T. Bernatowicz (Z Zespołem), Archi- Ciechanowieckiego 6 Października 2009 R

Originalveröffentlichung in: Kronika Zamkowa, Nr. 1-2 (59-60) (2010), S. 37-46

Tadeusz Bernatowicz DZIEDZICTWO KULTUROWE NA BIAŁORUSI W INICJATYWACH I DZIAŁALNOŚCI PROFESORA ANDRZEJA CIECHANOWIECKIEGO

ZIEMIA PRZODKÓW - TRWAŁOŚĆ PAMIĘCI litycznych i społecznych, ale nadzieja na nie egzystowała wtedy jeszcze w sferze Znakomity pisarz Eustachy Rylski, za mglistych marzeń i życzeń. głębiony w przeszłości, o powieści Wa Podróż-pielgrzymka na Kresy zawiera runek, której akcja rozgrywa się w cza ła w sobie dwie przenikające się per sach napoleońskich, powiedział, że zo spektywy, jakże ważne dla zrozumienia stała „w całości napisana z pamięci". Po istoty działalności Andrzeja Ciechano proszony o wyjaśnienie odpowiedział wieckiego na Białorusi. Jedną z nich jest pytaniem: Jeżeli w genach dziedziczy dbanie o utrwalanie pamięci o dziedzic my własny los, to dlaczego nie mogliby twie przodków, siedzibach antenatów śmy dziedziczyć czegoś tak trywialnego i rodów z Wielkiego Księstwa Litewskie jak pamięć? Być może dostaje się nam go. Jednocześnie jako drugą perspekty coś z pamięci naszych przodków?"1. wę traktować należy otwarcie się na I choć można to uznać za przykład lite współczesną Białoruś, państwo, które te rackiej wyobraźni, to jakże jest ona bliska rytorialnie i narodowościowo stanowi doświadczeniom emocjonalnym zarów częściowego spadkobiercę dawnego no piszącego te słowa, jak i wielu Pola Wielkiego Księstwa Litewskiego, szcze ków, którzy ziemię ojców na Kresach gólnie w wymiarze wielokulturowości musieli opuścić i którzy genetycznie i wielonarodowościowego składu spo stamtąd się wywodzą. łecznego. Głównym przesłaniem stało Jeśli akceptować tę specyficzną per się pojednanie, wzajemne zrozumienie spektywę historiozoficzną i psycholo i współpraca dwóch narodów, polskiego giczną o dziedziczeniu pamięci przod i białoruskiego, dawniej zamieszkują ków, to jakie miejsca stanowiłyby owe cych jedno państwo, Rzeczpospolitą retrospekcyjne przestrzenie Jubilata Obojga Narodów. przekazane mu wraz z pamięcią, do któ Podróż w 1988 r. do kniaziowskiego rych mógł realnie wrócić? Boczejkowa odnawiała obecność przed Powrót profesora Andrzeja Ciechano stawiciela rodu Ciechanowieckich wieckiego do miejsc rzeczywistych, w miejscu należącym do nich od XVI w. a znajomych z „pamięci przodków" na do 1917 r, w gnieździe rodowym związa stąpił w 1988 r. Pokonując trasę: Londyn, nym z dziedzictwem książęcym. W XV w. Mińsk, Łohojsk, Lepel, Boczejków, Bie- Boczejków należał do kniazia Jaszki Druc- szenkowicze, Połock, Witebsk, Orsza, kiego-Podberskiego, następnie do ksią Mohylew, Mścisław, Kurmanów, dotarł żąt Mścisławskich-Zasławskich?. Po do ziemi swoich przodków zmuszonych ślubie księżniczki Julianny z Nikodemem do jej opuszczenia w 1917 r.2. W uzyska stał się własnością Ciechanowieckich, niu możliwości wjazdu na teren ówczes polskiego rodu herbu Dąbrowa pocho nego Związku Sowieckiego mogło za dzącego z Mazowsza i Podlasia. Pozosta wierać się przeczucie idących zmian po jąc na dalekich Kresach Rzeczypospolitej

3_ TADEUSZ BERNATOWICZ

Obojga Narodów, wzmacniali polskoję JC (Józef Ciechanowiecki) oraz AC zyczne elity ziemskie i arystokratyczne (Anna Ciechanowiecka) wysadzane Wielkiego Księstwa Litewskiego. kwiatami. Elitarność rodu wyrażała się w progra Na dwujęzycznej, polskiej i białoru mie architektonicznym i ideowym głów skiej, tablicy w Boczejkowie, umieszczo nej siedziby, jaką był Boczejków. Próbę nej na ścianie jedynego zachowanego opisu architektury pałacu w jego trzech pawilonu upamiętnieni zostali antenaci: kolejnych fazach (przed 1908 r., w latach pradziad Paweł (1815-1888), jego żona 1908-1910, po 1910 r.) podjął Roman Af- Aleksandra z Rizniczów (1831-1884) tanazy, opierając się na zachowanych i ich trzej synowie: Bolesław (1857-1910), źródłach ikonograficznych i wspomnie Władysław (1859-1910) i Karol (1862- niowych (il. 2,3)4- Unicestwienie budow -1887). W dwujęzycznym napisie „Ludzie li w czasie II wojny uniemożliwia weryfi zasłużeni dla tej ziemi / Ludi czto sławili kację in situ, niemniej dotychczasowe getu zemlu" łączą się dawne i współczes konstatacje możemy poszerzyć o nowe ne dzieje ziemi białoruskiej (il. 4). spostrzeżenia, szczególnie na temat eli W geografii pamięci rodzinnej Jubilata tarności programu rezydencjonalnego. znajdujemy także Woroniany, w których Reprezentacyjna forma ogrodu, jaka urodziła się jego matka Matylda Maria widnieje na zdjęciach z ok. 1914 r., wska hr. Osiecimska Hutten-Czapska, córka zuje na wielką dbałość o kształtowanie hr. Kazimierza na Pleszowie i Kujawach zieleni, polegającą na strzyżeniu drzew i Marii Antoniny ze Śniadeckich, do któ iglastych i bukszpanów (il. 1). Do baro rych należały wtedy dobra5. Związki kowej tradycji nawiązywały monogramy rodu Ciechanowieckich z Woronianami m

r-4

i! i r

1. Patac Ciechanowieckich w Boczejkowie. Widok od ogrodu, ok. 1914 r., wg: R. Aftanazy, Materiały do dziejów rezydencji..., oryg. IS PAN / Ciechanowiecki^ Palące in Boczejków. Garden view, circa 1914, after R. Aftanazy, Materiały do dziejów rezydencji..., IS PAN

38 DZIEDZICTWO KULTUROWE NA BIAŁORUSI.

m 2. Pałac Ciechanowieckich w Boczejkowie. Saia jadalna, ok. 1910 r., wg: R. Aftanazy, Materiały do dziejów rezydencji..., oryg. IS PAN / Ciechanowieckie Palące in Boczejków. The Dining Room, circa 1910, after R. Aftanazy, Materiały do dziejów rezydencji..., IS PAN

sięgają połowy XVIII w., gdy starosta zabytków Nieświeża w europejskiej mścisławski Felicjan Nikodem Ciechano świadomości i włączenie ich do między wiecki poślubił Krystynę z Abramowi narodowego obiegu kulturowego, sfor czów na Woronianach6. Do miejsc ro mułowany został w książce Nieśwież. dzinnej pamięci należał Stanków koło Międzynarodowy ośrodek kultury na Mińska hr. Emeryka Hutten-Czapskiego Białorusi wydanej w 1994 r.7. Autor syn (il. 5) i Mołodów Skirmuntów spokrew tetycznie zaprezentował wartości kultu nionych z matką Jubilata. Idea utrwala rowe i artystyczne siedziby książęcej Ra nia pamięci dawnych rezydencji na Kre dziwiłłów, eksponując walory zabytko sach obejmowała wiele innych pałaców we tego niezwykłego miejsca. Wielkiego Księstwa Litewskiego i została „Rząd niepodległej wreszcie Białorusi utrwalona w znakomitym dziele Romana - czytamy we wnioskach końcowych Aftanazego, wydanym przy znacznym - powinien natychmiast wystąpić do udziale Fundacji im. Ciechanowieckich. UNESCO o zakwalifikowanie kompleksu jako zabytku [uściślijmy, że chodziło o Listę Światowego Dziedzictwa GENIUS LOCI NIEŚWIEŻA UNESCO - przyp. T.B.], tak ze względu Pierwsza podróż na Białoruś otwierała na jego walory artystyczne, jak i szcze też nowy rozdział aktywności i inicjatyw gólnie na jego międzynarodowe znacze szanownego Jubilata, skierowanych na nie historyczno-kulturowe, unikatowe ochronę dziedzictwa kulturowego na na Białorusi"s. Białorusi wedle formuły określanej jako Zmiana sytuacji politycznej na Białoru „wspólne dziedzictwo Polski i Białorusi". si w końcu lat 90. XX w. opóźniła realiza Nowoczesny i perspektywiczny pro cję tych zamierzeń. Nieustępliwość pro gram działań, mający na celu zaistnienie fesora Ciechanowieckiego w zabiegach

39 TADEUSZ BERNATOWICZ

J r i

3. Pałac Ciechanowieckich w Boczejkowie. Salon błękitny, ok. 1910 r., wg: R. Aftanazy, Materiały do dzie jów rezydencji..., oryg. IS PAN / Ciechanowiecki^ Palące in Boczejków. The Blue Room, circa 1910, after R. Aftanazy, Materiały do dziejów rezydencji..., IS PAN

0 dokonanie wpisu doprowadziła do roz Complex of the Radziwiłł Family at poczęcia w 2003 r. intensywnych działań Nesuizh (Architektoniczno-kulturowy zakończonych sukcesem w 2005 r.9. zespół rezydencjonalny rodu Radziwiłłów Miałem możność przygotowywać do w Nieświeżu). Dokumentacja ta zawiera kumentację do wpisu, jak też uczestni nowe spojrzenie na dziedzictwo świato czyć w pracach organizacyjnych tej nie we, gdyż jedno z kryteriów, jakie przyjęto, zwykłej inicjatywy, do której Szanowny stanowi wyjątkowe znaczenie działal Jubilat zjednał „pół świata": sekretarzy ności kulturowej jednego rodu rozgałę generalnych UNESCO na Białorusi zionego w całej Europie, ukształtowane 1 w Polsce - Uładimira Szczasnego oraz go w potęgę przez polską cywilizację, dr. Tomasza Orłowskiego, ekspertów posiadającego główną siedzibę i gniazdo UNESCO i ICOMOS z USA, Rosji i Polski, rodowe w jednym miejscu od pocz. XV w. ministrów i ambasadorów Białorusi do 1939 r. (il. 6, 7, 8). Dotychczas jest to i Polski. Wpis na Listę Światowego jedyny tego typu wpis UNESCO. Dziedzictwa otrzymał brzmienie The Propagowana od lat idea stworzenia Architectural, Residential and Cultural w zamku nieświeskim centrum kultural-

40 DZIEDZICTWO KULTUROWE NA BIAŁORUSI..

lego i muzeum niebawem będzie zrea dzięki przykładnej współpracy polskich lizowana. Rząd Republiki Białorusi i białoruskich ekspertów, urzędników podjął przed laty decyzję o komplekso ministerstw, służb konserwatorskich, dy wej restauracji zamku z przeznaczeniem plomatycznych oraz duchownych. To ko na muzeum rodu Radziwiłłów. Mimo lejny przykład realizacji w praktyce idei kontrowersji związanych z niektórymi sformułowanej przed laty. rozwiązaniami wprowadzonymi przy re Znacznie trudniejszą w realizacji była waloryzacji budowli skala zaangażo idea przywrócenia kryptom funkcji miej wanych środków pozwala przypuszczać, sca spoczynku współcześnie zmarłych że zakończenie prac architektoniczno- Radziwiłłów. W 2001 r. odbył się pogrzeb -konserwatorskich nastąpi w 2010 r. zmarłego w Londynie Antoniego Radzi Drugą budowlą nieświeską, na której wiłła z linii przygodzickiej11. Nadano tej skoncentrowana została uwaga Jubilata, uroczystości okazałą oprawę. Urnę wmu jest kościół Bożego Ciała i mauzoleum rowano w kryptach obok ^III-wieczne rodu Radziwiłłów, w którym książęta byli go ołtarza i upamiętniono marmurową chowani od XVI w., jedno z najważniej tablicą oraz inskrypcją ANTONIUS NI- szych dzieł architektury sakralnej w Eu COLAUS / PRICEPS RADZIWIŁŁ / 1936- ropie Środkowo-Wschodniej10. Ze środ -1999 / R.LP. (il. 10). Pogrzeb, pierwszy ków Fundacji im. Ciechanowieckich od 1935 r., gdy pochowano ostatniego or i przy wsparciu MKiDN przeprowadzona dynata nieświeskiego Albrechta Radzi została inwentaryzacja krypt, a co waż wiłła, wymownie symbolizuje przywró niejsze, w 2006 r. wykonano system osu cenie związków Radziwiłłów z ich wielo szający. Tę skomplikowaną technicznie wiekowym gniazdem rodowym, choć już operację - ze względu na nietypowość w innych realiach historycznych i od zastosowanej technologii (urządzenia miennej sytuacji społecznej. wykorzystujące promieniowanie elektro Szanowny Jubilat stworzył także inną magnetyczne), jak też bariery administra ważną płaszczyznę działalności patronac cyjne - uważać należy za niebywały kiej - fundowanie dzieł sztuki dla zbio sukces (il. 9, 10). Poprzedzona latami rów białoruskich. Choć trudności admi- przygotowań mogła być też zrealizowana nistracyjno-prawne nie sprzyjają tego

r 5 •MHMNMnMMIIPIMH *A HWH CIECHANOWIECKI il.MII I Ul NAIIAUniKI 1615- Ulł-IdM ALCKSANDRYNA AJ1KKCAHAHHHA 7 RI2N1CZ0W CIECHANOWIECKA i PfclJIII1AV Uh'XAIIABFIlk\ IBI-HM l&łl-JAM BOLESłAW CIEC IIANOWIECKI f.M' \S UEXAHABEUKI («MVK> a iwo Wl ADYS asiI AW clECH W)" IECKI V.UA3IC.1AV UEKAMABEUKI mp HM nu wio KAROI CIECHANOWIECKI KAR.1 IIFXA>IABEUKI MMM M1*MB

I *nr nimu wi rt> liua BłC *.-.lM \i r *-,» Rl V Rl R

4. Tablica upamiętniająca Ciechanowieckich w Boczejkowie. Fot. ze zbiorów autora/The Ciechanowieckis Commemorative Plaąue in Boczejków. Photo from Tadeusz Bernatowicz's collection

41 TADEUSZ BERNATOWICZ

i j

HM ik

5. Ogród przy pałacu w Stankowie, wg: R. Aftanazy, Materiały do dziejów rezydencji..., oryg. IS PAN / Garden by the Stanków Palące, after R. Aftanazy, Materiały do dziejów rezydencji..., IS PAN

*9H

S^SSf •^"SSS

6. Nieśwież. Widok lotniczy na zespól objęty wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa z kościołem Bożego Ciała i zamkiem Radziwiłłów. Fot. ze zbiorów autora / Nesvizh. Bird's eye view at the complex on the UNESCO World Heritage List, including the Corpus Christi Church and the Radziwiłł Castle. Photo from Tadeusz Bernatowicz^ collection

t2 DZIEDZICTWO KULTUROWE NA BIAŁORUSI...

na wzajemnym poszanowaniu narodów kształtujących się na ziemiach Rzeczypo spolitej Obojga Narodów ważne znacze nie miała inicjatywa stworzenia forum edukacyjnego dla Białorusinów, Litwi li nów, Polaków i Ukraińców. Szczególną rolę dla rozwoju kontaktów odegrało utworzenie podyplomowych studiów nazwanych Akademią NieświeskąR Narodziła się ona w 1994 r. w Nieświe n n żu podczas pierwszego po wojnie spot kania arystokracji, władz Polski i Białoru si, uczonych i ludzi kultury, do którego doszło dzięki nieustępliwości Jubilata. Stała się ona płaszczyzną rozwijania kon r. taktów i wymiany doświadczeń w zakre sie konserwacji zabytków. Realizowana i koordynowana od 1995 r. przez dr. An drzeja Michałowskiego z Ośrodka Ochrony Zabytkowego Krajobrazu przy sp 7. Zamek w Nieświeżu. Elewacja frontowa, 2002 r. (przed konserwacją). Fot. Tadeusz Bernatowicz / Nesvizh Castle. Front facade, 2002 (before reno- vation). Photo Tadeusz Bernatowicz typu działalności na Białorusi, przekaza ne zostały już pas słucki do muzeum w Nieświeżu oraz relikwiarz św. Andrze ja Boboli dla katedry w Mohylewie. Pod "Cc czas niedawnego spotkania w Nieświe żu Andrzej Ciechanowiecki zadeklaro wał także przekazanie do zamku portre tu Hieronima Radziwiłła, który po kon ^1 serwacji w Polsce zawiśnie w odnowio nych salach rezydencji. Ten szczególnie Ul ważny - ze względu na skromność mu zealnych zasobów związanych z Radzi wiłłami na Białorusi - kierunek działal ności będzie niewątpliwie rozwijany, ale ] t dopiero gdy ustabilizuje się muzealny 3» status zamku nieświeskiego.

JUBILAT, BIAŁORUSINI I SYMPATYCY BIAŁORUSI O intensywności działań profesora Ciechanowieckiego na Białorusi od lat 90. 8. Zamek w Nieświeżu. Brama zamkowa, 2008 r. (w trakcie konserwacji z dodanymi „peryskopa świadczą różnorodne bezpośrednie mi" nakrytymi hełmami oraz lukarnami i pośrednie inicjatywy zmierzające do in w dachach). Fot. Tadeusz Bernatowicz / Nesvizh stytucjonalizacji tej współpracy. W pro castle. The castle gate, 2008. Photo Tadeusz gramie nowoczesnej integracji opartej Bernatowicz

13 TADEUSZ BERNATOWICZ

9. Kościół Bożego Ciała w Nieświeżu. Widok wnętrza, 2005 r. Fot. Tadeusz Bernatowicz / Corpus Christi Church in Nesvizh. Inside view, 2005. Photo Tadeusz Bernatowicz

współpracy białoruskiego Instytutu Kul tury stała się znakomitą płaszczyzną wy miany kulturowej i konserwatorskiej mło dych ludzi. Rangę podkreślał patronat prezydenta Międzynarodowego Komite tu Ochrony Zabytków i Miejsc Historycz nych (ICOMOS-IFLA). Uczestniczyło w niej już kilkaset osób odgrywających obecnie ważną rolę w ochronie zabytków w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Prowadząc przez wiele lat wykłady, miałem możność obserwowania, jak duże t znaczenie dla dalszego rozwoju intelekaial- nego i zawodowego miało uczestnictwo w tych zajęciach. Większość uczestników włączyła się w dzieło konserwacji zabyt ków w krajach, z których pochodzili. W 1993 r. powołana została także pol sko-białoruska komisja zajmująca się wspólnym dziedzictwem kulturowym, której honorowym przewodniczącym 10. Kościół Bożego Ciała w Nieświeżu. Ołtarz został profesor Ciechanowiecki. Działa w krypcie oraz tablica upamiętniająca Antoniego ona do dnia dzisiejszego jako Polsko-Bia Radziwiłła, 2005 r. Fot. Tadeusz Bernatowicz / Corpus Christi Church in Nesvizh. Altar in the łoruska Komisja Konsultacyjna ds. Dzie crypt and the Antoni Radziwiłł commemorative dzictwa Kulturalnego przy Ministerstwie plaąue, 2005. Photo Tadeusz Bernatowicz Kultury i Dziedzictwa Narodowego, sta-

44 DZIEDZICTWO KULTUROWE NA BIAŁORUSI..

nowiąc w najtrudniejszych momentach Uznanie społeczności białoruskiej dla politycznych często jedyne forum współ profesora Ciechanowieckiego znalazło pracy między Polską i Białorusią^. wyraz w wielu zaszczytnych wyróżnie Na lata 90. XX w. przypada intensywna niach: doktoracie honoris causa Uniwer aktywizacja współpracy z polskimi amba sytetu w Mińsku (1993 r.)1?, medalu Mię sadorami w Mińsku Elżbietą Smułkową dzynarodowego Stowarzyszenia Biało- (1991-1995) i Mariuszem Maszkiewiczem rusycystów (1992 r.) oraz najwyższym (1998-2002), jak też z Witoldem Sobko odznaczeniu na Białorusi - Medalu Fran wem w Londynie14. Kontynuowana jest ciszka Skaryny. Za wyraz uznania książę również wcześniejsza współpraca z biało cej sukcesji uznać należy nadanie ho ruskimi środowiskami intelektualnymi norowego obywatelstwa miasta Zasła- i duchownymi, m.in. unickim biskupem wia (1995 r.), prastarej siedziby książąt Sipowiczem czy profesorem Adamem Zasławskich16. Maldisem. Wspólnie z panem Hryckiewi- Siła i energia emanujące z szanownego czem profesor Ciechanowiecki uczestni Jubilata jak zawsze mobilizują do wytrwa czył w działalności Związku Szlachty Bia łego działania na polu ochrony dziedzic łoruskiej (Zgurtawanie Biełoruskoj twa kulturowego na Kresach, jakże inspi Szlachty) wydającego pismo „Hodnaść". rującego i potrzebnego. Ad multos annos.

PRZYPISY

Tekst został wygłoszony na sympozjum Historia »Ibidem, s. 43- i sztuka z okazji jubileuszu profesora Andrzeja 9 T. Bernatowicz (z zespołem), Archi- Ciechanowieckiego 6 października 2009 r. na tectural, Residential and Cułturał Comptex of Zamku Królewskim w Warszawie. Z racji ograni the Radziwiłł Family at Nesvizh (2005), doku czeń czasowych i wydawniczych stanowi jedy mentacja naukowa złożona do UNESCO nie syntetyczny zarys aktywności i związków w Paryżu. profesora Ciechanowieckiego z Białorusią 10 o wyjątkowych wartościach artystycznych i ochroną dziedzictwa na tym obszarze. kościoła Bożego Ciała w Nieświeżu por.: T. B e r- 1 Wywiad z Eustachym Rylskim, „Gazeta Wy n a t o w i c z, „Miles christianus etperegrinus". borcza" nr 187, 21.03.2008 r. Fundacje Mikołaja Radziwiłła „Sierotki" w ordyna 2 A. Ciechanowiecki, Garść wspo cji nieświeskiej, Warszawa 1998, s. 45-55,110-128. mnień o mojej współpracy z Adamem Maldisem, u M. Michalski, Uroczystości pogrzebo W: Biełaruś i biełarusy u prastary i czasie. Zbor- we księcia Antoniego Mikołaja Radziwiłła nik da 75-goddia prafesara Adama Maldzisa, w Nieświeżu na Białorusi, „Cenne, Bezcenne, red. S. Zaprudski A. Fjaduta, Z. Szybieka, Mińsk Utracone" 2000, nr 4(22) (http://www.icons.pl/ 2007, s. 88. Pani mgr Magdalenie Bialonowskiej cenne/art, 18 stycznia 2007 r.). dziękuję za udostępnienie artykułu. 12 Pełna nazwa brzmi: Podyplomowe Studium 3 R. A f t a n a z y, Materiały do dziejów rezy Ochrony Zabytków „Akademia Nieświeska". Po dencji, red. A. Baranowski, t. 1, Dawne woje brutalnej likwidacji Ośrodka Ochrony Zabytko wództwa: połockie, witebskie, mścisławskie, miń wego Krajobrazu przez min. A. Jakubowską skie, Warszawa 1986, s. 13-14. w 2004 r. organizacją Akademii Nieświeskiej 4 Ibidem, s. 14-24. Autor wspomina o nie zajął się Krajowy Ośrodek Badań i Konserwacji, publikowanym opracowaniu Adama Milobędz- który koordynuje inicjatywę do dnia obecnego. kiego Boczejków, do którego nie udało mi się 13 W ciągu 15 lat skład komisji ulegał różno dotrzeć. rodnym modyfikacjom. Ze strony polskiej od 5 S. D u m i n, A. Rachuba, J. Sikor- początku udział w pracach biorą: prof. Zoja Pie- sk a-Kulesza, Ciechanowieccy herbu Dąbro reslawcew, dr hab. Maria Kałamajska-Saeed, wa, Warszawa 1997, s. 150. dr Andrzej Biernat oraz dr Tadeusz Bernatowicz. 6 A. Ciechanowiecki, A. Rachu- 14 Na podstawie informacji udzielonych b a, Rys genealogiczny rodziny Abramowiczów przez prof. A. Ciechanowieckiego 4 październi na Woronianach, „Przegląd Wschodni", t. II, ka 2009 r. z- 3(7), 1992/1993, s. 157-160. ^ D u m i n, R a c h u b a, S i k o r s k a-K u- 7 A. Ciechanowiecki, Nieśwież. 1 e s z a,op.cit., 158. Międzynarodowy ośrodek kultury na Białorusi, io Ibidem, s. 159. Warszawa 1994.

45 Tadeusz Bernatowicz CULTURAL HERITAGE IN BELARUS IN PROFESSOR ANDRZEJ CIECHANOWIECKrS ACTMTIES AND INITIATIVES

SUMMARY

Amongst Professor Andrzej Ciechanowieckie The universal idea is interlaced with the many services and achievements in the concept of protection and preserving cultural domain, the important part is memory about the heritage of his artisto- taken by his activities related to the cratic ancestors. The Ciechanowiecki protection of the cultural heritage in family lived in what is now Belarus be- Belarus. The present-day state of Belarus tween XVI century and 1917. The family is located in the historical territory of the belonged to the Polish-speaking, aristo- Grand Duchy of Lithuania and Kingdom cratic elitę. The map of their residences of Poland. covered Boczejków, Nieśwież (Nesvizh), Professor Ciechanowieckie cultural Woroniany, Stańków and Mołodów. activities are based around two ideas re The programme of developing con- lated to the protection of the cultural tacts with Belarus included the initiative heritage. The universal one means look to establish the Polish-Belarusian Advi- ing at the old art in Belarus as the ob sory Commission for Cultural Heritage jects of exceptional value on the world by the Ministry of Culture and National scalę. Professor Ciechanowiecki has ex- Heritage, as well as acąuiring the works pressed its main concepts in the book of art for Belarusian collections. Nieśwież. Międzynarodowy ośrodek kul Belarusian society's admiration for Pro tury na Białorusi published in 1994. An fessor Ciechanowiecki has been expressed example of his activities in this respect is through numerous honourable disctinc- his involvement into getting Nesvizh tions: honorary doctorate of the State Uni- onto the UNESCO World Heritage List as versity in Mińsk (1993), Medal of Interna 'The Architectural, Residential and Cul tional Association of Belarusian Studies tural Complex of the Radziwiłł Family at (1992) and the most important Bielarusian Nesvizh'. awars, Medal of Francis Skaryna.