Studies on phosphorylated polypeptides and gp-340 in saliva and milk

Liza Danielsson Niemi

Department of Odontology

aaaa aa aa a

To my family

ABSTRACT

Actinomyces Streptococcus mutans β β

(i) Actinomyces (ii) (iii) S. mutans

TABLE OF CONTENTS

LIST OF PUBLICATIONS ...... 9 ABBREVIATIONS ...... 10 INTRODUCTION...... 11

...... ...... ...... ...... AIMS...... 28 MATERIALS AND METHODS ...... 29

RESULTS AND DISCUSSION...... 35

ACTINOMYCES

IN VITRO CONCLUSIONS AND FUTURE PERSPECTIVES...... 48 ACKNOWLEDGEMENTS...... 50 REFERENCES ...... 52

a

LIST OF PUBLICATIONS

Danielsson Niemi L Actinomyces Infect and Immun.

Danielsson Niemi L Glycoconj J

Danielsson Niemi L Streptococcus mutans Caries Res.

Danielsson Niemi L . Caries Res.

Reprints of the original papers were made with permission from the publishers.

a

ABBREVIATIONS

aa x x

INTRODUCTION

Infectious diseases in the gastrointestinal tract

Haemophilus influenzae Moraxella catarrhalis Streptococcus pneumoniae Escherichea coli Salmonella Shigella Campylobacter Vibrio cholerae Helicobacter pylori Phorphyromonas gingivalis Aggregatibacter actinomycetemcomitans

Bacterial biofilm ecology – a determinant for health or disease

Dental caries – an infectious disease involving biofilm ecology balance

Streptococcus mutans Streptococcus sobrinus , Candida S. mitis Actinomyces naeslundii A. viscosus, A. odontolyticus, A. israelii, Veillonella

in vivo S. mutans Lactobacillus, S. sanguinis

Adhesion and biofilm formation

S. gordonii Pseudomonas aeruginosa (i) (ii) (iii) (iv) Veillonella (v)

i ii iii iv

Oral Microbial Ecology

Figure 1. Oral biofilm formation. aa a a a a aa a a a aa aa a a a aa a Streptococcus a Actinomyces aa aa

. Streptococcus Actinomyces Veillonella Neisseria S. sanguinis S. oralis S. mitis A. naeslundii S. sanguinis S. oralis S. mitis Actinomyces Streptococcus

Fusobacterium nucleatum F. nucleatum S. mutans P. gingivalis

Streptococcus Actinomyces

Host ligands mediate adhesion of oral

E. coli S. suis α A. naeslundii β

C. albicans A. naeslundii A. viscosus

Host ligands in saliva

Table 1. Major proteins in saliva and human milk with protective functions. aaa Saliva proteins a aa a a aaaa a aaaa a aaaaaa aaa aa aa aaa aa aaa a aa Milk proteins aa a a aaa a a aa a aaaaaa aa aa aaa aaa

Statherin

STATH STATH HIS1

Figure 2. Functional domains in statherin.

(i) F. nucleatum P. gingivalis Actinomyces C. albicans F. nucleatum P. gingivalis (ii) (iii)

(iv)

Glycoprotein-340 (gp-340)

DMBT1

Figure 3 Schematic illustration of salivary gp-340 protein domains, glycosylation pattern, and biological functions.

S. mutans

S. mutans, S. agalactiae H. pylori,

DMBT1 DBMT1 ´

Host ligands in milk

(i) α (ii) (iii) (iv) i α α ii H. pylori E. coli S. mutans per se C. albicans iii iv

Caseins

α β κ β κ α β β CSN2

STATH κ κ H. pylori α β κ S. mutans

Bioregulatory proteins and peptides in saliva and milk

β C. albicans C. albicans

β

Host ligand glycosylation and secretor status

α α α α α

E. coli C. albicans H. pylori

Model microorganisms present in oral biofilms

Actinomyces

Actinomyces A. naeslundii A. viscosus A. odontolyticus, A. israelii A. gerencseriae Actinomyces A. naeslundii Actinomyces A. naeslundii P. gingivalis Actinomyces Actinomyces

A. naeslundii, Actinomyces A. naeslundii A. naeslundii A. viscosus fimP fimA A. naeslundii

β A. naeslundii

Actinomyces A. viscosus A. naeslundii Actinomyces A. naeslundii A. viscosus Actinomyces A. naeslundii A. naeslundii A. naeslundii A. viscosus A. viscosus A. naeslundii A. oris A. naeslundii A. johnsonii A. naeslundii A. naeslundii

Streptococci

S. sanguinis, S. oralis and S. mitis ( ).

S. mutans S. sobrinus S. sanguinis

S. gordonii S. intermedius S. mutans S. mutans S. gordonii, A. naeslundii C. albicans P. gingivalis

AIMS

A. naeslundii A. viscosus. S. mutans S. mutans

aaa

MATERIALS AND METHODS

Bacteria and fungus strains

A. viscosus A. naeslundii A. radicidentis S. mutans S. suis E. coli S. sobrinus H. pylori Lactococcus lactis C. albicans

Saliva and milk

°

Purification of saliva proteins

A. viscosus

aaa

S. mutans S. mutans ° S. gordonii

Size variants of gp-340

Carbohydrate mapping of gp-340 variants

aaa

Separation and identification of milk proteins

γ α

Adhesion assay

C. albicans

Figure 4. Priciple of HA assay. aa aaa Candida a a a

aaa

Adhesion inhibition assay

Figure 5. Schematic illustration of inhibition experiments. a aa a a a a a a a a aa a a a aa aaaaaaa a a a a a a a aaa a aaaaaa aaaaaaa aaaaaaaa a

aaa

Peptides for mapping bacteria-binding epitopes

Figure 6. Construction of hybrid peptides. a a a aa aa aaa aaaa aaaaa a

aaa

S. mutans

Binding of bacteria in solution (aggregation assay)

Actinomyces Streptococcus Candida

S. mutans

S. suis, H. pylori L. lactis E. coli

a

RESULTS AND DISCUSSION

Paper I. Binding epitopes for Actinomyces on salivary statherin

Actinomyces Actinomyces Actinomyces Actinomyces C. albicans

Figure 7. Binding of Actinomyces strains to statherin. a a a a Actinomyces a a a aaaa

a

A. naeslundii A. viscosus S. gordonii

Actinomyces Uromyces appendiculatus . Uromyces appendiculatus, A. naeslundii

a

Actinomyces F. nucleatum F. nucleatum P. gingivalis

Actinomyces Actinomyces Actinomyces

a

Actinomyces

per se α per se

Paper II. Variant size- and glycoforms of gp-340 with differential bacterial aggregation

a

a

Figure 8. Gp-340 size variants. aaaaaaa a aa a a a aa a a a a aa a a aaaa DMBT1

a

DMBT1 DMBT1

S. mutans DMBT1 DMBT1

β α α

a

S. mutans S. mutans S. mutans S. gordonii S. suis S. suis S. suis S. suis H. polyri S. mutans S. mutans

Table 2. Bacteria aggregation with different gp-340 variants. a a a aaaa a aa a S. mutans aa S. suis a aa H. pylori aaaaaaaaaaa aaa aaaa

S. mutans

a

H. pylori

Papers III and IV. Effects of human milk and milk components on adhesion of mutans streptococci to saliva- coated hydroxyapatite in vitro

S. mutans S. mutans

S. mutans

a

S. mutans

S. mutans S. mutans S. mutans S. mutans S. mutans S. mutans

S. mutans S. mutans S. mutans S. mutans

a

H. pylori

S. mutans S. mutans S. mutans

S. mutans S. mutans S. mutans S. mutans S. mutans S. mutans S. mutans

a

per se S. mutans

Figure 9. Adhesion of S. mutans to s-HA or gp-340-HA when milk proteins are preincubated with either s-HA/gp-340-HA or the bacteria. S. mutans a S. mutans a aa aa

a

S. mutans S. mutans S. mutans S. mutans

S. mutans S. sobrinus S. sobrinus β S. mutans

S. mutans S. mutans S. sobrinus

a

A. naeslundii S. sanguinis S. mutans

a

CONCLUSIONS AND FUTURE PERSPECTIVES

a

ACKNOWLEDGEMENTS

Ingegerd Johansson

Pernilla Lif Holgersson

Nicklas Strömberg

Josephine Wernersson Ulla Öhman Ann-Charlott Idahl

Anette Jonasson, Mirva Drobni, Christer Eriksson Lotta Harnevik

Nina Forsgren Margareta Holmgren

Hjördis Olsson

forskarvåningen Elisabeth, Maria, Rolf, Pamela, Inger, Eva, Anna L-B, Karina, Emma, Kjell, Anna B, Mari, Voukko, Lars, Maggan, George, Vincent

Thomas Borén

mamma pappa Johan Edvin

/Liza

REFERENCES

Aas JA, Paster BJ, Stokes LN, Olsen I, Dewhirst FE J Clin Microbiol. Aimutis WR J Nutr. Amano A, Kataoka K, Raj PA, Genco RJ, and Shizukuishi S Porphyromonas gingivalis Infect Immun. Andersson Y, Lindquist S, Lagerqvist C, Hernell O Early Hum Dev Arneberg P, Kornstad L, Nordbö H, Gjermo P Scand J Dent Res. Asikainen S, Chen C Periodontol. 2000 Aspholm-Hurtig M, Dailide G, Lahmann M, Kalia A, Ilver D, Roche N, Vikström S, Sjöström R, Lindén S, Bäckström A, Lundberg C, Arnqvist A, Mahdavi J, Nilsson UJ, Velapatiño B, Gilman RH, Gerhard M, Alarcon T, López-Brea M, Nakazawa T, Fox JG, Correa P, Dominguez-Bello MG, Perez-Perez GI, Blaser MJ, Normark S, Carlstedt I, Oscarson S, Teneberg S, Berg DE, Borén T Science Balakrishnan M, Simmonds RS, Tagg JR Australian Dental Journal Becker MR Paster BJ J Clin Microbiol. Ben-Aryeh H, Blumfield E, Szargel R, Laufer D, Berdicevsky I Mycoses. Bendel CM, Hostetter MK J Clin Invest.

Berlutti F, Ajello M, Bosso P, Morea C, Petrucca A, Antonini G, Valenti P Biometals. Bikker FJ, Ligtenberg AJ, End C, Renner M, Blaich S, Lyer S, Wittig R, van't Hof W, Veerman EC, Nazmi K, de Blieck- Hogervorst JM, Kioschis P, Nieuw Amerongen AV, Poustka A, Mollenhauer J J Biol Chem. Bikker FJ Ligtenberg AJ Nazmi K Veerman EC van't Hof W Bolscher JG Poustka A Nieuw Amerongen AV Mollenhauer J J Biol Chem. Bläckberg L, Hernell O Eur J Biochem Boackle RJ, Connor MH, Vesely J Mol Immunol. Boman HG Scand J Immunol Bork P, Beckmann G J Mol Biol Bradshaw, DJ, Marsh PD, Watson GK, Allison C Fusobacterium nucleatum Infect. Immun Bradshaw DJ, McKee AS, Marsh PD J Dent Res Bradway SD, Bergey EJ, Scannapieco FA, Ramasubbu N, Zawacki S, Levine MJ Biochem J Braidotti P Nuciforo PG Mollenhauer J Poustka A Pellegrini C Moro A Bulfamante G Coggi G Bosari S Pietra GG BMC Cancer. Brailsford SR, Lynch E, Beighton D Caries Res Brook I Pediatr Infect Dis J.

Bu H, Sood SM, Slattery CW Arch Biochem Biophys. Cabras T, Inzitari R, Fanali C, Scarano E, Patamia M, Sanna MT, Pisano E, Giardina B, Castagnola M, Messana I J Sep Sci. Camling E, Gahnberg L, Krasse B Arch Oral Biol. Caufield PW, Cutter GR, Dasanayake AP J Dent Res Chipman DM, Sharon N. Science Cisar JO, Barsumian EL, Siraganian RP, Clark WB, Yeung MK, Hsu SD, Curl SH, Vatter AE, Sandberg AL J Gen Microbiol. Cole AM, Dewan P, Ganz T Infect Immun. Collins MD, Hoyles L, Kalfas S, Sundquist G, Monsen T, Nikolaitchouk N, Falsen E . J Clin Microbiol. Corrêa A, Staples RC, and Hoch HC Uromyces Protoplasma Costerton, JW, Stewart PS, Greenberg EP Science Cucchiara S, Aloi M Humana Press Davies, DG, Parsek MR, Pearson JP, Iglewski BH, Costerton JW, Greenberg EP Science. Dige I, Raarup MK, Nyengaard JR, Kilian M, Nyvad B Microbiology

Donlan RM, and Costerton JW Clin Microbiol Rev Drobni M, Jonasson A, Strömberg N, Johansson I Actinomyces Streptococcus Adhesion-related interactions of Actinomyces and Streptococcus biofilm bacteria . Drobni M, Li T, Krüger C, Loimaranta V, Kilian M, Hammarström L, Jörnvall H, Bergman T, Strömberg N Infect Immun. Drobni M, Olsson IM, Eriksson C, Almqvist F, Strömberg N J Biol Chem. Dunne WM Jr Clin Microbiol Rev Egland PG, Dû LD, Kolenbrander PE Infect Immun. Ericson T, Rundegren J Streptococcus mutans Eur J Biochem Eliassen LT, Berge G, Leknessund A, Wikman M, Lindin I, Lokke C, Ponthan F, Johnsen JI, Sveinbjornsson B, Kogner P, Flaegstad T, Rekdal O Int J Cancer. Ellison RT 3rd, Giehl TJ J Clin Invest Fux CA, Costerton JW, Stewart PS, Stoodley P Trends Microbiol. Gibbons RJ Dent Res Gibbons RJ, Hay DI Actinomycec viscosus Infect Immun Gibbons RJ, Hay DI Streptococcus mutans J Dent Res.

Gibbons RJ, Hay DI, Childs WC 3rd, Davis G Arch Oral Biol. Gibbons RJ, Hay DI, Schlesinger DH Streptococcus gordonii Infect Immun. Gifford JL, Hunter HN, Vogel HJ . Cell Mol Life Sci Gilbert M, Shaw WJ, Long JR, Nelson K, Drobny GP, Giachelli CM, Stayton PS J Biol Chem. Goobes G, Goobes R, Schueler-Furman O, Baker D, Stayton PS, Drobny GP Proc Natl Acad Sci USA. Gough PJ, Gordon S Microbes Infect Gustafsson L, Hallgren O, Mossberg AK, Pettersson J, Fischer W, Aronsson A, Svanborg C J Nutr Guthrie R Chest. Haataja S, Tikkanen K, Nilsson U, Magnusson G, Karlsson KA, Finne J J Biol Chem Hajishengallis G, Koga T, Russell MW J Dent Res Hajishengallis G, Nikolova E, Russell MW Infect Immun Hallberg K, Hammarström KJ, Falsen E, Dahlen G, Gibbons RJ, Hay DJ, Strömberg N Actinomyces naeslundii β Actinomyces odontolyticus

Oral Microbiol Immunol Hallberg K, Holm C, Öhman U, Stromberg N Infect Immun Hamosh M Biol Neonate Hanson LÅ Acta Paediatr Scand. Harmsen MC, Swart PJ, de Béthune MP, Pauwels R, De Clercq E, The TH, Meijer DK J Infect Dis Hartshorn KL, White MR, Mogues T, Ligtenberg T, Crouch E, Holmskov U Am J Physiol Lung Cell Mol Physiol Helmerhorst EJ, Sun X, Salih E, Oppenheim FG J Biol Chem Henry S, Oriol R, Samuelsson B Vox Sang. Henssge U, Do T, Radford DR, Gilbert SC, Clark D, Beighton D Int J Syst Evol Microbiol. Holbrook WP, Blackwell CC FEMS Microbiol Immunol. Holmskov U, Lawson P, Teisner B, Tornoe I, Willis AC, Morgan C, Koch C, Reid KB J Biol Chem Holmskov U, Mollenhauer J, Madsen J, Vitved L, Grønlund J, Tornøe I, Kliem A, Reid KB, Poustka A, Skjødt K Proc Natl Acad Sci U S A. van Houte J Adv Dent Res

van Houte J J Dent Res Huq NL, Cross KJ, Ung M, Reynolds EC Arch Oral Biol. Ilver D, Arnqvist A, Ögren J, Frick IM, Kersulyte D, Incecik ET, Berg DE, Covacci A, Engstrand L, Borén T Science Inzitari R, Cabras T, Rossetti DV, Fanali C, Vitali A, Pellegrini M, Paludetti G, Manni A, Giardina B, Messana I, Castagnola M Proteomics Jakubovics NS, Strömberg N, van Dolleweerd CJ, Kelly CG, Jenkinson HF Mol Microbiol Jenkinson HF, Lamont RJ Trends Microbiol Jensen JL, Lamkin MS, Troxler RF, Oppenheim FG Arch Oral Biol Jia HP, Starner T, Ackermann M, Kirby P, Tack BF, McCray PB Jr J Pediatr Johnson JL, Moore LV, Kaneko B, Moore WE Int J Syst Bacteriol Johansson I, Bratt P, Hay DI, Schluckebier S, Strömberg N Oral Microbiol Immunol. Jonasson A, Eriksson C, Jenkinson HF, Källestål C, Johansson I, Strömberg N . BMC Infect Dis. Jumblatt MM, Imbert Y, Young WW Jr, Foulks GN, Steele PS, Demuth DR Infect Immun

Kochańska B, Kedzia A, Kamysz W, Maćkiewicz Z, Kupryszewski G Acta Microbiol Pol. Kolenbrander PE Crit Rev Microbiol Kolenbrander PE Annu Rev Microbiol Kolenbrander PE, Andersen RN, Blehert DS, Egland PG, Foster JS, Palmer RJJr Microbiol Mol Biol Rev. Kunz C, Lonnerdal B Acta Paediatr. Kurek M, Przybilla B, Hermann K, Ring J Int Arch Allergy Immunol Lancefield RC J Exp Med Ligtenberg AJ, Bikker FJ, De Blieck-Hogervorst JM, Veerman EC, Nieuw Amerongen AV Biochem J. Ligtenberg TJ, Bikker FJ, Groenink J, Tornoe I, Leth-Larsen R, Veerman EC, Nieuw Amerongen AV, Holmskov U Biochem J. Li J, Helmerhorst EJ, Leone CW, Troxler RF, Yaskell T, Haffajee AD, Socransky SS, and Oppenheim FG J Applied Microbiology. Lindesmith L Moe C Marionneau S Ruvoen N Jiang X Lindblad L Stewart P LePendu J Baric R Nat Med. Lis H, Sharon N Eur J Biochem. Li T, Johansson I, Hay DI, Strömberg N Infect Immun. Li T, Khah MK, Slavnic S, Johansson I, Strömberg N Infect Immun

Li XJ, Snyder SH J Biol Chem. Li Y, Wang W, Caufield PW Caries Res. Loimaranta V, Hytönen J, Pulliainen AT, Sharma A, Tenovuo J, Strömberg N, Finne J J Biol Chem Loimaranta V, Jakubovics NS, Hytönen J, Finne J, Jenkinson HF, Strömberg N Infect Immun. Long JR, Shaw W, Stayton PS, Drobny GP Biochemistry. Lönnerdal B Am J Clin Nutr. Madsen J, Tornøe I, Nielsen O, Lausen M, Krebs I, Mollenhauer J, Kollender G, Poustka A, Skjødt K, Holmskov U Eur J Immunol Malkoski M, Dashper SG, O’Brien-Simpson NM, Talbo GH, Macris M, Cross KJ, Reynolds EC Antimicrob Agents Chemother. Marionneau S, Cailleau-Thomas A, Rocher J, Le Moullac-Vaidye B, Ruvoën N, Clément M, Le Pendu J Biochemie. Marsh PD Adv Dent Res. Marsh PD BMC Oral Health Mathews M, Jia HP, Guthmiller JM, Losh G, Graham S, Johnson GK, Tack BF, McCray PB Jr Infect Immun. Mitoma M, Oho T, Shimazaki Y, Koga T J Biol Chem.

Mollenhauer J, Herbertz S, Holmskov U, Tolnay M, Krebs I, Merlo A, Schrøder HD, Maier D, Breitling F, Wiemann S, Gröne HJ, Poustka A Cancer Res Mollenhauer J, Holmskov U, Wiemann S, Krebs I, Herbertz S, Madsen J, Kioschis P, Coy JF, Poustka A Oncogene. Mollenhauer J, Müller H, Kollender G, Lyer S, Diedrichs L, Helmke B, Holmskov U, Ligtenberg T, Herbertz S, Krebs I, Madsen J, Bikker F, Schmitt L, Wiemann S, Scheurlen W, Otto HF, von Deimling A, Poustka A Genes Chromosomes Cancer Mollenhauer J, Wiemann S, Scheurlen W, Korn B, Hayashi Y, Wilgenbus KK, von Deimling A, Poustka A Nat Genet. Murakami M, Dorschner RA, Stern LJ, Lin KH, Gallo RL Pediatr Res Murakami M, Ohtake T, Dorschner RA, Gallo RL J Dent Res. Månsson-Rahemtulla B, Rahemtulla F, Baldone DC, Pruitt KM, Hjerpe A Biochemistry Naganagowda GA, Gururaja TL, Levine MJ J Biomol Struct Dyn Nakagaki H, Sekine S, Terao Y, Toe M, Tanaka M, Ito HO, Kawabata S, Shizukuishi S, Fujihashi K, Kataoka K Infect Immun Neeser JR, Golliard M, Woltz A, Rouvet M, Dillmann ML, Guggenheim B Oral Microbiol Immunol Niyogi SK, Saha MR, De SP Indian J Public Health

Nobbs AH, Lamont RJ, Jenkinson HF Microbiol Mol Biol Rev. Nyvad B and Kilian M in vivo Scand J Dent Res. Nyvad B and Kilian M Infect Immun Nyvad B and Kilian M Caries Res Oho T, Bikker FJ, Nieuw Amerongen AV, Groenink J Infect Immun Oho T, Mioma M, Koga T Streptococcus mutans Infect Immun Oppenheim FG, Xu T, McMillian FM, Levitz SM, Diamond RD, Offner GD, Troxler RF J Biol Chem Orsi N. Biometals Periasamy S, Kolenbrander PE J Bacteriol. Polllock JJ, Denepitiya L, MacKay BJ, Iacono VJ Candida albicans Infect Immun Prakobphol A, Thomsson KA, Hansson GC, Rosen SD, Singer MS, Phillips NJ, Medzihradszky KF, Burlingame AL, Leffler H, Fisher SJ Biochemistry. Prakobphol A, Xu F, Hoang VM, Larsson T, Bergstrom J, Johansson I, Frangsmyr L, Holmskov U, Leffler H, Nilsson C, Boren T, Wright JR, Strömberg N, Fisher SJ Streptococcus mutans Helicobacter pylori J Biol Chem Putnins EE, Bowden GH J Dent Res

Ramasubbu N, Thomas LM, Bhandary KK, Levine MJ Crit Rev Oral Biol Med. Renner M, Bergmann G, Krebs I, End C, Lyer S, Hilberg F, Helmke B, Gassler N, Autschbach F, Bikker F, Strobel- Freidekind O, Gronert-Sum S, Benner A, Blaich S, Wittig R, Hudler M, Ligtenberg AJ, Madsen J, Holmskov U, Annese V, Latiano A, Schirmacher P, Amerongen AV, D'Amato M, Kioschis P, Hafner M, Poustka A, Mollenhauer J Gastroenterology Rüdiger SG, Carlén A, Meurman JH, Kari K, Olsson J J Clin Periodontol. Ruhl S, Sandberg AL, Cisar JO J Dent Res Ruissen AL, Groenink J, Helmerhorst EJ, Walgreen-Weteringns E, Van’t Hof W, Veerman EC, Nieuw Amerongen AV Candida albicans Biochem J. Sabatini LM, Ota T, Azen EA Mol Biol Evol. Salminen S, Isolauri E, Onnela T Chemotherapy Sbordone L and Bortolaia C Clin Oral Invest. Schlesinger DH, Hay DI J Biol Chem Schulz BL, Oxley D, Packer NH, Karlsson NG Biochem J Sekine S, Kataoka K, Tanaka M, Nagata H, Kawakami T, Akaji K, Aimoto S, Shizukuishi S Microbiology.

Skovbjerg S, Roos K, Holm SE, Grahn Håkansson E, Nowrouzian F, Ivarsson M, Adlerberth I, Wold AE Arch Dis Child. Smego RA Jr, Foglia G Clin Infect Dis. Soukka T, Lumikari M, Tenovuo J Scand J Dent Res Stapleton A, Nudelman E, Clausen H, Hakomori S, Stamm WE . J Clin Invest. Steiner H, Hultmark D, Engström A, Bennich H, Boman HG Nature. Stenudd C, Nordlund A, Ryberg M, Johansson I, Källestål C, Strömberg N J Dent Res Straetemans MM, van Loveren C, de Soet JJ, de Graaff J, ten Cate JM J Dent Res Strömberg N, Borén T, Carlén A, Olsson J Infect Immun. Strömberg N, Marklund BI, Lund B, Ilver D, Hamers A, Gaastra W, Karlsson KA, Normark S EMBO J. Strömqvist M, Falk P, Bergström S, Hansson L, Lönnerdal B, Normark S, Hernell O Helicobacter pylori J Pediatr Gastroenterol Nutr. Syme CD, Blanch EW, Holt C, Jakes R, Goedert M, Hecht L, Barron LD Eur J Biochem Takito J, Yan L, Ma J, Hikita C, Vijayakumar S, Warburton D, Al- Awqati Q

Am J Physiol Tchatchou S, Riedel A, Lyer S, Schmutzhard J, Strobel-Freidekind O, Gronert-Sum S, Mietag C, D'Amato M, Schlehe B, Hemminki K, Sutter C, Ditsch N, Blackburn A, Hill LZ, Jerry DJ, Bugert P, Weber BH, Niederacher D, Arnold N, Varon- Mateeva R, Wappenschmidt B, Schmutzler RK, Engel C, Meindl A, Bartram CR, Mollenhauer J, Burwinkel B Hum Mutat Tanner AC, Milgrom PM, Kent R Jr, Mokeem SA, Page RC, Riedy CA, Weinstein P, Bruss J J Dent Res. Teanpaisan R, Thitasomakul S, Piwat S, Thearmontree A, Pithpornchaiyakul W, Chankanka O Int Dent J The National Board of Health and Welfare (2006) . Thornton DJ, Davies JR, Kirkham S, Gautrey A, Khan N, Richardson PS, Sheehan JK Glycobiology Tino MJ, Wright JR Am J Respir Cell Mol Biol Tlaskalová-Hogenová H, Stepánková R, Hudcovic T, Tucková L, Cukrowska B, Lodinová-Zádníková R, Kozáková H, Rossmann P, Bártová J, Sokol D, Funda DP, Borovská D, Reháková Z, Sinkora J, Hofman J, Drastich P, Kokesová A Immunol Lett. Vacca-Smith AM, Van Wuyckhuyse BC, Tabak LA, Bowen WH Arch Oral Biol.

Varki A Cell Vieira AR, Marazita ML, Goldstein-McHenry T J Dent Res Vitorino R, Calheiros-Lobo MJ, Duarte JA, Domingues PM, Amado FM J Sep Sci. Whittaker JC, Klier MC, Kolenbrander EP Annu Rev Microbiol. World Health Organization Wu Z, Van Ryk D, Davis C, Abrams WR, Chaiken I, Magnani J, Malamud D AIDS Res Hum Retroviruses. Yao Y, Lamkin MS, Oppenheim FG J Dent Res Zhang Y, Yew WW Mycobacterium tuberculosis. Int J Tuberc Lung Dis.