Symphoricarpos (Sneeuwbes) Is Een Heester Die Veel Wordt Gebruikt in Het Openbaar Groen En - Op Wat Beperkter Schaal - in Particuliere Tuinen

6\PSKRULFDUSRV - sortimentsonderzoek en keuringsrapport

Ir. M.H.A. Hoffman

Symphoricarpos (Sneeuwbes) is een heester die veel wordt gebruikt in het openbaar groen en - op wat beperkter schaal - in particuliere tuinen. Van nature is het een zeer gemakkelijke plant, die vooral gewaardeerd wordt vanwege de opvallende witte of paarsroze bessen en/of de zeer goede bodembedekking. Het gewas is de afgelopen jaren ook uitgegroeid tot één van de populairste snijheesters. Vooral voor dit gebruik zijn er de afgelopen jaren veel nieuwe cultivars op de markt verschenen. Inmiddels zijn er ruim 60 verschillende cultivars bekend. Ruim 30 cultivars zijn op twee verschillende locaties getest. De planten zijn door PPO beschreven en beoordeeld op gebruik als tuinen plantsoenplant. De KVBC voerde een sterrenkeuring uit.

'DDUQDDVWVWDDWRRNGHFODVVL¿FDWLHYDQ Symp- dens de keuringen. De weergegeven gebruiks- horicarpos ter discussie. Tot nu toe werden waardedata, zoals ziektegevoeligheid en stevig- cultivars ingedeeld in soorten en soorthybri- heid zijn een gemiddelde van de waarnemingen den, met name S. albus , S. × doorenbosii en S. van de opplantingen in Boskoop en Leersum. ×chenaultii . Vooral voor nieuwe cultivars blijkt De plantbeschrijvingen zijn samengesteld aan dit steeds lastiger vol te houden, omdat de gene- de hand van het materiaal in Boskoop, toen de tische herkomst gecompliceerd of discutabel is. planten zo’n 5 jaar oud waren. Daarom is voor de praktijk een nieuwe inde- +HWRQGHU]RHNZHUGJH¿QDQFLHUGGRRUKHW3UR - ling in groepen gemaakt, die in deze publicatie ductschap Tuinbouw. wordt gepresenteerd. Taxonomie en verspreiding +HWRQGHU]RHN Symphoricarpos behoort tot de Caprifoliaceae In totaal zijn er 32 verschillende soorten en (Kamperfoeliefamilie) en wordt in Nederland, cultivars verzameld en aangeplant op twee ver- behalve Sneeuwbes, ook wel Klapbes genoemd. schillende locaties: Boot & Co Boomkwekerijen Het is een klein geslacht met ongeveer 15 ver- in Boskoop (veengrond) en Darthuizer Boom- schillende soorten. Bijna alle soorten komen kwekerijen in Leersum (zandgrond). De planten van nature voor in Noord- en Midden-Ameri- waren afkomstig van diverse kwekerijen, maar ka. Slechts één soort ( S. sinensis ) komt voor in met name van Snijheesterkwekerij Kolster uit West-China. De soorten groeien in uiteenlo- Boskoop. Het sortiment bestond uit de nieuwe pende klimaten, van de koude delen van Cana- cultivars, aangevuld met oudere cultivars uit het da en Alaska (bv. S. albus ), de prairies in het handelssortiment. Nadrukkelijk zijn dus ook binnenland van de VS (bv. S. orbiculatus ), de diverse nieuwe snijheestercultivars opgenomen. bergachtige streken van de Rocky Mountains Deze werden in de proef beoordeeld op kwaliteit (bv. S. oreophilus ) tot de droge en subtropische als tuinen openbaargroenplant. De resultaten gebieden van Texas en Mexico ( S. microphyl- zeggen dus niets over de kwaliteit als snijhees- lus ). De naam komt uit het Grieks: symporein ter. = gezamenlijk dragend; karpos = vrucht. Dit Van 2009 tot 2012 zijn er waarnemingen ver- laatste duidt op de dicht opeengepakte vruchten. richt door PPO en is de collectie diverse malen Voor de indeling en beschrijving van de soorten gekeurd door de keuringscommissie van de EHVWDDWHHQPRQRJUD¿HYDQ-RQHV 'H]H KVBC. Alle beoordeelde planten zijn op naam PRQRJUD¿H YRUPW QRJ VWHHGV HHQ EHODQJULMNH gebracht, beschreven en gefotografeerd. De EDVLV YRRU GH KXLGLJH EHQDPLQJ HQ GH¿QLWLHV beschrijvingen zijn samengesteld aan de hand YDQGHVRRUWHQ,QGH]HPRQRJUD¿HZHUGRRN van literatuuronderzoek, veldobservaties en een indeling in twee subgenera gegeven, vooral discussies met kwekers en specialisten, o.a. tij- op basis van kroonvorm: Subgenus Eusympho-

66 Dendroflora nr 49 2012 6RUWLPHQWVSURHI Symphoricarpos ELM%RRW &R%RRPNZHNHULMHQ ricarpos met korte klokvormige kroon en sub- zijn de vruchten bij Lonicera echte bessen en bij genus Anisanthus met lange buisvormige tot Symphoricarpos besachtige steenvruchten. In verlengd klokvormige kroon. Het eerste subge- dit rapport worden ze overigens voor het gemak nus bevat vooral de overwegend Noord-Ame- wel bessen genoemd. rikaanse, zeer winterharde en tevens bij ons bekende soorten zoals S. albus en S. orbicula- Morfologie tus . Ook de enige Chinese soort S. sinensis valt Loofverliezende struiken, tot 2 m hoog, zelden in dit subgenus. Het tweede subgenus bevat de tot 3 m hoog. Bladeren tegenoverstaand, ron- wat meer zuidelijk voorkomende en in het alge- dachtig tot langwerpig-ovaal, gaafrandig of meen wat zachtere soorten zoals S. microphyl- met enkele lobben, kaal of behaard. Blad- lus , S. oreophilus en 6ORQJLÀRUXV . Moleculair steel kort. Bloemen klein, symmetrisch, bij de onderzoek van Bell (2010) ondersteunt deze meeste soorten in clusters van 5-15, bij sommige indeling overigens niet. soorten solitair of in een paar bijeen. Kelk kom- Er zijn twee soorthybriden in gebruik, bei- vormig met 4 of 5 lobben. Kroon witgroen tot den ontstaan in cultuur: S. ×chenaultii en S. roze, 4 of 5-lobbig, van binnen behaard of kaal. ×doorenbosii . Vooral deze laatste kent een Meeldraden 4 of 5, van gelijke lengte, ingesloten LQFRQVHTXHQWJHEUXLNHQHHQGLVFXWDEHOHVWDWXV of iets boven de kroon uitstekend. Vruchtbegin- (zie kopje verderop “ S. × doorenbosii een ver- sel 4-hokkig, waarbij 2 hokken alleen steriele warrende naam”). zaadbeginsels hebben en de andere 2 hokken Het meest verwante geslacht aan Symphoricar- elke met 1 fertiel zaadbeginsel. De vrucht is een pos is Triosteum , een klein vasteplanten geslacht besachtige steenvrucht; de kleur is wit, roze tot met soorten uit Noord-Amerika en Azië. Verder rood, en bij één soort blauwzwart ( S. sinensis ). is Symphoricarpos ook verwant aan Lonicera en De vruchten zitten bij de meeste soorten con- Leycesteria . De twee belangrijkste verschillen form de bloeiwijze in dichte clusters met 5-15 met Lonicera zijn dat de bloemen symmetrisch bijeen en soms in paren of solitair. Elke vrucht zijn in plaats van tweelippig en dat de vruchten bevat 2 zaden. 2-zadig zijn in plaats van meerzadig. Daarbij

Dendroflora nr 49 2012 67 'HEORHLYDQSymphoricarpos is vrij onopvallend ( S. albus

'HEHVVHQYDQSymphoricarpos hebben veel sierwaarde ( S. albus

68 Dendroflora nr 49 2012 S. ×chenaultii µ+DQFRFN¶LVHHQLGHDOHERGHPEHGHNNHU

S. albus LV]HHUJHVFKLNWDOVRQGHUEHSODQWLQJYDQERPHQ

Dendroflora nr 49 2012 69 6WDQGSODDWVHQJHEUXLN FANTASY ) ‘Kolcharm’ ( CHARMING F ANTASY ), De bij ons bekende soorten van Symphoricarpos en ‘Kolgreep’ ( GREENPEARL F ANTASY ). Daarna behoren tot de gemakkelijkste en sterkste hees- volgden snel anderen zoals ‘Kolmava’ ( MAGI - ters van de Nederlandse tuinen en plantsoenen. CAL A VALANCHE ) en ‘Kolmajo’ ( MAGICAL J OY ). Ze groeien op uiteenlopende grondsoorten (incl. Zeer recent zijn ‘Kolmaman’ ( MAGICAL M ANDY ), zeer arme), zijn behoorlijk droogteresistent en ‘Kolmagimel’ (M AGICAL M ELODY ) en ‘Kolmatre- ook luchtverontreiniging wordt getolereerd. su’ (M AGICAL T REASURE ) geïntroduceerd, welke Daarbij zijn ze bij uitstek geschikt als onderbe- niet eens zijn opgenomen in de sortimentsproef. planting van bomen omdat ze naast droogte ook Voor deze snijcultivars is vooral geselecteerd op ÀLQNH VFKDGXZ HQ GUXSZDWHU YHUGUDJHQ 2RN besdracht, beskleur (bv. donkerroze en groen), TXDZLQWHUKDUGKHLG]LMQGHEHNHQGHVRRUWHQXLW - takstand (rechtopgaand) en stevigheid en uni- stekend (USDA zone 2-4). Door de ondergrond- formiteit van takken, compacte groeiwijze en se uitlopers (m.n. van S. albus en S. × chenaultii ) gezondheid. Vooral snijheesterkwekerij Kolster worden ze ook vaak ingezet voor erosiepreven- heeft, samen met veredelaar Floribreed (voor- tie, bv. van oevers of hellingen. En natuurlijk als heen de Jong) uit Heelsum, een belangrijke rol bodembedekkende heesters voor vakbeplanting. gespeeld bij de ontwikkeling en introductie van Een vak met Symphoricarpos groeit snel dicht en deze snijcultivars. Overigens heeft dit bedrijf staat garant voor jarenlang groen met uitermate RRNHQNHOH FRPSDFWH FXOWLYDUVVSHFL¿HNYRRU weinig onderhoud. Het is niet voor niets één van de tuinmarkt ontwikkeld, bijvoorbeeld: ‘Kol- de meest populaire openbaar groen planten. maswet’ ( MAGICAL S WEET ), ‘Kolmcan’ ( MAGI - Ook voor de biodiversiteit zijn ze erg waardevol. CAL C ANDY ) en ‘Kolmgala’ ( MAGICAL G ALAXY ). De bloemen vormen een uitstekende nectarbron Sneeuwbestakken wordt vooral in boeket- voor bijen, hommels en zweefvliegen; dit laat in ten gebruikt. De piek van de aanvoer ligt van het seizoen, wanneer het voedselaanbod schaars augustus tot oktober, maar vroege en late rassen wordt. Daarnaast worden de bessen door diverse worden het best betaald. Voor een goede bestui- vogels gegeten, hoewel vaak pas laat in de win- ving is het voor sommige cultivars raadzaam ter. De bessen zijn voor mensen licht giftig, con- om andere cultivars in de buurt te zetten. Som- sumptie kan leiden tot braken en duizeligheid. mige cultivars hebben weinig stuifmeel (zie ook Kinderen gebruiken de bessen wel als projectiel vorige kopje). Vooral voor deze cultivars is het voor blaaspijpen of laten de bessen stuk ‘knal- raadzaam om ze te combineren met cultivars die len’ met handen of voeten (vandaar de Neder- veel stuifmeel bevatten; bijvoorbeeld twee rijen landse naam Klapbes). van een (hybride-)cultivar, en elke derde rij een Voor de besdracht kunnen de meeste Sneeuw- stuifmeelrijke S. albus of een cultivar daarvan. bessen zichzelf bestuiven, maar vaak is bestui- Voor de snij wordt doorgaans een plantafstand ving via kruisbestuiving effectiever (betere van 90 bij 90 cm aangeraden, dit is vrij ruim, besdracht). De verschillende cultivars leveren omdat voor een goede beszetting veel licht niet allemaal evenveel stuifmeel (zie ook vol- nodig is. Na 2-3 jaar is de plant vol in productie. gende kopje “Gebruik als snijheester”). De Het beste is om de bessen vlak voor ze rijp zijn bestuiving gebeurt in principe door insecten, te oogsten, omdat ze anders wat kwetsbaar zijn vooral bijen en hommels. Verder moeten de in het vervoer. De bessen zijn verder kwetsbaar struiken regelmatig verjongd worden; dit komt voor beschadiging door hagel; nachtvorst en de habitus en de besdracht ten goede. wind worden doorgaans goed verdagen. Naast gebruik als openbaar groen- of tuinhees- ter wordt Symphoricarpos ook gebruikt als Ziekten en plagen snijheester. Vooral de laatste jaren zijn hiervoor Symphoricarpos is doorgaans een gezond veel nieuwe selecties op de markt verschenen. gewas, zeker als de omstandigheden goed zijn. Vooral de echte bes-soorten (m.n. S. albus en S. Gebruik als snijheester ×doorenbosii ) kunnen soms aangetast worden De snijheestercultuur heeft in Nederland de door meeldauw of bladvlekkenziekte, de twee afgelopen 20 jaar een stormachtige ontwikke- meest voorkomende ziekten in Sneeuwbes. Ook ling doorgemaakt. Ook Symphoricarpos heeft grauwe schimmel, loodglans, spint en vrucht- hierin meegelift. In eerste instantie werden rot komen soms voor. De planten hebben vaak oude cultivars als ‘Turesson’ en ‘Mother of weinig te lijden van de aantasting, maar het Pearl’ gebruikt, maar rond de eeuwwisseling blad en/of de bessen kunnen hierdoor wel lelijk RQWVWRQGHQGHHHUVWHVSHFL¿HNHFXOWLYDUVYRRUGH worden (cosmetische schade); met name voor snij zoals ‘Scarlet Pearl’, ‘Bokrabright’ ( BRIGHT de snijheesterteelt is dit zeer ongewenst. Bij S.

70 Dendroflora nr 49 2012 5HVXOWDDWYDQPRGHUQYHUHGHOLQJVZHUNS. ‘Kolmaswet’ ( MAGICAL S WEET

Dendroflora nr 49 2012 71 5HVXOWDDWYDQPRGHUQYHUHGHOLQJVZHUN S. ‘Kolmgala’ (M AGICAL G ALAXY

72 Dendroflora nr 49 2012 orbiculatus en S. × chenaultii zijn er eigenlijk vrijwel nooit problemen in praktijk. Hieronder staan de meeste voorkomende ziekten en plagen bij Symphoricarpos . Bladvlekkenziekte : Veroorzaakt door diverse schimmelsoorten. Op Sneeuwbes zit vooral Spaceloma symphoricarpi . Op het blad verschijnen donkerpaars tot zwarte vlekken. Vanuit het midden ontstaan grijze instervingen. Bij sterke aantasting kan ook bladvervorming ontstaan. Ook de bessen kunnen worden aangetast en zijn daarna vatbaar voor vruchtrot (zie aldaar). Echte meeldauw : Veroorzaakt door diverse schimmelsoorten. Op Sneeuwbes zit vooral 0HHOGDXZRSS. albus Podospaera clandestina , die bv. ook op Ame- lanchier en Chaenomeles zit, en Erysiphe symp- (Tetranychus urticae ). De aantasting komt vooral horicarpi . Te herkennen aan een witte poeder- voor bij droog en warm weer. De kleine mijten, in achtige bedekking op bladeren en scheuten. Het kleur variërend van oranje, geel, groen, tot rood pluis is aanvankelijk wit, maar kleurt later vaak of bruin, zitten vooral aan de onderzijde van het naar grijs. Het is vooral in het begin gemakke- blad. De spintmijt zuigt aan de onderkant van het lijk af te vegen en zit dan vooral aan de boven- blad, waardoor aan de bovenzijde van het blad kant. De schimmel ontwikkelt zich vooral bij kleine lichte stipjes ontstaan. Deze plekken brei - warm en droog weer. De schimmel overwintert den zich uit over het hele blad. Aan de onderzijde o.a. tussen de knopschubben. van het blad produceren de mijten een glanzend Grauwe schimmel (Botrytis ): Te herkennen aan spinsel en het blad wordt grijswit. Uiteindelijk zal grijs (stuivend) schimmelpluis op het planten- het blad van de plant vallen. De bonenspintmijt weefsel. Het is een zwakteparasiet die voorkomt heeft zeer veel waardplanten, naast Symphori - op (afgevallen) blad en bessen, vooral bij voch- carpos zijn dit bijvoorbeeld Aralia , Callicarpa , tige omstandigheden. De sporen kunnen door Cornus , Daphne , Hydrangea , Potentilla frutico - lucht en water over grote afstanden worden ver- sa , Skimmia , Sorbus , Rosa en Ulmus . spreid. Vruchtrot : Vaak veroorzaakt door Alterna- Loodglans ( Chondrostereum ): Eerst verschijnt ria -schimmels. Vaak als secundaire aantasting er een grijze loodkleurige glans op het blad; na beschadiging door bladvlekkenschimmels later scheurt het blad en sterven takken geleide- zoals Spaceloma . lijk in. Ook pseudo-loodglans kan voorkomen. Dit geeft een meer zilverachtige glans, maar Doorenbos kruisingen takken sterven niet in. Preventie: goede bodem- Omstreeks 1935 begon S.G.A. Doorenbos structuur, geen overdadige stikstofgift, aange- (1891-1980), directeur van de plantsoenendienst taste planten verwijderen. in Den Haag met een veredelingsprogramma Spint : Dit is een infectie van mijten; bij Symp- van Symphoricarpos . Hij had met name goede horicarpos is dit met name de bonenspintmijt ervaringen met S. × chenaultii . Zijn doel was om selecties te krijgen met grotere en inten- siever roze gekleurde bessen. Daartoe plantte hij S. albus var. laevigatus , S. ×chenaultii en S. orbiculatus bij elkaar. Hij oogstte zaden en kweekte de zaailingen op waarvan de eersten aan het begin van de oorlog bessen gaven. Hij maakte een eerste selectie uit de zaailingen en nam ze mee naar Kwekerij Copijn in Groene- kan, waar hij vanwege de oorlog naartoe moest. Direct na de tweede wereldoorlog werden twee typen geselecteerd uit de meegenomen planten: ‘Magic Berry’ en ‘Erect’, beiden kruisingen van S. ×chenaultii met S. orbiculatus . Tevens werd in dezelfde tijd, uit de in Den Haag achtergeble- %ODGYOHNNHQ]LHNWHRSS. albus ven zaailingen, ‘White Hedge’ geselecteerd. Dit

Dendroflora nr 49 2012 73 6µ0RWKHU¶RI3HDUO¶ZDVGHNURRQRSKHW VHOHFWLH ZHUNYDQ'KU6'RRUHQERV is volgens hem een zaailing van S. ×chenaultii , Voor de beschrijving van deze hybride stond de waarschijnlijk met S. albus var. laevigatus als roze-bessige ‘Mother of Pearl’ als type-exem- andere ouder. Zijn ultieme doel werd behaald plaar model. In eerste instantie wordt ‘Mother met de selectie van ‘Mother of Pearl’ in 1950: of Pearl’ als enige cultivar onder deze nieuwe een struik met grote roze bessen en een goe- soorthybridenaam genoemd (bv. door Krüss- de habitus. De oudersoorten van deze cultivar mann (1980), Hendriks (1957) en Doorenbos waren volgens Doorenbos S. ×chenaultii en S. (1957)). Echter ‘White Hedge’, die zeer waar- albus var. laevigatus . Er is echter gerede twij- schijnlijk dezelfde kruisingsouders heeft, wordt fel of dit wel echt zo is (zie volgend kopje “ S. door deze bronnen niet tot S. × doorenbosii ×doorenbosii een verwarrende naam). gerekend; wellicht omdat deze geen roze bes- In 1946 bezocht Doorenbos de proeftuinen van sen heeft. Later zijn er diverse bronnen die alle Prof. Turesson in Uppsala (Zweden). Ook daar kruisingen die Doorenbos heeft gemaakt onder- heeft hij zaad verzameld, waaruit in 1953 de brengen bij S. × doorenbosii (bv. Huxley et al. cultivar ‘Turesson’, met grote langwerpige witte (1992) en de Koning (2009)). Hieronder vallen bessen, werd benaamd en verspreid (via Pierre dan bijvoorbeeld ook ‘Magic Berry’ en ‘Erect’, Lombarts & Zn). beiden kruisingen van S. ×chenaultii met S. De laatste aanwinst van Doorenbos was ‘Liset’ orbiculatus . In de huidige praktijk worden nieu- die hij tussen zijn zaailingen vond. De cultivar we cultivars met roze bessen, zoals ‘Amethyst’ is in 1978 via Darthuizer Boomkwekerijen in de en ‘Hecona’, vaak ook tot S. × doorenbosii gere- handel gebracht. Het is de vraag of deze cultivar kend (bv. Darthuizer, 2009). De nieuwe culti- nu nog wel in cultuur is. vars voor de snij (m.n. van Kolster) worden vaak zonder soort- of hybrideaanduiding weergege- S. × doorenbosii een verwarrende naam ven (zie Hoffman, 2010). De door Doorenbos gemaakte/gemelde kruising Na aanleiding van dit sortimentsonderzoek i s tussen S. ×chenaultii en S. albus var. laeviga- echter sterke twijfel ontstaan of de kruising tus - tus ZHUG GRRU .UVVPDQQ RI¿FLHHO EHVFKUH - sen S. ×chenaultii en S. albus var. laevigatus ven als soorthybride: S. × doorenbosii Krussm. wel echt bestaat. Behalve de roze bessen is bij

74 Dendroflora nr 49 2012 ‘Mother of Pearl’ en alle andere S. ×doorenbo- Nieuwe indeling in drie groepen sii -cultivars weinig invloed van S. ×chenaul- De ontwikkeling van Symphoricarpos als cul- tii of de kruisingsouders ( S. orbiculatus en S. tuurplant is de laatste jaren in een stroomver- microphyllus ) te bespeuren. Daarbij komt dat snelling gekomen met het ontstaan van vele in het veredelingswerk bij snijheesterkwekerij nieuwe cultivars. Het is duidelijk dat de botani- Kolster nooit is gelukt om S. orbiculatus of S. sche indeling in soorten en soorthybriden van- ×chenaultii te kruisen met S. albus . Volgens hen wege bovengenoemde verwarring niet optimaal zit er dan ook geen bloed van S. orbiculatus of is. Symphoricarpos heeft zeker baat bij een clas- S. ×chenaultii in geen van de roze-bessigen. Wel VL¿FDWLHLQFXOWLYDUJURHSHQZDDUQLHWGHJHQHWL - in ‘Magic Berry’, maar hier zit dan weer geen sche achtergrond de basis vormt, maar simpele “albus-bloed” in. Hiermee wordt het aannemelijk gebruikscriteria. Het meest voor de hand liggen- dat de roze-bessige cultivars en/of vormen van S. de criterium hiervoor is de beskleur: wit en roze. ×doorenbosii , in feite vormen van S. alba zijn. Daarom wordt voorgesteld om de echte bescul- In de sortimentsproef bleek in ieder geval dat de tivars in te delen in twee groepen: White Berry roze beskleur ook in zuivere S. albus kan zitten, Group en Pink Berry Group . bv. in de vorm van een lichtroze blos in ‘Turesson’ Ook de groeiwijze, voor gebruik als bodembe- die vooral onder stres-omstandigheden ontstaat. dekker in het openbaar groen, is een logisch cri- Uit bovenstaande blijkt dat de naam S. × dooren- terium. Hiervoor wordt de naam Groundcover bosii RS GH HHUVWH SODDWV LQFRQVHTXHQW ZRUGW Group gegeven. De meeste cultivars die tot deze gebruikt en daarmee veel verwarring geeft. In groep behoren vallen onder de soorthybride S. principe zou de naam alleen gebruikt mogen ×chenaultii . Deze hybridenaam zou in principe worden voor planten uit de kruising S. ×che- kunnen vervallen, maar vanwege de bekendheid naultii en S. albus var. laevigatus , dit kunnen in praktijk wordt in dit rapport de naam aange- roze-bessigen of wit-bessigen zijn. Maar ten houden en wordt de groepsnaam extra vermeld. tweede is het is überhaupt de vraag of deze krui- Op termijn zou de hybridenaam S. ×chenaultii sing wel echt bestaat. DNA-onderzoek zou dit als onderdeel van de volledige cultivarnaam overigens gemakkelijk aan kunnen tonen. weggelaten kunnen worden. Nu is het dus nog

'H¿QLWLHVYDQGHJURHSHQ

White Berry Group : Pink Berry Group : Groundcover Group : Heesters met opvallende witte of Heesters met opvallende (paars) Heesters geselecteerd voor bijna witte bessen (incl. groen- roze of witroze bessen (incl. bodembedekking/vakbeplanting. wit). In deze groep zitten vooral tweekleurig). In deze groep Bessen gewoonlijk klein en min- de zuivere S. albus cultivars en zitten vooral de cultivars die der opvallend; vaak paarsrood. witbessige cultivars die voor- voorheen werden ondergebracht In deze groep zitten vooral de heen werden ondergebracht in in S. × doorenbosii . De cultivars cultivars van S. × chenaultii en S. × doorenbosii . De cultivars in in deze groep worden vooral eventuele verwanten. De culti- deze groep worden vooral van- vanwege de bessen gebruikt vars in deze groep worden voor- wege de bessen gebruikt voor voor de snij of als tuinen al vanwege de dichte en brede de snij of als tuinen plantsoen- plantsoenplant. Typecultivar: S. groeiwijze gebruikt als tuinen plant. Typecultivar: S. ‘White ‘Amethyst’. plantsoenplant. Typecultivar: S. Hedge’. ×chenaultii ‘Hancock’.

Dendroflora nr 49 2012 75 S. ×chenaultii ‘Hancock’ Groundcover Group, overhangende, vaak roodachtige twijgen. Bla- maar indien de praktijk dit wenst zou dit op ter- deren klein, 1,5-2 cm lang, eirond-ovaal, gaaf- mijn S. ‘Hancock’ Groundcover Group kunnen randig, met stompe top, bovenzijde kaal, onder- worden. zijde behaard. Bladsteel 2-3 mm. Bloemen, 4-6 ,Q ELMVWDDQG NDGHU VWDDQ GH GH¿QLWLHV YDQ GH mm, in korte okselstandige aren; kroon witroze, groepen gegeven. Deze groepen zijn zowel in buisvormig. Bloeitijd juli-september. Meeldra- de boomkwekerij als in de snijheestercultuur den iets boven de kroon uitstekend. Vruchten bruikbaar. 5-7 mm, ca. rond, donkerrood, vaak met witte puntjes; laat rijpend (Vanaf half september). Ontstaan in 1910 bij R. Chenault in Orleans 6RRUWHQHQYDULsWHLWHQ (Frankrijk). Vooral als bodembedekkende struik LQWHUHVVDQW KLHUYRRU ]LMQ VSHFL¿HNH ODJHUH S. acutus Dipp.: S. hesperius selecties ontwikkeld zoals ‘Hancock’ (zie culti- S. acutus (Gray) Dieck: S. albus varbeschrijvingen).

S. albus (L.) S. F. Blake S. × doorenbosii Krüssm. syn. S. racemosus Michx. (S. albus var. laevigatus × S. ×chenaultii (?)) 6SDXFLÀRUXV Britt Opgaande struik, tot 2 m hoog, met veel uitlo- S. acutus (Gray) Dieck pers en kale twijgen. Bladeren 4-6 cm, ovaal, Brede struik, 0,5-1,5 m hoog, met veel uitlopers stompe top, rand spaarzaam gelobd, kaal. Blad- HQRSJDDQGH¿MQEHKDDUGHGXQQHWZLMJHQ%OD - steel 5-8 mm. Bloemen roze, in dichte eindstan- deren 2-6 cm lang, ovaal tot langwerpig-ovaal, dige bundels. Bloeitijd juni-augustus. Vruchten met gave tot gelobde rand (vooral bij langloten), 10-20 mm breed, wit met roze blos. een stompe top en kaal. Bladsteel 5-8 mm. Bloe- Genoemd naar S.G.A. Doorenbos, die kruisin- men 5-6,5 mm lang, in dichte eind- en okselstan- gen maakten/meldde van S. albus var. laeviga- dige bundels tot 4 cm; kroon roze, klokvormig. tus en S. ×chenaultii . ‘Mother of Pearl’ is het Meeldraden en stampers gewoonlijk iets korter type van de soortkruising. Later volgde nog dan de kroon. Bloeitijd juni-september. Vruch- ‘Liset’ in 1978 (via Darthuizer Boomkwekerij- ten wit, 8-15 mm in doorsnede. en). Zeer winterhard, tot USDA zone 3. Komt van nature voor in een groot deel van Noord-Amerika, van Zuid-Alaska tot Oost- en West Canada en de VS, tot de westkust van Californië. Zeer winterhard, tot USDA zone 3. Wat bij ons in Nederland voorkomt als S. albus is bijna altijd S. albus var. laevigatus . De worteluitlopers worden vooral bij droge omstandigheden gevormd. Deze soort komt in Nederland ook vrij veel voor in het wild als ingeburgerde soort, conform Amelanchier lamarckii .

S. albus YDU laevigatus (Fernald) S. F. Blake syn. S. rivularis Suksd. Tot 1-2(-3) m hoog, met kale twijgen. Bladeren vaak gelobd en vaak wat groter dan de soort, tot 7,5 cm lang. Vruchten zeer talrijk, 10-20 mm, rondachtig tot ovaal, vaak lang aan de struik blijvend (tot afvallen blad) en evenals de soort wit van kleur. Deze variëteit wordt vaak als tuinplant gebruikt en is ook de één van de oudersoorten van S. ×doorenbosii . Net zo winterhard als de soort.

S. × chenaultii Rehd. (S. microphyllus × S. orbiculatus ) 5RQGHVWUXLNPKRRJPHW¿MQEHKDDUGH S. albus

76 Dendroflora nr 49 2012 Struik met liggende tot opstijgende takken, 1-3 m hoog; jonge twijgen kaal tot behaard. Blad eirond, 1-3 cm lang, meestal gaafrandig, soms iets gelobd, met spitse of stompe top, bovenzijde kaal en onderzijde op de nerven behaard. Bloe- men 3-5 mm lang, met 2-6 bijeen in okselstandige bloeiwijzen; kroon roze, klokvormig; bloeitijd juni-juli. Meeldraden ca. even lang als de kroon. Vruchten wit, rond, klein, 5-8 mm in diameter. Komt van nature voor in West-Canada en het westelijk deel van de VS. Aldaar bekend als “Creeping snowberry” of “Trailing snowberry”. Nauw verwant aan S. mollis en door sommige botanici beschouwd als ondersoort ervan. De soorten verschillen vooral in het blad, dat bij S. mollis ronder en behaarder is. In Nederland als cultuurplant niet van belang.

6ORQJLÀRUXV Gray syn. S. fragrans A. Nelson & Kennedy Lage struik met gebogen takken, 0,5-1 m hoog, met kale of licht behaarde twijgen. Bladeren 0,6-1,5 cm lang, lancetvormig tot ovaal, spits S. ×chenaultii tot stomp aan de top, gaafrandig, kaal. Bloe- men 11-13 mm lang, alleenstaand of in paren De naam S. × doorenbosii zorgt voor veel ver- in oksels van de bovenste bladeren of in klei- warring omdat deze ook voor cultivars gebruikt ne eindstandige trossen; sterk geurend; kroon ZRUGW GLH QLHW VSHFL¿HN S. albus var. laeviga- roze, met lange smalle kroonbuis. Meeldraden tus en S. ×chenaultii als oudersoort hebben en ongeveer even lang als de kroon. Vruchten wit, omdat er in principe ook witbessige cultivars ovaal, 8-10 mm lang. zijn die uit de kruising zijn ontstaan. Na aan- Karakteristiek vanwege het kleine smalle blad, leiding van dit sortimentsonderzoek is echter de lange kroonbuis en de middelgrote witte sterke twijfel ontstaan of de kruising tussen S. vruchten. ×chenaultii en S. albus var. laevigatus wel echt Komt van nature voor op rotsachtige hellingen bestaat. Hiermee wordt aan het bestaansrecht in zuidoosten van de VS, op 1300-2300 m hoog- van S. × doorenbosii getwijfeld. (zie kopje “ S. te. Verwant aan S. rotundifolius en S. microp- ×doorenbosii een verwarrende naam”). hyllus . In Nederland als cultuurplant niet van belang. Op zich wel winterhard; USDA zone 6. S. fragrans A. Nelson & Kennedy: 6ORQJLÀRUXV S. giraldii Hesse: S. orbiculatus S. microphyllus Kunth S. glomeratus Pursh: S. orbiculatus syn. S. montanus HBK Opgaande en sterk vertakte struik, 1-2 m hoog, S. guatemalensis J.K. Williams met licht behaarde twijgen. Bladeren eirond, Bladverliezende soort, tot 1,5 m hoog, met klei- spits, 1-2,5 cm lang, onderzijde blauwgroen en ne ronde tot ovale blaadjes. Bessen opvallend, behaard. Bloemen 9-10 mm lang, in armbloemi- wit en/of roze. Deze soort is pas in 1994 ontdekt ge okselstandige bloeiwijzen of in eindstandige en beschreven. bloewijzen; kroon (wit)roze, langwerpig klok- Komt van nature voor in Mexico en Guatemala. vormig; bloeitijd augustus. Meeldraden iets lan- Bij ons door een enkele liefhebberskweker aan- ger dan de kroon. Vruchten doorschijnend, roze geboden; niet winterhard. USDA zone 9. of wit, vrij klein, 7-9 mm in diameter. Karakteristiek vanwege het kleine rondachtige S. hesperius G.N. Jones blad, de lange kroonbuis en de vrij kleine door- syn. S. mollis subsp. hesperius (G.N. Jones) schijnende vruchten. &URQTXLVW Komt van nature voor in het zuidcentrale deel S. acutus Dipp. van de VS tot Mexico en Guatemala. In Neder-

Dendroflora nr 49 2012 77 land als cultuurplant niet van belang, behalve S. orbiculatus Moench als oudersoort van S. × chenaultii . Bij ons niet syn. S. vulgaris Michx winterhard; USDA zone 9. S. giraldii Hesse S. glomeratus Pursh S. mollis Nutt. Ronde opgaande struik, 1-2 m hoog, met behaar- syn. S. nanus Greene de overhangende twijgen. Bladeren 1,5-4 cm Struik met liggende takken, 0,3-0,9 m hoog en lang, eirond tot ovaal met stompe top. Boven- 1-3 m breed; twijgen dicht behaard. Bladeren zijde kaal, onderzijde iets behaard. Bladsteel rondachtig tot ovaal, 1-3 cm lang, gaafrandig, 2-3 mm. Bloemen klein, 3-4 mm lang, in kor- soms iets gelobd, van boven behaard en van te okselstandige bundels die samen een pluim onderen dicht behaard. Bloemen 3-5 mm lang, vormen; kroon witgeel tot roze, klokvormig; in kleine okselstandige bundels; kroon roze, bloeitijd juli-september. Vruchten rond, paars- klokvormig; bloeitijd april-mei (in herkomstge- rood tot donkerrood, klein, 3-6 mm in diameter. bied). Meeldraden ca. even lang als de kroon. Vruchttijd september tot in de winter. Komt van Vruchten rond, wit, klein, 4-6,5 mm in diame- nature voor in prairie-achtige gebieden in het ter. centrale en oostelijke deel van de VS. Karakteristiek vanwege de liggende groeiwij- Gekarakteriseerd door de vrij kleine bladeren ze, de dicht behaarde twijgen en bladeren en en de kleine paarsrode bessen. De plant in de de kleine witte vruchten. Komt van nature voor proef bleek een goede en gezonde groeier. De in West-Canada en het noord- en zuidwestelijk besdracht bleek echter vrij slecht en onopval- deel van de VS. Aldaar bekend als “Creeping lend. Volgens Bean (1980) is de vruchtdracht in Snowberry”. De soort lijkt veel op S. hesperi- ons klimaat vooral goed na een warme zomer. us ; voor verschillen, zie aldaar. In Nederland als Het is één van de oudersoorten van S. ×chenaul- cultuurplant niet van belang. Redelijk winter- tii . Zeer winterhard, tot USDA zone 2. hard, tot USDA zone 7. S. oreophilus A. Gray S. mollis subsp. hesperius (G.N. Jones) Cron- syn. S. rotundifolius var. oreophilus (A. Gray) TXLVW S. hesperius M.E. Jones S. montanus HBK: S. microphyllus S. tetonensis Nelson S. nanus Greene: S. mollis S. vaccinioides Rydberg Opgaande struik, tot 1, 5 m hoog, met dunne S. occidentalis Hook. ¿MQEHKDDUGHWRWNDOHWZLMJHQ%ODGRYDDO Opgaande struik, 1-1,8 m hoog, met ietwat stij- cm lang, gaafrandig of getand, spits, kaal of iets ve behaarde twijgen; met veel worteluitlopers. behaard. Bloemen 11-13 mm lang, in okselstan- Blad stevig en leerachtig, eirond, 2-10 cm lang, dige paren of eindstandige aren; kroon roze, stomp, gaafrandig of iets gelobd, van boven buis-trechtervormig met lange dunne kroon- blauwgroen, van onderen iets lichter en behaard. buis; bloeitijd juni-juli. Vruchten wit, ca. 8 mm Bloemen 6-9 mm lang, in 1-3 cm lange oksel- of lang. eindstandige aren; kroon bleekroze, klokvormig Komt van nature voor in het westen van de en diep gelobd; bloeitijd juni-juli. Meeldraden Noord-Amerika, van Brits Columbia tot en stampers boven de kroon uitstekend (verschil Noord-Mexico. In de VS bekend als “Mountain met S. albus ). Vruchten rond, 6-10 mm in dia- snowberry”. Groeit bij voorkeur in de zon en meter, groenwit en snel bruin wordend. verdraagt minder schaduw dan bijvoorbeeld S. Komt van nature voor van West-Canada en het albus en S. ×chenaultii . In Nederland sporadisch noordwestelijk en noordelijke deel van de VS tot niet of nauwelijks in cultuur. In de proef stond het zuidelijke en zuidwestelijke deel van de VS. een plant onder deze naam, maar deze bleek niet In Nederland als cultuurplant niet of nauwelijks soortecht (zie S. ‘Snow White’). Behoorlijk win- van belang. Inferieur t.o.v. de verwante S. albus . terhard, USDA zone 6. Verschilt onder andere vanwege het grotere en steviger blad en de kleinere groenwitte vrucht- S. palmeri Jones jes. Zeer winterhard, tot USDA zone 3. Brede struik met opgaande tot opstijgende Er bestaat een var. heyeri (syn. S. heyeri Dipp), WDNNHQ P KRRJ PHW ¿MQ EHKDDUGH WZLM - maar die is door Jones (1940) teruggebracht tot gen. Blad rondachtig tot eirond-ovaal, 1-3 cm synoniem van S. occidentalis . lang, met spitse top, de rand gegolfd, gelobd of gekarteld, behaard of kaal. Bloemen 9-12 mm lang, in paren of alleenstaand in oksels; kroon

78 Dendroflora nr 49 2012 S. orbiculatus S. orbiculatus LQGHZLQWHU buis-trechtervormig, roze; bloeitijd juni-juli. bekend, die door Jones (1940) nog als aparte Vruchten ovaal, wit, 6-8 mm lang. soort werd beschouwd. Komt van nature voor in het zuidwesten en zuid-centrale deel van de VS. In Nederland als S. rivularis Suksd.: S. albus YDU laevigatus cultuurplant niet van belang en waarschijnlijk S. rotundifolius var. oreophilus (A. Gray) M.E. niet erg winterhard. Jones: S. oreophilus

S. parishii Rydberg: S. rotundifolius YDU parishii S. sinensis Rehd. 6SDXFLÀRUXV Britt: S. albus Opgaande struik, 1-2 m hoog, met dunne, kale S. racemosus Michx.: S. albus tot zacht behaarde, dunne twijgen. Blad klein, ruitvormig-ovaal, 1,5-2,5 cm lang, gaafrandig, S. rotundifolius A. Gray met spitse of stompe top, kaal aan weerszijden. syn . S. utahensis Rydberg Bloemen klein, wit, in eindstandige aren, met 2SJDDQGH VWUXLN ± P KRRJ PHW ¿MQ 3-6 bijeen; meeldraden en stijl even lang of iets behaarde twijgen. Blad rondachtig tot eirond- langer dan de kroon; bloeit in juli-september. ovaal, 1-2,5 cm lang, met stompe top, onder het Vruchten eirond, blauwzwart, berijpt en 7 mm midden iets getand, behaard aan weerszijden, lang; vruchttijd september-november. vooral de onderzijde. Bloemen 9-10 mm lang, Komt als enige soort buiten Amerika voor, in eind- en okselstandige aren, 2-5 bijeen; kroon namelijk in Centraal- en Zuidwest-China. Voor- buis-trechtervormig, witroze; bloeitijd mei-ju- al de kleine blauwzwarte vruchten zijn karak- ni. Vruchten ovaal tot bijna rond, wit, 6-10 mm teristiek. Verder lijkt de soort in veel opzichten lang. op S. orbiculatus . Behoorlijk winterhard, USDA Komt van nature voor in het zuidwesten van zone 6. In Nederland als cultuurplant niet van de VS. Redelijk winterhard, tot USDA zone 7. belang. Vooral de lage groeiwijze, het kleine rondachtige blad en de lange smalle kroon zijn karak- S. tetonensis Nelson: S. oreophilus teristiek. In Nederland als cultuurplant niet van S. utahensis Rydberg: S. rotundifolius belang. S. vaccinioides Rydberg: S. oreophilus Er is een var. parishii (Rydberg) Dempster S. vulgaris Michx: S. orbiculatus

Dendroflora nr 49 2012 79 Keuringsrapport van beoordeelde cultivars

In onderstaande deel staan de beschrijvingen en beoordelingen van de cultivars uit de sortimentsproef. De beoordelingen gelden voor gebruik als tuinen openbaar groen plant. Het zegt dus niets over de kwaliteit als snijheester; een deel van de cultivars is speciaal hiervoor ontwikkeld.

Beoordelingen: *** = uitstekend ** = zeer goed * = goed s = voor speciale doeleinden o = kan vervallen

S. albus ‘Turesson’: S. ‘ Turesson’ S. albus ‘White Pearl’: S. ‘ White Pearl’

* S. ‘Amethyst’ PBR Pink Berry Group (H.-J. Albrecht, Berlijn, Duitsland 1993) syn. S. ‘Kordes’ S. ‘Darame’ 6µ$PHWK\VW¶ GROEIWIJZE : 1,1 m hoog en 1,2 m breed; dicht vertakt; takken overhangend, (vrij) stevig; vita- geschikt voor het middelgrove groen. liteit zeer goed. Deze cultivar is onder de naam ‘Amethyst’ van- BLADEREN : groen, 2 - 3,5 cm lang en 1,7 - 3 cm af 1995 kwekersrechtelijk beschermd in Duits- breed, eirond-rondachtig, gaaf, soms met enkele land. In de VS is de cultivar gepatenteerd onder grove lobben; top stomp-spits; bladsteel 0,6 cm. de naam ‘Kordes’. In Nederland is vanaf 1996 VRUCHTEN : paarsroze, rondachtig, 13 mm in dia- kwekersrechtelijke bescherming verleend onder meter. Bestrossen 4,5 × 3 cm, met 8-12 bessen, de naam ‘Darame’. Hiermee zijn er dus eigenlijk regelmatig met twee of meer verenigd tot grote- GULHRI¿FLsOHQDPHQ'LWLVHUJYHUZDUUHQG,Q re clusters. Besdracht zeer goed; rijpend vanaf dit artikel wordt de meest bekende naam (‘Ame- eind augustus (middelvroeg). thyst’) aangehouden als voorkeursnaam. For- ZIEKTEN EN PLAGEN : weinig gevoelig voor meel- meel moet echter in Nederland de naam ‘Dara- dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. me’ worden gebruikt, in de VS moet de naam Mooie dicht vertakte gezonde heester met talrij- ‘Kordes’ worden gebruikt en in Duitsland de ke middelgrote paarsroze bessen. In de jaren ’90 naam ‘Amethyst’. op de markt gebracht en werd al snel één van de meest populaire sneeuwbessen voor gebruik in o S. ‘Arvid’ RSHQEDDUJURHQ=RZHOTXDJH]RQGKHLGDOVTXD White Berry Group beskleur (meer roze) een duidelijke verbetering (Sveriges Landbrukuniversität, Alnarp, Zwe- van bestaande cultivars met roze bessen zoals den, ca. 1990) ‘Mother of Pearl’ en ‘Hecona’. In de sortiments- GROEIWIJZE : 0,4 m hoog en 0,7 m breed; dicht keuring werden drie nieuwere cultivars voor vertakt; takken schuin opgaand, stevig; vitaliteit gebruik als sierheester nog hoger gewaardeerd. slecht. Dit zijn S. ‘ Kolcharm’ ( CHARMING F ANTASY ), S. BLADEREN : groen, 2,5-5 cm lang en 1,2-3 cm ‘Kolmaswet’ ( MAGICAL S WEET ) en ‘Kolcharm’ breed, eirond-ovaal, gaaf; top spits; bladsteel 1 (CHARMING F ANTASY ); de eerste twee cultivars cm. zijn compacter en scoren vooral hoger als klei- VRUCHTEN : wit, rondachtig-ovaal, 11 mm in dia- ne sierheester en potplant, de derde lijkt in veel meter. Bestrossen 3 × 2,5 cm, met ca. 10 bessen. opzichten op ‘Amethyst’, maar heeft vooral iets Besdracht slecht; rijpend vanaf half augustus lichter bessen (zie aldaar). ‘Amethyst’ is vooral (vroeg).

80 Dendroflora nr 49 2012 ZIEKTEN EN PLAGEN : zeer gevoelig voor meel- Bestrossen 6 x 3 cm, met 15-20 bessen, regel- dauw; gevoelig voor bladvlekken. matig met twee of meer verenigd tot grotere Gekenmerkt door de compacte groeiwijze. In clusters. Besdracht vrij goed; rijpend vanaf eind Nederland blijkt deze Zweedse cultivar slecht te augustus (middelvroeg). groeien en te vermeerderen. Ook de besdracht ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- en gezondheid viel in de sortimentsproef erg dauw; matig gevoelig voor bladvlekken. tegen. Geen aanwinst voor ons land dus; waar- Deze nieuwe cultivar, die eigenlijk is geselec- schijnlijk beter in koude streken. teerd als snijheester, viel voor gebruik als sier- Geselecteerd door de Landbouwuniversiteit in heester tegen. De groeiwijze is erg los en de Alnarp uit een Noord-Amerikaans zaadmon- takken vrij slap en dun waardoor deze tijdens ster. Genoemd naar Arvid Nilsson, Zweedse GHEHVGUDFKWHUJJDDQKDQJHQ2RNTXDJH]RQG - onderzoeker uit Landskrona die zaailingen voor heid geen topper. Geen positieve waardering onderzoek ter beschikking stelde aan de Land- als tuinen plantsoenplant voor ‘Bokrabright’ bouwuniversiteit in Alnarp. (B RIGHT F ANTASY ) dus. Deze cultivar werd door Boot & Co Boom- o S. ‘Bokrabright’ PBR (B RIGHT F ANTASY ) kwekerijen ontwikkeld en door Kolster op de White Berry Group markt gebracht; vanaf 2001 kwekersrechtelijk (Boot & Co Boomkwekerijen BV / Kolster BV, beschermd in Nederland. Boskoop, ca. 1999) GROEIWIJZE : 0,7(-1,1) m hoog en 1 m breed; vrij S. B RIGHT F ANTASY : zie S. ‘Bokrabright’ los vertakt; takken overhangend, vrij slap; vita- S. CHARMING F ANTASY : zie S. ‘ Kolcharm’ liteit vrij goed. S. × chenaultii ‘Blade of Sun’: S. ×chenaultii BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP µ%UDLQGH6ROHLO¶ breed, eirond-rondachtig, meestal met diverse (1-10) grove lobben, soms gaaf; top stomp; blad- s S. ×chenaultii µ%UDLQGH6ROHLO¶ PBR steel 0,8 cm. Groundcover Group VRUCHTEN : wit, rondachtig, 13 mm in diameter. (Pepinieres Defond E.A.R.L., Brain Sur L’

S. ×chenaultii µ%UDLQGH6ROHLO¶

Dendroflora nr 49 2012 81 S. ×chenaultii ‘Hancock’

S. ×chenaultii ‘Hancock’

82 Dendroflora nr 49 2012 Authion, Frankrijk, 2005) * S. × chenaultii ‘Darhalo’ PBR (H ANCOCK L OW ) syn. S. × chenaultii ‘Blade of Sun’ Groundcover Group GROEIWIJZE : 0,6 m hoog en 1,1 m breed; zeer (Darthuizer Boomkwekerijen BV, Leersum, dicht vertakt; takken horizontaal; vitaliteit goed. 2005) BLADEREN : JURHQJHHO ± FP ODQJ HQ ± GROEIWIJZE : 0,4 m hoog en 1,2 m breed; zeer cm breed, eirond-ovaal, gaaf; top stomp; blad- dicht vertakt; takken horizontaal; vitaliteit goed. steel 0,4 cm. BLADEREN :GRQNHUJURHQ±FPODQJHQ± VRUCHTEN : rood, rondachtig, 7 mm in diameter. cm breed, eirond-ovaal, gaaf; top stomp; blad- Bestrossen klein, met ca. 5 bessen. Besdracht steel 0,4 cm. onopvallend; rijpend vanaf half september (zeer VRUCHTEN : paarsrood tot donkerrood, rondach- laat). tig, 6 mm in diameter. Bestrossen klein, met ca. ZIEKTEN EN PLAGEN : niet of nauwelijks gevoelig 5 bessen. Besdracht vrij onopvallend; rijpend voor meeldauw; niet of nauwelijks gevoelig voor vanaf half september (zeer laat). bladvlekken. ZIEKTEN EN PLAGEN : weinig gevoelig voor meel- Zeer karakteristiek vanwege het groengele blad dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. in combinatie met de lage brede groeiwijze. Een mooie nieuwe aanwinst. Lijkt in veel opzich- Lijkt in veel opzichten op ‘Hancock’, maar dan ten op de bekende ‘Hancock’, maar dan wat lager. met geel blad. Het blad blijft mooi geel, ook in ‘Darhalo’ (H ANCOCK L OW ) wordt gewoonlijk de zomer. Voor gebruik als robuuste openbaar niet hoger dan 0,5 m. Ideaal voor vakbeplanting groen plant, conform ‘Hancock’ is ‘Brain de waar een geringe hoogte gewenst is. Voor vak- Soleil’ net te kwetsbaar, vandaar dat de keu- ken waar een iets ruimere hoogte (tot 1 m) geen ringscommissie deze plant heeft gewaardeerd probleem is, raadt de keuringscommissie toch met een “s”, een liefhebbersplant dus. ‘Hancock’ aan omdat deze sneller groeit en een Deze cultivar is vanaf 2007 kwekersrechtelijk betere onkruidonderdrukking heeft. Vandaar het beschermd in Europa. verschil in waardering: ‘Hancock’ drie sterren en ‘Darhalo’ (H ANCOCK L OW ) één ster.

S. ×chenaultii ‘Darhalo’ ( HANCOCK L OW

Dendroflora nr 49 2012 83 Deze cultivar is vanaf 2007 kwekersrechtelijk S. × chenaultii HANCOCK L OW : zie S. × chenaultii beschermd in Europa. ‘Darhalo’

*** S. ×chenaultii ‘Hancock’ * S. ×chenaultii ‘Magic Berry’ Groundcover Group Groundcover Group (Hancock Nurseries, Cookville, Ontario, Cana- syn. S. ×doorenbosii ‘Magic Berry’ da, ca. 1940) S. ‘ Magic Berry’ GROEIWIJZE : 0,7 m hoog en 1,6 m breed; zeer (S.G.A. Doorenbos, Den Haag / Groenekan, ca. dicht vertakt; takken horizontaal; vitaliteit zeer 1948) goed. GROEIWIJZE : 0,9 m hoog en 1,4 m breed; dicht BLADEREN :GRQNHUJURHQ±FPODQJHQ± vertakt; takken schuin opgaand tot horizontaal, cm breed, eirond-ovaal, gaaf; top stomp; blad- stevig; vitaliteit (zeer) goed. steel 0,5 cm. BLADEREN :JURHQSXUSHU±FPODQJHQ± VRUCHTEN : paarsrood tot donkerrood, rondach- cm breed, eirond-rondachtig, gaaf en de gehele tig, 6 mm in diameter. Bestrossen klein, met ca. bladschijf iets omgerold; top stomp; bladsteel 5 bessen. Besdracht vrij onopvallend; rijpend 0,2 cm. Herfstkleur vrij opvallend paarsrood. vanaf half september (zeer laat). VRUCHTEN : paarsrood tot donkerrood, rondach- ZIEKTEN EN PLAGEN : niet of nauwelijks gevoelig tig-ovaal, 9 mm in diameter. Bestrossen 2 x 1,5 voor meeldauw; niet of nauwelijks gevoelig voor cm, met 4-8 bessen. Besdracht vrij goed; rijpend bladvlekken. vanaf september (laat). ‘Hancock’ is de perfecte heester voor vakbe- ZIEKTEN EN PLAGEN : niet of nauwelijks gevoelig planting in het openbaar groen: laag en breed, voor meeldauw; weinig gevoelig voor bladvlek- gezond, een dichte groei voor onkruidonder- ken. drukking, snel groeiend en laat zich gemakke- Mooie cultivar die opvalt vanwege de kleine lijk snoeien/maaien. In dat opzicht is de plant opvallende paars- tot donkerrode bessen, de onovertroffen en gooit ook in de sortiments- lage brede groeiwijze en het vaak purper getinte keuring zeer hoge ogen. Voor vakbeplanting is blad dat in de herfst echt paarsrood kleurt. Ten ‘Hancock’ de beste. opzichte van ‘Hancock’ heeft ‘Magic Berry’

S. ×chenaultii ‘Magic Berry’ S. ×chenaultii ‘Magic Berry’

84 Dendroflora nr 49 2012 Sµ.ROFKDUP¶ CHARMING F ANTASY Sµ.ROFKDUP¶ CHARMING F ANTASY het voordeel van de grotere opvallender bes- GROEIWIJZE : 0,8(-1,2) m hoog en 1 m breed; vrij sen en het mooier gekleurde blad waardoor de dicht vertakt; takken schuin opgaand tot over- sierwaarde hoger is. De groeikracht en goede hangend (door grote bessen), vrij stevig; vitali- sluiting voor vakbeplanting is bij ‘Magic Berry’ teit goed. minder goed dan ‘Hancock’, vandaar de waar- BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP dering met één ster. Vanwege de opvallende breed, eirond-rondachtig, gaaf, soms met enkele bessen wordt de cultivar soms ook als snijhees- grove lobben; top stomp-spits; bladsteel 0,8 cm. ter gebruikt. VRUCHTEN : paarsroze (iets lichter dan ‘Amet- Volkomen ten onrechte wordt ‘Magic Berry’ hyst’ ), rondachtig, 15 mm in diameter. Bestros- vaak tot S. × doorenbosii gerekend. Het is een sen 5 x 3,5 cm , met 10-15 bessen, vaak met twee kruising tussen S. × chenaultii en S. orbiculatus . of meer verenigd tot grotere clusters. Besdracht Daar S. × chenaultii op zijn beurt weer een soort- (zeer) goed; rijpend vanaf half augustus (vroeg). kruising is tussen S. orbiculatus en S. albus var. ZIEKTEN EN PLAGEN : niet of nauwelijks gevoelig laevigatus , is ‘Magic Berry’ genetisch gezien voor meeldauw; niet of nauwelijks gevoelig voor afgeleid van dezelfde oudersoorten als S. × che- bladvlekken. naultii , alleen met wat meer “bloed” van S. orbi- Mooie cultivar met vrij grote paarsroze bessen culatus . Het valt echter taxonomisch gezien nog die in veel opzichten lijkt op ‘Amethyst’. De ELQQHQGHGH¿QLWLHYDQ S. × chenaultii . bessen zijn iets lichter en iets groter en kleuren iets eerder dan die van ‘Amethyst’. De bessen S. ‘Darame’: S. ‘Amethyst’ blijven lang goed. Bladvlekken en meeldauw S. ×doorenbosii ‘Magic Berry’: S. ×chenaultii zijn niet of nauwelijks aangetroffen op deze ‘Magic Berry’ plant, nog minder dan op ‘Amethyst’, vandaar S. GREENPEARL F ANTASY : zie S. ‘ Kolgreep’ de waardering met twee sterren. Een prachtige plant voor tuin en openbaar groen, die overigens ** S. ‘ Kolcharm’ PBR (CHARMING F ANTASY ook als snijheester veel wordt gebruikt. Pink Berry Group Deze cultivar is vanaf 2001 kwekersrechtelijk (De Jong, Heelsum / Kolster BV, Boskoop, ca. beschermd in Nederland. 1999)

Dendroflora nr 49 2012 85 S. ‘Kolgreep’ ( GREENPEARL F ANTASY S. ‘Kolgreep’ ( GREENPEARL F ANTASY

** S. ‘ Kolgreep’ ( GREENPEARL F ANTASY GROEIWIJZE : 1,2 m hoog en 1,2 m breed; vrij White Berry Group dicht vertakt; takken overhangend, vrij stevig; (De Jong, Heelsum / Kolster BV, Boskoop, 1999) vitaliteit goed. GROEIWIJZE : 1,2 m hoog en 1,1 m breed; vrij BLADEREN : JURHQ ± FP ODQJ HQ ± FP dicht vertakt; takken opgaand tot iets overhan- breed, eirond-ovaal, meestal met diverse (1-10) gend, stevig; vitaliteit (zeer) goed. grove lobben, soms gaaf; top spits; bladsteel BLADEREN : GRQNHU JURHQ±FPODQJHQ± 1 cm. cm breed, eirond-ovaal, gaaf of met enkele gro- VRUCHTEN : wit, rondachtig, 13 mm in diameter. ve lobben; top stomp-spits; bladsteel 0,8 cm. Bestrossen 4 × 3 cm, met 10-15 bessen, regel- VRUCHTEN : groenwit, rondachtig, 13 mm in dia- matig met twee of meer verenigd tot grotere meter. Bestrossen 4 x 3 cm, met 10-15 bessen, clusters. Besdracht goed; rijpend vanaf eind regelmatig met twee of meer verenigd tot grote- augustus (middelvroeg). re clusters. Besdracht (zeer) goed; rijpend vanaf ZIEKTEN EN PLAGEN : weinig gevoelig voor meel- half augustus (vroeg). dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. ZIEKTEN EN PLAGEN : vrij gevoelig voor meel- ‘Kolmagis’ ( MAGICAL S NOWQUEEN ) is een half- dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. hoge cultivar met middelgrote witte bessen en Prachtige zeer goed besdragende cultivar met relatief sterk ingesneden blad. De cultivar is stevige takken, die vooral opvalt vanwege de ontwikkeld als snijheester. Als tuinplant is hij groenwitte middelgrote bessen, die al vroeg minder geschikt, met name door de te losse (augustus) verschijnen. Helaas is de plant iets groeiwijze en niet al te stevige takken. Hierin gevoelig voor meeldauw, vandaar twee sterren wordt de deze Sneeuwbes overtroffen door S. in plaats van drie. ‘Kolmgala’ ( MAGICAL G ALAXY ), ‘Snow White’ De Europees kwekersrechtelijke bescherming en ‘White Hedge’. Deze cultivar is vanaf 2007 op deze cultivar is sinds 2012 beëindigd. kwekersrechtelijk beschermd in Nederland. o S. ‘ Kolmagis’ PBR ( MAGICAL S NOWQUEEN * S. ‘ Kolmajo’ PBR ( MAGICAL J OY White Berry Group Pink Berry Group (Kolster BV, Boskoop, ca. 2005) (Floribreed, Heelsum / Kolster BV, Boskoop,

86 Dendroflora nr 49 2012 2008) *** S. ‘Kolmaswet’ PBR ( MAGICAL S WEET GROEIWIJZE : 1,1 m hoog en 0,9 m breed; vrij dicht Pink Berry Group vertakt; takken opgaand, (vrij) stevig; vitaliteit (Floribreed, Heelsum / Kolster BV, Boskoop, goed. 2007) BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ± GROEIWIJZE : 0,9 m hoog en 0,9 m breed; dicht cm breed, eirond-ovaal(-rondachtig), gaaf, soms vertakt; takken (schuin) opgaand, zeer stevig; met enkele grove lobben; top stomp-spits; blad- vitaliteit zeer goed. steel 0,8 cm. BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP VRUCHTEN : wit met paarsroze top, rondachtig, 13 breed, eirond-ovaal, gaaf, soms met enkele gro- mm in diameter. Bestrossen 5 × 3 cm, met 12-18 ve lobben, vaak iets gegolfd; top stomp-spits; bessen, soms met twee of meer verenigd tot gro- bladsteel 0,6 cm. tere clusters. Besdracht goed; rijpend vanaf eind VRUCHTEN : paarsroze (conform ‘Amethyst’), augustus (middelvroeg). rondachtig, 10 mm in diameter. Bestrossen 4 ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- × 2,5 cm, met 8-12 bessen, vaak met twee of dauw; matig gevoelig voor bladvlekken. meer verenigd tot grotere clusters. Besdracht vrij stijf opgaand zeer goed; rijpend vanaf eind augustus (middel- Mooie vrij stijf opgaande cultivar met middelvroeg). grote karakteristieke tweekleurige (wit met ZIEKTEN EN PLAGEN : weinig gevoelig voor meel- roze) bessen. De stevigheid van de takken en dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. vitaliteit zijn prima; helaas is de plant niet hele- Prachtige compacte heester met zeer rijke maal vrij van meeldauw, vandaar maar één ster besdracht, met kleine paarsroze bessen. Daar- in plaats van twee of drie. De cultivar lijkt op bij zijn de takken zeer stevig en de gezondheid ‘Kolsweet’ ( SWEET F ANTASY ). Deze laatste komt zeer goed. Vooral vanwege de goede gezond- wat later op kleur en de bessen wat minder pro- heid werd ook de sterk gelijkende ‘Kolmcan’ minent tweekleurig. (MAGICAL C ANDY ), ruim overtroffen. Daarom Deze cultivar is vanaf 2010 kwekersrechtelijk kreeg ‘Kolmaswet’ ( MAGICAL S WEET ) maar liefst beschermd in Europa. drie sterren en is hiermee de absolute topper onder de roze-bessige cultivars voor gebruik

S. ‘Kolmajo’ ( MAGICAL J OY S. ‘Kolmajo’ ( MAGICAL J OY

Dendroflora nr 49 2012 87 S. µ.ROPDVZHW¶ 0DJLFDO6ZHHW S. µ.ROPDVZHW¶ 0DJLFDO6ZHHW als tuinplant. In openbaar groen niet voor vak- dauw; matig gevoelig voor bladvlekken. beplanting bruikbaar, wel bijvoorbeeld voor in Vrij lage en wat los vertakte plant met talrijke stadsbakken. grote witte bessen die al vroeg rijpen. De bessen De cultivar is door Kolster ontwikkeld als zijn groter dan die van de meeste andere witbes- lage besheester en kreeg op Plantarium 2007 sige cultivars. Vooral een cultivar voor de snij, een bronzen medaille. ‘Kolmaswet’ ( MAGI - die als tuinplant minder hoge ogen gooit doordat CAL S WEET ) is vanaf 2010 kwekersrechtelijk de bessen vrij snel smetten en de groeiwijze wat beschermd in Europa. In eerste instantie is de te los is. Voor de snij is ‘Kolmava’ ( MAGICAL naam ‘Kolmagics’ gegeven, maar die is later AVALANCHE ) volgens de winner wel één van de veranderd in ‘Kolmaswet’. best betaalde en mooiste Sneeuwbessen. Ook TXDDUEHLGYRRUGHVQLMHHQHQRUPHYHUEHWHULQJ o S. ‘ Kolmava’ PBR ( MAGICAL A VALANCHE van ‘White Hedge’. White Berry Group Deze cultivar is vanaf 2010 kwekersrechtelijk (Floribreed, Heelsum / Kolster BV, Boskoop, beschermd in Europa. 2008) GROEIWIJZE : 0,8(-1,1) m hoog en 1 m breed; vrij o S. ‘ Kolmcan’ PBR ( MAGICAL C ANDY ; P INK los vertakt; takken overhangend, (vrij) stevig; BLIZZARD vitaliteit goed. Pink Berry Group BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ± (Floribreed, Heelsum / Kolster BV, Boskoop, cm breed, eirond-ovaal, gaaf of met enkele gro- 2007) ve lobben; top spits-toegespitst; bladsteel 0,8 GROEIWIJZE : 0,8 m hoog en 0,8 m breed; vrij cm. dicht vertakt; takken opgaand tot overhangend, VRUCHTEN : wit, rondachtig, 16 mm in diameter. (vrij) stevig; vitaliteit vrij goed. Bestrossen 5 × 3 cm, met 15-20 bessen, vaak BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ± met twee of meer verenigd tot grotere clusters. cm breed, eirond-ovaal, gaaf of met enkele gro- Besdracht (zeer) goed; rijpend vanaf half augus- ve lobben; top; bladsteel cm. tus (vroeg). VRUCHTEN : (donker) paarsroze (iets donkerder ZIEKTEN EN PLAGEN : vrij gevoelig voor meel- dan ‘Amethyst’), rondachtig, 12 mm in diame-

88 Dendroflora nr 49 2012 S. ‘Kolmgala’ ( MAGICAL G ALAXY S. ‘Kolmgala’ ( MAGICAL G ALAXY ter. Bestrossen 4,5 × 2,5 cm, met 8-12 bessen, GROEIWIJZE : 0,6 m hoog en 0,8 m breed; dicht soms met twee of meer verenigd tot grotere vertakt; takken (schuin) opgaand, (vrij) stevig; clusters. Besdracht vrij goed; rijpend vanaf half vitaliteit goed. augustus (vroeg). BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- breed, eirond-ovaal, gaaf, soms met enkele gro- dauw; matig gevoelig voor bladvlekken. ve lobben; top spits-toegespitst; bladsteel 0,8 Deze cultivar kenmerkt zich vooral door de com- cm. pacte groei en de (donker) paarsroze middelgro- VRUCHTEN : wit, rondachtig, 13 mm in diameter. te bessen. De beskleur is donkerder dan van de Bestrossen 5 × 2,5 cm, met 10-15 bessen, soms meeste andere roze-bessigen. Helaas is de plant met twee of meer verenigd tot grotere clusters. wat gevoelig voor meeldauw en spint, iets dat de Besdracht (zeer) goed; rijpend vanaf september eveneens zeer compacte ‘Kolmaswet’ ( MAGICAL (laat). SWEET ) veel minder heeft. Vandaar geen positie- ZIEKTEN EN PLAGEN : weinig gevoelig voor meel- ve waardering voor ‘Kolmcan’ ( MAGICAL C AN - dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. DY ). In het beperkte sortiment van cultivars met Dit is een prachtige gezonde compacte en rijk donkerroze bessen wordt hij overtroffen door besdragende cultivar. Vooral vanwege de com- ‘Scarlet Pearl’, die een iets bredere groeiwijze pacte groeiwijze met stevige opgaande takken heeft en blad dat bijna altijd gaafrandig is. met witte middelgrote bessen is ‘Kolmgala’ Kreeg een zilveren medaille op Plantarium in (MAGICAL G ALAXY ) onmiskenbaar. Deze nieu- 2007. Niet ontwikkeld als snijheester, maar als wigheid is door de keuringscommissie met drie lage besheester. Deze cultivar is vanaf 2010 sterren bekroond en is daarmee vanuit het niets kwekersrechtelijk beschermd in Europa. gegroeid tot de beste witbessige cultivar van het sortiment Symphoricarpos . *** S. ‘ Kolmgala’ PBR ( MAGICAL G ALAXY ; De cultivar kreeg al een zilveren medaille op SNOW B LIZZARD Plantarium in 2007. Niet ontwikkeld als snij- White Berry Group heester, maar als lage besheester. Deze cultivar (Floribreed, Heelsum / Kolster BV, Boskoop, is vanaf 2010 kwekersrechtelijk beschermd in 2007) Europa.

Dendroflora nr 49 2012 89 o S. ‘ Kolmprid’ PBR ( MAGICAL P RIDE vanwege de betere resistentie tegen meeldauw. Pink Berry Group Deze cultivar is vanaf 2010 kwekersrechtelijk (Floribreed, Heelsum / Kolster BV, Boskoop, beschermd in Europa. 2008) GROEIWIJZE : 1,1 m hoog en 1 m breed; vrij dicht * S. ‘ Kolsweet’ PBR ( SWEET F ANTASY vertakt; takken opgaand tot iets overhangend, Pink Berry Group (vrij) stevig; vitaliteit goed. (Kolster BV, Boskoop, ca. 1999) BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP GROEIWIJZE : 1,2 m hoog en 1,3 m breed; dicht breed, eirond-ovaal, gaaf, soms met enkele gro- vertakt; takken (schuin) opgaand, stevig; vita- ve lobben; top stomp-spits; bladsteel 0,8 cm. liteit zeer goed. VRUCHTEN : paarsroze (conform ‘Amethyst’ ), BLADEREN : GRQNHU JURHQ±FPODQJHQ rondachtig, 15 mm in diameter. Bestrossen 3,5 ±FPEUHHGHLURQGURQGDFKWLJJDDIVRPVPHW × 3 cm, met 8-12 bessen, vaak met twee of meer enkele grove lobben; top stomp-spits; bladsteel verenigd tot grotere clusters. Besdracht goed; 0,8 cm. rijpend vanaf eind augustus (middelvroeg). VRUCHTEN : witachtig tot paarsroze (vaak ZIEKTEN EN PLAGEN : vrij gevoelig voor meel- tweekleurig), rondachtig, 13 mm in diameter. dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. Bestrossen 6 × 2,5 cm (relatief lang), met 10-14 Middelgrote struik met opgaande tot iets over- bessen, vaak met twee of meer verenigd tot gro- hangende takken, rijkelijk bezet met grote tere clusters. Besdracht (zeer) goed; rijpend van- paarsroze bessen. Ontwikkeld en veel gebruikt af september (laat). als snijheester. Voor gebruik als tuinen plant- ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- soenplant geen positieve waardering. S. ‘ Kolm- dauw; niet of nauwelijks gevoelig voor blad- prid’ ( MAGICAL P RIDE ) voegt de plant weinig toe vlekken. aan de breder groeiende ‘Amethyst’ die dezelf- Middelgrote cultivar met (schuin) opgaande tak- de beskleur heeft, maar minder last heeft van ken die rijk bezet zijn met wit-roze (tweekleu- meeldauw. Ook de eveneens opgaande S. ‘ Kol- rig) middelgrote bessen die relatief laat rijpen. charm’ ( CHARMING F ANTASY ) wordt door de keu- In eerste instantie ontwikkeld als snijheester. ringscommissie hoger gewaardeerd, met name Ook voor gebruik als tuinen plantsoenplant is

S. ‘Kolsweet’ (S WEET F ANTASY S. ‘Kolsweet’ (S WEET F ANTASY

90 Dendroflora nr 49 2012 de cultivar met één ster positief gewaardeerd, BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP vooral vanwege de bijzondere beskleur. De breed, rondachtig, gaaf; top stomp; bladsteel 0,6 lichte gevoeligheid voor meeldauw ging een cm. hogere waardering tegen. De cultivar lijkt op S. VRUCHTEN : (donker) paarsroze (iets donkerder ‘Kolmajo’ ( MAGICAL J OY ); voor verschillen zie dan ‘Amethyst’ ), rondachtig, 13 mm in diame- aldaar. ter. Bestrossen 4,5 × 3 cm, met 10-15 bessen, Deze cultivar is vanaf 2001 kwekersrechtelijk regelmatig met twee of meer verenigd tot grote- beschermd in Nederland. re clusters. Besdracht vrij slecht; rijpend vanaf half augustus (vroeg). S. ‘Kordes’: S. ‘Amethyst’ ZIEKTEN EN PLAGEN : gevoelig voor meeldauw; zeer gevoelig voor bladvlekken. o S. ‘ /DXUD¶ Lage struik met overhangende takken, vroeg Pink Berry Group bezet met middelgrote (donker) paarsroze bes- (G.A. Oudijk, Waddinxveen, 1998) VHQ'HFXOWLYDUKHHIWTXDJURHLZLM]HYHHOZHJ GROEIWIJZE : 1 m hoog en 1 m breed; vrij dicht van ‘Amethyst’, maar de bessen zijn donkerder. vertakt; takken schuin opgaand tot overhan- Dit laatste is een aantrekkelijke eigenschap, gend, vrij stevig; vitaliteit goed. maar helaas bleek ‘Marleen’ erg ziektegevoe- BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP lig, zowel voor meeldauw als voor bladvlekken. breed, eirond-ovaal(-rondachtig), gaaf of met Daarom kreeg de cultivar geen positieve waar- enkele grove lobben; top stomp-spits; bladsteel dering. Gebruikers die graag een cultivar wil- 0,8 cm. len met donker paarsroze bessen kunnen beter VRUCHTEN : paarsroze (iets lichter dan ‘Amethyst’ kiezen voor ‘Scarlet Pearl’, die minder ziekte- ), rondachtig, 15 mm in diameter. Bestrossen 5 gevoelig is. × 3 cm, met 10-16 bessen, regelmatig met twee ‘Marleen’ is ontstaan als een spontane zaailing, of meer verenigd tot grotere clusters. Besdracht vrijwel zeker van ‘Mother of Pearl’. Kreeg in de goed; rijpend vanaf september (laat). veldkeuringen van 1996 een Getuigschrift van ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- 9HUGLHQVWHHQLQHHQ&HUWL¿FDDWYDQ:DDU - dauw; matig gevoelig voor bladvlekken. dering voor gebruik als snijheester. Deze culti- Vrij lage struik met opgaande tot overhangen- var is vanaf 1997 kwekersrechtelijk beschermd de takken die rijk bezet zijn met grote paars- in Europa. roze bessen. De plant lijkt in veel opzichten op ‘Amethyst’, hoewel de bessen wat groter en o S. ‘ Mother of Pearl’ lichter zijn en wat later rijpen. Door deze rela- Pink Berry Group tief geringe verschillen en het feit dat ‘Laura’ (S.G.A. Doorenbos, Den Haag / Groenekan, wel wat gevoelig is voor meeldauw is door de 1955) keuringscommissie geen positieve waardering GROEIWIJZE : 0,8 m hoog en 1 m breed; vrij dicht gegeven voor gebruik als tuinen plantsoen- vertakt; takken overhangend, vrij slap; vitaliteit plant. De cultivar is overigens al van het begin matig. gebruikt en geregistreerd als snijheester. BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ± cm breed, eirond-ovaal(-rondachtig), gaaf, soms S. MAGICAL A VALANCHE : zie S. ‘ Kolmava’ zwak gelobd; top stomp-spits; bladsteel 0,4 cm. S. MAGICAL C ANDY : zie S. ‘ Kolmcan’ VRUCHTEN : witachtig tot licht paarsroze, S. MAGICAL G ALAXY : zie S. ‘ Kolmgala’ rondachtig, 14(-15) mm in diameter. Bestrossen S. MAGICAL J OY : zie S. ‘ Kolmajo’ 4 × 3 cm, met 10-15 bessen, soms met twee of S. MAGICAL P RIDE : zie S. ‘ Kolmprid’ meer verenigd tot grotere clusters. Besdracht S. MAGICAL S NOWQUEEN : zie S. ‘ Kolmagis’ matig; rijpend vanaf september (laat). S. MAGICAL S WEET : zie S. ‘Kolmaswet’ ZIEKTEN EN PLAGEN : gevoelig voor meeldauw; S. ‘ Magic Berry’: S. ×chenaultii ‘Magic Ber gevoelig voor bladvlekken. ry’ Brede vrij kleine struik met sterk overhangende, vrij slappe takken die bezet zijn met vrij o S. ‘ Marleen’ PBR grote witachtige tot licht paarsroze bessen. Ten Pink Berry Group opzichte van veel andere cultivars blijkt ‘Mother (C.M. Arisz, Beverwijk, 1996) of Pearl’ matig vitaal en behoorlijk ziektegevoe- GROEIWIJZE : 0,7 m hoog en 0,8 m breed; vrij lig. Hiermee is de cultivar in feite overtroffen dicht vertakt; takken overhangend, vrij stevig; door zijn eigen nazaten; ze staat immers aan de vitaliteit matig. basis van het sortiment roze-bessigen. Het is het

Dendroflora nr 49 2012 91 S. µ6FDUOHW3HDUO¶ eerste benaamde exemplaar van S. × doorenbo- 7HQ RS]LFKWH YDQ µ6R¿H¶ LV GH JHOLMNHQLV QRJ sii ; zie kopjes “Doorenbos kruisingen” en “ S. groter; deze laatste heeft iets groter blad. Ten ×doorenbosii een verwarrende naam”. De cul- RS]LFKWH YDQ ]RZHO µ$PHWK\VW¶ DOV µ6R¿H¶ LV tivar is in 1950 geselecteerd en in 1955 via P. ‘Purple Hedge’ gevoeliger voor meeldauw. Lombarts in de handel gebracht. Reden voor de keuringscommissie om geen positieve waardering voor ‘Purple Hedge’ voor S. orbiculatus ‘Red Pearl’: S. ‘ Red Pearl’ gebruik als tuin en plantsoenplant te geven. S. PINK B LIZZARD : zie S. ‘ Kolmcan’ Deze cultivar is ontwikkeld voor de snij en vanaf 2003 kwekersrechtelijk beschermd in Europa. o S. ‘ Purple Hedge’ PBR Pink Berry Group o S. ‘ Red Pearl’ PBR (C.M. Arisz, Beverwijk, 2000) Pink Berry Group GROEIWIJZE : 1,2 m hoog en 1,2 m breed; dicht syn. S. orbiculatus ‘Red Pearl’ vertakt; takken schuin opgaand, (zeer) stevig; (De Jong, Heelsum / Kolster BV, Boskoop, ca. vitaliteit (zeer) goed. 1996) BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP GROEIWIJZE : 0,8 m hoog en 0,9 m breed; vrij breed, rondachtig, gaaf, soms met 1 of 2 kleine dicht vertakt; takken overhangend, vrij stevig; lobben; top stomp; bladsteel 0,4 cm. vitaliteit vrij goed. VRUCHTEN : paarsroze (conform ‘Amethyst’ ), BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ± rondachtig, 13 mm in diameter. Bestrossen 4 cm breed, eirond-ovaal(-rondachtig), gaaf, soms × 3 cm, met 10-15 bessen, regelmatig met twee zwak gelobd; top stomp; bladsteel 0,6 cm. of meer verenigd tot grotere clusters. Besdracht VRUCHTEN : paarsroze (conform ‘Amethyst’ ), vrij goed; rijpend vanaf september (laat). rondachtig, 13 mm in diameter. Bestrossen 4 ZIEKTEN EN PLAGEN : vrij gevoelig voor meel- × 3 cm, met 8-14 bessen, regelmatig met twee dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. of meer verenigd tot grotere clusters. Besdracht Dicht vertakte struik met stevige opgaande tak- vrij goed; rijpend vanaf eind augustus (middel- ken die vrij rijk bezet zijn met paarsroze bessen. vroeg). Lijkt op ‘Amethyst’, maar verschilt vooral van- ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- wege de stevigere takken en de latere besdracht. dauw; vrij gevoelig voor bladvlekken.

92 Dendroflora nr 49 2012 Vrij kleine struik met overhangende takken breed, rondachtig, gaaf; top stomp; bladsteel 0,4 die vrij sterk bezet zijn met paarsroze bessen. cm. Voor gebruik als tuinen openbaargroenplant is VRUCHTEN : (donker) paarsroze (iets donkerder ‘Amethyst’ beter (dichtere groeiwijze en betere dan ‘Amethyst’ ), rondachtig, 13 mm in dia- gezondheid) en voegt ‘Red Pearl’ hieraan niets meter. Bestrossen 3,5 × 3 cm, met 8-12 bessen, toe. Reden voor de keuringscommissie om geen vaak met twee of meer verenigd tot grotere clus- positieve waardering te geven. De cultivar is ters. Besdracht goed; rijpend vanaf eind augus- ontwikkeld voor de snij en is vanaf 1998 kwe- tus (middelvroeg). kersrechtelijk beschermd in Nederland. ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- Door een misverstand is deze cultivar gere- dauw; gevoelig voor bladvlekken. gistreerd als cultivar van S. orbiculatus . In de Vrij kleine struik met overhangende takken die botanische tuinen van Wageningen heeft een rijk bezet zijn met middelgrote (donker) paars- niet-soortecht exemplaar gestaan. Dit was wel roze bessen. ‘Scarlet Pearl’ heeft samen met een S. orbiculatus . Dit exemplaar is door Bus- ‘Marleen’ en ‘Kolmcan’ ( MAGICAL C ANDY ) de semakers en Dijkhuizen (1992) in hun rapport donkerste bessen. Van deze cultivars is komt als ten onrechte als ‘Red Pearl’ beschreven. ‘Scarlet Pearl’ als voor gebruik als tuinen open- Volgens de winner is ‘Red Pearl’, conform de baargroenplant als beste naar voren. Aanleiding voor de proef ingezonden plant en bovenstaande voor de keuringscommissie om een ster te geven. beschrijving, een cultivar met paarsroze bessen, Deze cultivar is vanaf 1998 kwekersrechtelijk die niets te maken heeft met S. orbiculatus . De beschermd in Nederland. Als snijheester vaak cultivar lijkt veel op ‘Scarlet Pearl, maar heeft aangeboden onder de handelsnaam MAGICAL iets lichter gekleurde bessen. SCARLET P EARL .

* S. ‘ 6FDUOHW3HDUO¶ PBR S. SNOW B LIZZARD : zie S. ‘ Kolmgala’ Pink Berry Group (Floribreed, Heelsum / Kolster BV, Boskoop, ** S. µ6QRZ:KLWH¶ 1998) White Berry Group GROEIWIJZE : 0,8 m hoog en 1 m breed; vrij dicht (H. Kolster Boomkwekerij, Boskoop, 2013) vertakt; takken overhangend, (vrij) stevig; vita- GROEIWIJZE : 1 m hoog en 1 m breed; dicht ver- liteit goed. takt; takken opgaand tot iets overhangend, vrij BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP stevig; vitaliteit goed.

S. µ6QRZ:KLWH¶ S. µ6QRZ:KLWH¶

Dendroflora nr 49 2012 93 S. µ6R¿H¶

BLADEREN : JURHQ ± FP ODQJ HQ ± geringe invloed van S. oreophilus . Vanwege de cm breed, langwerpig tot eirond-ovaal, meestal hoge waardering door de keuringscommissie met diverse (1-10) grove lobben, soms gaaf; top is in overleg met de winner een nieuwe naam spits; bladsteel 0,8 cm. gegeven: ‘Snow White’. VRUCHTEN : wit, rondachtig, 10 mm in diameter. Bestrossen 4 × 2,4 cm, met 10-15 bessen, soms ** S. ‘ 6R¿H¶ PBR met twee of meer verenigd tot grotere clusters. Pink Berry Group Besdracht (zeer) goed; rijpend vanaf september (C.M. Arisz, Beverwijk, 2009) (laat). GROEIWIJZE : 1,1 m hoog en 1,3 m breed; dicht ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- vertakt; takken schuin opgaand tot overhan- dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. gend, (zeer) stevig; vitaliteit (zeer) goed. Mooie dicht vertakte vrij kleine plant met BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ± opgaande tot iets overhangende takken die cm breed, rondachtig, gaaf, soms met enkele zeer rijk bezet zijn met kleine witte bessen. grove lobben; top stomp; bladsteel 0,6 cm. Daarnaast zijn ook de vrij late besdracht en het VRUCHTEN : paarsroze (conform ‘Amethyst’), relatief smalle blad karakteristiek voor deze rondachtig, 13 mm in diameter. Bestrossen 4 × nieuwe cultivar. In de proef viel de plant erg op 3 cm, met 10-15 bessen, regelmatig met twee of ten opzichte van de andere witbessige cultivars meer verenigd tot grotere clusters. Besdracht vrij vanwege de massaal aanwezige kleine bessen en goed; rijpend vanaf half september (zeer laat). de dichte groeiwijze. Hiermee heeft de cultivar ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- veel potentie als besstruik in grote tuinen en dauw; matig gevoelig voor bladvlekken. openbaar groen of als vakbeplanting. Eigenlijk Mooie dicht vertakte middelhoge struik met een ‘Amethyst’ met witte bessen. middelgrote paarsroze bessen die pas laat rij- De cultivar is geselecteerd door de winner uit pen. Ten opzichte van ‘Amethyst’ is het blad een partij Amerikaans zaad onder de naam S. wat groter en ronder en zijn vooral de vruchten oreophilus . Onder die naam heeft de plant ook later rijp. Vooral vanwege de latere vruchtdracht in de proef gestaan. Na determinatie bleek de een aanvulling op ‘Amethyst’ en reden voor de plant grotendeels conform S. albus , wellicht met keuringscommissie om twee sterren te geven.

94 Dendroflora nr 49 2012 S. ‘White Hedge’

Deze cultivar is vanaf 2011 kwekersrechtelijk voor de keuringscommissie om geen positieve beschermd in Europa. waardering te geven. De naam ‘Turesson’ is ontleend aan Prof. Tures- S. SWEET F ANTASY : zie S. ‘ Kolsweet’ son uit Uppsala (Zweden). Doorenbos heeft in zijn proeftuin zaad verzameld, waaruit later o S. ‘ Turesson’ ‘Turesson’ is ontstaan. Het is een selectie uit White Berry Group S. albus var. laevigatus . De cultivar is destijds syn. S. albus ‘Turesson’ geïntroduceerd via Pierre Lombarts & Zn. (S.G.A. Doorenbos, Den Haag / Groenekan, ca. 1953) * S. ‘ White Hedge’ GROEIWIJZE : 0,6-1 m hoog en 1,2 m breed; dicht White Berry Group en onregelmatig vertakt; takken overhangend, (S.G.A. Doorenbos, Den Haag, 1945) vrij slap; vitaliteit goed. GROEIWIJZE : 1,3 m hoog en 1,3 m breed; vrij BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP dicht vertakt; takken schuin opgaand tot over- breed, eirond-ovaal, gaaf; top spits-toegespitst; hangend, vrij stevig; vitaliteit goed. bladsteel 1 cm. BLADEREN :JURHQ±FPODQJHQ±FP VRUCHTEN : wit met iets paarsroze top, ovaal, 15 breed, eirond-ovaal, gaaf of met enkele grove (lengte) mm lang. Bestrossen 4 × 3 cm, met ca. lobben; top stomp-spits; bladsteel 1,2 cm. 15 bessen. Besdracht goed; rijpend vanaf eind VRUCHTEN : wit, rondachtig, tot 15 mm in diame- augustus (middelvroeg). ter. Bestrossen 5 × 3,5 cm, met 10-15 bessen, ZIEKTEN EN PLAGEN : vrij gevoelig voor meel- vaak met twee of meer verenigd tot grotere clus- dauw; matig gevoelig voor bladvlekken. ters. Besdracht goed; rijpend vanaf half augus- Vrij kleine struik met grote langwerpige wit- tus (vroeg). te bessen, die soms een paarsroze blos (top) ZIEKTEN EN PLAGEN : weinig gevoelig voor meel- hebben. Vooral de besvorm is karakteristiek. dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. Helaas is de groeiwijze erg onregelmatig (slor- Vrij grote struik met overhangende takken die rijk dig), vooral vanwege de vrij slappe takken, en bezet zijn met grote witte bessen die vroeg rijpen. is de plant vrij gevoelig voor meeldauw. Reden Onderscheidt zich van ‘Snow White’ en ‘White

Dendroflora nr 49 2012 95 Pearl’ door de (veel) grotere bessen, de vroegere een (vrijwel) zuivere S. albus . Er moet dus spra- besrijping en de meer overhangende groeiwijze. ke zijn van een misverstand/misinterpretatie of Genoeg redenen voor de keuringscommissie om er is in de loop van de tijd een nieuwe kloon ont- ‘White Hedge’ positief te waarderen. Deze oude staan die de oude kleinbessige kloon verdron- cultivar wordt nog steeds veel gebruikt in open - gen heeft. Bussemakers & Dijkhuizen (1992) baar groen als besstruik en/of voor vakbeplanting hebben herbariumexemplaren van de originele en heeft de kwaliteit ruimschoots bewezen. plant vergeleken met de huidige grootbessige Vreemd is wel dat Doorenbos (1957) deze culti- vorm en geen verschillen vermeld. De grootbes- var beschouwt en beschrijft als een S. × chenaul- sige plant lijkt dus wel degelijk soortecht. tii met kleine witte bessen. De plant in de proef heeft echter conform diverse modernere bron- o S. ‘ White Pearl’ nen (PlantScope, Darthuizer Vademecum, etc.) White Berry Group juist grote bessen en lijkt geen enkele relatie of syn. S. albus ‘White Pearl’ gelijkenis te hebben met S. × chenaultii . Het lijkt (De Jong, Heelsum/Kolster BV, Boskoop, 1997)

2YHU]LFKWVWDEHOEHRRUGHHOGHFXOWLYDUVSHUJURHS

Verklaringen tekens en afkortingen: .RORPEHVNOHXUG GRQNHU.RORPEHVGUDFKW RQRSYDOOHQGņņ ]HHUDUPņ DUPņ YULMULMN ULMN ]HHUULMN

1DDP +RRJ P 7DNNHQ %HVNOHXU

GROUNDCOVER GROUP s × chenaultii ‘Brain de Soleil’ 0,6 horizontaal (paars-) d.rood * × chenaultii ‘Darhalo’ HANCOCK L OW 0,4 horizontaal (paars-) d.rood *** × chenaultii ‘Hancock’ 0,7 horizontaal (paars-) d.rood * × chenaultii µ0DJLF%HUU\¶ VFKXLQKRUL]RQWDDO SDDUV GURRG

WHITE BERRY GROUP R µ$UYLG¶ VFKXLQ ZLW o ‘Bokrabright’ BRIGHT F ANTASY RYHUKDQJHQG ZLW ** ‘Kolgreep’ GREENPEARL F ANTASY RSJDDQGRYHUKDQJHQG JURHQZLW o ‘Kolmagis’ MAGICAL S NOWQUEEN 1,2 overhangend wit o ‘Kolmava’ MAGICAL A VALANCHE RYHUKDQJHQG ZLW *** ‘Kolmgala’ MAGICAL G ALAXY 0,6 opgaand wit µ6QRZ:KLWH¶ RSJDDQGRYHUKDQJHQG ZLW R µ7XUHVVRQ¶ RYHUKDQJHQG ZLW * ‘White Hedge’ 1,3 schuin- overhangend wit R µ:KLWH3HDUO¶ VFKXLQ ZLW

PINK BERRY GROUP * ‘Amethyst’ 1,1 overhangend paarsroze ** ‘Kolcharm’ CHARMING F ANTASY 0,8(-1,2) overhangend paarsroze * ‘Kolmajo’ MAGICAL J OY RSJDDQG ZLW SDDUVUR]H *** ‘Kolmaswet’ MAGICAL S WEET 0,9 schuin paarsroze o ‘Kolmcan’ MAGICAL C ANDY RSJDDQGRYHUKDQJHQG G SDDUVUR]H o ‘Kolmprid’ MAGICAL P RIDE RSJDDQGRYHUKDQJHQG SDDUVUR]H * ‘Kolsweet’ SWEET F ANTASY RSJDDQG ZLW SDDUVUR]H R µ/DXUD¶ VFKXLQRYHUKDQJHQG SDDUVUR]H R µ0DUOHHQ¶ RYHUKDQJHQG G SDDUVUR]H R µ0RWKHURI3HDUO¶ RYHUKDQJHQG ZLW SDDUVUR]H R µ3XUSOH+HGJH¶ VFKXLQ SDDUVUR]H R µ5HG3HDUO¶ RYHUKDQJHQG SDDUVUR]H µ6FDUOHW3HDUO¶ RYHUKDQJHQG G SDDUVUR]H µ6R¿H¶ VFKXLQRYHUKDQJHQG SDDUVUR]H

96 Dendroflora nr 49 2012 GROEIWIJZE : 1,2 m hoog en 1,2 m breed; vrij Middelgrote struik met stevige schuin opgaande dicht vertakt; takken schuin opgaand, (vrij) ste- takken, die rijk bezet zijn met middelgrote witte vig; vitaliteit goed. bessen, die laat rijpen. Ten opzichte van ‘White BLADEREN : GRQNHU JURHQ±FPODQJHQ Hedge’ zijn de bessen kleiner en later rijp en is ±FPEUHHGHLURQGRYDDOJDDIVRPVPHW de groeiwijze minder overhangend. Ten opzich- enkele grove lobben; top stomp-spits; bladsteel te van ‘Snow White’ zijn de bessen juist grotere 0,8 cm. en is de plant ook als geheel wat grover. De cul- VRUCHTEN : wit, rondachtig, 13 mm in diameter. tivar is eigenlijk ontwikkeld voor de snij, maar Bestrossen 6 × 2,5 cm (relatief lang), met 15-20 wordt daarvoor nauwelijks meer gebruikt van- bessen, soms met twee of meer verenigd tot wege de vrij grote ziektegevoeligheid (oa. Verti- grotere clusters. Besdracht goed; rijpend vanaf cillium ). Ook voor gebruik als tuinen openbaar september (laat). groenplant krijgt de ‘White Pearl’ een negatieve ZIEKTEN EN PLAGEN : matig gevoelig voor meel- waardering van de keuringscommissie; ‘White dauw; weinig gevoelig voor bladvlekken. Hedge’ en ‘Snow White’ zijn beter.

.RORPPHHOGDXZEODGYOHNNHQņņ ]HHUYHHOņ YHHOņ YULMYHHO ZHLQLJ QLHWRIQDXZHOLMNV

EHV PP %HVGUDFKW 0HHOGDXZ %ODGYOHNNHQ 2SPHUNLQJHQ

7 0 + + + + Blad groengeel 6 0 + + Voor lage vakbeplanting 6 0 + + + + Voor middelhoge vakbeplanting ņ %ODGJURHQSXUSHU KHUIVWNOHXU

ņņ ņņ ņ =HHUFRPSDFWYRRUNRXGHVWUHNHQ ņ ņ ņ 9ULMVODSSHWDNNHQ ņ 6WHYLJHWDNNHQHQELM]RQGHUHEHVNOHXU 13 + + + Erg los vertakt ņ ņ =HHUJHZLOGYRRUVQLM 13 (+)+ + + Laag en stevig ņ .OHLQHEHVVHQVPDOEODG ņ ņ /DQJZHUSLJHEHVVHQ 16 + + + Grote bes, vroeg rijp ņ %HVVHQODDWULMS

13 + + + + Zeer populair 15 (+)+ + + + + Grote bes, vroeg rijp ņ ņ 9ULMVWLMIRSDDQGEHVNOHXULJ 10 + + + + Compact en stevig; kleine bes ņ ņ ņ 'RQNHUHEHV ņ *URWHEHV ņ .OHXULJHEHVODDWULMS ņ ņ *URWHEHVODDWULMS ņ ņ ņņ 'RQNHUHEHV]LHNWHJHYRHOLJ ņ ņ ņ 9ULMVODSSHWDNHQ]LHNWHJHYRHOLJ ņ ņ /LMNWYHHORS6R¿H ņ ņ ņ µ$PHWK\VW¶LVEHWHU ņ ņ 9ULMFRPSDFWGRQNHUHEHV ņ ņ ņ 9UXFKWHQODDWULMS

Dendroflora nr 49 2012 97 Niet beoordeelde cultivars S. µ&RQVWDQFH6SU\¶ White Berry Group (Engeland, voor 1980) S. albus ‘Constance Spry’: S. µ&RQVWDQFH6SU\¶ syn. S. albus ‘Constance Spry’ S. albus ‘Taff’s Variegated’: S. ‘Taff’s Varie Bossige compacte struik met grote witte bes- gated’ sen. Selectie uit var. laevigatus met een dichtere groeiwijze. Volgens Belder (1982) geen verbete- S. albus Ultuna ring van het sortiment. (Sveriges lantbruksuniversitet, SLU, Uppsala, Zweden) S. ‘Evergreen’ Dit is geen echte cultivar, maar een zaadher- White Berry Group komst, ontwikkeld via een zaadselectiepro- (Nederland?, voor 2009) gramma van de Zweedse landbouwuniversiteit Geteeld als snijtak en hiervoor geregistreerd in in Uppsala. Ultuna is de naam van de hoofdcam- PlantScope in 2009. Lange takken, ca. 70 cm pus van de universiteit. lang. Blad ca. 3 cm lang, gaafrandig. Bloemen Het is een verbeterde zaadherkomst van S. albus wit. Bessen wit, vrij klein, tot 1 cm. subsp. laevigata . De groeiwijze is fors, 1,5-2 m en de bessen zijn wit. S. ‘Hecona’ Pink Berry Group S. × chenaultii ‘Elegance’ (H.J. Albrecht, Berlijn (D), 1988) Groundcover Group Tot 1,5 m hoge opgaande struik. Bladeren breed (P. de Bruin, Boxtel, ca. 1965) eirond, vrij groot, ca. 3 cm lang, groen en lang Breed opgaande groeiwijze, tot 1,5 m hoog. aan de struik blijvend. Vruchten wit tot paarsro- Twijgen bruinrood bij uitlopen. Blad donker- ze, tot 12 mm in diameter, vrij talrijk. Gebruikt groen, langwerpig, 2,5-2,7 cm lang. Bloemen voor vakken en hagen in openbaar groen. en vruchten als de soort. Het is een sport uit S. ×chenaultii. S. ‘Gonny’ 9RRUKHWHHUVWEHVFKUHYHQLQ'HQGURÀRUDS White Berry Group 46. (G.A. Oudijk, Waddinxveen, voor 1998) Geteeld als snijtak en hiervoor geregistreerd in S. × chenaultii ‘Erect’ PlantScope in 1998. Blad gaafrandig tot gelobd. (S.G.A. Doorenbos, Den Haag / Groenekan, ca. Bloemen wit. Bessen ca. 12 mm doorsnede, gro- 1948) tendeels wit, hier en daar een paarsroze zweem. Breed opgaande groeiwijze, compact. Vruchten (paars)rood, goed boven de struik uitstekend. S. ‘Kolmaman’ PBR (M AGICAL M ANDY ) Ten onrechte vaak ondergebracht bij S ×dooren- Pink Berry Group bosii . Volgens Bussemakers & Dijkhuizen (Kolster BV, Boskoop, 2010) (1992) is deze cultivar vaak niet soortecht in Opgaande heester met iets breed uitstaande tak- omloop, waarbij in werkelijkheid S. × chenaultii ken. Blad donkergroen, ovaal, 5-7,5 cm. Vruch- ‘Elegance’ wordt geleverd. ten ovaal, 1-1,5 cm, wit met roze (vooral aan de bovenzijde). Nederlands kwekersrechtelijke S. ×chenaultii ‘Kolcover’ PBR (HANCOCK C AR - bescherming toegekend in 2013. PET Groundcover Group S. ‘Kolmagimel’ PBR (M AGICAL M ELODY ) (Kolster BV, Boskoop, 2013) Pink Berry Group Jonge twijgen purperrood, oudere twijgen licht (Floribreed, Heelsum/Kolster BV, Boskoop, kastanjebruin. Bladeren smal ovaal, circa 1,5- 2010) 2,5 cm lang, middengroen tot donkergroen. Vrij los vertakte heester met rechtopgaande Ontwikkeld voor toepassing in het openbaar takken. Blad 3-4 cm, donkergroen. Vruchten groen. Uitzonderlijk laaggroeiende cultivar met rond-afgeplat, wit met donkerroze bovenkant duidelijk kleiner en smaller blad dan andere S. (ietwat tweekleurige indruk); vruchten rijp in ×chenaultii . Bloemen onopvallend, weinig tal- september en oktober. Europees kwekersrechte- rijk, klein en paarsroze, gevolgd door slechts lijke bescherming aangevraagd in 2012. weinig kleine donker paarsrode vruchtjes. De grootste waarde zit in de uitzonderlijk lage, bij- S. ‘Kolmatresu’ (M AGICAL T REASURE ) na kruipende groeiwijze. Pink Berry Group

98 Dendroflora nr 49 2012 S. ×chenaultii ‘Kolcover’ ( HANCOCK C ARPET

(Kolster BV, Boskoop, 2012) Gevonden door Doorenbos in zijn eigen tuin; Blad ovaal, 4 cm-5 cm, donkergroen. Vruchten genoemd naar de naam van zijn huis en zijn rond-afgeplat, klein, tot 10 mm. Vruchtkleur kleindochter. De cultivar is in 1978 via Darthuizer donker (paars)roze. Boomkwekerijen in de handel gebracht. Het is de vraag of deze cultivar nu nog wel in cultuur is. S. ‘Kolmsno’ PBR (M AGICAL S NOWFLAKE ) White Berry Group S. ‘Maartje’ (Kolster BV, Boskoop, 2001) Pink Berry Group Opgaande groeiwijze. Blad vrij klein, donker- (Vink-Cloosterman, Maatschap, Zoeterwoude, groen, tot 4,5 x 2,8 cm, gaaf tot diep gelobd. Nederland, voor 1999) Helderwitte bes tot 12 mm in september. Sinds Geteeld als snijtak en hiervoor geregistreerd in 2004 kwekersrechtelijk beschermd in Nederland PlantScope in 1999. Blad donkergroen, gaaf tot gelobd/getand. Vruchten rond, wit met donker S. µ/DDUKRI¶ paarsroze zweem, tot 13 mm in doorsnede. Pink Berry Group Geselecteerd door Andre van Nijnatten uit Zun- S. orbiculatus ‘Albovariegatus’ dert, rond 2000. De plant heeft oa. bij de Symp- Blad rond, met (onregelmatig) witte rand. horicarpos -collectie in de botanische tuin van Wageningen gestaan. Ook is Nederlands kwe- S. orbiculatus ‘Bowles’ Gold Variegated’ kersrechtelijke bescherming aangevraagd en Blad rond, met brede gele rand. daarna weer ingetrokken. De winner is niet met de plant doorgegaan en denkt dat de cultivar ook S. orbiculatus µ/HXFRFDUSXV¶ niet meer in cultuur is. (D.M. Andrews, Rockmont Nurseries, VS) Bloemen groengeel. Vruchten wit of witachtig. S. µ/LVHW¶ Pink Berry Group S. orbiculatus ‘Foliis Variegatis’ (S.G.A. Doorenbos, Den Haag, 1978) syn. S. orbiculatus ‘Variegatus’ en ‘Aureovarie- Opgaande groeiwijze. Vruchten wit met een gatus’ roze wang, later verkleurend naar egaal roze. (Al vanaf 1837 bekend)

Dendroflora nr 49 2012 99 Blad goudgeel gerand en geaderd, kleiner dan Met dank aan die van S. orbiculatus . Allereerst is veel dank verschuldigd aan Boot & Co Boomkwekerijen in Boskoop en Darthuizer S. orbiculatus ‘Korona’ Boomkwekerijen in Leersum. Zij hebben grond (H.J. Albrecht, Berlijn (D), 1984) op hun kwekerij ter beschikking gesteld waarop Dichte horizontale groeiwijze. Blad eirond tot de proef kon worden uitgevoerd. Tevens heb- 2,5 cm lang, gaafrandig, soms iets gelobd. Bes- ben ze middels hun (oud-)medewerkers (Ronald sen klein, 3 mm in doorsnede, donkerrood tot Houtman en Kees-Jan Kraan van Boot en Wout paars, in kleine clusters. ‘Korona’ lijkt veel op Kromhout en Henk Wischmann van Darthui- de soort. zer) praktijkervaringen met Symphoricarpos in het openbaar groen ruim gedeeld. S. orbiculatus µ7DII¶V6LOYHU(GJH¶ Veel plantmateriaal, vooral van de nieuwste (Engeland?, voor 2002) cultivars, was afkomstig van snijheesterkweke- Opgaande struik, tot 1,3 m, met opvallend bont rij Kolster BV te Boskoop. Ook zij hebben hun blad (groen met witte rand). Vruchten paars- praktijkervaring gedeeld. Peter en Robert-Jan rood, klein, 5-7 mm lang. Genoemd naar Steven Kolster hebben waardevolle informatie gegeven 7DIÀHUHHQ(QJHOVHSODQWHQOLHIKHEEHUPHWHHQ over gebruik van Symphoricarpos als snijhees- voorliefde voor bonte planten. ter en mogelijkheden en onmogelijkheden in de veredeling van Symphoricarpos . S. ‘Pink Pearl’ Pink Berry Group (De Jong, Heelsum/Kolster BV, Boskoop, ca. 1997) Hoogte 1,2 m-1,4 m. Bladeren aan de eindver- takkingen tot ca. 3 x 2,5 cm, matgroen. Bloe- men roze. Bessen in korte eindstandige aren, rolrond, tot ca. 12 mm diameter, wit met dichte paarsroze stippeling; totaalindruk paarsroze. Als snijheester vaak aangeboden onder de handelsnaam MAGICAL P INK P EARL .

S. ‘Taff’s Variegated’ White Berry Group (Herkomst onbekend, waarschijnlijk Engeland) Syn. S. albus ‘Taff’s Variegated’ Blad geelbont. Bloemen roze. Vruchten wit. Vooral vanwege dit laatste duidelijk verschil- lend van S. orbiculatus ‘Taff’s Silver Edge’ die kleine rode vruchten heeft. Genoemd naar Ste- YHQ7DIÀHUHHQ(QJHOVHSODQWHQOLHIKHEEHUPHW een voorliefde voor bonte planten.

S. ‘Taiga’ Pink Berry Group (H.J. Albrecht, Berlijn (D), 1984) Vrij brede opgaande struik, 1-1,5 m hoog. Vruchten wit met paarsroze wang, ca. 10 mm in diameter.

S. ‘Vondy’ Pink Berry Group (Mevr. Goverde, Sprundel, ca. 1995) Geteeld als snijtak en hiervoor geregistreerd in PlantScope in 1995. Bessen geclusterd aan uit- einde van de (zij)takken, wit met paarsroze, ca. 12 mm in diameter.

100 Dendroflora nr 49 2012 Bronnen HUXLEY ET AL . (1992) : The New R.H.S. Dicti- onary of Gardening, vol. 1-5 - The Macmillan Literatuur Press Limited, Londen en Basingstoke, 3353 BEAN , W.K. (1980) : Trees and shrubs hardy in pag. the British Isles, vol IV, John Murray London, JONES , G.N. (1940) : A monograph of the genus p. 522-526. 6\PSKRULFDUSRV±-RXUQ$UQ$UERUS BELDER , J. (1982) : Symphoricarpos, gemoedelij- 252 NHHQVLHUOLMNHKHHVWHU±7XLQ /DQGVFKDS JONG , P.C. DE & W. K ROMHOUT (2004) : Darthui- p. 25. ]HU9DGHPHFXP±'DUWKXL]HU%RRPNZHNHULMHQ BELL , D. (2010) : Towards a species level Phy- BV, 512 p. logony of Symphoricarpos (Caprifoliaceae), KONING , J. DE ET AL . (2009) : Dendrologie van de EDVHGRQQXFOHDUDQGFKORURSODVW'1$±6\VWH - lage landen - KNNV Uitgeverij, Zeist, 546 p. matic Botany 35 (2), p. 442-450 KRÜSSMANN (1978) : Handbuch der Laubgehölze, BUSSEMAKERS , A. & D IJKHUIZEN , M. (1992) : Het Band III, p. 391-395. JHQXV6\PSKRULFDUSRV±'RFWRUDDOYHUVODJYDN - SINCLAIR , W.A. & L YON , H.H. (2005) : Diseases groep Plantentaxonomie, Landbouwuniversiteit RIWUHHVDQGVKUXEVWKHGLWLRQ±&RUQHOO8QL - Wageningen, 80 p. versity DOORENBOS , S.G.A. (1957) : Symphoricarpos-hy- EULGHQ±-DDUERHN1HG'HQGU9HUHQLJLQJ Websites: 1954/1955, p. 140-141 CPVO : www.cpvo.europa.eu/main/nl DORRESTEIJN , W. (2011) : Ziekten en plagen in de PlantScope : www.plantscope.nl ERRPWHHOWHQYDVWHSODQWHQWHHOW±'/93ODQW%9 GRIN: www.ars-grin.gov HENDRIKS , W. (1957) : Onze loofhoutgewassen - H. Veenman & Zonen, Wageningen Ir. M.H.A. (Marco) Hoffman HOFFMAN , M.H.A. (2010) : Naamlijst van houtige Wetenschappelijk onderzoeker sortiment / taxo- JHZDVVHQ ± 3UDNWLMNRQGHU]RHN SODQW RPJH - nomie bij Praktijkonderzoek Plant & Omgeving ving, 934 p. (PPO, Bomen), Lisse; onderdeel van Wageningen HOP , M.E.C.M. & C.C. S MEEKENS (2004) : Bestui- UR. YLQJYDQEHVKHHVWHUV±3UDNWLMNRQGHU]RHN3ODQW & Omgeving, Rapport 413, 44 p. HOP , M.E.C.M. (2007) : Snijheesters voor de ELRORJLVFKH WHHOW ± 3UDNWLMNRQGHU]RHN 3ODQW Omgeving, Rapport 424, 31 p.

Summary Symphoricarpos (Snowberry, Waxberry) is a shrub, commonly used in both amenity plantings and – on a more limited scale – in gardens. This low-maintenance plant is especially appre- ciated because of its white or purple berries and its excellent ground covering performance. In the past decade it has also become one of the most popular shrubs for cut branches in the Netherlands. For this use many new cultivars have been introduced in the past years, brin- ging the total up to 60+ cultivars. More than 30 of those have been trialed in two locations in the Netherlands. PPO described the plants and their properties for gardens and amenity plantings and the Royal Boskoop Horticultural Society judged them. This publication contains both sets of results. Besides the description and judgments of the plants in the trial the article also contains short descriptions of other cultivars, based on literature. We also discuss WKHFODVVL¿FDWLRQRI6\PSKRULFDUSRV8QWLOQRZWKHFXOWLYDUVZHUHDVVLJQHGWRVSHFLHVDQG hybrids, especially S. albus, S. ×doorenbosii and S. ×chenaultii. This is becoming more and more complicated for the newest cultivars, because their genetic background is often complex RUGRXEWIXO)RUWKDWUHDVRQZHSUHVHQWDQHZFODVVL¿FDWLRQLQWRWKUHHFXOWLYDUJURXSV:KLWH Berry Group, Pink Berry Group and Groundcover Group

Dendroflora nr 49 2012 101