Die Nacht Nederlands Philharmonisch Orkest Alphons Diepenbrock (1862-1921) Anton Bruckner (1824–1896)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Liedtekst Programma Die Nacht za 22, ma 24, di 25 sep 2012, 20.15 uur Geen pauze (einde concert ca. 22.00 uur) Rings um ruhet die Stadt; still wird die erleuchtete Gasse, Concertgebouw, Grote Zaal Und, mit Fackeln geschmückt, rauschen die Wagen hinweg. Satt gehn heim von Freuden des Tags zu ruhen die Menschen, Und Gewinn und Verlust wäget ein sinniges Haupt Nederlands Philharmonisch Orkest Wohlzufrieden zu Haus; leer steht von Trauben und Blumen, Marc Albrecht dirigent Und von Werken der Hand ruht der geschäftige Markt. Helena Rasker alt Aber das Saitenspiel tönt fern aus Gärten; vielleicht, daß Dort ein Liebendes spielt oder ein einsamer Mann Alphons Diepenbrock (1862-1921) Ferner Freunde gedenkt und der Jugendzeit; und die Brunnen, Immerquillend und frisch rauschen an duftendem Beet. ‘Die Nacht’ voor alt en orkest Still in dämmriger Luft ertönen geläutete Glocken, Und der Stunden gedenk rufet ein Wächter die Zahl. Anton Bruckner (1824–1896) Jetzt auch kommet ein Wehn und regt die Gipfel des Hains auf, Symfonie nr. 4 ‘Romantische’ Sieh! und das Schattenbild unserer Erde, der Mond Bewegt, nicht zu schnell Kommet geheim nun auch; die Schwärmerische, die Nacht kommt, Andante quasi allegretto Voll mit Sternen und wohl wenig bekümmert um uns, Glänzt die Erstaunende dort, die Fremdlingin unter den Menschen Scherzo: bewegt Über Gebirgeshöhn traurig und prächtig herauf. Finale: bewegt, doch nicht zu schnell Friedrich Hölderlin (1770-1843) Extra: maandag en dinsdag 19.40 uur Muziekcafé, Spiegelzaal. Uit: Brot und Wein (1801) Vind ons leuk op Facebook, volg ons op Twitter, word abonnee van orkest.tv op YouTube of laat op www.orkest.nl/ERVAAR een reactie achter in ons Gastenboek. Nederlands Philharmonisch Orkest @nedpho_nko orkesttv Bekijk onze films thuis op www.orkest.nl Voor elk concert maken wij een korte film die vertoond wordt in de entreehal en foyers van het Concertgebouw. U hoort en ziet musici, solisten en andere liefhebbers die met passie en kennis praten over hun favoriete werken. De films zijn enkele weken voor aanvang van een concert natuurlijk ook thuis te bewonderen via www.orkest.nl. Daarnaast kunt u de nieuwe, maar PROGRAMMATOELICHTING ook alle oude films, bekijken op ons kanaal www.youtube.com/ orkesttv. Hier kunt u zich ook abonneren, zodat u op de hoogte gesteld wordt als er nieuwe films online staan. Zit u op de winnende stoel? Bruckner Elke bezoeker van onze concerten kan zitten op de winnende stoel. Met uw plaatsbewijs maakt u kans op twee gratis concertkaarten. Kijk op de woensdag na het Symfonie 4 concert op de homepage van www.orkest.nl of uw stoel het winnende nummer had. ‘Romantische’ Neemt u plaats? Deze zomer is het NedPhO|NKO verhuisd naar de NedPhO-Koepel (Gerardus Majellakerk) in Amsterdam- Diepenbrock Oost. Ons nieuwe huis biedt onder meer plaats aan een prachtige nieuwe repetitie- en concertruimte met 230 zitplaatsen. Een langgekoesterde wens gaat hiermee in Die Nacht vervulling omdat we meer activiteiten van NedPhO GO!, openbare repetities en concerten kunnen organiseren. De verbouwing is een omvangrijk en ingrijpend project geweest. Een investering voor nu en voor de komende Marc Albrecht, dirigent 25 jaar. Wij nodigen u van harte uit om deel uit te maken van onze toekomst door plaats te nemen in ons nieuwe Helena Rasker, alt huis en een stoel te doneren. 22, 24 en 25 Doneert u ook een stoel? september 2012 Steun ons en doneer een stoel. U doneert al een stoel met persoon- Concertgebouw lijke naamsvermelding voor € 250,-. Kom naar de NedPhO-Vriendenbalie in de Zuidnis tegenover de garderobe voor het deelnameformulier en meer informatie. Of neem contact op met Flip Geurts, via [email protected] of 020 – 521 75 28. WWW.ORKEST.NL ProgrToel_1_K1,S1tmS8, Haarlem, famcon.sneeuwwitje_120x168.indd 1 07-08-12 15:03 Verleidingen voor het oor Eenvoudig bestaan In de allerlaatste minuten van het jaar 1873 zette Anton Bruckner de Een concert voor een warme nazomeravond. De laatste maatstreep van zijn Derde symfonie en schreef daarbij de romanticus Bruckner gaf zijn bekendste symfonie woorden: ‘Helemaal klaar, 31 december 1873, ’s nachts’. Veel tijd om deze grootse arbeid te overdenken gunde hij zich niet. Amper twee de bijnaam ‘Romantische’ mee. En Diepenbrock dagen later zette hij de eerste schetsen op papier van een nieuwe laat ons een zinnenprikkelende zwoele nacht symfonie, waarover hij al een tijdje liep na te denken. Het hele jaar 1874 zou het werk aan de Vierde symfonie hem in beslag nemen voor- beleven op een prachtige tekst van Hölderlin. dat hij deze in november voltooide. Nu had Bruckner in deze tijd ook niet veel anders omhanden. Hij woonde in Wenen en had geen vast Symfonisch gedicht met solo en tutti werk. Hij leidde een eenvoudig bestaan en leefde op bescheiden voet. Het was Gustav Mahler die in zijn oeuvre experimenteerde met het Hij at meestal buitenshuis, waarbij vooral herberg ‘Riedhof’ favoriet symfonische lied. Een lied waarbij niet de piano, maar een heel sym- was. Het lag dicht bij het Allgemeines Krankenhaus en Bruckner was fonieorkest de vocalist begeleidde. Vaak ging het om een instrumen- dol op de gruwelijke medische verhalen die de daar dinerende artsen tatie van een piano lied, maar enkele stukken, zoals Das Lied von der elkaar vertelden. Verder was hij vaak te vinden in de diverse dans- Erde componeerde Mahler direct voor orkest. Alphons Diepenbrock, lokalen van de stad waar hij nauwgezet met wie hij een balboekje goed bevriend met Mahler, was gefascineerd door het symfonische bijhield met daarin de namen van de dames met wie hij danste. lied. Naast bewerkingen van pianoliederen schreef hij enkele orkest- Wellicht verwachtte hij dat het ooit nog eens tot een relatie met één liederen die behoren tot de beste muziek die hij heeft gecomponeerd. van hen zou komen, maar die hoop was ijdel. Veel waren op tekst van Novalis, maar Die Nacht is gebaseerd op de eerste stanza van het gedicht ‘Brot und Wein’ van Friedrich Hölderlin. Eindeloos schaven In dit lied gaat Diepenbrock vrijwel geheel uit van de ‘kleuren’ die hij Meteen nadat de Vierde klaar was, begon Bruckner aan de Vijfde met het orkest kan maken. Heel precies volgt hij de tekst die gaat symfonie. Maar zoals gewoonlijk liet hij, onzeker als hij was, een een- over de nacht die gevallen is over een klein stadje en alles en ieder- maal voltooid werk niet gauw los. Eindeloos bleef hij schaven en ver- een tot rust heeft gebracht. Woord voor woord schildert hij met beteren en schreef soms hele nieuwe versies. Met de Vierde maakte muziek de sfeer die de tekst oproept. Soms is dat letterlijk, zoals de hij het helemaal bont. In 1878 begon hij aan een grondige herziening vioolsolo op het ‘Saitenspiel’, het kabbelende water op ‘Brunnen’ en waarbij hij het derde en het vierde deel volledig nieuw schreef. Maar het trompetsignaal heel in de verte als de ‘Wächter’ voorbijkomt. de nieuwe finale, die hij de titel Volksfest had meegegeven, beviel Maar nog veel meer roept de componist emoties op die hij heel sub- hem nog steeds niet. In 1880 maakte hij weer een nieuwe finale, die tiel door het orkest laat inkleuren. Daarbij gebruikt hij het orkest met echter voor een deel teruggreep op de oorspronkelijke versie van voorzichtigheid en instrumenteert zodanig dat de zangeres nooit 1874. Tot een uitvoering was het, ondanks diverse pogingen van overstemd wordt. Maar eigenlijk heeft zij een bijna bescheiden rol. Bruckner, nog steeds niet gekomen. Tot in 1881 Hans Richter, toen- Het stuk is niet zozeer een lied als wel een symfonisch gedicht met malig chef-dirigent van de Wiener Philharmoniker, belangstelling obligate zangpartij. De zangeres brengt slechts de woorden; het toonde. In een officieel abonnementsconcert durfde hij het echter orkest werkt het verhaal verder uit en kleurt het in. Dat neemt niet niet aan en de première vond plaats tijdens een besloten concert van weg dat de tekst onmisbaar is om het orkestrale verhaal nauwgezet de Akademische Wagner-Verein. Bruckner bleef worstelen met het te volgen. Het maakt deze compositie tot een prachtige synthese van werk. Voortdurend kwam hij met kleine en grote revisies en het zou woord en muziek. Diepenbrock heeft zich op deze wijze nooit meer tot 1888 duren voordat hij, na een laatste proefdruk nog grondig gere- overtroffen. viseerd te hebben, een definitieve partituur kon laten uitgeven. In juni 1886 kwam de doorbraak voor Bruckner, toen zijn Zevende symfonie met groot succes door Richter werd uitgevoerd. Een halfjaar later Biografieën volgde de Vierde, met een zo mogelijk nog groter bijval. Eindelijk was Bruckner – hij was inmiddels 63 – een echt beroemd componist Marc Albrecht geworden. Sinds 2011 is Marc Albrecht chef-dirigent van het Nederlands Philharmonisch Orkest|Nederlands Kamerorkest en De Nederlandse Middeleeuwse stad Opera. Hij geldt internationaal als een van de meest spraakmakende Nog steeds behoort de Vierde, naast de Zevende tot Bruckners meest dirigenten van dit moment. Zijn vader, de dirigent Georg Alexander gespeelde symfonieën. Bruckner had zichzelf dan ook een flinke Albrecht, bracht hem de eerste liefde voor het directievak bij en leerschool gegeven. In de drie voorgaande symfonieën (plus een extra begeleidde hem een aantal jaren. Vervolgens was hij repetitor bij de apocriefe symfonie, die als de Nulde de geschiedenis is ingegaan) Hamburgse opera en assistent van Claudio Abbado bij het Gustav horen we een Bruckner die heel direct, soms op het ruige af, zijn Mahler Jugendorchester. Vanaf 1995 was hij zes jaar lang General muziek op de luisteraar afvuurt. In de Vierde zit veel meer nuance. Musikdirector aan het Staatstheater Darmstadt. Daarna begonnen De overgangen zijn vloeiender, de thematiek is duidelijker en de gouden jaren met gastdirecties bij onder meer de Berliner Philhar- muziek is over het geheel begrijpelijker geworden voor de toehoorder.