niv. 2 miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014

Douarnenez etre ar bae hag ar bed une baie vers le monde jTapout an tren, ar metro•Prendre le train, le métro jIdiomatiques : gros mots (à utiliser avec modération) jC’hoarioù ha bannoù-treset•Jeux et BD

Retrouvez d'autres infos et des compléments audio sur notre site www.skolanemsav.com ac'hanta ! : eh bien ! • kernez° : disette • marnaoniañ : (s')affamer • marnaoniet on ken e lonkfen ur c'hi : je suis si affamé que j'avalerais un chien • blev hag all : poils compris • galloud(où) hud : pouvoir(s) magique(s) • daoudroadeg(ed) : bipède(s)

krenn-ha-krak : tout net, sur le vif • krennlavar displeget… gant : proverbe expliqué par… • Kaoz an arabadus zo hir ha padus : les paroles du rabâcheur sont interminables (proverbe traditionnel) • plap : bla-bla • enoe : ennui • soñjit 'ta ! : pensez donc ! • dizesper : désespoir • dre guzh : en cachette • lorc'h : orgueil • roc’h roc’h : bruit de ronflement

peurwiriekaat : confirmer complètement, ici : ratifier • karta°(où) : charte(s) • kenofisiel : co-officiel • hañ ? : hein ? • dispar ! : super ! • peskig Ebrel : poisson d'avril • tapet out bet : tu t'es fait(e) avoir • a gav din : je trouve •

2 Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 Le prochain numéro paraîtra le 30 avril

C’est à que nous vous emmenons pour ce deuxième numéro de #brezhoneg, une ville célèbre pour son kouign-amann (le seul véritable), ses conserveries (celles qui restent), ses festivals et bien d’autres choses que vous découvrirez ou redécouvrirez au fil des pages. Les mois de mars et avril vont être riches en évènements concernant la langue bretonne. Du 31 mars au 6 avril se tiendra partout en Bretagne la semaine de la langue bretonne. Cette manifestation est coordonnée par les ententes de pays, et de nombreux rendez-vous ponctueront ces sept jours : un quizz en breton à Rennes, une veillée chantée à Carnac, du théâtre en breton à Carhaix… Et partout en Bretagne et à , ar Skrivadeg, la dictée en breton le samedi 5 avril. Vous trouverez également dans les prochaines semaines des ressources sonores sur notre site. Nous élaborons à l’heure actuelle cette partie, en attendant un projet plus important grâce au soutien d'ar Redadeg, la course pour la langue bretonne. Ha bremañ, deomp da lenn un tamm brezhoneg !

Dossier du mois - Teuliad ar Miz P 10-13 Kant bro, kant giz Bro Douarnenez, etre ar bae hag ar bed • Une baie vers le monde

Société - Kevredigezh amañ P 4-5 Amañ hag ahont

P 7 Nag a nevez ? Distro ar pladennoù du • Le retour des vinyles

P 16-17 Pennad-kaoz gant… Yann-Herle Gourves, ar c'homedian

Langue - Yezh P 6 Sikour ! Mont gant an tren hag ar metro • Prendre le train et le métro

P 8-9 Penaos e vez lâret ? An teknologiezhioù nevez • Les nouvelles technologies

P 14-15 Aes ha diaes Il n'y a (pas) que la vérité qui blesse

P 18 Gerioù ha troioù-lavar À utiliser à bon escient... Et avec parcimonie

P 19 Alioù fur Prononcer les groupes de lettres -añ et -an

Détente - Dudi P 2 Bannoù-treset

P 20-21 C’hoariomp ! Les mots indiqués en couleur dans le texte sont traduits en français. Les noms féminins sont GERIAOUEG suivis d'un °. Les noms sont indiqués au singulier suivi de la marque du pluriel. Les noms collectifs sont indiqués par (coll.).

LIVEOÙ

INTERNET

Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 3 Freuz ha reuz Haiyan ha Yolanda en Azia

Etre an 3 hag an 11 a viz Du 2013 e oa bet freuz bras en Azia. Avel a oa bet o c'hwezhañ kreñv-spontus. Barroù-avel etre 270 km ha 315 km an eur a oa bet. "Haiyan" eo an anv bet roet d'ar c'horc'hwezh gant Japaniz. "Yolanda" eo an anv roet d'ar c'horvent gant tud ar Filipinez. Ar gwashañ freuz zo bet er Filipinez.

© U.S. Navy / Liam Kennedy Ouzhpenn 5 200 a dud zo bet lazhet, 20 000 zo bet gloazet ha 1 600 zo diank. Kêrioù zo evel Tacloban freuz(où) destruction(s) c'hwezhañ souffler zo bet peurzistrujet. Diskaret eo an tiez. Miliadoù a barr(où)-avel coup(s) de vent korc'hwezh(ioù) typhon(s), cyclone(s) dud zo en dienez. Diaes-kenañ eo kaout boued, bod korvent(où) ouragan ar gwashañ le pire ha louzoù evito. Diaes eo sikour an dud peogwir eo gloazañ blesser diank (adj.) disparu freuzet an hentoù. Evit sikour tud ar Filipinez e c'hal- peurzistrujañ détruire complètement diskar abattre ler kas arc'hant da aozadurioù etrebroadel evel ar dienez° la misère, le besoin bod le gîte Groaz Ruz da skouer. aozadur(ioù) organisation(s) ar Groaz Ruz la Croix-Rouge

Kenavo Nelson Mandela

Nelson Rolihlahla Mandela zo aet d'an Anaon d'ar 5 a viz Kerzu 2013. 95 vloaz e oa. Lidoù zo bet er bed a-bezh evit enoriñ Nelson Mandela. Alvokad e oa-eñ. Stourmet en doa adalek 1944 evit gwirioù ar re zu e Suafrika hag evit diskar an apartheid goude. Lezen- noù evit dispartiañ ar re wenn hag ar re zu e oa an apartheid. Stourmet en doa Mandela da gentañ hep

bezañ feuls. E 1961 en doa savet ur strollad stourm © Popartic / Shutterstock.com armet avat. E 1962 e oa bet serret gant ar polis. Er mont d'an Anaon décéder (Anaon = âmes des morts) prizon e oa bet eñ e-pad 27 vloaz goude-se. Lezet lid(où) cérémonie(s) stourm militer, combattre e oa bet da vont e 1990. E 1993 e oa bet roet Priz gwir(ioù) droit(s) lezenn°(où) loi(s) Nobel ar Peoc'h dezhañ ha da brezidant Suafrika, dispartiañ séparer feuls violent Frederik de Klerk. E 1994 e oa aet Nelson Mandela avat pourtant serriñ fermer, ici: arrêter da brezidant republik Suafrika. lezel da vont remettre en liberté Peoc'h Paix

4 Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 Boued fardet e Pouldreuzig a vo debret en egor

E bourzh ar Savlec’h Egor Etrebroadel ez eus c'hwec'h den o vevañ hag o labourat. N’hallont ket fardañ boued en o savlec’h siwazh ! Gant-se, an embregerezh Henaff eus Pouldreuzig, e norzh ar Vro-Vigoudenn, a zo bet dibabet da aozañ boued lipous evit ar c'hwec'h egoraer-se. E 2014

© National Aeronautics and Space Administration (NASA) e vo prientet 2 000 pred gant skipailhoù ar mestr- keginer Alain Ducasse. Ar meuzioù-se a vo lakaet egor espace, vide spatial e boestoù e Pouldreuzig ha kaset d’an egor war- e bourzh à bord Savlec’h Egor Etrebroadel Station Spatiale Internationale lerc’h. Ouzhpenn ugent meuz gant eog pe kig-oan fardañ boued = aozañ boued préparer à manger, faire à manger siwazh hélas gant-se ainsi (en début de phrase) a zo bet ijinet evit brasañ plijadur labourerien an embregerezh(ioù) entreprise(s) a zo bet dibabet a été choisie egor. egoraer(ien) spationaute(s) pred(où) repas mestr(mistri)-keginer chef(s) cuisinier(s) meuz(ioù) met(s), plat(s) (à manger) eog(ed) saumon(s) kig-oan de la viande d'agneau

Bro-Skos dizalc’h e 2014 ?

D’an 18 a viz Gwengolo 2014 e vo dalc’het ur re- ferendom e Bro-Skos. Goulennet e vo gant Skosiz votiñ a-du pe a-enep dizalc’hiezh Bro-Skos : Should be an independent country ? (Ha dleout a rafe Bro-Skos bezañ ur vro dizalc’h ?). Kinniget e oa bet aozañ ar referendom-se gant Alex Salmond, ken- tañ ministr ar vro. Emren eo Bro-Skos : ur parlamant

hag ur gouarnamant a zo eno abaoe 1997. Hervez pschemp c b a 3.0 ar sontadeg diwezhañ e Kerzu 2013, 33 % eus an Bro-Skos Écosse dud a voto “ya”, 52 % a voto “ne zle ket” ha 13 % Skosad (Skosiz) Écossais (les Écossais) a-du pe a-enep pour ou contre eus an dud n'ouzont ket petra votiñ. D’an 9 a viz Du dizalc’hiezh° indépendance dizalc’h indépendant 2014 e vo ur referendom e Katalonia evit goulenn ar aozañ organiser emren autonome memes tra ouzh ar Gatalaned. gouarnamant(où) gouvernement(s) hervez selon sontadeg(où) sondage(s) Katalan(ed) Catalan(s)

Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 5 Istor ar metro E Londrez e oa bet krouet ar metro ken- tañ e 1863. Da-heul e oa bet krouet hini Istanbul e 1871. Da-geñver an Diskoue- zadeg Hollvedel e 1900 e oa bet digoret linenn gentañ metro Pariz. Ijinet e oa bet gant ur Breizhad, Fulgence Bienvenüe. E penn-kentañ ar bloavezhioù 1980 e oa bet savet metroioù bihan hep blenier ebet, evel ar VAL e Lille e 1983, e Tolosa e 1993 hag e Roazhon e 2002. © William Perugini Le premier métro a été créé à Londres en 1863. Puis, en 1871, a été créé celui d’Istanbul. La pre- mière ligne du métro parisien, conçue par le Bre- ton Fulgence Bienvenüe, a été ouverte en 1900 à Mont gant an tren l’occasion de l’Exposition Universelle. Au début des années 1980 ont été inventés de petits métros sans conducteur, comme le VAL à Lille en 1983, à hag ar metro Toulouse en 1993 et à Rennes en 2002. Prendre le train et le métro > mammenn/source : Wikipedia

An treuzdougen boutin a c’hell bezañ un diskoulm, ma fell deoc’h lezel ho karr er gêr. Setu un nebeud frazennoù da implijout evit tapout an tren pe ar metro : gallout a raint talvezout evit ar bus ivez evel-just !

Pelec’h emañ an ti-gar, an arsav-metro tostañ ? > Où est la gare, l’arrêt de métro le plus proche ? Pelec’h ’c’hallan prenañ tikiji/tikedoù ? > Où puis-je acheter des tickets ? Me ’garfe prenañ ur bilhed mont, ur bilhed mont-ha-dont. > Je voudrais ache- ter un billet aller, un billet aller-retour. Miret ’m eus ur plas priz digresket, priz leun. > J’ai réservé une place à tarif

réduit, plein tarif. Fabio Venni c b a 2.0 Gallout ’ran azezañ amañ ? > Puis-je m’asseoir ici ? Pell omp eus/diouzh Gwened ? > Sommes-nous loin de Vannes ?

Gallout ’rit lâret din pegoulz ’erruimp e Gwengamp ? > Pouvez-vous me dire mont gant an tren prendre le train quand nous arriverons à Guingamp ? treuzdougen boutin transport en commun diskoulm(où) solution(s) Hast buan ’ta, ’maout ’vont da c’hwitañ war ar metro ! > Dépêche-toi, tu vas fellout da (verbe impersonnel) vouloir rater le métro ! lezel laisser tapout an tren prendre le train Dilerc’h zo gant an tren, abred eo an tren, e koulz/d’an eur emañ an tren ! talvezout valoir, servir > Le train est en retard, le train est en avance, le train est à l’heure ! krouiñ créer da-heul ensuite, à la suite de Ganit emañ eurioù an tren da Vrest ? > As-tu les horaires du train pour Brest ? da-geñver à l’occasion de Diskouezadeg° Hollvedel Exposition Universelle Ul linenn vetro zo e Naoned ? > Il y a une ligne de métro à ? blenier(ien) conducteur(s)

E 2002 e oa bet krouet metro kentañ Breizh, hini Roazhon.

6 Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 Distro ar pladennoù du

© Elena Elisseeva Marv ar pladennoù du ? Er bloavezhioù 1960 ha 1970, an dud a selaoue sonerezh gant viniloù dreist-holl : 33 zro, 45 tro... Ar CDoù, pe pladennoù arc'hant, a oa erru er stalioù e 1982. Adalek 1987 e oa bet gwerzhet muioc'h a CDoù evit a viniloù. Solutoc'h ha bihanoc'h e oa ar CDoù : kalz a dud a soñje e oa echu da vat gant ar viniloù neuze. Diwar-neuze ne oa ket kalz a arzourien oc'h embann viniloù ken.

N'eo ket marv ar viniloù, pell ac'hann ! dreist-holl surtout diwar-neuze à partir de ce moment Koulskoude, er bloavezhioù 1990, tud o doa kendalc'het da selaou ha da brenañ viniloù. arzour(ien) artiste(s) Perak 'ta ? Lod a soñje e oa plijusoc'h son ar vinil, donoc'h ha tommoc'h. Lod a gave embann éditer, publier pell ac'hann ! loin de là ! bravoc'h ivez goloioù ar pladennoù du. Brasoc'h e oant ha plijusoc'h evit an daoulagad donoc'h plus profond hag an daouarn eget goloioù bihan ar CDoù. Aes e oa kavout viniloù kozh ha marc'had- golo(ioù) pochette(s) marc'had-mat bon marché mat er braderezhioù hag e kalatrezioù an dud. An DJed o doa kendalc'het da implijout braderezh(ioù) braderie(s) viniloù ivez : aesoc'h e oa evit meskañ sonerezh ha tapout tammoù sonioù nemetken. kalatrez°(ioù) grenier(s) meskañ sonerezh mixer de la musique nemetken seulement, uniquement

Distro ar viniloù diouzh ar c'hiz à la mode en-dro à nouveau E-kreiz ar bloavezhioù 2000 eo deuet ar viniloù da vezañ diouzh ar c'hiz en-dro : adembann rééditer viniloù an arzourien vrudet zo bet adembannet (Jimi Hendrix, The Beatles, Pink Floyd niverel numérique, digital lennerez°(ioù) lecteur(s) (appareil) da skouer). Strolladoù bihan sonerien o deus embannet o fladennoù kentañ e stumm ez aio da get disparaîtra viniloù nemetken. Marc'hadmatoc'h eo eget embann CDoù a-wechoù ! piv a oar ? qui sait ?

Marv ar CDoù neuze ? Bremañ e vez selaouet sonerezh gant tonioù niverel (MP3 da skouer) prenet dre Internet. Kalz a dud a bren lennerezioù viniloù en-dro. Marteze ez aio da get ar CDoù a-raok ar pladennoù du. Piv a oar ?

Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 7 An teknologiezhioù nevez

An teknologiezhioù nevez a implijer muioc’h-mui er vuhez pemdez : prenañ un tiked tren gant un dablezenn pe ur poellgomzer, lenn ha kas posteloù, mont war ar rouedadoù sokial, labou- rat, c’hoari... Gerioù a zo e brezhoneg evit pep tra. On utilise de plus en plus les nouvelles technologies au quotidien : acheter un billet de train avec une tablette ou un téléphone intelligent, lire et envoyer des courriels, aller sur les réseaux sociaux, travailler, jouer… Il y a des mots en breton pour tout cela. Oleksiy Mark © Oleksiy

ar skramm an urzhiataer an urzhiataer hezoug

ar al logodenn° c’hlavier an ar alc’hwez bladenn°-galet USB diavaez ar skanner

ar fun ar

© Kekyalyaynen USB voullerez° © Amalia7

8 Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 ar poellgomzer, ar smartfon ar Genrouedad°, Internet

an arload, an apli

an dablezenn° © Oleksiy Mark niverel

ar merdeer ar rouedadoù sokial

ar an meziant teuliad

Mat da c'hoût : La langue bretonne est très présente dans les technologies modernes. Des applications comme Mozilla, Skype, Doodle disposent de versions en breton. Sur les Iphones, il est possible d’avoir l’heure et la date en breton. Le moteur de recherche Google est également disponible en breton. Enfin, le site www.drouizig.org propose gratuitement un correcteur orthographique et grammatical en breton pour Word, parmi plein d'autres choses. Un traducteur automatique breton/français ainsi qu’une base de données de termes techniques sont en ligne sur le site d’Ofis publik ar brezhoneg : www.opab-oplb.org (rubrique "outils linguistiques").

Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 9 Bro Douarnenez, etre ar bae hag ar bed Une baie vers le monde

Betek an Eil Brezel-bed e oa Douarne- a oa aet kuit di. Abaoe ar bloazioù 1980 nez ur gumun vihan eus Kernev-Izel. n’emañ ket mui ar pesketaerezh e-kreiz ar poblet stank densément peuplé Poblet stank e oa gant pesketourien jeu e-giz gwechall. Koulskoude e vez dega- gwreg° (gwragez) épouse(s) sardin hag o gwragez, merc’hed ar set pesked bemdez gant un toullad bagoù fritur°(ioù) conserverie(s) micherour(ien) ouvrier(s) friturioù. Ur gêr a vicherourien, ur gêr bihan, ha listri brasoc’h a zeu eus pelloc’h (ar kuzulierez°(ed)-kêr conseillère(s) municipale(s) ruz, e oa ivez. Ar plac’h kentañ a oa Vro-Vigoudenn, Galiza, Iwerzhon, Euskadi, ar dilenn élire Meurvor Indian zoken evit an touned). Pour- unaniñ (s')unir bet kuzulierez-kêr e Frañs biskoazh a parrez°(ioù) paroisse (par ext. commune) oa bet dilennet e Douarnenez. E 1946 chaset e vez ar pesked d’ar c’hoc'hu-pes- e veze était (forme d'habitude) e oa bet unanet gant an teir c’humun ked pe d’ar friturioù mod nevez a zo chomet. lipig(où) sauce(s) bouzellenn°(bouzelloù) boyau(x) dostañ. Ploare, ar barrez koshañ war hag all y compris ar maez, ha daou borzh all : Pouldavid, Deus ’ta war an aod, ha ni hon hili(où) saumure(s) ha Treboull, en tu all d’ar pont bras. do plijadur, plijadur, plijadur beol°(ioù)-sallañ cuve(s) de salage/salaison An Ened a zo liammet ouzh ar mor ivez. kantved(où) siècle(s) tennañ o bevañs tirer leur subsistance Ar sardin, ar bae, ar bed Goude ar fest-se ez ae kuit ar vartoloded divroañ émigrer Da vare ar Romaned e veze fardet un doare da besketa. Douarnenez eo ar gêr nemeti pesketaerezh pêche (métier) lipig pesked, bouzelloù hag all en hili, lestr (listri) vaisseau(x), navire(s) e Breizh ma vez graet c’hoazh un Ened a- meurvor(ioù) océan(s) heñvel ouzh nuoc-mâm Vietnamiz. Beolioù- feson, gant tud a-bell hag a-dost, bras ha toun(ed) thon(s) sallañ al labouradeg-se a c’haller gwelet bihan, paour ha pinvidik, ha forzh sonerezh pourchas fournir vet koc'hu(ioù)-pesked criée(s) (lieu) c’hoazh. E-pad meur a gantved da c’houde ha goapaerezh. Abaoe deroù an 19 kant- an Ened les Gras (carnaval) o deus Douarneneziz tennet o bevañs eus ved da vihanañ, ha pelloc’h zo moarvat, ar gêr nemeti la seule ville ar sardin. Kalz a dud o deus ranket divroañ e vez pemp devezh diroll e-tro Meurzh al goapaerezh moquerie, ici : dérision diroll débridé, déchaîné da borzhioù all, eus ar Gerveur da Sant Yann Lard. Mont a ra an dud dre ar ruioù hag kailharenn°(où) souilllon(s), ici : déguisement (Donibane Lohizun en Euskadi), rak ar sardin an ostalerioù gwisket e "kailharenn". Da noz de bric et de broc

10 Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 Kant bro, kant giz

pelec’h emañ?

amañ

Fest "La Vie en Reuz" er bloaz paseet. © Mich Beyer

c'hwezhañ an tan e mettre le feu à Eus Den Paolig bonhomme du carnaval (à Douarnenez) na pet beaucoup de Douarnenez da pediñ prier, ici : inviter kenaozañ co-organiser Vro Douarnenez skignañ diffuser blaz ar c'hozh (expr) goût de vieux, côté ringard Ugent vloaz zo e oa bet ger(ioù)-stur devise(s) savet kumuniezh kumunioù brezhonegadur(ioù) bretonnisme(s) Bro Douarnenez gant Poullann, Skol Ober association de cours de breton Pouldregad hag ar Yeuc’h. Kerlaz eo par correspondance pempvet kumun Bro Douarnenez douarañ enterrer abaoe 1996. Fest ar bagoù kartoñs e miz Mae 2013. © Mich Beyer karta°(où) charte(s) kumuniezh°(ioù) kumunioù° communauté(s) de communes Un tammig dindan 15 000 den Merc’her al Ludu, war an aod er Rozveur e a-zevri activement, résolument zo o chom e kêr hag un tamm ouzhpenn 20 000 er gumuniezh. c’hwezhont an tan en Den Paolig, roue Meurlarjez... Hag "echu an Ened" betek ar A bep seurt a vez kavet eno da welet ha da glevet : traezh hir bloaz a zeu. e Kerlaz (Traezh Malaouen ha Kervel) ; tornaodoù uhel ar C’hab Festoù all zo bet e Douarnenez, hag a zo ha Ti ar C’horriged Leskonil e c’hoazh : fest ar bagoù bep eil bloaz abaoe Poullann ; Koad Neved – hag un 1986, festoù war-dro ar muzik evel Arrivées diaoul e-barzh an iliz ! – er Yeuc’h, d’Air Chaud er bloazioù 1980, Les Arts Dînent à hent ar meilhoù ha Kelc’h Keltiek l’Huile er bloazioù 2000, La Vie en Reuz abaoe Glaziked Pouldregad. 2011, ha na pet fest pe abadenn rock’n'roll. War dachenn ar sinema emañ Gouel ar Filmoù. Bep bloaz abaoe 1978 e vez pedet pobloù eus ar bed a-bezh e-pad ur sizhun e fin miz Poullann Poullan-sur-Mer Eost. Kenaozet e vez gant Daoulagad Breizh, Pouldregad Pouldergat ar gevredigezh a oar brudañ ha skignañ ar Ar Yeuc'h Le Juch tornaod(où) falaise(s) sinema e Breizh. Abadennoù ar c’helc’h keltiek meilh°(où) = milin°(où) moulin(s) Korriged Is a vez ingal war an ton-se ivez, etre Sulvezh fest an Ened warlene. © Mich Beyer c’hoarzh ha stourm, tamm blaz ar c’hozh ebet ganto. e wreg Frañseza Kervendal, e vab Gwendal Denez, Youenn Brusk, Andrea ar Gouilh hag "Dalc’h mat !", ger-stur kêr he merc’h . Douaret eo bet Douarnenez eno ar medisin Laeneg hag ar skrivagner Jakez E-touez kêrioù Breizh-Izel, ez eo Douarnenez Riou. Ar garta Ya d’ar brezhoneg zo bet sinet Douarnenez eo ar gêr nemeti unan eus ar re ma’z eo chomet ar brezho- gant peder c’humun diwar ar bemp zo er gu- neg yezh ar pemdez an diwezhatañ. Ur bern muniezh kumunioù. Emglev Bro Douarnenez e Breizh ma vez graet brezhonegadurioù a vez klevet e galleg an a zalc’h da labourat a-zevri war-dro yezh ha c’hoazh un Ened a-feson, dud, hiziv c’hoazh. Kalzik a vrezhonegerien vru- sevenadur ar vro abaoe 1996. Evit enoriñ e gant tud a-bell hag a-dost, det zo eus ar vro : Ivon Krog, Marc’harid Gour- brezidant Pascal Boccou, marvet e 2010, e oa bras ha bihan, paour ha laouen, krouet ganti Skol Ober, Pêr Denez, erruet ar Redadeg e Douarnenez e 2012. pinvidik.

Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 11 Mark Dufeil, an aocher Marc Dufeil, le caboteur

Marc Dufeil habite le centre-ville de Douarnenez depuis 2001. Avec son association An Aocher (www.an-aocher.com) il fait aménager un catamaran pour pouvoir aller caboter, malgré son handicap, d'un bout à l'autre des côtes d'Europe et même jusqu'en Afrique.

#brezhoneg : Penaos ’ta out deuet da Zouarnenez da chom ? Mark Dufeil : E 1988 eo e Douarnenez e oan en em gavet nammet, dre benn d’ur wall splujadenn e porzh ar Rozveur, e-kerzh Fest ar Bagoù. E 2001 e oan o klask ur ranndi war-blaen hag azas, forzh

© Kevredigezh An Aocher pelec’h e Breizh. Ne gaven hini ebet, ha lavaret e oa bet din goude e oa unan e Douarnenez. Sur a-walc’h e oa ma flanedenn, peogwir emaon amañ c’hoazh trizek vloaz war-lerc’h. nammañ invalider, handicaper dre benn da à cause de #B : Aes eo bevañ e bro Douarnenez evit unan en e gador-ruilh ? splujadenn°(où) plongeon(s) MD : Tamm-ha-tamm e teu da vezañ aesoc’h, kalz labour zo bet graet war-blaen de plain pied, horizontal azas adapté abaoe dek vloaz, war-dro ar c’hoc'hu dreist-holl. Evit kempenn gwe- planedenn°(où) planète(s), ici : destinée nodennoù Koad Neved, da skouer, e oa bet goulennet ma ali ganin. kador°(ioù)-ruilh fauteuil(s) roulant(s) Ul lezenn zo abaoe 2005. Dleout a rafe an holl lec’hioù foran bezañ koc’hu(ioù) halle(s), marché(s) couvert(s) gwenodenn°(où) sentier(s) pare a-benn 2015. Klevet e vez keloù ampellañ, siwazh. ali(où) avis lezenn°(où) loi(s) #B : Petra ’blij dit amañ ? foran public (adj.) pare paré, prêt, aussi : guéri MD : An dud da gentañ, atav prest da gas ane’i, da stourm ivez, ampellañ ajourner, remettre à plus tard begoù bras, tud a vor, arzourien, speredoù dizalc’h, anarkourien un kas ane’i = kas anezhi faire la fête tamm eveldon. Ne c’hellan ket re ober an Ened avat, dre benn da’m stourm lutter, militer dizalc’h libre, indépendant rodoù o ruilhañ war gwer torret. D’ar Sadorn d’abardaez ez an, pa vez krougañ pendre krouget an Den Paolig [s.o. p. 11] ouzh tal ar c’hoc'hu. tal(ioù) front(s), pignon(s)

#B : Penaos ’teus desket brezhoneg ? MD : Gallaoueg eo a gleven pa oan bugel e Sant-Pêr-Plewenn, etre Dinan ha Komborn. E Pariz e oan bet o chom etre ma 6 vloaz ha ma 16 gallaoueg gallo (langue) Sant-Pêr-Plewenn Saint-Pierre-de-Plesguen vloaz hag er skol em eus desket galleg. Eno em eus desket brezhoneg Komborn Combourg ivez, e Ti ar Vretoned, hag ezel on bet eus Skol an Emsav e Roazhon. ezel (izili) membre(s) E Douarnenez ne vez ket aes mont e brezhoneg ouzh ar re gozh atav, krennard(ed) adolescent(s) aocher(ien) caboteur(s) met kalzik a vugale, krennarded ha tud yaouank a oar brezhoneg ivez. e bourzh à bord gouelier(où) voilier(s) #B : Kont deomp istor An Aocher. kevredigezh°(ioù) association(s) Ploeneg Plouhinec MD : Deuet din en-dro hunvre ma yaouankiz : ober tro ar bed e bourzh gwern°(ioù) mât(s) ur gouelier. Krouet ar gevredigezh ganin e 2009, dastumet arc’hant, keflusker(ioù) tredan moteur(s) électrique(s) kavet skoazell a bep seurt, evel hini lise micherel Ploeneg, ha prenet sturiañ barrer, gouverner un navire badeziñ baptiser ur vag. Labour a chom d’ober avat : ur wern ha gouelioù nevez, ur barzhoneg°(où) poème(s) pont ledanoc’h, daou geflusker tredan, ha peadra da sturiañ war- kouc’h(où) coque(s) de navire bouez ur joystick. Emichañs e vo badezet e miz Gouere. Barzhonegoù brezhonek, gallek ha saoznek a vo skrivet ouzh ar c’houc’h.

12 Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 Kant bro, kant giz

Evit goût hiroc’h Plus d’infos Ar c’houign-amann Harz-labour ar Pennoù Sardin Emglev Bro Douarnenez Penaos komz E 1924 e oa bet un harz-labour gant miche- e TYS (MJC) eus Douarnenez rourezed friturioù Douarnenez. D’ar mare- 11 bali Camille Réaud hep komz eus ar se e oa 21 fritur eno. Bezañ paeet gwelloc’h 29100 Douarnenez c’houign-amann ? e oa goulenn ar merc’hed-se : 1,25 lur an eur 02 98 92 10 07 (degemer TYS) Krouet e oa bet e e-lec’h 0,80 (gant al lugan "pemp real a vo"). [email protected] 1860 gant ar baraer Goude 42 zevezh harz-labour e oant bet o http://emglevbrodz.jimdo.com Yves-René Scordia. labourat en-dro. Ur film zo bet savet diwar- ar Porzh-Mirdi C’hwitet en doa e benn an istor-se hag advouezhiet e brezho- Plasenn an Ifern doaz bara hag e neg. E lec'hienn BreizhVOD e c'haller sellet 29100 Douarnenez lec’h stlepel anezhañ ouzh ar film-se. 02 98 92 65 20 Haltopub en doa ouzhpennet > www.breizhvod.com www.port-musee.org amann ha sukr ennañ. Mod-se e oa graet pep gwir miret strizh [email protected] ar c’hentañ kouign-amann. Bep bloaz e vez Ti an Douristed dalc’het kenstrivadeg ar gwellañ kouign- 1 straed an Doktor Mevel amann. Tud Douarnenez ne gemeront ket 29100 Douarnenez perzh er genstrivadeg-se morse. Int eo a ra 02 98 92 13 35 ar gwellañ kouign-amann ! [email protected] Lec’hienn kevredigezh artizaned Douarnenez www.douarnenez-tourisme.com a fard kouign-amann : Radio Kerne > http://didier.lemasle.free.fr Ti an Dourigoù, 57 straed Laeneg 29710 Ploneiz Enez Tristan 02 98 91 05 00 Un enezenn e bae Douarnenez eo Enez Tris- Etre Kemper ha Douarnenez- [email protected] tan. Gallout a reer mont war-droad betek Treboull gant an tren http://radiokerne.antourtan.org www.radiobreizh.net an enezenn-se pa vez izel-izel ar mor. Her- pep gwir miret strizh > 97.5 (Douarnenez) vez ur vojenn emañ bez Tristan, niz d'ar Betek 1972 e roue Marc'h, roue Kernev, hag Izold, gwreg c'helled mont eus ar roue, kuzhet dindan div wezenn skoulmet Kemper da Zouar- an eil gant eben. Perc'hennet e oa an enez nenez gant an gant familh ar barzh gall Jean Richepin be- tren. Al linenn-se tek 1911 pa oa bet prenet gant Mirva an a oa bet digoret Darvoudoù er vro arvor (Conservatoire du littoral). Gwechall e e 1884. Dek vloaz Événements oa difennet mont di da bourmen met bre- war-lerc’h e oa bet Temps Fête 2014 mañ eo digor d'an holl. digoret ul linenn > www.mairie-douarnenez.fr etre Douarnenez Bep eil bloaz e vez lidet ar mor hag ar bigi e Douarnenez. ha Gwaien : an Ouzhpenn 1 200 bag, 400 arzour "tren youtar". War al linenn-se e oa daou ha 60 abadenn a vo da welet etre harz, e Gwengad hag er Yeuc’h. Trenioù ar 24 hag ar 27 a viz Gouere. marc’hadourezh o doa implijet al linenn- www.tempsfete.com se betek 1988. E 1995 e oa bet prenet al vet linenn gant Kuzul-departamant Penn-ar-Bed 37 Gouel ar Filmoù hag un "hent glas" a zo bet krouet. Kirri- Pobloù enezeg Indonezia zo boutin a zo etre Kemper ha Douarnenez bet pedet er bloaz-mañ. Filmoù, bremañ. prezegennoù hag abadennoù liesseurt a vo etre an 22 hag Evit gouzout hiroc’h : levr Jean-Pierre Nennig, an 30 a viz Eost. Le chemin de fer de Bretagne sud, gant JPN www.festival-douarnenez.com Éditions (2008).

kouign(où) gâteau(x) mojenn°(où) légende(s) fritur°(ioù) conserverie(s) c'hwitañ rater bez(ioù) tombe(s) lugan(ioù) cri(s) de guerre, slogan(s) toaz bara de la pâte à pain niz(ed) neveu(x) e c'helled on pouvait stlepel jeter div wezenn° skoulmet deux arbres enchevêtrés Gwaien Audierne ouzhpennañ ajouter perc'hennañ posséder harz(où) arrêt(s) kenstrivadeg°(où) concours barzh(ed) poète(s) Ar Yeuc'h Le Juch enezenn°(où) île(s) difenn défendre, ici : interdire tren(ioù) marc'hadourezh train(s) de marchandise mont war-droad aller à pied harz(où)-labour grève(s) implijout employer, ici : utiliser hervez selon micherourez°(ed) ouvrière(s) karr(kirri)-boutin car(s)

Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 13 Il n’y a que la vérité qui blesse

Nemet Faisons tout d’abord connaissance avec la préposition nemet qui a le sens de (rien) que, sauf, sinon, hormis, moins (Geriadur Favereau). Cette préposition, comme la plupart des prépositions en breton, se conjugue : nemedon nemedout nemetañ nemeti nemedomp nemedoc’h nemeto/nemete Remarque sur la prononciation : Etant donné que la préposition nemet est accentuée sur la dernière syllabe, nemet, elle est souvent raccourcie à l’oral en 'met, 'medon, 'medout... Nemet peut être notamment prononcée namaet. Il n’y a que… Et maintenant, comment dire Il n’y a que des gens pénibles ici ? Rien de plus simple :  N'eus nemet tud torr-penn amañ. A l’oral, il y a tendance à raccourcir nemet en 'met et à rajouter ket :  N’eus ket 'met tud torr-penn amañ. Remarque sur la prononciation : On n’entend pas le t de ket et le t de nemet quand ils se trouvent devant des consonnes. On entend donc : n’eus ke’me’ tud torr-penn amañ. Evidemment, devant une voyelle, le t de nemet s’adoucit en d [cf #brezhoneg niv. 1] : n’eus ket nemet avaloù er gegin > n’eus ke’med avaloù er gegin (il n’y a que des pommes dans la cuisine).  Donc : n’eus nemet et n’eus ket 'met sont équivalentes, mis à part le registre de langue qui diffère. Autres exemples : N’eus nemet boued fall er preti-se = N’eus ket 'met boued fall er preti-se (il n’y a que de la mauvaise nourriture dans ce restaurant) N’eus nemedout a oar fardañ tiramisu mat = N’eus ket ’medout a oar fardañ tiramisu mat (il n’y a que toi qui saches faire un bon tiramisu) Il n’y a pas que… Maintenant, votre humeur a changé. Vous avez envie de dire au contraire : Mais non, ce n’est pas vrai, il n’y a pas que des gens pénibles ici ! Et bien là, si vous ne faites pas attention à l’influence du français, ça peut se gâter franchement ! Nous venons de voir que n’eus nemet (deux marques négatives) et n’eus ket 'met (trois marques négatives, nemet étant une marque négative) ont exactement le même sens, et que ket n’est finalement ici qu’une marque d’insistance à l’oral. Ce phénomène est la cause de nombreuses erreurs du type, dire *n’eus ket nemet tud torr-penn amañ, en croyant dire le contraire de n’eus nemet tud torr-penn parce qu’on a rajouté ket. Alors qu’en fait, on est en train de dire strictement la même chose !!! Comment se tirer de ce mauvais pas ? Pour dire il n’y a pas que il faut changer totalement la phrase en utilisant 3 façons différentes, au choix, qui se tra- duisent mot-à-mot par "il y a plus que des gens pénibles ici" :

 Ouzhpenn tud torr-penn zo amañ. Après ouzhpenn, on utilise les pronoms personnels me, te, ni… : Ouzhpenn c’hwi zo fin ! = il n’y a pas que vous à être intelligent !

 Estreget tud torr-penn zo amañ. Estreget se conjugue comme nemet : estregedon, estregedout, estregetañ… Estregedoc’h zo fin !

 Estroc’h evit tud torr-penn zo amañ. Dans cette expression, on peut conjuguer evit : Estroc’h evidoc’h zo fin.

14 Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 Vous aimeriez clamer haut et fort qu’ "il n’y a que les imbéciles qui ne changent pas d’avis" ? Voire fan de moutarde et de publicité, reprendre à votre compte le célèbre slogan "il n’y a que Maille qui m'aille". Mais voilà, il n’y a que et surtout son collègue il n’y a pas que sont assez retors si on n’y prend garde. Nous allons essayer d’en déjouer quelques embûches...

Avec d’autres verbes Si vous avez compris le système il n’y a que/il n’y a pas que, vous pouvez l’utiliser avec d’autres verbes ou expressions.  Ouzhpenn laboused 'm eus gwelet = je n’ai pas vu que des oiseaux (mot-à-mot : j’ai vu plus que des oiseaux)  Estreget pizza a zebromp memes tra ! = nous ne mangeons pas que de la pizza quand même ! (mot-à-mot : nous mangeons plus que de la pizza quand même)  Selaou a ran estroc’h evit sonerezh pop = je n’écoute pas que de la musique pop (mot-à-mot : j’écoute plus que de la musique pop)

À noter, l’expression bien utile ne faire que qui utilise la conjugaison de ober et l’infinitif du verbe concerné :  Ne ran nemet kousket / 'Ran ke'me’ kousket = je ne fais que dormir  Ne rez nemet debriñ / 'Rez ke’me’ debriñ = tu ne fais que manger  Ne raemp nemet labourat / 'Raemp ke’me’ labourat = nous ne faisions que travailler Un peu d'exercice... Ha penaos e lârit-c’hwi ?

1. Il n’y a pas que toi qui chantes bien. 2. Mon voisin n’a pas parlé qu’anglais au Pays de Galles. 3. Il n’y a que nous dans ce bar. 4. Nous n’avons entendu que de la musique. 5. Il n’y a pas que le travail quand même ! 6. Il n’y a que l’argent dans sa vie. 7. Mon mari ne danse que la salsa. 8. Il ne fait que regarder la télé. 9. Nous ne faisons pas que regarder la télé : nous buvons de la bière aussi. 10. Vous ne mangerez que des sushis chez eux.

Retrouvez les réponses sur notre site !

Pour vous exercer, rendez-vous sur notre site

Evit mont pelloc’h ganti :

Le guide du bretonnant, p.63-66-67-68, Mark Kerrain, An amzer embanner (2010)

Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 15 Yann-Herle Gourves

#brezhoneg : Demat dit Yann-Herle, peseurt plas en deus ar brezhoneg ez puhez pemdez ? Yann-Herle Gourves : Ur plas ledan a-walc'h en deus ar brezhoneg em buhez. Yezh al labour eo evel-just, met ivez yezh ar blijadur. Plijadur am bez oc’h ober gantañ gant ma mignoned, hag int brezhonegerien evit lod anezho. klask a ran degas brezhoneg da'm bugale ivez, daoust ma vez div yezh er gêr. A-bouez eo din diskouez dezho e c'hell ar brezhoneg bezañ klevet e-maez ar skol, ha bezañ dudius ! #B : Penaos eo deuet ar soñj da sevel Breizh Kiss ? YHG : Ur galv raktresoù a zo bet embannet gant 3 hag ar chadennoù lec’hel. C’hoant o doa pennoù ar chadennoù-se da skignañ un aba- denn evit desachañ an dud war-zu ar brezhoneg ha kelenn tammoù traoù dezho. Tud an ti-produiñ Pois­chiche Films o deus goulennet ganin prederiañ war ar raktres-se. Savet hon eus ar senario gant ar C'hebekad Luc David, sevenour ar sitcom Un gars, une fille. Un istor a zo bet kavet buan a-walc’h ha goude-se e oa bet aozet ur c’hasting. Ne oan ket sañset c'hoari er stirad met n’hor boa kavet kome- dian ebet a glote gant tudenn an tad. Luc David en deus kinniget ar perzh din hag asantet em eus. Evit c’hoari Loig, an tad, on bet koshaet eus dek vloaz ! Perzh Mathilde, mignonez an tad, a vez c’hoariet gant Marion Rospars a zo bet stummet e Pariz er Cours Florent. Pouezus e oa kaout ur plac’h hoalus evit ar roll-se ! © Thomas Brégardis #B : Petra eo istor Breizh Kiss ? Evit gouzout hiroc’h : YHG : Un tad, Loig, hag e zaou vugel, Maela ha Bu- dog, a zo o chom e-kichen Roazhon. Brezhonegerien int holl ha dispartiet eo an tad eus ar vamm. Migno- Skignet e vez Breizh Kiss (6’) nez nevez an tad, Mathilde, a zegouezh er familh bep Sul gant France 3 Breizh war-lerc’h Bali Breizh. met ne oar ket brezhoneg. Un istor eus ar seurt-se a http://bretagne.france3.fr c’hell c’hoarvezout hiziv e Breizh. Pouezus e oa bezañ tost d'ar gwirvoud. A-hed ar 36 abadenn e vez klevet muioc’h-mui a vrezhoneg. Skignet e vez ivez gant Tébéo, TébéSud ha TéléNantes. #B : Ouzhpenn ur sitcom eo ? YHG : Unan eus palioù al labour-se zo broudañ an Un astenn pedagogel a vez kavet dud da lakaat o anv er c’hentelioù brezhoneg ! Gant e lec’hienn Edubreizh : ar sitcom e tiskouezer ivez penaos e vez liammet ar www.edubreizh.com santimantoù hag ar yezh : ar garantez da skouer. Alies a-walc’h e tesk tud brezhoneg dre garantez. Fellout a rae deomp diskouez kement-se gant Breizh Kiss. © Poischiche Films

16 N°1Niv. 2/ #brezhoneg / #brezhoneg - miz- miz Genver-miz Meurzh-miz C’hwevrer Ebrel / mars-avril / Janvier-Février 2014 2014 ar c'homedian

#brezhoneg : Bonjour Yann-Herle, quelle place à la langue bretonne dans ta vie quotidienne ?

Yann-Herle Gourves : La langue bretonne a une © Poischiche Films place assez large dans ma vie quotidienne. C’est ma langue de travail évidemment, mais c’est aussi une langue de plaisir. J’ai plaisir à l’utiliser avec mes amis, qui sont brittophones pour certains d’entre eux. J’essaye de transmettre le breton à mes enfants aussi, même s’il y a deux langues à la maison. Il m’importe de leur montrer que le breton peut être entendu hors de l’école et être amusant ! #B : Comment est venue l’idée de monter Breizh Kiss ? YHG : Un appel à projets a été lancé par France 3 et les chaînes locales. Les décideurs de ces chaînes voulaient diffuser une émission pour attirer les gens © Poischiche Films vers le breton et leur apprendre certaines choses. La maison de production Poischiche Films m’a demandé de réfléchir à ce projet. Nous avons créé un scénario avec le Québécois Luc David, réalisateur du sitcom Un gars, une fille. Nous avons rapidement trouvé une histoire et avons organisé un casting par la suite. Je n’étais pas sensé jouer dans la série mais nous n’avions pas trouvé de comédien qui correspondait au personnage du père. Luc David m’a proposé le rôle et j’ai accepté. Pour jouer le rôle de Loig, le père, j’ai été vieilli de dix ans ! Le rôle de Mathilde, l’amie du père, est joué par Marion Rospars qui a été for- mée au Cours Florent. C’était important d’avoir une fille séduisante pour ce rôle ! © Franck Levey #B : Quelle est l’histoire de Breizh Kiss ? YHG : Un père, Loig, et ses deux enfants, Maela et Budog, habitent à côté de Rennes. Tous sont britto- Depuis le mois de janvier un phones et le père est séparé de la mère. La nouvelle amie du père, Mathilde, arrive dans la famille mais nouveau sitcom bilingue intitulé elle ne sait pas le breton. Une telle histoire peut arriver Breizh Kiss est diffusé sur certaines aujourd’hui en Bretagne. Il était important de rester chaînes de télé. Yann-Herle Gourves proche de la réalité. Au fil des 36 épisodes on entend écrit des dialogues pour la série et de plus en plus de breton. interprète l’un des personnages, #B : C’est plus qu’un sitcom ? Loig Morzhadeg. Yann-Herle est YHG : L’un des objectifs de ce travail est d'encoura- connu pour son travail de comédien ger les gens à s’inscrire aux cours de breton ! Avec et on le voit tous les dimanches le sitcom on montre également comment langue et sentiments sont liés : l’amour par exemple. Très sou- dans l’émission Bali Breizh. vent des personnes apprennent le breton par amour. Nous voulions montrer tout cela dans Breizh Kiss.

N°1 / #brezhonegNiv. 2 / #brezhoneg - miz Genver-miz - miz Meurzh-miz C’hwevrer Ebrel / Janvier-Février / mars-avril 2014 17 Gros mots, insultes, injures… Vous les connais- sez en français et pourtant vous ne les avez pas appris à l’école, ni à la fac. Et en breton ? Il y en a plein. Impossible de tous les connaître, et puis votre prof doit suivre un programme chargé... Donc, s’il faut en savoir un peu, apprenez déjà À utiliser par cœur ces mots et expressions de base : avec parcimonie ...et à bon escient !

chaous ! L'interjection chaous ! (sauce) est l’équivalent de zut ! kaoc'h ! kaoc'h ki ! kaoc'h ki du ! Merde ! En breton le mot qui fâche est masculin kaoc'h > ar c'haoc'h. Il est utilisé très fréquemment comme interjection. Kaoc’h ! Dale zo ganin = Merde ! Je suis en retard. Il sert aussi dans des phrases plus élaborées : E-mesk ar c’haoc’h emaon ! = Je suis dans la merde ! gast ! gast ar c’hast ! Putain ! Putain de putain ! Gast est un mot féminin qui a un pluriel interne : gast > gisti. C'est une interjection très populaire en Bretagne même parmi les non-bretonnants. loen brein ! loen vil ! loen fall ! Loen brein (animal pourri), un peu comme sale ordure, suggère la traîtrise, la cruauté. C'est très blessant. Loen vil (vil animal) et loen fall (mauvais animal) le sont un peu moins. glep ! paourkaezh glep ! Ur glep, un mouillé, est un con. Pluriel : glepien. Paourkaezh glep est l'égal du pauvre con. genaoueg ! genaouegez ! Vient de genoù, bouche. On peut le traduire par imbécile, un idiot qui reste bouche bée... Ur genaoueg echu est un imbécile fini. Pluriel : genaoueien. Féminin : genaouegez(ed). stank da forn ! Il y a cent façons de faire taire quelqu'un de manière plus ou moins rude. Serr da veg ! = Ferme ta bouche, Serr da skudell ! = Ferme ton "écuelle", Stank da riboul ! = Bouche ton "trou", Stank da forn ! = Bouche ton "four"... da gac’hat ganit ! Kac’hat est le verbe de la grosse commission. Utile pour signifier clairement à quelqu’un que sa présence n’est pas désirée. Kae da gac'hat ! Da gac'hat ganit ! = Va chier ! torr-revr ! Torr-revr (casse cul), c’est pire que torr-penn (casse tête). C’est chiant, emmerdant, énervant. Torr-revr out ! = Tu es chiant(e) ! Il faut bien accentuer sur revr : torr-REVR !

En octobre 2012 a eu lieu le troisième championnat du monde d’insultes en breton à Lannion, Kampionad ar bed kunujennoù ha pouilhoù, organisé par Dastum Bro Dreger. Evit mont pelloc’h ganti : Petit dico des plus belles injures bretonnes, Martial Ménard, Coop Breizh (2006)

18 N°1Niv. 2/ #brezhoneg / #brezhoneg - miz- miz Genver-miz Meurzh-miz C’hwevrer Ebrel / mars-avril / Janvier-Février 2014 2014 Les oreilles des bretonnants sont fragiles, sa- chez-le ! Alors, méfiez-vous de la manière dont vous prononcez le groupe de lettres añ et an. Toutefois, si ces bretonnants sont originaires du pays vannetais, ne soyez pas étonnés si la Hañ ? règle n'est pas la même. Mais revenons à nos moutons : On entend trop souvent des erreurs de la part de ceux qui ne savent prononcer le breton. Diwan ne se lit pas "di-wâ-ne", pas plus que le -añ -an prénom Yann ne sera prononcé "ya-ne" par un bretonnant. Alors apprenons à prononcer correctement an et añ afin de ne pas passer pour des "ânes" !

AÑ Avant la lettre ñ, le a sera nasalisé. Le groupe de lettres añ se prononce donc comme le mot français "en marchant". La nasalisation est plus ou moins forte selon les personnes. À la fin des verbes à l'infinitif (comme kanañ) ou des superlatifs (ar bravañ), añ peut se prononcer localement a. AN Le groupe de lettres an, sans tilde, se prononcera comme le français "an" suivi du son "n" comme dans "en hiver", avec la liaison. Cette règle ne s'applique cependant pas en pays vannetais.

Pour résumer Dans añ et an, on nasalise le a et on entend un son comparable au français "l'an 2000", plus ou moins nasalisé selon les personnes, leur âge, leur région... Mais dans le deuxième groupe, an, on entend en plus le son n.

Besoin de pratique ? Entraînez-vous à prononcer ces mots : tan gwellañ Diwan Erwan kanañ mann dañs lann Yann bihan Alan hemañ

Prononcez ces phrases : Yann a lak tan el lann. Dañsal pe evañ ? An dañsour gwellañ eo Alan.

Pour vous exercer, rendez-vous sur notre site

hañ ? hein ? Mat da c'hoût : ar bravañ le plus beau/la plus belle Pourquoi écrit-on tantôt an, tantôt ann ? Il s'agit souvent d'une question de longueur gwellañ meilleur mann rien de la voyelle accentuée : dans tan (un seul n), le a sera long ; dans Yann (deux n), lann°(eier) lande(s) il sera très bref. Mais ceci est une autre histoire, et nous aurons l'occasion d'y revenir !

N°1 / #brezhonegNiv. 2 / #brezhoneg - miz Genver-miz - miz Meurzh-miz C’hwevrer Ebrel / Janvier-Février / mars-avril 2014 19 Gerioù-kroaz skeudennoù : TaMaNKunG | dolomite-summits Nejron Photo

1 Ar sportoù Le sport 2 3

4 5

6 7 Evit sikour ac’hanoc’h : ar respontoù zo verboù, anvioù boutin pe anvioù kêrioù. Chañs vat deoc’h ! 8 9

Pour vous aider : 10 Les réponses sont des verbes, 11 noms communs, ou des noms de villes. Bonne chance ! 12

13

Kavit ar respontoù en 14 15 hol lec'hienn e miz Ebrel !

16 Retrouvez les réponses sur notre site en avril !

17 18

A-blom C'H = 3 c'harrezenn, C + ' + H 1 atav gwisket e du war an dachenn vell-droad 2 skipailh mell-droad eus Breizh gant krezioù A-blaen melen 6 implijet e vez e meur a sport : tennis, volley, 3 an dra-se a vez graet bemdez gant ar basket, mell-droad, rugby pe hand-ball sportourien a vicher 8 implijet e vez en tennis pe en tennis-taol 4 football eo e anv e galleg 5 an anv "belo" a vez kavet e brezhoneg ivez 10 ur sport olimpek hag a c'haller ober en diabarzh pe en diavaez, adalek 100 metr 7 ur sport olimpek hag a c'haller ober en betek 42 km diabarzh pe en diavaez, adalek 50 metr betek 1500 metr 11 lakaet war o fenn gant ar rederien marc’h- houarn 9 lesanv Bernard Hinault 12 e Zeland-Nevez eo barrek-kenañ an dud 12 he hent a grog war vor e Sant-Maloù war ar sport-se hag a echu e Gwadeloup 13 an dra-se a vez graet war vor e-kerzh an hañv 14 ur sport olimpek gant ul loen hag un den gant ur bern tud asambles 15 graet e vez en holl sportoù war-bouez 16 ur bern tud a ra se en dour e-kerzh an hañv an neuierezh, ar c'herzhet, ar golf pe ar sportoù-mor da skouer 17 ur c’hoari brudet-kenañ e Breizh 17 implijet e vez evit kontañ un disoc’h en hand- 18 an dra-se a vez graet e-kerzh ar goañv er ball pe er vell-droad menezioù gant ur bern tud

20 Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 Skoulmad Jeu de logique

Plijout a ra d'ar peder flac'h-se ober sport !

• gouren ha plankenn dre lien 'vez graet gant Brenda • rugbi ha gouren gant Kaoura • marc'h-houarn, gouren ha plankenn dre lien gant Lena • rugbi gant Awena

Ha bec'h de'i ! O pleustriñ emaint o-feder hiziv, met ur sport disheñvel gant pep hini anezho. Ha gouest oc'h da lavaret piv a ra petra ? Ces quatre jeunes filles aiment le sport. Elles sont toutes en train de pratiquer un sport aujourd'hui, mais un sport différent pour chacune : qui fait quoi ?

gant Brenda gant Kaoura gant Lena a-blaen horizontal a-blom vertical bec'h de'i ! = bec'h dezhi allons-y ! gant Awena gouren lutte (par ext. lutte bretonne) korn(ioù)-boud cor(s) krez(ioù) maillot(s) de sport lesanv(ioù) surnom(s) Kavit ar respontoù en hol lec'hienn e miz Ebrel ! marc'h(où)-houarn vélo(s) www.skolanemsav.com neuierezh natation (discipline sportive) o-feder toutes les quatre Retrouvez les réponses sur notre site en avril ! plankenn(plenk) dre lien planche(s) à voile rugbi rugby telenn°(où) harpe(s) trompilh°(où) trompette(s) Zeland-Nevez Nouvelle-Zélande Torr-penn Casse-tête

Klaskit evit pep linenn daou c'her ha n'emaint ket en o flas, peogwir ez int disheñvel diouzh ar re all. Klaskit lavaret perak. Recherchez dans chaque ligne les deux mots qui n'appartiennent pas au groupe des autres mots. Puis tâchez d'expliquer pourquoi.

1 daoulin daoulamm daouarn daoulagad Daoulaz daouilin 2 pladennoù viniloù sonerezh kalatrezioù goloioù braderezhioù 3 bravoc'h disoc'h brasoc'h kloc'h bihanoc'h plijusoc'h 4 selaou marv embann meskañ gortoz diouzh 5 trompilh telenn notenn skeul korn-boud fleüt Perak 'ta n'int ket heñvel ? En quoi ces deux mots sont différents ? 1. 4. 2. 5. 3.

Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 21 Bremañ oc’h gouest… Après avoir lu (attentivement, evel-just !) #brezhoneg 2, capable… vous êtes maintenant

 de demander votre direction dans une gare ou les horaires du train en breton

 de reconnaître des termes liés à l’informatique et à Internet

 d’utiliser quelques noms d’oiseaux courants

 de prononcer correctement les groupes de lettres an, añ  de nommer en breton les sports les plus connus

# niv. 3 !

miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 N° 2 - Revue bimestrielle en langue bretonne ISSN : 2271-653X Embannet gant / Edité par : Skol an Emsav - 25 straed Pierre Martin 35000 Roazhon/Rennes - Breizh Pgz : +33 (0)2 99 38 75 83 www.skolanemsav.com [email protected] DansNiverenn #brezhoneg a zeu niv. : Bodad skridaozañ / Comité de rédaction : Morwena Audic, Anne Broussot, Fabris Cadou, vous visiterez Sten Charbonneau, Fañch Oger, connaissancele Pays deavec Clisson la coordinatrice, ferez Gwenvael Jéquel, Milio Latimier, Stefan Moal 3, d'ar Redadeg Katelin al Lann Rener an embann / Directeur de la publication : et trouverez le vocabulaire Guy Allain Sekretouriezh / Secrétariat : de Sañdrin Gauvain la plage pour un été Skeudenn ar golo / Photo de une : tout en breton ! © sainthorant daniel

Kontouriezh / Comptabilité : Nadine Enjelvin Moullet gant / Imprimé par : Printcorp, Sant-Brieg Maketenniñ / Maquette : ComesDesign > 02 23 44 00 30 Pajennaozañ / Mise en page : Milio Latimier

22 Niv. 2 / #brezhoneg - miz Meurzh-miz Ebrel / mars-avril 2014 affiche-redadeg-35X50-HD.pdf 1 09/10/13 17:32

C

M

J

CM

MJ

CJ

CMJ

N 

bep eil miz / 6 niv. ar bloaz bimestriel / 6 numéros par an Lennit Lisez le magazine pour progresser en breton ar bloaz ar miz 30 par an 2,5 mensuellement  €  € Anv ha chomlec'h | Coordonnées de l'abonné(e)

Anv | Nom...... Anv-bihan | Prénom......

Chomlec’h | Adresse......

Kod-post | CP...... Kumun | Commune......

Pgz | Tél...... Postel | Courriel...... Koumanantiñ dre chekenn > war anv Skol an Emsav Abonnement par chèque > à l'ordre de Skol an Emsav Koumanant bloaz Abonnement annuel > 30 € Koumanant estrenvro Abonnement étranger > 42 € Koum. skoazell adalek Abonnement soutien à partir de 42 €

Koumanantit ha choazit ur prof

Abonnez–vous et choisissez un cadeau en cochant la case correspondante ¬

DVD Blake & Mortimer  patromoù all a c'hell bezañ kaset image non contractuelle tee-shirt plac’h/femme tee-shirt paotr/homme

DVDoù all zo da brenañ         

e lec’hienn Dizale S M L XL S M L XL XXL ¬ D'autres DVD en vente Patromoù kemeret e-touez stokoù Stered sur le site de Dizale Modèles issus de la collection Stered www.breizhvod.com selon les stocks disponibles www.stered.eu

Talvezout a ra ar profoù-mañ betek ma vo diviet ar stokoù pe betek deiziad an 31 a viz Mae 2014. Ces offres sont valables dans la limite des stocks disponibles ou jusqu'à la date du 31 mai 2014.

Koumanantit dre chekenn koumanant bloaz 30 € | estrenvro 42 € | skoazell adalek 42 € war anv Skol an Emsav Abonnement par chèque abonnement d’1 an 30 € | étranger 42 € | abonnement soutien 42 € à l’ordre de Skol an Emsav

Koumanantit dre Internet koumanant bloaz 30 € | estrenvro 42 € | skoazell adalek 42 € e lec’hienn Skol an Emsav u Paeañ enlinenn a c’hellit ober gant ho kartenn-vank (PayPal) e www.skolanemsav.com Abonnement par Internet abonnement d’1 an 30 € | étranger 42 € | abonnement soutien 42 € sur le site de Skol an Emsav u Règlement en ligne par carte bancaire (PayPal) sur www.skolanemsav.com

Koumanantit dre lamadenn viziek c ordinal 2,5 € | c estrenvro 3,5 € | c skoazell adalek 3,5 € Kasit ho taveennoù-bank (DAB) gant ar sammad da lemel dibabet u An urzh-paeañ SEPA da sinañ a vo kaset deoc’h gant Skol an Emsav Abonnement par prélèvement mensuel c normal 2,5 € | c étranger 3,5 € | c soutien 3,5 € Joindre un RIB et cocher le montant souhaité u Le mandat SEPA à signer vous sera envoyé par Skol an Emsav

Da gas da | à renvoyer à : #brezhoneg, 25 straed Pierre Martin, 35000 Roazhon Chèque à l'ordre de Skol an Emsav 02 99 38 75 83 | [email protected] | www.skolanemsav.com