II. Meşrutiyet Sonrası, Harp Akademisi Kurmay Eğitimine Ait Bir Ders Programı-1909
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
II. Meşrutiyet Sonrası, Harp Akademisi Kurmay Eğitimine Ait Bir Ders Programı-1909 After II. Constitutional Monarchy, The War Academy Staff Training Course Program-1909 Abdullah Cüneyt Küsmez – Veli Fatih GÜVEN Öz Osmanlı Devleti, Ordusu ile Avrupa orduları arasında giderek açılan farkı kapatmak ve azalan muharebe etkinliğini artırmak için XVIII. Yüzyıl’dan itibaren yeni silah sistemlerinin imalat ve tedariki ile ordu teşkilat yapısında yapılan düzenlemelere öncelik vermiştir. Bununla birlikte askeri eğitimdeki yetersizliğinin de farkında olan Devlet, kıta eğitimi yanında etkin bir komuta yapısını teşkil edecek lider eğitimine verdiği önemi okullaşma ile göstermiştir. Bu eğitimin ilk aşaması Harp Okulu (Mekteb-i Harbiye) eğitimi ve sonrası onu tamamlayan Harp Akademisi (Mekteb-i Erkân-ı Harbiye) eğitimidir. Nitekim askeri okulların açılması ile komuta yapısını oluşturacak subayların yetişmesi sağlanmış ve bunların ordudaki uygun teşkillerde görevlendirmesi ile muharebe için çok önemli bir yer tutan doktriner esasların öğrenilmesi ve uygulanabilmesinin imkânı sağlanmıştır. Bu aynı zamanda çağdaşı ordulardaki harp uygulamalarının da takibini mümkün kılmıştır. Böylece Osmanlı Ordusu’nda, ileri harekât yönetimini sağlayabilen, müşterek ve birleşik harekât uygulamalarını gerçekleştirebilen, en az bir yabancı lisanı konuşabilen, zamanının gelişmiş harp doktrinlerini kavrayarak komuta ettiği birliğinde tatbik edebilen ve tüm bu harp uygulamalarını büyük birlikler harekâtında planlama ve icra düzeyinde ayrı ayrı veya aynı anda sevk ve idare edebilen subaylar yetiştirmek suretiyle sağlanması amaçlanmıştır. II. Meşrutiyet sonrası, bu yöndeki çalışmaların hızlandığı bir dönem, Harp Akademisi ise bu çalışmaların yoğunlukla görüldüğü bir okul olmuştur. Nitekim ileri komuta bilgi ve yeteneği kazandırılmasında subay öğrencilerin aldıkları dersler, okutulan derslerin niteliği ve süresi, ölçme ve değerlendirme sistemi ile Akademinin eğitim maksadı 1909 yılı itibari ile dikkat çekicidir. Tüm bu hususlar, Erkan-ı Harbiye Umumiye Reisi Ahmet İzzet Paşa’nın onayı ile hazırlanmış “Erkan-ı Harbiye Mektebi Ders Programı” adlı dokümanda yer almaktadır. Anahtar Kelimeler: Kurmay (Erkân-ı Harb) Subay Eğitimi, Osmanlı Ordusu, Harekât Yönetimi, Harp Doktrini, Askeri Eğitim. Abstract Since the 18th century, the Ottoman Empire gave priority to the production and supply of new weapon systems and the arrangements made in the army organizational structure in order to close the gap between the army and the European armies and to increase the decreasing combat effectiveness. However, the State, which is also aware of its inadequacy in military education, has shown the importance it attaches to leader education, which will constitute an effective command structure as well as continental education, with schooling. The first stage of this education was the Military Academy (Mekteb-i Harbiye) education and then the War Academy (Mekteb-i Erkân-ı Harbiye) education that completed it. As a matter of fact, with the opening of military schools, the training of officers who will form the command structure was provided and the opportunity to learn and apply the doctrinal principles, which have a very important place for the war, was provided by assigning them to the appropriate organizations in the army. This also made it possible to follow the war practices 1 in the contemporary armies. Thus, the Ottoman Army was able to provide advanced operational management, perform joint and combined operations, speak at least one foreign language, comprehend the advanced war doctrines of its time, apply all these war practices in the large unit operations, separately or at the level of planning and execution in large unit operations. After the II. Constitutional Monarchy, studies in this direction accelerated and the War Academy was a school where these studies were intensely observed. As a matter of fact, the courses taken by the officer students, the quality and duration of the courses taught, the measurement and evaluation system and the educational purpose of the Academy as of 1909 are remarkable in gaining the knowledge and ability to advanced command. All these issues are included in the document called "Erkân-ı Harbiye Mektebi Curriculum", which was prepared with the approval of the Chief of the General Staff Ahmet İzzet Pasha. Key Words: Stuff Officer Training, Ottoman Army, Operations Menagement, War Doctrine, Military Education. Kaynakça/ Bibliography Arşiv Kaynakları Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (=BOA) İ.AS, 90/37, 01 Şaban 1327 [18 Ağustos 1909] BEA, 3629/272138, 20 Şaban 1327 [06 Eylül 1909] Y.MTV, 15/19, 09 Şevval 1310 [26 Nisan 1893] Y.PRK. ASK, 67/43, 12 Rabilulahir 1308 [25 Kasım 1890] Y.MTV, 88/185, 24 Cemaziyülahir 1311 [2 Ocak 1894] Y.MTV, 50/58, 20 Şevval 1308 [29 Mayıs 1891] Kaynak Eserler Erkân-ı Harbiye Mektebi Ders Programı, Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi, Seyfettin Özege Koleksiyonu, K.3435 Araştırma ve İnceleme Eserleri Archer, I. Chrıston, vd., Dünya Savaş Tarihi, Çev.: Cem Demirkan, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2020 Birinci Dünya Savaşına Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri, C.I, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2009 Küsmez, Abdullah Cüneyt, Türk Ordusu’nda Bir Doktrin Olarak Küçük Harekât, Berikan Yayınları, Ankara 2020 Mazlum, Muharrem, Erkân-ı Harbiye Mektebi (Harp Akademisi) Tarihçesi, Yıldız Harp Akademisi Matbaası, İstanbul 1930 İskora, Muharrem Mazlum, Türk Ordusu Kurmaylık (Erkânıharbiye Tarihçesi), Harp Akademisi Matbaası, Ankara 1944 Parker, Geoffrey, Cambridge Savaş Tarihi, Çev.: Füsun Tayanç, Tunç Tayanç, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018 2 Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, III.C., 6.Ks., 1.Kitap, Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Ankara 1971 Taktik Meselesinin Çözümü ve Emirlerin Yazılmasına İlişkin Öğütler, Genelkurmay ve Askeri Tarih ve Strateji Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2011 Kara-Koyunlu ve Ak-Koyunlu Devletleri Ordularında Askerî Eğitim Military Training in the Armies of the Qara-Qoyunlu and Aq-Qoyunlu States Ahmet KORKMAZ Öz Ordu, tarih boyunca Türklerin ehemmiyet verdiği müesseselerin başında gelmektedir. Türk-Moğol kültürünün temsilcilerinden Kara-Koyunlu ve Ak-Koyunlu Türkmenleri, XV. yüzyılda Doğu ve Güneydoğu Anadolu, İran, Irak ve Kafkasya’da hüküm sürdüler. Başlangıçta konar-göçer bir yapıyı bünyelerinde barındıran Türkmenlerin, hafif süvarili askerî yapısı zamanla teşkilatlı bir yapıya dönüştü. Kara-Koyunlu ve Ak-Koyunlu Devletleri ordusunda askerler eski Türk geleneğinin tezahürü olarak askerî eğitimlerini henüz çocuk yaşta alırlardı. Bu eğitim, küçük yaşlarda at biniciliği ve ok atma gibi faaliyetler şeklinde başlardı. Küçük yaşta binicilik ve ok atmada maharetli bir hale gelen Türkmenler ileriki zamanlarda savaş meydanında bu hünerlerini düşman üzerinde maharetle gösterirlerdi. Nitekim hanedan ailesine mensup bulunan şehzadeler de aldıkları askerî eğitim gereği çocuk denebilecek yaşta savaş meydanında rakipleriyle karşılaşırlardı. Örneğin, ileride Ak-Koyunlu tahtına geçecek Uzun Hasan Bey henüz on bir yaşında amcası Hamza Bey ile savaşacak kadar askerî eğitime sahipti. Bunun yanında ordudaki askerler barış zamanlarında askerî eğitim amacıyla sürek avlarına katılarak ok, kargı ve mızrak gibi kısa mesafeli silahları kullanmada savaş pratiği yaparlardı. Türk ve Moğol ulusları için büyük bir ehemmiyete sahip olan sürek avları da askerî eğitimin bir nevi gelişim okulu mesabesinde idi. Türk topluluklarında çevgân oyunu kültürel hayatın bir parçası olduğu gibi askerî eğitimler için de önem arz etmekteydi. Bu oyun hem spor amaçlı hem de binicilik becerilerinin geliştirilmesinde askerî eğitim açısından ayrı bir öneme sahipti. Bu eğitimlerin yanında askerlerin zaman zaman aralarında düzenledikleri güreş müsabakaları bir nevi askerî idman olarak gerçekleştirilirdi. Anahtar Kelimeler: Kara-Koyunlu, Ak-Koyunlu, Sürek Avları, Çevgân, Güreş, Askerî Eğitim. 3 Abstract The army is one of the institutions that Turks have given importance to throughout history. Qara-Qoyunlu and Aq-Qoyunlu Turkmens, representatives of Turkish-Mongol culture, XV. during the century, ruled in Eastern and Southeastern Anatolia, Iran, Iraq, and the Caucasus. The military structure of the Turkmens, which initially had a nomadic structure, with light cavalry, eventually became an organized structure. In the armies of Qara-Qoyunlu and Aq-Qoyunlu States, soldiers received their military training at a young age as a manifestation of the old Turkish tradition. This training was in the form of activities such as horse riding and arrow throwing at an early age. At a young age, the Turkmen became skilled at riding and shooting arrows, and in the future, they would deftly demonstrate these skills on the battlefield on the enemy. The Princes belonging to the dynastic family also met their opponents on the battlefield at an age that could be called children due to the military education they received. For example, Uzun Hasan Bey, who would later assume the throne of Aq-Qoyunlu, had enough military training to fight his uncle Hamza Bey at the age of eleven. In addition, soldiers in the army participated in battue for military training purposes in peacetime and practiced war in using short-range weapons such as Arrows, Crows, and spears. Continuous hunting, which was of great importance for the Turkish and Mongolian Nations, was also a kind of Developmental School of military education. Having an important position in the Turkish communities, the game of çevgân had