Polaitíocht Na Gaeilge in Éirinn Faoi Rialtas Shasana Agus Na Breataine

100 Polaitíocht na Gaeilge in Éirinn faoi Rialtas Shasana agus na Breataine

of asserting your identity.”2 Dúirt uachtarán Sinn Féin, Gerry Adams, ÀFKHEOLDLQyVKLQ“that the restoration of our culture must be a crucial part Barra Ó Donnabháin Symposium: of our struggle, and… the restoration of the Irish language must be a central part of the cultural struggle.” Agus dúirt Máirtín Ó Chadhain, Ollamh i gColáiste na Tríonóide i mBaile Átha Cliath, “Tosóidh athghabháil Polaitíocht na Gaeilge in Éirinn na h-Éireann le hathghabháil na Gaeilge.”3 Tá athbheochan na teanga láidir, go háirithe sna ceantair faoi Rialtas Shasana agus na phoblachtacha in iarthar Bhéal Feirste agus i dtuisceart Bhéal Feirste; i mBóthar Ghairbh Achaidh i bPort an Dúnáin; agus i dTaobh an Breataine Bhogaidh i nDoire Cholm Cille. Mar shampla, ar mhúrmhaisiú Seán Ó Cathail amháin in Ard Eoin i dtuisceart Bhéal Feirste, feictear scoil chois claí nó scoil ghairid. Bíonn daoine áirithe ag gearán faoi sin, faoin cheangal idir an náisiúnachas/poblachtachas agus athbheochan na Gaeilge. Dúirt scoláire Protastúnach ón Tuaisceart,

Every time [Gerry Adams] opens his mouth he puts a nail in the FRIÀQRI WKHODQJXDJHIRUWKH3URGV,NQRZDJX\«ZKR·VUHDOO\ interested in Irish, and the other day Gerry Adams said something in á ceangal láidir idir athbheochan na teanga Gaeilge agus an ,ULVKDQGKHVD\V´7KDW·VLWµ+H·VÀQLVKHG«WKH\·UHXVLQJWKH,ULVK 1 Tpholaitíocht. Sa naoú haois déag, dúirt Dubhglas De hÍde, ODQJXDJHWKH\·UHDEXVLQJLW«,W·VXVHGLQWKHMDLOV$OOWKHSROLWLFDO ceannaire Chonradh na Gaeilge, gur sine qua non í an Ghaeilge i SULVRQHUVLQWKHMDLOVKDYH,ULVK7KH\·UHWDNLQJLWDQGPDNLQJLWWKHLU sainiúlacht náisiúnta na hÉireann. Lena rá ar dhóigh eile, níl cúis own.4 ar bith le neamhspleáchas na nGael (“Home Rule”) gan an teanga Gaeilge. I dTuaisceart na hÉireann, i rith na dtrioblóidí agus ina Sílimse gur oidhreacht achan duine in Éirinn í an Ghaeilge. Scríobh dhiaidh sin, bhí agus tá ceangal láidir idir na poblachtaigh agus Pádraig Ó Snodaigh leabhar faoi na Protastúnaigh agus an Ghaeilge athbheochan na teanga. Nuair a bhí cuid mhór poblachtach a raibh a léiríonn go raibh baint ag cuid mhór Protastúnach le Cumann na Gaeilge acu i bpríosún, bhí magadh ann: “B’fhéidir go bhfaighidh an Gaeilge Uladh agus athbheochan na Gaeilge ag deireadh na hochtú *KDHLOJHEiVVD*KDHOWDFKWDFKPDLUÀGKVtVD*KDROWDFKWµ haoise déag agus ag tús na naoú haoise déag: Robert MacAdam; Agus é ag labhairt faoi na poblachtaigh i bpríosún — achan Edward Bunting agus an Reverend William Neilson ina measc.5 UXG EDLQWH GtREK JDQ pDGDt À~ LQ DP QD VWDLOFH RFUDLV ³ G~LUW Tá sé iontach tábhachtach an fhírinne a rá faoi stair na teanga, gníomhaíoch de chuid Sinn Féin, Pádraig Ó Maolcraoibhe, “They 2 realized that the most Irish thing they had was their Irish language.” Dúirt Ó Pádraig Ó Maolcraoibhe, 7KH5ROHRI /DQJXDJHLQ,UHODQG·V&XOWXUDO5HYLYDO (Belfast: Sinn Féin, 1984), 9, luaite i Tony Crowley, The Politics of Language in Ireland, Maolcraoibhe gur cur in aghaidh a bhí inti, gur samhailchomhartha 1366–1922: A Sourcebook (New York: Routledge, 2000), 7. na nGael a bhí inti, “Learning it, speaking it all day, was a way of resisting, 3 Gerry Adams, The Politics of Irish Freedom (Dingle, Co. Kerry: Brandon Books, 1987), 143-144, luaite i Crowley, The Politics of Language in Ireland, 7. 1 Is onóir mhór dom bheith anseo ag labhairt in Áras Glucksman na hÉireann ag 4 Gordon McCoy, “Protestant Learners of Irish in Northern Ireland,” i The Irish Siompóisiam Bharra Uí Dhonnabháin. Leigh mé ailt iontacha Bharra san Irish Language in Northern Ireland, ed. Aodán Mac Póilin (Belfast: Ultach Trust, 1997), Echo, agus d’fhoghlaim mé leis in Esopus le Daltaí na Gaeilge. Fear uasal a bhí 161. ann. Agus táim buíoch de Phádraig Ó Cearúill, mo mhúinteoir le sé bliana anuas. 5 Pádraig Ó Snodaigh, Hidden Ulster: Protestants and the Irish Language (Belfast: Lagan Go raibh míle maith agat. Press, 1995). The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 Seán Ó Cathail 101 102 Polaitíocht na Gaeilge in Éirinn faoi Rialtas Shasana agus na Breataine agus an bhaint atá ag na Protastúnaigh leis an teanga. Agus is Shamhailchomhartha Mídhílseachta PDLWKDQUXGJREKIXLOFXLGPKyU3URWDVW~QDFKDJXVÀ~FXLGGH na haontachtaithe, ag foghlaim na Gaeilge. Ach, níor thosaigh an I 1366, dúirt Reachtanna Chill Chainnigh, an chéad dlí in éadan ceangal idir an pholaitíocht agus an Ghaeilge sa naoú haois déag nó na Gaeilge, “If any English, or Irish living among the English, use the in am na dTrioblóidí. Mar a dúirt an Committee on the Administration of Irish language amongst themselves, contrary to this ordinance, and thereof be Justice sna sé chondae i dtuairisc in 1993, attainted, his lands and tenements, if he have any, shall be seized into the hands of his immediate lord…”11 Chomh maith leis seo, chuir an dlí sin cosc There has been great play made of the fact that the language has been ar phósadh idir na hÉireannaigh agus na Sasanaigh. Céad bliain ina politicised by nationalists. This thesis, however, refuses to acknowledge dhiaidh sin, b’éigean do na hÉireannaigh úsáid a bhaint as sloinnte WKDWLWZDVWKHH[SHULHQFHRI LQYDVLRQZKLFKÀUVWSROLWLFLVHGWKHODQJXDJH Béarla. Muna mbainidís úsáid as sloinnte Béarla, chaillidís a gcuid ZKHQLWVHUDGLFDWLRQZDVVHHQDVDSROLWLFDOREMHFWLYHE\WKHFRORQL]HUV6 maoine. Ba é sin Reacht 1465.12 I 1536, d’ordaigh an Rí Eanraí VIII gurbh éigean do na daoine Agus de réir Tony Crowley i leabhar faoi pholaitíocht na teanga ó a bhí ina gcónaí i gCathair na Gaillimhe Béarla a labhairt. Dúirt 1366 go 1922, “Until recently, the practice of the British state in Northern Eanraí, “Every inhabitant within said town endeavor themselves to speak Ireland towards the use of the Irish language was at best simply negative and at English” agus bhí orthu í a labhairt lena gcuid páistí chomh maith. worst actively hostile.”7 Roimh an fhichiú haois, rinne rialtas Shasana Lean sé ar aghaidh,“IDLOQRWWRIXOÀOWKLVRXUFRPPDQGPHQWDV\RXWHQGHU agus na Breataine iarracht an teanga a scrios. Dúirt Crowley, “[The RXUIDYRUDQGZRXOGDYRLGRXULQGLJQDWLRQDQGKLJKGLVSOHDVXUHµ13 Bliain ina English and British] argued precisely for the extermination of the Irish language dhiaidh sin, dúirt an Act for the English Order, Habit and Language of DVSDUWRI DODUJHUSROLWLFDOSURMHFW”8 Tá an abairt sin iontach tábhachtach. 1537 gur príomhchúiseanna iad an Ghaeilge agus nósanna na nGael Inniu, ba mhaith liom labhairt faoi pholaitíocht na ndlíthe Sasanacha le mídhílseacht na n-Éireannach maidir leis an rialtas agus an Rí.14 maidir leis an Ghaeilge in Éirinn, ón cheathrú haois déag go dtí an lá inniu. An Ghaeilge agus Galrú, An Béarla agus Glaineacht Ó 1366 go dtí an t-am atá i láthair, rinne rialtas Shasana go leor iarrachtaí an Ghaeilge a mharú. Ní raibh seo fíor i gcónaí, áfach. Mar Chomh maith leis seo, ba í an Ghaeilge samhailchomartha an shampla, is cosúil go raibh suim ag an Bhanríon Éilis I insan teanga ghalraithe. Sa ceathrú haois déag go dtí an séú haois déag, tháinig agus tugadh bunleabhar no priméar Ghaeilge di.9 Agus d’astrigh na Sasanaigh go hÉirinn agus i ndiaidh glúin nó dhó, labhair siad an misinéirí Protastúnacha an Irish Bible Society an Bíobla ó Bhéarla Ghaeilge eatarthu féin. Dúirt scríbhneoir amháin in 1577, go Gaeilge.10 Ach, an chuid is mó den am, chuir dlíthe agus nósanna Shasana an Ghaeilge i gcontúirt. …[T]he Irish language was free denizened in the English pale: this canker took such deep root, as the body that before was whole and An Ghaeilge agus an Pholaitíocht: An Teanga mar VRXQGZDVE\OLWWOHDQGOLWWOHIHVWHUHGDQGLQPDQQHUZKROHO\SXWULÀHG15 6 Committee on the Administration of Justice, Staid agus stádas na Gaeilge i dtuaisceart QDKeLUHDQQ7KH8.*RYHUQPHQW·VDSSURDFKWRWKH,ULVKODQJXDJHLQOLJKWRI WKH(XURSHDQ 11 Crowley, The Politics of Language in Ireland, 15. Charter for Regional or Minority Languages (Belfast: Committee on the Administration 12 1465 Statute, sliocht luaite i gCrowley, The Politics of Language in Ireland, 16. of Justice, 1993), 7. 13 S.P. Hen.VIII. Henry VIII to the Town of Galway, 1536, sliocht luaite i 7 Crowley, The Politics of Language in Ireland, 9. gCrowley, 20. 8 Ibid.,2. 14 Stat.Ire. An Act for the English Order, Habit and Language, 1537, athchlóite i 9 Ibid. gCrowley, The Politics of Language in Ireland, 21. 10 Pádraigín Ní Uallacháin, A Hidden Ulster: People, songs and traditions of Oriel 15 *DHOLFZDVDÚLQJZRUPµEULQJLQJDERXW´WKLVSUHVHQWUXLQDQGGHFD\µ7KH,ULVKZHUHÚXGHµ (Dublin: Four Courts press, 2003). DQGÉOXQWµSHRSOHZKR´SUDWWOHGµDQG´JDJJHGµWKHLURZQQDWLYHODQJXDJHZLWKLWVERUURZHG The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 Seán Ó Cathail 103 104 Polaitíocht na Gaeilge in Éirinn faoi Rialtas Shasana agus na Breataine

“by the sword, plague, famine, hardships and banishment.”19 Chomh maith Dúirt James Stanihurst, an Speaker of Parliament i Sasana, leis seo, sheol no chuir Cromwell idir 50,000 agus 100,000 bean agus páiste ina sclábhaithe go Barbados agus oileáin eile sa Mhuir …Babes from their Cradles should be inured under learned School- Chairib.20 masters, with a pure English tongue, habit, fashion, discipline; and in I ndiaidh Chath na Bóinne, tháinig “An Act to Restrain Foreign WLPHXWWHUO\IRUJHWWKHDIÀQLW\RI WKHLUXQEURNHQERUGHUHUVZKRSRVVLEO\ Education” amach i 1695: might be won by this example, or at least wise lose the opportunity, which now they have, to infect others16 …whereas it is found by experience that tolerating and conniving at papists keeping schools or instructing youth in literature, is one Ionsaithe ar Dhaoine, ar Chultúr agus ar Chreideamh reason of many of the natives of this kingdom continuing ignorant of the principles of true religion, and strangers to the scriptures, and Sa séú agus sa seachtú haois déag, rinneadh cuid mhór ionsaithe of their neglecting to conform themselves to the laws and statutes of in éadan na nGael agus na gCaitliceach. Bhí an rialtas in éadan na this realm, and of their not using the English habit and language, to teanga, an chreidimh, agus chóras sóisialta na nGael. I 1539 dhruid WKHJUHDWSUHMXGLFHRI WKHSXEOLFZHDOWKHUHRI«QRSHUVRQZKDWVRHYHU agus dhóigh Eanraí VIII na mainistreacha. Bhí b’fhéidir 500 mainistir of the popish religion shall publicly teach school, or instruct youth in in Éirinn ag an am sin. Bhí siad iontach tábhachtach sa saol in Éirinn: learning, or in private houses teach or instruct youth in learning within scoileanna; otharlanna; óstaí a bhí iontu, mar a bhí i dTibet seasca this realm from henceforth…21 bliain ó shin. Mharaigh arm na Sasana cuid mhór daoine i nDeas Mumhan sna Bhí an dlí sin in éadan teanga, chultúr, agus chreideamh na nGael. 1580í, in éadan an éirí amach a tharla ansin. Dúirt Sir William Pelham Bhí na Péindlíthe i bhfeidhm go dtí 1829. Ní raibh na Caitlicigh leis an rialtas, “:HFRQVXPHGZLWKÀUHDOOWKHKDELWDWLRQVDQGH[HFXWHGWKH ábalta foghlaim no teagasc a dhéanamh, chaill siad a gcuid talaimh, people wherever we found them.”17 Scríobh Sir Henry Sidney i 1585, “All ní raibh siad ábalta vótáil, srl. EUHKRQV>MXGJHV@FDUUDJKHVEDUGVUK\PHUVIULDUVPRQNV-HVXLWVSDUGRQHUV Nuair a thosaigh na Caitlicigh ag dul ar ais ar scoil, le bunús na nuns, and such like, to be executed by martial law… Irish habits for men and Scoileanna Náisiúnta in 1831, scoileanna lán-Bhéarla a bhí iontu.22 23 women to be abolished, and the English tongue to be extended…”18 Ba iad “The graves of the national language,” iad na scoileanna seo mar I rith chogadh Chromwell i lár na seachtú haoise déag, maraíodh a dúirt scoláire amháin sa naoú haois déag. Bhí cosc ar an Ghaeilge. b’fhéidir 500,000 Éireannach (33 faoin gcéad den daonra Éireannach) De réir an chúrsa léinn seo,

The island of Great Britain, which is composed of England, Scotland, ´PRWKHDWHQ/DWLQZRUG>V@µ (Richard Stanihurst, 1577, luaite i gCrowley, The Politics and Wales, and the Island of Ireland, form…the British Empire in of Language in Ireland, 31–37). Sa séú haois déag, ba shamhailchomhartha an ghalraithe é an creideamh Caitleaceach chomh maith. Dúirt Barnaby Rich in “A short Europe. The people of these islands have one and the same language VXUYH\RI ,UHODQGµL´«WKHSHRSOHDUHGDLO\VHGXFHGLQIHFWHGDQGSHUYHUWHGE\-HVXLWHV Seminaries & other runagate Priests the ministers of Antichrist, wherewith the Country doth 19 Peter Berresford Ellis, +HOORU&RQQDXJKW7KH&URPZHOOLDQ&RORQLVDWLRQRI ,UHODQG swarme…” (Rich, 1609, luaite i Joep Leersen, Mere Irish and Fior-Ghael: Studies in the 1652-1660 (Belfast: The Blackstaff Press, 1975), 9. Idea of Irish Nationality, its Development and Literary Expression prior to the Nineteenth 20 O’Callaghan, To Hell or Barbados, 81–86; Ellis,+HOORU&RQQDXJKW, 149–154. Century (Cork, Ireland: Cork University Press, 1996), 54. 21 Stat.Ire., An Act to Restrain Foreign Education, 1695, athchlóite i gCrowley, The 16 1570 oration, sliocht luaite i gCrowley, The Politics of Language in Ireland, 28. Politics of Language in Ireland, 90–91. 17 M. E. Collins, Conquest and Colonisation (Dublin: Gill and Macmillan, 1969), 44. 22 Robert James Scally, The End of Hidden Ireland: Rebellion, Famine, and Emigration 18 Sir Henry Sidney, 1585, sliocht luaite i Crowley, The Politics of Language in Ireland, (New York: Oxford University Press, 1995). 38. 23 Crowley, The Politics of Language in Ireland, 134. The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 Seán Ó Cathail 105 106 Polaitíocht na Gaeilge in Éirinn faoi Rialtas Shasana agus na Breataine

(all at least who are educated)…24 láthair, chuir na haontachtaithe cogadh in éadan na Gaeilge. Bhain VLDGDQFKHLVWIDRLWKHDQJDyQGDRQiLUHDPKRLÀJL~LOLQ28 Ach Ansin, tháinig an Gorta Mór. I dtús na naoú haoise déag, labhair bhí an cogadh in éadan na Gaeilge ní ba láidre sna scoileanna. b’fhéidir leathchuid den mhuintir na hÉireann an Ghaeilge — trí nó In 1920, bhí na daltaí Caitliceacha ábalta an Ghaeilge a fhoghlaim ceithre mhilliún duine nó mar sin—agus níor labhair milliún amháin i 25 faoin gcéad de na bunscoileanna poiblí, agus i 33 faoin gcéad de acu ach an Ghaeilge, gan níos mó na cúpla focal Béarla acu. Dúirt na meánscoileanna.29 Ach in 1921 thosaigh na haontachtaithe ag Nuala Ní Dhomhnaill gur labhair 90 faoin gcéad de na daoine a gearradh siar ar an airgead. Tháinig laghdú mór ar uimhir na ndaltaí fuair bás in am an Ghorta an Ghaeilge —900,000 duine no mar sin. a bhí ag foghlaim na Gaeilge. Ó 70 faoin gcéad sna 1920í, in 1942, Dúirt Ní Dhomhnaill fosta gur labhair 70 nó 80 faoin gcéad de na ní raibh dalta ar bith ag foghlaim na Gaeilge sna scoileanna a bhí daoine sna “FRIÀQVKLSV” an Ghaeilge. Sa Ghorta Mór, fuair na daoine ag fáil airgid ón rialtas. Cháin na haontachtaithe an Ghaeilge sna ba bhoichte bás, agus labhair na daoine ba bhoichte an Ghaeilge.25 scoileanna: “the so-called Irish language,” a dúirt duine amháin, Scrios an Gorta Mór cultúr agus nósanna na nGael fosta. Dúirt “teanga iasachta” a dúirt duine eile (i mBéarla cinnte).30 Dúirt Prime duine as Rinn na Feirste i dTír Chonaill, Minister Craigavon in 1936,

D’imigh an spórt agus an caitheamh aimsire. Stad an What use is it to us here in this progressive, busy part of the Empire fhilíocht agus an ceol agus an damhsa. Chaill said agus rinne to teach our children the Irish language? What use would it be to them? siad dearmad den iomlán agus nuair a bhisigh an saol ar Is it not leading them along a road which has no practical value? We dhóigheannaí eile níor tháinig na rudaí seo ariamh ar ais mar have not stopped such teaching… We have stopped the grants simply a bhí siad. Mharaigh an gorta achan rud.26 because we do not see that these boys being taught Irish would be any better citizens…31 Polaitíocht na Gaeilge i dTuaisceart na hÉireann Feicimid téama na mídhílseachta arís. In 1949, chuir Stormont Anois, beidh mé ag caint faoi pholaitíocht na teanga sa Tuaisceart. In cosc ar chomharthaí sráide i nGaeilge. Bhí an dlí sin i bhfeidhm 1920, bhí cainteoirí dúchais fágtha sna gleannta i gCondae Aontroma, go dtí na1990í. In 1971, chuir na Sasanaigh cuid mhór Gaeilgeoirí i i ndeisceart Ard Mhacha, agus i dTír Eoghain. De réir Phádraigín bpriosún i rith “internment.” In 1989, labhair an tAire Oideachais sna Ní Uallacháin, mhair na cainteoirí dúchais sna sé chondae go dtí sé chondae in éadan na Gaeilge. In 1996 dúirt an t-aontachtaí Jim 1977, nuair a fuair Mick McCrink bás i nDroim an Tí, i gCondae Ard Shannon, Comhairleoir i mBéal Feirste, gur “dead language for a dead Mhacha. people” í an Ghaeilge.32 Ní raibh na haontachtaithe sásta leis na gníomhaírí Ghaeilge. In Go dtí na 1990í, níor thug an rialtas airgead do na scoileanna 1905, thug na haontachtaithe faoi ghrúpa ó Chonradh na Gaeilge lán-Ghaeilge, agus dá labharfaí an Ghaeilge leis na póilíní nó i i nDroichead na Banna i gCondae Ard Mhacha nuair a bhí siad ag Stormont, bheadh fadhbanna ann. Tá sé níos fearr anois, ach go fóill teacht ar ais ó fhéis náisiúnta.27 Ón deighilt i 1920 go dtí an t-am i tá sé níos deacra airgead a fháil faoi choinne scoil lán-Ghaeilge sna sé 28 Staid agus stádas na Gaeilge i dtuaisceart na hÉireann, 6. 24 Scally, The End of Hidden Ireland, 151. 29 Staid agus stádas na Gaeilge i dtuaisceart na hÉireann, 6. 25 Nuala Ní Dhomhnaill, “A ghastly Alhambra,” i Tom Hayden, ed. Irish Hunger: 30 Staid agus stádas na Gaeilge i dtuaisceart na hÉireann, 71–73. 3HUVRQDO5HÁHFWLRQVRQWKH/HJDF\RI WKH)DPLQH(Roberts Rinehart, 1997). 31 Aodán Mac Poilin, ed., The Irish Language in Northern Ireland (Belfast: Ultach 26 Brian Lacey, “The People Lost and Forgot,” in Irish Hunger, 79. Trust, 1997) 82-83. 27 Liam Andrews, “The Very Dogs in Belfast Will Bark in Irish: The Unionist 32 September 25, 1996 Irish News, luaite in Aodán Mac Póilin, “Plus Ça Change: Government and the Irish Language 1921–1943,” i The Irish Language in Northern The Irish Language and Politics,” i The Irish Language in Northern Ireland, ed. Aodán Ireland, ed. Aodán Mac Póilin (Belfast: Ultach Trust, 1997), 53. Mac Póilin (Belfast: Ultach Trust, 1997), 31. The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 Seán Ó Cathail 107 108 Polaitíocht na Gaeilge in Éirinn faoi Rialtas Shasana agus na Breataine chondae ná fa choinne scoil Ghaeilge na hAlban in Albain nó scoil Bhreatnaise sa Bhreatain Bheag. An Todhchaí Tá fearg ar chuid mhór aontachtaithe go fóill maidir leis an Ghaeilge. I 2002, nuair a bhí na Gaeilgeoirí sa Tuaisceart ag iarraidh De réir chomhaontú Aoine an Chéasta in 1998, agus de réir an 7HLOLÀV QD *DHLOJH D IKiLO VQD Vp FKRQGDH VFUtREK DRQWDFKWDLWKH European Charter for Regional or Minority LanguagesFDLWKÀGKULDOWDVQD ríomhphoist chuig Ulster Televison (UTV).33 Rinne UTV scéal faoi Breataine iarrachtaí dearfacha a dhéanamh ar son na Gaeilge agus TG4 agus na Gaeilgeoirí. Seo iad cuid de na ríomhphoist: na gGaeilgeoirí maidir leis an chóras oideachais, cearta, cultúr, an saol eacnamaíochta agus sóisialta agus malartú tras-teorainn.34 Is “What is the point of teaching Irish in Northern Ireland? It would be maith iad na rudaí sin. De réir an daonáirimh 2001, tá eolas ar an a waste of time. No one will ever have use for it. French is the main Ghaeilge ag thart faoi 10.35 faoin gcéad den daonra sna sé chondae.35 second language taught in N.I. schools so what is the point of changing Cuireann taighde eile le fíos go bhfuil b’fhéidir 15,000 cainteoir líofa things. [sic] Irish would be as much use as Japanese so whats [sic] the ag labhairt na Gaeilge sa bhaile achan lá.36 point of wasting money on something that isnt [sic] that important. Gheall Comhaontú Chill Rímhinn in Albain i Mí na Samhna, >VLF@µ³%DOO\VLOODQ/R\DOLVWIURP1RUWK%HOIDVW 2006 Acht na Gaeilge. Mar thoradh ar an Acht seo, beidh an Ghaeilge LQDWHDQJDRLÀJL~LODEKHLGKDUFKRPKFKpLPOHLVDQ%KpDUODVQDVp “I believe Irish should be left only to those who wish to learn it & chondae. Ach, faraor, tá na haontachtaithe ina éadan. Mar shampla, VKRXOGQRWEHIRLVWHGRQPRVWSHRSOHZKRFRXOGQ·WJLYHDÀGGOHUVµ dúirt an MLA Michael McGimpsey, atá ina bhall den Ulster Unionist ³5%IURP%HOIDVW Party, nach bhfuil an t-Acht de dhíth. Dúirt Gregory Campbell, MLA as Doire Cholm Cille (as “Learning Irish is about as important as a course in Klingon or “Londonderry,” de réir Champbell agus rialtas Shasana), go bhfuil an (VSHUDQWR.HHS,ULVK5HSXEOLF79VWDWLRQVLQWKHLURZQFRXQWU\³ Democratic Unionist Party (DUP) in éadan Acht na Gaeilge. “It is my QRWRXUVµ³$QGUHZIURPVLF@ gcéanna). Ach, in Earrach 2007, chonaic an saol Gerry Adams agus on more beds etc. Also, how did you all cope before Sinn Fein/IRA Ian Paisley ina suí le chéile agus iad ag iarraidh comhaontú faoi started to bring the Irish Language into all arguments? I am sure you 34 European Charter for Regional or Minority Languages, Strasbourg, 5.xi.1992, ar fáil ag IRXQG\RXUZD\DURXQGRXUKRVSLWDOVµ³/R\DOLVWIURP8OVWHU http://conventions.coe.int/Treaty/EN/Treaties/Html/148.htm. 35 Northern Ireland Statistics and Research Agency, “Census 2001 Output,” ar fáil ag http://www.nisranew.nisra.gov.uk/Census/Census2001Output/UnivariateTa- Is samhailchomhartha an ghalraithe í an Ghaeilge go fóill, teanga bles/uv_tables1.html#irish%20language “iasachta” de réir an fhir as Yorkshire (i Sasana!). 36 Diarmait MacGiolla Chriost, “Planning Issues for Irish Language Policy: ‘An Fo- 33 “Plea over Irish-language TV channel,” Ceannlínte UTV, 30 October 2002 ar fáil ras Teanga’ agus ‘Fiontair Teanga,’ ” 2000, ar fáil ag http://cain.ulst.ac.uk/issues/ ag http://www3.u.tv/news/localNews/index.asp?pt=n&id=25047&sel=1&&sel2 language/macgiollachriost00.htm. =1&comment=2&local=1 37 “DUP ‘will veto Irish language act,’” Irish Times, 5 May 2007. The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 Polaitíocht na Gaeilge in Éirinn faoi Rialtas Shasana agus na Breataine 110 Polaitíocht na Gaeilge in Éirinn faoi Rialtas Shasana agus na Breataine rialtas sna sé chondae a bhaint amach. Bhí Adams ag labhairt Béarla agus Gaeilge. Cúig bliana ó shin, nuair a labhair Adams Gaeilge i Stormont, lig Paisley scairt as. I mbliana, nuair a labhair Adams Gaeilge, bhí Paisley ina thost. Anois, ag tús an tsamhraidh 2007, tá an Tuisceart réasúnta ciúin, tá an rialtas áitiúil ar siúl, agus tá Martin McGuinness agus Ian Paisley ag obair le chéile. I ndiaidh 600 bliain, i ndeireadh báire, tá muid ag déanamh dul chun cinn!

The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007 The Proceedings of the Barra Ó Donnabháin Symposium, 2007