Jaargang 45 • nr. 10 • november 2009 • Nieuwsblad van de SP • € 1.75

65 blijft 65! Verzet tegen AOW-verhoging groeit

Jan Marijnissen in gesprek met Marcel van Dam

Het goede gezelschap van Dirk Scheringa

2 TRIBUNE JANUARI 2008 Colofon

Uitgave van de Socialistische Partij (SP) verschijnt 11 maal per jaar

Abonnement € 5,00 per kwartaal (machtiging) of € 24,00 per jaar (acceptgiro). Losse nummers € 1,75. SP-leden ontvangen de Tribune gratis.

Redactie Jola van Dijk , Rob Janssen, Daniël de Jongh

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: Willem Bos, Ronald Kennedy, Jan Marijnissen, Bart Mühl, Suzanne van de Kerk, Karen Veldkamp, Rob Voss

Vormgeving Antoni Gracia Robert de Klerk Gonnie Sluijs Chris Versteeg

Illustraties Arend van Dam Wim Stevenhagen

SP algemeen T (010) 243 55 55 F (010) 243 55 66 E [email protected] I www.sp.nl

Leden- en abonnementenadministratie Vijverhofstraat 65 3032 SC Rotterdam T (010) 243 55 40 F (010) 243 55 67 E [email protected]

Redactie Tribune Vijverhofstraat 65 3032 SC Rotterdam T (010) 243 55 42 F (010) 243 55 66 E [email protected] Een AOW-uitkering op 65 jaar is betaal- oneigenlijk argument als zij stellen dat baar en blijft dat ook in de toekomst. Dit we steeds wat langer leven en daardoor De Tribune in stelt het Wetenschappelijk Bureau van langer kunnen werken. “De mensen die gesproken vorm de SP in het rapport ‘Verhoging AOW- dit zeggen negeren de grote verschillen Belangstellenden voor de Tribune op leeftijd; ongewenst, onnodig en onzin- in levensverwachting tussen mensen en cd kunnen contact opnemen met de nig’. Onderzoeker Nico Schouten toont al helemaal de verschillen in het aantal SP-administratie. in het rapport onder meer aan dat meer levensjaren die mensen in gezondheid 65-plussers niet alleen meer kosten met doorbrengen.” De Tribune op Internet zich meebrengen, maar ook meer in- www.sp.nl/nieuws/tribune komsten. Daarnaast gebruiken de voor- Het rapport is zowel te bestellen via standers van de verhoging van de 010 2435555, als te downloaden op Cover AOW-leeftijd volgens Schouten een de SP-website. Foto: Bas Stoffelsen

2 TRIBUNE november 2009 in dit nummer: Ramp

Bericht in de media op 27 oktober: 65 blijft 65 ‘JSF mogelijk nog duurder. De Joint Strike Fighter valt mogelijk nog duurder uit. Groot- Britannië overweegt veel minder toestellen 6 dan gepland te kopen, aldus een defensie- deskundige. Als er minder toestellen worden besteld, wordt de prijs per stuk hoger.’ Verzet tegen verhoging AOW-leeftijd groeit Maar eerst dit: ik heb laatst heel akelig ge- met de dag droomd. Het ging over een splinternieuwe Mercedes die ik bij de dealer had besteld. Natuurlijk had ik van tevoren gekeken wat hij kostte. Maar eerlijk gezegd had ik niet ver- wacht dat je voor de sportvelgen, de radio en het schuifdak zoveel bij moest betalen. Dus ja, ik schrok wel een beetje toen ik hoorde Marcel van Dam wat ik uiteindelijk maandelijks moest gaan aflossen. Tja, dan maar een avondje minder naar de kroeg, dacht ik. 12 Vervolgens ontdekte ik wat de wagen me aan wegenbelasting zou gaan kosten. Werd ik “Armoede en achterstand ook al niet echt vrolijk van. Maar nog steeds veroorzaken bladerde ik verlekkerd door de Mercedes- maatschappelijke folders. Daar stonden trouwens ook de problemen” afmetingen van mijn nieuwe auto in. Daar baalde ik wel een beetje van, want ik moest de garage gaan uitbouwen om de wagen binnen te kunnen zetten. Nou ja, dat kon er ook nog wel bij. Dan maar niet op vakantie. Of wat goedkoper boodschappen doen. DSB-affaire Toen belde de verzekeringsagent ook nog. Of ik ’m all-risk wilde verzekeren. Ja, zei ik, want met zo’n dure auto wil je natuurlijk geen 18 risico lopen. Toen ik echter de jaarlijkse premie te horen kreeg, sloeg ik helemaal achterover. Die Mercedes werd een ramp! Scheringa in goed Driekwart van m’n inkomen zou eraan gezelschap opgaan. Afbestellen? Nee! Want hoe trots had ik het hele dorp al verteld over mijn aankoop. Wat moest ik doen? Help!

Toen werd ik wakker. En ineens begreep ik En verder... wat staatssecretaris De Vries van Defensie doormaakt met zijn JSF-dossier.

4 Fotoreportage: Hier smeedt men goud

20 Koos van Zomeren: “Deze partij is een prachtig cadeau aan de maatschappij”

23 NAVO: “Het is nu tijd om stappen te zetten”

25 Jenseits der Mauer: Nieuwe film over een bijzondere Duitse hereniging

26 LinksVoor: Eefje Peters wil het in een uur en tien minuten doen

8 Nieuws 27 Gespot 28 Prikbord 29 Uitgelicht 30 Theo 31 Puzzel Namens de redactie: Rob Janssen

november 2009 TRIBUNE 3 4 TRIBUNE november 2009 Gouden toekomst

Het zijn vakken die tot de verbeelding spreken, maar toch is afgelopen jaar het aantal leerlingen dat goud- of zilversmid, juwelier, uurwerkmaker of glazenier wil worden licht gedaald. Een trend die ook bij andere technische opleidingen zichtbaar is. Opmerkelijk, want er is veel vraag naar vakmensen. De horloge-industrie heeft per jaar bijvoorbeeld al minstens veertig nieuwe mensen nodig, terwijl er jaarlijks hooguit tien jongeren in dat vak afstuderen. In Schoonhoven zit de enige school in het land die deze MBO-opleidingen aanbiedt, evenals kortlopende cursussen. Met een gemiddelde instroomleeftijd van 21 zijn de leerlingen relatief oud. Ze houden van het vak en werken graag met hun handen. Liefst in een eigen atelier, maar liefst tachtig procent van de goudsmeden werkt als kleine zelfstandige. De school, die deel uitmaakt van het bredere ROC Zadkine, bestaat al sinds 1895 en had oorspronkelijk tot doel om jonge werknemers van elf à twaalf jaar bij te scholen. Schoonhoven staat al sinds de zeventiende eeuw bekend om de edelmeedkunst. Anno 2009 herbergt de ‘zilverstad’ vijfendertig ateliers, op een totale bevolking van 12 duizend inwoners.

Foto’s Bart Mühl Tekst Jola van Dijk

november 2009 TRIBUNE 5 ACtueel

“Sociale verworvenheid wordt bij grofvuil gezet”

De regering ziet het verhogen van de AOW- leeftijd naar 67 als een voorbeeld van ‘daadkracht’. Maar steeds meer mensen in het land vinden het een heilloos plan. De PvdA- achterban begint te morren, de PVV is tegen en de vakbonden en de SP voeren de druk verder op. Er zijn zat andere bezuinigingen mogelijk. bekendmaakte, uitten al drie regionale PvdA-kopstukken hun ongenoegen over de verhoging naar 67 jaar. De PvdA in Terneuzen wist het twee weken daarvoor al: de Provinciale Hoongelach en boegeroep kregen de landelijke PvdA-coryfeeën Zeeuwse Courant meldde op al 1 oktober dat bestuur en fractie Sharon Dijksma, Diederik Samsom en Lilianne Ploumen over tegen waren. zich heen in het Limburgse Geleen. Ze waren daar op 20 oktober om de AOW-plannen van het kabinet aan de achterban uit te Maar wat behelst het AOW-plan van het kabinet nu eigenlijk? Om leggen. Maar dat lukte niet echt. In plaats daarvan ontmoette het kort te gaan: de AOW-leeftijd gaat gewoon naar 67 jaar, als het drietal verontwaardiging en woede. Vooral bij de aanwezige aan de regering ligt. Wel is er een element van ‘keuzevrijheid’ werknemers van autofabriek NedCar konden ze die avond weinig ingebouwd om op je 65e te stoppen met werken. Maar dan gaat de goed doen. “Veel mensen bij NedCar hebben PvdA gestemd. Die uitkering tot wel acht procent omlaag. Straf dus. Verder moeten mensen hebben nu spijt. Aan de lopende band zeggen de mensen: werknemers met een zwaar beroep na dertig jaar lichter werk ze laten ons verrekken”, aldus OR-voorzitter Jean Wouters in krijgen van hun werkgever. Wil of kan de werkgever dat niet, dan De Telegraaf. moet die geld in een fonds storten om de verlaagde uitkering van De scepsis bij de sociaal-democraten bestaat niet alleen in de werknemer aan te vullen. Wil of kan de werknemer het niet, Limburg. Op de dag dat de ministerraad het AOW-besluit dan volgt straf: doorwerken tot je 67e of een lagere uitkering.

6 TRIBUNE november 2009 ACtueel Debacle Column

Hoeveel keuzevrijheid heb je op ‘D67’ de pijnbank? Wie dit even tot zich door laat dringen, begrijpt al snel dat zulke plannen zowel diffuus als onuitvoerbaar zijn. Want wie gaat bepalen wat precies een zwaar beroep is? En wat voor vervangend ‘lichter’ werk zou de baas van een gemiddeld transportbedrijf de moegewerkte chauffeurs bijvoorbeeld kunnen aanbieden? Waarom zouden werkgevers nog oudere werknemers in dienst Het verzet tegen de verhoging van de AOW-leeftijd begint op nemen (of houden) als ze die lichter werk moeten gaan bieden of stoom te komen. Pas was ik in Heerlen op een manifestatie. Ik een boete moeten betalen? Niet zo vreemd dat er gemor klinkt werd opgehaald door Ron, een van de vele mensen die zich het vanuit het MKB en VNO/NCW en dat zelfs VVD-leider Rutte vuur uit de sloffen hebben gelopen om er een succes van te het kabinetsplan betiteld heeft als ‘een monsterlijk compromis’. maken. De stemming zit er goed in en het is er druk. Er is veel e Bovendien: nu kun je ook al stoppen voor je 65 , namelijk door boosheid. “De veroorzakers van de ellende ontspringen de middel van zelf gespaard geld bij de pensioenfondsen. Maar daar dans en hebben hun schaapjes op het droge, en wij mogen wil de regering nu een einde aan maken: om je pensioen op peil te langer doorwerken. Onrechtvaardiger kan niet”, zegt een e houden moet je door tot je 65 . De ‘keuzevrijheid’ die de regering mevrouw tegen me, die in de schoonmaak werkt. biedt, lijkt op die van de stakker die op de pijnbank ligt: óf hij houdt vol en wordt langzaam uit elkaar getrokken, óf hij capitu- Op het podium doet een man die bij de WSW werkt zijn verhaal. leert en belandt op de brandstapel. Voor straf. Iedereen is stil en luistert. Het is net of iedereen zich een beetje betrapt voelt. WSW’ers doen toch geen serieus werk…, “Dit is een gedrocht, een misbaksel, waar de Nederlandse en al helemaal niet in de plantsoenendienst. Die hebben eelt samenleving nog tientallen jaren ellende van zal hebben”, stelde onder hun arm, van het leunen op de hark. Ik schaam me. De FNV-voorzitter Agnes Jongerius. Veelal samen met de vakbond rillingen lopen over mijn rug wanneer hij vertelt over wat ze voerden lokale SP-afdelingen en Kamerleden de laatse weken allemaal doen en meemaken, als het heet is en als het ijskoud talloze acties door het hele land. Binnen een week zijn in het kader is. Ik realiseer me dat er helemaal geen licht werk meer bestaat van de campagne ‘65 blijft 65’ al ruim 100.000 handtekeningen in ons land. Van iedereen – jong en oud – wordt permanent opgehaald. Het liedje ‘65 jaar (Trillend op mijn benen)’ werd in maximale inzet gevraagd. een week tijd al 160.000 keer bekeken. En de steun groeit. Onderzoek van NOVA wees vorige maand uit dat tweederde van Dit maakt de discussie over ‘de mensen met de zware beroe- de mensen wil dat de AOW-leeftijd 65 blijft. Kortom: de redene- pen’ zo raar. Wie heeft er géén zwaar beroep? De man die op ring dat de leeftijdsverhouding nou eenmaal nodig is om de provisie zijn verzekeringen aan de man moet brengen? Het gevolgen van de crisis het hoofd te bieden en om ‘alles betaalbaar meisje op het callcenter? De marktkoopman? De mevrouw te houden’ wil er steeds minder in bij de mensen. achter de kassa? De leraar? De medewerker van de Sociale Dienst? Ik zou het niet weten. Nee, ik weet het wel: het zijn Logisch, het bedrag van vier miljard dat het kabinet met de allemaal zware beroepen, als je het maar lang genoeg doet AOW-maatregel wil besparen valt immers in het niet bij de 16 terwijl je voelt dat je lichaam en geest niet meer op hun best miljard die multinationals jaarlijks te weinig aan belasting betalen, zijn. Wouter Bos zei onlangs dat-ie de zware beroepen zou zoals de Universiteit Utrecht onlangs berekende. Ook de weten- gaan uitbannen. Hoe? Dat hebben we nog niet vernomen. schap dat de zwaar omstreden JSF-straaljager Nederland zo’n zes miljard gaat kosten, doet twijfels rijzen over de noodzaak van de De speaker op de manifestatie maakt bekend dat onderzoek AOW-bezuiniging. En wat te denken van de hypotheekrente- heeft uitgewezen dat twee op de drie Nederlanders tegen het aftrek, die in de huidige vorm neerkomt op het subsidiëren van kabinetsplan is. Ook onder de aanhang van de coalitiepartijen villa’s van meer dan een miljoen euro? Ook daar zou een eerlijker is de meerderheid tegen. Wat opvalt in de resultaten van het regeling weer handenvol geld opleveren. Mogelijkheden voor onderzoek is dat veel mensen slecht op de hoogte zijn. Zo bezuinigingen zat. denken de mensen die nu aangeven dat ze D66 willen gaan stemmen in meerderheid dat die partij tegen de AOW- Op de dag dat de regering van CDA, PvdA en ChristenUnie haar leeftijdsverhoging is. Een wijdverbreid misverstand: ‘D67’ is AOW-plan bekendmaakte, bracht Agnes Kant een eerbetoon aan vóór. Sterker: het is de énige partij die dat ook al in haar Willem Drees bij zijn monument op het Haagse Buitenhof. “De verkiezingsprogramma had staan! De partij kreeg drie zetels AOW is een sociale verworvenheid. Drees voerde hem in, opdat van de kiezer. oud en arm nooit meer in één zin genoemd zouden hoeven worden. Wij accepteren niet dat deze erfenis van Drees bij het oud vuil wordt gezet.” Jan Marijnissen Tekst Rob Janssen Foto Bas Stoffelsen

Voor het laatste nieuws, achtergronden, opinies en nog veel meer: www.65blijft65.nl

november 2009 TRIBUNE 7 NIEUWS

Allesbehalve Paul? Help! aan het commerciële bouw- zuunig annex ontwikkelingsproject in Mozambique. Mag het echtpaar met de hoogste uitkering van Nederland wel ondernemen? Wat als er dubieuze vastgoed- handelaren en investeerders in het project stappen? Volgens de premier is een en ander ondervangen door de konink- lijke zakenbelangen onder te brengen in een stichting, een truc die ook wel door ministers De Hedwigepolder moet toch wordt toegepast. Ronald van onder water gezet worden om Raak: “Straks gaat de winst, zo de Westerschelde te kunnen heb ik begrepen, naar de verdiepen, vindt het kabinet. kroonprins, maar de problemen “Daarmee laat de regering de naar de stichting.” Hij is Zeeuwen de prijs betalen voor teleurgesteld dat Balkenende Antwerpse rederijbelangen”, Adje zorgt voor niet wilde debatteren over vindt SP-Kamerlid Hugo modernisering van de monar- Polderman. Niet alleen tachtig hommeles in Tilburg chie: “De afgelopen jaren is veel procent van de Zeeuwse misgegaan doordat de Tweede bevolking is tegen ontpoldering Het lijkt een leuk plan van theatermaker Arijan van Bavel, beter Kamer steeds verkeerde cijfers van de Hedwigepolder, maar bekend als tv-personage Adje: de gesloten Midi-bioscoop in kreeg over de kosten van het ook een Kamermeerderheid Tilburg omtoveren tot een laagdrempelig, multifunctioneel Koninklijk Huis. De problemen – inclusief de CDA-fractie. theater. Maar in 2008 leidt het ‘Adje-theater’ tot de val van het rond de dubieuze belastingcon- Polderman: “Ik ga ervan uit dat Tilburgs college en begin dit jaar tot het opstappen van wethou- structies via paleis Noordeinde de tegenstanders hun poot stijf der Backx. Wanneer daags na de opening ook Adje zelf zich en de vastgoedontwikkeling in houden en samen met de SP dit terugtrekt uit het project, wordt er een onderzoekscommissie in Mozambique laten zien dat de plan tegenhouden.” Hij wijst het leven geroepen. De conclusies liegen er niet om: PvdA- samenwerking tussen de erop dat verdieping van de burgemeester Vreeman, wethouder Backx en de gemeente- premier en de leden van het Westerschelde onnodig is en secretaris hebben onzorgvuldig gehandeld. Bovendien zijn de Koninklijk Huis niet goed veel natuurschade aanricht. Tilburgse gemeenteraad en overige collegeleden, waaronder verloopt. Dat de minister-presi- twee SP-wethouders, bewust onjuist en onvolledig geïnformeerd dent hier niet over wil praten is Foto dutch blue / Flickr.com over de oplopende kosten van het Adje-theater. een bijzonder slecht teken.” SP-fractievoorzitter Veerle Slegers: “De democratie heeft niet zijn werk kunnen doen. Dat is een kwalijke zaak.” Doordat de SP Oranjes beetje de steun aan coalitiegenoot Vreeman heeft laten vallen, is de Rotjeknor(t) gekortwiekt... burgemeester de steun van de meerderheid in de raad kwijt. Op 24 oktober heeft hij laten weten af te zullen treden. Bizar maar waar: Rotterdamse ‘Het Spaanse hof stelde deze ambtenaren kunnen verbitterde zomer zelf voor zijn toelagen te en zwartgallige collega’s Foto Marco Okhuizen / Hollandse Hoogte bevriezen. Koningin Juliana voortaan aangeven bij het verruilde na de oliecrisis in 1973 gemeentelijke Meldpunt haar Cadillac voor een Ford Cynisme. De kliklijn moet Granada. En Willem-Alexander? het Koninklijk Huis niet langer gratis privé te laten vliegen. volgens de gemeente Die koopt een ranch in vergoed worden. Daarop zegde Maar ik ben toch blij dat Rotterdam leiden tot een Argentinië, bouwt een villa in de regering toe dat voortaan de premier na jaren getouw- aangenamere sfeer op de Mozambique, en gaat in de alleen koningin Beatrix en het trek eindelijk een stapje werkvloer; er komt een heus zomer op skivakantie’, stelde kroonprinselijk paar nog heeft gezet.” statuut om ‘negatieve energie’ NRC Handelsblad op 8 oktober privévluchten mogen declare- terug te dringen. jl., de dag waarop premier ren. Voorheen mochten álle SP-fractievoorzitter Theo Balkenende de begroting van leden van het Koninklijk Huis ...maar niet Coskun: “Als ambtenaren het Koninklijk Huis verdedigde hun vliegvakanties laten gemoderniseerd gefrustreerd zijn over het in de Tweede Kamer. Een heikel bekostigen uit de schatkist, beleid, over misstanden in de punt vormden de declaraties daarvoor was maar liefst 610 Minstens zo omstreden als de organisatie – dan is dat niet van privékosten. Zo eiste duizend euro begroot. Van declaraties van de koninklijke alleen een probleem van SP-Tweede Kamerlid Ronald Raak: “Ik zie de logica niet om familie is de deelname van houding. Ik kan me goed van Raak dat privévluchten van de kroonprins en zijn familie wel Willem-Alexander en Máxima voorstellen dat ambtenaren af

8 TRIBUNE november 2009 NIEUWS

en toe cynisch worden als ze Er zit een luchtje aan omvangrijk SP-onderzoek kijken naar wat dit college doet, onder meer dan elfduizend of als ze een begroting voor zorgverleners. De resultaten 2010 moeten opstellen vol met baren SP-Tweede Kamerlid rechtse hobby's.” De Renske Leijten zorgen: Rotterdamse SP heeft daarom “Staatssecretaris Bussemaker het telefoonnummer en zit nog steeds in de ontken- e-mailadres van de eigen fractie ningsfase, maar als we niet omgedoopt tot Meldpunt uitkijken loopt de zorg leeg.” Oorzaken van Cynisme. Alle veertienduizend Rotterdamse ambtenaren mogen daar Rotterdamse immers gemeentelijke misstan- piepshow den melden, zodat de SP die kan aankaarten en oplossen.

Schade- vergoeding slachtoffers PX-10 Jongeren worden in het Rood sein voor de Jongerenjaar 2009 weggepest uit Rotterdam, vindt de ammoniaktrein SP-gemeenteraadsfractie. “Jongeren worden opgeroepen In Limburg treint elk jaar 187 duizend ton ammoniak door naar onze stad te komen, waar dichtbevolkte gebieden. “Dat moet stoppen”, aldus SP-Tweede ze worden begroet met een Kamerlid Remi Poppe. “Er zijn echt andere oplossingen.” Zo wil grote piepshow”, zegt fractie- de SP dat DSM de productie én verwerking van ammoniak op voorzitter Theo Coskun, één locatie onderbrengt of dat het explosieve goedje via verwijzend naar de mosquito, buisleidingen wordt vervoerd. “Gezien de onveiligheid van de het piepende apparaatje dat Nederlandse sporen moeten wij de Limburgers niet meer aan hangjongeren moet verjagen. SP-Tweede Kamerlid Remi deze risico's willen blootstellen.” Daarom zijn de Limburgse “Het gebruik van de mosquito is Poppe heeft bij het ministerie SP-afdelingen collectief met een actie begonnen tegen de het failliet van het jongerenbe- van Defensie de gezondheids- ammoniaktreinen in hun provincie. Ook worden bewoners leid.” Om te demonstreren hoe klachten aangekaart die geïnformeerd met speciale actiekranten en kunnen zij een irritant de mosquito is voor oud-medewerkers hebben manifest ondertekenen. Poppe: “Op deze manier is de chloor- jongeren, ook de niet ‘han- opgelopen door het benzeen- trein verdwenen en ook de ammoniaktrein tussen Geleen en gende’, heeft Coskun in de houdende reinigingsmiddel IJmijden. Actie loont dus.” Rotterdamse raadszaal PX-10. Poppe: “Gevaarlijk spul minutenlang een harde waarmee bij Defensie in de pieptoon laten horen. Tot Foto Bart Muhl / Hollandse Hoogte jaren tachtig open en bloot werd vermaak én ergernis van gewerkt. Mensen poetsten er collega-raadsleden. De onder meer hun wapens en de gemeente gaat het nut van de vloeren van de kazernes mee, Oud-personeelsleden die Zorgpersoneel 37 mosquito’s individueel zonder handschoenen, terminaal ziek zijn vanwege het minder plezier beoordelen. Het voorstel van de afzuigsystemen of andere werken met PX-10 moeten zo in werk SP om tot die tijd alle apparaten voorzorgsmaatregelen. Zelfs snel mogelijk een voorschot uit te zetten heeft het niet toen duidelijk werd dat het krijgen. Poppe: “Defensie kan Een meerderheid van het gehaald. ROOD heeft in de wijk middel gezondheidsrisico's met hier niet mee treuzelen, daar personeel in de gehandicapten- Charlois honderden handteke- zich meebracht is hier niet hebben die mensen de tijd niet zorg en verpleeghuizen is de ningen opgehaald tegen de direct mee gestopt.” In oktober meer voor.” afgelopen jaren met stijgende zeven mosquito’s in hun buurt. schaarde een tegenzin naar het werk gegaan. Ook weten hoe irritant de Kamermeerderheid zich achter Door de toenemende bureau- Mosquito is? Kijk dan op Poppes voorstel dat alle cratie en werkdruk en de theocoskun.sp.nl, oud-defensiemedewerkers die afnemende kwaliteit van de bij 11 oktober 2009. ermee in aanraking zijn zorg overweegt een op de vijf gekomen een schadevergoe- zorgverleners zelfs op te ding moeten ontvangen. stappen. Dat blijkt uit een

november 2009 TRIBUNE 9 NIEUWS

EU en Knappe kop Spoor niet Nederlands volledig strafrecht vermarkten

Het Nederlandse spoor mag niet volledig aan de markt worden overgelaten. Daarover waren de Tweede Kamer en verkeersminister Eurlings het eens tijdens een debat over de toekomst van het spoorvervoer. “Tot nu toe wilde de regering telkens meer markt bij het Milieuverontreiniging, kinder- spoor. Nu wordt er eindelijk wat porno, mensenhandel, regie teruggepakt”, constateert auteursrecht en verdovende SP-Tweede Kamerlid Emile middelen. Het is slechts een Roemer tevreden. Hij wil tevens greep uit onderwerpen waarbij dat beheerder ProRail weer de Europese Unie invloed heeft door de overheid wordt uitgeoefend op het Nederlands bestuurd: “ProRail werkt nu strafrecht. Alhoewel de SP voor vaak te traag en inefficiënt. een grensoverschrijdende Betere overheidsregie is hard aanpak van criminaliteit is, ‘Crisis-commissie’ nodig.” Hij is blij dat de NS ook constateert Kamerlid Arda na 2015 het spoorvervoer blijft Gerkens een zorgwekkende Nadat SP-Kamerlid Jan de Wit is benoemd tot voorzitter van de verzorgen. “Van liberaal tot trend: “Europa moet niet Tweede Kamercommissie die de kredietcrisis gaat onderzoeken, socialist zijn we het nu opeens voorschrijven wat een strafbaar is de SP-fractievoorzitter in het Europees Parlement gevraagd met elkaar eens: iets wat echt feit is en wat de strafmaat moet zitting te nemen in een Europese onderzoekscommissie. Dennis belangrijk is voor de maat- zijn. Dat is gewoon een de Jong is benoemd als lid van de bijzondere onderzoeks- en schappij, mag je niet aan de Nederlandse aangelegenheid.” adviescommissie. “Het is belangrijk om niet alleen in Nederland markt overlaten. Het is wel Gerkens vreest toenemende maar ook in Europa te onderzoeken of beleid van de Europese jammer dat de andere partijen Europese invloed op het Unie, zoals het consequent hameren op vrijer kapitaalverkeer, het overige openbaar vervoer strafrecht wanneer het Verdrag heeft bijgedragen aan deze crisis”, vindt De Jong. Hij is wel nog niet echt van belang lijken van Lissabon in werking treedt, teleurgesteld dat de gevolgen voor ontwikkelingslanden buiten te vinden, daar gaat de mede omdat deelstaten het beschouwing worden gelaten: “Want ook wereldwijd dragen de marktwerking nog door.” vetorecht op het terrein van zwakste schouders de zwaarste lasten van de crisis.” De justitie en politie kwijtraken. commissie moet het onderzoek binnen een jaar voltooien. De Fryslân nog “Dan kan Nederland bemoei- Jong spreekt de verwachting uit “dat financieel beleid na deze kandidaat zuchtige voorstellen uit Europa crisis nooit meer het sprookje van vrijheid blijheid kan zijn”. culturele die ons strafrecht rechtstreeks hoofdstad? raken niet meer blokkeren. De Foto Suzanne van de Kerk minister van Justitie moet nu Dankzij mismanagement en een discussie aanzwengelen falen van de Raad van Toezicht over de grenzen van Europese balanceert het Friese invloed op nationaal strafrecht, weekblad vertellen oud-mede- speerpunt is in het regeerak- Kunstencentrum A7 op het voor het te laat is.” werkers hoe hun Sustainability koord, doet de overheid ook randje van faillissement. Maar Development Unit vakkundig de bitter weinig om de ABN Amro ook de gemeente Heerenveen Foto Jason Morrison / sxc.hu nek om is gedraaid na de weer ‘groen’ te maken, vertellen heeft onvoldoende de vinger overname door het Fortis- deskundigen: “In praktijk aan de pols gehouden, vindt consortium in 2007. “Alles is gebeurt het omgekeerde.” SP-Statenlid Ad van de Kolk: Bruine bank gefragmentariseerd, kapot, Herman Mulder, tot eind 2006 “Die heeft de zaak te lang laten te koop weg.” Nu scoort ABN Amro een betrokken bij de toen nog vrij dooretteren.Terwijl iedereen er onvoldoende op de Eerlijke groene ABN Amro, vreest dat de mond van vol heeft dat we Ooit was ABN Amro zo Bankwijzer van Oxam Novib. niemand nog wil investeren in arbeidsplaatsen moeten ongeveer de bank als het ging Peter Ras van die organisatie: de bank: “Wie wil straks een behouden, stort de gemeente om duurzaam bankieren en “Het is de enige bank die sinds bruine bank hebben?” Heerenveen 130 mensen in de maatschappelijk verantwoord onze eerste meting in januari bijstand.” Door de teloorgang ondernemen. Dat is voltooid geen enkele verbetering in het van A7 wordt aan tweeduizend verleden tijd, blijkt uit onder- beleid heeft aangebracht.” kinderen uit de omgeving de zoek van Vrij Nederland. In het Alhoewel duurzaamheid een kans ontnomen hun talenten te

10 TRIBUNE november 2009 NIEUWS

ontplooien. “Er wordt nauwe- In memoriam alleen in Bagdad. “Er zijn veel lijks moeilijk gedaan over een Koerdische Nederlanders”, stelt nieuw Thialf waar miljoenen in van Bommel. “Het is daarom verdwijnen, terwijl voor het bittere noodzaak om ook in de behouden van iets waardevols Koerdische hoofdstad Erbil een als A7 ditzelfde elan volledig volledig uitgerust consulaat te ontbreekt.” SP Fryslân wil dat openen dat niet alleen gericht is Provinciale Staten nu alles in op dienstverlening voor het werk zet om het kunsten- bedrijven die in Koerdistan geld centrum te redden. De fractie willen verdienen.” vreest tevens dat sluiting van A7 de aspiratie ‘Fryslân Kinderarbeid culturele hoofdstad van Europa’ in kaart in 2018 ernstig gevaar brengt. De VN-Arbeidsorganisatie ILO schat dat wereldwijd zo’n 200 Niet elke miljoen kinderen gedwongen DSB failliet worden te werken. In zestig procent van de gevallen betreft het gevaarlijk werk. Van levensmiddelen als katoen, koffie, rijst en cacao tot de kledingindustrie en mijnbouw, geen enkele sector lijkt Frans Baron gevrijwaard van kinder- en slavenarbeid. Na aandringen 21 december 1947 – 2 oktober 2009 van de ChristenUnie en SP-Tweede Kamerlid Op vrijdag 2 oktober is Frans Baron, SP-Statenlid in Friesland, Sharon Gesthuizen heeft na een kort ziekbed overleden. Frans mag gezien worden als de staatssecretaris Heemskerk van grondlegger van de SP in Friesland. In Smallingerland richtte hij Economische Zaken toegezegd de eerste Friese afdeling van de partij op; negen jaar was hij een lijst te publiceren die laat Temidden van al het mediage- vervolgens raadslid in die gemeente. Vanaf 2007 was hij lid van zien welke producten uit welke weld over het faillissement van Provinciale Staten van Friesland. landen een groot risico op de DSB-bank van Dirk kinderarbeid met zich meebren- Scheringa, plaatste de Frans’ bescheidenheid en kalme aard maakten hem tot een gen. Gesthuizen: “We kunnen Surinaamse nieuwssite gewaardeerd mens in de politiek. Kort maar krachtig in zijn niet van iedere kleine onderne- NoSpang een opmerkelijk politieke optreden, warm en eerlijk in de omgang. Frans laat een mer in Nederland die weleens bericht. De Centrale Bank van vrouw en twee kinderen na. We wensen hen veel sterkte. spullen uit verre landen Suriname heeft op 17 oktober importeert vragen om dat een perscommuniqué uitge- allemaal zelf uit te zoeken. bracht, om te benadrukken dat Foto Archief SP Daarom is het goed dat er nu de Nederlandse DSB op geen vanuit de overheid een lijst enkele wijze verband houdt met komt.” De volgende stap is De Surinaamsche Bank N.V. in Geef Koerdisch ‘match making’ en ‘netwerk- volgens haar het uitbannen van Suriname. Die wordt in het Irak een écht recepties’, met een hoofdrol kinderarbeid uit de productie- alledaags taalgebruik ook vaak consulaat voor de honorair consul in de keten: “Als bedrijven eenmaal DSB genoemd, meldt de Koerdische stad Erbil. Het weten wat er in de productieke- Centrale Bank: ‘De In november gaat voor het eerst consulaat in Erbil bestaat al tens aan de hand is mag je ook Surinaamsche Bank N.V. is een Nederlandse economische enige tijd, maar is alleen gericht van ze eisen dat ze actie echter een integere, solide en missie naar Koerdisch Irak. ‘De op belangenbehartiging van het ondernemen om dingen te financieel gezonde bank.’ missie zal, gezien de kansen die bedrijfsleven. SP-Tweede verbeteren." er zijn voor het Nederlandse Kamerlid Harry van Bommel Afbeelding dsbbank.sr bedrijfsleven in Noord-Irak, roept minister Verhagen van gefocust zijn op de sectoren Buitenlandse Zaken op om zo landbouw, olie en gas (energie), snel mogelijk over te gaan tot water en infrastructuur’, licht de een consulaat met volledige Kamer van Koophandel toe in dienstverlening, waar ook een persbericht. Het pro- paspoorten en visa worden gramma bestaat vooral uit uitgegeven. Dat gebeurt nu

november 2009 TRIBUNE 11 Jan Marijnissen in gesprek met Marcel van Dam

De opkomst van het neoliberalisme “Toen ik het helder zag, was het al gebeurd”

Hij maakte naam als PvdA-Kamerlid en beschuldigde premier Lubbers ervan de minima te ‘belubberen’. Op tv nam Marcel van Dam in Het Lagerhuis anderen de maat in een open, eerlijk debat. Nooit zit hij verlegen om een scherpe analyse of mening. Na lang aarzelen keerde de rasechte PvdA’er zijn partij de rug toe. Een nieuw boek en een film zijn het resultaat van zijn zoektocht naar waar en wanneer het fout ging met zijn partij en het land.

Ik spreek Marcel van Dam in de serre van werd het motto: iedereen zorgt voor worden ‘hervormd’. Maar het grappige is, zijn huis in de buurt van Harderwijk. Ik zichzelf. De meeste mensen slagen daar met het woord ‘hervorming’ is de verzor- heb zicht op een prachtige, grote tuin waar ook in. Sommige zelfs zo goed dat ze er gingsstaat opgebouwd, en onder het mom veel liefde in is gestoken. Als de socioloog een weerzinwekkend succes mee hebben van hetzelfde woord wordt diezelfde Van Dam iets doet, dan doet-ie het goed en behaald. Maar er is ook een groeiende verzorgingsstaat afgebroken.” vol overgave. Dat geldt ook voor de wijze groep die op steeds grotere achterstand waarop-ie met zijn tuin en landerijen en wordt gezet. Deze mensen worden De negatieve gevolgen van het het daarop grazende vee omgaat. Als ik ’m buitengesloten. En het opvallende is: deze neoliberalisme worden nu door op het eind van het gesprek vraag: “Waar mensen raken ook steeds verder uit het vrijwel iedereen ingezien. Maar komt dat toch vandaan, die niet aflatende zicht van de rest van de samenleving. waarom nu pas? Veel was toch inzet en betrokkenheid bij het lot van de Daarom hebben we niet in de gaten wat er te voorzien? samen­leving in het algemeen en gewone gebeurt. We hebben het over zo’n vijftien “Ik geef toe, ik was toen ook blind voor de mensen in het bijzonder?”, reageert hij met tot twintig procent van de bevolking, gevolgen. Onder Paars merkte ik dat ik het opzeggen van een gedicht van Chris wisselend van samenstelling natuurlijk. Ik steeds ontevredener werd over de koers, van Geel. gebruik liever niet het woord ‘onderklasse’. ook die van mijn partij. Die onvrede Dat heeft een negatieve connotatie. Neem vlamde op bij de belastingherziening van Kon ik wat woede is nou ouderen die niet meer mee kunnen. 2001. Het was toen een groot vreugdevuur Maar in zijn deugd begrijpen Dat is geen onderklasse, maar het zijn wel van de overvloed, en toch besloot men de En er natuur van maken ‘onrendabelen’. De onrendabelen, het inkomstenbelasting voor de hoge inko- Als boom van wortel blad woord doet denken aan les miserables.” mens en de belasting op de winsten te verlagen. Niet alleen economisch dom, we “Het is de woede over het kapotmaken van Waarvoor is die sociaal- leefden immers in een tijd van forse alles waarin ik geloof. Ik kan het niet demo­cratische consensus economische groei, maar dat geld had verdragen. Ik heb jaren geleden de elite ingeruild? natuurlijk gebruikt moeten worden om de eens verweten dat ze zich zo weinig liet “Het neoliberalisme. De idee: je bent zelf mensen met de laagste inkomens wat gelden. Toen dacht ik: en jij dan? Wat doe verantwoordelijk voor je welvaart en je extra’s te geven. Nu werden vooral de jij dan? Ik heb tijd, dus dit is wat ik doe. Dit welzijn. Het kwam eigenlijk door een mensen met de hoge inkomens bevoor- is wat ik ben.” noodlottige samenloop van omstandig­ deeld. Toen ik na de Fortuyn-revolte zag heden. De wereldwijde economische crisis dat mijn partij naar de ideeën van Fortuyn Deze maand kom je met een van begin jaren tachtig en de opkomst van toe kroop, dacht ik: nu is het genoeg boek en een film. Waar gaan ze Reagan en Thatcher, in combinatie met de geweest en heb ik bedankt voor het precies over? noodzaak de overheidsfinanciën gezond te lidmaatschap. Dat was geen makkelijke “Het boek gaat over de richting die ons maken. De neoliberale ideologie is in de beslissing. Een deel van je leven heb je aan land halverwege de jaren tachtig is jaren tachtig steeds belangrijker geworden, die partij gegeven. Daarna ben ik op ingeslagen. Voor die tijd heerste er een en die schreef voor dat de verzorgingsstaat onderzoek uitgegaan en heb ik ontdekt wat sociaal-democratische consensus. Daarna moest worden afgebouwd. Alles moest er gebeurd was.”

12 TRIBUNE november 2009 Marcel van Dam (1938) was een spraakmakend Tweede Kamerlid voor de PvdA, staatssecretaris en minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening in de jaren zeventig en tachtig. Eens de gedoodverfde opvolger van Joop den Uyl, maar hij werd tot ontzetting van de toenmalige PvdA-voorman voorzitter van de VARA. Die omroep gaf hij een modern gezicht. Hij maakte ook jarenlang zelf programma’s: ‘De achterkant van het gelijk’ en het debat- en discussieprogramma Lagerhuis, samen met Paul Witteman. Zijn columns op donderdag in de Volkskrant worden door velen gevreesd, omdat hij nooit zomaar een mening opschrijft maar de lezer ook laat zien welk onderzoek ten grondslag ligt aan die mening. Roemrucht is de strijd die hij via die columns voert tegen al diegenen die beweren dat een verhoging van de AOW-leeftijd onvermijdelijk is. Op 20 november verschijnt bij de Bezige Bij zijn boek ‘Niemands land’. Tegelijkertijd gaat de film ‘De Onrendabelen’ in première, die hetzelfde thema behandelt: de gevolgen van vijfentwintig jaar neoliberalisme in Nederland.

november 2009 TRIBUNE Jan Marijnissen in gesprek met Marcel van Dam

Wat ontdekte je? Hoe heeft dat neoliberalisme de overhand kunnen krijgen? “Het belangrijkste is dat het zo sluimerend is gegaan. Aanvankelijk heb ik ook gedacht: nu de rijkdom zo groot is en de welvaart zo is toegenomen, hoeven we alleen te zorgen dat het minimum op een redelijk peil blijft, voor de rest kan iedereen voor zichzelf zorgen en kun je veel meer aan de markt overlaten. Die gedachte heeft toen ook bij de sociaal-democratie veld gewonnen. Dat heeft funeste gevolgen gehad. Ik zag dat toen niet. Ik wist wel dat mensen met een laag inkomen op achterstand werden gezet, maar ik heb me nooit gerealiseerd dat vanaf 1980 tot nu hun koopkracht gelijk gebleven is. En, let wel, de welvaart is in die dertig jaar natuurlijk heel fors gestegen. Armoede definieer je altijd in relatie tot de omgeving. Het is een relatief begrip. Uitgaande van die omschrijving van armoede, kun je bewijzen dat de armoede in die periode is toegenomen. Kijk, ik ben socioloog en daarom weet ik dat armoede de generator is van achter- stand, en dat achterstand de oorzaak is van verslaving, werkloosheid, uitsluiting, slechtere gezondheid, criminaliteit, noem maar op. De meeste maatschappelijke problemen zijn terug te voeren op achterstand.”

Je wilt een kanttekening maken “Door de leugenachtigheid van de politiek is het geloof bij het begrip ‘de vrije wil’? in een betere toekomst er zorgvuldig uitgetremd” “Volgens de neurobiologie, maar ook volgens veel grote wetenschappers met een ander discipline, bestaat die niet. Wij zijn onze hersenen, niet meer en niet minder. mensen oplevert. En wat is nou het gekke? niveau van wat het bij ons eens was. Het gedrag van mensen is niet alleen iets We dachten dat we door zo te opereren Wij zitten nu op hetzelfde niveau als van de genen, het wordt ook bepaald door meer welvaart zouden genereren, maar we Engeland.” je omgeving, vooral in je vroegste jeugd. veroorzaakten zoveel problemen dat de De opvoeding is dus vreselijk belangrijk. kosten de baten overtreffen.” Zou het kunnen dat de val van de Maar ook later bepaalt de omgeving Muur en het superioriteitsgevoel voor een heel belangrijk deel je gedrag. Desondanks hebben we een dat daar het gevolg van was een Dat is allemaal heel complex. wereldwijde opmars van het rol heeft gespeeld? Maar vast staat dat wanneer je achterstand neoliberalisme gezien. “Zeker. ‘Het einde van de geschiedenis!’, creëert en vooral concentreert – onder “Niet wereldwijd. Bijvoorbeeld niet in werd er geroepen. ‘De triomf van het andere door de liberalisering van de Scandinavië. Er wordt ons verteld dat liberalisme.’ Dat is een grote vergissing woningmarkt – je de problemen bijna naarmate de collectieve uitgaven groter geweest. Wat is nu het curieuze? Dat ik het onoplosbaar maakt. Ik ben tot de treurige zijn, de economische groei minder wordt. zo laat pas gezien heb, komt doordat het conclusie gekomen dat we door het Dat is gewoon niet waar. De collectieve allemaal zo geleidelijk is gegaan. Ik heb er inwisselen van de sociaal-democratische uitgaven in de Scandinavische landen zijn tweeënhalf jaar aan besteed om het voor de neoliberale benadering een wereld hoger dan in de VS, in Engeland en hier, allemaal te onderzoeken. Gewone mensen geschapen hebben die ervan uitgaat dat de maar toch staan ze bij de eerste vijf als het doen dat niet. Als ik vertel dat mensen met markt alles beter kan dan de overheid, om de concurrentiepositie gaat. De een minimuminkomen nu minder maar als nevenschade een enorme uitgaven voor sociale bescherming zijn in koopkracht hebben dan in 1980, dan achterstand van een groeiende groep Scandinavië het hoogst. Ze hebben het gelooft niemand je. Ook politici niet.”

14 TRIBUNE november 2009 Jan Marijnissen in gesprek met Marcel van Dam

zal me trouwens niks verbazen als er veel cynisme onder ambtenaren bestaat. Als je als ambtenaar ziet dat de cijfers van de vergrijzing misbruikt worden om de AOW aan te pakken, dan heb je alle reden om cynisch te worden.”

Over cynisme gesproken. Denk je niet dat het geloof in een betere toekomst, zo kenmerkend voor de vorige generaties, aan het vervliegen is? “Klopt. Dat is er dan ook zorgvuldig uitgetremd. Vooral door de leugenachtig- heid van de politiek. Ik heb precies uitgezocht hoe de cijfers over de vergrij- zing misbruikt worden om de verzorgings- staat te ontmantelen.” Van Dam loopt naar zijn werkkamer en komt terug met vellen met grafieken die in zijn boek zijn opgenomen. “Zie je? Wij zijn samen met Ierland het enige land waar de uitgaven voor een oudedagsvoorziening zijn gedaald. Nog zoiets. Toen de babyboomers allemaal naar school moesten, leidde dat tot een forse stijging van de collectieve uitgaven. Ik heb daar toen nooit iemand over horen klagen, terwijl het om hetzelfde bedrag ging als wat we nu extra nodig denken te hebben voor de kostenstijging in de gezondheidszorg in de komende 35 jaar. Kijk, op deze grafiek kun je zien dat op het toppunt van de vergrijzing de kosten van de overheid voor de jongeren in verband met onderwijs en zo hoegenaamd net zo “Wim Kok was geen ideologisch hoog zijn als de kosten voor de ouderen. gefundeerd politicus” Met deze grafieken laat ik zien dat de mensen worden bedrogen.”

Maar voorlopig lijkt de kans groot Ik hoorde Tweede Kamerlid Frans zegt: dát is het. Ik praat liever over dat de voorstanders van de Weekers van de VVD zeggen dat humanisering. Er is een breuk gekomen in verhoging van de AOW-leeftijd de nu bewezen is dat de bancaire een trend van humanisering van meer dan propagandaslag aan het winnen sector niet zonder nadere regels honderd jaar. We hebben kinderarbeid zijn. Geloof je niet dat de meeste kan. Heb je het gevoel dat het nu afgeschaft en algemeen kiesrecht inge- mensen denken dat er toch wel aan het kantelen is? voerd. De achturige werkdag kwam er, en iets moet gebeuren vanwege de “Dat zegt-ie, maar ik heb nog weinig vrouwen werden gelijkgesteld aan vergrijzing? daden gezien. Maar bovendien: het gaat mannen. De bijstand, de WAO en de “Dat is het resultaat van dat bedrog. Het niet alleen om een paar regeltjes meer. De AOW werden ingevoerd. De wereld werd klinkt ook zo logisch: als er meer ouderen hele samenleving zal ontdaan moeten steeds humaner. Aan die trend is begin komen ten opzichte van het aantal worden van die foute gedachten die jaren tachtig een eind gekomen. werkenden, dan moet er wel iets verande- geïnspireerd zijn op het neoliberalisme. Iedereen weet dat mensen lang opsluiten in ren. En toch klopt het niet, omdat wij een Daar zijn we nog niet eens aan begonnen.” een cel contraproductief is en toch sluiten systeem hebben waarbij de mensen sparen we steeds meer mensen op en verhogen we voor hun oudedagsvoorziening, hun Hoe zou je de staat van het land de gevangenisstraffen. Je ziet het ook aan pensioen. Ik heb zelf ook lang gedacht dat willen omschrijven? Is onze de toename van de onvrijheid. Ik las de vergrijzing een enorm financieel beschaving in verval? gisteren in de krant dat minister Ter Horst probleem zou veroorzaken. Maar als je Beschaving is een beladen begrip. Het is een cynisme-meldlijn wil. Als ambtenaren erin duikt, blijkt dat gewoon niet waar te moeilijk een stelsel van waarden en cynisme tegenkomen bij hun collega’s zijn.” normen op te schrijven waarvan iedereen moeten ze dat melden. Ongelooflijk. Het

november 2009 TRIBUNE Jan Marijnissen in gesprek met Marcel van Dam

Even terug naar dat cynisme en oplossing: de maatschappij ook voor deze Die stond de hele dag op een hoek het dat gebrek aan geloof in een mensen geschikt maken. Zodat ze zo verkeer te regelen, en iedereen stopte als betere toekomst. Wat moet voor productief mogelijk zijn en zo lang hij zijn hand opstak. Van de buurtbewo- progressieve mensen nu de mogelijk kunnen doorwerken. Hoeveel ners kreeg-ie koffie. Natuurlijk, dit is een e agenda zijn? mensen zijn er niet die met hun 65 met ideaalbeeld van het verleden. Nu zou dat “Obama is een goed voorbeeld. Ik geloof pensioen zijn gegaan en dan in een zwart niet meer kunnen. Maar je maakt mij niet niet in de blauwdruk van een heilstaat. De gat vallen en zeggen: ‘Ik wou dat ik wat te wijs dat er niet iets te creëren is zodat samenleving is zo complex, dat elk beleid doen had.’ Hoeveel zouden er niet een of mensen langer betrokken kunnen blijven. neveneffecten heeft die je vaak niet kunt twee dagen willen werken, een bijdrage Vroeger hadden alle bedrijven een paar voorzien. Onrecht is een retrovirus dat leveren. Ik stel voor: we maken in elke mensen in dienst die eigenlijk niet zich steeds aanpast aan veranderende plaats een ‘banenboek’, waarin mensen helemaal meer mee konden. Maar ze omstandigheden. Bestrijd je vandaag het kunnen vinden hoe ze een bijdrage kunnen bleven toch. We moeten ons mens- en onrecht, zul je over tien jaar zien dat het leveren aan de samenleving.” maatschappijbeeld aanpassen, zodat er een andere gedaante heeft aangenomen. ook voor deze mensen plaats is.” Dat is op zichzelf niet erg, wanneer je die Maar kunnen we voor iederéén bestrijding van het onrecht maar onver- een plek in de samenleving Idealiseer je het verleden niet minderd centraal blijft stellen. Met andere regelen? te veel? woorden: een ideale samenleving laat zich “Ik ben opgegroeid in een volksbuurt in “Nee, zeker niet. Maar ik wil terug naar de niet beschrijven. Wat je wel kunt doen is de Utrecht. Daar hadden we een ‘wijkgek’. empathie die elk mens aangeboren is. We beginvoorwaarden formuleren. Al zullen die dus steeds moeten worden bijgesteld.”

En als je die beginvoorwaarden nu zou mogen bijstellen, wat zou je doen? “Ik zou die grote groep vooruit willen helpen van zo'n vijftien procent van de bevolking die een geweldige achterstand heeft opgelopen en daardoor steeds meer wordt buitengesloten en eigenlijk onzicht- baar is geworden. Niet alleen ten behoeve van die mensen, maar ook van de morele gezondheid van de samenleving als geheel. We kunnen het economisch niet verant- woorden de financiële positie van die mensen ineens met tientallen procenten te verhogen, maar we kunnen wel een langjarig beleid afspreken om die achter- stand weg te werken. We kunnen ook een beleid introduceren dat meer rekening houdt met de mensen die moeilijk mee kunnen komen. We moeten gewoon erkennen dat de moderne samenleving zulke hoge eisen stelt dat velen daar niet aan kunnen beantwoorden. Bij wijze van spreken: je kunt een kind niet dwingen naar het gymnasium te gaan als het daar niet geschikt voor is. Vaardigheden behoren tot de persoonskenmerken en die vormen een gegeven. Je kunt mensen niet dwingen meer te doen dan ze kunnen. Met andere woorden, je moet de samenleving geschikt maken voor die mensen, óók voor die mensen. Laten we naar de ouderen kijken. Vast staat dat hun productiviteit vanaf een bepaalde leeftijd terugloopt. Nu kun je zeggen: demotie (loonsverlaging –JM), “Ik moet achteraf zeggen maar dat ervaren mensen als een vernede- dat ik te lang loyaal ben gebleven” ring. Volgens mij is er maar een werkbare

16 TRIBUNE november 2009 Jan Marijnissen in gesprek met Marcel van Dam

hebben in onze hersenen spiegelneuronen Wat is er fout gegaan? Neem de Algemene Bijstandswet. Die is die ervoor zorgen dat als jij begint te lachen “Het breukpunt ligt in 1986. De kleine afgeschaft en vervangen door de Wet Werk ik dat ongemerkt ook ga doen. De mensen linkse partijen behaalden toen bij de en Inkomen. De gemeenten krijgen een waarover ik het heb, zien we niet meer, en verkiezingen in totaal drie zetels (en de vast bedrag voor de uitvoering van die wet. daarom is ook de empathie verdwenen. En PvdA 52 –red.). Vanaf toen is het bergaf- Wat ze overhouden mogen ze zelf houden. daarom heb ik daar die film over gemaakt. waarts gegaan met de PvdA. De partij Ze noemen het een enorm succes, want het Ik wil dat we die mensen weer zien. schoof steeds verder op naar het midden en aantal mensen dat een uitkering krijgt is Gelukkig is die film zo goed gemaakt dat omarmde het neoliberalisme. Vervolgens enorm gedaald. Maar niemand vraagt: het naar je strot vliegt. Het gaat mij dus niet zijn er mensen naar voren geschoven die ‘Wat is er met die mensen gebeurd?’ Het om ‘vroeger was het beter’, ik wil dat we die de traditionele achterban van de partij in succes wordt uitgedrukt door het gedaalde empathie weer een kans geven, op een de steek gelaten hebben. Daardoor is de aantal mensen met een bijstandsuitkering, hedendaagse manier.” aanhang weggelopen. Ik ben erg pessimis- sec. Of er mensen in de criminaliteit zijn tisch over de PvdA.” geraakt, of een vrouw in de prostitutie is Hoe verklaar je de Fortuyn-revolte gedoken, of mensen zijn vervallen tot de en de huidige omvang van de Maar hoe kan het? De PvdA heeft groeiende groep van werkende armen, dat Wilders-aanhang? een lange, indrukwekkende interesseert niemand meer. Het succes is “Er wordt vaak gezegd: het socialisme is geschiedenis, heeft veel promi- dat het aantal mensen met een uitkering is overbodig geworden, want met de alge- nente mensen voortgebracht, gedaald.” mene welvaart heeft het haar doelen heeft ook veel bereikt voor de bereikt. Het zou nu niet meer om sociaal- mensen. Hoe kan het dat zo’n De verklaring voor het dieptepunt economische issues gaan, maar om partij zo in verwarring raakt en dat de PvdA nu beleeft, is voor culturele. Vroeger verenigde een partij als dat ook zo lang blijft? jou gelegen in het feit dat de de Partij van de Arbeid zowel de laagge- “De technocratie heeft het pleit gewonnen. partij is losgezongen van zijn schoolde arbeiders als de cultuurgevoelige Bezieling is vervangen door pragmatisme. traditionele aanhang? aanhang. Er is altijd spanning geweest Het neoliberalisme heeft diep ingegrepen, “Ja, en dat ze het geloof hebben verloren in tussen die twee groepen. De laatste groep juist ook bij de PvdA. Kijk naar hoe er een betere toekomst, een samenleving wilde vooral meer vrijheid, de andere groep politiek bedreven wordt: het geloof is weg. gebaseerd op de normen die we hanteren. vooral meer welvaart. Toch trokken deze Er is geen geloof meer in een betere Ze geloven niet meer in de beginselen van groepen samen op, vooral omdat het toekomst. Dat is vervangen door de de partij. Het is allemaal zo geleidelijk streven naar een eerlijke verdeling van toekomst die berekend wordt door het gegaan, en vaak ook in het verborgene. Dit meer welvaart vooropstond. Als je nu kijkt Centraal Planbureau. Onze toekomst is ook wat ik mijzelf verwijt. Terwijl ik een naar de cijfers van de inkomensverdeling, is wordt nog slechts ‘uitgerekend’. Men denkt gestudeerde burger ben, een betrokken er maar een conclusie mogelijk: de mensen zelfs de toekomst over honderd jaar uit te burger, een politiek geschoolde burger, heb met de laagste inkomens zijn schandelijk in kunnen rekenen. De bezuinigingen die nu ik het toch over het hoofd gezien. Ik voelde de steek gelaten, in veel opzichten. Daarom moeten worden doorgevoerd worden wel dat er wat veranderde, maar toen ik ging men zeggen: ‘Waarom moeten die gemotiveerd met een verwijzing naar de het helder zag was het al gebeurd.” buitenlanders allemaal in mijn wijk komen verre toekomst. Het is de hoogmoed van wonen en woont er in de wijken van de de Toren van Babel.” Kwam dat omdat je onderdeel hoger opgeleiden en beter betaalden geen uitmaakte van het systeem? een?’ Het is natuurlijk complexer dan dit. De technocratie won het dus Zoals de steen in de muur, die de Zo is de politiek onder invloed van het steeds vaker van het ideaal, van muur niet ziet? neoliberalisme en de commercialisering de waarden, van de ideologie. “Ik heb ondervonden dat loyaliteit ook een overgestapt van een aanbodsysteem naar Blijft mijn vraag: waarom gebeur- negatieve kant heeft. Iedereen ziet een vraaggestuurd systeem. Daarmee is ook de dat nou vanaf halverwege de loyaliteit als een positieve eigenschap, het opvoedend karakter en het gezag van de jaren tachtig? maar het kan ontaarden in een negatieve politiek verdwenen. Er zijn geen politici “Wim Kok heeft daar in belangrijke mate eigenschap. Je bent opgegroeid in die meer die de mensen durven uit te leggen aan bijgedragen. Hij was geen ideologisch partij, je bent actief geweest in en voor die hoe het zit. Het is nu te veel: U vraagt, wij gefundeerde politicus. Het lijkt kinderach- partij, je hebt carrière gemaakt in die draaien.” tig om het te zeggen, maar hij is een partij, je hebt er veel aan te danken, je Nyenrode-man. Hoewel hij de zegen had levenswerk ligt erin, de belemmering om Bart Tromp, vaak omschreven als van Den Uyl en oud-vakbondsvoorzitter dan afscheid te nemen is groot. Ik durf te PvdA-ideoloog, zei ooit tegen me: was; hij was vooral een pragmaticus. Toen- zeggen dat ik m’n best heb gedaan om te ‘Ik ben ervan overtuigd dat ik niet ie vakbondsman was, was-ie tegen proberen de partij van binnenuit, via mijn ben opgeschoven in de loop van herziening van de Ziektewet. Toen-ie columns in de Volkskrant en via gesprek- de jaren, maar de partij. Daarom premier was en het nodig vond om de ken, op een andere koers te krijgen. Maar ben ik nu een linkse PvdA’er.’ Ziektewet af te breken, was-ie ervoor om ik moet achteraf zeggen dat ik te lang “Voor mij geldt dat ook. Men vond mij ook ’m af te breken. De sociaal-democratie is loyaal ben gebleven.” rechts.” vervangen door pragmatiek. Succes is de morele rechtvaardiging geworden. Ik kan Tekst Jan Marijnissen me wild ergeren aan deze visie. Foto's Suzanne van de Kerk

november 2009 TRIBUNE analyse

Dirk Scheringa en Gerrit Zalm in 2008

Scheringa staat niet alleen Het failliet van DSB roept veel vragen op. Over de rol van de toezichthouders (De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële markten), van het door Wouter Bos geleide ministerie van Financiën en over Gerrit Zalm en andere VVD-prominenten bij DSB. Maar de belangrijkste vraag is natuurlijk of het DSB-drama op zich staat.

Van allerlei kanten wordt benadrukt de rekeningenhouders bij de DSB en moeten we ons ook afvragen of dit dat het DSB-drama een geval op zich is, Bank, plus de schade voor de rest van alles een gevolg is van de manier dat het gaat om een afzonderlijke bank de maatschappij – die nu de garantie- waarop de afgelopen decennia de die in de fout is gegaan. Het is allemaal stelling van de banken en uitkeringen economie is ingericht. het gevolg van het ‘verdienmodel’ van aan de werklozen op moet brengen. Scheringa en de risico’s die hij nam, zo Daarnaast is er natuurlijk de verant- Van hypotheekcrisis naar wordt beweerd. Wouter Bos ging zelfs woordelijkheid van de toezichthouders. internationale kredietcrisis zo ver om te zeggen dat dit faillissement Van De Nederlandsche Bank die de niets te maken heeft met de wereld- DSB vier jaar geleden een bankvergun- De wereldwijde kredietcrisis begon met wijde kredietcrisis. ning gaf en die, ook na allerlei signa- het instorten van de markt van de Nu spreekt het vanzelf dat de eerste len, niet ingreep voor het te laat was. zogenaamde subprime-hypotheken verantwoordelijkheid ligt bij de leiding Van de Autoriteit Financiële Markten, (risicohypotheken) in de VS. Deze van de DSB Bank, met voorop de heer die ook achteruit bleef leunen. De rol hypotheken zijn verstrekt aan arme Scheringa zelf. De bankleiding is van beide instanties zal de komende Amerikaanse burgers en lagen ver verantwoordelijk voor de schade van de tijd in verschillende onderzoeken naar boven het bedrag dat deze mensen honderdduizenden gedupeerden die het BSD-drama aan de orde komen. normaal gesproken konden aflossen. veel te dure financiële producten Hebben ze de bestaande regels Mensen met een laag inkomen en soms kregen aangesmeerd, voor de twee- gehandhaafd en de bestaande moge- zelfs zonder inkomen of bezittingen duizend werknemers die hun baan lijkheden gebruikt om dit drama te kregen hypotheken die hoger lagen verliezen, en ook voor de schade voor voorkomen? Maar daarnaast kunnen dan de marktwaarde van de gekochte

18 TRIBUNE november 2009 analyse

huizen. De verstrekkers (en de ontvan- gers) van deze hypotheken gingen uit Opmerkelijke DSB'ers van de voortdurende stijging van de huizenprijzen. Door de groeiende Het is voor veel betrokkenen interessant om Scheringa nu voor te stellen overwaarde van de huizen zouden de als iemand die in zijn eentje de dienst uitmaakte. Maar in werkelijkheid hypotheken als het ware vanzelf werd hij omgeven door mensen die als medebestuurder van zijn bank, of terugbetaald kunnen worden. als commissaris ook verantwoordelijkheid droegen. Het is geen toeval Dit ging goed zolang de huizenprijzen dat we hier een grote hoeveelheid VVD’ers aantreffen. Dat is immers de bleven stijgen. Toen daar in 2007 een partij die als geen ander het neoliberale gedachtegoed uitdraagt dat einde aan kwam, stortte het systeem in. financiële instellingen alle ruimte moeten krijgen. Gerrit Zalm was in Mensen konden hun hypotheken niet 2006 minister van Financiën toen DSB een bankvergunning kreeg en meer afbetalen en kwamen op straat te ging na zijn ministerschap bij DSB werken. Eerst als hoofdeconoom, staan. De huizenprijzen daalden later als financieel directeur en lid van de raad van bestuur. Voormalig verder. De (inmiddels vaak vele malen doorverkochte) hypotheken werden VVD-leider Ed Nijpels zat tot voor kort in de raad van commissarissen. minder waard, zonder dat iemand Frank de Grave volgde Zalm op in de raad van bestuur en werd na twee precies wist hoeveel minder. Banken maanden vervangen door Robin Linschoten. Linschoten zat voor zijn moesten een deel van hun hypotheek- bestuursfunctie twee jaar in de raad van commis-sarissen. Dirk bezit afboeken en dreigden om te Scheringa zelf is voor zover bekend nog steeds lid van het CDA, vallen. De crisis sloeg vanuit de financi- waarvoor hij van 1976 tot 1979 in de gemeenteraad van Opmeer zat. ële sector over naar de rest van de economie en leidde tot een algemene neergang van de wereldeconomie. De traditionele rol van banken raakte langzaam aan de oppervlakte komt. En De crisis begon dus in de financiële op de achtergrond: het innemen van dan hebben we het nog niet over de vele sector. Een sector van de economie die geld van particulieren en bedrijven ‘die heel of half malafide investeringsfond- in de afgelopen decennia enorm in het nu even niet nodig hebben’, om dat sen als Palm Invest en vele teakhout- omvang is toegenomen en waar de weer uit te lenen aan particulieren of fondsen en natuurlijk Icesave. Ook in winsten gemiddeld veel hoger lagen bedrijven ‘die er nu even behoefte aan die gevallen schoot het toezicht tekort dan in de ‘reële economie’ van produc- hebben’ (tegen een vergoeding). Men of beschikten de toezichthouders niet tie en distributie. Dit was de sector waar ging zich steeds meer richten op over mogelijkheden om in te grijpen. geld gemaakt werd met geld, door het ingewikkelde en ondoorzichtige Er wordt terecht schande gesproken op de markt brengen van steeds financiële producten. van de torenhoge provisie (tot 80 ondoorzichtiger financiële producten, Zo had Legiolease zijn ‘winstverdrie- procent) die de bank van Scheringa die slechts een wissel trokken op de dubbelaar’ en Aegon zijn ‘sprintplan’. rekende voor zijn koopsompolissen. toekomst. Verblind door de stijgende beurskoer- Maar inmiddels is bekend dat ten De grote groei van die sector en van de sen en aangemoedigd door de fiscale minste vijf financiële instellingen in winsten die daar werden gemaakt was aftrekbaarheid van de rente, trapten Nederland er dergelijke praktijken op een direct gevolg van het neoliberale honderdduizenden mensen hier in. In na hielden, of misschien wel houden. beleid van de afgelopen vijfentwintig 2001 deed 6 procent van de Nederland- Het verschil is dat het hier waarschijn- jaar. De internationale kapitaalmarkt se huishoudens mee aan deze gekte. In lijk om instellingen gaat waarvan dit werd opengegooid. Allerlei eisen die totaal ging het om 6,5 miljard. De soort producten een kleiner deel van voorheen aan banken werden gesteld voorloper van de AFM - de STE onder de omzet uitmaakt. Dat maakt het werden afgeschaft of verlaagd. Belas- leiding van Arthur Docters van risico voor de instellingen minder tingregels werden aangepast. Het Leeuwen- stond erbij en keek ernaar. groot, maar de ellende voor de gedu- kapitaal moest daar naartoe stromen De totale schade wordt geschat op 1,3 peerden is er natuurlijk niet minder waar het de meeste winst kon maken, miljard euro. om. was de gedachte. Dan waren er de zogenoemde woeker- Scheringa ging ver in zijn praktijken, polissen: beleggingsverzekeringen met hij probeerde het onderste uit de kan te Het onderste uit de kan zeer hoge verborgen kosten. In totaal halen. Hij was er als nieuwkomer op uit zijn er 7 miljoen van dergelijke polissen om een plaatsje in de financiële wereld Die verregaande liberalisering vond afgesloten, met een waarde van 50 te veroveren. Maar het is de vraag of ook in Nederland plaats. Ook hier miljard. Ook hier was de fiscale zijn aanpak werkelijk fundamenteel groeide de financiële sector enorm en aftrekbaarheid een belangrijke verschilt van die van vele andere gingen banken en andere financiële stimulans. Bijna alle banken en financiële instellingen. instellingen zich bezighouden met de financiële instellingen hadden derge- (internationale) handel in allerlei lijke producten. Ook hier loopt de financiële producten. totale schade in de miljarden. Ook op de binnenlandse financiële En dan hebben we nog de beleggings- Tekst Willem Bos markt vonden er veranderingen plaats. hypotheken, waarvan de ellende pas Foto Peter Boer

november 2009 TRIBUNE 19 historie

Koos van Zomeren

“Ik voel nu geen rancune meer”

Schrijver Koos van Zomeren is een van de grondleggers van de SP, de partij waarmee hij na enkele jaren brak en waarnaar hij later snoeihard uithaalde. Een pijnlijke periode, die hij vergelijkt met een rouwproces. Inmiddels kijkt hij met humor en nuchterheid terug. “Ik heb bewondering voor de mensen die bleven en er een serieuze politieke beweging van hebben gemaakt.”

“Hé, jou ken ik, jij bent Koos van de ene na de andere herinnering op. belangrijke rol speelt in Van Zomerens Zomeren! Ik heb je vorige week op de Bijvoorbeeld over de vormgeving van de boek. ‘Die stad, dat jaar’ zou oorspronke- radio gehoord, heb je een nieuw boek Tribune destijds: “Oh ja, deze heb ik nog lijk een roman worden, maar werd geschreven of zo?” Met die bijdehante gemaakt. Dit is de uitgave van januari ’73, uiteindelijk een ‘roman met aantekenin- opmerking van vrijwilliger Netty Meijer vanwege de kerstbombardementen in gen’. Het onderzoek ter voorbereiding op wordt Koos van Zomeren in het Vietnam hebben we die in december ’72 de roman, waarvoor hij onder andere Nijmeegse SP-pand verwelkomd bij het uitgedeeld met een speciale omslag. Die SP-leden van het eerste uur weer opzocht, vouwen van de Tribune. Ik heb hem daar periode speelt ook een belangrijke rol in bleek zoveel bij hem los te maken dat Van uitgenodigd omdat hij inderdaad een mijn boek. En het rekeningnummer dat je Zomeren het door zijn boek heen gevloch- nieuw boek heeft geschreven: ‘Die stad, hier ziet voor bestellingen van boeken, dat ten heeft. Hierdoor is het een intrigerende dat jaar’. Een boek over het linkse leven in is nog steeds mijn gironummer! Al mijn mengeling van feit en fictie geworden, Nijmegen van 1972, het jaar waarin de inkomsten komen daarop binnen, maar waarbij Daan Monjé de enige persoon is SP werd opgericht. bestellingen voor revolutionaire literatuur in het romanverhaal die qua naam en al lang niet meer. Ach kijk, toen moest je persoonlijkheid zichzelf gebleven is. Het Koos van Zomeren was begin jaren de Tribune nog openklappen bij de boek bevat de documentatie van gesprek- zeventig een prominente SP’er. Hij was verkoop huis-aan-huis. Dat was een idee ken met mensen uit de begintijd van de SP, mede-oprichter van de partij, maakte in van Daan Monjé, want dan leek het net dagboek- en krantenfragmenten en de 1974 deel uit van de eerste Nijmeegse een echte krant. Om het blad te kunnen gedachten van Van Zomeren bij die SP-gemeenteraadsfractie, was landelijk lezen moest je het wel eerst weer dubbel- herinneringen. Een deel van die verza- ‘propagandasecretaris in het Centraal vouwen tot A4-formaat, want eigenlijk melde feiten komt terug in het romanver- Komité’ (zo heette dat toen echt!) en is was het gewoon een tijdschrift. Zonder haal, maar wel zo dat de grens tussen feit hoofdredacteur van de Tribune geweest. nietjes, want anders werkte dit trucje niet. en fictie vervaagt. Het verhaal is realis- Het Tribune vouwen anno 2009 bezorgt Resultaat was wel dat je altijd stond te tisch genoeg om volledig waargebeurd te hem dan ook veel herkenning en verba- klungelen tijdens het colporteren.” zijn, maar je weet dat dat niet het geval is. zing. “Eind 1975 heb ik voor het laatst Daardoor ontstaat een realistisch Tribunes gevouwen. Toen moesten ze ook tijdsbeeld van de linkse beweging en de nog echt gevouwen worden”, vertelt Koos Tijdsbeeld in puzzelvorm stad Nijmegen in de zeventiger jaren, dat terwijl hij geconcentreerd meehelpt De naam van Daan Monjé, die in 1972 tegelijkertijd een puzzel is. Want welke postwikkels te vouwen. Hij schrikt wel een samen met Hans van Hooft sr. en Koos elementen zijn feit en welke fictie? beetje van het aantal Tribunes dat de van Zomeren de SP oprichtte, duikt ook vrijwilligers elke maand verwerken: 2100 tijdens de lunch op: “Ik kan me nog voor Nijmegen en omgeving en dan nog herinneren dat we voor een partijcongres “Ik ben er nu een stuk eens 600 voor de regio. Zoveel waren het hier in Nijmegen honderden broodjes beter aan toe” er in zijn tijd nog niet. jonge kaas hebben staan maken. Daan Een van de aantekeningen uit het boek was ervan overtuigd dat mensen die jonge gaat over Van Zomerens plotselinge kaas eten geen oude kaas lusten, maar vertrek uit de SP. Tot oktober 1975 Klungelen tijdens het liefhebbers van oude kaas wel jonge kaas. behoorde hij tot de partijtop, en plots was colporteren Dus moest en zou iedereen jonge kaas hij compleet van het strijdtoneel vertrok- Geholpen door een duik in het archief in eten, en wij maar smeren.” Het zal dan ken. Hij stuurde alleen nog een brief aan de kelder van het afdelingspand rakelt hij ook niemand verbazen dat Monjé een het Centraal Komité, waarin hij weinig

20 TRIBUNE november 2009 november 2009 TRIBUNE 21 historie

duidelijkheid gaf over zijn vertrek. Zelf Was je getraumatiseerd of zo?” Van lid ben geweest. Inmiddels ben ik 63. Een noemt hij de brief nu laf en pathetisch, Zomeren antwoordt met een timide ja. leeftijd waarop ik de belangrijke thema’s maar wel doeltreffend. Hij wilde alle in mijn leven af wil sluiten, nu ik daar banden met de partij verbreken, en met Als ik hem later op de dag onder vier ogen geestelijk nog toe in staat ben. Zo ook mijn zijn afscheidsbrief bereikte hij precies dat spreek, blijkt Meijer met haar opmerking periode bij de SP. We leefden met grote resultaat. In de jaren tachtig liet hij al even de vinger op de zere plek gelegd te hebben. inzet, het ging ergens over, we zetten ons plotseling weer van zich horen, met het “De periode nadat ik uit de partij gestapt in voor anderen. Ik heb alleen spijt van de uiterst kritische boek ‘Een jaar in scher- was, voelde het als een sterfgeval. De enige manier waarop ik omging met andere ven’. Van Zomeren was totaal uitgeput van wie ik troost had kunnen krijgen was leden. We eisten stalen discipline en waren toen hij uit de partij vertrok en geloofde de SP, maar daar was ik juist mee in snoeihard in onze kritiek. Persoonlijk niet meer in de linkse revolutie. Later conflict. In het begin had ik nog niet eens talent kreeg niet de kans om te groeien, kwam daar steeds meer wrok bij, en angst zozeer inhoudelijke bezwaren tegen de doordat we van iedereen dezelfde dat de SP zou radicaliseren. Inmiddels is partij, die kwamen pas later. Ik was vooral loodzware combinatie van fabrieksarbeid het 34 jaar geleden dat hij uit de partij doodmoe, te moe om mijn bezwaren voor en partijactiviteiten eisten. Maar uiteinde- wegging en er is aan beide kanten een mezelf te formuleren en de strijd binnen lijk hebben we de maatschappij wel deze hoop veranderd. “Mijn nieuwe boek is de partij aan te gaan. Inmiddels weet ik prachtige partij cadeau gedaan. Die vanuit een totaal ander perspectief dat het functioneren binnen de partij het combinatie van gevoelens zie je ook wel geschreven dan ‘Een jaar in scherven’. slechtste in me naar boven haalde. Daar terug in het boek. Het is hilarisch en Destijds was de SP op sterven na dood. Nu kon ik niet goed mee leven. Ik domineerde verdrietig tegelijkertijd.” staat de partij heel erg sterk en ik ben er bijvoorbeeld discussies op basis van zelf ook een stuk beter aan toe. Ik heb echt handig praten en mijn plek in de hiërar- Tekst Jola van Dijk bewondering voor de mensen die zijn chie. Als schrijver heb ik veel meer mijn Foto's Rob Voss gebleven en er een serieuze politieke plek gevonden. Kennelijk heb ik een beweging van hebben gemaakt.” bepaalde vrijheid nodig die ik niet binnen de partij kon vinden. Nu voel ik geen rancune meer jegens de partij, en ik voel “We hebben de samen- ook weinig rancune van partijleden jegens leving een prachtig mij. Er zijn nog wel mensen die boos op cadeau gegeven” me zijn omdat ik de partij schade berok- Netty Meijer is een van de leden die begin kend zou hebben. Dat zal dan wel, maar jaren zeventig bij de partij kwamen en nog het is nooit mijn bedoeling geweest. Ik had altijd actief zijn. Ze vindt het leuk om Van behoefte me te verantwoorden voor de rol Zomeren weer te zien, maar is ook kritisch die ik gespeeld had. Want uiteindelijk heb over wat hij in het verleden allemaal over ik deze partij wel mede opgericht en daar de SP heeft gezegd. “Ben je maar vijf jaar ben ik hartstikke trots op ook. Ik ben blij lid geweest? En dan toch zo’n grote mond? dat ik uit de partij ben, maar ook blij dat ik

22 TRIBUNE november 2009 discussie Waarheen met de NAVO? Zestig jaar geleden is de NAVO opgericht, voor de verdediging van met name West-Europa tegen de dreiging van het Sovjetblok. De wereld is sindsdien drastisch veranderd. Hoog tijd voor een discussie over de rol van het westerse militaire bondgenootschap nu.

Bij zijn afscheid als secretaris-generaal Spanje erbij. De kern van het NAVO- tie zich steeds meer op gaan stellen als van de NAVO riep Jaap de Hoop verdrag is artikel 5: de aangesloten een politieagent op wereldschaal. Die Scheffer op tot een publieke discussie staten beschouwen een aanval op een aanpak staat op gespannen voet met over de toekomst van het bondgenoot- van hen als een aanval op alle lidstaten. het Handvest van de Verenigde Naties. schap. Aan die oproep is tot nu toe In de praktijk van de Koude Oorlog Daarin staat dat afzonderlijke staten af weinig gehoor gegeven, daarom nam betekende dat vooral dat de West- moeten zien van de toepassing van de Eerste Kamerfractie van de SP het Europese landen konden rekenen op militair geweld en dat het toepassen initiatief voor een symposium over de de militaire steun van de VS. van militair geweld alleen geoorloofd is toekomst van de NAVO. Op 23 oktober Opvallend genoeg is artikel 5 maar een na een beslissing van de Veiligheids- zetten experts uit binnen- en buiten- keer in werking gesteld: na de aansla- raad van de Verenigde Naties. land in het gebouw van de Eerste gen van 11 september 2001. De VN beschikt zelf niet over een Kamer hun visie uiteen. militair apparaat en de verhouding Er is alle reden om over de toekomst Hoewel de NAVO is opgericht als tussen de VN en de NAVO (en NAVO- van de NAVO te spreken, want de verdedigingsorganisatie, is de organisa- leden) leidt regelmatig tot vreemde afgelopen decennia is de rol van de organisatie aanzienlijk veranderd, zonder dat daar veel publiek debat aan te pas kwam. Binnen de organisatie zelf wordt wel druk gediscussieerd over een nieuw strategisch concept voor het grootste militaire bondgenootschap van de wereld. Daarin zal bepaald moeten worden welke doelen het bondgenootschap zich stelt en op welke manier daar inhoud aan wordt gege- ven. In november 2010 moet het nieuwe concept aangenomen worden op een NAVO-top van regeringsleiders en staatshoofden in Lissabon.

Verdedigingsorganisatie of politieagent?

Bij de oprichting van de NAVO bestond de organisatie uit de Verenigde Staten, als leidende kracht, Canada en tien West-Europese landen. In de eerste decennia daarna kwamen Turkije, SP-senator Arjan Vliegenthart Griekenland, West-Duitsland en

november 2009 TRIBUNE 23 discussie

situaties. Zo keurde de VN het besluit De relatie met Rusland, de historische van de VS en haar bondgenoten in de tegenpool van de NAVO, is de afgelo- Coalition of the willing om in 2003 Irak pen jaren niet verbeterd. Er bestaat een binnen te vallen af, om later wel in te samenwerkingsprogramma van de stemmen met het sturen van militairen NAVO met Rusland, maar de uitbrei- uit verschillende NAVO landen om ‘de ding van de NAVO naar het Oosten, de rust te herstellen’. Kosovo-oorlog en recentelijk de oorlog tussen Rusland en Georgië in Zuid- In de Kosovo-oorlog voerde de NAVO Ossetië hebben de relatie verslechterd. gedurende drie maanden zware bombardementen uit op Servische Al die elementen dienen meegenomen troepen in Kosovo en op Servische te worden in een discussie over de steden, zonder mandaat van de VN. toekomst van het bondgenootschap. Nadat Servië gedwongen was haar Op het symposium gingen verschil- troepen terug te trekken werd het lende sprekers daarop in. Konstantin gebied feitelijk bezet door NAVO- Kosachev, voorzitter van de commissie troepen. In tegenstelling tot de voor Buitenlandse Zaken van het luchtoorlog was die bezetting wel Russische parlement, wees erop dat de gebaseerd op een mandaat van de VN. Russische bevolking de NAVO-landen Overigens is ook het geven van een vaak eerder als vijand dan als partner mandaat door de VN een problema- ziet. “Naar het Russische publiek toe SP-fractievoorzitter Tiny Kox tisch gegeven, omdat daarbij niet de kan ik helaas weinig pro-NAVO Algemene Vergadering van de VN de argumenten noemen”, stelde hij. “Maar doorslag geeft (waarin alle lidstaten het is nu tijd om positieve stappen te zijn verenigd), maar de Veiligheidsraad. zetten." Hij riep de NAVO-landen op stan moet zijn toegesneden. “Het is Daarin hebben de vijf permanente om het voorstel van de Russische minstens zo belangrijk dat het nieuwe leden (VS, Rusland, Frankrijk, Groot- president Medvedev voor nieuwe strategische concept ook de relatie met Brittannië en China) een bepalende Europese veiligheidsafspraken serieus internationale organisaties als de stem. te nemen. Volgens hem moet de NAVO Verenigde Naties en andere groot- samen met Rusland werk maken van machten zoals Rusland, China en India Brandende kwesties vrede en veiligheid in Europa. definieert. Het gaat erom onze belan- gen zorgvuldig af te wegen tegen die De afgelopen jaren is de NAVO met een Prof. Julian Lindley-French, docent aan van andere landen en te proberen aantal nieuwe problemen geconfron- de Koninklijke Militaire Academie in gemeenschappelijke belangen te teerd. Tijdens de Koude Oorlog Breda, is als adviseur betrokken bij het ontdekken. Veiligheid is een ondeel- draaide het vooral om de dreiging van formuleren van een gemeenschappelijk baar begrip en we mogen onze ogen staten (en groepen staten) ten opzichte standpunt van de Amerikaanse, Britse daarom niet sluiten voor landen die van elkaar. De afgelopen tijd zijn en Franse regering over de nieuwe niet tot de NAVO horen.” andere actoren, zoals terroristische NAVO-strategie. Hij legde sterk de organisaties een veel belangrijkere rol nadruk op het belang van de band met SP-fractievoorzitter Tiny Kox wees er gaan spelen. de VS en stelde dat ook wij in Europa als laatste spreker nadrukkelijk op dat Daarnaast is er een neiging om het bereid moeten zijn voor onze veiligheid er zich nu met de opstelling van begrip veiligheid veel breder op te te betalen, we kunnen dat niet altijd Medvedev, maar ook door de opstelling vatten dan alleen de verdediging van aan de Amerikanen over laten. van de Amerikaans president Obama het eigen grondgebied. Ook de mogelijkheden voordoen die niet zekerheid van toevoer van olie, gas of Afghanistan als testcase eeuwig zullen duren. Er moeten dus nu water of andere strategische producten stappen gezet worden,” zo stelde hij. wordt vaak als een veiligheidsprobleem De oorlog in Afghanistan is de belang- Het valt daarom te hopen dat ook in gezien. Bovendien heeft het begrip rijkste testcase voor de NAVO, daar bredere kring een discussie over de humanitaire interventies zijn intrede waren deze sprekers het over eens. toekomst van de NAVO op gang komt. gedaan: militair ingrijpen ten behoeve Lindley-French ging zelfs zo ver om te Vliegenthart is het met hem eens: van de mensenrechten in het betref- stellen dat de komende achttien “Anders dreigt het gevaar dat er straks fende gebied. Het zal duidelijk zijn dat maanden in Afghanistan beslissend een nieuw concept ligt waarover de die verschillende motieven niet altijd zullen zijn, ook voor de toekomst van Nederlandse politiek én bevolking zich even eenduidig zijn. Wat door de een de NAVO. niet hebben kunnen uitspreken.” als een humanitaire missie wordt gezien, kan door een ander heel goed SP-senator Arjan Vliegenthart bena- opgevat worden als het veiligstellen van drukte echter dat het nieuwe strategi- Tekst Willem Bos bijvoorbeeld de aanvoer van olie en gas. sche concept niet alleen op Afghani- Foto Suzanne van de Kerk

24 TRIBUNE november 2009 film

bekruipt haar een gevoel dat er iets niet klopt. Het is inmiddels 1989 en Rebecca is 17 jaar. Ook in de samenle- ving rijst het gevoel dat er ‘iets niet Het kind en klopt’. De roep om vrijheid wordt steeds luider, de protesten tegen het regime sterker. Tot er geen houden meer aan is. De Muur valt. Ook voor Rebecca/ Miriam en haar vier ouders komt het de rekening tot een happy end: een bijzondere hereniging.

Precies twintig jaar na de val van Jenseits der Mauer gaat over het de Muur beschrijft de film ‘Jenseits menselijk geweten onder druk van een der Mauer’ een bijzondere Duitse meedogenloos systeem, over gek hereniging. Het is het verhaal van worden van verdriet, ziek worden van je een kind dat niet zichzelf kan zijn, eigen leugens, machteloosheid, twijfel in een samenleving met hetzelfde over gemaakte keuzes. Door de probleem. complete onschuld (Rebecca/Miriam) te koppelen aan de ingewikkelde keuzes waarvoor mensen kunnen Is Miriam het kind van de rekening of informant te werken. Doet hij dit niet, komen te staan, maakt Jenseits der symboliseert ze de rekening van een ‘dan vertellen we Rebecca de waar- Mauer de kijker nieuwsgierig: wat zou kind? In de aangrijpende speelfilm heid’. Haar biologische ouders in het jij gedaan hebben in zo’n situatie? 'Jenseits der Mauer' is ze het allebei: westen denken ondertussen al die tijd Die nieuwsgierigheid is nog steeds van Miriam is slachtoffer van het systeem, dat ze per brief contact hebben met wezenlijk belang om respect en maar tegelijkertijd symboliseert ze de hun dochter, maar ze weten niet dat wederzijdse belangstelling op te bittere prijs voor het streven naar hun brieven met zakgeld worden wekken tussen Oost en West, zoals vrijheid. onderschept en fictief beantwoord Bondsdaglid Wolfgang Gehrcke in Met Jenseits der Mauer brengt regisseur door de directrice van het tehuis waar Spanning betoogt: “Daarbij is de vraag Friedemann Fromm een tot nu toe de kleine Rebecca als peuter kort ‘Hoe leefden de mensen in Oost-Duits- onderbelicht aspect uit de DDR-tijd verbleef voordat ze bij haar adoptie- land?’ even belangrijk als ‘Hoe ziet de onder de aandacht. Niet zelden werden ouders terecht kwam. En al die tijd weet geschiedenis van het westen eruit?’” er namelijk kinderen ter adoptie Rebecca van niets. Zonder het te weten Het is die nieuwsgierigheid die we aangeboden om hun ouders een is ze het middelpunt van knagende terugzien bij Rebecca, als ze begint te politiek-maatschappelijk lesje te leren. angst aan de ene kant, en ondraaglijk vermoeden dat er iets niet klopt, dat er Zo ook in deze film, waarin een gezin verdriet aan de andere kant van de iets van haarzelf is kwijtgeraakt. Dat na een mislukte vluchtpoging naar het Muur. ‘iets’ is Miriam. Uiteindelijk begrijpen westen door de autoriteiten voor een Maar op een gegeven moment begint ze het in de film allemaal: iedereen wil duivels dilemma wordt gesteld: óf Rebecca iets te vermoeden. Ze krijgt Rebecca én Miriam. Samen. jarenlang de gevangenis in, óf vrije ‘flashbacks’ van vreemde momenten doorgang naar het Westen en een van die ze niet kan thuisbrengen, er de twee kinderen afgeven ter adoptie. Tekst Rob Janssen Het wordt dat laatste; de tweejarige Miriam blijft achter in de DDR en groeit op als Rebecca bij haar adoptie- ouders, zonder haar werkelijke afkomst Spanning: Die Wende te kennen. De nieuwste uitgave van Spanning staat De jeugd van Miriam/Rebecca verloopt geheel in het teken van de val van de Muur. ogenschijnlijk probleemloos, maar de Spanning is een maandelijks verschijnende grote mensen om haar heen voeren van uitgave van het Wetenschappelijk Bureau van alles in hun schild. Iedereen is bang de SP. Een jaarabonnement op Spanning voor iedereen, iedereen weet iets abonneren kost 12 euro voor leden, 25 voor ‘verdachts’ over de ander, ieders gedrag andere belangstellenden. wordt beïnvloed door het vermoeden dat de ander zijn of haar leven kan Bel voor een abonnement: (010) 243 55 40. verwoesten door te klikken bij de Spanning is ook (gratis) digitaal te lezen, op autoriteiten. Zo wordt Rebecca’s vader www.sp.nl/nieuws/spanning. door de Stasi onder druk gezet om als

november 2009 TRIBUNE 25 LINKSvoor

Tekst Rob Janssen Foto Karen Veldkamp

“Samen een mooi resultaat neerzetten bij Zevenheuvelenloop”

Eefje Peters (29) uit Nijmegen heeft een goede conditie. Ze is volop bezig met de voorbereidingen voor de Zevenheuvelenloop. Dit jaar doet daar voor het eerst een SP-team aan mee: vijftien kilometer hardlopen in het glooiende gebied ten zuidoosten van de Waalstad, op 15 november.

Hoe lang ben je al SP-lid? En wat is goed? “Oh, ik denk al een jaar of tien. Vroeger woonde ik in Oss en ik “Ik wil het parcours in 1 uur en tien minuten afleggen. Het lijkt kende de partij goed. Toen ik in Nijmegen ging studeren kwam me leuk als we als SP-team samen een mooi resultaat ik toevallig naast het toenmalige SP-pand aan de Dominicanen- neerzetten.” straat te wonen. Toen ben ik lid geworden en werd ik actief in de afdeling.” Wat brengt de kapitalist in je naar boven? “Bij de Action kun je heel goedkoop inkopen doen. Van alles: Heb je hobby’s? kleding, wasmiddelen, koekjes, zeep, noem maar op. Soms wel “Al sinds groep 8 doe ik aan hardlopen. Mijn andere liefhebberij even schrikken, als ik uiteindelijk dan toch weer een hoop geld is taekwondo.” heb uitgegeven.”

Hopelijk schoppen ze je niet bont en blauw voor die Heb je nog politieke ambities? 15e november. “Niet echt. Ik heb het erg druk met mijn baan als jongeren- “Nou nee: bij taekwondo draag je de nodige bescherming op je werker. Maar een handje helpen in de afdeling, zoals folderen, lichaam, inclusief helm. Maar goed ook, want ik wil een goede daar maak ik altijd wel tijd voor vrij.” tijd gaan neerzetten tijdens de Zevenheuvelenloop.”

26 TRIBUNE november 2009 horen lezen beleven FotoDirk Schuster

De Staat Nederlandse 100 drugshandel in Er is al heel wat gezegd en geschreven over oorlogstijd Als je al 45 jaar op de planken staat en deze Nijmeegse band, waar iedereen mee duizenden liedjes op je repertoire hebt staan, weg schijnt te lopen. Torre Florim, voorman Dat soldaten in de Eerste Wereldoorlog dan is het vast niet gemakkelijk om een van De Staat, heeft bijna tien jaar aan dit cocaïne kregen toegediend omdat ze daar beperkte selectie te maken voor een album gesleuteld, en ook dat maakt dapper en onvermoeibaar van werden, was verzamel-album. Herman van Veen moet dat nieuwsgierig. Waiting for Evolution beluisterd al langer bekend. Dat velen daardoor na de ook gedacht hebben, want de box ‘100’ hebbend, kan gesteld worden dat De Staat oorlog kampten met verslavingsproblema- bestaat uit maar liefst vijf cd’s. Honderd prima strakke, rauwe rock maakt die tiek ook. Maar dat Nederland de spil in die mooie liedjes, soms ingetogen en ontroe- absoluut de moeite waard is. Om kort te handel was en er via de Nederlandsche rend, dan weer uitbundig, grappig of gaan: het album is gewoon goed. Kijken we Cocaïne Fabriek goed aan verdiende, is feestelijk. ‘Opzij’, ‘Hilversum 3, ‘Anne’, ‘Zo echter naar vijftig jaar pophistorie, dan moet nieuws. Officieel werd de cocaïne alleen voor vrolijk’; ze staan er allemaal op, soms in iedere luisteraar voor zichzelf maar uitmaken medische doeleinden verhandeld, maar interessante nieuwe uitvoeringen. Wat een of het allemaal zo revolutionair en vernieu- Conny Braam ontdekte dat er wel een erg muzikale rijkdom, wat een tijdloze teksten! wend is als de hype ons wil doen geloven. hoge omzet gedraaid werd. Na twee jaar ‘100’ is een waardevol document voor de (RJ) intensief speurwerk wist ze de bewijzen te liefhebber van de lichte Nederlandse muziek. achterhalen. Ze reconstrueerde de histori- (RJ) De Staat - Waiting for Evolution sche feiten en verwerkte die in een histori- Excelsior sche roman. Een echte Braam: vlot geschre- Herman van Veen – ‘100’ ven en spannend. (DdJ) Universal Music

De handelsreiziger van de Nederlandsche Cocaïne Fabriek Conny Braam lezen Uitg. Nieuw Amsterdam Harde werkers & Daar komen de Polen

Door Daniël de Jongh dat al langer buitenlandse arbeiders voor wie is dit boek geschreven? Dat aantrok. Vooral uit landen rond de neemt niet weg dat er treffende overeen- Veertig jaar geleden sloot Nederland een Middellandse Zee, maar ook uit Hongarije komsten zijn tussen de situatie van overeenkomst met Marokko over de en voormalige koloniën. Steeds weer rees buitenlandse arbeiders toen en nu. Het werving van Marokkaanse gastarbeiders. van beide kanten de vraag: hoe zijn deze wonen in barakken en sloopwoningen Daarmee werd tegemoetgekomen aan een mensen? Ineke van der Valk onderzocht in waar Nederlanders zelf nog niet dood in wens van het Nederlandse bedrijfsleven, de regio Rijn & Lek hoe die vraag tussen gevonden willen worden. De clichés. Het 1945 en 1985 werd beantwoord. Ze dook vaak zo invoelbare wederzijdse onbegrip, in de archieven en nam interviews af met zoals wanneer paddenstoelen wordt werkgevers en gastarbeiders van het beboet. En natuurlijk de zoektocht naar eerste uur. Fragmenten daarvan ver- een betere toekomst. werkte ze in haar boek, dat verder in kaart brengt hoe gastarbeiders werden Harde werkers: migranten van het eerste geworven en hoe hun leven hier eruit zag. uur langs Rijn en Lek Zulke citaten ontbreken in het boek van Ineke van der Valk / Stichting Meander Pierre Saraber. Zijn boek over Poolse Uitg. Walburg Pers arbeiders in Nederland maakt een opmerkelijk omvattende indruk, maar er Daar zijn de Polen! wordt geen enkele Pool aan het woord Pierre Saraber gelaten. Dat roept vragen op: waarom en Uitg. Aspekt

november 2009 TRIBUNE 27 prikbord

Woningbouwcorporaties Moeder des vaderlands Buitenlandse werknemers

Vele hardwerkende mensen raken hun baan Nou, nu heb ik het met Balkenende toch echt Minister van der Laan vindt het prima als kwijt, lonen en pensioenen worden bevroren gehad. Hij blijft vierkant achter een moeder buitenlandse arbeiders in tenten gaan wonen. of stijgen minimaal. Bedrijven zien hun des vaderlands staan die bulkt van de poen In mijn woonplaats vindt de gemeente het omzetten en winsten halveren of erger. De en het vertikt te matigen, terwijl Poolse best dat deze mensen het hele jaar door bij woningbouwcorporaties die zo graag gewone gastarbeiders hier in regen en kou vuil en een boer op het erf wonen. Deze beide dingen bedrijven willen zijn, zullen dus ook wel flink zwaar werk moeten verrichten en dan nog vinden we voor Polen, Roemenen en moeten inleveren? Niets is minder waar. Dit financieel worden uitgebuit ook. En bij de Bulgaren wel, maar voor Nederlandse jaar vroegen zij een huurverhoging van commotie rond het Koninklijk Huis miste ik de werknemers niet acceptabel. Zou een bedrijf gemiddeld 2,5 procent, gelijk aan het willekeur rond de ruimingen tijdens de op een industrieterrein toestemming krijgen inflatiepercentage van 2008, het jaar waarin MKZ-crisis in 2003. Een Veluwse boekhou- om een tentenkamp voor zijn werknemers op het elf maanden nog goed ging met de der, voorheen zeer koningsgezind, vertelde te richten? Of mag een Nederlands gezin dat economie. Momenteel is de inflatie in de ons: “Het rücksichtsloze ruimingsbeleid onder geen woning kan vinden op een camping eurozone nul procent. De corporaties hebben toenmalig landbouwminister Brinkhorst, wonen? Nee, de overheid zegt de mensen en natuurlijk ook wel hoge kosten: honderden schoonvader van prins Constantijn, dreef veel hun omgeving te willen beschermen tegen miljoenen gaan naar prestigeprojecten en van mijn cliënten tot een faillissement. Maar ongewenste toestanden. Maar ook buiten- zelfverrijking. Opgebracht door het minst het vee binnen de Kroondomeinen werd landse werknemers hebben recht op een vermogende deel van de bevolking. De gespaard: de cirkel rond het te ruimen gebied gelijkwaardige, menswaardige behandeling. minister van Wonen zegt dat hij er niets aan op de Veluwe maakte een knik, waarmee de Daar hoort fatsoenlijke huisvesting naar kan doen; terwijl de overheid door middel van Kroondomeinen er net buiten vielen.” Nederlandse normen gewoon bij. Als de individuele huurtoeslag toch ook nog eens Nederland hen dat niet kan bieden, dan moet miljoenen naar de corporaties sluist. Truus Jonker, Nijkerk ze die mensen hier niet naartoe halen!

P. Swinkels, Bladel Anita Oerlemans, Veghel AOW-pot kan voller

Verkeershufters In 2006 bleek uit onderzoek van de voorzitter De oplettende lezer van de dorpsraad Baexem, dr. ir. Herman van Dat veel verkeersdeelnemers het niet zo Mal, dat de bijdrage van de hogere inkomens In de Tribune van oktober staat op pagina 8 nauw nemen met de verkeersregels, weten voor de volksverzekeringen niet overeenkomt dat wat Prinses Christina deed belastingont- we allemaal. In het verleden heb ik (als met hun verantwoordelijkheid voor de duiking is. Dit is echter incorrect, het is een visueel gehandicapte –red.) al menig samenleving. Het premie-inkomen voor de belastingconstructie voor belastingontwijking. confrontatie gehad met ‘minder attente volksverzekering is gemaximaliseerd op belastingontwijking is wel legaal, belasting- weggebruikers’. Vandaag weer: ik steek over 30.631 euro en van al het inkomen boven dat ontduiking is illegaal. Neemt niet weg dat op een plek waar visuele drempels liggen. De bedrag hoeft geen premie AOW (17,9 belastingontwijking naar mijn mening hele straat is 30-kilometerzone, dus heb ik procent), Anw (1,25 procent) en AWBZ (13,4 uitermate afkeurenswaardig is. Dit brengt mij voorrang. Meestal gaat dat goed, maar nu procent) betaald te worden. Ergo, de grote trouwens op een tweede punt: in diezelfde even niet. Het is een bekend patroon: ik ga op inkomens dragen nauwelijks bij aan de pot Tribune wordt door mevrouw Gerkens de stoep staan, plaats mijn stok met de punt waaruit de AOW moet worden betaald. gesproken over het aanpakken van witteboor- op de weg, ten teken dat ik WIL oversteken. dencriminaliteit, waar belastingconstructies Vervolgens steek ik de stok vooruit ten teken Sikke van der Veer, Baexem ook één van de uitwassen van is. Om dit aan dat ik GA oversteken. Rustig en beheerst, te pakken is interdisciplinaire kennis nodig op zodat iedere weggebruiker het kan waar- de gebieden recht, fiscaliteit en economie. nemen EN erop kan reageren. Maar vandaag Onkoninklijk? Ontkoningen! Dan past het de SP mijn inziens ook om toch weer een automobilist die per se voor mij sterker te ageren tegen niet alleen de langs wilde (je zult maar 5 seconden later op Ronald van Raak heeft een voorstel gedaan verlaging van de studiefinanciering maar ook je bestemming aan komen). Gevolg: de punt om 'on-koninklijke' trucs te verbieden het onbetaalbaar maken van een tweede van mijn stok kwam op zijn raam terecht (dat (Tribune oktober 2009). Ik stel voor master! hoor je aan het geluid). Maar stoppen... Nederland te 'ont-koningen'. Wij moeten Dergelijk verkeershuftersgedrag maakt me streven naar een republikeinse staats- of Anneke Haasnoot, Utrecht vooral RAZEND. Schrikken, dat doen we al regeringsvorm. Het staatshoofd zou dan lang niet meer. rechtstreeks gekozen kunnen worden door het volk of door leden van de Staten- B.W. van Wierst, Roden Generaal. Dit zal ten goede komen aan de democratie in ons land. Ook zullen wij dan geen last meer hebben van dit soort trucs. Prik mee: [email protected] J.W. van Leenhoff, Leiden

28 TRIBUNE november 2009 uitgelicht

Zonnewagen

Om het onderzoek naar auto’s op zonne-energie onder de aandacht te brengen en te bevorderen, vindt elke twee jaar de World Solar Challenge plaats. De race van ruim 3000 kilome- ter voert dwars door Australië van Dar- win naar Adelaide. Dit keer werd de race gewonnen door het team van de Japanse Tokai Universiteit; het Neder- landse Nuon Solar Team van de TU Delft, dat de vier eerdere edities van de World Solar Challenge won, ein- digde met Nuna 5 (foto) als tweede. Namens Nederland deden dit jaar ook teams mee van de Universiteit Twente/ Saxion Hogeschool. Ondanks een fikse crash wisten zij de achtste plaats te bereiken. Hans Thostrup, een Deen- se motorsportfanaat, is de grondlegger van de wedstrijd. Reeds in de jaren zeventig voorzag hij dat het wereld- energieprobleem in de toekomst ern- stige vormen zou kunnen gaan aanne- men. Thostrup bouwde in 1982 een van de eerste auto’s op zonne-energie.

Foto Hans-Peter van Velthoven Hollandse Hoogte

november 2009 TRIBUNE 29 30 TRIBUNE november 2009 CRYPTOGRAM HISTORISCHE KRUISWOORDTEST

Diagram Diagram

Henry en Lucas, © FLW 2009 FLW © Lucas, en Henry 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7

4 5 6

7 8

9 10

8 11

12 13

9 10

14 15 16 17 18

11 12

19 13 14

hHenryisto riscen Lucas,he kruisw© FLW 2009.oo rdtest 15 16 17 18 november 2009

19 Horizontaal: 1 Virusziekte onder evenhoevigen, ook wel tongblaar

20 21 genoemd, stak al in 1911 de kop op. (4,2,9) - 9 Levenswatertje. Aquavit en Whiskey stammen er (taalkundig) van af. (3,2,3) - 10 De plaats waar een processie stilhoudt is ook een parochie. (6) 22 - 12 … Erectus. Rechtopstaande aapmens ontdekt door Eugène Dubois. (15) - 14 Journalist, romancier en toneelschrijver uit de Belle 23 Epoque (1848 – 1917). Schrijver van o.a. ‘De tuin der folteringen.’ (6,7) - 19 Pseudoniem van Christian Köpper (1883 – 1931), Nederlands cryptogram schilder en schrijver die samen met o.a. Mondriaan initiator was van november 2009 De Stijl. (4,3,8) Horizontaal:Henry 7 enBiljet Lucas, om ©samen FLW 2009.te treinreizen is niet geldig voor vrouwen. (13) - 8 Hallucinerend sculptuur. (11) - 9 Ontaarding van je Verticaal: 1 Plek in Ieper waar op 31 oktober 2001 voor de 25000e tijdgenoten. (11, en 2,9) - 11 Snelle buitenlandse hap. (8, en 4,4) - keer de Last Post werd geblazen. (10) - 2 Deze dochter van Zeus en 12 Twee meisjes, verslingerd aan tropische plant (en aan elkaar) Themis wordt in Romeinse mythologie Pax genoemd. (6) - 3 Laurent- (5, en 3,2) - 13 Steengoed (de beste). (3) - 14 Zandgebakje met spijs; Désiré …, president van de Democratische Republiek Congo tot zijn oerplant: we gaan peddelen. (9 en 4, 5) - 15 Dat is een hoop kwarts. moord in januari 2001. Opgevolgd door zijn zoon Joseph. (6) - (11 en 4,7) - 20 Zitplaats bij Feyenoord. (12) - 22 Hangop? (10) - 4 Oude vochtmaat, gelijk aan 4 ankers. (3) - 5 Zwitsers fysioloog 23 Werk(omgeving) van een professionele hardloper. (7)1 (1881 – 1973), ontving in 1949 nobelprijs voor geneeskunde (voor onderzoek naar functies van de middenhersenen). (6,4) - 6 Verticaal: 1 Da’s een gespierde borrel. (6,5) - 2 Er is waarschijnlijk Verwarmde droogvloer voor mout, graan en andere stoffen. (4) - resoluut overlegd. (11 en 4,7) - 3 De pauselijke club heeft een butler? 7 Stad in Duitsland is oud-Romeinse nederzetting uit het jaar 79 n.C. (11) - 4 Ons staatshoofd als spil in rechtszaak. (12) - 5 Hotelbezoekers Marcus Aurelius bouwde er Castra Regina. (10) - 8 Middeleeuws krijgen direct lectuur voorgeschoteld. (10 en 6, 4) - 6 TROS. (14) - muziekinstrument. De naam is afgeleid van het Arabische Al Ud (het 10 Om stevig mee voort te stappen. (5) - 16 Zuiver man. (4) - stokje). (4) - 11 Naam van twee door NASA gelanceerde satellieten (A 17 Consumentenprogramma brengt geld in het laatje. (5) - en B); ze bestuderen samen de zon. (6) - 13 Eenheid voor luchtdruk, 18 Vierwieler als vriend. (8) - 19 Dát type auto komt uit díe Franse oorspronkelijk vernoemd naar een Frans wis- en natuurkundige. (3, stad. (5) - 21 Verkering hebben in een zuilengalerij. (6) afk.) - 15 Lao … (6e eeuw v.Chr.), tijdgenoot van Confusius. Het ‘Boek van Weg en Deugd’ wordt aan hem toegeschreven. (3) - Stuur uw oplossing, uitsluitend per brief(kaart), vóór 29 16 Partijcombinatie bij de Surinaamse verkiezingen van 2005 werd september naar de Puzzelredactie van de Tribune, geleid door Jules Wijdenbosch. (3, afk.) - 17 Stilster. Gaf, tegen Vijverhofstraat 65, 3032 SC Rotterdam. Onder de inzenders vergoeding, borstvoeding aan kind van een ander. (3) - 18 Percussie- van een goede oplossing wordt een gesigneerd boek verloot instrument in de vorm van een kruik. Oorspronkelijk bespeeld door uit de SP-boekenstal. de vrouwen van de Ibo-stam in Nigeria. (3)

Oplossing cryptogram oktober 2009 Oplossing citatenraadsel oktober 2009 Horizontaal: 1) Bal 6) Blauwe bonen 10) Slagenwisseling 14) Een onbeschreven blad 17) Verplaatsen 18) Katjes 19) De Standaard 21) Bui.

Verticaal: 1) Balkon 2) Lauw 3) Gereserveerd 4) Boa 5) Een 7) Tegenspoed 8) Slinger 9) Videokaart 11) Was 12) Gebeten 13) Dame 15) Evakostuum 16) Catscan 20) AL.

Winnaar puzzle oktober: Ad Doeleman uit Zierikzee

november 2009 TRIBUNE 31 www.sp.nl

65 blijft 65! KOM NAAR DE VAKBONDSMANIFESTATIE OP zaterdag 21 november 2009 van 11.00 - 13.00 uur Assen: TT-hal, de Haar 11 Deventer: Plein Grote Kerkhof Eindhoven: hET Klokgebouw 141 Rotterdam: Coolsingel www.65blijft65.nl

1 TRIBUNE JANUARI 2008