SYMPOZJUM HISTORIA I SZTUKA

Magdalena Białonowska KILKA KART Z BIOGRAFII ANDRZEJA STANISŁAWA CIECHANOWIECKIEGO*

Poniższy tekst powstał z okazji jubileu- nad złotnictwem krakowskim epoki szu 85-lecia urodzin profesora Andrzeja baroku rozpoczęte jeszcze w 1950 r., Stanisława Ciechanowieckiego i ma na które częściowo zostały opublikowane celu zarysować kilka faktów z jego dzia- w 1974 r.3. łalności poza Polską jako marszanda Pobyt Andrzeja Ciechanowieckiego i organizatora wystaw, gdyż ta aktyw- na Zachodzie rozpoczął się w 1958 r., ność być może jest mniej znana w kraju. kiedy to wyjechał na stypendium i posta- Andrzej Stanisław Ciechanowiecki nowił pozostać za granicą. Do kraju - kolekcjoner, marszand i mecenas kul- zaczął powracać dopiero po 19 latach, tury, założyciel Fundacji Zbiorów im. ale cały czas utrzymywał ścisłe kon- Ciechanowieckich, darczyńca wielu takty z naukowcami i przyjaciółmi muzeów - urodził się 28 września 1924 r. w Polsce. W latach 1958-1960 Andrzej w Warszawie, pochodzi z senatorskie- Ciechanowiecki przebywał na stypen- go rodu Ciechanowieckich, herbu dium British Council i Fundacji Forda Dąbrowa1. Odebrał staranne wykształce- w Anglii i w Stanach Zjednoczonych nie w Warszawie, a następnie w Krakowie oraz w Niemczech, gdzie w 1960 r. na - studiował w Akademii Handlowej Uniwersytecie w Tybindze obronił pracę w Krakowie oraz uzyskał magiste- doktorską na temat mecenatu arty- rium z historii sztuki na Uniwersytecie stycznego hetmana Michała Kazimierza 4 Jagiellońskim. W czasie wojny, w której Ogińskiego . Następnie w latach 1960- brał udział jako ochotnik w kampanii -1961 przebywał w Portugalii na stypen- wrześniowej i w powstaniu warszaw- dium Fundacji Gulbenkiana, gdzie pro- skim, widział ogrom zniszczeń rodzi- wadził studia nad meblarstwem portugal- mego dziedzictwa kulturowego, w tym skim - fragmenty tychże badań nauko- 5 dalszy pogrom kolekcji dzieł sztuki wych zostały opublikowane w 1964 r. . i księgozbiorów. Po wojnie, w czasie stu- Wiosną 1961 r. Andrzej Ciechanowiecki diów w Krakowie, prowadził działalność na stałe osiadł w Londynie. Wówczas społeczną i na przełomie 1946 i 1947 r. jako uznany historyk sztuki znający języ- powołał do życia Klub Logofagów2. ki obce, mając szerokie stosunki towa- W 1950 r. jako asystent profesora Adama rzyskie, wszedł do grona wybitnych lon- Bochnaka podjął studia doktoranckie na dyńskich marszandów. Tam też stworzył Uniwersytecie Jagiellońskim, przerwane swoje kolekcje i na zachodnim rynku aresztowaniem w październiku tegoż sztuki poszukiwał poloników, które roku. Został zwolniony w 1956 r. i reha- kolekcjonował, aby je następnie przeka- bilitowany. Po wyjściu z więzienia pra- zać do Polski. cował jako kustosz muzeum w Łańcucie, W latach 1961-1965 był dyrektorem a także kontynuował prace badawcze i udziałowcem w nowo powstałej galerii

* Z materiałów do pracy doktorskiej.

19 MAGDALENA BIAŁONOWSKA

Mallett at Bourdon House, będącej filią wej Heim w Londynie, związanej począt- Mallett & Son specjalizującej się w angiel- kowo z Galerie Heim w Paryżu. W tym skiej sztuce dekoracyjnej. Działalność okresie poza prowadzeniem działalno- nowej galerii nastawiona była na kon- ści komercyjnej zorganizował 38 waż- tynentalną sztukę dekoracyjną. Do jej nych ekspozycji na poziomie wystaw repertuaru Andrzej Ciechanowiecki muzealnych, poświęconych przede wprowadził zapomnianą wówczas rzeź- wszystkim sztuce nowożytnej francu- bę, organizując ważne wystawy w tej skiej i włoskiej. Poza obiektami do sprze- dziedzinie oraz pisząc wstępy do ich kata- daży w Heim Gallery pokazywano rów- logów. Tutaj należy wymienić ekspozycje nież kolekcje muzeów europejskich oraz poświęcone XIX-wiecznej rzeźbie fran- kolekcje prywatne, przede wszystkim cuskiej. Pierwsza z nich, zatytułowana zbiory rysunków, którymi galeria zwykle The „Animaliers"6, obejmowała francu- nie handlowała, m.in. rysunki i bozzetta ską rzeźbę animalistyczną XIX w. i była to z Thorvaldsens Museum w Kopenhadze, pierwsza wystawa poświęcona artystom kolekcje rysunków z Musée des Beaux- rzeźbiarzom tworzącym w tym nurcie od -Arts w Lille oraz z muzeów w Angers, momentu ich śmierci. W tekście katalogu rysunki barokowe niemieckie z tamtej- z 1962 r.7 Andrzej Ciechanowiecki, okre- szych muzeów, amerykańskie z kolekcji ślając tę grupę rzeźbiarzy zapożyczonym Johna Davisa Hatcha, a także z polskich z francuskiego przymiotnikiem anima- kolekcji13. Ekspozycje organizowane liers, stworzył rzeczownik les animaliers dwukrotnie w ciągu roku były szeroko w języku francuskim oraz the anima- komentowane na łamach fachowych liers w angielskim i ten termin wszedł periodyków angielskich i kontynental- do języka obiegowego8. nych, takich jak: „Apollo", „The Burlington Magazine", „The Connoisseur", „Arts Kolejne wystawy XIX-wiecznej rzeźby 14 francuskiej w Mallett at Bourdon House Review" czy „Weltkunst" , a także przez to dwie ekspozycje retrospektywne: prasę codzienną, np. „The Times", „The Sculptures by Jules Dalou (1838-1902)9 Daily Telegraph". Wernisaże w Heim i Sculptures and Sketches by Jean Gallery na przestrzeni lat stały się wyda- Baptiste Carpeaux (1827-1875)10. Były rzeniem społeczno-towarzyskim, cieszy- to pierwsze wystawy tychże artystów, ły się zainteresowaniem nie tylko ze stro- jednych z największych rzeźbiarzy fran- ny historyków sztuki, kuratorów i mar- cuskich żyjących w XIX w., od momen- szandów, ale także londyńskiej socjety; tu ich śmierci11. Poza prezentowaniem na otwarcie wystaw przybywali niejed- XIX-wiecznej rzeźby francuskiej Andrzej nokrotnie przedstawiciele rodziny Ciechanowiecki zorganizował w Mallett królewskiej, dwukrotnie nawet sama at Bourdon House również ekspozycję królowa matka (il. 1). Wystawom towa- poświęconą rzeźbie w terakocie12. W ten rzyszyły naukowe katalogi opracowane sposób nie tylko wprowadził do reper- przy współpracy specjalistów poszcze- tuaru galerii rzeźbę francuską XIX w., gólnych dziedzin sztuki, m.in. takich ale przede wszystkim dzięki naukowo jak: prof. Roberto Longhi, prof. Urlich opracowanym wstępom do katalogów Middeldorf, prof. Carlo Volpe, prof. Ru- przypomniał szerszemu gronu naukow- dolf Wittkower, prof. Anthony Blunt, ców i kolekcjonerów o zapomnianych prof. Nicola Spinosa, dr Jennifer Montagu, zjawiskach w XIX-wiecznej rzeźbie fran- dr Ursula Schlegel. Cykl Heim Gallery cuskiej, jak i o rzadko podejmowanym catalogues to ilustrowane katalogi temacie rzeźby w terakocie. w typie katalogów muzealnych, w któ- rych obok fotografii i opisu obiektu znaj- Kolejny etap w karierze Ciechano- dowały się obszerne informacje na temat wieckiego stanowiły lata 1965-1986, artysty i proweniencji. Z porównania kiedy to był dyrektorem i udziałowcem, katalogów domów aukcyjnych bądź a w końcu właścicielem galerii handlo-

20 KILKA KART Z BIOGRAFII ANDRZEJA STANISŁAWA CIECHANOWIECKIEGO...

1. Na fotografii (od prawej): Andrzej S. Ciechanowiecki, królowa matka, François Heim wraz z żoną. Zdję- cie wykonane podczas wernisażu letniej wystawy w Heim Gallery w maju 1973 r. pt. Paintings & Sculp- tures of the Italian . Fot. © J. Paul Getty Trust / From right: Andrzej S. Ciechanowiecki, Queen Mother, François Heim with wife. The photograph was taken in May 1973 during a private view of the summer exhibition at the Heim Gallery Paintings & Sculptures of the Italian Baroque. Photo © J. Paul Getty Trust

innych galerii z połowy lat 60. XX w. czeniu. Wszystko to miało ewokować wynika, iż wydawnictwa Heim Gallery atmosferę epoki, z której pochodziły to publikacje nowatorskie, które dały prezentowane obiekty. początek naukowym katalogom przyję- O poziomie Heim Gallery oraz pozycji tym przez największe domy aukcyjne Andrzeja Ciechanowieckiego jako mar- Sotheby's i Christie's oraz galerie na szanda na międzynarodowym rynku całym świecie. Ponadto ze względu na sztuki 2. połowy XX w. świadczy fakt, iż wysoki poziom naukowy Heim Gallery klientami galerii były znaczące muzea catalogues uważane są za publikacje amerykańskie, angielskie, a także kon- referencyjne, cenione przez naukowców tynentalne - spośród tych ostatnich tak i antykwariuszy na całym świecie. znaczące placówki, jak Luwr oraz inne Wart nadmienienia jest również spo- muzea francuskie, np. w Lille czy Rouen, sób ekspozycji dzieł w Heim Gallery ponadto Rijksmuseum w Amsterdamie, (il. 2), gdzie wnętrze złożone z trzech Bayerischen Nationalmuseum w Mona- pomieszczeń miało korespondować chium oraz inne placówki niemieckie, z charakterem prezentowanych obiek- np. w Berlinie, Hamburgu i Düsseldorfie. tów. Timothy Clifford uznał ten sposób Spośród muzeów amerykańskich prezentowania za jeden z najciekaw- do klientów Heim Gallery należały: szych wśród wówczas działających lon- Metropolitan Museum of Art w Nowym dyńskich galerii komercyjnych15. Obrazy, Jorku, National Gallery w Waszyngtonie, rzeźby oraz dzieła sztuki dekoracyjnej Institute of Arts w , Art Institu- zestawione zostały w jednym pomiesz- te w Chicago, Museum of Fine Arts

21 MAGDALENA BIAŁONOWSKA

2. Wnętrze Heim Gallery przy 59 Jermyn Street w Londynie. Zdjęcie wykonane podczas zimowej wystawy w 1968 r. pt. French Paintings and Sculpture of the 18th Century. Po prawej stronie widoczny obraz autorstwa Nicolasa de Largilliére'a Portret Fryderyka Augusta, 1719 r. Fot. © J. Paul Getty Trust / Inside Heim Gallery at 59 Jermyn Street in . The photograph was taken during the 1968 winter exhibition French Paintings and Sculpture of the 18th Century. On the right hand side Nicolas de Largilliére's Portrait of Frederick Augustus I, 1719. Photo © J. Paul Getty Trust

3. Gian Lorenzo Bernini, Błogosławiona Lodovica Albertoni, model, terakota, 1672 r., Victoria and Albert Museum w Londynie. Fot. © Victoria and Albert Museum, Londyn / Gian Lorenzo Bernini, Blessed Lo- dovica Albertoni, model, terracotta, 1672, Victoria and Albert Museum in London. Photo © Victoria and Albert Museum, London

22 KILKA KART Z BIOGRAFII ANDRZEJA STANISŁAWA CIECHANOWIECKIEGO...

bu Patroklesa. Ponadto do City Museums and Art Gallery w Birmingham w poło- wie lat 60. trafiła znaczna grupa brązów i terakot, zaś do National Museum of Wales w Cardiff w 1979 r. zostały sprze- dane kartony do tapiserii autorstwa Petera Paula Rubensa16. Poza muzeami do klienteli Heim Gallery należeli również, choć w bar- dzo małym stopniu, prywatni kolek- cjonerzy. Dwaj najważniejsi to Arthur M. Sackler oraz Ian Ross, którym Andrzej Ciechanowiecki doradzał przy formowa- niu kolekcji. Arthur M. Sackler, amerykański nauko- wiec w dziedzinie medycyny, przedsię- biorca, filantrop i kolekcjoner, przejeż- dżając przez Jermyn Street w Londynie 4. Alessandro Algardi, Popiersie kardynała w 1976 r., kazał zatrzymać taksówkę Paola Emilia Zacchia, terakota, ok. 1654 r., Victo- zainteresowany witryną wcześniej mu ria and Albert Museum w Londynie. Fot. © Vic- nieznanej Heim Gallery, wszedł do środ- toria and Albert Museum, Londyn / Alessandro ka i zapytał: „Czy są jakieś rzeźby tera- Algardi, Bust of cardinal Paolo Emilio Zacchia, 17 terracotta, circa 1654, Victoria and Albert Mu- kotowe?" . Niedługo po tym zwrócił się seum in London. Photo © Victoria and Albert w liście do Andrzeja Ciechanowieckiego Museum, London z prośbą o pomoc w zbudowaniu edu- kacyjnej kolekcji rzeźby z terakoty, która w Bostonie, Getty Museum i County obejmować by miała od 30 do 50 obiek- Museum w Los Angeles, Museum of tów datowanych od renesansu do XX w.: Fine Arts w Cleveland, Museum of When I visited you I raised the question Art w Toledo, Cincinnati Art Museum, as to the availability of terra cotta sculp- a także mniejsze muzea uniwersytec- tures. I did so because I had found there kie: Harvard University Art Museum were no collectors in this field (...). It is w Cambridge, Princeton University Art my impression, and you may wish to Museum w Princeton, The Snite Museum correct me, that a suitable group of such of Art przy University of Notre Dame. sculptures, let us say thirty to fifty from Za pośrednictwem Heim Gallery do the fifteenth to the twentieth century, muzeów na całym świecie trafiło wiele could be put together into a study col- znaczących dzieł. Do Victoria & Albert lection. (...) Since I indicated to you that Museum w Londynie m.in. terakoto- I have confidence in your expertise, wy model Błogosławiona Lodovica I would appreciate your guidance in this Albertoni autorstwa Gian Lorenza matter to help me set into perspective my Berniniego (il. 3), terakotowe Popiersie present consideration of a terra cotta col- lection as it would relate to other poten- kardynała Paola Emilia Zacchia 18 Alessandra Algardiego z ok. 1654 r. tials in your very special field . Obaj, (il. 4); do National Gallery w Londynie kolekcjoner i marszand, dzielili zaintere- m.in. dwa ważne obrazy: Pokłon Trzech sowania tą dziedziną rzeźby, tak rzadko Króli Bartholomeusa Sprangera z 1595 r. wówczas kolekcjonowaną. Współpraca (il. 5) oraz Dido i Eneasz Francesca Arthura Sacklera z pełniącym rolę dorad- Solimeny z ok. 1720 r.; do National cy i agenta Andrzejem Ciechanowieckim Gallery of Ireland w Dublinie obraz zaowocowała stworzeniem poważnej Jacques'a Louisa Davida Scena z pogrze- i przeglądowej kolekcji terakotowych

23 MAGDALENA BIAŁONOWSKA

5. Bartholomeus Spranger, Pokłon Trzech Króli, 1595 r., National Gallery w Londynie. Fot. © The National Gallery, Londyn / Adoration of the Magi, Bartholomeus Spranger, 1595, National Gallery in London. Photo © The National Gallery London rzeźb datowanych od XV do XX w., Joseph Nollekens, Augustin Pajou, Jean- w której znalazły się dzieła takich arty- -Baptiste Carpeaux, prezentujące różno- stów, jak Alessandro Algardi (m.in. Tors rodne użycie terakoty jako materiału, od Chrystusa Zmartwychwstałego - il. 6), bozzetta po ukończone dzieła. Arthur Giuseppe Mazzuoli, Lorenzo Vaccaro, M. Sackler zakupił również w Heim Massimiliano Soldani-Benzi, Agostino Gallery pokaźny zbiór włoskich i fran- Corsini, Jean-Baptiste van der Haeghen, cuskich brązów od XVI do XIX w. oraz

24 KILKA KART Z BIOGRAFII ANDRZEJA STANISŁAWA CIECHANOWIECKIEGO...

do ówczesnego kuratora galerii Davida Brooke'a z pytaniem, czy inny odlew tejże rzeźby jest dostępny. Wówczas kurator polecił mu osobę Andrzeja Ciechanowieckiego, dyrektora Heim Gallery w Londynie, który w konsekwen- cji odegrał znaczącą rolę w formowaniu kolekcji brązów Iana Rossa. W 1966 r. za pośrednictwem Ciechanowieckiego Ross kupił inny odlew Głowy chłopca autorstwa Dalou, obiekt, który zapoczątkował jego kolekcję. Kilka miesięcy później, odwie- dziwszy londyńską galerię, nabył dwa brązy autorstwa Massimiliana Solda- niego: relief Anioł Stróż oraz popiersie Mężczyzna, i w ten sposób zainteresował się późnobarokowymi brązami florencki- mi. Ian Ross przez lata zgromadził kolekcję, która została skatalogowana i eksponowana w 1975 r. podczas wystawy Florentine Baroque Bronzes and Other Objects of Art21. W ciągu kolejnych lat jego kolekcja trafiła do Art Gallery w Ontario i została ponownie skatalogowana22. Przez lata Andrzej Ciechanowiecki prowadził zakrojoną na szeroką skalę działalność na polu kultury międzynaro- dowej poprzez udział w organizowaniu 6. Alessandro Algardi, Tors Chrystusa Zmar- wystaw i konferencji. Kilkakrotnie gościł twychwstałego, terakota, 1. połowa XVII w. z wykładami w Institute of Arts w Detroit Fot. © J. Paul Getty Trust / Alessandro Algardi, w związku z działalnością na rzecz spo- Torso of Christ Resurrected, terracotta, first half of 17th century Photo © J. Paul Getty Trust pularyzowania kultury i sztuki polskiej, m.in. z wykładem 1000 lat architektury polskiej. Kolekcjonerzy sztuki w Polsce rysunków będących projektami bądź i na Węgrzech oraz w 1982 r. z wykładem studiami rzeźb. Jego kolekcja rzeźby Sztuka obca w polskich kolekcjach przy terakotowej prezentowana była jako okazji otwarcia pierwszej galerii sztuki wystawa czasowa Fingerprints of the polskiej w Stanach Zjednoczonych, do Artist: European Terra-cotta Sculpture czego też Ciechanowiecki decydująco from the Arthur M. Sackler Collections się przyczynił23. Był również współ- w trzech amerykańskich muzeach organizatorem polskiej wystawy pt. w 1981 i 1982 r.i9. W 2010 r. obszerny Polish Symbolism w Instytucie Sztuki zbiór terakotowych rzeźb, brązów oraz w Detroit w 1984 r. oraz ekspozycji Kraj rysunków Arthura M. Sacklera został skrzydlatych jeźdźców. Sztuka w Polsce wystawiony na nowojorskiej aukcji20. 1572-1764 (Baltimore, San Diego 1999 r., Z kolei Ian Ross, finansista i kolekcjoner Warszawa 2000 r.). zamieszkały w Kanadzie, podczas jednej Ponadto był inspiratorem i współorga- z wizyt w The Art Gallery w Ontario zainte- nizatorem wielu międzynarodowych resował się szczególnie brązową Głową wystaw, wielokrotnie jako członek komi- chłopca autorstwa XIX-wiecznego francu- tetu naukowego, niekiedy jako współ- skiego rzeźbiarza Jules'a Dalou. Zwrócił się autor katalogów do tychże ekspozycji. Już

25 MAGDALENA BIAŁONOWSKA

w połowie lat 60. Andrzej Ciechanowiecki życia kulturalnego należałoby postrze- opracował projekt ciągu pokazów poświę- gać w kontekście podobnych postaw, conych sztuce włoskiej i francuskiej, w tym jednakże trudno podobne postawy dotyczących brązów. Do zrealizowanych odnaleźć, przez co jego praca okazuje koncepcji należą m.in.: wystawa pt. The się oryginalna i niepowtarzalna. Model Twilight of the Medici pokazywana jego kariery jako marszanda i kolek- w Detroit i we Florencji w 1974 r.24, na któ- cjonera poloników zbliżony jest do rej zaprezentowano dzieła artystów późne- działalności Henryka Bukowskiego29, go baroku; monograficzna ekspozycja pt. którego Andrzej Ryszkiewicz wskazuje Giambologna pokazywana w Edynburgu, jako poprzednika30. Jednak działalność Londynie i Wiedniu w 1978 i 1979 r., będą- Andrzeja Ciechanowieckiego postrze- ca dydaktycznym studium na temat gać należy na tle dynamicznie rozwija- Giovaniego Bologni25; kolejna to The jącego się londyńskiego rynku sztuki Golden Age of Naples prezentowana 2. połowy XX w. I tu warto zauważyć, iż w Capodimonte, Detroit i Chicago w 1981 r., Heim Gallery była jedną z nielicznych skupiająca się na zagadnieniu sztuki i cywi- galerii komercyjnych, która sprzedawała lizacji za czasów ostatnich Burbonów, tj. wówczas rzeźbę okresu XVI-XIX w. Zaś w latach 1734-180526. Koncepcja tychże Andrzej Ciechanowiecki jako marszand, wystaw została po raz pierwszy sformuło- co podkreślane jest dziś przez wielu wana przez Andrzeja Ciechanowieckiego, kuratorów i dilerów sztuki, w znaczny który zdołał rozwinąć tę ideę w dyskusję sposób wpłynął na kształt kolekcji mu- pomiędzy naukowcami wielu dziedzin, zeów amerykańskich poprzez zaintere- a jej finałem były z kolei poważne, nauko- sowanie ich kuratorów sztuką baroku we wystawy27. i neoklasycyzmu, a przede wszystkim 31 W ostatnich latach Ciechanowiecki rzeźbą tych okresów . Co również warte prowadzi zakrojoną na szeroką skalę jest podkreślenia, to fakt, iż jako mar- działalność paradyplomatyczną na rzecz szand nigdy nie przestał być naukow- kontaktów z Białorusią. Za aktywność cem, o czym świadczą naukowe wysta- na tym polu został wyróżniony przez wy i katalogi w Mallet at Bourdon House prezydenta Białorusi w 2010 r. Orderem i w Heim Gallery, ale przede wszystkim Przyjaźni Narodów28. międzynarodowe wystawy z wyraźnie zarysowanymi koncepcjami naukowy- Działalność Andrzeja Ciechanowiec- mi, których był inspiratorem. kiego jako marszanda oraz organizatora

PRZYPISY

1 S. D u m i n, A. Rachuba, J. S i- honorowego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, k o r s k a-K u l e s z a, Ciechanowieccy w: Wystąpienia z okazji nadania dr. Andrzejowi herbu Dąbrowa, Warszawa 1997, s. 155-159. Stanisławowi Ciechanowieckiemu członkostwa 2 Klub Logofagów, uważany za pierwo- honorowego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, wzór klubów inteligencji katolickiej, został honorowego obywatelstwa miasta Ciechanowca, rozwiązany przez A. Ciechanowieckiego doktoratu honoris causa Uniwersytetu w 1950 r. Zob.: A. Ciechanowiecki, Warszawskiego, członkostwa honorowego Pol- Klub Logofagów, w: Klub Logofagów - wspo- skiego Towarzystwa Heraldycznego, [b.m.d.], s. 8. mnienia, oprac. A. Rozmarynowicz, Kraków 3 Zob.: A. Ciechanowiecki, 1996, s. 38-41; T. Chrzanowski, Adi Złotnicy czynni w Krakowie w latach 1600- i Logofagi, „Tygodnik Powszechny" R. XXXIX: -1700, w: Materiały do bibliografii, genealogii 1985, nr 21 (1874), s. 4; i d e m, Przemówienia i heraldyki polskiej, t. VI, Buenos Aires-Paryż wygłoszone z okazji nadania członkostwa 1974, s. 13-42.

26 KILKA KART Z BIOGRAFII ANDRZEJA STANISŁAWA CIECHANOWIECKIEGO...

4 Idem, Michał Kazimierz Ogiński und de Chavannes. A Loan Exhibition of French sein Musenhof zu Słonin. Untersuchungen zur Drawings from the Collections of the Musee des Geschichte der polonischen Kultur und ihrer Beaux-Arts at Lille (1974), French Drawings europäischen Beziehungen im 18. Jahrhundert, - Neo-classicism (1975), Paintings by Luca Köln 1961. Giordano (1975), German Baroque Drawings. 5 Idem, Spain and Portugal, w: Word A Loan Exhibition from the Collection of Various Furniture, red. H. Hayward, London 1964, Museums in the Federal Republic of Germany s. 61-64, 103-107, 160-165, 270-271. Organized by the Kunstmuseum in Düsseldorf 6 The „Animaliers". French Animal Sculpture (1975), John Flaxman (1976), Italian Paintings of the 19th Century (katalog wystawy), Mallett at & Sculptures of the 17th and 18th Centuries Bourdon House, Londyn, 14-30 listopada 1962 r. (1976), 100 American Drawings from J. D. Hatch 7 A. Ciechanowiecki, Foreword, Collection. A Loan Exhibition from the Collection Introduction, w: The „Animaliers"..., s. 3-10. of John Davis Hatch (1977), Aspects of French 8 A. Radcliffe, Introduzione, Academic Art, 1680-1780 (1977), The Finest w: La Scultura - Studi in Onore di Andrew Drawings from the Museums of Angers (1977), S. Ciechanowiecki, t. II, red. A. Gonzalez-Palacios, The Baroque in Italy: Paintings and Sculptures, Torino 1996, s. 5; I. Wardropper, 1600-1720 (1978), Forgotten French Art from Collecting European Sculpture at The Art the First to the Second Empire (1978), Recent Institute of Chicago, „Apollo" vol. 115: 2001, Acquisitions: French Paintings & Sculptures nr 157, s. 10; T . Knox, Art in Trust for of the 17th and 18th Century (1979), 100 of the Poland, „Apollo", vol. CLXI: 2005, nr 520, s. 72. Finest Drawings from Polish Collections. Loan 9 Sculptures by Jules Dalou (1838-1902) Exhibition (1980), From Tintoretto to Tiepolo (katalog wystawy), Mallett at Bourdon House, (1980), Art as Decoration (1981), Seven Centuries Londyn, 28 kwietnia - 9 maja 1964 r. of European Sculpture (1982), Portraits & Figures 10 Sculptures and Sketches by Jean Baptiste in Paintings & Sculptures, 1570-1870 (1983), Carpeaux (1827-1875) (katalog wystawy), Paintings & Sculptures of Three Centuries (1984). Mallett at Bourdon House, Londyn, 24 maja 14 Wybrane recenzje: B. W a d i a, Classicists - 12 czerwca 1965 r., s. 2-3. and Romantics of Baroque, „Arts Review", 11 Londyński Polak „odkrył" francuskiego rzeź- vol. 18: 1966, nr 18, s. 30; L. Fröhlich- biarza, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza" -B u m e, Bildhausstellung des 17. 1964, nr 146, 18 czerwca, s. 4. Jahrhunderts in der Heim Galerie in London, 12 Sculpture in Terracotta. Small Terracottas „Weltkunst", vol. 38: 1968, nr 16, s. 758-759; F. N. & Bozzetti of Five Centuries (katalog wystawy), Arnold i, An Exhibition of Italian Sculpture Mallett at Bourdon House, Londyn, 22 paździer- in London, „The Burlington Magazine", vol. 114: nika - 9 listopada 1963 r. 1972, nr 834, s. 646-657; T. C r o m b i e, 13 Tytuły wystaw w Heim Gallery w latach Naples to the Netherlands, „Apollo", vol. 87: 1966-1984: Italian Paintings & Sculptures of the 1973, nr 135, s. 606-607; J. K e n w o r t h y- 17th and 18th Centuries (1966), Forty Paintings -B r o w n e, Drawings and Models by & Sculptures from the Gallery's Collections Thorwaldsen, „The Connoisseur", vol. 184: 1973, (1966), Recent Acquisitions in Paintings nr 742, s. 256-260; D. Irwin, Thorvaldsen and Sculptures (1967), Baroque Sketches, in London, „The Burlington Magazine", vol. 116: Drawings & Sculptures (1967), French Paintings 1974, nr 850, s. 60-61, 63; A. Lain g, German & Sculptures of the 18th Century (1968), French Baroque Drawings, „The Burlington Magazine", Paintings & Sculpture of the 17th Century (1968), vol. 118: 1976, nr 874, s. 40-43, 45; D. I r w i n, Baroque Paintings, Sketches and Sculptures for John Flaxman's Drawings, „The Burlington the Collector (1968), Paintings by Paul Huet Magazine", vol. 118: 1976, nr 878, s. 333, 335- (1803-1869) and Some Contemporary French -336; C h. M c C o r o u o d a l e, French Sculpture (1969), French Portraits in Painting Academic Art 1680-1780, „The Connoiseur", and Sculpture (1465-1800) (1969), Baroque vol. 188: 1977, nr 784, s. 309; S. B e g u i n, Art for the Collector (1969), Mannerist Paintings Drawings from the Museum of Angers, „The and Sculptures (1970), Paintings and Sculptures Burlington Magazine", vol. 120: 1978, nr 901, of the Baroque (1970), Fourteen Important s. 249-253, 255-256, 259; E.K.W., Baroque Neapolitan Paintings (1971), Faces and Figures Art at the Heim Gallery, „The Burlington of the Baroque (1971), Venetian Drawings of Magazine", vol. 120: 1978, nr 905, s. 554-556; the 18th Century (1972), Sculptures of the 15th R. Verdi, London. Heim Gallery, „The & 16th Centuries (1972), Paintings & Sculptures, Burlington Magazine", vol. 122: 1980, nr 929, 1770-1830 (1972), Paintings & Sculptures s. 580, 590-593; T. C r o m b i e, A Portfolio of the Italian Baroque (1973), Thorvaldsen: from Poland, „Apollo", vol. 94: 1980, nr 808, s. 68; Drawings and Bozzetti A Loan Exhibition F. S p a l d i n g, Arts as Decoration, „Art from the Thorvaldsen Museum in Copenhagen Review", vol. 33: 1981, nr 599, s. 285. (1973), Religious and Biblical Themes in French 15 T. Clifford, Some Considerations Baroque Painting (1974), From Poussin to Puvis Regarding the Hanging of European Old

27 MAGDALENA BIAŁONOWSKA

Masters, „National Art - Collection Fund 26 A.S. Ciechanowiecki wymieniony wśród News" 1983, nr 22, s. 32-37. Relacja z rozmowy członków komitetu naukowego, a także jako z Timothym Cliffordem (były dyrektor National współautor katalogu: A. S. C i e c h a- Galleries of Scotland w Edynburgu) z dnia n o w i e c k i, Sculpture in Naples, w: The 29 sierpnia 2009 r. Golden Age of Naples. Art and Civilization 16 Obiekty wymienione na podstawie The under the Bourbons 1734-1805 (katalog Getty Research Institute, Los Angeles, Heim wystawy), The Detroit Institute of Arts, 11 sierp- Gallery Records, 1965-1991, Accession number nia - 1 listopada 1981 r., The Art Institute of 910004, Box 207-209. Chicago, 16 stycznia - 8 marca 1982 r., vol. II, 17 Fingerprints of the Artist: European Terra- Chicago 1981, s. 286-324; A. Blunt, Naples cotta Sculpture from the Arthur M. Sackler under the Burbons 1734-1805, „The Burlington Collections (katalog wystawy), red. Ch. Avery, Magazine", vol. 121: 1979, nr 913, s. 207-211. A. Laing, L. Katz, The National Gallery of Art, 27 The Twilight of the Medici (aknowlegment, Washington, 25 października 1979 r. - 5 paź- brak paginacji). dziernika 1980 r., The Metropolitan Museum 28 Zob.: A.S. Ciechanowiecki, of Art, New York, 21 marca - 6 września 1981 r., Garść wspomnień o mojej współpracy z Adamem The Fogg Art Museum, Harvard University, Maldzisem, w: Festschrift z okazji 75-lecia Cambridge, Washington 1981, s. 5. prof Adama Maldzisa, Mińsk 2007, s. 87-91; 18 The Getty Research Institute, Los Angeles, http://www.ont.by/news/our_news/0053782/. Heim Gallery records, 1965-1991, Accession 29 Henryk Bukowski (1839-1900) - kolek- number 910004, Box 57, Folder 4, List Arthura cjoner i antykwariusz. Założyciel działające- M. Sacklera do Andrzeja Ciechanowieckiego go do dzisiaj w Sztokholmie znanego domu z 16 lipca 1976 r. List prezentowany na wysta- aukcyjnego Bukowskis. Kolekcjonował polo- wie The Business of Art: Evidence from the Art nika, a następnie przekazywał je w darze Market od 16 marca do 13 czerwca 2004 r., Getty do Biblioteki Akademii Umiejętności, Research Institute w Los Angeles. Biblioteki Jagiellońskiej, Muzeum Narodowego 19 Zob. przypis 17. w Krakowie, Towarzystwa Przyjaciół Nauk 20 Zob.: Important European Terracotta w Poznaniu; zasłużył się dla Muzeum & Bronze Sculpture from the Arthur M. Sackler Narodowego Polskiego w Rapperswilu. Zob.: Collections (katalog aukcyjny), 29 stycznia A. Lewak, Bukowski, Henryk, w: Polski słow- 2010 r., Sotheby's New York. nik biograficzny, red. W. Konopczyński, t. III, 21 Florentine Baroque Bronzes and Other Kraków 1937, s. 120-121. Objects of Art (katalog wystawy), red. Ch. Avery, 30 A. R y s z k i e w i c z, Na wystawie zbio- C. Keeble, Royal Ontario Museum, Toronto, sty- rów, s. 8; i d e m, O zbiorach Fundacji imienia czeń 1975. Ciechanowieckich, „Biuletyn Historii Sztuki" 22 C h. A v e r y, Baroque Sculpture and R. LIV: 1992, nr 4, s. 81. Medals in the Art Gallery of Ontario. The 31 I. Wardropper, Collecting Margaret and Ian Ross Collection, Ontario 1988. European Sculpture at the Art Institute of 23 C. Kreutz, Rozmowa o sztuce, Chicago, „Apollo" vol. 115: 2001, nr 157, s. 3; „Dziennik Polski (The Polish Daily News)", R. 39: J. P o p e -H e n n e s s y, Learning to Look, 1978, nr 47, 24-25 lutego, s. 4. London 1991, s. 267-268. Relacje z rozmów 24 A.S. Ciechanowiecki wymieniony wśród z: Paulem Williamsonem (kurator działu rzeź- członków komitetu naukowego: The Twilight by Victoria & Albert Museum w Londynie), of the Medici; Late Baroque Art in Florence, Charlesem Averym (były kurator działu rzeź- 1670-1743 (katalog wystawy), The Detroit by Victoria & Albert Museum w Londynie), Institute of Arts, 27 marca - 2 czerwca 1974 r., Peterem Cannonem-Brooksem (były dyrektor Palazzo Pitti, Florence, 28 czerwca - 30 września City Museums and Art Gallery w Birmingham 1974 r., Detroit 1974, s. II. oraz National Museum of Wales w Cardiff), 25 A.S. Ciechanowiecki wymieniony wśród Patricią Wengraf (marszand rzeźby), Danielem członków komitetu naukowego: Giambologna, Katzem (marszand rzeźby), przeprowadzonych 1529-1608, Sculptor to the Medici (katalog wysta- w Londynie w okresie 24 kwietnia - 1 czerw- wy), red. Ch. Avery, A. Radcliffe, Royal Scottish ca 2008 r. Relacja z rozmowy z Patrice'em Museum, Edinburgh, 19 sierpnia - 10 września Marandelem (kurator działu malarstwa w Los 1978 r., Victoria & Albert Museum, London, 5 paź- Angeles County Museum) przeprowadzonej dziernika - 16 listopada 1978 r., Kunsthistorisches w Los Angeles 13 sierpnia 2008 r. Relacja z roz- Museum, Vienna, 2 grudnia 1978 - 28 stycznia mowy z Ianem Wardropperem (były kurator 1979 r., London 1978, s. IV; J. Montagu, The działu rzeźby w Art Institute w Chicago, obec- Giambologna Exhibition (Edinburg, London nie kurator działu sztuki dekoracyjnej i rzeźby & Vienna) & „Sculpture and Designfor Sculpture" w Metropolitan Museum of Art) przeprowa- at the Royal Scottish Museum, „The Burlington dzonej w Londynie 23 lipca 2009 r. Nagrania Magazine", vol. 120: 1978, nr 907, s. 690-694. w posiadaniu autorki.

28 Magdalena Białonowska A FEW FACTS FROM THE BIOGRAPHY OF ANDRZEJ STANISŁAW CIECHANOWIECKI*

SUMMARY

This article aims to summarise a few catalogues comparable with museum facts relating to art dealing and curat- catalogues. Those publications were ing undertakings of Andrzej Stanisław very innovative and later on the biggest Ciechanowiecki (b. 1924), collector auction houses Sotheby's and Christies, and philanthropist, founder of the as well as galleries all around the world Ciechanowieckis Foundation. followed their example. Because of their A. Ciechanowiecki moved to the West high academic level Heim Gallery cata- in 1958 and in springtime of 1961 set- logues are nowadays considered to be re- tled in London. Renowned art historian, ference publications, valued by academics speaking several languages, he quickly and antiquaries all around the world. The entered the circles of prominent London fact that amongst Heim Gallery's clients art dealers. Between 1961 and 1965 he were important American, English and was the director and stakeholder of the continental museums is the testimony new gallery Mallett at Bourdon House, of the high position of the gallery and where he organized four important A. Ciechanowiecki as the international art sculpture exhibitions. Sculpture was dealer in the second half of 20th century. rather neglected at that time and it was Amongst the continental museums buy- thanks to Ciechanowiecki that artists ing from Heim Gallery were Louvre and such as J. Dalou, J.B. Carpeaux and 19th Rijksmuseum in Amsterdam; amongst century animalists group were reestab- American ones: Metropolitan Museum lished. Ciechanowiecki introduced the of Art in New York, National Gallery in term animaliers into English language. Washington, Institute of Arts in Detroit, He also addressed the subject of terra- Art Institute in Chicago, Getty Museum cotta sculpture. and County Museum in Los Angeles. Between 1965 and 1986 he was the Many important artworks found their director and then the owner of the com- way to world museums via Heim Gallery: mercial Heim Gallery in London, which Victoria & Albert Museum in London at first was linked with Galerie Heim in bought, amongst others, the terracotta Paris. In this period he also organized model of G.L. Bernini's Blessed Lodovica 38 exhibitions dedicated mainly to Albertoni; National Gallery in London French and Italian 16th to 19th centuries' - B. Spranger's Adoration of the Magi; art. Those exhibitions, organized twice National Museum of Wales in Cardiff tap- a year, were reviewed in professional estry cartoons by P.P. Rubens. periodicals, both in England and on the Amongst private clients of Heim continent, as well as in the daily press. Gallery were American philanthropist They were accompanied by academic Arthur M. Sackler and Canadian entrepre-

* Fragments of the doctoral research.

29 MAGDALENA BIAŁONOWSKA neur Ian Ross. A. Ciechanowiecki helped Andrzej Ciechanowiecki's under- A.M. Sackler as advisor and agent to cre- takings should be perceived against the ate a serious, comprehensive collection backdrop of dynamic London art market of terracotta sculpture from the period of the second half of the 20th century. It is between 15th and 20th centuries. He worth mentioning that Heim Gallery was was also Ian Ross' advisor during the at the time one of very few commercial formation of his bronze collection. For galleries dealing with sculpture from the many years Ciechanowiecki was active- period between 16th to 19th centuries. And ly promoting Polish art and culture on A. Ciechanowiecki as the art dealer - what the international level. He also inspired is nowadays stressed by many curators and and co-organized many international art dealers - greatly influenced the shape exhibitions: The Twilight of the Medici of the American museums' collections (1974), Giambologna (1978/1979), The by instilling interest in the Baroque and Golden Age of Naples (1981). In recent Neoclassical art, and first and foremost in years he has been devoted to paradip- the sculpture. It should also be mentioned lomatic service focusing on contacts here that while he was the art dealer, he with . never ceased being the academic as well.

30