Internationale Spectator IS 2013 Nr 4
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Internationale Spectator Clingendael Magazine voor Internationale Betrekkingen Nederland zoekt zijn plek in een April veranderende wereld Digitale vrijheden op het spel 2013 Van F16 naar JSF: financiële lessen uit het verleden Drie politici over het Nederlands buitenlandbeleid Consensus over wereldwijd drugsbeleid wankelt Inhoud Redactioneel Nederland zoekt zijn plek in een nieuwe wereld 1 Artikelen De wankelende ‘Weense consensus’ over drugsbeleid | Martin Jelsma 2 Nederland en het nieuwe Latijns-Amerika | Michiel Baud 8 Verdedig digitale vrijheden | Marietje Schaake 14 Afghanistan 2011-2012: een succesvolle gewapende interventie? | Allard Wagemaker 19 Opinie Nederland in de wereld | Désirée Bonis (PvdA) 27 Mensenrechten blijven mensenwerk | Harry van Bommel (SP) 30 ‘Good fences make good neighbours’ | Han ten Broeke (VVD) 33 Artikelen Vervanging van de F-16: financiële lessen uit het verleden | Eric Jan De Bakker & Robert Beeres 36 De Italianen stemden niet zoals Europa het wilde | Laura Adèr & Matteo Iannucci 41 Arabische lente voor de EBRD | Bas Karreman, Thijs Nacken & Enrico Pennings 46 Euroscepsis? Europese integratie in de Nederlandse verkiezingsprogramma’s en campagnes | Anjo Harryvan & Jurjen Hoekstra 52 Column Interventie in Mali: Franse én Europese belangen | Dick Zandee 57 Boekbesprekingen Breaking the Silence, Getuigenissen van Israëlische soldaten uit de bezette gebieden 2000-2010 | Ruud Hoff 59 Manhunt: the Ten Year Search for Bin Laden –from 9/11 to Abbottabad | Iona Ebben 60 China’s stille expansie | Frans-Paul van der Putten 62 De hulp voorbij? Op zoek naar internationale samenwerking | Barend Ter Haar 63 Deliberation, Rhetoric and Emotion in the Discourse on Climate Change in the European Parliament | Helias A. Udo de Haes 65 Kunstbespreking Yael Bartana’s And Europe will be stunned… | Hans Schippers 67 Film In the land of Blood and Honey | Lilian Hoogenboom 70 II April 2013 Jaargang 67 nr. 4 Redactioneel Nederland zoekt zijn plek in een nieuwe wereld e uitspraak dat de wereld er niet eenvoudiger op wordt, mag inmiddels tot de categorie van c lichés worden gerekend. Maar hoe versleten dit beeld ook is, de vraag hoe met deze complexe- D re wereld om te gaan, levert nog steeds vele hoofdbrekens op. Dat geldt vooral voor landen die pretenderen een rol van betekenis te kunnen en te moeten spelen op het internationale toneel, maar die niet vanzelfsprekend aan de hoofdtafel zitten. Nederland is zo’n land. Ambitieus, uitgerust met een zelf- beeld toch vooral serieus te moeten worden genomen en toegerust met een reputatie van een betrouw- bare partner die de laatste tijd wat in de war was. Het is te klein voor het tafellaken van de G20, maar te groot voor het servet van de lilliputters. Een land, kortom, dat zoekende is naar de eigen rol en positie binnen die complexere, polycentrische wereld. Een wereld met vele statelijke en niet-statelijke spelers, transnationale verbanden en netwerken, en ogenschijnlijk onoplosbare vraagstukken. Een deel daarvan passeert de revue in dit nummer van de Internationale Spectator. Allereerst Cyberspace, een nieuwe ruimte voor goed en kwaad, waarop overheden zelfstandig geen greep hebben. De handel in en het gebruik van drugs, waar overheden rivaliseren met georganiseerde criminaliteit en met hun beleid de situatie eerder verslechteren dan verbeteren. En een ‘nieuwe’ vorm van extremisme in Mali, in de vorm van een vermenging van islamistische orthodoxie en criminaliteit. De in- ternationale gemeenschap weet daar maar moeilijk een antwoord op te vinden. Hoe gecompliceerd dat antwoord is, laat Afghanistan zien, waar na vele jaren van Westerse bemoeienis en interventie de bange vraag is wat er gaat gebeuren als de Amerikaanse en NAVO-eenheden zich zullen terugtrekken. Hoe staat Nederland in deze wereld? Dit nummer toont een terugtrekkende beweging. Was Nederland voorheen actief aanwezig als pleitbezorger van een liberaal mondiaal drugsbeleid, nu staat het aan de zijlijn. De bezuinigingen dwingen tot het sluiten van diplomatieke posten, wat o.a. in Latijns- en Midden- Amerika tot afnemende aanwezigheid leidt. Het regeerakkoord van het huidige kabinet kondigt ‘een visie op de krijgsmacht van de toekomst’ aan. De vervanging van de F16 door de JSF zal een groot beslag leggen op de investeringsruimte. Een vergelijking van de kosten van aanschaf van beide straaljagers doet inderdaad vrezen dat Nederland ook qua krijgsmacht een maatje kleiner zal worden. En ook dat heeft gevolgen voor presentie op het mondiale toneel. Ons land ziet zich gedwongen een nieuwe maatvoering te vinden voor het buitenlandbeleid. Dat het daarbij nog altijd niet aan ambities ontbreekt, blijkt wel uit de bijdragen van enkele politici in dit nummer. Daarin klinken een actief mensenrechtenbeleid, inzet op een meer duurzame wereld, oog voor onze eco- nomische belangen en een open venster naar een wereld vol onzekerheden door. De nieuwe maatvoering moet gevoed worden door discussie in eigen land. Daaraan beoogt dit nummer een bijdrage te leveren. April 2013 Jaargang 67 nr. 4 Internationale Spectator 1 Martin Jelsma De wankelende ‘Weense consensus’ over drugsbeleid Nederland is met zijn drugsbeleid in de achterhoede terecht gekomen. Zo zijn Uruguay en de Amerikaanse staten Washington en Colorado, met hun besluit de cannabismarkt van teelt tot ge- bruik te legaliseren, Nederland voorbijgestreefd. Ze schenden daarbij de VN-verdragen, en lijken daarmee hervorming van het mondiale drugsbeleid af te dwingen. Ook vanuit het door drugsge- weld geteisterde Latijns-Amerika wordt de roep om regulering of legalisering van de drugsmarkt steeds groter. e Nederlandse regering blijft doormodde- enkel land durfde tot nog toe die fragiele consen- ren met symboolpolitiek rond het inconsi- sus ter discussie te stellen. Maar nu liggen Uruguay D stente coffeeshopbeleid, terwijl internatio- en twee staten in de Verenigde Staten op ramkoers naal na een halve eeuw drugsoorlog fundamentele met deze ‘Weense consensus’ vanwege politieke twijfels over het gevoerde beleid de overhand krij- besluiten om de cannabismarkt op een legale wijze gen. Het drugscontroleregime van de Verenigde te gaan reguleren. Bolivia had zich vorig jaar als Naties, aangestuurd vanuit Wenen, stoelt op drie eerste land al teruggetrokken uit het Enkelvoudig moeizaam onderhandelde VN-verdragen en geen Verdrag voor Verdovende Middelen van 1961 om De VN-drugsverdragen Sleutelen aan een internationaal verdragsregime In 1961 werden onder de VN alle vooroorlogse voor psychoactieve middelen is al veel ouder instrumenten samengebracht in het Enkelvou- dan de VN zelf. De allereerste ‘Opium Con- dig Verdrag voor Verdovende Middelen, tot op ventie’ werd in 1912 in Den Haag getekend en heden de hoeksteen van het VN drugscontro- beoogde de toen ongecontroleerde vrijhandel leregime. “Voor de gezondheid en het welzijn in met name opium aan banden te leggen van de mensheid” waren de historische ope- Martin Jelsma door exportbeperkende maatregelen. Er was ningswoorden van het verdrag, dat aanzienlijk coördineert het Drugs & nog geen sprake van een verbod op teelt of scherpere maatregelen introduceerde teneinde Democratie-programma bij bezit van drugs, laat staan van strafrechtelijke het gebruik, bezit, de teelt en handel exclusief het Transnational Institute sancties. te beperken tot medische en wetenschap- (TNI1) in Amsterdam. Hij pelijke doeleinden. De nadruk lag daarbij op In het interbellum, onder de Volkenbond, werd is tevens adviseur van de drugs afkomstig van planten (papaver, coca het controleregime gaandeweg uitgebreid en Global Commission on Drug en cannabis), die in het Zuiden een massale aangescherpt in aanvullende verdragen. In 1925 Policy en maakt deel uit van en eeuwenoude gebruikscultuur kenden en werd voor het eerst ook cannabis op dubieuze het ‘scenario team’ van de waarvan geconcentreerde preparaten (in het gronden het verdragsregime ingerommeld. OAS. Voor meer informa- bijzonder heroïne en cocaïne) in het Noorden tie en TNI-publicaties zie: problemen waren gaan geven. www.druglawreform.info en www.undrugcontrol.info 2 April 2013 Jaargang 67 nr. 4 vervolgens in februari dit jaar weer toe te treden, ker werden. Mexico vond ook dat de classifica- met een voorbehoud aangaande het cocablad. De tie van drugs herzien moest worden aan de hand geweldsescalatie in Latijns-Amerika heeft landen van WHO-criteria “om de omvang van de illegale als Mexico, Guatemala en Colombia ervan over- drugsmarkt te reduceren”, suggererend dat som- tuigd dat het middel van het drugsverbod erger mige stoffen – lees cannabis – daar niet in thuis is dan de kwaal. De Organisatie van Amerikaanse hoorden.2 Staten (OAS) heeft een mandaat gekregen om een studie uit te voeren naar mogelijke alternatieven Toenmalig VN-secretaris-generaal Kofi Annan voor de drugsoorlog en om toekomstscenario’s sprak de hoop uit dat de speciale zitting de ge- voor het continent te doordenken. De Algemene schiedenis in zou gaan als het moment waarop Vergadering van de VN, ten slotte, nam in novem- “we beloofden samen te werken aan een ge- ber 2012 een Mexicaanse resolutie aan waarin meenschap van naties vrij van drugs in de een- voor begin 2016 een speciale zitting (UNGASS) entwintigste eeuw”. De UNGASS-voorzitter wordt aangekondigd voor een mondiale reflectie waarschuwde dat “het drugsprobleem niet kon over het huidige beleid. worden weggewenst met goede bedoelingen en dat de internationale gemeenschap zich moest voorbereiden op een lange en slopende strijd”. Déja vu of doorbraak? Uruguay uitte indertijd ernstige zorgen over