w usługach oraz przemyśle przetwórczym (6 ofert) i edukacji (5 ofert). Z powyższych danych wynika, że programami aktywizującymi osoby bezrobotne z powiatu należy objąć przede wszystkim osoby z krótkim stażem pracy lub bez stażu pracy,

29 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 którym powinno się zapewnić możliwość poszerzenia doświadczenia zawodowego lub podjęcia pierwszej pracy. Nie należy również zapominać o osobach mających za sobą kilkanaście lat pracy, którym powinno się zapewnić możliwość przekwalifikowania, aby wzmocnić ich konkurencyjność na rynku pracy. W szczególności dotyczy to tych, którzy przed zwolnieniem z pracy byli zatrudnieni w handlu i usługach w zakresie napraw, przetwórstwie przemysłowym, oraz administracji publicznej, obronie narodowej i w obowiązkowych zabezpieczeniach społecznych. Ze względu na to, że problem bezrobocia w powiecie w największym stopniu dosięgał osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym oraz zasadniczym zawodowym, warto nadal zachęcać młodzież do zdobywania wykształcenia, natomiast w przypadku osób pozostających na rynku pracy bez zatrudnienia, szczególny nacisk należy położyć na dokształcanie oraz podniesienie lub zmianę kwalifikacji zawodowych.

7. ZASOBY I WARUNKI MIESZKANIOWE

Zasoby i warunki mieszkaniowe ludności determinują w znacznym stopniu jakość jej bytowania. Niejednokrotnie zakreślają również granice możliwości realizowania własnych aspiracji życiowych. W latach 2010-2012 liczba budynków mieszkalnych oraz liczba mieszkań w powiecie sandomierskim systematycznie rosła (z odpowiednio 18.577 i 24.350 w 2010 r. do 18.646 i 24.780 w 2012 r.). Zwiększała się także powierzchnia użytkowa mieszkań i przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (z 79,7 m2 w 2010 r. do 92,5 m2 w 2012 r.). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 17. Zasoby mieszkaniowe powiatu w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba budynków mieszkalnych 18.577 18.594 18.646 liczba mieszkań 24.350 24.584 24.780 przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania (w m2) 79,7 86,5 92,5

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

W latach 2011-2012 liczba nowo oddanych mieszkań była znacznie wyższa niż w 2010 roku (odpowiednio 234 i 196 w stosunku do 61). Tym samym zmieniała się liczba nowych izb oddanych do użytkowania (345 w 2010 r., 868 w 2011 r., 816 w 2012 r.)

30 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 i powierzchnia użytkowa mieszkań (z 8.070 m2 w 2010 r., 20.247 m2 w 2011 r., 18 126 m2 w 2012 r.). Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 18. Nowo oddane mieszkania i budynki niemieszkalne w powiecie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba nowych mieszkań oddanych do użytkowania 61 234 196 liczba nowych izb oddanych do użytkowania 345 868 816 powierzchnia użytkowa oddanych mieszkań (w m2) 8.070 20.247 18.126 liczba nowych budynków mieszkalnych oddanych 60 98 104 do użytkowania

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

Gospodarstwom domowym, które ze względu na swoją trudną sytuację ekonomiczną nie są w stanie pokrywać całości kosztów związanych z utrzymaniem mieszkania, wypłacane są dodatki mieszkaniowe. Jest to forma pomocy świadczona przez gminy, a realizowana przez Ośrodki Pomocy Społecznej lub Urzędy Gmin. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 19. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminach powiatu w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. brak liczba przyznanych dodatków mieszkaniowych 4.550 3.876 danych brak wartość przyznanych dodatków mieszkaniowych (w zł) 673.443 595.513 danych

Dane Głównego Urzędu Statystycznego.

W 2011 roku, w porównaniu z rokiem poprzednim, zmniejszyła się liczba dodatków mieszkaniowych przyznanych w gminach powiatu (o 674). Tym samym zwiększyła się wysokość kwot przeznaczonych na ten cel (z 673.443 zł w 2010 r. do 595.513 zł w 2011 r.)

8. EDUKACJA

Edukacja, rozumiana jako wychowanie, wykształcenie, nauka oraz zdobywanie wiedzy, umiejętności i kształcenie, pełni zasadniczą rolę w rozwoju człowieka. Jako proces trwający od młodości jest sposobem na podniesienie jakości zasobów ludzkich, a tym samym poziomu konkurencyjności gospodarki i przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego. Głównym problemem edukacji jest nierówny dostęp do niej przez całe życie, efektem czego

31 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 są zróżnicowane szanse życiowe poszczególnych grup ludności, np. młodzieży mieszkającej na wsi i w mieście, dziewcząt i chłopców, dorosłych bez wykształcenia i z wykształceniem. W roku szkolnym 2010-2012 w powiecie sandomierskim funkcjonowało 20 placówek przedszkolnych, do których uczęszczało 1.330 dzieci, 45 szkół podstawowych, w których naukę pobierało 4.552 uczniów, 18 szkół gimnazjalnych, w których uczyło się 2.691 dzieci. Na terenie powiatu sandomierskiego funkcjonują publiczne szkoły ponadgimnazjalne i placówki oświatowo-wychowawcze. W skład zespołów szkół prowadzonych przez powiat sandomierski wchodzą następujące typy szkół ponadgimnazjalnych: licea ogólnokształcące, technika czteroletnie, trzyletnie technika uzupełniające oraz dwu- i trzyletnie zasadnicze szkoły zawodowe. Szkoły ponadgimnazjalne kształcą w zawodach z przyszłością, dostosowując kierunki kształcenia do aktualnych potrzeb rynku, zarówno lokalnego, jak i europejskiego. Aktualne kierunki kształcenia to m.in.: technik hotelarstwa, technik żywienia i gospodarstwa domowego, technik handlowiec, technik ekonomista, technik mechanik, technik budownictwa, technik mechanik. Dane szczegółowe na temat ww. placówek przedstawia poniższa tabela.

Tabela 20. Publiczne placówki oświatowo-wychowawcze prowadzone przez powiat lp. nazwa i adres placówki gmina 1. I Liceum Ogólnokształcące Collegium Gostomianum Sandomierz 2. II Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki Sandomierz 3. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Klimontów Ponadgimnazjalny Zespół Szkół Ekonomicznych im. Eugeniusza 4. Sandomierz Kwiatkowskiego 5. Zespół Szkół Gastronomicznych i Hotelarskich im. KEN Sandomierz Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. prof. Zbigniewa 6. Sandomierz Strzeleckiego 7. Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy Zawichost 8. Bursa Szkolna Sandomierz 9. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Sandomierz

Dane Urzędów Gmin i Starostwa Powiatowego w Sandomierzu.

Szkoły niepubliczne działające na terenie powiatu sandomierskiego stanowią jedną z możliwości wyrównywania szans edukacyjnych młodzieży, szczególnie ze środowisk wiejskich. Organami prowadzącymi te szkoły są: osoby fizyczne, stowarzyszenia, fundacje, spółki prawa handlowego i inne. Szkoły te mają charakter szkół niepublicznych z uprawnieniami szkół publicznych. Należą do nich m.in.:

32 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 Niepubliczne Medyczne Studium Zawodowe Techniki Farmaceutycznej w Sandomierzu (zawód: technik farmaceutyczny),  Zaoczne Uzupełniające Technikum Zawodowe w Klimontowie (zawód: technik mechanik, technik rolnik, technik elektryk, technik budownictwa),  Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Sandomierzu, Niepubliczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Sandomierzu,  Policealne Studium Rachunkowości (zawód: technik ekonomista), Policealne Studium Informatyczne (zawód: technik informatyk),  Prywatne LO dla Dorosłych w Sandomierzu, Prywatne Uzupełniające LO dla Dorosłych w Sandomierzu,  Prywatna Szkoła Policealna dla Dorosłych w Sandomierzu. Ponadto powiat sandomierski prowadzi szkolnictwo specjalne w Ośrodku Rehabilitacyjno-Edukacyjnym „Radość Życia” dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej, gdzie funkcjonują: Szkoła Podstawowa Specjalna (dla upośledzonych w stopniu umiarkowanym bądź znacznym), Gimnazjum Specjalne (dla upośledzonych w stopniu umiarkowanym bądź znacznym), Szkoła Podstawowa Specjalna dla Uczniów z Autyzmem, Gimnazjum Specjalne dla Uczniów z Autyzmem, Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy – kształci młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Dla dzieci i osób upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim prowadzone są zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze. Organem prowadzącym te szkoły jest Caritas Diecezji Sandomierskiej. Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjny „Radość Życia” dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej w Sandomierzu zaspokaja potrzeby w zakresie kształcenia specjalnego dla powiatu sandomierskiego, jak również przyległych gmin i powiatów sąsiednich. W uzupełnieniu powyższych danych, warto nadmienić, iż w powiecie sandomierskim funkcjonuje 26 bibliotek ( i filii),które obejmują swoją ofertą 13.862 czytelników.

9. KULTURA

Dzieje kultury Ziemi Sandomierskiej są ściśle związane z jej sytuacją materialną oraz ważnymi wydarzeniami politycznymi. Liczne instytucje kościelne, jak kolegiaty, kościoły parafialne i klasztory, urzędy miejskie i zamkowe skupiały znaczną liczbę ludzi wykształconych, żyjących z pracy umysłowej. Już w wieku XIII Sandomierz należał do najwybitniejszych ośrodków kulturalnych kraju, a wielu jego mieszkańców należało

33 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 do elity umysłowej dworów książęcych i biskupich. Duży udział w rozwoju kulturalnym i gospodarczym regionu miały klasztory. Zakonnicy zakładali sady i ogrody, budowali kościoły, tworzyli parafie, kierowali bractwami. Przyczyniali się do rozwoju kultury regionalnej. Na uwagę zasługują fundacje cysterskie (Sulejów, Wąchock, Koprzywnica), franciszkańska w Zawichoście, reformackie w Solcu i Sandomierzu, jezuickie w Sandomierzu. W Opatowie osiedli bernardyni, a kanonicy regularni w Kurozwękach i Bogorii. Obecnie na terenie powiatu sandomierskiego działa 5 Gminnych Ośrodków Kultury (w Zawichoście, Dwikozach, Klimontowie, Łoniowie i Koprzywnicy), świadcząc usługi edukacyjne i kulturalne społecznościom lokalnym, przede wszystkim poprzez pracę z dziećmi i młodzieżą (zajęcia plastyczne, choreograficzno-wokalne, zespoły ludowe, nauka języków obcych). Na terenie miasta Sandomierza ośrodkami działalności kulturalnej są:  Fundacja Kultury Ziemi Sandomierskiej,  Sandomierskie Centrum Kultury,  Biblioteka Diecezjalna,  Ośrodek Promocji Aktywności Kulturalnej SCK,  Kino Starówka,  Centrum Rekreacji MOSiR,  Świetlica „Dworek”,  Chorągiew Rycerstwa Ziemi Sandomierskiej,  Diecezjalne Centrum Kultury, Edukacji i Formacji Chrześcijańskiej „Quo Vadis”,  Muzeum Okręgowe, Biuro Wystaw Artystycznych,  Diecezjalne Muzeum Sztuki Kościelnej,  Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Jednostką kultury finansowaną z budżetu powiatu jest Biuro Wystaw Artystycznych, natomiast Muzeum Okręgowe finansowane jest częściowo z budżetu powiatu. Muzeum posiada w swych zbiorach ponad 16,5 tys. eksponatów. W Zamku i Ratuszu sandomierskim udostępniane są stałe i czasowe ekspozycje. Muzeum przeprowadza badania z zakresu historii, historii sztuki, archeologii, etnografii i literatury. Organizuje konferencje, sesje naukowe, lekcje muzealne, spotkania autorskie, koncerty, prowadzi działalność naukowo- badawczą i wydawniczą. Do stałych form propagujących dorobek kultury regionu i kraju prowadzonych przez Muzeum Okręgowe należą:  Ogólnopolska Nagroda im. Aleksandra Patkowskiego,  Sandomierskie Warsztaty Złotnicze pn. „Krzemień Pasiasty – Kamień Optymizmu”,

34 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 Spotkania z tradycją – cykl imprez propagujących dorobek regionu świętokrzyskiego: – Nasze Sandomierskie kulinaria regionalne (konkurs o srebrną chochlę), – Warsztaty rękodzieła ludowego,  Cykle propagujące dorobek literatury polskiej i światowej, m.in.: – Literackie dziedzictwo Zjednoczonej Europy, – Sandomierskie spotkania z literaturą, – Pomosty kultury – Pomosty literatury. Biuro Wystaw Artystycznych posiada w zbiorach ponad 1.400 eksponatów z dziedziny malarstwa współczesnego, grafiki, rysunku, rzeźby, szkła unikatowego. Organizuje działalność wystawienniczą w Galerii Sztuki Współczesnej. Najważniejsze wydarzenia artystyczne to imprezy organizowane co roku:  „PORÓWNANIA” – wystawa prezentująca dorobek artystyczny środowiska plastycznego związanego z Ziemią Sandomierską i Przegląd Sztuki Współczesnej,  „ALTERNATYWY” – sztuka jako wydarzenie artystyczne – sztuka performance, instalacja, obraz – obiekt, nowe media. BWA prowadzi także działalność wydawniczą i edukacyjną wśród dzieci i młodzieży. Współpracuje z Centrum Sztuki Współczesnej i Galerią Zachęta w Warszawie, Galeriami ASP, ZPAP i innymi ośrodkami kultury w powiecie sandomierskim, a także w Polsce i Europie. W Sandomierzu organizowane są różnorodne imprezy cykliczne. Do najważniejszych z nich należą:  Festiwal „Muzyka w Sandomierzu”,  Wieczory Organowe w Bazylice Katedralnej,  Festiwal Muzyki Wodniackiej SZANTOMIERZ,  cykle etnograficzne: Spotkania z tradycją, np. Śniadanie Wielkanocne,  Turniej Rycerski o Miecz Zawiszy Czarnego z Garbowa,  Festyn „Truskawkowa Niedziela”, Z kolei najważniejszymi imprezami organizowanymi w gminach powiatu są:  w Samborcu – Święto Kwitnącej Jabłoni,  w Dwikozach – Święto Pomidora,  w Obrazowie – Święto Jabłkobrania,  w Klimontowie – Jarmark na Św. Jacka.

35 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Dziedzictwo kulturowe powiatu sandomierskiego – przede wszystkim zabytki kultury materialnej i sakralnej Sandomierza, Zawichostu, Klimontowa i Koprzywnicy – w połączeniu z warunkami krajobrazowymi oraz przyrodniczymi stanowią podstawę do rozwoju turystyki. Główną barierą jest brak właściwej oferty promującej przez cały rok walory turystyczne powiatu sandomierskiego oraz deficyt bazy noclegowej o wysokim standardzie. Ponadto brakuje również pomysłów na wykreowanie produktów markowych, zorientowanych na turystykę kulturową i agroturystykę.

10. SPORT I REKREACJA

Propagowany w dzisiejszych czasach zdrowy styl życia obejmuje m.in. właściwe odżywianie, aktywny wypoczynek oraz uprawianie różnorodnych dyscyplin sportowych. Sport wpływa bowiem nie tylko na kondycję zdrowotną człowieka, ale również na jego cechy charakteru, postawę, relacje z innymi ludźmi, umiejętność współpracy i asertywność. Działalność sportowo-rekreacyjna w skali powiatu skupia się wokół istniejących i nowo powstałych klubów sportowych, ośrodków sportu i rekreacji, obiektów szkolnych i komunalnych oraz terenów zieleni miejskiej. Ciągle postępuje proces poszerzania bazy sportowo-rekreacyjnej o nowe obiekty, które poprawiają infrastrukturę sportową na terenie powiatu. Do ważniejszych należą:  Zespół Basenów Krytych „Błękitna Fala” w Sandomierzu,  Hala Widowiskowo-Sportowa w Sandomierzu,  basen odkryty,  przyszkolne sale gimnastyczne i boiska sportowe,  boiska gminne i wiejskie,  stadion sportowy w Sandomierzu. Dzieci, młodzież i dorośli korzystający z sal gimnastycznych oraz boisk do gier zespołowych mogą rozwijać swoje zainteresowania sportowe dzięki funkcjonującym na terenie powiatu uczniowskim klubom sportowym. Poniższa tabela zawiera dane poszczególnych klubów.

Tabela 21. Uczniowskie kluby sportowe w powiecie w 2012 roku

lp. nazwa klubu sportowego miejscowość 1. Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Chobrzany 2. Uczniowski Klub Sportowy „OLIMPIA KLECZANÓW” Kleczanów 3. Uczniowski Klub Sportowy „PIĄTKA” Sandomierz 36 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

4. Uczniowski Klub Sportowy „TRÓJKA” Sandomierz 5. Uczniowski Klub Sportowy „OLIMPIA” Zawichost 6. Uczniowski Klub Sportowy „SPARTA” Dwikozy 7. Uczniowski Klub Sportowy „JUNIOR” Niedźwice 8. Uczniowski Klub Sportowy Gnieszowice 9. Uczniowski Klub Sportowy „TEMPEST” Radoszki 10. Uczniowski Klub Sportowy „POLONIA” Janowice 11. Uczniowski Klub Sportowy Samborzec 12. Uczniowski Klub Sportowy „ARKA” Koprzywnica 13. Uczniowski Klub Sportowy „BŁĘKIT” Sandomierz 14. Uczniowski Klub Sportowy „NIKOLAS” Łoniów 15. Międzyszkolny Klub Sportowy „FOKA” Sandomierz 16. Parafialny Uczniowski Klub Sportowy „SALVATOR” Sandomierz 17. Uczniowski Klub Sportowy „CZWÓRKA” Sandomierz

Dane Starostwa Powiatowego w Sandomierzu.

Na terenie powiatu sandomierskiego działają także liczne stowarzyszenia kultury fizycznej i związki sportowe:

Tabela 22. Stowarzyszenia i związki sportowe działające na terenie powiatu

lp. nazwa podmiotu miejscowość 1. Powiatowe Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe Sandomierz 2. Powiatowy Szkolny Związek Sportowy Sandomierz 3. Ludowy Klub Sportowy „HURAGAN” Wilczyce 4. Ludowy Klub Sportowy „ZRYW” Zbigniewice 5. Klub Sportowy „POWIŚLE” Zawichost 6. Klub KYOKUSHIN Karate Sandomierz 7. Ludowy Zespół Sportowy „SOKÓŁ” Jachimowice 8. Gminny Klub Sportowy Świniary Świniary 8. Gminny Klub Sportowy Łoniów 10 Stowarzyszenie Sportu i Rekreacji „GAŁKOWICE-OCIN” Gałkowice 11. Miejski Szkolny Związek Sportowy Sandomierz 12. Stowarzyszenie Sportu i Rekreacji Dacharzów 13. Towarzystwo Sportowe „HUTNIK” Sandomierz 14. Sandomierski Klub Kolarski RACE SQUAD Sandomierz

Dane Starostwa Powiatowego w Sandomierzu.

11. TURYSTYKA

Powiat sandomierski posiada ogromne walory przyrodnicze, które wpływają na jego atrakcyjność turystyczną. Wchodzi on skład Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej, rozciągającej się między Pilicą a Wisłą. Południowo-wschodnia część – Wyżyna Sandomierska – to obszar pokryty lessem. Obszar odwadniany jest przez dopływy Wisły: Koprzywiankę i Opatówkę. 37 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

W okolicach Sandomierza Wyżyna Sandomierska opada stromą krawędzią ku Wiśle. Ten północno-wschodni skłon wyżyny to tzw. Góry Pieprzowe (rezerwat przyrody) zbudowane ze skał kambryjskich, których odsłonięcia można obserwować na powierzchni (kwarcyty i łupki kambryjskie). Sam Sandomierz leży w miejscu, gdzie stykają się trzy odrębne obszary: Wyżyna Małopolska, Kotlina Sandomierska i Wyżyna Lubelska (krajobraz tych trzech krain geograficznych można oglądać z tarasu widokowego na Bramie Opatowskiej). Na terenie powiatu sandomierskiego znajdują się liczne miejsca widokowe, m.in. w okolicy Koprzywnicy – panorama zagłębia siarkowego – oraz wiele innych punktów widokowych: na dolinę Wisły, starorzecza i piaszczyste łachy czy zarośla lęgowe będące ostoją ptactwa wodnego. Wszystkie one odpowiednio zagospodarowane mogą stanowić ciekawy element oferty turystycznej. W pobliżu samego Sandomierza znajdują się najsłynniejsze wąwozy lessowe, m.in. Wąwóz Królowej Jadwigi (z bogatą florą) i wąwóz Piszczele (ze znaleziskami archeologicznymi), przez które przebiegają trasy turystyczne. Sandomierz to miasto o ponad 1000-letniej historii, malowniczo położone na krawędzi Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej, opadającej kilkudziesięciometrowymi skarpami do doliny Wisły. Posiada unikatowy na tych obszarach ciepły mikroklimat. Niegdyś siedziba królów i książąt, dziś miasto powiatowe w województwie świętokrzyskim. Stanowi jak gdyby muzeum historyczne i architektoniczne pod gołym niebem, do którego każda z epok coś dodała, pozostawiając ponad 120 budowli zabytkowych wszystkich stylów. W połączeniu z pięknem krajobrazu, wspaniałą, bujną zielenią i malowniczym położeniem na 7 wzgórzach poprzecinanych głębokimi jarami daje to efekt wyjątkowej atrakcyjności turystycznej. Sandomierz zaliczany jest do najcenniejszych, historycznych zespołów urbanistyczno- krajobrazowych w Polsce. Zabytkowa część miasta usytuowana jest na lewym wysokim brzegu Wisły. Do wyjątkowych walorów historyczno-kulturowych i krajobrazowych należą:  Zespół Starego Miasta, w granicach wyznaczonych fragmentami murów średniowiecznych, najpełniej zachowanym zespole staromiejskim,  Wzgórze Staromiejskie, gdzie znajdowała się pierwotna osada miejska,  Stare Przedmieście,  krajobraz Wyżyny Sandomierskiej z rezerwatem Góry Pieprzowe i Wzgórzem Salve Regina,  dawne układy wiejskie na prawym brzegu Wisły. Na terenie Sandomierza działają również muzea, które wzbogacają ofertę turystyczną. Należą do nich:

38 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 Muzeum Okręgowe – Ratusz – ekspozycja stała „Z historii i kultury artystycznej Sandomierza”,  Muzeum Okręgowe – Zamek Królewski. Muzeum Okręgowe posiada ponad 16,5 tys. eksponatów z różnych dziedzin muzealnych. Stale czynne są ekspozycje – „Ziemia sandomierska w pradziejach i w średniowieczu”, „Krzemień pasiasty w biżuterii i obiektach sztuki”, „Kuchnia królewska – Europejskie rzemiosło artystyczne”, „Dawna wieś sandomierska”, „Ciemne ścieżki”,  Muzeum Diecezjalne Sztuki Kościelnej – Muzeum Sztuki Sakralnej posiada szczególnie cenne eksponaty takie jak: gotycki obraz z ok. 1440 r. „Trzy święte”, dzieło Cranacha starszego „Matka Boska z Dzieciątkiem i Św. Katarzyną”, liczącą około 600 eksponatów kolekcję szat liturgicznych, tkanin, rzeźb i portretów oraz malarstwa na szkle,  Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego – udostępnia zbiory związane z dziejami ruchu ludowego. Dziedzictwo kulturowe powiatu sandomierskiego – przede wszystkim zabytki kultury materialnej i sakralnej Sandomierza, Zawichostu, Klimontowa i Koprzywnicy – w połączeniu z warunkami krajobrazowymi oraz przyrodniczymi stanowią podstawę do rozwoju turystyki. Turyści mogą skorzystać z oferty agroturystyki, choć liczba pojedynczych gospodarstw jest niewielka. Dane szczegółowe na temat tych gospodarstw przedstawia poniższa tabela.

Tabela 23. Gospodarstwa agroturystyczne w powiecie w 2012 roku nazwa gospodarstwa adres gospodarstwa Gospodarstwo agroturystyczne Zawisełcze 2, 27-650 Samborzec Gospodarstwo agroturystyczne Rybnica 10, 27-640 Klimontów Gospodarstwo agroturystyczne Obrazów 20, 27-641 Obrazów Gospodarstwo agroturystyczne „Dobrocka Dolina” Dobrocice 1, 27-612 Wilczyce Gospodarstwo agroturystyczne Czyżów Szlachecki 43, 27-630 Zawichost Gospodarstwo agroturystyczne Czyżów Szlachecki 64, 27-630 Zawichost Gospodarstwo agroturystyczne „Na Pogodnej” ul. Pogodna 18, 27-600 Sandomierz Gospodarstwo agroturystyczne Kichary Nowe 46, 27-620 Dwikozy Gospodarstwo agroturystyczne Willa „Dzika Róża” Kamień Łukawski 61, 27-600 Sandomierz zlokalizowana w Górach Pieprzowych Gospodarstwo agroturystyczne Kobierniki 162, 27-600 Sandomierz Gospodarstwo agroturystyczne Złota 2, 27-650 Samborzec Gospodarstwo agroturystyczne ul. Sandomierska 24, 27-630 Zawichost

Dane Starostwa Powiatowego w Sandomierzu.

39 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

12. OCHRONA ZDROWIA

Styl życia i zachowania zdrowotne wpływają w największym stopniu na stan zdrowia ludności. Do czynników zagrażających zdrowiu należą przede wszystkim: mała aktywność fizyczna, nieprawidłowości w sposobie żywienia, palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu, używanie narkotyków, zły stan środowiska naturalnego, niewłaściwe warunki bezpieczeństwa pracy, wypadki drogowe oraz brak powszechnej profilaktyki. Na koniec 2012 roku w powiecie sandomierskim funkcjonowało 18 zakładów opieki zdrowotnej, ponadto na terenie powiatu działało 28 aptek. Poniższa tabela zawiera dane jednostek służby zdrowia w powiecie.

Tabela 24. Jednostki służby zdrowia w powiecie w 2012 roku lp. nazwa i adres placówki gmina Szpital Specjalistyczny Ducha Świętego w Sandomierzu 1. Poradnie Specjalistyczne ul. Schinzla 13, 27-600 Sandomierz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „ZDROWIE” s.c. 2. ul. Rynek 4, 27-600 Sandomierz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „RODZINA” s.c. 3. ul. Armii Krajowej 3, 27-600 Sandomierz Sandomierz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „ESKULAP” s.c. 4. ul. Baczyńskiego 18, 27-600 Sandomierz Centrum Medyczne „ROKITEK” 5. ul. Rokitek 41 A, 27-600 Sandomierz Przychodnia Medycyny Pracy i Medycyny Rodzinnej „MEDICAL” 6. ul. Dobkiewicza 12, 27-600 Sandomierz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „ZDROWIE” 7. ul. Rynek Duży 4 a, 27-630 Zawichost Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Zawichost 8. Wiejski Ośrodek Zdrowia Czyżów Szlachecki 1, 27-630 Zawichost Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 9. ul. Spółdzielcza 9, 27-620 Dwikozy Dwikozy Indywidualna Praktyka Lekarza Rodzinnego 10. Garbów Nowy 31, 27-620 Dwikozy Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 11. Wilczyce Wilczyce 173, 27-612 Wilczyce Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej 12. ul. Sandomierska 61, 27-640 Klimontów Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Gabinet Medycyny Rodzinnej” Klimontów 13. Goźlice 40, 27-640 Klimontów ul. Sandomierska 63, 27-640 Klimontów Niepubliczny Zakład Medycyny Rodzinnej 14. Łoniów Sulisławice 114, 27-670 Łoniów

40 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej 15. Świniary Stare 29, 27-670 Łoniów Gminny Samodzielny Publiczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej 16. w Obrazowie z siedzibą w Świątnikach Obrazów Świątniki 79, 27-641 Obrazów Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „MEDYK” 17. Koprzywnica ul. Szkolna 8, 27-660 Koprzywnica Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 18. Samborzec Samborzec 43, 27-650 Samborzec

Dane Urzędów Gmin i Starostwa Powiatowego w Sandomierzu.

13. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE

Bezpieczeństwu publicznemu zagraża przestępczość, która jest zjawiskiem dynamicznym i, podobnie jak społeczeństwo, podlega rozwojowi. Choć stanowi margines życia społecznego, poprzez swą intensywność i częstotliwość może mieć wpływ na formowanie się postaw i zachowań ludności oraz odciskać dotkliwe piętno na jej funkcjonowaniu. W 2012 roku na terenie powiatu sandomierskiego odnotowano znaczący spadek przestępstw kryminalnych, które w odczuciu społecznym zaliczyć należy do najbardziej uciążliwych. W większości tych przestępstw udało się również zwiększyć lub utrzymać poziom wykrywalności w stosunku do roku poprzedniego. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 25. Postępowania wszczęte w powiecie w 2012 roku kategoria przestępstwa liczba postępowań zabójstwa 1 bójka i pobicie 5 przestępstwa gospodarcze 487 kradzież cudzej rzeczy 149 kradzież samochodu 6 kradzież z włamaniem 55 przestępstwa rozbójnicze 6 uszkodzenie mienia 40 przestępstwa narkotykowe 87 przestępstwa drogowe 412

Dane Komendy Powiatowej Policji w Sandomierzu.

41 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Z ogólnej liczby 1.231przestępstw, 128 zostało popełnionych przez osoby nieletnie. Udział nieletnich w ogólnej liczbie przestępstw wyniósł 6,9%. W liczbie 1.055 podejrzanych, 84 to nieletni sprawcy czynu karalnego, co stanowi blisko 8% ogółu przestępstw. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 26. Przestępczość nieletnich w powiecie w 2012 roku

liczba przestępstw ogółem 1.231 liczba czynów nieletnich 128 udział czynów karalnych w ogóle przestępstw 6,9% liczba osób podejrzanych ogółem 1.055 liczba nieletnich sprawców czynów karalnych 84 udział osób nieletnich w ogóle podejrzanych 7,96%

Dane Komendy Powiatowej Policji w Sandomierzu.

14. POMOC SPOŁECZNA

Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Instytucja ta wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.

14.1. POMOC SPOŁECZNA W GMINACH

Zadania pomocy społecznej w gminach wchodzących w skład powiatu sandomierskiego wykonuje 9 ośrodków pomocy społecznej. Dane szczegółowe na ich temat przedstawia poniższa tabela.

Tabela 27. Ośrodki Pomocy Społecznej w powiecie

lp. nazwa ośrodka adres ośrodka ul. Słowackiego 17a 1. Ośrodek Pomocy Społecznej w Sandomierzu 27-600 Sandomierz ul. Spółdzielcza 15, 2. Ośrodek Pomocy Społecznej w Dwikozach 27-620 Dwikozy ul. Krakowska 4, 3. Ośrodek Pomocy Społecznej w Klimontowie 27-640 Klimontów ul.11 Listopada 88, 4. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Koprzywnicy 27-660 Koprzywnica 5. Ośrodek Pomocy Społecznej w Łoniowie 27-670 Łoniów 56

42 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

6. Ośrodek Pomocy Społecznej w Obrazowie 27-641 Obrazów 121 7. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Samborcu 27-650 Samborzec 43 8. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wilczycach 27-612 Wilczyce 174 ul. Żeromskiego 50, 9. Ośrodek Pomocy Społecznej w Zawichoście 27-630 Zawichost

Dane ośrodków pomocy społecznej w powiecie sandomierskim.

Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące stanu zatrudnienia w poszczególnych ośrodkach.

Tabela 28. Stan zatrudnienia w OPS-ach w powiecie na koniec 2012 roku

liczba mieszkańców liczba pracowników liczba pracowników przypadająca lp. nazwa jednostki ogółem socjalnych na 1 pracownika socjalnego 1. Sandomierz 52 13 1.914 2. Dwikozy 14 4 2.282 3. Klimontów 8 3 2.861 4. Koprzywnica 13 6 1.169 5. Łoniów 8 3 2.502 6. Obrazów 13 2 3.034 7. Samborzec 12 5 1.762 8. Wilczyce 8 3 1.283 9. Zawichost 9 3 1.569

Dane ośrodków pomocy społecznej w powiecie sandomierskim.

Na koniec 2012 roku zapis ustawy o pomocy społecznej nakładający obowiązek zatrudnienia 1 pracownika socjalnego na 2 tysiące mieszkańców, nie mniej jednak niż 3 pracowników był spełniony w Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Koprzywnicy (1.169), Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Wilczycach (1.283), Ośrodku Pomocy Społecznej w Zawichoście (1.569), Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Samborcu (1.762) oraz Ośrodku Pomocy Społecznej w Sandomierzu (1.914). Najbliżej spełnienia tego wskaźnika był Ośrodek Pomocy Społecznej w Dwikozach (2.282), a najgorzej sytuacja wyglądała w Ośrodkach Pomocy Społecznej w Obrazowie (3.034), Klimontowie (2.861) i Łoniowie (2.502). Ośrodki Pomocy Społecznej realizują zadania wynikające z kilkunastu ustaw, wśród których zasadniczą stanowi ustawa o pomocy społecznej. Prawo do wsparcia udzielanego na jej podstawie mają osoby i rodziny, które spełniają kryterium dochodowe. Obecnie jest ono ustalone na poziomie 542 zł miesięcznie w przypadku osoby samotnie gospodarującej i 456 zł

43 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 na osobę w rodzinie. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące kwot wydatkowanych przez Ośrodki Pomocy Społecznej na pomoc społeczną w 2012 roku.

Tabela 29. Środki finansowe wydatkowane przez OPS-y na pomoc społeczną w 2012 roku

wysokość wydatków na pomoc wysokość wydatków na zadania lp. nazwa jednostki społeczną w gminie ogółem własne(w zł) (w zł) 1. Sandomierz 1.612.875 1.573.275 2. Dwikozy 673.698 653.898 3. Klimontów 672.246 672.246 4. Koprzywnica 570.496 546.596 5. Łoniów 751.559 725.159 6. Obrazów 353.768 330.212 7. Samborzec 895.583 849.383 8. Wilczyce 402.447 402.447 9. Zawichost 686.461 640.262

Dane ośrodków pomocy społecznej w powiecie sandomierskim

Wielkość środków finansowych przeznaczanych na pomoc społeczną stanowi wypadkową różnych czynników. Częściowo wynika ona z zamożności jednostki samorządu terytorialnego, która może wyasygnować mniej lub więcej pieniędzy na wsparcie ludności, a częściowo jest odzwierciedleniem istniejącego ubóstwa mieszkańców i związanych z nim realnych potrzeb. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące liczby mieszkańców poszczególnych gmin powiatu sandomierskiego objętych przez OPS-y wsparciem z zakresu pomocy społecznej w 2012 roku.

Tabela 31. Beneficjenci pomocy społecznej w gminach powiatu w 2012 roku

liczba osób, którym decyzją liczba osób lp. nazwa jednostki liczba rodzin przyznano w rodzinach świadczenie 1. Sandomierz 1.019 627 1.501 2. Dwikozy 615 384 1.274 3. Klimontów 874 490 1.725 4. Koprzywnica 491 426 1.584 5. Łoniów 768 493 1.627 6. Obrazów 604 254 973 7. Samborzec 1.253 735 2.562 8. Wilczyce 246 248 889 9. Zawichost 387 331 885

Dane ośrodków pomocy społecznej w powiecie sandomierskim.

44 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Liczba beneficjentów OPS-ów w poszczególnych gminach powiatu sandomierskiego była podobnie zróżnicowana, jak wielkość środków finansowych przeznaczanych na pomoc społeczną. Najwięcej osób korzystających ze wsparcia w 2012 roku odnotowano w gminie Samborzec – 2.562 osoby w rodzinach. Generalnie liczba mieszkańców powiatu sandomierskiego objętych pomocą społeczną w 2012 roku wyniosła 13.020 (liczba osób w rodzinach). Zasadnicze powody korzystania ze wsparcia OPS-ów przedstawia poniższa tabela.

Tabela 31. Najczęstsze powody przyznawania pomocy społecznej w gminach powiatu w 2012 roku powód liczba osób w rodzinach objętych pomocą społeczną przyznania w poszczególnych gminach powiatu w 2012 roku pomocy Sandomierz Dwikozy Klimontów Koprzywnica Łoniów Obrazów Samborzec Wilczyce Zawichost ogółem ubóstwo 531 464 1.047 202 450 468 773 536 12 4.483 potrzeba ochrony 211 278 476 60 0 391 49 0 64 1.529 macierzyństwa bezrobocie 892 485 745 649 299 374 699 255 433 4.831 niepełno- 674 193 172 121 93 148 96 166 254 1.917 sprawność długotrwała lub ciężka 808 300 510 201 263 299 1.203 145 371 4.100 choroba bezradność w sprawach 532 107 355 167 59 82 278 268 40 1.888 opiek.-wych. przemoc 27 0 0 0 49 23 79 18 0 196 w rodzinie alkoholizm 99 0 2 34 13 51 98 103 30 430 zdarzenie 0 232 35 0 1 1 32 1 0 302 losowe

Dane ośrodków pomocy społecznej w powiecie sandomierskim.

Najczęstszymi przyczynami przyznawania pomocy społecznej w gminach powiatu sandomierskiego w 2012 roku były bezrobocie, ubóstwo oraz długotrwała lub ciężka choroba. Liczba osób w rodzinach objętych wsparciem z tych powodów wyniosła odpowiednio 4.831, 4.483 i 4.100. Bezrobocie stanowiło główną przyczynę udzielania pomocy w mieście Sandomierz oraz w gminach Dwikozy, Koprzywnica i Zawichost, a ubóstwo w gminach Klimontów, Łoniów, Obrazów i Wilczyce. Z kolei w gminie Samborzec najważniejszą przyczyną przyznawania pomocy była długotrwała lub ciężka choroba. Kolejne ważne powody przyznawania pomocy w gminach powiatu sandomierskiego to: niepełnosprawność (1.917 osób w rodzinach), bezradność w sprawach opiekuńczo-

45 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 wychowawczych (1.888 osób w rodzinach) oraz potrzeba ochrony macierzyństwa (1.529 osób w rodzinach). Powody przyznania pomocy społecznej w gminie wpływały na formę wsparcia udzielanego przez ośrodki pomocy społecznej. Najczęściej były to: zasiłki okresowe, zasiłki stałe, zasiłki celowe i w naturze, posiłek, którym obejmowano głównie dzieci, oraz usługi opiekuńcze.

Infrastruktura socjalna w gminach

Pomoc społeczna polega m.in. na prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej. Składają się na nią zarówno jednostki środowiskowe, jak i instytucjonalne. Te, które obok Ośrodków Pomocy Społecznej funkcjonują w gminach wchodzących w skład powiatu sandomierskiego przedstawiają poniżej zamieszczone karty zasobów, które zawierają szczegółową informację na temat tych jednostek.

Świetlica Socjoterapeutyczna „Bajka” w Sandomierzu ul. Portowa 24, Sandomierz. Podmiot prowadzący jednostkę Ośrodek Pomocy Społecznej w Sandomierzu. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  prowadzenie zajęć socjoterapeutycznych,  praca z dzieckiem w kontakcie grupowym, indywidualnym według potrzeb,  pomoc w nauce,  pomoc w kryzysach szkolnych, rodzinnych i osobistych,  organizowanie zabaw i gier ruchowych, organizowanie czasu wolnego,  rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań, zamiłowań i uzdolnień oraz organizowanie zajęć w tym zakresie,  współdziałanie z rodziną dziecka,  realizacja zajęć profilaktycznych z zakresu uzależnień, agresji i przemocy,  prowadzenie diagnozy problemowej dziecka,  udzielanie pomocy w sytuacjach kryzysowych: szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych, osobistych,  kształtowanie nawyków życia codziennego,  rozwijanie samodzielności i społecznej aktywności,

46 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 kształtowanie nawyków higieny osobistej oraz dbałości o zachowanie zdrowia,  prowadzenie dokumentacji pracy z dzieckiem. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Świetlica udziela wsparcia i pomocy dzieciom zagrożonym demoralizacją, uzależnieniami, dzieciom wychowującym się w warunkach niekorzystnych dla ich rozwoju. W 2012 roku wsparciem zostało objętych 45 wychowanków. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby)  dostosowanie świetlicy do ustawowych standardów placówek wsparcia dziennego,  tworzenie i realizacja programów profilaktycznych, wychowawczo-edukacyjnych, opiekuńczo-wychowawczych.

Świetlica Socjoterapeutyczna „Przystań” w Sandomierzu ul. Słowackiego 15, Sandomierz. Podmiot prowadzący jednostkę Ośrodek Pomocy Społecznej w Sandomierzu. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  prowadzenie zajęć socjoterapeutycznych,  praca z dzieckiem w kontakcie grupowym, indywidualnym według potrzeb,  pomoc w nauce,  pomoc w kryzysach szkolnych, rodzinnych i osobistych,  organizowanie zabaw i gier ruchowych, organizowanie czasu wolnego,  rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań, zamiłowań i uzdolnień oraz organizowanie zajęć w tym zakresie,  współdziałanie z rodziną dziecka,  realizacja zajęć profilaktycznych z zakresu uzależnień, agresji i przemocy,  prowadzenie diagnozy problemowej dziecka,  udzielanie pomocy w sytuacjach kryzysowych: szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych, osobistych,  kształtowanie nawyków życia codziennego,  rozwijanie samodzielności i społecznej aktywności,  kształtowanie nawyków higieny osobistej oraz dbałości o zachowanie zdrowia,  prowadzenie dokumentacji pracy z dzieckiem.

47 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Świetlica udziela wsparcia i pomocy dzieciom zagrożonym demoralizacją, uzależnieniami, dzieciom wychowującym się w warunkach niekorzystnych dla ich rozwoju. W 2012 roku wsparciem zostało objętych 47 wychowanków Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby)  dostosowanie świetlicy do ustawowych standardów placówek wsparcia dziennego,  tworzenie i realizacja programów profilaktycznych, wychowawczo-edukacyjnych, opiekuńczo-wychowawczych, mających na celu: edukację, wspomaganie rozwoju dziecka, budowanie poczucia własnej wartości, rozwijanie pozytywnych sposobów wyrażania uczuć, rozwijanie aktywności społecznej, pogłębianie samoświadomości, budowanie pozytywnego obrazu siebie oraz podnoszenie poczucia własnej wartości.

Środowiskowy Dom Samopomocy w Sandomierzu ul. Katedralna 5, 27-600 Sandomierz. Podmiot prowadzący jednostkę Ośrodek Pomocy Społecznej w Sandomierzu. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  trening funkcjonowania w życiu codziennym, w tym trening dbałości o wygląd zewnętrzny, nauki higieny, trening kulinarny oraz umiejętności praktycznego gospodarowania własnymi środkami finansowymi,  trening umiejętności interpersonalnych i rozwiązywania problemów praktycznych, w tym: kształtowania pozytywnych relacji z osobami bliskimi, sąsiadami, z innymi osobami w czasie zakupów, w środkach komunikacji publicznej, w urzędach, w instytucjach kultury,  trening umiejętności spędzania czasu wolnego, w tym rozwijanie zainteresowań literaturą, audycjami radiowymi, telewizyjnymi, Internetem, udział w spotkaniach towarzyskich i kulturalnych,  pomoc w załatwianiu spraw urzędowych, pomoc w dostępie do świadczeń zdrowotnych,  poradnictwo psychologiczne,  terapia ruchowa, w tym zajęcia sportowe, rekreacja i turystyka. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Osoby przewlekle psychicznie chore oraz osoby z niepełnosprawnością intelektualną.

48 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Środowiskowy Dom Samopomocy w Kleczanowie Kleczanów 91 a, 27-641 Obrazów. Podmiot prowadzący jednostkę Sandomierskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Upośledzeniem Umysłowym. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  niesienie pomocy osobom niepełnosprawnym intelektualnie,  zaspokojenie ich potrzeb w zakresie edukacji, rehabilitacji, szkolenia zawodowego,  przygotowanie osób z upośledzeniem umysłowym do podjęcia pracy,  udzielanie wsparcia poprzez doradztwo osobom chorym i ich rodzinom. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.)  typ A – dla osób przewlekle psychicznie chorych,  typ B – dla osób niepełnosprawnych intelektualnie. W 2012 roku wsparciem objęto 23-24 osoby. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby)  zatrudnienie większej liczby pracowników,  zwiększenie zasobów finansowych.

Środowiskowy Dom Samopomocy w Zawichoście ul. Szkolna 8, 27-630 Zawichost. Podmiot prowadzący jednostkę Gmina Zawichost. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  wsparcie psychologiczne i terapeutyczne,  zapewnienie opieki lekarskiej i pielęgniarskiej,  rehabilitacja społeczna i zawodowa,  stworzenie warunków do nabycia umiejętności wykonywania podstawowych czynności życia codziennego oraz realizacja zadań życiowych,  umożliwienie terapii zajęciowej: indywidualnej, grupowej, grupa wsparcia. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.)  osoby z gminy Zawichost i gmin ościennych,  osoby z chorobą psychiczną i niepełnosprawne intelektualnie.

49 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Liczba klientów z chorobą psychiczną w 2012 roku – 13. Liczba klientów z niepełnosprawnością intelektualną –11. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby) Nowy samochód do dowozu osób do ŚDS

Środowiskowy Dom Samopomocy Fundacji La Zebra w Krzcinie Krzcin 7, 27-660 Koprzywnica Podmiot prowadzący jednostkę Fundacja La Zebra, ul. Nadmłynówka 117, 34-400 Nowy Targ. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  stwarzanie warunków do nabycia umiejętności wykonywania podstawowych czynności życia codziennego, doskonalenia już nabytych oraz realizacji zadań życiowych,  wsparcie psychologiczne i terapeutyczne,  terapia zajęciowa, indywidualna i grupowa,  wsparcie i pomoc w rozwiązywaniu problemów socjalnych i życiowych,  zaspokajanie potrzeb, które wpływają na rozwój psychiczny, bezpieczeństwo, dbałość o higienę, odżywianie, ruch, odpoczynek, poczucie godności osobistej, kontaktu emocjonalnego, sensu życia,  umożliwienie dostępu do kultury, oświaty i rekreacji. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Osoby przewlekle psychicznie chore i niepełnosprawne intelektualnie obojga płci. W 2012 roku skierowanych było 28 pensjonariuszy. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby)  rekultywacja i zagospodarowanie terenu,  remont budynku i docieplenie,  doposażenie placówki,  uruchomienie dodatkowych miejsc,  uruchomienie miejsc dla Klubowiczów.

Warsztat Terapii Zajęciowej w Piotrowicach Piotrowice 18, 27-630 Zawichost. Podmiot prowadzący jednostkę Ośrodek Pomocy Społecznej w Zawichoście.

50 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Zakres usług oferowanych przez jednostkę  prowadzone są: rehabilitacja psychospołeczna, trening zaradności osobistej oraz samodzielności, terapia zajęciowa, rehabilitacja lecznicza, pomoc psychologiczna,  organizowanie wyjazdów integracyjnych i kulturalnych. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Osoby niepełnosprawne psychicznie, intelektualnie i fizycznie, kobiety i mężczyźni w wieku od 18 lat, mieszkańcy powiatu sandomierskiego, opatowskiego i kraśnickiego. Liczba osób objętych wsparciem w 2012 roku: 66. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby)  niezbędne są kolejne remonty budynków i większe nakłady finansowe,  wymiana samochodu do transportu pensjonariuszy.

Warsztat Terapii Zajęciowej w Śmiechowicach Śmiechowice 99, 27-650 Samborzec. Podmiot prowadzący jednostkę Gmina Samborzec. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych oraz terapia zajęciowa,  rehabilitacja psychologiczna,  poprawa sprawności ruchowej, a przez to uzyskanie niezależności w zaspokajaniu potrzeb życiowych, przygotowanie do życia w środowisku społecznym,  opanowanie czynności przysposabiających do pracy, rozwijanie podstawowych oraz specjalistycznych umiejętności zawodowych. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Osoby niepełnosprawne od 18 roku życia z upośledzeniem umysłowym, chorobami psychicznymi, dysfunkcją narządów ruchu, chorobami sprzężonymi w stopniu umiarkowanym lub znacznym ze wskazaniem do udziału w terapii zajęciowej. Liczba osób objętych wsparciem w 2012 r.: Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby)  poprawa sytuacji finansowej i materialnej,  wymiana środka transportu,  wymiana zużytego sprzętu.

51 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Schronisko dla Bezdomnych Mężczyzn w Sandomierzu ul. Trześniowska 13, 27- 600 Sandomierz. Podmiot prowadzący jednostkę Caritas Diecezji Sandomierskiej. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  miejsce noclegowe dla mężczyzn,  całodzienne wyżywienie. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Oferta skierowana jest do bezdomnych mężczyzn. W 2012 roku z pomocy korzystało około 50 mężczyzn. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby) Główne potrzeby to: żywność oraz środki czystości.

14.2. POMOC SPOŁECZNA W POWIECIE

Pomoc społeczną o charakterze powiatowym realizuje Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu. Poza zadaniami z zakresu pomocy społecznej i rozwoju pieczy zastępczej jednostka ta wykonuje zadania z zakresu rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych oraz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, a także sprawuje nadzór nad powiatowymi jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej. Na koniec 2012 roku kadrę PCPR-u stanowiło 15 osób. Dane szczegółowe na temat stanu zatrudnienia w Centrum przedstawia poniższa tabela.

Tabela 32. Stan zatrudnienia w PCPR-ze na koniec 2012 roku rodzaj stanowiska liczba osób dyrektor 1 pracownicy socjalni 2 starszy specjalista pracy z rodziną 1 specjalista pracy z rodziną 1 główny specjalista 1 konsultant 1 aspirant pracy socjalnej 1 pozostali pracownicy 7

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

52 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Na koniec 2012 roku wykształcenie wyższe kierunkowe posiadało 14 pracowników PCPR-u. Jedna osoba legitymowała się wykształceniem średnim kierunkowym, jedna osoba miała ukończoną specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej, jedna osoba posiadały I stopień specjalizacji w zawodzie pracownika socjalnego, a dwie osoby posiadały II stopień specjalizacji w zawodzie pracownika socjalnego. Dodatkowo jedna osoba była w trakcie realizacji I stopnia specjalizacji. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące kwot wydatkowanych przez PCPR na realizację zadań w latach 2010-2012.

Tabela 33. Środki finansowe wydatkowane przez PCPR na realizację zadań w latach 2010-2012

wielkość wydatków (w zł) w latach wielkość wydatków 2010 r. 2011 r. 2012 r. wielkość wydatków ogółem 9 741 827 10 266 249 12 567 329 w tym wielkość środków z PFRON-u 3.227.098 zł 3.251.022 zł 3.754.240 zł

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

Wysokość kwot przeznaczonych przez PCPR na wykonanie zadań w latach 2010-2012 zwiększała się z roku na rok (z 9.741.827 zł w 2010 r. do 12.567.329 zł w 2012 r.). Wpływ na taki stan rzeczy miało zwiększanie kwot wydatkowanych na zadania własne powiatu (6.174.404 zł w 2010 r., 6.504.075 zł w 2011 r., 6.802.489 zł w 2012 r..). Warto przy tym podkreślić, iż z roku na rok rosła również wielkość środków otrzymanych z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (z 3.227.098 zł w 2010 r. do 3.754.240 zł w 2012 r.).

Dziecko pozbawione opieki rodziny i usamodzielniane

Dzieciom pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej zapewnia się pieczę zastępczą w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, natomiast osobom opuszczającym, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną, a także dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolno- wychowawczy i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, specjalne ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę lub młodzieżowe ośrodki

53 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 wychowawcze udzielana jest pomoc mająca na celu życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem. Rodzina zastępcza zapewnia dziecku opiekę, wychowanie i możliwości rozwoju odpowiednie do jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju. Przyjęcie dziecka do rodziny przez małżeństwo lub osobę samotną następuje najczęściej bez zrywania więzi z rodziną biologiczną dziecka. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej ustaje natomiast z mocy prawa w momencie osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości (wychowankowie mają również możliwość pozostania w rodzinie do czasu ukończenia szkoły, którą rozpoczęli przed osiągnięciem pełnoletniości). Dane szczegółowe na temat typów rodzin zastępczych funkcjonujących w powiecie w analizowanym okresie przedstawia poniższa tabela. W 2012 roku na rodziny zastępcze w powiecie sandomierskim przeznaczono większe środki finansowe niż w latach 2010-2011. Dane szczegółowe przedstawia poniższa tabela:

Tabela 34. Środki finansowe przeznaczone na rodziny zastępcze w powiecie w latach 2010-2012

wysokość środków ogółem w poszczególnych latach 2010 r. 2011 r. 2012 r. 1.222.646 zł 1.221.757 zł 1.445.055 zł

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

Dane szczegółowe na temat typów rodzin zastępczych funkcjonujących w powiecie w analizowanym okresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 35. Rodziny zastępcze w powiecie w latach 2010-2012

liczba dzieci liczba rodzin umieszczonych typ rodziny zastępczej w rodzinach 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. rodzina spokrewniona z dzieckiem 58 66 49 75 83 63 rodzina niespokrewniona z dzieckiem 5 6 13 9 12 19 (od 2012 roku rodziny niezawodowe) rodziny zawodowe niespokrewnione z dzieckiem o charakterze pogotowia 1 – – 6 – – rodzinnego rodziny zawodowe specjalistyczne – – 1 – – 6 liczba rodzin i dzieci w rodzinach ogółem 64 72 63 90 95 88

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

W latach 2010-2012 liczba rodzin zastępczych w powiecie sandomierskim wahała się odpowiednio (z 64 poprzez 72 do 63). Liczba umieszczanych w nich dzieci również ulegała

54 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 wahaniom (z 90 poprzez 95 do 88). Wśród rodzin zastępczych dominowały rodziny spokrewnione z dzieckiem (mają one pierwszeństwo przy doborze rodziny dla dziecka), znacznie mniej funkcjonowało natomiast rodzin, które nie były spokrewnione z dzieckiem. Warto dodać, że od 2012 roku opiekę dzieciom jej pozbawionym zapewniają rodziny niezawodowe, które zastąpiły rodziny niespokrewnione z dzieckiem. Dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej zapewnia się również opiekę i wychowanie w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu interwencyjnego, rodzinnego i socjalizacyjnego. Dziecko może zostać umieszczone zarówno w placówce opiekuńczo-wychowawczej właściwej dla jego miejsca zamieszkania, jak również działającej w innym powiecie. W tym drugim wypadku powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka ponosi wydatki na jego utrzymanie na podstawie porozumienia zawartego z powiatem prowadzącym placówkę. Dane szczegółowe dotyczące dzieci z powiatu sandomierskiego umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w latach 2010-2012 przedstawia poniższa tabela.

Tabela 36. Dzieci z powiatu umieszczone w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba dzieci umieszczonych w placówkach w powiecie 37 34 43 liczba dzieci umieszczonych w placówkach poza powiatem 3 4 1 liczba dzieci ogółem 40 38 44

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

W latach 2010-2012 liczba dzieci z powiatu sandomierskiego umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych była na podobnym poziomie (40 w 2010 r., 38 w 2011 r., 44 w 2012 r.). Większość dzieci umieszczana była w placówkach funkcjonujących na terenie powiatu sandomierskiego. Jak już wspomniano, pełnoletnim wychowankom rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych udzielana jest pomoc mająca na celu życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem. Wsparcie to polega na: pracy socjalnej, wyznaczeniu opiekuna osoby usamodzielniającej się, opracowaniu indywidualnego programu usamodzielnienia, udzieleniu pomocy w znalezieniu zatrudnienia, przyznaniu pomocy na usamodzielnienie, na kontynuowanie nauki, na zagospodarowanie, udzieleniu pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych oraz zapewnieniu mieszkania chronionego dla pełnoletnich wychowanków opuszczających rodziny zastępcze lub placówki opiekuńczo-wychowawcze, którzy z różnych względów nie mogą powrócić do domów rodzinnych. Dane szczegółowe 55 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 dotyczące dzieci usamodzielnianych z powiatu sandomierskiego w latach 2010-2012 przedstawia poniższa tabela.

Tabela 37. Dzieci usamodzielniane w powiecie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba dzieci usamodzielnianych z rodzin zastępczych 3 6 11 liczba dzieci usamodzielnianych z placówek opiekuńczo- 5 5 3 wychowawczych liczba dzieci ogółem 8 11 14

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

W latach 2010-2012 liczba dzieci usamodzielnianych sukcesywnie zwiększała się (z 8 w 2010 r. do 14 w 2012 r.). Wysokość środków przeznaczonych na pomoc dzieciom usamodzielnianym rosła w poszczególnych latach (14.823 zł w 2010 r., 27.999 zł. w 2011 r., 47.769 zł w 2012 r.). Poniższa tabela przedstawia dane szczegółowe dotyczące form wsparcia udzielonego dzieciom usamodzielnianym w latach 2010-2012.

Tabela 38. Formy wsparcia udzielonego dzieciom usamodzielnianym w powiecie w latach 2010- 2012

liczba dzieci usamodzielnianych w formy pomocy latach 2010 r. 2011 r. 2012 r. pomoc pieniężna na usamodzielnienie 8 11 14 pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki 33 21 26 pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków 0 0 0 mieszkaniowych pomoc w uzyskaniu zatrudnienia 0 15 0 pomoc pieniężna na zagospodarowanie w formie rzeczowej 3 6 13

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Sandomierzu.

Najczęstszą formą wsparcia udzieloną dzieciom usamodzielnianym w powiecie sandomierskim w latach 2010-2012 była pomoc pieniężną na kontynuowanie nauki. Liczba dzieci nią objętych ulegała wahaniom (33 w 2010 r., 21 w 2011 r. 26 w 2012 r.). Istotne formy wsparcia stanowiły również: pomoc pieniężna na usamodzielnienie, którą z roku na rok obejmowano coraz większą liczbę osób (z 8 w 2010 r. do 14 w 2012 r.), a także pomoc pieniężna na zagospodarowanie w formie rzeczowej (3 w 2010 r.. 6 w 2011 r., 13 w 2012 r.). Pomoc w uzyskaniu zatrudnienia została udzielona 15 dzieciom w 2011 r.

56 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Całodobowa opieka w Domach Pomocy Społecznej

Osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącym samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domach pomocy społecznej. Jednostki te dzielą się na domy dla osób w podeszłym wieku, przewlekle somatycznie chorych, przewlekle psychicznie chorych, dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie, dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie oraz osób niepełnosprawnych fizycznie. Prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób należy do zadań powiatu. Dane dotyczące osób z powiatu sandomierskiego skierowanych do domów pomocy społecznej oraz przebywających w domach pomocy społecznej w latach 2010-2012 przedstawiają poniższe tabele.

Tabela 39. Osoby z powiatu skierowane do DPS-ów w latach 2010-2012

liczba osób skierowanych do DPS-ów w latach rodzaj domu pomocy społecznej 2010 r. 2011 r. 2012 r. dla osób w podeszłym wieku 46 25 43 dla osób przewlekle somatycznie chorych dla osób przewlekle psychicznie chorych – – – dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie – – – dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie – – – dla osób niepełnosprawnych fizycznie – – – ogółem 46 25 43

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

W latach 2010-2012 liczba mieszkańców powiatu sandomierskiego wymagających całodobowej opieki, którzy kierowani byli do domów pomocy społecznej dla osób w podeszłym wieku i przewlekle somatycznie chorych ulegała wahaniom (46 w 2010 r., 25 w 2011 r., 43 w 2012 r.).

Tabela 40. Osoby z powiatu przebywające w DPS-ach w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób przebywających w DPS-ach 102 106 109

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

57 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

W latach 2010-2012 liczba osób z powiatu przebywających w domach pomocy społecznej zwiększała się z roku na rok (ze 102 w 2010 r. do 109 w 2012 r.). W uzupełnieniu powyższych danych należy odnotować, iż w powiecie funkcjonują trzy Środowiskowe Domy Samopomocy w Kleczanowie, Zawichoście i Sandomierzu, do których, latach 2010-2012 skierowano odpowiednio 35, 39 i 40 osób.

Infrastruktura socjalna w powiecie

Na infrastrukturę socjalną prowadzoną przez powiat sandomierski lub organizacje pozarządowe, którym samorząd powiatowy zlecił prowadzenie jednostki, składają się, obok Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu, następujące instytucje:

Dom Pomocy Społecznej w Sandomierzu ul. Czyżewskiego 1, 27-600 Sandomierz. Podmiot prowadzący jednostkę Powiat sandomierski. Zakres usług oferowanych przez jednostkę Świadczenie osobom wymagającym całodobowej opieki usług: bytowych, opiekuńczych, zdrowotnych, wspomagających w formach i w zakresie wynikającym z ich potrzeb objętych indywidualnym planem wsparcia. Dom funkcjonuje w sposób zapewniający właściwy zakres usług, zgodny ze standardami określonymi dla tego typu domu oraz w oparciu o indywidualne potrzeby mieszkańca. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Dom jest placówką stacjonarną przeznaczoną dla osób w podeszłym wieku (90 miejsc) i przewlekle somatycznie chorych (20 miejsc). Średnia liczba mieszkańców w 2012 roku wyniosła 99 osób. Liczba mieszkańców na koniec 2012 roku wyniosła 105 osób, w tym przyjętych na starych zasadach 35 osób, a na nowych zasadach 70 osób. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby) Dom jest w trakcie realizacji projektu w ramach szwajcarsko-polskiego programu współpracy dotyczącego poszerzenia swojej oferty o lokale aktywizujące oraz wprowadzenia nowych form terapii zajęciowej i rehabilitacji.

58 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Dom Pomocy Społecznej „Sadyba” w Skwirzowej Skwirzowa 38, 27-670 Łoniów Podmiot prowadzący jednostkę Fundacja Sadyba, ul. Klimczoka 80, 43-560 Bystra (na częściowe zlecenie powiatu sandomierskiego). Zakres usług oferowanych przez jednostkę  całodobowa opieka dla osób w podeszłym wieku, przewlekle somatycznie chorych,  całodobowe wyżywienie, opieka pielęgniarska, rehabilitacja i terapia zajęciowa. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Kobiety i mężczyźni – liczba docelowa: 46. W 2012 roku z pobytu stałego lub czasowego skorzystało 71 osób. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby) Pełne wykorzystanie 46 miejsc oraz rozwój bazy rehabilitacyjnej.

Domy dla Dzieci i Młodzieży w Łoniowie Łoniów 121, 27-670 Łoniów. Podmiot prowadzący jednostkę Powiat sandomierski. Zakres usług oferowanych przez jednostkę Placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego i interwencyjnego, zapewniająca całodobową opiekę wychowawczą. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.)  dzieci i młodzież w wieku szkolnym oraz młodsze (w wyjątkowych przypadkach), Liczba miejsc socjalizacyjnych i interwencyjnych: odpowiednio 30 i 10. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby)  wspieranie indywidualnej i specjalistycznej pracy opiekuńczo-wychowawczej prowadzonej w innowacyjnej formie,  zagospodarowanie terenu wokół placówki (plac zabaw) oraz organizacja otwartych imprez dla dzieci z Łoniowa i okolic celem integracji placówki ze środowiskiem lokalnym.

59 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Warsztat Terapii Zajęciowej przy stowarzyszeniu „Integracja” w Sandomierzu ul. Jakubowskiego 5, 27-600 Sandomierz. Podmiot prowadzący jednostkę Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym w Zatrudnieniu, Rehabilitacji i Rewalidacji „Integracja”. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych,  integracja osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.) Osoby niepełnosprawne z orzeczonym stopniem niepełnosprawności Liczba osób objętych wsparciem w 2012 roku: 45 osób. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby) Remont pomieszczeń i wymiana zużytego sprzętu i urządzeń.

Warsztat Terapii Zajęciowej „Tratwa” w Sandomierzu ul. Zawichojska 13, 27-600 Sandomierz. Podmiot prowadzący jednostkę Stowarzyszenie Na Rzecz Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Tratwa”. Zakres usług oferowanych przez jednostkę  ochrona interesów i praw osób niepełnosprawnych,  pomoc osobom niepełnosprawnym w uzyskaniu kwalifikacji, podjęciu zatrudnienia, rehabilitacji zawodowej, zdrowotnej i społecznej oraz rozwiązywaniu problemów życiowych,  pomoc w zaopatrzeniu w sprzęt i usługi rehabilitacyjne,  pomoc i tworzenie rozwiązań wspomagających integrację osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Do kogo skierowana jest oferta jednostki (kategorie i liczba klientów objętych wsparciem w 2012 r.)  osoby niepełnosprawne,  osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Liczba osób objętych wsparciem w 2012 r.: 45 osób. Propozycje w zakresie rozwoju placówki (potrzeby) Utworzenie spółdzielni socjalnej oraz zakładu aktywizacji zawodowej.

60 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Dzieci i młodzież z terenów powiatu sandomierskiego objęte są wsparciem Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Sandomierzu. Poradnia wspomaga wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży, efektywność uczenia się, nabywania i rozwijania umiejętności negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów. Do innych zadań Poradni należy m.in.: wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju dziecka od urodzenia do 7 roku życia, udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej, profilaktyka uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, terapia zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych, pomoc uczniom w dokonywaniu wyboru kierunku kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej, prowadzenie edukacji prozdrowotnej wśród uczniów, rodziców i nauczycieli, pomoc rodzicom i nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu potencjalnych możliwości oraz mocnych stron uczniów, wspomaganie wychowawczej i edukacyjnej funkcji zarówno rodziny jak i szkoły. W roku szkolnym 2011/2012 w zakresie działalności diagnostycznej Poradnia przeprowadziła 926 diagnoz psychologicznych, 832 diagnozy pedagogiczne i 577 diagnoz logopedycznych. Ponadto Poradnia wydała 267 orzeczeń, wśród których 174 dotyczyły potrzeby kształcenia specjalnego, a 93 potrzeby indywidulanego nauczania, oraz 13 opinii o wczesnym wspomaganiu rozwoju dziecka. W analizowanym roku w Poradni przebadano ogółem 1.750 osób, przeprowadzono 170 zajęć z zakresu rewalidacji indywidualnej, a terapią psychologiczną i logopedyczną objęto odpowiednio 102 i 77 dzieci i młodzieży. Z zakresu poradnictwa zawodowego przeprowadzono 168 badań pomagających w wyborze szkoły bądź kierunku studiów oraz udzielano porad zawodowych. W uzupełnieniu powyższych danych warto dodać, iż mieszkańcy powiatu sandomierskiego są również objęci wsparciem instytucji spoza powiatu. Należy do nich Centrum Wsparcia i Rehabilitacji Społecznej – Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gorzycach (ul. 11 Listopada 12, 39-432 Gorzyce). Z jego pomocy mogą korzystać osoby znajdujące się w sytuacji kryzysowej. Ośrodek udziela natychmiastowej specjalistycznej pomocy psychologicznej oraz, w zależności od potrzeb, poradnictwa socjalnego lub prawnego, a w sytuacjach uzasadnionych schronienia do 3 miesięcy dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie.

61 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

15. SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Schorzeniami, które najczęściej przyczyniają się do niepełnosprawności, są choroby układu krążenia oraz dysfunkcje narządu ruchu. Z uwagi na to, że jedynym pełnym badaniem, którego wyniki pozwalają ustalić liczbę osób niepełnosprawnych oraz umożliwiają ich charakterystykę, są narodowe spisy powszechne, w analizie sytuacji tej grupy ludności powiatu sandomierskiego i gmin wchodzących w jego skład wykorzystano dane z ostatniego opublikowanego spisu z 2002 roku. W 2002 roku w powiecie sandomierskim mieszkało 16.595 osób niepełnosprawnych (5.717 mężczyzn i 8.253 kobiety), w tym 9.033 osób niepełnosprawnych prawnie i 2.937 osób niepełnosprawnych tylko biologicznie. Udział osób dotkniętych niepełnosprawnością w ogóle ludności powiatu wynosił 13%. W poszczególnych gminach powiatu odsetek osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej w gronie mieszkańców będących w tym przedziale wiekowym oscylował między 12,9% a 20,2%. Dane szczegółowe w tym zakresie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 41. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej w gminach powiatu w 2002 roku

udział osób liczba osób niepełnosprawnych w grupie lp. nazwa jednostki niepełnosprawnych mieszkańców gminy w wieku w wieku 15 lat i więcej 15 lat i więcej (w %) 1. Sandomierz 3.537 14,2 2. Dwikozy 1.481 16,2 3. Klimontów 1.148 13,3 4. Koprzywnica 920 13,1 5. Łoniów 1.095 14,5 6. Obrazów 1.034 17,0 7. Samborzec 1.142 12,9 8. Wilczyce 657 17,0 9. Zawichost 956 20,2

Dane Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002.

62 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

W 2002 roku problem niepełnosprawności w największym stopniu dotykał gminę Zawichost, w której osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej stanowiły (20,2%) ogółu mieszkańców w tym przedziale wiekowym. Duży odsetek osób dotkniętych niepełnosprawnością mieszkał także w gminach Obrazów i Wilczyce (po 17%). W mniejszym zakresie problem niepełnosprawności występował w gminie Dwikozy, Łoniów, Sandomierz, a w najmniejszym stopniu dotyczył gmin Klimontów i Samborzec. W przypadku osób niepełnosprawnych szczególnych wysiłków wymaga rehabilitacja, w tym rehabilitacja społeczna. Ma ona na celu umożliwianie osobom dotkniętym niepełnosprawnością uczestnictwa w życiu społecznym. Jest ona realizowana przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie i polega przede wszystkim na:  wyrabianiu zaradności osobistej i pobudzaniu aktywności społecznej,  wyrabianiu umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych;  likwidacji barier, w szczególności architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych, w komunikowaniu się i dostępie do informacji;  kształtowaniu w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi. Poniższe tabele zawierają dane na temat realizowanych w powiecie sandomierskim zadań z zakresu rehabilitacji społecznej. W pierwszej kolejności odnoszą się one do środków finansowych przeznaczonych na ten cel w latach 2010-2012.

Tabela 42. Środki finansowe przeznaczone na rehabilitację społeczną w powiecie w latach 2010- 2012

środki finansowe przeznaczone na: 2010 r. 2011 r. 2012 r. dofinansowanie uczestnictwa w turnusach 71.775 zł 56 383 zł 165.483 zł rehabilitacyjnych dofinansowanie zakupu sprzętu ortopedycznego 173.394 zł 225.822 zł 356.330 zł i środków pomocniczych likwidację barier architektonicznych, technicznych 19.909zł 0 106.290 zł i w komunikowaniu się dofinansowanie zakupu sprzętu rehabilitacyjnego 9.795 zł 0 6.834 zł razem 274.869zł 282.205zł 634.937 zł

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

W latach 2010-2012 wysokość wydatków na rehabilitację społeczną w powiecie zwiększała się z roku na rok (z 274.869 zł w 2010 r. do 634.937 zł w 2012 r.). Generalnie w analizowanym okresie stale zwiększały się środki finansowe przeznaczane na zakup sprzętu ortopedycznego i środków pomocniczych, w 2012 roku istotnie wzrosła również wysokość

63 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 kwot wydatkowanych na dofinansowanie uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych oraz likwidację barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się. W 2010 i 2012 roku wydatkowano także środki finansowe na dofinansowanie rehabilitacji społecznej w zakresie sportu, kultury i turystyki (8.000 zł w 2010 r., 9.000 zł w 2012 r.).

Tabela 43. Zakres rehabilitacji społecznej w powiecie w latach 2010-2012

2010 r. 2011 r. 2012 r. liczba osób uczestniczących w turnusach rehabilitacyjnych 146 142 293 w tym liczba dzieci i młodzieży 26 66 75 liczba osób, którym dofinansowano zakup sprzętu 135 233 250 ortopedycznego i środków pomocniczych w tym liczba dzieci i młodzieży 21 25 26 liczba osób, którym dofinansowano zakup sprzętu 7 0 6 rehabilitacyjnego w tym liczba dzieci i młodzieży 1 0 2 liczba osób, którym zlikwidowano bariery 15 0 35 architektoniczne, techniczne i w komunikowaniu się w tym liczba dzieci i młodzieży 7 0 16

Dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu.

Posiadane środki finansowe wpływały na zakres świadczonej rehabilitacji społecznej oraz liczbę osób nią objętych. W latach 2011-2012 liczba osób, którym dofinansowano zakup sprzętu ortopedycznego i środków pomocniczych, była znacznie wyższa niż w roku 2010 (odpowiednio 233 i 250 w stosunku do 135). W 2012 roku istotnie wzrosła również liczba osób, którym dofinansowano uczestnictwo w turnusach rehabilitacyjnych (do 293 w porównaniu z 146 w 2010 r. i 142 w 2011 r.). Innym, równie ważnym rodzajem rehabilitacji prowadzonej w odniesieniu do osób niepełnosprawnych jest rehabilitacja zawodowa. Jej celem jest ułatwienie osobie dotkniętej niepełnosprawnością uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego poprzez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy. Rehabilitacja zawodowa realizowana jest przez Powiatowe Urzędy Pracy i obejmuje:  prowadzenie poradnictwa pracy i poradnictwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych, ich szkolenie oraz przekwalifikowanie,  zwracanie osobie niepełnosprawnej wydatków na instrumenty lub usługi rynku pracy,  zwracanie pracodawcy kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej,

64 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 refundację pracodawcy wynagrodzenia oraz składek na ubezpieczenie społeczne zatrudnionej osoby niepełnosprawnej,  zwracanie pracodawcy kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu,  przyznawanie osobie niepełnosprawnej jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej,  dofinansowanie do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego przez osobę niepełnosprawną na kontynuowanie działalności gospodarczej albo własnego lub dzierżawionego gospodarstwa rolnego. Poniższa tabela zawiera dane dotyczące liczby wniosków o dofinansowanie rehabilitacji zawodowej oraz kwot przeznaczonych na pomoc w powiecie sandomierskim w latach 2010-2012.

Tabela 44. Dofinansowanie rehabilitacji zawodowej w powiecie w latach 2010-2012

liczba wniosków wydatkowana kwota (w zł) formy pomocy 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. zwracanie kosztów wyposażenia 1 2 4 80.000 60.000 160.000 stanowiska pracy przyznanie jednorazowych środków na podjęcie działalności 1 2 1 40.000 60.000 40.000 gospodarczej

Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Sandomierzu.

W latach 2010-2012 pracodawcy złożyli łącznie 7 wniosków o zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej i na ich podstawie otrzymali w sumie 300.000 zł.. W analizowanym okresie osoby dotknięte niepełnosprawnością złożyły w sumie 4 wnioski o przyznanie środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Po ich pozytywnym rozpatrzeniu uzyskały środki finansowe w wysokości 40.000 zł w 2010 roku., 60.000 zł w 2011 roku, 40.000 zł w 2012 roku. W uzupełnieniu powyższych informacji warto dodać, że na terenie powiatu sandomierskiego na rzecz osób niepełnosprawnych aktywnie działa kilka organizacji pozarządowych. Należą do nich: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym w Zatrudnieniu, Rehabilitacji „Integracja”, Stowarzyszenie Na Rzecz Pomocy Osobom Niepełnosprawnym oraz Rodzinom Zagrożonym Patologią Społeczną „Człowiek- człowiekowi”, Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Tratwa”,

65 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Stowarzyszenie „Dobrze Że Jesteś” Sandomierskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Upośledzeniem Umysłowym oraz Fundacja La Zebra.

16. PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII ŚRODOWISKA LOKALNEGO

Ważnym elementem każdego postępowania diagnostycznego są badania, których celem jest poznanie opinii środowiska lokalnego na temat przedmiotu diagnozy. W ramach diagnozy problemów społecznych powiatu sandomierskiego badania takie zostały przeprowadzone przy zastosowaniu ankiety rozesłanej do osób mających wpływ na kształt lokalnej polityki społecznej (m.in. starosty, burmistrzów i wójtów, radnych, naczelników wydziałów Starostwa Powiatowego, kierowników jednostek pomocy społecznej, przedstawicieli placówek oświatowo-wychowawczych, kulturalnych, służby zdrowia, policji, organizacji pozarządowych, kościoła) oraz mieszkańców powiatu. Do analizy przedłożono w sumie 38 wypełnionych anonimowo ankiet, w których badani odnieśli się do wybranych zagadnień dotyczących sytuacji społecznej w powiecie.

Atuty powiatu

W pierwszej kolejności zapytano przedstawicieli środowiska lokalnego o największe atuty powiatu. Wskazując je, respondenci zwrócili szczególną uwagę na wyjątkowo atrakcyjne warunki naturalne powiatu i jego niezwykle urozmaicony krajobraz (góry, lasy, wąwozy) oraz nieskażone przemysłem środowisko. Za największy atut powiatu uznano Sandomierz, z jego historycznym zespołem urbanistycznym i licznymi zabytkami sakralnymi, malowniczo położony na skraju lessowej wyżyny tuż nad Wisłą. Wskazywano także na dobrze rozwiniętą oświatę, chwalono pracę urzędników i instytucji pozarządowych. Zwracano uwagę na rozwijające się rolnictwo i jego główną lokalną gałąź – sadownictwo – gospodarczą wizytówkę regionu.

Słabe strony powiatu

Odpowiadając na następne pytanie, ankietowani identyfikowali słabe strony powiatu. Najistotniejszymi mankamentami podkreślanymi przez respondentów były: duże bezrobocie, niewystarczająca liczba miejsc pracy i brak perspektyw na rychłą poprawę tej sytuacji. Według ankietowanych problemem powiatu jest także zła sytuacja mieszkaniowa, szczególnie młodych rodzin oraz brak kanalizacji na terenach wiejskich.

66 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Ankietowani jako słabą stronę swojego powiatu wskazywali ogólnie niski poziom życia jego mieszkańców, starzenie się społeczeństwa, a także takie niekorzystne zjawiska, jak dziedziczenie biedy i uzależnianie się mieszkańców od świadczeń z pomocy społecznej oraz emigrację młodych ludzi. W badaniu respondenci wskazali również na zmiany, jakie ich zdaniem winny zostać dokonane, aby jakość życia mieszkańców uległa poprawie. Najczęściej wspominali o pilnej potrzebie zmniejszenia bezrobocia, m.in. poprzez tworzenie nowych miejsc pracy i dogodnych warunków dla potencjalnych inwestorów. Uznali również, że należy poprawić stan dróg, zwiększyć liczbę miejsc parkingowych oraz likwidować architektoniczne bariery dla osób niepełnosprawnych. W kolejnym pytaniu poproszono badanych o wskazanie problemów, które najczęściej dotykają mieszkańców powiatu. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższy wykres.

Wykres 1. Problemy najczęściej dotykające mieszkańców powiatu

2,1% 2,1% 4,1% bezrobocie

8,2% ubóstwo 32,0% problemy związane ze starzeniem się

9,3% alkoholizm

dysfunkcyjność rodzin

problemy wynikające z niepełnosprawności

11,3% długotrwała lub ciężka choroba

przemoc w rodzinie 15,5% marginalizacja i wykluczenie społeczne 15,5%

Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Do problemów, które najczęściej dotykają mieszkańców powiatu, respondenci zaliczyli bezrobocie (32%) oraz będące jego konsekwencją ubóstwo (15,5%). Prawie wszyscy spodziewają się intensyfikacji problemu w najbliższej przyszłości. Jedynie pojedyncze głosy wskazywały na to, że negatywne zjawisko można by ograniczyć wskutek intensywnych działań władz lokalnych.

67 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Ważkim problemem w środowisku lokalnym jest także starzenie się społeczeństwa i alkoholizm – dostrzegane odpowiednio przez 15,5% i 11,3% respondentów. Dysfunkcyjność rodzin oraz problemy związane z niepełnosprawnością to także często wskazywane kłopoty mieszkańców (wymieniło je odpowiednio 9,3% oraz 8,2% badanych). W dalszej kolejności respondenci wymienili m.in. długotrwałą lub ciężką chorobę (4,1%). Nieliczni upatrywali problemu w marginalizacji i wykluczeniu społecznym (2,1%). Odpowiadając na następne pytanie, ankietowali podali kategorie osób i grup, które najbardziej odczuwają skutki problemów społecznych występujących w powiecie. Uzyskane odpowiedzi przedstawia poniższy wykres.

Wykres 2. Kategorie osób i grup najbardziej odczuwających skutki problemów społecznych występujących w powiecie

1,0% 1,0% osoby i rodziny dotknięte ubóstwem 5,0% i bezrobociem 7,9% rodziny dotknięte problemami uzależnień i przemocy domowej 33,7% osoby starsze, samotne i niepełnosprawne 9,9% dzieci z rodzin ubogich

osoby i rodziny zmagające się z problemami opiekuńczo-wychowawczymi rodziny z osobami niepełnosprawnymi 10,9%

dzieci i młodzież z ograniczonym dostępem do alternatywnych form spędzania czasu wolnego osoby i rodziny mające problemy mieszkaniowe 14,9% 15,8% osoby i rodziny dotknięte skutkami powodzi lub innych klęsk żywiołowych

Dane z badań ankietowych przeprowadzonych w środowisku lokalnym.

Najwięcej badanych stwierdziło, że grupą, która najbardziej odczuwa skutki problemów społecznych w powiecie, są osoby i rodziny dotknięte bezrobociem oraz ubóstwem (33,7%). W dalszej kolejności ankietowani dostrzegli sytuację rodzin dotkniętych problemami uzależnień i przemocy domowej (15,8%). Odpowiednio 14,9% oraz 10,9% wskazało, że są to osoby starsze, samotne i niepełnosprawne oraz dzieci z rodzin ubogich. W zbliżonym wymiarze wskazywano również na osoby i rodziny borykające się z problemami opiekuńczo-wychowawczymi oraz rodziny z osobami niepełnosprawnymi

68 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

(odpowiednio 9,9% i 7,9%). Zdaniem respondentów z ciężarem problemów społecznych zmagają się także dzieci i młodzież z ograniczonym dostępem do alternatywnych form spędzania czasu wolnego (5,0%).

Największe trudności w funkcjonowaniu rodzin w powiecie

W trakcie badań ankietowani wypowiedzieli się również na temat największych trudności w funkcjonowaniu rodzin. Zdecydowana większość odpowiedzi wskazywała bezrobocie jako zjawisko dominujące. Wśród częściej udzielanych odpowiedzi pojawiały się także: ubóstwo rodzin oraz niskie zarobki. Według badanych przeszkody w prawidłowym funkcjonowaniu rodzin stanowią także dotykające mieszkańców patologie społeczne, wśród nich najczęściej wymieniane uzależnienia i przemoc w rodzinie. I tym razem respondenci zauważyli problemy wynikające z rozłąki rodzin w związku z poszukiwaniem i podejmowaniem pracy za granicą. Ponadto zwrócili uwagę na problemy opiekuńczo- wychowawcze, utrudniony dostęp do wsparcia specjalistycznego oraz trudności komunikacyjne.

Bariery i problemy, które ograniczają możliwości prawidłowego funkcjonowania dzieci i młodzieży w powiecie

W kolejnym pytaniu poproszono badanych o wskazanie barier i problemów, które w sposób najistotniejszy ograniczają możliwości prawidłowego funkcjonowania dzieci i młodzieży w powiecie. W odpowiedziach ankietowani najczęściej wymieniali ograniczony dostęp do alternatywnych form spędzania czasu wolnego, w tym do zajęć pozalekcyjnych, świetlic, obiektów sportowo-rekreacyjnych, dóbr kultury. Wspominali o problemach, z którymi zmagają się rodziny, a które rzutują na sytuację dziecka, tj. o ubóstwie, bezrobociu, dysfunkcjach opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizmie, przemocy w rodzinie. Podnosili również problem uzależnień wśród młodzieży oraz ubogą ofertę rozwojowo-edukacyjną, szczególnie na wsi.

Co zrobić, aby skuteczniej pomagać osobom niepełnosprawnym w powiecie?

W ankiecie znalazło się również pytanie pozwalające badanym wskazać działania, jakie należałoby podjąć w powiecie w celu poprawy sytuacji osób niepełnosprawnych. Na pierwszym miejscu ankietowani wskazali, że winno to być usunięcie barier architektonicznych, a więc przystosowanie budynków, chodników, przystanków i przejść dla pieszych do specyficznych potrzeb osób niepełnosprawnych.

69 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Skuteczna pomoc osobom niepełnosprawnym to, w opinii badanych, także więcej miejsc pracy i rozwój systemu edukacji i przygotowania zawodowego pod kątem potrzeb rynku pracy. Ankietowani wskazali także, że pomocne mogłoby być organizowanie imprez integracyjnych. Właściwa pomoc osobom niepełnosprawnym, jak wynika z ankiety, to również łatwiejszy dostęp do lekarzy specjalistów, rehabilitacji i terapii. Pojedyncze wskazania dotyczyły prawa do bezpłatnego leczenia i rehabilitacji, zapewnienia dostępu do pomocy prawnej, stworzenia placówek wsparcia i warsztatów terapii w każdej gminie.

Instytucje i organizacje działające w powiecie, które mogą przyczynić się do zniwelowania lokalnych problemów społecznych

W następnym pytaniu poproszono ankietowanych o podanie instytucji i organizacji działających w powiecie, które mogą w największym stopniu przyczynić się do zniwelowania lokalnych problemów społecznych. Wśród nich badani najczęściej wskazywali: Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowy Urząd Pracy, Starostwo Powiatowe i urzędy gmin, placówki oświatowo-wychowawcze i kulturalne. Ponadto respondenci podkreślali znaczenie policji, ośrodków zdrowia, sądu rejonowego, kuratorów sądowych, kościoła, Caritasu, klubów sportowych oraz różnorodnych fundacji i stowarzyszeń, działających m.in. na rzecz osób niepełnosprawnych i uzależnionych.

Na czym powinny się skupić instytucje i organizacje działające w powiecie?

Niejako w uzupełnieniu poprzedniego pytania, w kolejnym ankietowani wskazywali najistotniejsze pola działania instytucji i organizacji funkcjonujących w powiecie. W opinii badanych powinny się one skupić przede wszystkim na społecznej ochronie rodzin najuboższych (i pochodzących z nich dzieci; w ich przypadku najczęściej podkreślano potrzebę zwiększenia dostępu do alternatywnych form spędzania czasu wolnego), aktywizacji osób bezrobotnych oraz dostosowaniu kierunków kształcenia do potrzeb runku pracy. Ważną płaszczyzną działalności instytucji i organizacji powinna być również pomoc osobom niepełnosprawnym (tak w zakresie rehabilitacji społecznej, jak i zawodowej) oraz starszym. Zdaniem respondentów szczególną uwagę należy zarazem zwrócić na wsparcie rodzin zmagającymi się na co dzień z dysfunkcjami opiekuńczo-wychowawczymi oraz różnego rodzaju patologiami (np. z alkoholizmem i przemocą domową). Nie należy również zapominać o pobudzaniu środowisk o niskim statusie społecznych, które są zagrożone wykluczeniem społecznym. W opinii badanych należy dołożyć wszelkich starań, by pomoc

70 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 udzielania powyższym grupom (np. w formie pracy socjalnej, wsparcia finansowego, rzeczowego czy specjalistycznego), miała charakter interdyscyplinarny i skoordynowany. Wskazując pola działalności instytucji i organizacji w powiecie, respondenci podkreślali również konieczność powiększania zasobów mieszkaniowych, likwidowania barier komunikacyjnych, rozszerzenia poradnictwa psychologicznego i prawnego oraz utrzymania poczucia wspólnoty mieszkańców. W opinii badanych bardzo ważną sprawą dla realizacji działań jest skuteczne pozyskiwanie środków finansowych z zewnątrz, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

Możliwość przyczynienia się instytucji i organizacji w powiecie do zmniejszenia skali lokalnych problemów społecznych

W ostatniej części ankiety respondenci wskazywali, w jaki sposób instytucja lub organizacja, którą reprezentują, może przyczynić się do zmniejszenia skali lokalnych problemów społecznych. Ankietowani najczęściej deklarowali możliwość podejmowania działań zmierzających do lepszego rozpoznania potrzeb lokalnej społeczności, w tym także dzieci i młodzieży, organizowania im dostępu do alternatywnych form spędzania czasu wolnego. Widzieli jednocześnie konieczność edukacji i aktywizacji zawodowej osób dotkniętych bezrobociem, organizowania wszelkiego rodzaju kursów i szkoleń. Badani wyrażali również gotowość prowadzenia pracy socjalnej, pedagogizacji rodziców, udzielania potrzebującym wsparcia finansowego, rzeczowego (w tym w formie dożywiania), świadczenia im usług opiekuńczych. Ponadto oferowali pomoc w uzyskaniu wsparcia specjalistycznego (psychologa, prawnika, terapeuty) oraz zgłaszali chęć opracowywania i realizowania projektów socjalnych (m.in. przy wykorzystaniu środków finansowych pozyskanych z zewnątrz), programów profilaktycznych oraz podejmowania współpracy z przedstawicielami innych instytucji i organizacji.

17. SEKTOR POZARZĄDOWY

Organizacje pozarządowe są przejawem społeczeństwa obywatelskiego, jedną z form aktywności społecznej. Odgrywają ważną rolę nie tylko w konsolidacji lokalnej społeczności, organizacyjnym wzmacnianiu władz lokalnych, lecz również zwiększają szanse rozwoju małych i średnich miejscowości. Dobrze zorganizowane środowisko może sprzyjać aktywizowaniu nie tylko pojedynczych osób i marginalizowanych grup społecznych, ale ich lokalnego otoczenia, sprzyja budowaniu samowystarczalności społeczności lokalnych poprzez uruchomienie i wykorzystanie jej zasobów. 71 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

W 2012 roku w powiecie sandomierskim funkcjonowało 56 organizacji pozarządowych. Poniższa tabela przedstawia dane szczegółowe na temat sektora pozarządowego funkcjonującego w powiecie.

Tabela 45. Organizacje pozarządowe w powiecie

l.p. nazwa organizacji adres organizacji 27-600 Sandomierz, 1. Klub Miłośników Sandomierza ul. Słowackiego 25 Sandomierskie Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Rolnictwa 27-600 Sandomierz, 2. i Obszarów Wiejskich ul. Mokoszyńska 1 27-620 Dwikozy, 3. Stowarzyszenie „Ekosan” ul. Starowiejska 26 Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym 27-600 Sandomierz, 4. w Zatrudnieniu, Rehabilitacji „Integracja” ul. Jakubowskiego 5 Stowarzyszenie na rzecz Pomocy Osobom Niepełnosprawnym 27-630 Zawichost, 5. oraz Rodzinom Zagrożonym Patologią Społeczną „Człowiek- ul. Żeromskiego 50 Człowiekowi” Stowarzyszenie na rzecz Bezpieczeństwa, Przeciwdziałaniom 27-620 Dwikozy, 6. Patologiom Społecznym i Pomocy Ofiarom Przestępstw ul. Spółdzielcza 8 w Gminie Dwikozy „Zawisza” Stowarzyszenie na rzecz Promocji i Ochrony Zdrowia Osób 27-600 Sandomierz, 7. Pracujących w Sandomierzu ul. Milberta 8/35 27-620 Dwikozy, 8. Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Wsi Góry Wysokie Góry Wysokie 61 Stowarzyszenie na rzecz Ekorozwoju Wsi Winiarki, Winiary, 27-620 Dwikozy, 9. Kępa Chwałowska zs. w Winiarach Winiary 2 27-660 Koprzywnica, 10. Koprzywnickie Towarzystwo Kulturalne ul. Szkolna 9 27-600 Sandomierz, 11. Sandomierskie Stowarzyszenie Edukacyjne ul. Młyńska 3 Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Postronna, Byszów, Kępie 27-660 Koprzywnica, 12. zs. w Postronnej Postronna 8/2 27-600 Sandomierz, 13. Stowarzyszenie „Współczesna Ginekologia i Położnictwo” ul. Schinzla 13 „Confraternitas Gostomianum” – Stowarzyszenie 27-600 Sandomierz, 14. Wychowanków Gimnazjum I Liceum Ogólnokształcącego ul. Długosza 7 w Sandomierzu Stowarzyszenie na rzecz Pomocy Osobom Niepełnosprawnym 27-600 Sandomierz, 15. „Tratwa” ul. Zawichojska 13 Stowarzyszenie na rzecz Wsparcia Rozwoju Sołectwa Łukawa 27-612 Wilczyce, 16. „Wspólnota Wiejska” zs. w Łukawie Łukawa 102 27-600 Sandomierz, 17. Stowarzyszenie „Pomost” w Sandomierzu ul. Mokoszyńska 10/12 27-600 Sandomierz, 18. Stowarzyszenie na rzecz Zdrowia Psychicznego ul. Rynek 28 27-600 Sandomierz, 19. Sandomierskie Stowarzyszenie Kulturalne ul. Rynek 1 27-600 Sandomierz, 20. Klub Wyczynowego Wędkarstwa Spławikowego „Gobio” ul. Przemysłowa 11 Stowarzyszenie Sympatyków Zespołu „Flik” Centrum Edukacji 27-600 Sandomierz, 21. Kulturalnej Dzieci i Młodzieży ul. Armii Krajowej 1

72 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Sandomierskie Stowarzyszenie Rozwoju 27-600 Sandomierz, 22. Regionalnego. Lokalna Grupa Działania ul. Ożarowska 1a 27-641 Obrazów, 23. Towarzystwo Przyjaciół Wsi Kleczanów Kleczanów 91 27-600 Sandomierz, 24. Towarzystwo Naukowe Sandomierskie ul. Opatowska 17 27-600 Sandomierz, 25. Okręgowy Związek Pszczelarzy ul. Koseły 22 Stowarzyszenie Przyjaciół Wyższego Seminarium 27-600 Sandomierz, 26. Duchownego w Sandomierzu ul. Żeromskiego 6 27-650 Samborzec, 27. Samborzecki Klub Wspierania Aktywności „Sowa” Samborzec 43 Stowarzyszenie na rzecz Dzieci z Przepukliną Oponowo- 27-600 Sandomierz, 28. Rdzeniową i Wodogłowiem ul. Czereśniowa 2 27-660 Koprzywnica, 29. Stowarzyszenie na rzecz Osób z Chorobą Alzheimera ul. Szkolna 8 Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Zdrowia Psychicznego 27-600 Sandomierz, 30. „Nadzieja” w Sandomierzu ul. Schinzla 13 27-600 Sandomierz, 31. Stowarzyszenie Ziemi Świętokrzyskiej ul. Przemysłowa 7 27-660 Koprzywnica, 32. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Niedźwice Niedźwice 64 27-670 Łoniów, 33. Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Łoniów „Jedność” Łoniów 27-600 Sandomierz, 34. Klub Inteligencji Katolickiej – Forum Sandomierskie ul. Mariacka 9 27-670 Łoniów, 35. Stowarzyszenie Sanktuarium Maryjnego w Sulisławicach Sulisławice 27-600 Sandomierz, 36. Stowarzyszenie Rodzin Katolickich ul. Mariacka 8 27-640 Klimontów, 37. Towarzystwo Przyjaciół Klimontowa ul. Sandomierska 114 27-600 Sandomierz, 38. Stowarzyszenie „Dobrze że Jesteś” ul. Opatowska 10 27-600 Sandomierz, 39. Sandomierskie Stowarzyszenie „Goworek” ul. Mickiewicza 12 Świętokrzyskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionu Hodowli 27-620 Dwikozy, 40. Strusi Garbów Stary 25 27-660 Koprzywnica, 41. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Krzcin Krzcin 152 Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji Ziemi Sandomierskiej 27 - 600 Sandomierz, 42. „Perspektywa” ul. A. Mickiewicza 34 27-600 Sandomierz, 43. Stowarzyszenie Agroturystyczne „Wisła – San” ul. Mokoszyńska 3 27-612 Wilczyce, 44. Stowarzyszenie Wsi Wysiadłów i Ocinek „Partnerstwo” Wysiadłów 27 - 600 Sandomierz, 45. Stowarzyszenie Regionalne Ziemi Sandomierskiej „Pomost” ul. Słowackiego 4 Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział 27-600 Sandomierz, 46. im. Aleksandra Padkowskiego ul. Rynek 12 Katolickie Stowarzyszenie Nauczycieli i Pedagogów Diecezji 27-600 Sandomierz, 47. Sandomierskiej ul. Ks. A. Rewery 2 Stowarzyszenie 800-Lecia Opactwa Cysterskiego „Ku 27-660 Koprzywnica, 48. Przyszłości” w Koprzywnicy ul. Krakowska 78

73 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

27-600 Sandomierz, 49. Stowarzyszenie Przyjaciół Zwierząt ul. Rynek 3 Lokalna Organizacja Turystyczna „Partnerstwo Ziemi 27-600 Sandomierz, 50. Sandomierskiej” ul. Mickiewicza 34 27-612 Wilczyce, 51. Towarzystwo im. Stanisława Młodożeńca Dobrocice 20 27-620 Dwikozy, 52. Świat Wiedzy i Techniki „Świt” ul. Kolejowa 28 27-640 Klimontów, 53. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Konary Konary 63 Sandomierskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom 27-641 Obrazów 54. z Upośledzeniem Umysłowym Kleczanów 91A Sandomierski Związek Hodowców Gołębi Rasowych i Drobiu 27-600 Sandomierz, 55. Ozdobnego ul. Armii Krajowej 7 Stowarzyszenie Animatorów i Sympatyków Sztuki Filmowej 27-600 Sandomierz, 56. „Kadr” ul. Portowa 24

Dane Starostwa Powiatowego w Sandomierzu.

18. ANALIZA SWOT

Analiza SWOT (jej nazwa to akronim angielskich słów: Strengths – mocne strony, Weaknesses – słabe strony, Opportunities – szanse i Threats – zagrożenia) jest jedną z najpopularniejszych heurystycznych technik analitycznych służących porządkowaniu informacji. Bywa stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego. W przypadku strategii rozwiązywania problemów społecznych stanowi efektywną metodę identyfikacji mocnych i słabych stron lokalnego systemu pomocy społecznej oraz szans i zagrożeń, jakie przed nim stoją. Pozwala oszacować potencjał, jakim się dysponuje oraz określić stopień, w jakim posiadane zasoby odpowiadają potrzebom i oczekiwaniom społeczności lokalnej. Przedstawiona poniżej analiza została przeprowadzona z udziałem przedstawicieli samorządu powiatu, który jest podmiotem analizy, i obejmuje następujące obszary:  bezrobocie,  rodzina, dziecko i młodzież,  uzależnienia i przemoc w rodzinie,  bezdomność,  starość,  niepełnosprawność,  kapitał społeczny i ludzki.

74 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Obszar BEZROBOCIE I UBÓSTWO mocne strony słabe strony  ograniczanie zjawiska bezrobocia w powiecie,  niewystarczająca skala działań służących w tym wśród kobiet; aktywizowanie osób ograniczeniu zjawiska nielegalnego bezrobotnych, w tym osób w wieku 45 lat zatrudnienia i więcej  niewystarczające w stosunku do potrzeb  upowszechnianie ofert pracy, informacji dostosowywanie kierunków kształcenia o wolnych miejscach pracy, usługach do rynku pracy poradnictwa zawodowego i szkoleniach  rozpowszechnianie ofert pracy z zagranicy  pozyskiwanie środków finansowych z funduszy zewnętrznych na przeciwdziałanie bezrobociu (m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej)  ograniczanie zjawiska dziedziczenia bezrobocia szanse zagrożenia  dysponowanie przez osoby bezrobotne wiedzą  rosnący poziom bezrobocia w powiecie, o dostępnych ofertach pracy i wolnych w tym wśród kobiet oraz osób w wieku 45 lat miejscach pracy oraz o usługach poradnictwa i więcej zawodowego i szkoleniach  niewielka liczba nowych inwestorów  korzystanie przez osoby bezrobotne z dostępu tworzących miejsca pracy do europejskich rynków pracy  ograniczone możliwości znalezienia  możliwość ograniczania bezrobocia dzięki zatrudnienia na lokalnym rynku pracy środkom finansowym z funduszy przez kończącą edukację młodzież zewnętrznych (m.in. z funduszy strukturalnych  występowanie zjawiska dziedziczenia Unii Europejskiej) bezrobocia  istnienie organizacji pozarządowych  zwiększający się poziom nielegalnego działających na rzecz osób bezrobotnych zatrudnienia

Obszar RODZINA, DZIECKO, MŁODZIEŻ mocne strony słabe strony  zapobieganie dysfunkcjom rodzin  ograniczone działania inicjujące powstawanie  prowadzenie efektywnej pracy socjalnej grup i ośrodków wsparcia dla rodzin i osób  zapewnianie rodzinom dostępu do poradnictwa samotnie wychowujących dzieci specjalistycznego  analizowanie potrzeb rodzin, dzieci i młodzieży  rozwijanie zastępczej opieki rodzinnej  udzielanie dzieciom usamodzielnianym odpowiedniego wsparcia  rozwijanie opieki przedszkolnej, szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego oraz sieci placówek wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży  podnoszenie poziomu nauczania w szkołach  propagowanie wśród dzieci i młodzieży idei wolontariatu  dostosowywanie do potrzeb i oczekiwań dzieci i młodzieży oferty spędzania czasu wolnego  koordynowanie działań instytucji wspierających rodziny, dzieci i młodzież  podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz rodzin,

75 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

dzieci i młodzieży  prowadzenie działań profilaktycznych w obszarze zdrowia  prowadzenie działań mających na celu zwiększenie dostępności opieki medycznej dla mieszkańców

szanse zagrożenia  istnienie warunków do prowadzenia pracy  zwiększająca się liczba rodzin dysfunkcyjnych socjalnej  niedostateczne rozpoznanie potrzeb rodzin,  spadek liczby rodzin wymagających wsparcia dzieci i młodzieży w formie poradnictwa specjalistycznego  nieodpowiednia do potrzeb liczba rodzin  możliwość poprawy skuteczności pomocy zastępczych udzielanej rodzinom, dzieciom i młodzieży  niedostateczny dostęp do opieki przedszkolnej dzięki koordynacji działań instytucji wspierających te grupy  odpowiednia dostępność szkół podstawowych i gimnazjalnych  możliwość kontynuowania przez młodzież nauki na poziomie ponadgimnazjalnym  zadowalający poziom nauczania w placówkach oświatowych  rosnąca liczba dzieci i młodzieży korzystających z oferty spędzania czasu wolnego  rosnąca liczba wolontariuszy wśród dzieci i młodzieży  istnienie organizacji pozarządowych działających na rzecz rodzin, dzieci i młodzieży  wzrost świadomości zdrowotnej mieszkańców  dobra dostępność opieki medycznej

Obszar UZALEŻNIENIA I PRZEMOC W RODZINIE mocne strony słabe strony  prowadzenie działalności terapeutycznej  ograniczone działania inicjujące powstawanie i rehabilitacyjnej w obszarze uzależnień instytucji wsparcia dla osób uzależnionych  zapewnianie rodzinom dotkniętym i współuzależnionych problemami uzależnień dostępu do pomocy prawnej i psychospołecznej  pozyskiwanie kadry do pracy z osobami uzależnionymi i dotkniętymi przemocą w rodzinie  prowadzenie działań informacyjno- edukacyjnych w zakresie uzależnień  prowadzenie przez placówki oświatowe działań profilaktycznych, informacyjnych i edukacyjnych w obszarze uzależnień wśród dzieci i młodzieży  diagnozowanie kwestii inicjacji alkoholowej i narkotykowej wśród dzieci i młodzieży  zapewnianie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia

76 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 funkcjonowanie w gminach powiatu zespołów interdyscyplinarnych ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie  współpraca z organizacjami pozarządowymi w obszarze uzależnień i przemocy w rodzinie szanse zagrożenia  zwiększająca się liczba rodzin korzystających  niewielka liczba osób wyleczonych ze wsparcia psychospołecznego i prawnego z uzależnień  rosnąca liczba osób uzależnionych  niewystarczająca wśród dzieci i młodzieży i współuzależnionych objętych lecznictwem świadomość zagrożenia uzależnieniami odwykowym  obniżanie się wieku inicjacji alkoholowej  wystarczająca kadra pracująca z osobami i narkotykowej uzależnionymi, współuzależnionymi i  wzrost liczby osób w stosunku do których dotkniętymi przemocą w rodzinie istnieje potrzeba podjęcia działań  funkcjonowanie grup wsparcia i instytucji interdyscyplinarnych wsparcia dla osób uzależnionych i współuzależnionych  zwiększająca się świadomość rodziców, nauczycieli i sprzedawców napojów alkoholowych co do zagrożeń uzależnieniami  istnienie organizacji pozarządowych działających w obszarze uzależnień oraz przeciwdziałania przemocy w rodzinie  niezwiększająca się liczba osób dotkniętych przemocą w rodzinie wymagających umieszczenia w ośrodkach wsparcia

Obszar BEZDOMNOŚĆ mocne strony słabe strony  diagnozowanie problemu bezdomności  ograniczone działania na rzecz reintegracji  prowadzenie działań zapobiegających zawodowej osób bezdomnych bezdomności oraz na rzecz osób bezdomnych  niewystarczająca skala działań mających  informowanie bezdomnych o przysługujących na celu zwiększenie akceptacji społecznej im prawach oraz dostępnych formach pomocy osób bezdomnych  zapewnianie osobom bezdomnym schronienia  zapewnianie wsparcia osobom wychodzącym z bezdomności  istnienie indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności  prowadzenie działań uwrażliwiających mieszkańców na problemy osób bezdomnych  podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz bezdomnych szanse zagrożenia  posiadanie przez bezdomnych wiedzy  istnienie problemu bezdomności o przysługujących im prawach i dostępnych  zwiększająca się liczba osób zagrożonych formach wsparcia bezdomnością i bezdomnych  rosnąca liczba osób bezdomnych zmagających się z bezrobociem  niewielka liczba osób wychodzących z bezdomności  ograniczone możliwości realizowania indywidualnych programów wychodzenia 77 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

z bezdomności  występujące zjawisko minimalizowania problemów osób bezdomnych  niski poziom społecznej akceptacji osób bezdomnych  brak w powiecie organizacji pozarządowych działających na rzecz osób bezdomnych

Obszar STAROŚĆ mocne strony słabe strony  badanie liczebności osób starszych  ograniczone działania w celu umożliwienia  informowanie osób starszych o dostępnych osobom starszym kontynuowania aktywności formach pomocy zawodowej  podejmowanie działań zmierzających  ograniczona współpraca z organizacjami do większego zaangażowania rodzin pozarządowymi działającymi na rzecz osób w sprawowanie opieki nad osobami starszymi starszych  inicjowanie powstawania grup wsparcia  brak inicjowania w powiecie wolontariatu i instytucji działających na rzecz osób na rzecz osób starszych starszych  niewystarczające działania w celu  zapewnianie osobom starszym wsparcia zapewnienia osobom młodym warunki w ramach małych form pomocy (kluby do pozostania w powiecie seniora, dom dziennego pobytu)  kierowanie osób wymagających całodobowej opieki do domów pomocy społecznej  prowadzenie działań mających na celu podniesienie poziomu życia osób starszych  prowadzenie wśród osób starszych działań prozdrowotnych  prowadzenie działań mających na celu poprawę sfery technicznej ułatwiającej osobom starszym codzienne życie szanse zagrożenia  dysponowanie przez osoby starsze wiedzą  wzrost liczby osób starszych na temat dostępnych form pomocy  niewystarczająca liczba środowiskowych form  możliwość uzyskania przez osoby starsze wsparcia osób starszych pomocy ze strony rodziny  rosnąca liczba osób wymagających  dobra dostępność domów pomocy społecznej całodobowej opieki z odpowiednim standardem usług  nieodpowiednia do potrzeb osób starszych  zwiększający się udział osób starszych infrastruktura techniczna w działaniach prozdrowotnych  niewystarczająca liczba wolontariuszy  brak zjawiska marginalizacji problemów wspierających osoby starsze w codziennym i potrzeb osób starszych życiu  brak w powiecie organizacji pozarządowych działających na rzecz osób starszych  występowanie zjawiska migracji osób młodych, wykształconych do większych jednostek administracyjnych

Obszar NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ mocne strony słabe strony  badanie liczebności osób niepełnosprawnych  ograniczone działania inicjujące wolontariat  informowanie osób niepełnosprawnych na rzecz osób niepełnosprawnych o przysługujących im prawach

78 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

oraz dostępnych formach pomocy  inicjowanie powstawania grup wsparcia i instytucji działających na rzecz osób niepełnosprawnych  prowadzenie ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi  prowadzenie działań mających na celu zwiększenie dostępu osób niepełnosprawnych do sprzętu rehabilitacyjnego i przedmiotów ortopedycznych  podejmowanie współpracy z podmiotami świadczącymi usługi rehabilitacyjne osobom niepełnosprawnym  likwidowanie barier utrudniających codzienne życie osobom niepełnosprawnym  prowadzenie działań mających na celu zwiększenie uczestnictwa osób niepełnosprawnych w sporcie, kulturze i rekreacji  upowszechnianie wśród osób niepełnosprawnych ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy  podejmowanie działań służących tworzeniu miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych  uwrażliwianie społeczności lokalnej na problemy i potrzeby osób niepełnosprawnych  podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych  prowadzenie działań mających na celu zwiększenie wśród mieszkańców powiatu akceptacji osób niepełnosprawnych szanse zagrożenia  posiadanie przez osoby niepełnosprawne  rosnąca liczba osób niepełnosprawnych wiedzy o przysługujących im prawach  zwiększająca się liczba osób i dostępnych formach wsparcia niepełnosprawnych wymagających opieki  funkcjonowanie grup wsparcia i instytucji i wsparcia, w tym osób z zaburzeniami wsparcia dla osób niepełnosprawnych psychicznymi  dobra baza rehabilitacyjna oraz dostęp osób  istnienie barier utrudniających osobom niepełnosprawnych do sprzętu niepełnosprawnym codzienne życie rehabilitacyjnego i przedmiotów  niedostateczny dostęp osób ortopedycznych niepełnosprawnych do imprez sportowych,  posiadanie przez osoby niepełnosprawne kulturalnych, rekreacyjnych i turystycznych wiedzy o dostępnych ofertach pracy i wolnych  niewielka liczba osób niepełnosprawnych miejscach pracy podejmujących pracę  brak zjawiska marginalizacji problemów  niewystarczająca liczba wolontariuszy i potrzeb osób niepełnosprawnych wspierających osoby niepełnosprawne  wzrost społecznej akceptacji osób w codziennym życiu niepełnosprawnych  istnienie organizacji pozarządowych działających na rzecz osób niepełnosprawnych

79 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Obszar KAPITAŁ SPOŁECZNY I LUDZKI mocne strony słabe strony  podnoszenie przez pracowników pomocy  społecznej kwalifikacji zawodowych poprzez udział w szkoleniach i różnych formach doskonalenia zawodowego  odpowiednia do potrzeb liczba pracowników socjalnych  diagnozowanie problemów społecznych w powiecie  prowadzenie działań zapobiegających wypaleniu zawodowemu pracowników pomocy społecznej  prowadzenie bazy danych o instytucjach wsparcia i organizacjach pozarządowych mogących świadczyć pomoc mieszkańcom  informowanie beneficjentów systemu pomocy społecznej o możliwościach uzyskania wsparcia  poprawianie jakości obsługi klientów pomocy społecznej  inicjowanie powstawania nowych placówek pomocy społecznej  pozyskiwanie dodatkowych środków na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej  uświadamianie władzom powiatu roli i potrzeb sektora pomocy społecznej  przeciwdziałanie negatywnym stereotypom postrzegania sektora pomocy społecznej  podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz przedstawicielami kościołów i związków wyznaniowych  inicjowanie wolontariatu szanse zagrożenia  dobrze wykwalifikowana kadra pomocy  popadanie w rutynę i doznawanie syndromu społecznej wypalenia zawodowego przez pracowników  niezwiększająca się liczba beneficjentów pomocy społecznej systemu pomocy społecznej przypadających  niedofinansowany system pomocy społecznej na jednego pracownika socjalnego  niedostatecznie rozwinięty sektor  wystarczająca wiedza na temat problemów pozarządowy społecznych w gminie  posiadanie przez beneficjentów systemu pomocy społecznej wiedzy o dostępnych formach wsparcia  odpowiednia jakość obsługi klienta pomocy społecznej  posiadanie przez pracowników pomocy społecznej wiedzy na temat instytucji wsparcia i organizacji pozarządowych mogących świadczyć pomoc mieszkańcom  dostatecznie rozwinięta sieć placówek pomocy społecznej  świadomość władz powiatu co do roli

80 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

i potrzeb sektora pomocy społecznej  zmieniający się na korzyść wizerunek sektora pomocy społecznej  udział przedstawicieli kościołów i związków wyznaniowych w działaniach pomocowych  możliwość pozyskiwania środków zewnętrznych, m.in. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej  rosnąca liczba wolontariuszy świadczących pomoc osobom wymagającym wsparcia

19. PODSUMOWANIE DIAGNOZY

Diagnoza przeprowadzona w ramach Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 obejmowała kilkanaście zagadnień i pozwoliła wskazać poniżej przedstawione obszary problemowe.

Zmiany demograficzne, problem starzenia się ludności Zachodzące w powiecie sandomierskim procesy demograficzne mają niekorzystny charakter. Od kilku lat odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym ulega zmniejszeniu, powiększa się natomiast grupa seniorów (na koniec 2012 r. 15.989 osób) coraz liczniej zasilana przez osoby kończące aktywność zawodową. Na koniec 2012 roku problem starzenia się w największym stopniu dotykał mieszkańców gmin Obrazów, Zawichost i Samborzec, w których osoby w wieku poprodukcyjnym stanowiły odpowiednio 20,7%, 20,3% i 20,3% ogółu ludności. Z perspektywy systemu zabezpieczenia społecznego jest to o tyle ważne, że wymaga dostosowania do potrzeb osób starszych oferty usług społecznych, w tym pomocy materialnej i rzeczowej, usług medycznych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych oraz oferty spędzania czasu wolnego.

Niepełnosprawność Wzrost udziału osób starszych w ogóle populacji może przyczynić się do zwiększenia liczby osób niepełnosprawnych. Starsze grupy wiekowe są bowiem bardziej narażone na ryzyko niepełnosprawności. W 2012 roku z powodu niepełnosprawności z pomocy społecznej w powiecie skorzystało 1.917 osób w rodzinach. Była to czwarta, co do liczby beneficjentów, przyczyna udzielania wsparcia. Co warte podkreślenia, trzecią była długotrwała lub ciężka choroba. Z tego powodu z pomocy społecznej skorzystało w 2012 roku 4.100 osób w rodzinach.

81 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Nie ulega wątpliwości, że w związku z zakresem kompetencji samorządu powiatowego należy zaprogramować działania, które z jednej strony będą łagodziły skutki niepełnosprawności, np. poprzez systematyczne łamanie barier architektonicznych, komunikacyjnych i w porozumiewaniu się, a z drugiej ułatwiały poprzez rehabilitację powrót, przynajmniej części osób niepełnosprawnych, na rynek pracy.

Rodzina, sytuacja dziecka Analiza sytuacji rodzin mieszkających w powiecie sandomierskim wykazała, że do problemów, z którymi najczęściej się zmagają należą bezrobocie – jako zjawisko dominujące, a także ubóstwo wynikające z niskich zarobków. Przeszkody w prawidłowym funkcjonowaniu rodzin stanowią również dotykające mieszkańców patologie społeczne, wśród nich najczęściej wymieniane uzależnienia i przemoc w rodzinie, a także problemy wynikające z rozłąki rodzin w związku z poszukiwaniem i podejmowaniem pracy za granicą, trudności opiekuńczo-wychowawcze czy z dostępem do wsparcia specjalistycznego. Jeśli chodzi o sytuację dzieci i młodzieży, grupie tej najbardziej doskwiera ograniczona liczba alternatywnych form spędzania czasu wolnego, w tym zajęć pozalekcyjnych, świetlic, obiektów sportowo-rekreacyjnych, dóbr kultury. Na sytuację dziecka w powiecie rzutują również problemy, z którymi zmagają się rodziny, tj. ubóstwo, bezrobocie, dysfunkcje opiekuńczo-wychowawcze, alkoholizm czy przemoc w rodzinie. W działaniach samorządu powiatu sandomierskiego szczególne znaczenie powinny mieć również inicjatywy zabezpieczające sytuację dziecka, które musiało opuścić rodzinę. Należy stawiać na opiekę rodzinną (rodziny zastępcze), a dopiero, gdy ta będzie niewystarczająca na instytucjonalną (domy dziecka).

Ubóstwo i bezrobocie, problemy zagrożenia marginalizacją i wykluczeniem społecznym Wśród problemów społecznych wymienianych przez respondentów w badaniach przeprowadzonych dla potrzeb strategii, czołowe miejsce zajmował kompleks problemów wynikających z funkcjonowania członków rodzin na rynku pracy. Nie tylko w subiektywnym odczuciu bezrobocie znalazło się najwyżej w hierarchii problemów. Również obiektywne wskaźniki wskazują na wysoką rangę tego problemu – na koniec 2012 roku stopa bezrobocia w powiecie sandomierskim wynosiła 12,8%, udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił 9,5%, a brak pracy był pierwszym powodem korzystania z pomocy społecznej. Największy odsetek osób pozostających bez pracy w ogóle będących w wieku produkcyjnym odnotowano w gminie Klimontów (12%).

82 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Pomimo ogólnego wzrostu poziomu dochodów i wydatków, corocznie coraz większy odsetek ludności znajduje się poniżej granic ubóstwa – zarówno opartych na miarach absolutnych, jak również relatywnych. Oznacza to, że coraz więcej rodzin nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb, oraz że zwiększa się stopień zróżnicowania dochodowego w społeczeństwie. Długotrwałe ubóstwo (ubóstwo było w 2012 roku drugim powodem korzystania z pomocy społecznej w powiecie sandomierskim) wymusza zmianę stylu życia rodziny, powoduje wzrost poczucia beznadziejności i negatywnie wpływa na kierunek podejmowanych decyzji. Ograniczone możliwości zapewnienia potrzeb powoduje drastyczny spadek poziomu życia rodziny i może prowadzić do powstawania następnych niekorzystnych zjawisk: alkoholizmu, przemocy w rodzinie, osłabienia więzi rodzinnych czy nawet przestępczości. Szczególne niepokojącym następstwem tego zjawiska jest dziedziczenie biedy. Łagodzeniem problemu ubóstwa zajmują się przede wszystkim jednostki organizacyjne pomocy społecznej funkcjonujące na poziomie gminnym, ale konieczne jest ich metodyczne i merytoryczne wsparcie w tych działaniach. Odrębna kategoria problemów dotyczy poszczególnych grup społecznych, które z racji niekorzystnie toczących się kolei losu, czynników mniej lub bardziej zawinionych doświadczają szczególnie silnej ekspozycji na zagrożenie wykluczeniem społecznym. W powiecie sandomierskim, poza osobami i rodzinami zmagającymi się z ubóstwem, bezrobociem, bezradnością opiekuńczo-wychowawczą czy też problemami wynikającymi ze starości i niepełnosprawności, można wskazać m.in. osoby i rodziny dotknięte problemami uzależnień i przemocy w rodzinie.

Aktywność społeczna i obywatelska W pośredni sposób na funkcjonowanie lokalnych społeczności wpływa kondycja i działalność organizacji pozarządowych oraz jakość kadr i służb pomocowych. Samorząd powiatu sandomierskiego powinien rozwijać współpracę z sektorem pozarządowym, aby móc w skuteczny sposób realizować nowatorskie rozwiązania i występować o fundusze wspomagające rozwiązywanie lokalnych problemów społecznych. Nie należy równocześnie zapominać o dalszej profesjonalizacji służb publicznych, a w szczególności pracowników zatrudnionych w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie oraz Ośrodkach Pomocy Społecznej, którzy powinni stać się liderami i animatorami rozwiązywania lokalnych problemów społecznych. Szkolenia, rozwój zawodowy i zwiększone nakłady na służby społeczne powinny zaowocować zwiększoną efektownością zawieranych kontraktów

83 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 socjalnych, programowanych i realizowanych projektów socjalnych, m.in. przy wykorzystaniu środków finansowych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Uzyskane wyniki diagnozy problemów społecznych posłużyły do opracowania założeń polityki powiatu sandomierskiego na lata 2014-2020. Zostały one przedstawione w części programowej strategii.

84 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

III. CZĘŚĆ PROGRAMOWA

1. MISJA, CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE, KIERUNKI DZIAŁAŃ

Misja samorządu, sformułowana w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020, jest następująca:

Powiat Sandomierski miejscem zrównoważonego rozwoju społeczności dzięki działaniom podejmowanym przez samorząd lokalny we współpracy z partnerami społecznymi

Wypełnienie przyjętej misji jest uwarunkowane realizacją przedstawionych na kolejnych stronach celów strategicznych i operacyjnych oraz kierunków działań. Wśród tych ostatnich pogrubioną czcionką oznaczono te, które mają charakter priorytetowy.

85 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Cel strategiczny 1.: Wspieranie rodzin oraz zapewnienie opieki dzieciom i młodzieży.

Cel operacyjne: 1. Pomoc rodzinom w wypełnianiu podstawowych funkcji oraz dzieciom pozbawionym opieki. 2. Wsparcie dzieci i młodzieży w kształceniu i wszechstronnym rozwoju, w tym dotkniętych niepełnosprawnością. 3. Pomoc osobom opuszczającym, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo- terapeutyczną, a także dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, specjalne ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze udzielana jest pomoc mająca na celu życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem. 4. Przeciwdziałanie uzależnieniom i przemocy w rodzinie.

Kierunki działań do celu operacyjnego 1.: 1. Wspieranie rodzin biologicznych w środowisku zamieszkania oraz udzielanie im pomocy w przezwyciężaniu problemów, w tym opiekuńczo-wychowawczych i materialnych, w szczególności poprzez współpracę z gminnymi jednostkami pomocy społecznej. 2. Zintensyfikowanie i rozwijanie form pracy socjalnej z rodzinami; upowszechnianie funkcji asystenta rodzinnego. 3. Zapewnienie rodzinom i osobom samotnie wychowującym dzieci szerszego dostępu do specjalistycznego poradnictwa, w szczególności, psychologicznego, pedagogicznego, terapeutycznego i prawnego. 4. Opracowywanie i realizowanie programów i projektów na rzecz rodziny i dziecka, w tym współfinansowanych z funduszy zewnętrznych, np. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. 5. Kontynuowanie i zintensyfikowanie działań w zakresie propagowania idei rodzicielstwa zastępczego oraz rozwijanie zastępczej opieki rodzinnej poprzez stałe pozyskiwanie nowych rodzin zastępczych.

86 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

6. Podejmowanie działań w kierunku poprawy sytuacji bytowej oraz warunków mieszkaniowych rodzin zastępczych. 7. Zwiększenie liczby placówek przedszkolnych w gminach powiatu. 8. Propagowanie w powiecie inicjatyw wspierających osoby samotnie wychowujące dzieci, m.in. samopomocy, grup wsparcia.

Kierunki działań do celu operacyjnego 2.: 1. Podnoszenie jakości kształcenia w placówkach oświatowych, m.in. poprzez doskonalenie kadr nauczycielskich oraz doposażenie szkół w niezbędny sprzęt (w tym komputerowy) i programy nauczania. 2. Zwiększenie dostępności wsparcia specjalistycznego (pedagogicznego, psychologicznego, logopedycznego, terapeutycznego) dla dzieci i młodzieży. 3. Zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci z rodzin ubogich w gminach powiatu, m.in. poprzez organizowanie dla nich dożywiania w szkołach, wypoczynku letniego i zimowego, wyposażenie ich w podręczniki i pomoce szkolne oraz odzież, a także zapewnienie im dostępu do alternatywnych form spędzania czasu wolnego. 4. Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz organizowanie oferty edukacyjnej dla uczniów uzdolnionych. 5. Rozwijanie w gminach powiatu sieci placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży. 6. Zwiększenie dostępności kształcenia dla uczniów niepełnosprawnych m.in. poprzez tworzenie grup i klas integracyjnych, prowadzenie nauczania indywidualnego oraz likwidowanie barier architektonicznych. 7. Zapewnienie rodzinom dzieci niepełnosprawnych szerszego dostępu do poradnictwa. 8. Promowanie alternatywnych form spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży oraz zwiększanie do nich dostępu, m.in. poprzez poszerzenie oferty zajęć pozalekcyjnych. 9. Zintegrowanie działań na rzecz rodziny i dziecka w powiecie poprzez stałą współpracę placówek oświatowo-wychowawczych, kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych, jednostek pomocy społecznej i służby zdrowia, sądu rejonowego i kuratorów sądowych, policji, organizacji pozarządowych i kościoła.

87 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Kierunki działań do celu operacyjnego 3.: 1. Przyznawanie osobom usamodzielnianym pomocy, w tym pieniężnej na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki, rzeczowej na zagospodarowanie oraz w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych. 2. Udzielanie osobom usamodzielnianym pomocy w uzyskaniu zatrudnienia. 3. Zintensyfikowanie pracy socjalnej z dziećmi usamodzielnianymi oraz zapewnienie im dostępu do wsparcia psychologiczno-pedagogicznego. 4. Określenie potrzeb w zakresie mieszkań chronionych dla osób usamodzielnianych oraz możliwości ich zabezpieczenia; podejmowanie współpracy na tym polu z samorządami gminnymi.

Kierunki działań do celu operacyjnego 4.: 1. Zwiększenie w gminach powiatu dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków. 2. Zapewnienie w gminach powiatu szerszego dostępu do wsparcia psychologicznego, prawnego i społecznego dla rodzin dotkniętych problemami alkoholowymi, narkomanii i przemocy w rodzinie. 3. Zintensyfikowanie w gminach powiatu profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych, narkomanii i przemocy w rodzinie, w szczególności skierowanej do dzieci i młodzieży. 4. Wspieranie i rozwój ruchów samopomocowych i grup wsparcia dla osób dotkniętych problemami alkoholowymi, narkomanii i przemocy w rodzinie. 5. Opracowanie i realizacja programu oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie. 6. Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia. 7. Prowadzenie w gminach powiatu poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 8. Zwiększenie dostępności punktów interwencji kryzysowej. 9. Zintensyfikowanie działalności zespołów interdyscyplinarnych ds. przemocy w rodzinie w gminach powiatu. 10. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób i rodzin dotkniętych uzależnieniami i przemocą.

88 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2014-2020.

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Starosta Powiatu, Rada Powiatu, Starostwo Powiatowe, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i inne jednostki organizacyjne powiatu, Domy dla Dzieci i Młodzieży w Łoniowie, placówki oświatowe szczebla ponadgimnazjalnego.

Partnerzy w realizacji działań: Ośrodki pomocy społecznej, placówki przedszkolne, oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, placówki kulturalne, jednostki sportowo-rekreacyjne, placówki opiekuńczo- wychowawcze wsparcia dziennego, placówki służby zdrowia, gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, ośrodki leczenia uzależnień, ośrodki wsparcia, sąd rejonowy, kuratorzy sądowi, policja, organizacje pozarządowe, kościół, społeczność lokalna.

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (powiatowy, gminne) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

Efekty realizacji działań: Sprawnie funkcjonujący system wsparcia rodzin, dzieci i młodzieży, uprzedzający sytuacje kryzysowe i zapewniający różnorodne formy pomocy, m.in. w kształceniu i wszechstronnym rozwoju. W momencie wystąpienia kryzysu w rodzinie, system przyjmuje funkcje ratownicze i opiekuńcze, nie pozostawiając rodziny i dziecka z własnymi problemami. Wspiera on także osoby usamodzielniane. Efektem realizacji działań powinien być również sprawny system profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień oraz przemocy w rodzinie.

Wskaźniki monitoringowe:  liczba rodzin objętych przez OPS-y wsparciem, w tym liczba rodzin objętych pracą socjalną,  liczba osób i rodzin objętych poradnictwem specjalistycznym oraz liczba porad,  liczba opracowanych i realizowanych programów i projektów na rzecz rodziny i dziecka oraz liczba osób nimi objętych,

89 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 liczba rodzin zastępczych,  liczba placówek przedszkolnych,  liczba nauczycieli doskonalących swoje kwalifikacje zawodowe,  liczba doposażonych placówek oświatowych,  liczba dzieci objętych wsparciem specjalistycznym,  liczba dzieci z rodzin ubogich objętych wsparciem,  liczba przedsięwzięć służących wyrównywaniu szans edukacyjnych dzieci i młodzieży,  liczba zajęć edukacyjnych dla uczniów uzdolnionych oraz liczba osób nimi objętych,  liczba świetlic oraz liczba dzieci z nich korzystających,  liczba grup i klas integracyjnych oraz liczba osób do nich uczęszczających,  liczba uczniów objętych nauczaniem indywidualnym,  liczba zlikwidowanych barier architektonicznych,  liczba rodzin dzieci niepełnosprawnych korzystających z poradnictwa,  liczba dzieci usamodzielnianych objętych pracą socjalną, wsparciem pieniężnym i rzeczowym, pomocą w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych oraz pomocą psychologiczno-pedagogiczną,  liczba osób usamodzielnianych, którym udzielono pomocy w uzyskaniu zatrudnienia,  liczba potrzebnych i dostępnych mieszkań chronionych,  liczba osób objętych pomocą terapeutyczną i rehabilitacyjną,  liczba rodzin objętych wsparciem psychologicznym, prawnym oraz z systemu pomocy społecznej z powodu alkoholizmu, narkomanii i przemocy w rodzinie,  liczba przedsięwzięć realizowanych w ramach działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej,  liczba osób dotkniętych przemocą w rodzinie objętych pomocą w ramach ośrodków wsparcia,  liczba udzielonych porad i przeprowadzonych interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,  liczba zespołów interdyscyplinarnych oraz liczba osób objętych ich oddziaływaniem,  liczba osób objętych pomocą w ramach punktów interwencji kryzysowej,  liczba przedsięwzięć realizowanych przy współpracy z organizacjami pozarządowymi.

90 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Cel strategiczny 2.: Aktywizacja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Cele operacyjne: 1. Wsparcie osób bezrobotnych i poszukujących pracy. 2. Pomoc ubogim, zagrożonym bezdomnością i bezdomnym.

Kierunki działań do celów operacyjnych 1-2.: 1. Udzielanie przez Powiatowy Urząd Pracy pomocy w znalezieniu pracy bezrobotnym i poszukującym pracy (w szczególności osobom młodym i osobom powyżej 50 lat) poprzez pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informację zawodową oraz pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy. 2. Podejmowanie przez Powiatowym Urząd Pracy współpracy z gminami w zakresie upowszechniania ofert pracy, informacji o wolnych miejscach pracy, usługach poradnictwa zawodowego, szkoleniach, przygotowaniu zawodowym dorosłych i stażach oraz organizacji robót publicznych, prac interwencyjnych i zatrudnienia socjalnego. 3. Prowadzenie w gminach powiatu pracy socjalnej z osobami bezrobotnymi, ubogimi i bezdomnymi, w tym w oparciu o kontrakt socjalny. 4. Zmniejszanie skutków bezrobocia, ubóstwa i bezdomności poprzez przyznawanie i wypłacanie przez Powiatowy Urząd Pracy zasiłków oraz innych świadczeń z tytułu bezrobocia oraz udzielanie przez Ośrodki Pomocy Społecznej pomocy finansowej i rzeczowej (w tym w postaci dożywiania i odzieży) z tytułu bezrobocia, ubóstwa i bezdomności. 5. Opracowanie i realizacja powiatowego programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy. 6. Opracowanie, realizacja lub współudział w realizacji programów celowych i osłonowych na rzecz zagrożonych i dotkniętych ubóstwem. 7. Wspieranie lokalnych programów na rzecz aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. 8. Opracowywanie i realizacja w gminach powiatu indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności. 9. Zapewnianie w gminach powiatu schronienia osobom bezdomnym. 10. Promowanie w powiecie podmiotów ekonomii społecznej (spółdzielnie socjalne, centra integracji społecznej, zakłady aktywności zawodowej).

91 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

11. Tworzenie w gminach powiatu mieszkań socjalnych. 12. Dostosowywanie kierunków kształcenia w powiecie do potrzeb lokalnego rynku pracy oraz promowanie, szczególnie wśród młodzieży, idei planowania rozwoju zawodowego. 13. Udzielanie przez Powiatowy Urząd Pracy pomocy pracodawcom w pozyskiwaniu pracowników poprzez pośrednictwo pracy oraz poradnictwo zawodowe i informację zawodową. 14. Promowanie powiatu w celu pozyskania inwestorów mogących utworzyć nowe miejsca pracy; przygotowywanie terenów pod pozarolniczą działalność gospodarczą, oferowanie ulg podatkowych dla inwestorów. 15. Opracowywanie i realizacja przez instytucje integracji i pomocy społecznej oraz rynku pracy projektów w zakresie aktywizacji grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Pracy. 16. Podnoszenie jakości obsługi osób bezrobotnych w Powiatowym Urzędzie Pracy poprzez organizowanie szkoleń dla jego pracowników oraz zintegrowanie systemu informatycznego, pozwalającego w łatwy i szybki sposób pozyskać informację o wolnych miejscach pracy oraz nawiązać kontakt z instytucjami działającymi na rzecz przeciwdziałania bezrobociu. 17. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób bezrobotnych, ubogich i bezdomnych oraz z kościołem.

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2014-2020.

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Starosta Powiatu, Rada Powiatu, Starostwo Powiatowe, Powiatowy Urząd Pracy, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i inne jednostki organizacyjne powiatu, w tym placówki oświatowe szczebla ponadgimnazjalnego.

Partnerzy w realizacji działań: Ośrodki pomocy społecznej, inwestorzy, lokalni przedsiębiorcy, noclegownie i schroniska, w tym Schronisko dla Bezdomnych Mężczyzn w Sandomierzu, organizacje pozarządowe, kościół, społeczność lokalna.

92 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (powiatowy, gminne) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

Efekty realizacji celu: Wzrost liczby osób zaktywizowanych. Wzrost liczby inwestorów tworzących nowe miejsca pracy. Wzrost liczby osób wychodzących z bezdomności. Podniesienie jakości usług świadczonych przez Powiatowy Urzędu Pracy.

Wskaźniki monitoringowe:  wielkość stopy bezrobocia,  liczba osób bezrobotnych w powiecie,  liczba osób bezrobotnych i poszukujących pracy objętych różnymi formami wsparcia przez Powiatowy Urząd Pracy,  liczba osób bezrobotnych, ubogich i bezdomnych objętych pracą socjalną oraz liczba osób objętych kontraktami socjalnymi,  liczba beneficjentów systemu pomocy społecznej objętych wsparciem z powodu bezrobocia, ubóstwa i bezdomności,  liczba osób objętych indywidualnymi programami wychodzenia z bezdomności,  liczba osób bezdomnych, którym zapewniono schronienie,  liczba działających podmiotów ekonomii społecznej,  liczba mieszkań socjalnych,  liczba pracodawców, którym Powiatowy Urząd Pracy udzielił wsparcia,  liczba nowych inwestorów,  liczba nowych podmiotów gospodarczych,  liczba opracowanych i realizowanych projektów oraz liczba osób nimi objętych,  liczba pracowników Powiatowego Urzędu Pracy objętych szkoleniami,  liczba przedsięwzięć realizowanych przy współpracy z organizacjami pozarządowymi.

93 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Cel strategiczny 3.: Zwiększenie udziału osób starszych i niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym.

Cele operacyjne: 1. Usprawnianie osób starszych i zapewnienie im właściwej opieki. 2. Ograniczenie skutków niepełnosprawności oraz aktywizacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych.

Kierunki działań do celu operacyjnego 1.: 1. Prowadzenie pracy socjalnej z osobami starszymi. 2. Udzielanie przez Ośrodki Pomocy Społecznej pomocy finansowej i rzeczowej osobom starszym. 3. Rozwijanie środowiskowych form wsparcia osób starszych, w tym poprawianie dostępności i jakości usług opiekuńczych, zaspokajanie potrzeb kulturalno-społecznych, rekreacyjnych i edukacyjnych m.in. poprzez organizowanie spotkań integracyjnych, tworzenie klubów seniora i dziennych domów pobytu, propagowanie Uniwersytetu III Wieku oraz innych form kształcenia i samokształcenia. 4. Podnoszenie jakości usług w funkcjonujących w powiecie Domach Pomocy Społecznej. 5. Inicjowanie i wspieranie programów na rzecz wyrównywania szans osób starszych w środowisku lokalnym. 6. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób starszych oraz z kościołem. 7. Pozyskiwanie wolontariuszy mogących wspierać osoby starsze w codziennym życiu.

Kierunki działań do celu operacyjnego 2.: 1. Prowadzenie pracy socjalnej z osobami niepełnosprawnymi. 2. Udzielanie przez Ośrodki Pomocy Społecznej pomocy finansowej i rzeczowej osobom niepełnosprawnym. 3. Poprawianie dostępu i jakości usług opiekuńczych oraz specjalistycznych usług opiekuńczych. 4. Zwiększanie dostępu osób niepełnosprawnych do turnusów rehabilitacyjnych, sprzętu rehabilitacyjnego, ortopedycznego i środków pomocniczych. 5. Zwiększanie udziału osób niepełnosprawnych w sporcie, kulturze i turystyce.

94 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

6. Likwidowanie barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się, w tym w miejscu zamieszkania osób niepełnosprawnych oraz w obiektach użyteczności publicznej. 7. Rozwijanie oferty funkcjonujących w powiecie środowiskowych domów samopomocy. 8. Zwiększenie dostępu osób niepełnosprawnych do różnorodnych form poradnictwa specjalistycznego, w tym psychologicznego, prawnego i zawodowego. 9. Wspieranie pracodawców w tworzeniu i wyposażaniu stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych; wskazywanie im korzyści wynikających z zatrudnienia tych osób. 10. Rozwijanie oferty funkcjonujących w powiecie warsztatów terapii zajęciowej. 11. Zwiększenie dostępu osób niepełnosprawnych do informacji o prawach i uprawnieniach m.in. poprzez wykorzystanie sieci Internet. 12. Opracowanie i realizacja projektów z zakresu aktywizacji i integracji społecznej osób niepełnosprawnych, w tym współfinansowanych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. 13. Podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych oraz z kościołem. 14. Pozyskiwanie wolontariuszy mogących świadczyć pomoc osobom niepełnosprawnym.

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2014-2020.

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Starosta Powiatu, Rada Powiatu, Starostwo Powiatowe, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i inne jednostki organizacyjne powiatu, w tym Powiatowy Urząd Pracy, domy pomocy społecznej, warsztaty terapii zajęciowej.

Partnerzy w realizacji działań: Ośrodki pomocy społecznej, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, środowiskowe domy samopomocy, warsztaty terapii zajęciowej. placówki kulturalne i służby zdrowia, jednostki sportowo-rekreacyjne, lokalni pracodawcy, organizacje pozarządowe, kościół, społeczność lokalna.

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (powiatowy, gminne) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni). 95 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Efekty realizacji celu: Zwiększenie udziału seniorów i osób dotkniętych niepełnosprawnością w życiu społecznym i zawodowym. Podniesienie jakości świadczonych im usług. Ułatwienie dostępu do informacji o możliwych formach wsparcia. Zwiększenie liczby osób usprawnionych i zatrudnionych. Rozszerzenie wolontariatu.

Wskaźniki monitoringowe:  liczba osób w wieku poprodukcyjnym i ich udział w ogóle mieszkańców,  liczba osób dotkniętych niepełnosprawnością,  liczba osób starszych i niepełnosprawnych objętych pracą socjalną,  liczba osób starszych i niepełnosprawnych objętych wsparciem z systemu pomocy społecznej,  liczba osób objętych usługami opiekuńczymi oraz specjalistycznymi usługami opiekuńczymi,  liczba osób objętych ofertą klubów seniora i domów dziennego pobytu,  liczba osób przebywających w domach pomocy społecznej,  liczba osób objętych dofinansowaniem na zakup sprzętu rehabilitacyjnego, ortopedycznego i środków pomocniczych,  liczba osób niepełnosprawnych uczestniczących w sporcie, kulturze i turystyce,  liczba zlikwidowanych barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się,  liczba ośrodków wsparcia środowiskowego dla osób niepełnosprawnych oraz liczba osób nimi objętych,  liczba osób niepełnosprawnych objętych poradnictwem specjalistycznym,  liczba nowo utworzonych i wyposażonych stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych,  liczba osób objętych pomocą w ramach warsztatów terapii zajęciowej,  liczba opracowanych i zrealizowanych projektów z zakresu aktywizacji i integracji społecznej osób niepełnosprawnych oraz liczba osób nimi objętych,  liczba przedsięwzięć realizowanych przy współpracy z organizacjami pozarządowymi,  liczba wolontariuszy.

96 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Cel strategiczny 4.: Podniesienie poziomu bezpieczeństwa w powiecie.

Cele operacyjne: 1. Przeciwdziałanie przestępczości, w tym wśród nieletnich. 2. Zwiększenie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców.

Kierunki działań do celów operacyjnych 1-2.: 1. Opracowywanie i realizowanie programów profilaktyczno-edukacyjnych w placówkach oświatowych; włączanie w ich realizację policjantów. 2. Podejmowanie w powiecie przedsięwzięć edukacyjno-informacyjnych poświęconych przestępczości i jej skutkom (akcje, kampanie, turnieje). 3. Patrolowanie i wizytowanie miejsc publicznych w powiecie. 4. Podejmowanie przez jednostki powiatowe i gminne oraz mieszkańców powiatu współpracy z policją, prokuraturą rejonową, sądem rejonowym, kuratorami sądowymi i organizacjami pozarządowymi na rzecz przeciwdziałania przestępczości. 5. Zapewnienie dzieciom i młodzieży alternatywnych form spędzania czasu wolnego. 6. Zapewnienie mieszkańcom bezpieczeństwa na drodze, m.in. poprzez remont ulic i dróg gminnych, budowę przydrożnych chodników, przejść dla pieszych i oświetlenia.

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2014-2020.

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Starosta Powiatu, Rada Powiatu, Starostwo Powiatowe, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie i inne jednostki organizacyjne powiatu, w tym placówki oświatowe szczebla ponadgimnazjalnego.

Partnerzy w realizacji działań: Policja, prokuratura rejonowa, sąd rejonowy, kuratorzy sądowi, ośrodki pomocy społecznej, placówki oświatowe szczebla podstawowego i gimnazjalnego, placówki kulturalne, jednostki sportowo-rekreacyjne, placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego, placówki służby zdrowia, organizacje pozarządowe, społeczność lokalna.

97 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (powiatowy, gminne) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

Wskaźniki monitoringowe:  liczba popełnionych i wykrytych przestępstw, w tym przestępstw nieletnich,  liczba opracowanych i realizowanych programów profilaktyczno-edukacyjnych oraz liczba osób nimi objętych,  liczba przedsięwzięć edukacyjno-informacyjnych,  liczba wspólnych przedsięwzięć różnych podmiotów działających na rzecz przeciwdziałania przestępczości,  liczba alternatywnych form spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży oraz liczba osób z nich korzystających,  liczba zrealizowanych inwestycji w celu poprawy bezpieczeństwa na drodze,  stopień poczucia bezpieczeństwa mieszkańców.

98 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Cel strategiczny 5.: Zwiększenie aktywności społecznej i obywatelskiej.

Cele operacyjne: 1. Rozwój kadr i służb pomocowych oraz rozwijanie infrastruktury socjalnej. 2. Wspieranie instytucji społeczeństwa obywatelskiego.

Kierunki działań do celu operacyjnego 1.: 1. Rozwijanie kadr pomocy społecznej w powiecie i w gminach, m.in. poprzez zwiększenie liczby pracowników socjalnych zatrudnionych w OPS-ach do poziomu zgodnego z zapisami ustawy o pomocy społecznej. 2. Ustawiczne dokształcanie kadr pomocy społecznej w powiecie i w gminach (szkolenia, warsztaty, kursy, konferencje, superwizje) oraz zachęcanie do podjęcia specjalizacji w zawodzie pracownika socjalnego. 3. Świadczenie doradztwa metodycznego dla kierowników i pracowników jednostek pomocy społecznej z powiatu. 4. Rozwijanie infrastruktury socjalnej w powiecie i w gminach wschodzących w jego skład poprzez poszerzenie oferty już działających jednostek oraz utworzenie, w razie potrzeby, nowych. 5. Projektowanie i wdrażanie nowych instrumentów i usług służących podniesieniu jakości świadczonej pomocy. 6. Upowszechnianie informacji o możliwościach uzyskania i dostępnych formach świadczeń pomocowych, m.in. przez sieć Internet.

Kierunki działań do celu operacyjnego 2.: 1. Nawiązywanie i rozwijanie współpracy z sektorem pozarządowym oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego (także na poziomie gminnym), w szczególności działającymi w obszarze polityki społecznej. 2. Zlecanie przez samorządy gminne i powiatowy zadań z zakresu polityki społecznej organizacjom pozarządowym i podmiotom prowadzącym działalność pożytku publicznego. 3. Wspieranie lokalowe organizacji pozarządowych, promowanie ich działalności oraz udzielanie im pomocy w nawiązaniu współpracy międzynarodowej oraz w pozyskiwaniu środków z innych niż budżet powiatu źródeł finansowania. 4. Zachęcanie mieszkańców powiatu do udziału w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych oraz wspieranie inicjatyw społecznych 99 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

5. Propagowanie idei wolontariatu oraz pozyskiwanie wolontariuszy do udziału w realizacji zadań dotyczących rozwiązywania problemów społecznych.

Czas realizacji działań: Działania ciągłe w latach 2014-2020.

Podmioty odpowiedzialne za realizację działań: Starosta Powiatu, Rada Powiatu, Starostwo Powiatowe, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, inne powiatowe jednostki pomocy społecznej.

Partnerzy w realizacji działań: Ośrodki pomocy społecznej i inne gminne jednostki pomocy społecznej, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej, organizacje pozarządowe i inne podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego, kościół, społeczność lokalna.

Źródła finansowania działań: Budżet samorządowy (powiatowy, gminne, wojewódzki) i centralny, fundusze zewnętrzne, m.in. fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne programy, organizacje pozarządowe, sponsorzy indywidualni (krajowi i zagraniczni).

Efekty realizacji działań: Profesjonalna kadra pomocy społecznej. Wysoka jakość świadczonych usług. Zróżnicowane formy współpracy z silniejszym sektorem pozarządowym. Większa aktywność mieszkańców powiatu, wzrost świadomości własnych możliwości i potencjału (wzrastająca liczba inicjatyw lokalnych).

Wskaźniki monitoringowe:  liczba pracowników socjalnych,  liczba szkoleń, w których uczestniczyła kadra pomocy społecznej,  liczba osób, które ukończyły specjalizację w zawodzie pracownika socjalnego,  liczba nowych instrumentów i usług służących podniesieniu jakości świadczonej pomocy oraz liczba osób nimi objętych,  liczba jednostek pomocy społecznej, które poszerzyły ofertę świadczonych usług oraz liczba nowo powstałych jednostek pomocy społecznej,

100 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

 liczba organizacji pozarządowych funkcjonujących w obszarze polityki społecznej,  liczba organizacji pozarządowych, z którymi nawiązano współpracę,  liczba wspieranych przez samorządy organizacji pozarządowych,  liczba inicjatyw społecznych,  liczba wolontariuszy.

101 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

2. WDROŻENIE STRATEGII, MONITOROWANIE JEJ REALIZACJI

Koordynatorem realizacji działań wyznaczonych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 będzie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu. Monitoring zapisów strategicznych, polegający na systematycznym zbieraniu i analizowaniu informacji dotyczących realizowanych bądź zrealizowanych już działań, będzie prowadzony przez powołanego zarządzeniem dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, koordynatora. Gromadzone przez niego dane pozwolą zidentyfikować i rozwiązać problemy, które pojawią się w trakcie wdrażania dokumentu, oraz stwierdzić, czy wyznaczone działania zmierzają w słusznym kierunku i przynoszą zakładane zmiany. Koordynator, w porozumieniu z przedstawicielami innych, poza Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, podmiotów realizujących strategię i współdziałających w jej realizacji będzie oceniał poziom wdrożenia zapisów strategicznych raz na rok, a następnie przygotuje raport monitoringowy. Zawarta w nim ocena skuteczności polityki społecznej prowadzonej w powiecie zostanie przekazana staroście i radzie z sugestią przyjęcia proponowanych rozwiązań (np. programów celowych) oraz, w przypadku stwierdzenia istotnych zmian społecznych, podjęcie ewentualnych działań korygujących i wszelkich prac mających na celu aktualizację obowiązującej strategii. Do oceny stopnia wdrożenia wyznaczonych działań zostaną wykorzystane m.in. sformułowane pod każdym celem strategicznym wskaźniki monitoringowe. W większości są one dostępne w zbiorach statystyki publicznej oraz w zasobach informacyjnych instytucji i organizacji realizujących strategię i współdziałających w jej realizacji. W przypadku części danych może zaistnieć potrzeba przeprowadzenia badań ankietowych wśród mieszkańców powiatu oraz w kluczowych dla rozwiązywania lokalnych problemów społecznych podmiotach. Przygotowany wykaz nie wyczerpuje wszystkich wskaźników, jakie mogą być zastosowane w procesie monitorowania realizacji strategii. W miarę rozwoju systemu monitorowania dokumentu będą mogły zostać zidentyfikowane nowe wskaźniki, które w odpowiedni sposób będą charakteryzowały przebieg realizacji podejmowanych działań.

102 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

3. PROGRAMY I PROJEKTY

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego będzie skuteczna, o ile przedstawiciele samorządu lokalnego znajdą zasoby umożliwiające opracowanie i realizację programów i projektów zgodnych z przyjętymi w dokumencie działaniami. Programy i projekty można realizować w okresach rocznych, dłuższych lub krótszych, w zależności od ich charakteru. Mogą one być przyjmowane stosownymi uchwałami przez radę i powinny stanowić załączniki do niniejszej strategii. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 będzie realizowana w szczególności poprzez poniżej wymienione programy:  Program rozwoju pieczy zastępczej w Powiecie Sandomierskim,  Program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie w Powiecie Sandomierskim,  Program działań Powiatu Sandomierskiego na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej, zawodowej i zatrudnienia oraz przestrzegania praw osób niepełnosprawnych,  Program współpracy Powiatu Sandomierskiego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

3.2. PROJEKTY

Prezentowane poniżej projekty powstały w trakcie prac nad strategią. Ich autorami są przedstawiciele instytucji i organizacji pozarządowych działających w powiecie w obszarze polityki społecznej. Projekty stanowią „bank pomysłów”, tzn. ich realizacja jest wskazana, ale możliwa będzie dopiero wtedy, gdy ich wnioskodawcy pozyskają niezbędne środki finansowe.

Projekt 1. „Razem przeciwko przemocy”. Wspieranie jednostek samorządu terytorialnego w tworzeniu systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Wnioskodawca projektu Gmina miejska Sandomierz.

103 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Cel główny projektu Podejmowanie działań mających na celu poprawę sytuacji rodzin zagrożonych zjawiskiem przemocy w rodzinie. Cele szczegółowe projektu  piknik rodzinny „Razem przeciwko przemocy”,  konferencja na temat zjawiska przemocy w rodzinie,  warsztaty dla osób zajmujących się zjawiskiem przemocy w rodzinie,  cykl spotkań ze specjalistami dla osób dotkniętych przemocą,  grupowa i indywidualna terapia dla rodzi dotkniętych przemocą. Miejsce realizacji projektu Miasto Sandomierz. Beneficjenci projektu Rodziny zagrożone zjawiskiem przemocy w rodzinie. Partnerzy w realizacji projektu  Ośrodek Pomocy Społecznej w Sandomierzu,  placówki oświatowe,  Straż Miejska w Sandomierzu,  Komenda Powiatowa Policji w Sandomierzu,  Starostwo Powiatowe,  Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sandomierzu,  instytucje zajmujące się pomocą dla ofiar przemocy,  Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,  zespół interdyscyplinarny. Czas realizacji projektu Cały rok.

Projekt 2. „Zapewnienie bezpieczeństwa osobom będącym pod wpływem alkoholu, niewymagającym pomocy medycznej czy hospitalizacji”

Wnioskodawca projektu Szpital Specjalistyczny Ducha Świętego w Sandomierzu, ul. dr. Zygmunta Schinzla 13, 27-600 Sandomierz.

104 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Cel główny projektu Wyeliminowanie przebywania na terenie szpitala (SOR-u) osób pod wpływem alkoholu niewymagających pomocy medycznej czy hospitalizacji. Cele szczegółowe projektu  zorganizowanie Izby Wytrzeźwień,  objęcie opieką psychologiczną i socjalną rodziny alkoholika,  tworzenie Klubów Abstynenta,  kontrola dystrybucji alkoholu. Miejsce realizacji projektu Ośrodek Leczenia Uzależnień.. Beneficjenci projektu  osoby będące pod wpływem alkoholu wymagające interwencji,  alkoholicy i ich rodziny. Partnerzy w realizacji projektu  Policja,  Straż Miejska,  Ośrodek Pomocy Społecznej,  Szpital Specjalistyczny Ducha Świętego w Sandomierzu. Czas realizacji projektu Stale.

Projekt 3. „Objęcie opieką osób samotnych, w starszym wieku, chorych lub niepełnosprawnych”

Wnioskodawca projektu Szpital Specjalistyczny Ducha Świętego w Sandomierzu, ul. dr. Zygmunta Schinzla 13, 27- 600 Sandomierz. Cel główny projektu Opieka nad osobami samotnymi, które z powodu niepełnosprawności czy choroby nie są w stanie zaspokoić swoich potrzeb życiowych. Cele szczegółowe projektu  utworzenie hospicjum czy zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego na terenie powiatu,  zorganizowanie i zatrudnienie większej liczby opiekunów do opieki w domu pacjenta,  powołanie doradców rodzinnych (do pracy z rodziną osoby starszej lub niepełnosprawnej).

105 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Miejsce realizacji projektu Ośrodek Pomocy Społecznej, Beneficjenci projektu Osoby samotne w starszym wieku, chore lub niepełnosprawne. Partnerzy w realizacji projektu  Ośrodek Pomocy Społecznej,  Urzędy Gmin,  Caritas Diecezji Sandomierskiej,  Szpital Specjalistyczny Ducha Świętego w Sandomierzu. Czas realizacji projektu Stale.

Projekt 4. „Udzielanie niezbędnej pomocy socjalno-bytowej osobom i rodzinom o niskich dochodach i znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej”

Wnioskodawca projektu Caritas Diecezji Sandomierskiej, ul. Opatowska 10, 27-600 Sandomierz. Cel główny projektu Pomoc socjalno-bytowa osobom i rodzinom poprzez dofinansowanie zakupu opału, opłatę bieżących rachunków (energia, gaz, woda, czynsz). Cele szczegółowe projektu  zabezpieczenie podstawowego bytu rodzinom,  pomoc w zakupie podręczników szkolnych oraz wyprawek szkolnych. Miejsce realizacji projektu Caritas Diecezji Sandomierskiej, ul. Opatowska 10, 27-600 Sandomierz. Beneficjenci projektu Osoby i rodziny z Diecezji Sandomierskiej z niskimi dochodami na osobę w rodzinie. Czas realizacji projektu Od września 2013 r. do września 2020 r.

Projekt 5. „Udzielanie koniecznej pomocy medycznej osobom o niskich dochodach”

Wnioskodawca projektu Caritas Diecezji Sandomierskiej, ul. Opatowska 10, 27-600 Sandomierz.

106 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Cel główny projektu Ochrona zdrowia osób ubogich poprzez pomoc w zakupie leków. Cele szczegółowe projektu  wspieranie w zakupie leków osób ubogich, przewlekle chorych,  dofinansowanie zakupu niezbędnego sprzętu rehabilitacyjnego. Miejsce realizacji projektu Caritas Diecezji Sandomierskiej, ul. Opatowska 10, 27-600 Sandomierz. Beneficjenci projektu Osoby chore, starsze, niepełnosprawne oraz dzieci z przewlekłymi chorobami z rodzin o niskich dochodach. Czas realizacji projektu Od września 2013 r. do września 2020 r.

Projekt 6. „Aktywizacja społeczno-zawodowa w gminie Wilczyce”

Wnioskodawca projektu Ośrodek Pomocy Społecznej, 27-612 Wilczyce 174. Cel główny projektu Aktywizacja osób bezrobotnych. Cele szczegółowe projektu  upowszechnienie pracy socjalnej i rozwój form aktywnej integracji,  indywidualne wsparcie materialne,  nabycie zdolności psychospołecznych,  zwiększenie lub nabycie kwalifikacji zawodowych, doświadczenia zawodowego. Miejsce realizacji projektu Gmina Wilczyce. Beneficjenci projektu Grupa osób bezrobotnych, korzystających ze wsparcia OPS-u, nieaktywna zawodowo, w wieku aktywności zawodowej. Czas realizacji projektu Od kwietnia 2013 r. do grudnia 2013 r.

107 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Projekt 7. „Fantom – samobadanie piersi”

Wnioskodawca projektu Grażyna Rękas, Świętokrzyski Klub „Amazonki” Filia w Sandomierzu. Cel główny projektu Nauka samobadania piersi. Cele szczegółowe projektu  zwrócenie uwagi na konieczność badania piersi,  uświadomienie ważności profilaktyki w tym zakresie. Miejsce realizacji projektu Szkoły ponadgimnazjalne w Sandomierzu. Beneficjenci projektu  „Amazonki” i kobiety powiatu sandomierskiego,  młodzież szkolna. Partnerzy w realizacji projektu Lekarze ginekolodzy. Czas realizacji projektu 5 miesięcy.

Projekt 8. „Sandomierskie Mieszkanie Treningowe” Wnioskodawca projektu Stowarzyszenie „Dobrze, że jesteś”, ul. Opatowska 10, 27-600 Sandomierz. Cel główny projektu Przygotowanie osób niepełnosprawnych intelektualnie do samodzielnego funkcjonowania w życiu dorosłym i społecznym. Cele szczegółowe projektu  edukacja osób niepełnosprawnych intelektualnie,  prowadzenie treningu samodzielności,  pomoc rodzinom,  integracja społeczna. Miejsce realizacji projektu 27-600 Sandomierz, Rynek 11/1.

108 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Beneficjenci projektu Osoby niepełnosprawne intelektualnie w stopniu umiarkowanym i mniejszym, w wieku 15-24 lata. Partnerzy w realizacji projektu  Urząd Miejski w Sandomierzu,  Starostwo Powiatowe, Czas realizacji projektu Stale.

109 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

IV. UWAGI KOŃCOWE

Zapisy zawarte w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020 będą realizowane w ramach przyjętych działań w zależności od posiadanych i pozyskanych z zewnątrz środków finansowych. Dla osiągnięcia wyznaczonych w dokumencie celów konieczne będzie współdziałanie różnych podmiotów funkcjonujących w obszarze polityki społecznej, w tym tych, które działają na wyższym i niższym szczeblu administracyjnym. Autorzy dokumentu pragną złożyć serdeczne podziękowania wszystkim tym, którzy uczestniczyli w jego budowie, przyczyniając się do identyfikacji problemów społecznych występujących w powiecie. Jednocześnie chcą wyrazić nadzieję na dalszą współpracę w realizacji zapisów strategii.

110 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

SPIS DIAGRAMÓW, TABEL, RYCIN I WYKRESÓW

Diagramy: Diagram 1. Struktura dokumentu strategii ...... s. 6

Tabele: Tabela 1. Podział administracyjny powiatu na koniec 2012 roku ...... s. 18 Tabela 2. Infrastruktura techniczna w powiecie w 2012 roku ...... s. 19 Tabela 3. Najważniejsze inwestycje zrealizowane i realizowane w powiecie w latach 2010- 2012 ...... s. 20 Tabela 4. Ludność w poszczególnych gminach powiatu na koniec 2012 roku ...... s. 22 Tabela 5. Struktura wiekowa ludności powiatu w latach 2010-2012 ...... s. 22 Tabela 6. Struktura wiekowa ludności poszczególnych gmin powiatu w 2012 roku...... s. 23 Tabela 7. Ruch naturalny ludności powiatu w latach 2010-2012...... s. 23 Tabela 8. Ruch migracyjny ludności powiatu w latach 2010-2012 ...... s. 24 Tabela 9. Użytki rolne, lasy i grunty leśne, pozostałe grunty i nieużytki ...... s. 25 Tabela 10. Podmioty gospodarcze w powiecie w latach 2010-2012 ...... s. 25 Tabela 11. Podmioty gospodarcze w powiecie w poszczególnych sekcjach Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007) na koniec 2012 roku ...... s. 26 Tabela 12. Bezrobotni w powiecie według płci i ich udział w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2010-2012 ...... s. 27 Tabela 13. Bezrobotni w gminach powiatu na koniec 2012 roku ...... s. 27 Tabela 14. Stopa bezrobocia w powiecie, województwie i w kraju w latach 2010-2012 .....s. 28 Tabela 15. Bezrobotni w powiecie na koniec 2012 roku według wieku, czasu pozostawania bez pracy, stażu pracy i wykształcenia ...... s. 28 Tabela 16. Bezrobotni w powiecie na koniec 2012 roku według wybranych rodzajów działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy ...... s. 29 Tabela 17. Zasoby mieszkaniowe powiatu w latach 2010-2012 ...... s. 30 Tabela 18. Nowo oddane mieszkania i budynki niemieszkalne w powiecie w latach 2010- 2012 ...... s. 31 Tabela 19. Dodatki mieszkaniowe przyznane w gminach powiatu w latach 2010-2012 ...... s. 31 Tabela 20. Publiczne placówki oświatowo-wychowawcze prowadzone przez powiat...... s. 32 Tabela 21. Uczniowskie kluby sportowe w powiecie w 2012 roku ...... s. 36 Tabela 22. Stowarzyszenia i związki sportowe działające na terenie powiatu ...... s. 37

111 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Tabela 23. Gospodarstwa agroturystyczne w powiecie w 2012 roku ...... s. 39 Tabela 24. Jednostki służby zdrowia w powiecie w 2012 roku ...... s. 40 Tabela 25. Postępowania wszczęte w powiecie w 2012 roku ...... s. 41 Tabela 26. Przestępczość nieletnich w powiecie w 2012 roku...... s. 42 Tabela 27. Ośrodki Pomocy Społecznej w powiecie ...... s. 42 Tabela 28. Stan zatrudnienia w OPS-ach w powiecie na koniec 2012 roku ...... s. 43 Tabela 29. Środki finansowe wydatkowane przez OPS-y na pomoc społeczną w 2012 roku ...... s. 44 Tabela 30. Beneficjenci pomocy społecznej w gminach powiatu w 2012 roku ...... s. 44 Tabela 31. Najczęstsze powody przyznawania pomocy społecznej w gminach powiatu w 2012 roku ...... s. 45 Tabela 32. Stan zatrudnienia w PCPR-ze na koniec 2012 roku ...... s. 52 Tabela 33. Środki finansowe wydatkowane przez PCPR na realizację zadań w latach 2010- 2012 ...... s. 53 Tabela 34. Środki finansowe przeznaczone na rodziny zastępcze w powiecie w latach 2010- 2012 ...... s. 54 Tabela 35. Rodziny zastępcze w powiecie w latach 2010-2012 ...... s. 54 Tabela 36. Dzieci z powiatu umieszczone w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w latach 2010-2012 ...... s. 55 Tabela 37. Dzieci usamodzielniane w powiecie w latach 2010-2012 ...... s. 56 Tabela 38. Formy wsparcia udzielonego dzieciom usamodzielnianym w powiecie w latach 2010-2012 ...... s. 56 Tabela 39. Osoby z powiatu skierowane do DPS-ów w latach 2010-2012 ...... s. 57 Tabela 40. Osoby z powiatu przebywające w DPS-ach w latach 2010-2012 ...... s. 57 Tabela 41. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej w gminach powiatu w 2002 roku ...... s. 62 Tabela 42. Środki finansowe przeznaczone na rehabilitację społeczną w powiecie w latach 2010-2012 ...... s. 63 Tabela 43. Zakres rehabilitacji społecznej w powiecie w latach 2010-2012 ...... s. 64 Tabela 44. Dofinansowanie rehabilitacji zawodowej w powiecie w latach 2010-2012 ...... s. 65 Tabela 45. Organizacje pozarządowe w powiecie...... s. 72

112 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Sandomierskiego na lata 2014-2020

Wykresy: Wykres 1. Problemy najczęściej dotykające mieszkańców powiatu ...... s. 67 Wykres 2. Kategorie osób i grup najbardziej odczuwających skutki problemów społecznych występujących w powiecie ...... s. 68

113