Felsefe Kitabı
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Felsefe Kitabı (felsevuf düzenleme) Big Ideas Simply Explained, DK Publishing 2011 Alfa Yayınları ISBN: 978-605-106-321-8 Felsefe Kitabı 1 Gottfried Leibniz ................ 66 Rudolf Carnap ................. 127 İçindekiler George Berkeley ............... 68 Walter Benjamin .............. 128 Felsefe Kitabı .......................... 1 Devrim Çağı .......................... 70 Herbert Marcuse .............. 129 Giriş ..................................... 2 Voltaire .............................. 71 Hans-Georg Gadamer ..... 129 Antik Dünya ............................ 6 David Hume ....................... 72 Karl Popper ...................... 131 Miletoslu Thales .................. 7 Jean-Jacques Rousseau ... 74 Theodor Adorno ............... 133 Lao Tzu ............................... 8 Adam Smith ....................... 77 Jean-Paul Sartre .............. 134 Pisagor ................................ 9 Immanuel Kant .................. 80 Hannah Arendt ................ 136 Siddhartha Gautama ......... 11 Edmund Burke ................... 83 Emmanuel Levinas .......... 137 Konfüçyüs ......................... 14 Jeremy Bentham ............... 84 Maurice Merleau-Ponty ... 137 Herakleitos ........................ 16 Mary Wollstonecraft ........... 85 Simone de Beauvoir ........ 139 Parmenides ....................... 17 Johann Gottlieb Fichte ...... 86 Willard Van Orman Quine 140 Protagoras ......................... 18 Friedrich Schlegel .............. 87 Isaiah Berlin ..................... 141 Mozi ................................... 19 Georg Hegel ...................... 87 Arne Naess ...................... 143 Demokritos ve Leukippos .. 19 Arthur Schopenhauer ........ 91 Albert Camus ................... 144 Sokrates ............................ 20 Ludwig Andreas Feuerbach Çağdaş Felsefe ................... 145 Platon ................................ 22 ..................................................... 93 Roland Barthes ................ 146 Aristoteles ......................... 25 John Stuart Mill .................. 93 Mary Midgley ................... 148 Epikuros ............................ 29 Søren Kierkegaard ............ 95 Thomas Kuhn .................. 148 Sinoplu Diyojen ................. 30 Karl Marx ........................... 96 John Rawls ...................... 149 Elealı Zenon ...................... 31 Henry David Thoreau ...... 100 Richard Wollheim ............ 151 Ortaçağ Dünyası ................... 32 Charles Sanders Peirce .. 101 Paul Feyerabend ............. 151 Hippolu St. Augustinus ...... 33 William James ................. 102 Jean-François Lyotard ..... 152 Boethius ............................ 34 Modern Dünya .................... 104 Frantz Fanon ................... 153 İbn Sina ............................. 35 Friedrich Nietzsche .......... 105 Michel Foucault ............... 155 Anselmus .......................... 38 Ahad Ha’am ..................... 108 Noam Chomsky ............... 156 İbn Rüşd ............................ 39 Ferdinand de Saussure ... 109 Jürgen Habermas ............ 157 Moses Maimonides ........... 40 Edmund Husserl .............. 110 Jacques Derrida .............. 158 Mevlana Celaleddin Rumi . 41 Henri Bergson ................. 111 Richard Rorty ................... 161 Thomas Aquinas ............... 42 John Dewey ..................... 112 Luce Irigaray .................... 163 Nikolaus von Kues ............ 46 George Santayana .......... 115 Edward Said .................... 164 Desiderius Erasmus .......... 47 Miguel de Unamuno ........ 115 Helene Cixous ................. 165 Rönesans ve Akıl Çağı ......... 48 William Du Bois ............... 116 Julia Kristeva ................... 165 Niccolo Machiavelli............ 49 Bertrand Russell .............. 117 Henry Odera Oruka ......... 166 Michel de Montaigne ......... 52 Max Scheler .................... 119 Peter Singer ..................... 167 Francis Bacon ................... 53 Karl Jaspers .................... 120 Slavoj Zizek ..................... 167 Thomas Hobbes ................ 54 Jose Ortega y Gasset...... 120 Rehber ................................. 169 Rene Descartes ................ 57 Hajime Tanabe ................ 121 Diğer Filozoflar ................ 169 Blaise Pascal ..................... 60 Ludwig Wittgenstein ........ 123 Terimler Sözlüğü ............. 178 Benedictus Spinoza .......... 61 Martin Heidegger ............. 125 John Locke ........................ 63 Tetsuro Watsuji ............... 127 Felsefe Kitabı 1 Giriş Felsefe sadece dâhileri değil aynı zamanda herkes tarafından dâhi olabileceği düşünülen eksantrik düşünürleri de muhafaza eder. Bu aslında, gündelik işleriyle çok meşgul olmadıklarında ya da sadece yaşamın ve evrenin ne olduğunu merak etme fırsatına sahip olduklarında herkesin yaptığı bir şeydir. Biz insanlar doğuştan soruşturmacı yaratıklarız ve çevremizdeki dünyayla onun içindeki yerimizi merak etmeden duramayız. Ayrıca güçlü bir entelektüel yetenekle donatıldığımızdan sadece merak etmez, aynı zamanda akıl da yürütürüz. Biz her zaman farkına varmasak da akıl yürüttüğümüzde felsefi düşünüyoruz demektir. Felsefe temel sorulara cevaplar bulmakla çok da ilgili değildir; daha çok bu cevapları bulmaya çalışma sürecidir ve beylik görüşleri ya da geleneksel hükümleri sorgulamadan kabullenmek yerine akıl yürütmeyi kullanır. Yunanlı ve Çinli en eski filozoflar din ve göreneklerin söylediği köklü açıklamalarla yetinmeyen, mantıklı gerekçeleri olan cevapların peşindeki düşünürlerdi. Ve aynen bizim görüşlerimizi arkadaşlarımız ve meslektaşlarımızla paylaştığımız gibi onlar da kendi fikirlerini birbirleriyle tartışmış ve hatta sadece vardıkları sonuçları değil, o sonuçlara ulaşma yöntemlerini öğretmek için “okullar” kurmuşlardı. Öğrencilerini fikirlere karşı çıkmaları ve eleştirmeleri için teşvik ederler; bu yolla o fikirlerin gelişmesini ya da yeni ve farklı fikirlerin ortaya çıkmasını sağlarlardı. Filozofların tüm sonuçlara ıssız bir yerde tek başına vardığına dair yaygın bir yorum yanlışı vardır; oysa bu pek az durumda böyledir. Yeni fikirler diğer insanların fikirlerinin tartışılmasından, irdelenmesin-den, analiz edilmesinden ve eleştirilmesinden ortaya çıkar. Tartışma ve diyalog Bu anlamda en prototipik örnek Sokrates’tir. Geride hiçbir yazılı belge ve hatta düşüncesinin ürünü olan hiçbir büyük fikir bırakmamıştır. Aslında kendisinin hiçbir şey bilmediğini bildiği için en akıllı insan olduğunu söylemekten gurur duymuştur. Tüm mirası, daha derin bir kavrayış kazanmak ve temel hakikatleri ortaya çıkarmak için diğer insanların varsayımlarının sorgulanabileceği bir tartışma ve münazara geleneği oluşturmasıdır. Sokrates’in öğrencisi Platonun yazıları, Sokrates’in neredeyse değişmeksizin başkarakter olduğu diyaloglar şeklindedir. Daha sonraki filozofların çoğu da fikirlerini sunmak için diyalog yöntemini benimsemişler; düşüncelerini ve sonuçlarını basit ifadelerle anlatmak yerine argüman ve karşı argümanlarla ortaya koymuşlardır. Fikirlerini dünyaya sunan bir filozofun tümden bir kabullenme yerine, “Evet, ama...” ya da "Farz edelim ki...” diye başlayan yorumlarla karşılaşması muhtemeldir. Aslında filozoflar felsefenin hemen her cephesinde birbirleriyle şiddetli biçimlerde ters düşmüşlerdir. Örneğin Platon ve öğrencisi Aristoteles temel felsefi sorular hakkında tamamen zıt yönlerde görüşler geliştirmişler ve bu farklı yaklaşımlarıyla filozofların her zamankinden daha fazla görüş ayrılıkları yaşamalarına neden olmuşlardır. Bu da daha fazla tartışmayı ateşlemiş, yeni ve taze fikirleri teşvik etmiştir. Ancak bu felsefi soruların hâlâ münazara edilmekte ve tartışılmakta olması garip değil midir? Düşünürler neden kesin cevaplar verememektedirler? Filozofların a-sırlardır üzerlerinde kafa patlattığı bu “temel somlar" nelerdir? Felsefe Kitabı 2 Varoluş ve bilgi İlk gerçek filozoflar bundan 2500 yıl kadar önce antik Yunan’da ortaya çıktıklarında merak duyularını u-yandıran çevrelerindeki dünya olmuştu. Yeryüzünü ve onu dolduran çeşitli yaşam türlerini; güneşi, ayı, gezegenleri ve yıldızları; iklimler, depremler ve ay-güneş tutulmalarını gördüler. Bütün bunları açıklamanın -tanrılar hakkındaki geleneksel mitler ve efsanelerin değil, meraklarını ve zekâlarını tatmin edecek bir şeylerin- peşine düştüler. İlk filozofları meşgul eden ilk soru: “Evren neden yapılmıştır?” idi ve bu soru çok geçmeden genişleyerek: “Var olan her şeyin doğası ne?” halini almıştır. Bu günümüzde felsefenin metafizik adını verdiğimiz dalıdır. Her ne kadar orijinal sorunun büyük kısmı modern bilim tarafından cevaplandıysa da, “Hiçbir şey olmayacağına nasıl oluyor da bir şeyler oluyor?” gibi metafizikle ilgili sorular o kadar basitçe cevaplanacak türden değildir. Bizler de evrenin bir parçası şeklinde var olduğumuz için metafizik aynı zamanda insan varoluşunun doğasını ve bilinçli bir varlık olmanın ne anlama geldiğini de değerlendirir. Etrafımızdaki dünyayı nasıl algılıyoruz ve her şey bizim algımızdan bağımsız var olabilir mi? Zihnimiz ve bedenimiz arasındaki ilişki nedir ve ölümsüz ruh diye bir şey var mıdır? Metafizik alanı varoluşla ilgili sorularla uğraşır, ontoloji Batı felsefesinin çoğunun temellerini oluşturur. Bir zamanlar filozoflar genelge-çer bilgileri mantık testinden geçirmeye kalkıştılar ve başka bir temel soru ortaya çıktı: “Nasıl biliyoruz?” Doğa incelemeleri ve bilginin sınırları felsefenin ikinci önemli dalım, epistemolojiyi oluşturdu. Epistemolojinin merkezinde bilgiyi nasıl kazandığımız, bildiklerimizi nasıl bildiğimiz; bazı (ya da tüm) bilginin doğuştan mı geldiği ya da yaşayarak mı öğrendiğimiz bulunur. Yalnızca mantık yürüterek