Plan Odnowy Miejscowo ści Ostaszewo w Gminie Grodziczno na lata 2010-2016

Spis tre ści

Wst ęp 3 1. Charakterystyka miejscowo ści 3 1.1. Obszar i poło żenie geograficzne 3 1.2. Historia miejscowo ści 5 1.3. Demografia, sfera społeczna 7 1.4. Struktura przestrzenna 9 2. Inwentaryzacja zasobów 12 2.1. Zasoby przyrodnicze 12 2.2. Dziedzictwo kulturowe 19 2.3. Obiekty i tereny 21 2.4. Infrastruktura społeczna 26 2.5. Infrastruktura techniczna 27 2.6. Gospodarka i rolnictwo 29 2.7. Kapitał społeczny i ludzki 32 3. Ocena mocnych i słabych stron 33 4. Opis planowanych zada ń inwestycyjnych i przedsi ęwzi ęć 35

2 Wst ęp

Plan Odnowy Miejscowo ści jest dokumentem stanowi ącym zał ącznik do wniosku aplikacyjnego o dofinansowanie inwestycji w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Plan Odnowy Miejscowo ści obejmuje w szczególno ści charakterystyk ę miejscowo ści, inwentaryzacj ę zasobów, analiz ę mocnych i słabych stron i perspektyw ę rozwoju oraz opis planowanych przedsi ęwzi ęć . Plan b ędzie aktualizowany i rozszerzany o zapisy dotycz ące inwestycji, dla których b ędzie starała si ę o środki w ramach PROW

1. Charakterystyka miejscowo ści

1.1. Obszar i poło żenie geograficzne

Ostaszewo - wie ś poło żona w województwie warmi ńsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Grodziczno. Typowa wie ś letniskowa poło żona nad brzegiem jeziora Hartowieckiego. W pobli żu znajduje si ę kompleks le śny . Powstała w XV w., dawniej była siedzib ą wójtostwa.

3 Organy samorz ądowe sołectwa Ostaszewo na terenie Gminy Grodziczno

Sołtys Henryka Łu żyńska 1. Mirosława Ewertowska 2. Stefan Wilczewski 3. Henryk Kaczmarczyk Rada Sołecka 4. Mateusz Willkomm 5. Albin Lubrecht 6. Marian Szwarc

Z punktu widzenia podziału Polski na krainy fizyczno-geograficzne, okolice wsi znajduj ą si ę na pograniczu trzech jednostek geograficznych: przylegaj ącego od zachodu Pojezierza Chełmi ńskiego, od północy Pojezierza Iławskiego, od wschodu Garbu Lubawskiego i od południa Pojezierza Dobrzy ńskiego

Gmina Grodziczno poło żona jest w południowo - zachodniej cz ęś ci województwa warmi ńsko - mazurskiego, we wschodniej cz ęś ci powiatu nowomiejskiego. Graniczy z gminami: Lubawa, Nowe Miasto, Rybno, Lidzbark, Kurz ętnik oraz Brzozie. dzieli si ę na 17 sołectw: Boleszyn, Grodziczno, Katlewo, Kowaliki, Kuligi, Linowiec, , , , , , Ostaszewo, Rynek, Swiniarc, , Zaj ączkowo oraz .

Źródło: www.grodziczno.pl

4 Gmina obejmuje 15.427 ha, w tym u żytki rolne stanowi ą 11.848 ha, z czego na grunty orne przypada 10.399 ha, a na trwałe u żytki zielone 1.421 ha, grunty pod lasami i zadrzewieniami 2.443 ha, grunty pod wodami 207 ha, u żytki kopalne - 4 ha, tereny komunikacyjne 424 ha, tereny osiedlowe - 226 ha, nieu żytki - 275 ha.

Źródło: www.grodziczno.pl

Wiod ącą funkcj ą gminy jest funkcja rolna a uzupełniaj ącą obsługa ruchu turystyczno - wypoczynkowego. Gmina Grodziczno wraz jedenastoma innymi gminami byłego województwa toru ńskiego nale ży do "Zielonych Płuc Polski", w/w tereny charakteryzuj ą si ę bardzo wysokimi walorami przyrodniczymi oraz krajobrazowymi co sprzyja turystyce.

1.2. Historia miejscowo ści

Nazwy historyczne:

- XIII w. - Ostaschewo, - Oststechau, - Buchenau, - Nuwestechau, - Nowe Ostaszewo, - Ostaszewo, - 1939- 1945 - Stechau, - od 1945 - Ostaszewo

W 1390 r. Ostaszewo nale żało do rycerza Dittericha von Osszeczaw. W pocz ątkach XV w. zostało lokowane na prawie chełmi ńskim.

W 1492 roku wła ścicielk ą Ostaszewa była Katarzyna z Fr ący, od której posiadło ści, m.in. Ostaszewo kupili: chor ąż y tczewski – Andrzej Łaszewski, chor ąż y chełmi ński – Arnold z Fr ący i Jakub Białobłocki. W XVII wieku Ostaszewo znalazło si ę w r ękach rodu Bistramów. W XVIII wieku wie ś nazywano – Nowe Ostaszewo. W 1868 roku obszar wsi wynosił 469,29 ha, znajdowało si ę tu 17 budynków, lecz tylko 9 domów mieszkalnych. Mieszkało tu 75 katolików.

5 W 1880 roku w Ostaszewie zamieszkiwało 534 mieszka ńców, a miejscowo ść liczyła 487,56 ha. Siedzib ą wójtostwa do którego nale żało Ostaszewo było Wesołowo (kolonia Wesołowo była własno ści ą Otto Raula z Katlewa). Obecnie Wesołowo to cz ęść Ostaszewa poło żona na północ; ponadto do Ostaszewa nale żały kolonie: Piecki i Pijewki.

W okresie międzywojennym w Ostaszewie był jeden maj ątek ziemski – Z. Popławskiego. Ogólna powierzchnia maj ątku – 58 ha (w tym 41 ha ziemi ornej, 15 ha ł ąk i pastwisk, 2 ha nieu żytków).

W czasie I wojny światowej działało tu Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, do którego nale żeli m.in. Jan Zdunkowski, Jgnacy, Ignacy Willkomm, Jan Łu żyński, Wacław Szulwic, Leon Kozicki, Antoni Kozicki i Jan Golamowski. Oficjalnie gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Ostaszewoe zostało zarejestrowane w 1927 roku na czele którego stał prezes – Leon Kozicki. W 1933 roku zgodnie z nowym prawem o stowarzyszeniach przeprowadzono rejestracj ę gniazd sokolich: Ostaszewo i Jeglia były filiami gniazda w Lidzbarku. Sztandar organizacji TG „Sokół” został po II wojnie światowej przekazany do Muzeum Po żarnictwa w Lidzbarku.

W 1921 roku przez Ostaszewo, gor ąco witany przeje żdżał Józef Piłsudski. W latach 1932- 1934 pobudowano w Ostaszewie zlewni ę mleka. Fundusze w cało ści pokryli mieszka ńcy wioski. Funkcj ę zlewniarzy pełnili: M. Szczygłowski, Helena Szczepa ńska, Jan Markowski, Bronisław Liszewski, Krystyna Raszkowska, Joachim Markowski. Do 1939 roku w Ostaszewie działała cegielnia, której wła ścicielem był pan Tadaj. We wsi znajdowała si ę równie ż karczma i kr ęgielnia. Do Ostaszewa wł ączono w latach 20-tych Piecki i Wesołowo – ogółem w tych miejscowo ściach mieszkało 649 katolików.

W latach 1939 – 1945 Ostaszewo nale żało do Okr ęgu Urz ędowego w Kiełpinach. W 1944 roku Ostaszewo liczyło 774 mieszka ńców, 155 gospodarstw, a powierzchnia wynosiła 665,95 ha. Podczas okupacji mieszka ńcy Ostaszewa zmuszani byli do pracy na rzecz Niemców – była to praca przy umocnieniach i rowach przeciwpancernych (w okolicach Koszelew). Wyzwolenie Ostaszewa nast ąpiło 19 stycznia 1945 roku. Od strony Lidzbarka Welskiego wkroczyły wojska radzieckie, które spaliły wiele budynków, m.in. szkoł ę.

Ostaszewo od 1920 roku było gmin ą w powiecie lubawskim, od stycznia 1932 r. wł ączone zostało do powiatu działdowskiego, w latach 1945 – 1957 nale żało do gminy Hartowiec, pow. działdowski, od 1957 r. do gromady Kiełpiny, pow. działdowski, od 1973 r. do gminy Grodziczno. Ostaszewo zostało zelektryfikowane w 1963 roku. W latach 90-tych zało żono we wsi wodoci ągi i nowe przył ącza do sieci telefonicznej.

Podział administracyjny miejscowo ści OSTASZEWO do 2003 r.: - do 1920 r. – gmina Ostaszewo, pow. Lubawa, - 1920-1939 – gmina Ostaszewo-wójtostwo Katlejo, pow. Lubawa, - od I 1932 r. – pow. Działdowo, - 1939-1945 – gmina Ostaszewo – obwód urz ędowy Kiełpiny, pow. , - 1945-1957 – gromada Ostaszewo – gmina Hartowiec, pow. Działdowo, - 1957-1972 – sołectwo Ostaszewo – gromada Hartowiec, pow. Działdowo, - 1973-1998 – sołectwo Ostaszewo – gmina Grodziczno, - 1999 – obecnie – sołectwo Ostaszewo – gmina Grodziczno, pow. Nowe Miasto Lubawskie.

6 1.3. Demografia, sfera społeczna

Na terenie gminy znajduje si ę 17 sołectw które zamieszkuje 6692 mieszka ńców (31.12.2007r.), z tego 451 zamieszkuje wie ś Ostaszewo. Wiod ącą funkcj ą w gminie Grodziczno jest rolnictwo. W gminie poza instytucjami publicznymi rozwija si ę drobna przedsi ębiorczo ść , handel i obsługa ruchu turystyczno – wypoczynkowego.

Liczba ludno ści miejscowo ści Ostaszewo w latach 2000-2006

Liczba ludno ści 31 grudnia: 466 2000 456 2001 448 2002 444 2003 449 2004 449 2005 447 2006 451 2007

Stan ludno ści w Gminie Grodziczno - wg miejsca zameldowania/ zamieszkania i płci - lata 2002 - 2006. J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 ogółem stałe miejsce zameldowania stan na 30 VI ogółem osoba 6 418 6 389 6 406 6 388 6 368 męż czy źni osoba 3 243 3 232 3 262 3 253 3 240 kobiety osoba 3 175 3 157 3 144 3 135 3 128 stan na 31 XII ogółem osoba 6 406 6 382 6 401 6 370 6 379 męż czy źni osoba 3 245 3 244 3 258 3 238 3 245 kobiety osoba 3 161 3 138 3 143 3 132 3 134 faktyczne miejsce zamieszkania stan na 30 VI ogółem osoba 6 276 6 244 6 277 6 200 6 195 męż czy źni osoba 3 177 3 168 3 209 3 177 3 160 kobiety osoba 3 099 3 076 3 068 3 023 3 035 stan na 31 XII ogółem osoba 6 261 6 253 6 213 6 197 6 228 męż czy źni osoba 3 181 3 191 3 182 3 158 3 179 kobiety osoba 3 080 3 062 3 031 3 039 3 049

Najwi ększ ą pod wzgl ędem ludno ści miejscowo ści ą w gminie jest Mroczno z 1183 mieszka ńcami , a najmniejsz ą - Jakubkowo - jedynie 3 mieszka ńców.

7 Ludno ść gminy w podziale na poszczególne miejscowo ści. (lata 2002 - 2006 ).

Lp. Miejscowo ść 31.12.2002 31.12.2003 31.12.2004 31.12.2005 31.12.2006

1. Grodziczno 363 362 362 370 371 2. Kowaliki 87 87 85 83 84 3. N.Grodziczno 664 657 645 638 639 4. Jakubkowo 5 5 4 3 3 5. Montowo 492 496 490 487 490 6. Białobłoty 98 94 96 97 98 7 Lorki 202 195 198 201 202 8. Zwiniarz 298 295 290 293 288 9. Świniarc 266 270 269 272 272 10. Katlewo 193 194 196 185 186 11. Ostaszewo 448 444 449 449 447 12. Rynek 271 269 256 252 250 13. Trzcin 283 278 276 271 269 14. Boleszyn 516 524 518 518 518 15. Mroczno 1211 1231 1200 1189 1183 16. Mroczenko 301 301 282 281 282 17. Linowiec 439 434 428 428 427 18. Zaj ączkowo 253 254 254 256 260 19. Kuligi 338 338 323 325 325

Wykształcenie

Poziom wykształcenia ludno ści w gminie Grodziczno

Liczba ludno ści Poziom wykształcenia M K wy ższe 57 90 policealne 16 55 średnie razem 317 396 średnie ogólnokształc ące 44 125 średnie zawodowe 273 271 zasadnicze zawodowe 873 505 podstawowe uko ńczone 1153 1369 podstawowe nieuko ńczone i bez wykształcenia 66 84 Źródło: Narodowy Spis Powszechny, 2000

Z poni ższej tabeli wynika Bardzo niepokoj ący fakt, a mianowicie że najwi ększy odsetek stanowi ą osoby posiadaj ące tylko podstawowe wykształcenie, których liczba ponad dwudziestokrotnie w przypadku m ęż czyzn i pi ętnastokrotnie w przypadku kobiet przewy ższa liczb ę osób posiadaj ących wykształcenie wy ższe.

8 1.4. Struktura przestrzenna

Na obszarze gminy wydzielono 4 strefy o zró żnicowanych zasadach zagospodarowania i kierunkach polityki przestrzennej: • Strefa I - parkowo-krajobrazowa (obejmuj ąca miejscowo ść Rynek), obejmuje najcenniejsze przyrodniczo tereny w środkowej cz ęś ci gminy - Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Wel oraz teren Welskiego Parku Krajobrazowego. Przewidziana do rozwoju funkcji le śnej, przyrodniczej i turystycznej oraz rolnictwa ekologicznego. • Strefa II - krajobrazowa, obejmuje Buchnowski Obszar Chronionego Krajobrazu oraz cz ęść terenu „Ostoi Rzeki Wel" w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy. Prze- widziana do rozwoju funkcji le śnej, przyrodniczej i turystycznej oraz rolnictwa ekolo- gicznego. • Strefa III - aktywizacji gospodarczej, obejmuje północno- wschodni ą cz ęść gminy. Przewidziana do rozwoju wielofunkcyjnego - mieszkalnictwa, rzemiosła, wytwór- czo ści i składów, bardziej intensywnych form rolnictwa, a w rejonie jeziora Hartowiec równie ż funkcji turystycznej. • Strefa IV - rolniczo-osadnicza, obejmuje południowo-zachodnie tereny gminy. Przewidziana do rozwoju głównie funkcji rolnej

Jako podstawowe kryterium wydzielania stref przyj ęto walory przyrodniczo -krajobrazowe i wra żliwo ść środowiska na działalno ść ludzk ą w oparciu o warunki ekofizjograficzne, prawne formy ochrony przyrody oraz obecne trendy rozwojowe. W obr ębie strefy I i III wydzielono obszary funkcjonalne. Jako kryterium wydzielenia obszarów przyj ęto granice terenów obj ętych ochron ą prawn ą, charakter istniej ącego zagospodarowania, trendy rozwojowe na danym obszarze i predyspozycje terenu do pełnienia okre ślonych funkcji. W obr ębie stref i obszarów funkcjonalnych wydzielono tereny osadnicze oraz w odniesieniu do obszarów, gdzie spodziewany jest znaczny rozwój równie ż tereny rozwojowe. Tereny osadnicze zostały wyznaczone w granicach istniej ącego zainwestowania przy czym tereny wyznaczone pod zabudow ę w obowiązuj ącym do ko ńca 2002 r planie miejscowym gminy potraktowano jako stan istniej ący, niezale żnie od tego czy zostały zabudowane czy nie.

9

źródło: www.geoportal.pl

Zabudowa historyczna miejscowo ści w wi ększo ści nie zachowała swojego pierwotnego wygl ądu. Pojedyncze obiekty historyczne to drewniane i murowane budynki mieszkalne, niekiedy z detalem architektonicznym w postaci gzymsów kordonowych i wie ńcz ących.

źródło: EC

10

źródło: EC

Ciekawym przykładem jest budownictwo współczesne wykorzystuj ące naturalny kamie ń polny jako budulec.

źródło: EC

11

źródło: EC

2. Inwentaryzacja zasobów

2.1 Zasoby przyrodnicze

Teren dzisiejszej gminy Grodziczno, podobnie jak cały makroregion, ukształtowany został w okresie ostatniego zlodowacenia. Procesy glacjalne zwi ązane z kolejnymi fazami postoju i recesji l ądolodu spowodowały, że obszar ten został mocno urze źbiony i charakteryzuje si ę znacznym zró żnicowaniem hipsometrycznym. Wyst ępuje tu wyj ątkowo du że nagromadzenie polodowcowych form rze źby terenu, takich jak m.in. moreny denne, pagórki i wzgórza morenowe, rynny subglacjalne, płaty sandru, wytopiskowe. Najni żej poło żonym obszarem jest dolina rzeki Wel (poni żej 100m n.p.m.), gł ęboko wci ęta w otaczaj ące tereny wysoczyznowe (140 – 160m n.p.m.). W kierunku północno-wschodnim (Garb Lubawski) teren wznosi si ę i w rejonie na wschód od m. Zwiniarz osi ąga najwi ększ ą wysoko ść 200,8m n.p.m. Teren gminy Grodziczno, pod wzgl ędem geomorfologicznym, podzieli ć mo żna trzy zasadnicze cz ęś ci: • wysoczyzn ę morenow ą, • dolin ę rz.Wel i rynn ę jeziora Kiełpi ńskiego, • fragmentem sandru Skrwy.

12

źródło: EC

źródło: EC

Szata ro ślinna

Na terenie gminy wyst ępuj ą zarówno zbiorowiska ro ślinne o charakterze naturalnym jak i zmienione antropogenicznie, w ró żnym stopniu przekształcone przez oddziaływania gospodarcze. Ro ślinno ść naturaln ą reprezentuj ą nie zmienione lub mało zmienione przez człowieka lasy i zaro śla, a tak że zbiorowiska ro ślinno ści niele śnej - wodnej, szuwarowej, torfowiskowej i źródliskowej. Naturalne lasy i tereny bagienne s ą typowe dla dawnej (z okresu neolitu) szaty ro ślinnej, kiedy swoj ą działalno ść gospodarcz ą człowiek dopiero rozpoczynał.

Obecnie w wyniku wielowiekowych działa ń gospodarczych na znacznej powierzchni terenu powstała ro ślinno ść zast ępcza, ukształtowana na skutek wyci ęcia lasów i osuszenia terenów bagiennych. Antropogeniczn ą ro ślinno ść zast ępcz ą stanowi ą przede wszystkim obserwowane

13 na trasie ście żki rowerowej pola uprawne i u żytki zielone na odcinku Lorki – Nowe Grodziczno a tak że zbiorowiska ruderalne zwi ązane z najsilniej zmienionymi przez człowieka siedliskami na terenach zabudowanych i wzdłu ż szlaków komunikacyjnych (Zawoda – Trzcin). Cz ęsto spotykamy te ż inne zbiorowiska zast ępcze, o cechach półnaturalnych. Nale żą do nich zbiorowiska lasów gospodarczych, o zmienionym składzie gatunkowym, dostosowanym do potrzeb ekonomicznych. Tego typu lasy spotka ć mo żna głównie na trasie prowadz ącej wokół jeziora Kiełpi ńskiego. W kompleksach le śnych spotykamy ponadto zbiorowiska zr ębowe, okrajkowe i murawowe.

Na terenie gminy Grodziczno zwraca uwag ę obecno ść kilku kompleksów le śnych (np. Rynek- Ostaszewo, wokół jez. Fabrycznego oraz wokół jez. Kiełpi ńskiego). W ich obr ębie stosunkowo du ży udział maj ą lasy gr ądowe, czyli wielogatunkowe lasy li ściaste typowe dla siedlisk żyznych i zwykle umiarkowanie wilgotnych. Z natury ich drzewostan tworz ą ró żne gatunki li ściaste, głównie grab zwyczajny, lipa drobnolistna oraz d ąb szypułkowy i d ąb bezszypułkowy. Jednak obecnie prawie zawsze w najwyższej warstwie drzewostanu panuje sztucznie wprowadzona sosna zwyczajna. W podszycie gr ądów ro śnie podrost drzew li ściastych oraz leszczyna pospolita i trzmielina brodawkowata. Runo jest bogate, obfituje w gatunki zakwitaj ące wcze śnie, przed pełnym ulistnieniem drzew. Z ro ślin typowych dla runa gr ądu wymieni ć nale ży takie gatunki jak zawilec gajowy, przylaszczka pospolita, gwiazdnica wielkokwiatowa, gajowiec żółty, fiołek le śny, narecznica samcza i szczawik zaj ęczy.

Szczególnie naturalny charakter maj ą lasy gr ądowe na zboczach doliny Welu w granicach projektowanego rezerwatu "Piekiełko". Wyst ępuj ą tam tzw. gr ądy zboczowe, z wi ększym ni ż gdzie indziej udziałem wi ązu górskiego i klonu zwyczajnego. Zwraca uwag ę bogactwo florystyczne runa, w tym tak że obecno ść gatunków rzadkich i chronionych. W widnych partiach tego lasu mo żna spotka ć chronion ą pluskwic ę europejsk ą, turówk ę le śną i paprotk ę zwyczajn ą, a w miejscach bardziej zacienionych - gnie źnika le śnego i wawrzynka wilczełyko.

Interesuj ący kompleks lasów gr ądowych wyst ępuje te ż w uroczysku Janowo oraz pomi ędzy Welem a jeziorem Kiełpi ńskim, gdzie rozci ągaj ą si ę silnie pofalowane powierzchnie morenowe. W ich partiach o starszych drzewostanach (z dominacj ą grabu i sosny) obserwowa ć mo żemy typowe gr ądowe runo z niektórymi gatunkami rzadkimi i chronionymi. W tych kompleksach le śnych mo żemy odnale źć liczne płaty ro ślinno ści zr ębowej i okrajkowej, w tym okrajków ciepłolubnych, florystycznie bogatych.

Znacznie mniejsze powierzchnie zajmuj ą bory mieszane, czyli lasy iglaste (głównie sosnowe) z domieszk ą niektórych tylko drzew li ściastych (d ąb, brzoza, osika), typowe dla znacznie ubo ższych siedlisk piaszczystych. Typowymi dla borów gatunkami runa s ą borówki - czarna i brusznica. Zwykle w borach zwraca uwag ę liczny udział mchów. Przykładem mo że tu posłu żyć południowo wschodni kraniec jez. Kiełpi ńskiego.

Do naturalnych zbiorowisk le śnych nale żą zespoły wykształcone na siedliskach wilgotnych i podmokłych. W miejscach wilgotnych i żyznych spotykamy ł ęgi jesionowo-olszowe, zwykle z olsz ą czarn ą w drzewostanie, bujnym podszytem i runem. W ich runie ro śnie zwykle pokrzywa zwyczajna, niecierpek pospolity, rze żucha gorzka i wietlica samicza. Natomiast żyzne miejsca podmokłe zasiedlaj ą olsy, czyli bagienne lasy z olsz ą czarn ą. W ich runie wyst ępuj ą takie gatunki jak kosaciec żółty, trzcina pospolita, turzyca błotna, turzyca długokłosa, psianka słodkogórz, karbieniec pospolity, narecznica błotna i czermie ń błotn ą.

14 Rzadziej, przewa żnie na siedliskach o umiarkowanej lub niskiej żyzno ści, wykształca si ę brzezina bagienna, z runem florystycznie ubogim.

Gleby

Na terenie gminy Grodziczno najwi ększe obszary zajmuj ą gleby brunatne wła ściwe i brunatne wyługowane. Wyst ępuj ą one du żymi płatami na całym obszarze, głównie tam gdzie w podło żu zalegaj ą gliny piaszczyste i piaski gliniaste. Słabsze gleby, bielicowe i pseudobielicowe wytworzyły si ę z utworów wodno-lodowcowych-piasków. Ten typ gleb spotka ć mo żna głównie w północnej i południowo-wschodniej cz ęś ci gminy, na obszarach sandrowych. Na wysoczy źnie, małymi płatami, wyst ępuj ą czarne ziemie wła ściwe i zdegradowane wytworzone na podło żu glin i piasków gliniastych mocnych, natomiast w dolinie rzeki Wel oraz w dolinkach mniejszych cieków, gleby organiczne – torfowe, murszasto-torfowe oraz mułowo-torfowe.

Hydrografia

źródło: EC

Pod wzgl ędem hydrograficznym opisywany teren le ży w zlewni rzeki Wel, lewobrze żnego dopływu Drw ęcy. Rzeka ta bierze pocz ątek w pobli żu Jeziora Wielka D ąbrowa, na wysoko ści 231m n.p.m. Powierzchnia zlewni wynosi 799,1km2 a długo ść rzeki 95,8km (W. Mrózek, 1984). Na terenie gminy Grodziczno Wel płynie na odcinku 11,9km z południowego- wschodu na północny-zachód. Jest to typowa rzeka pojezierna, przepływaj ąca przez liczne jeziora i odwadniaj ąca obszary polodowcowe. Na terenie gminy Wel płynie w wi ększo ści spokojnie, w stosunkowo szerokiej dolinie (miejscami nawet do 1km), ograniczonej wysokimi zboczami wysoczyzny. Szeroko ść koryta cieku wynosi 8 - 10m; średnia gł ęboko ść 0,8 – 1,0m; przepływ średni roczny 5,48m3/s (profil – Kuligi). Spadek rzeki jest zmienny - średnio wynosi 1,24‰, natomiast miejscami, na odcinkach przełomowych (m.in. w rezerwacie „Piekiełko”), dochodzi do 4,1‰. 60Rzeka nabiera wtedy cech potoku górskiego. 4‰, Wel przyjmuje wody licznych dopływów i rowów melioracyjnych, a tak że ma poł ączenie z jeziorami - Kiełpi ńskim i Tylickim. Najwi ększym dopływem Welu jest Wulka (inaczej Pr ątniczka), o powierzchni zlewni 332,6km2 i długo ści 29,3km. Inne wa żniejsze dopływy to dopływ bez nazwy z Jez. Kiełpi ńskiego oraz Katlewka i Bałwanka. Ta ostatnia,

15 z pierwotnego rowu melioracyjnego odprowadzaj ącego wody gruntowe z okolic kopalni kredy jeziornej „Wenecja” po jego pogł ębieniu i przedłu żeniu przeobraziła si ę w główne koryto rzeki Wel, tocz ąc obecnie swe wody przez jezioro Fabryczne. Na terenie gminy Grodziczno wyst ępuj ą te ż liczne jeziora. Do najwi ększych nale żą : Kiełpi ńskie, Jakubkowskie, Linowiec, Katlewskie, Kulickie. Ponadto jest tu jeszcze 17 innych zbiorników (oczek), których powierzchnia jest wi ększa od 1ha. Najwi ększe na terenie gminy Grodziczno - Jezioro Kiełpi ńskie, podobnie jak poło żona ju ż poza terenem gminy jezioro Tylickie, jest typowym jeziorem rynnowym. Jeziora te charakteryzuj ą si ę w ąskim i długim kształtem, stosunkowo du żą gł ęboko ści ą, w ąsk ą stref ą litoralu i wysokimi brzegami. Powierzchnia Jeziora Kiełpi ńskiego wynosi 68ha, długo ść 2700m, szeroko ść 510m i gł ęboko ść max. 12,9m. Podstawowe dane morfometryczne najwi ększych jezior na terenie gminy Grodziczno przedstawiono w poni ższej tabeli:

Nazwa jeziora Powierzchnia (ha) Szeroko ść (m) Długo ść (m) Gł ęboko ść (m) Kiełpi ńskie 68,0 2700 510 12,90 Jakubkowskie 11,5 620 200 b.d. Linowiec. 9,5 400 275 b.d. Katlewskie 9,3 525 220 2,80 Kulickie 5,4 300 200 b.d.

www.hartek.pl

Klimat

Klimat obszaru Pojezierza Chełmi ńsko-Dobrzy ńskiego nie odbiega zasadniczo od ogólnych cech klimatu Polski. Tak jak na całym Ni żu charakteryzuje si ę przej ściowo ści ą i du żą zmienno ści ą warunków temperaturowych, opadowych, anemometrycznych (kierunku i pr ędko ści wiatrów), parowania, zachmurzenia i in. Wynika to z faktu ścierania si ę na tym terenie mas powietrza oceanicznego i kontynentalnego. Według rejonizacji rolniczo- klimatycznej Polski Gumi ńskiego (1948) opisywany obszar gminy Grodziczno le ży w granicach dzielnicy mazurskiej (V) charakteryzuj ącej si ę m.in. stosunkowo du żymi wahaniami temperatury i nieco wi ększymi od średniej opadami atmosferycznymi. Charakterystyka klimatyczna gminy Grodziczno, oparta o dane z okolicznych stacji i posterunków meteorologicznych(Lidzbark, Iława, Brodnica), przedstawia si ę nast ępuj ąco:

16 • średnia roczna temperatura powietrza: 7,1oC, • dni z przymrozkami: pow. 130 (pierwsze przymrozki wyst ępuj ą w połowie pa ździernika, a ostanie w ko ńcu kwietnia), • średni opad roczny: 635mm, • pokrywa śnie żna zalega: 60 – 100 dni, • dominacja wiatrów z sektora zachodniego: 45% a ich średnia pr ędko ść : 3,2m/s • parowanie: 490mm (ok. 75% opadu)

źródło: EC

Ochrona przyrody i ró żnorodno ści biologicznej

Zadania ochrony przyrody i ró żnorodno ści biologicznej s ą realizowane przede wszystkim poprzez ustanawianie ró żnych prawnych form ochrony: • rezerwatów, • parków krajobrazowych, • obszarów chronionego krajobrazu, • u żytków ekologicznych, • zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, • pomników przyrody.

Spo śród tych form ochrony przyrody, na terenie gminy Grodziczno wyst ępuj ą:

Wielski Park Krajobrazowy – znajduje si ę w południowej cz ęś ci gminy obejmuj ąc jej znaczn ą cz ęść . Ogólna powierzchnia parku wynosi – 4180ha. Park został utworzony w 1995 roku i rozszerzony w 1996r. rozporz ądzeniem Wojewody Toru ńskiego 24/96 z dnia 8 sierpnia 1996r. Utworzono go przede wszystkim w celu ochrony rzeki Wel i jej doliny oraz jezior, przez które przepływa. Posiada wysokie walory przyrodnicze-krajoznawcze, wyra żaj ące si ę przebiegiem przez ten obszar granic przyrodniczych, florystycznych, klimatycznych, geologicznych, hydrograficznych i geograficznych. Osobliwo ści ą jest szata ro ślinna, głównie gr ądy zboczowe, a tak że unikatowa w skali kraju reofilna ichtiofauna Welu. Ogromnym

17 walorem przyrodniczym s ą du że powierzchnie obszarów torfowiskowo – bagiennych. Siedziba Parku znajduje si ę w Jeleniu (pow. działdowski).

W południowej cz ęś ci gminy znajduje si ę rezerwat le śny Piekiełko nad rzek ą Wel - Zajmuje on powierzchni ę 26,19 ha. Utworzony został rozporz ądzeniem nr 319 Wojewody Warmi ńsko- Mazurskiego z dnia 21 listopada 2001roku w celu zachowania ze wzgl ędów krajobrazowych, dydaktycznych i naukowych górskiego, przełomowego odcinka rzeki Wel z otaczaj ącym j ą gr ądem zboczowym. Rezerwat ma bardzo du że znaczenie z botanicznego punktu widzenia. Wyst ępuje tu naturalna ro ślinno ść le śna – gr ądy zboczowe, a tak że dzi ęki niedost ępno ści i du żemu zró żnicowaniu siedliskowemu, wiele chronionych i rzadkich gatunków ro ślin. Na kamieniach w nurcie rzeki mo żna zaobserwowa ć rzadki krasnorost Hildenbrandia rivularis. Wiele rzadkich ro ślin, w tym obj ęte ochron ą, m.in. kopytnik pospolity, marzanna wonna, konwalia majowa, kruszyna pospolita oraz ochron ą ścisł ą: pluskwica europejska, wawrzynek wilczełyko, kruszczyk szerokolistny, bluszcz pospolity, gnie źnik le śny, skrzyp olbrzymi. Jest to fragment rzeki o najwi ększej koncentracji fauny reofilnej. Zespół ryb odpowiada tzw. krainie pstr ąga. Spotykane s ą te ż ptaki typowe dla takich siedlisk m.in. pluszcz i zimorodek Rzeka ma tu charakter szumi ącego potoku górskiego, cechuje si ę znacznym spadkiem, nieco kr ętym biegiem i kamienistym dnem. Na terenie rezerwatu obowi ązuje m.in. zakaz zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, je żeli słu żą one innym celom ni ż ochrona przyrody, zakaz wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, ruchu pieszego, rowerowego, jazdy konnej wierzchem poza miejscami wyznaczonymi, chwytania dziko żyj ących zwierz ąt, płoszenia i ich zabijania, niszczenia.

Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Wel („OchK Doliny Rzeki Wel”) poło żony cz ęś ciowo na terenie gminy Grodziczno (w jej północno-zachodniej cz ęś ci) i cz ęś ciowo - gminy Nowe Miasto Lubawskie. Wyst ępuje tu charakterystyczna, o du żej zmienno ści morfometrycznej, genetycznej i krajobrazowej rze źba polodowcowa. S ą to tereny torfowiskowo-bagienne z ciekaw ą faun ą i flor ą. Osi ą całego obszaru jest rzeka Wel z kilkoma odcinkami przełomowymi o górskim charakterze. Z tego wzgl ędu rzeka jest niezwykle atrakcyjnym szlakiem wodnym. Teren stanowi bardzo wa żny korytarz ekologiczny. Buchnowski Obszar Chronionego Krajobrazu („Buchnowski OChK”) znajduje si ę we wschodniej cz ęś ci gminy. Zajmuje powierzchni ę 196,5 ha. Stanowi kompleks le śny wraz z cz ęś ci ą obrze ża jeziora Gr ądy nale żą cego ju ż do gminy Rybno (powiat działdowski). Na obszarach chronionego krajobrazu wprowadzone zostały m.in. zakazy lokalizowania nowych przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko z wyj ątkiem inwestycji realizuj ących cele publiczne, dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni Ŝ ochrona przyrody i zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz gospodarki rybackiej, likwidowania małych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych, wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu z wyj ątkiem obiektów zwi ązanych zabezpieczeniem przeciwpowodziowym, zakaz organizowania rajdów samochodowych i motorowych.

Miejscowo ść Ostaszewo le ży w pobli żu wymienionych obszarów chronionych.

Gmina znajduj ę si ę na terenie Zielonych Płuc Polski. Obszar obj ęty porozumieniem działa ń na rzecz ekorozwoju Zielone Płuca Polski zajmuje obecnie 63 235 km2, co stanowi około 20,0 % powierzchni kraju, a zamieszkuje go prawie 4.0 mln osób, co stanowi 9,7 % ludno ści kraju. Poło żony jest w północno-wschodniej jego cz ęś ci, obejmuj ąc województwa warmi ńsko-mazurskie i podlaskie oraz cz ęś ci województw: mazowieckiego, kujawsko- pomorskiego i pomorskiego. Podstaw ą delimitacji obszaru były jedne z najcenniejszych w

18 kraju i Europie systemy ekologiczne. Ze wzgl ędu na pragmatyk ę realizacji wspólnych przedsi ęwzi ęć , umown ą granic ę zewn ętrzn ą stanowi ą granice administracyjne gmin.

2.2 Dziedzictwo kulturowe

Na krajobraz kulturowy gminy Grodziczno składa si ę krajobraz wiejski o charakterze otwartym. Architektura wiejska to krajobraz w typie lu źnej zabudowy z pewnymi elementami dominuj ącymi jak ko ścioły czy inne obiekty u żyteczno ści publicznej. Do tego doł ącza krajobraz zielony słu żą cy wypoczynkowi, rekreacji i zaspakajaniu potrzeby obcowania z przyrod ą. Na ten element składaj ą si ę ogrody i parki b ędące w ścisłym zwi ązku z architektur ą rezydencjonaln ą i tworz ące z ni ą pewn ą zamkni ętą cało ść .

Na zasoby dziedzictwa kulturowego składaj ą si ę przede wszystkim dzieła architektury świeckiej tj. folwarki w postaci zało żeń dworsko - parkowych i parkowo - pałacowych w ró żnym stopniu zachowania oraz dzieła techniczne jak młyny, cegielnie a tak że układy przestrzenne wsi. W śród obiektów sakralnych dominuj ą świ ątynie a tak że cmentarze. Odr ębn ą grup ę zabytków stanowi ą obiekty archeologiczne posiadaj ące własna form ę krajobrazow ą, s ą to grodziska i kurhany. Istotn ą rol ę pełni ą, tak że, obiekty tzw. małej architektury czyli kapliczki, przydro żne krzy że, pomniki i obeliski.

Na terenie gminy Grodziczno poło żone s ą trzy parki dworskie: - w miejscowo ści Montowo – 2,30 ha powierzchni - w miejscowo ści Jakubkowo - 4,65 ha powierzchni - w miejscowo ści Nowe Grodziczno - 1,60 ha powierzchni

Wykaz nieruchomych obiektów wpisanych do rejestru zabytków Miejscowo ść Obiekt Nr Data Rejestru Wpisu BOLESZYN KAPLICA P.W. ŚW. HUBERTA A-903/T 5 sierpnia 1968 BOLESZYN KO ŚCIÓŁ PARAFIALNY P.W. ŚW. A-902/T 5 sierpnia 1968 MARCINA WRAZ Z CMENTARZEM PRZYKO ŚCIELNYM GRODZICZNO KO ŚCIÓŁ PARAFIALNY P.W. ŚW. A-911/T 4 sierpnia 1968 PIOTRA I PAWŁA WRAZ Z CMENTARZEM PRZYKO ŚCIELNYM JAKUBKOWO ZESPÓŁ PAŁACOWO-PARKOWY A-589/T 15 czerwca 1989 JAKUBKOWO PARK DWORSKI /FRAGMENT/ A-644/T 3 grudnia 1993 MONTOWO ZESPÓŁ DWORSKO-PARKOWY A-399/1- 6 stycznia 1997 2/T MONTOWO SPICHLERZ A-513/T 20 grudnia 1986 Źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Olsztynie

19 Wykaz obiektów archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków Miejscowo ść Obiekt Nr Data Rejestru Wpisu ŚWINIARC GRODZISKO C-059 26 kwietnia 1969 WY ŻYNNE TRZCIN GRODZISKO C-103 27 lipca 1949 Źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Olsztynie

W miejscowo ści Ostaszewo istnieje cmentarz ewangelicki pochodz ący z pocz ątku XX wieku i zajmuj ący powierzchni ę 0,08 ha. oraz kapliczka i krzy ż przydrozny.

źródło: EC

20

źródło: EC

2.3 Obiekty i tereny

Gmina, malowniczo poło żona, znajduje si ę mi ędzy dwoma o środkami wypoczynkowymi - w Ostaszewie i Rynku i jednym gospodarstwem agroturystycznym. Le żą ce nad jeziorami po śród lasów, na pi ęknym terenie pagórkowatym, daj ą wypoczywaj ącym warunki aktywnej rekreacji. O środki wymagaj ą wyposa żenia w infrastruktur ę techniczn ą.

Ośrodek Hartek, który poło żony jest w lesie, pobli żu Welskiego Parku Krajobrazowego (miejscowo ść Ostaszewo (Hartowiec) - okolice Lidzbarka Welskiego), nad brzegiem Jeziora Hartowiec. W pi ęknym sosnowym lesie znajduj ą si ę ł ącznie 44 domki 2, 4 i 6 osobowe rozmieszczone na terenie ponad 3 ha. Rozległy teren o środka gwarantuje cisz ę i spokój - domki rozmieszczone s ą w znacznej odległo ści od siebie. Na terenie o środka znajduje si ę pla ża z k ąpieliskiem, plac zabaw dla dzieci, boisko do siatkówki, wypo życzalnia sprz ętu wodnego, tenis stołowy a tak że boisko piłki no żnej. Ośrodek poło żony jest na le śnej polanie, na brzegu malowniczego Jeziora Hartowieckiego, na pograniczu dwóch wielkich krain turystycznych Mazur Zachodnich i Pojezierza Dobrzy ńskiego w południowo zachodniej cz ęś ci woj. Warmi ńsko - Mazurskiego. W bezpo średnim s ąsiedztwie znajduje si ę Welski Park Krajobrazowy. Corocznie w maju i czerwcu odwiedzaj ą go grupy dzieci i młodzie ży. Od niedawna poł ączył si ę z s ąsiednim O środkiem Wczasowym Warmia i mo że zaoferowa ć wi ększy wybór domków zasoby o środka: • 200 miejsc noclegowych w dwu-, cztero- i sze ścio- osob., drewnianych domkach letniskowych • domki w ró żnym standardzie z łazienkami oraz bez łazienek • 4 wygodne pokoje go ścinne z TV, łazienk ą w budynku • łazienka m ęska (toalety, pisuary, umywalki, natryski z ciepł ą wod ą) w budynku recepcyjnym • łazienka damska (toalety, umywalki, natryski z ciepł ą wod ą) w budynku recepcyjnym • toalety ogólnodostepne na terenie o środka. • stołówka na 200 osób

21 • boisko do piłki no żnej • boisko do koszykówki • boisko do siatkówki • ście żka sportowo-korekcyjna • plac zabaw dla dzieci • amfiteatr z du żym ogniskiem • świetlica na 50 osób • klub i sala TV • pla ża, molo, pomost k ąpielowy • sprz ęt wodny i rowery turystyczne • dyskoteka

źródło: www.hartek.pl

źródło: www.hartek.pl

22

źródło: www.hartek.pl

źródło: www.hartek.pl

23

źródło: www.hartek.pl

źródło: www.hartek.pl

Szlaki turystyczne

Na terenie gminy znajduje si ę kilka szlaków turystycznych, niektóre z nich przechodz ą przez teren gminy cz ęś ciowo a niektóre w cało ści. Niemniej jednak wszystkie stanowi ą o potencjale turystycznym tego obszaru. Przez miejscowo ść Ostaszewo nie przechodz ą żadne szlaki. Natomiast planowane s ą do oznakowania nast ępuj ące szlaki turystyczne.

24 Rowerowe szlaki turystyczne WPK, koncepcja opracowana w ramach Planu Ochrony

Przebieg całego szlaku kolor + długo długo ść długo ść długo ść roz oznakowanie ść szlaku szlaku linii wi- „robocze” całeg w poza prostej ni ęc (do zmiany w o granica granica pomi ęd ie czasie realizacji, szlak ch mi zy szla- zgodnie z u WPK WPK ko ńcam ku przyj ętym [A] [B] [A-B] i [A/ oznakowaniem w szlaku[ C] całym C] województwie) Rowerowa Obwodnica zielony R-0 15,9 13,6 2,3 12,6 1,26 wokół WPK (cz. II) Grodziczno – Nowe Grodziczno – Ostaszewo – Gronowo – Kostkowo – Rybno (Pólko) Boleszyn – Kowaliki – niebieski R-4 16,4 10,3 6,1 12,9 1,27 Trzcin – Rynek – Ostaszewo – Gronowo – Jeglia Źródło: Projekt Planu Ochrony Welskiego Parku Krajobrazowego

źródło: EC

25 2.4 Infrastruktura społeczna

Edukacja

Gmina Grodziczno posiada 6 szkół podstawowych, oraz 2 gimnazja, w których ł ącznie uczy si ę 1062 dzieci (dane za lipiec 2007 - UG Grodziczno).

Wykaz placówek o światowych w Gminie Grodziczno - lipiec 2007 r.

LP. Miejscowo ść Rodzaj placówki Liczba Liczba Liczba uczniów nauczycieli oddziałów 1 BOLESZYN Szkoła Podstawowa 73 11 6 + klasa "0" 2 GRODZICZNO Szkoła Podstawowa 181 20 9 + klasa "0" 3 MONTOWO Szkoła Podstawowa 80 11 6 + klasa "0" 4 MROCZNO Szkoła Podstawowa 196 18 8 + klasa "0" 5 ZAJ ĄCZKOWO Szkoła Podstawowa 115 12 6 + klasa "0" 6 ZWINIARZ Szkoła Podstawowa 75 15 6 + klasa "0"

1 GRODZICZNO Gimnazjum 218 19 8 2 MROCZNO Gimnazjum 124 15 6 Źródło : opracowanie własne na podstawie www.grodziczno.pl i UG Grodziczno

Na terenie gminy nie ma placówek przedszkolnych. W razie potrzeby dzieci dowo żone s ą indywidualnie do przedszkoli w Nowym Mie ście Lubawskim.

Biblioteki

W gminie znajduj ę si ę jedna biblioteka gminna ( w Nowym Grodzicznie ) oraz 3 filie tej że biblioteki - w Boleszynie, w Mrocznie oraz w Zwiniarzu.

Słu żba zdrowia

W gminie działaj ą dwa o środki zdrowia : jeden w Grodzicznie a drugi w Mrocznie.

26 1) Wiejski O środek Zdrowia w Mrocznie

Podstawowa opieka zdrowotna, Poradnia stomatologiczna, Poradnia logopedyczna.

Dodatkowo Zakład realizuje programy profilaktyczne w zakresie chorób układu kr ąż enia, raka szyjki macicy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc

2) Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Grodzicznie

Podstawowa opieka zdrowotna, Poradnia stomatologiczna, Poradnia logopedyczna, Poradnia poło żniczo – ginekologiczna, Poradnia rehabilitacyjna, Poradnia USG

Dodatkowo Zakład realizuje programy profilaktyczne w zakresie chorób układu kr ąż enia, raka szyjki macicy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.

Natomiast w miejscowo ści Ostaszewo nie ma żadnych obiektów infrastruktury społecznej i mieszka ńcy wsi s ą zmuszeni doje żdżać do poszczególnych miejscowo ści w celu skorzystania z danych usług.

2.5 Infrastruktura techniczna

System komunikacji

Drogi wojewódzkie - długo ść na terenie gminy – 22,258 km - droga wojewódzka nr 541 Lubawa Lidzbark – nawierzchnia bitumiczna stan średni - droga wojewódzka nr 538 Łasin – Rozdro że – nawierzchnia bitumiczna stan dostateczny

Drogi powiatowe – długo ść na terenie gminy – 46,298 km stan nawierzchni dostateczny. Nawierzchnie bitumiczne, oprócz jednego odcinka Boleszyn Le śno – nawierzchnia żwirowa.

Drogi gminne – 91,0 km w tym 40 km o nawierzchni bitumicznej, stan nawierzchni niedostateczny, 59 km o nawierzchni żwirowej, gruntowej, brukowej. Drogi lokalne, wewn ętrzne nie zinwentaryzowane – drogi dojazdowe do pól, gospodarstw i lasów. Nawierzchnia gruntowa i cz ęś ciowo żwirowa

Przez miejscowo ść Ostaszewo przebiega jedynie droga gminna prowadz ąca do drogi wojewódzkiej nr 541.

Komunikacja masowa

Przez miejscowo ść Ostaszewo przebiega 5 linii PKS : 1. Ostróda - Żuromin - Płock 2. Nowe Miasto Lubawskie - Boleszyn - Nowe Miasto Lubawskie

27 3. Nowe Miasto Lubawskie - Grodziczno - Nowe Miasto Lubawskie 4. Lubawa - Lidzbark 5. - Lidzbark (przez Rynek).

Kolej

Jedyna stacja kolejowa w gminie znajduj ę si ę w Montowie. Jest to cz ęść szlaku kolejowego Warszawa - Gda ńsk. Korzysta z niej du żo mieszka ńców gminy (w tym wsi Ostaszewo) doje żdżaj ących do pracy w Iławie.

Kanalizacja

W gminie nie ma w ogóle sieci kanalizacyjnej. Brak jest zorganizowanej gospodarki ściekowej. Wszystkie ścieki zbierane s ą w zbiornikach bezodpływowych o ró żnym stopniu szczelno ści. Kanalizacj ę posiada nieco ponad 80% mieszka ń, wszystkie maj ą odprowadzenia do urz ądze ń lokalnych. Ze wzgl ędu na fakt, że jedynie kilka gospodarstw mieszkalnych posiada podpisane umowy na wywóz ścieków na punkt zlewny w oczyszczalni w Nowym Mie ście Lubawskim nale ży przypuszcza ć, że ścieki przedostaj ą si ę do gruntu w sposób niekontrolowany lub wywo żone s ą na nielegalne wylewiska. Z uwagi na atrakcyjno ść terenu nie mo żna dopuszcza ć do powstawania lokalnych wylewisk ścieków.

Gospodarka odpadami stałymi

Na terenie gminy Grodziczno nie ma składowiska odpadów. Odpady stałe składowane s ą w pojemnikach i wywo żone na wysypisko poło żone na terenie s ąsiednich gmin – gmina Ostróda miejscowo ść Rudno i miejscowo ść Ciechanówko.

Na terenie gminy Grodziczno prowadzi si ę segregacj ę odpadów. Gmina Grodziczno uczestniczy w programie selektywnej zbiórki odpadów w systemie workowym prowadzonym przez Ekologiczny Zwi ązek Gmin „Działdowszczyzna”. W 2006 r. uruchomiono pilota żowy program odbioru posegregowanych odpadów w 7 miejscowo ściach gminy Grodziczno. Mieszka ńcom dostarczono komplet 3 ró żnokolorowych worków do selektywnej zbiórki plastiku, szkła, papieru wraz z harmonogramem odbioru posegregowanych odpadów. Odbiór nast ępuj ę raz w miesi ącu. W pa ździerniku 2007 r. programem obj ęto wszystkie miejscowo ści gminy Grodziczno.

Poza systemem workowym Gmina Grodziczno prowadzi zbiórk ę szkła oraz plastiku w systemie pojemnikowym polegaj ącym na umieszczeniu zestawu odpowiednio oznakowanych pojemników w centralnych punktach miejscowo ści na terenie gminy.

Wodoci ągi

Gmina Grodziczno posiada 2 stacje wodoci ągowe: - w Grodzicznie (2 odwierty) - w Mrocznie (2 odwierty) - łącznie 214 km wodoci ągów ( wska źnik wodoci ągowania 15,4%) (dane Urz ędu Gminy za lipiec 2007)

28 Sie ć wodoci ągowa (główna) na terenie gminy ma 175,1 km długo ści, przył ącza wodoci ągowe maj ą ł ączn ą długo ść 32,6 km. Ilo ść odbiorców korzystaj ących z sieci wodoci ągowej – 1.229. Cała sie ć wodoci ągowa stanowi własno ść gminy.

Stopie ń zwodoci ągowania gminy wynosi obecnie 54%. Roczna konsumpcja wody osi ąga warto ść 146 646 m3. Pozostałe gospodarstwa - w liczbie 611 - korzystaj ą z własnych studni.

Miejscowo ść Ostaszewo jest zaopatrywana w wod ę z uj ęcia w Grodzicznie.

Ciepłownictwo i gazownictwo

Mieszka ńcy zamieszkuj ący domy jednorodzinne i budynki administracyjne wykorzystuj ą indywidualne źródła ciepła. Gmina nie jest zgazyfikowana.

Energetyka

Dost ępno ść do energii elektrycznej trójfazowej na terenie gminy mo żna okre śli ć jako dobr ą. W miejscowo ściach Zaj ączkowo i Mroczno istnieje konieczno ść przebudowy linii energetycznej i transformatorów z uwagi na du że obci ąż enia i wyst ępuj ący spadek napi ęcia w sieci. Na terenie gminy działaj ą 2 elektrownie wodne: - Trzcin na rzece Wel - Lorki na rzece Bałwanka.

2.6 Gospodarka i rolnictwo

Grodziczno jest gmin ą o głównie rolniczym charakterze. Pozostała działalno ść gospodarcza – produkcyjna lub te ż usługowa ma obecnie w gminie mniejsze znaczenie niż działalno ść rolnicza.

Gospodarstwa rolne s ą znacznie zró żnicowane pod wzgl ędem wielko ści. Wg danych Powszechnego Spisu Rolnego wynika i ż w 2002 roku na terenie gminy Grodziczno znajdowały si ę 944 gospodarstwa rolne, 943 gospodarstwa indywidualne i 720 gospodarstw indywidualnych powy żej 1 ha u żytków rolnych.

Charakterystyka gospodarstw rolnych Gminy Grodziczno ze wzgl ędu na zajmowany obszar (dane Urz ędu Gminy za lipiec 2007)

Sołectwo/ Miejscowo ść Liczba gospodarstw do 10 ha powy żej 10 ha Boleszyn 44 43 Grodziczno 24 11 Nowe Grodziczno 33 39 Katlewo 7 6 Kowaliki 3 12 Kuligi 29 23 Linowiec 20 17 Lorki 15 18 Montowo 21 14 Mroczenko 27 24

29 Mroczno 69 77 Ostaszewo 41 28 Świniarc 25 23 Rynek 41 17 Trzcin 35 32 Zaj ączkowo 23 18 Zwiniarz 34 17 Ogółem: 491 Ogółem: 419

Poza działalno ści ą rolnicz ą zarejestrowanych jest 134 podmiotów gospodarczych oraz 7 zakładów produkcyjnych zajmuj ących si ę miedzy innymi: • wyrobem mebli łazienkowych i kuchennych /firma "Oristo"/ • wyrobem stolarki otworowej i stela ży kompletów wypoczynkowych • tartacznictwem i produkcj ą pr ądu elektrycznego, • wydobyciem żwiru i kredy pojeziernej.

Są tak że zakłady przetwórstwa spo żywczego specjalizuj ących si ę w zakresie: • uboju zwierz ąt rze źnych, • młynarstwie, • piekarnictwie i cukiernictwie.

Wa żnym elementem rozwoju gminy staje si ę turystyka i rekreacja, która nabiera coraz wi ększego znaczenia.

Zakłady i firmy na terenie Ostaszewa oraz rodzaje działalno ści

Firma Rodzaj działalno ści "Martin" Handel i Usługi Transportowe M. Willkomm, T. Willkomm, L. Willkomm i S. Transport samochodowy Willkomm Alles PHU. Jerzy J ędrzejewski Posadzki przemysłowe Budowlane usługi - renowacje, Zakład Remontowo-Budowlany T. Malecki remonty "Hartek" O środek Wypoczynkowy Biura podró ży

30

źródło: EC

źródło: EC

Bezrobotni zarejestrowani w Gminie Grodziczno (dane Urz ędu Gminy za lipiec 2007)

W tym Sołectwo/Miejscowo ść Ogółem kobiet męż czyzn Boleszyn 28 18 10 Grodziczno 32 21 11 Nowe Grodziczno 27 17 10 Katlejo 15 10 5 Kowaliki 7 5 2 Kuligi 29 23 6 Linowiec 31 25 6 Lorki 10 8 2

31 Montowo 31 18 13 Mroczenko 16 10 6 Mroczno 69 43 26 Ostaszewo 25 19 6 Świniarc 7 3 4 Rynek 13 8 5 Trzcin 16 9 7 Zaj ączkowo 14 10 4 Zwiniarz 11 7 4 Ogółem: 381 Ogółem: 254 Ogółem: 127

2.7 Kapitał społeczny i ludzki

Aktywna działalno ść organizacji pozarz ądowych prowadz ących okre ślon ą przez ustaw ę działalno ść po żytku publicznego, czyli działalno ść społecznie u żyteczn ą w sferze zada ń publicznych, jest istotn ą cech ą społecze ństwa demokratycznego a tak że wa żnym elementem aktywizuj ącym społeczno ść lokaln ą, w tym społeczno ść gminy Grodziczno. Istotne znaczenie dla ich funkcjonowania ma tak że wymiana do świadcze ń mi ędzy organizacjami oraz współpraca z samorz ądem gminnym. Na terenie Gminy istniej ą:

1. Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych W Grodzicznie 13-324 Grodziczno 2. Stowarzyszenie kulturalno-oświatowe w Grodzicznie 3. UKS "HERKULES" Szkoła Podstawowa 13-324 Grodziczno 4. Grodzickie Stowarzyszenie Kultury Fizycznej 13-324 Grodziczno 5. Ochotnicza Stra ż Po żarna: • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Lorkach • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Grodzicznie • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Kuligach • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Zaj ączkowie • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Boleszynie • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Kowalikach • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Mrocznie • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Świniarcu • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Zwiniarzu • Ochotnicza Stra ż Po żarna w Trzcinie

Na terenie miejscowo ści Ostaszewo funkcjonuje jedynie Ochotnicza Stra ż Po żarna.

32

źródło: EC

3. Ocena mocnych i słabych stron

Analiza SWOT – ład ekologiczny

WEWN ĘTRZNE

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• Wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe • Brak pełnego wykorzystania walorów • Czyste środowisko przyrodniczych • Poło żenie nad jeziorem Hartowieckim • Słabo rozwini ęta baza turystyczna • Sprzyjaj ąca lokalna polityka, uwzgl ędniaj ąca • Brak selektywnej zbiórki odpadów i ekologi ę segregacji • Du ża ilo ść terenów le śnych • Brak infrastruktury kanalizacyjnej • Brak „brudnego przemysłu” • Słaba siła ekonomiczna mieszka ńców ZEWN ĘTRZNE

MO ŻLIWO ŚCI ZAGRO ŻENIA

• Zmiana polityki pa ństwa na zdecydowanie • Mała ilo ść środków zewn ętrznych proekologiczn ą • Małe nastawienie pa ństwa na ekologi ę • Wykorzystanie środków unijnych na ekologi ę w zakresie: finansowym i

33 • Edukacja ekologiczna – Wprowadzenie edukacyjnym programów i ście żek dydaktycznych tzw. • Niska „kultura ekologiczna” turystów „zielonych szkół” • Powi ązania przyrodnicze z ekosystemem kraju – ECONET • Podniesienie walorów estetycznych okolicy

Analiza SWOT - ład gospodarczy

WEWN ĘTRZNE

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• Tania siła robocza i jej motywacja do • Słabo rozwini ęta infrastruktura techniczna podj ęcia pracy – mała atrakcyjno ść gospodarcza • Wolne tereny pod gospodarcze • Brak nowych miejsc pracy wykorzystanie • Niskie kwalifikacje bezrobotnych • Poło żenie geograficzne, walory • Brak rozwini ętego sektora usług przyrodnicze, • Niewykorzystane mo żliwo ści • Dobre warunki do rozwoju rolnego, agroturystyczne ekologicznego • Słaba promocja terenów pod inwestycje • Dobre warunki do rozwoju agroturystyki • Ubogie społecze ństwo • Dobre warunki do rozwoju turystyki • Słaba siła ekonomiczna mieszka ńców kwalifikowanej • Brak środków finansowych • Na terenie miejscowo ści znajduje si ę ośrodek wczasowy Hartek

ZEWN ĘTRZNE

MO ŻLIWO ŚCI ZAGRO ŻENIA

• Środki pomocowe z UE i innych źródeł • Brak środków finansowych w bud żecie • Zmiana polityki rolnej pa ństwa samorz ądu • Rozwój przedsi ębiorczo ści • Słabe nasilenie ruchu turystycznego • Wzrost zamo żno ści Polaków i wi ększe • Brak długofalowej polityki rolnej pa ństwa zainteresowanie szeroko poj ętą turystyk ą • Brak inwestorów strategicznych • Podnoszenie poziomu kwalifikacji • Emigracja ludzi młodych zawodowych przez kształcenie ustawiczne • Krótki sezon turystyczny • Niska opłacalno ść produkcji rolniczej

34 Analiza SWOT - ład społeczny

WEWN ĘTRZNE

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• Poło żenie geograficzne: - w niewielkiej • Brak mo żliwo ści szybkich zmian profili odległo ści od Welskiego Parku kształcenia Krajobrazowego • Brak perspektyw dla młodzie ży • Du ża rezerwa terenu pod budownictwo • Migracja młodzie ży ze wsi • Niska przest ępczo ść • Nadmierne bezrobocie • Sprzyjaj ące warunki środowiskowe do • Brak bazy szkolnej ponadpodstawowej zamieszkiwania • Brak obiektów sportowych, kulturalnych i rozrywkowych • Brak pełnej infrastruktury technicznej (jako ść życia mieszka ńców) • Niedostateczna opieka społeczna

ZEWN ĘTRZNE

MO ŻLIWO ŚCI ZAGRO ŻENIA

• Pozyskanie środków z funduszy • Niewystarczalny system łagodzenia strukturalnych i innych programów UE oraz społecznych skutków transformacji innych źródeł, ustrojowej • Instrumenty polityki pa ństwa • Niedostateczna ilo ść środków • Upowszechnianie zdrowego trybu życia i finansowych dbania o kultur ę fizyczn ą • Brak dobrych instrumentów polityki pa ństwa

35 4. Opis planowanych zada ń inwestycyjnych i przedsi ęwzi ęć

L.p. Nazwa zadania Planowany rok Warto ść realizacji projektu ogółem 1. Budowa kanalizacji sanitarnej 2010 2016 1 000 000,00

2. Gazyfikacja terenu gminy 2010 2016 1 000 000,00

3. Przebudowa drogi gminn ej Ostaszewo 2010 2016 649 000,00 Gronowo 4. Budowa chodników w miejscowości 2010 2016 10 000,00 Ostaszewo 5. Adaptacja szkoły na Centrum Turystyczne 2010 2016 447 376,28 w Ostaszewie 6. Przebudowa drogi gminnej Nowe 2010 2016 1 221 885,00 Grodziczno Ostaszewo 7. Zagospodarowanie plaŜy z kąpieliskiem w 2010 2016 100 000,00 miejscowości Ostaszewo wraz z budową parkingu 8. Animacja społeczno kulturalna 2010 2016 20 000,00 mieszkańców gminy poprzez zainicjowanie klubów i stowarzyszeń 9. Organizacja imp rez sportowych, 2010 2016 20 000,00 kulturalnych oraz integracyjnych 10. Poprawa estetyki wsi 2010 2016 12 000,00

36

Nazwa zadania 1. Budowa kanalizacji sanitarnej

Cele • Rozwój infrastruktury ochrony środowiska • Poprawa jako ści życia mieszka ńców • Uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej

Przeznaczenie Z inwestycji korzysta ć b ędą mieszka ńcy wsi w sposób bezpo średni oraz po średni poprzez popraw ę jako ści wód gruntowych. Inwestycja przyczyni si ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców Czas realizacji 20 10 201 6 Szacowany 1 000 000,00 zł koszt realizacji Źródło Środki własne i zewn ętrzne finansowania Nazwa zadania 2. Gazyfikacja terenu gminy

Cele • Poprawa dost ępno ści do podstawowych usług dla mieszka ńców

Przeznaczenie Z inwestycji korzysta ć b ędą mieszka ńcy wsi w sposób bezpo średni. Inwestycja przyczyni si ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców, zwi ększenia dost ępno ści do podstawowych usług. Czas realizacji 20 10 – 201 6

Szacowany 1 000 000,00 zł koszt realizacji

37 Źródło Środki własne i zewn ętrzne finansowania Nazwa zadania 3. Przebudowa drogi gminnej Ostaszewo Gronowo

Cele • Poprawa jako ści i dost ępno ści wewn ątrz regionalnych poł ącze ń komunikacyjnych o znaczeniu lokalnym • Zwi ększenie mobilno ści mieszka ńców • Poprawa bezpiecze ństwa

Przeznaczenie Z dróg korzysta ć b ędą przede wszystkim mieszka ńcy wsi Ostaszewo oraz całej gminy. Przyczyni si ę to do łatwo ści poruszania si ę po gminie.

Czas realizacji 2010 – 2016

Szacowany 649 000,00 koszt realizacji Źródło Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmi ńsko – finansowania Mazurskiego -środki własne Nazwa zadania 4. Budowa chodników w miejscowości Ostaszewo

Cele • Poprawa bezpiecze ństwa • Poprawa atrakcyjno ści miejscowo ści oraz poprawa bezpiecze ństwa mieszka ńców i turystów

Przeznaczenie Z chodników korzysta ć b ędą przede wszystkim mieszka ńcy wsi Ostaszewo oraz tury ści. Inwestycja przyczyni si ę to do bezpiecznego poruszania si ę pieszych po miejscowo ści.

38 Czas realizacji 20 10 – 201 6

Szacowany 10 000,00 koszt realizacji Źródło Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmi ńsko – finansowania Mazurskiego -środki własne Nazwa zadania 5. Adaptacja szkoły na Centrum Turystyczne w Ostaszewie

Cele • Poprawa atrakcyjno ści miejscowo ści oraz poprawa bezpiecze ństwa mieszka ńców i turystów • Poprawa jako ści życia mieszka ńców • Poprawa jako ści świadczenia usług edukacyjnych • Poprawa bazy kulturalnej • Zagospodarowanie wolnego czasu mieszka ńców wsi

Przeznaczenie Z budynku korzysta ć b ędą przede wszystkim mieszka ńcy wsi Ostaszewo, stowarzyszenia oraz tury ści. Inwestycja przyczyni si ę to poprawy jako ści życia mieszka ńców oraz poprawy świadczenia usług turystycznych

Czas realizacji 2010 2016

Szacowany 447 376,28 koszt realizacji Źródło Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmi ńsko - finansowania Mazurskiego -środki własne - Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013, o ś 3 „Jako ść

39 życia na obszarach wiejskich i ró żnicowanie gospodarki wiejskiej", działanie: „Odnowa i rozwój wsi".

Nazwa zadania 6. Przebudowa drogi gminnej Nowe Grodziczno Ostaszewo

Cele • Poprawa jako ści i do st ępno ści wewn ątrz regionalnych poł ącze ń komunikacyjnych o znaczeniu lokalnym • Zwi ększenie mobilno ści mieszka ńców • Poprawa bezpiecze ństwa

Przeznaczenie Z dróg korzysta ć b ędą przede wszystkim mieszka ńcy wsi Ostaszewo oraz całej gminy. Przyczyni si ę to do łatwo ści poruszania si ę po gminie. Czas realizacji 2010 – 2016

Szacowany 1 221 885,00 zł koszt realizacji Źródło Środki własne i zewn ętrzne finansowania

Nazwa zadania 7. Zagospodarowanie plaŜy z kąpieliskiem w miejscowości Ostaszewo wraz z budową parkingu Cele • Poprawa jako ści życia mieszka ńców • Poprawa jako ści świadczenia usług edukacyjnych

Przeznaczenie Inwestycja przyczyni si ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców Czas realizacji 20 10 – 201 6

40 Szacowany 20 000,00 zł koszt realizacji Źródło Środki własne i zewn ętrzne finansowania 8. Animacja społeczno kulturalna mieszkańców gminy poprzez zainicjowanie Nazwa zadania klubów i stowarzyszeń Cele • Poprawa jako ści życia mieszka ńców • Poprawa jako ści świadczenia usług edukacyjnych

Przeznaczenie Inwestycja przyczyni si ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców

Czas realizacji 20 10 – 201 6 Szacowany 20 000,00 zł koszt realizacji Źródło Środki własne i zewn ętrzne finansowania Nazwa zadania 9. Organizacja imprez sportowych, kulturalnych oraz integracyjnych

Cele • Poprawa jako ści życia mieszka ńców • Poprawa jako ści świadczenia usług edukacyjnych • Poprawa jako ści świadczenia usług sportowo-rekreacyjnych • Popularyzacja kultury fizycznej na terenie wsi

Przeznaczenie Inwestycja przyczyni si ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców

Czas realizacji 20 10 – 201 6 Szacowany 20 000,00 zł koszt realizacji

41 Źródło Środki własne i zewn ętrzne finansowania Nazwa zadania 10. Poprawa estetyki wsi Ostaszewo

Cele • Poprawa jako ści życia mieszka ńców • Poprawa atrakcyjno ści miejscowo ści oraz poprawa bezpiecze ństwa mieszka ńców i turystów

Przeznaczenie Inwestycja przyczyni si ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców

Czas realizacji 2010 – 2016

Szacowany 12 000,00 zł koszt realizacji Źródło Środki własne i zewn ętrzne finansowania

42