Kunta Kinte •Roots - Kökler
•Tarihte Kölelik ve Köle Ticareti
•Avrupa ve Amerika’da Kölelik ve Köle Ticareti
•İslamiyet’te Kölelik ve Köle Ticareti
•Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
•Köleli ğin Yasaklanması
•Günümüzde İnsan Kaçakçılı ğı ve kölelik Kökler – Roots
•ABD’li yazar Alex Haley’in 1976’da yayınlanan romanının adı •1767 yılında Gambia’nın Jufureh kasabasından kaçırılıp ABD Maryland, Annapolis’e getirilip satılan kölelerin gerçek hikayesi
•140 ki şiyle ba şlayan yolculuk 3 ay sonra tamamlandı ğında gemide yalnızca 98’i kalmı ştı
•Kunta Kinte, bu kölelerden birisiydi ve Virginia’da bir çiftli ğe satıldı ğında henüz 17 ya şındaydı
•A.Haley, Kunta Kinte’nin 6. ku şaktan torunudur. Alex Haley , 1921 - 1992 Kökler – Roots Kökler – Roots
•New York’ta do ğan Haley, anne babasından dedelerine ili şkin kölelik hikayeleriyle büyüdü
•Hem babası hem de kendisi ırkçılı ğa kar şı yo ğun bir mücadele verdi
•Gazetecilik yaptı, M.L.King, Malcolm X gibi, siyahi önderlerle röportajlar yaptı
•Malcolm X’in hayat hikayesini kitapla ştırdı Kökler – Roots
•1967’de, yani Kunta Kinte’nin Maryland’e ayak basmasından 200 yıl sonra atalarının toprakları olan Gambia’ya gitti, dinledi ği hikayelerden çok etkilendi
•9 yıllık ara ştırmasından sonra 1976’da Roots’u yayımladı Kökler – Roots
Roots’ta anlatılan köleleri ta şıyan geminin izledi ği rota Kökler – Roots
•Roots’ta anlatıldı ğına göre, sahibi tarafından Toby ismi verilen Kunta Kinte, bu ismi hiçbir zaman kabul etmedi
•Dört kere kaçmaya te şebbüs ettikten sonra sahibi, sa ğ aya ğının ön kısmını kesti
•Kunta Kinte daha sonra kendisi gibi bir köle ile evlendi ve Kizzy adında bir kızı oldu.
Köle satı şlarına ili şkin gazete ilanı Kökler – Roots
Annapolis’de Kunta Kinte anıtı Kökler – Roots
•Roots 37 dile çevrildi
•A. Halley, bu kitabıyla Time dergisine kapak oldu
•Pulitzer ödülü kazandı
•Roots, 1977’de ABC televizyonu tarafından 6 bölüm halinde dizi halinde yayınlandı
•Türkiye’de de gösterime giren dizi tüm dünyada130 milyon izleyiciye ula ştı Kökler – Roots
Alex Haley 1992’de öldü ğünde, hükümet evini müze haline getirirken, bir süre denizci A. Halley’in Tennesse’deki mezarı USCGC Alex Haley olarak görev yaptı ğı Amerikan Donanması, bir sahil güvenlik fırkateynine Haley’in ismini veriyordu.
A. Halley’in Tennesse’deki gençli ğinin geçti ği ev TARİHTE KÖLEL İK VE KÖLE T İCARET İ Tarihte Kölelik ve Köle Ticareti
•Bundan 10.000 yıl önceki ilkel tarım toplumlarında dahi kölelere rastlamak mümkündür
•Yerle şik düzen tarımsal faaliyetleri arttırmı ş, ticaret canlanmı ş ve emek gücüne olan ihtiyaç artmı ş; bu da sava ş esirlerini öldürmek yerine köle olarak çalı ştırma durumunu ortaya çıkarmı ştır.
•Kölelik Mezopotamya ve Mısır’dan ba şlayarak Hititler, Eski Yunan, Roma, Hint, Çin ve Arap medeniyetinde do ğal ve me şru kar şılanmı ş; köleler ekonomik ve sosyal hayatın de ğişmez unsuru olmu ştur.
Eski Yunan’da tarımda çalı ştırılan köleleri resmeden bir amfora MÖ 6yy Tarihte Kölelik ve Köle Ticareti
•Sümer (MÖ 3500 - 2000) hukukunda kölelerin durumu Eski Yunan ya da Roma’ya göre daha iyiydi; en önemli köle kayna ğının sava ş esirleri oldu ğunu görüyoruz; esirler genelde ev hizmeti ya da toprakta çalıştırılırdı
•Sümerlerde, borcunu ödeyemeyen aile reisi, karısı veya çocu ğunu 3 yıllı ğına köle olarak verirdi
•Bazı Sümer kralları köleli ği kaldırmaya niyetlenmi ş ancak ba şarılı olamamı ştır Tarihte Kölelik ve Köle Ticareti
•Eski Yunan medeniyetinde (MÖ8yy – MÖ2yy) halk vatanda şlar, yabancılar ve köleler olarak sınıflara ayrılıyordu; Hemen her hür vatanda şın birkaç kölesi mevcuttu; kölelerin çocukları da köleydi.
•Aristo, Politika adlı eserinde köleli ği me şru göstermek için uğra şmı ş ve köleyi “ruhu olan bir alet, canlı bir meta”olarak tanımlamı ştı.
•Aristo’ya göre kölenin fizik gücü ile efendinin zekası birle şince ikisi için de yararlı bir i şbirli ği ortaya çıkıyordu.
Aristoteles MÖ 384-322 Louvre Tarihte Kölelik ve Köle Ticareti
•Eski Roma (MÖ1yy – MS5yy) hukukunda da köleli ğe geni ş yer ayrılmı ş ve detaylı bir şekilde yasalarda yerini bulmu ştur. Sava şlarda ele geçen esirlerin yanı sıra, yoksul ailelerin çocuklarını soka ğa atmaları köle arzını yükseltmi ştir.
•İmparatorluk döneminde Roma’da MS 1yy’da 6m özgür vatanda şa kar şılık 2m köle ya şamaktaydı.
Gladyatör dövü şleri MS 2yy Kuzey Afrika Tarihte Kölelik ve Köle Ticareti
•Islamiyet öncesi göçebe Türk toplumlarında köleli ğe rastlanmazken; yerle şik Uygurlar’da ise köle unsurlara rastlamak mümkündür (MS 8yy) Tarihte Kölelik ve Köle Ticareti
•Ortaça ğ Hıristiyan hukukunda kölelerin hiçbir hakkı olmadı ğı gibi, efendisine mutlak itaat dı şında herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.
•Sahiplerinin köleler üzerinde hayat ve ölüm hakkı vardır.
•Köleler, ölen efendinin çocuklarına miras kalırdı AVRUPA VE AMER İKA’DA KÖLE T İCARET İ Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
•15.yy co ğrafi ke şifler => Uzun yola dayanıklı gemiler in şa edildikçe, okyanuslara açılan Avrupa’lı denizci ve tüccarlar yepyeni ticaret yolları ve yepyeni dünyalar ke şfediyordu
•sömürgecilik => köle ticareti => tüccarlar için emtia, toprak sahipleri için işgücü
•Afrika kıtasının yönetici sınıfı dahi (tüccarlar, kabile reisleri), Avrupalılar’a Afrikalı köle satıyor, kar şılı ğında mal ve silah alıyordu. Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
İlk kez Moritanya’dan Portekizli denizciler tarafından kaçırılıp 1441 yılında satı şa sunulmasından sonra yine ilk köle pazarı Portekiz’de 1444 yılında kurumsalla şıyordu.
Özellikle Batı Afrika’dan kaçırılıp Gore adasına getirilen köleler, buradan geri dönü şü olmayan uzun bir yolculu ğa çıkıyordu.
1552 yılında Lizbon nüfusunun %10’u Afrikalı kölelerden olu şmaktaydı.
Gore Adası’nda (Senegal) köle tüccarları 18.yy Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
Amerigo Vespucci - Floransa Vasco da Gama Kalküta’ya ayak basarken 1498 Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
Christopher Colombus’un Dünya haritası Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
16 yy’a kadar Amerika kıtasındaki Avrupa Kolonileri içinde i ş gücünden yararlanilan ilk köleler Amerikali yerliler, yani Kizilderililerdi.
Bu durum Afrika'dan yüklü miktarda ve uygun fiyata köleler getirilinceye kadar sürdü
Böylece 16yy’da köle ticaretinin yönü Avupa’dan Amerika’ya çevrildi. Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
Portekiz'i takiben Atlantik Köle Ticareti'nden paylarini almı ş olan diger ülkeler, Ispanya, Fransa, Ingiltere, Almanya, Danimarka ve Hollanda'dir.
Denizcilikte güçlenen ve okyanusa hakim olan köle ticaretinin ve bir anlamda da dünyanın hakimiydi.
15yy Portekiz, 16yy İspanya ve 17yy İngiltere egemenli ği (İngilizlerin Yeni Dünya’daki ilk kolonisi Virginia’dır – 1607)
17.yy'da Liverpool'dan yola çikan her dört gemiden biri köle ticaret gemisiydi.
Gustave Boulanger – the Slave Market Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
Köle ticaretini yo ğun ve karlı bir ticaret haline getiren İngiliz Amirali John Hawkins’tir.
Kraliçe Elizabeth, köle ticaretine ortak olmak için Hawkins’e kendi gemilerini ödünç verir.
Ticari kardan son derece memnun kalan kraliçe, Hawkins’e Sir ünvanı vercektir.
Sir John Hawkins 1532 - 1595 Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
Köle ticareti iktisadi bir mesele olmasına ra ğmen milyonlarca Afrikalının kölele ştirilmesinin haklı gösterilmesi gerekiyordu. Bunun için de kilise, "vah şilerin" ruhlarının kurtarıldı ğı izahatını öne sürmü ş ve bilimadamları da onların a şağı ırk oldukları savını desteklemi şlerdir.
Ortaça ğ Avrupasında Hıristiyanların köle olarak kullanılması ise sert önlemlerle yasaklanmı ştı.
Müslüman tüccarların elindeki Hıristiyan kölelerin fidye kar şılı ğı kurtarılması - 1637 Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
Her Avrupa ülkesi kendi kolonisi olan bölgede köle ticareti yürütüyordu. ( İngiltere Kuzey Amerika, Portekiz Brezilya, İspanya Güney Amerika, vs)
Amerika kıtasındaki geni ş ve zengin topraklarda çalı ştırılmak üzere milyonlarca köle Afrika’dan Yeni Dünya’ya ta şındı.
Virginia’da toprak işçisi olarak çalı ştırılan köleler - 1790 Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
Amerikan topraklarında köle nüfusunun da ğılımı - 1860 Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
Amerikan eyaletlerinde köle nüfusunun toplam nüfusa oranı; 1790 - 1860 Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
1775-1783 Ba ğımsızlık Sava şı’yla İngiltere’den ba ğımsızlı ğını kazanan ABD’de, güneyli eyaletlerin büyük çiftliklerinde köleli ğe dayalı tarım ekonomisi, kuzey eyaletlerinde ise serbest işgücüne dayalı sanayi ekonomisi güçlenmi şti.
Kuzey eyaletlerinde köleli ğin kaldırılmasından tedirgin olan 11 güney eyaleti ba ğımsızlı ğını ilan edince 1861- 1865 yılları arasında bir iç sava ş ya şanmı ştır.
A. Lincoln’ün önderli ğindeki kuzeylilerin sava şı kazanmasıyla ABD tekrar iç birli ğini sa ğlamı ş ve tüm ülkede köleli ği yasaklamı ştır.
Abraham Lincoln 1809-1865 Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
•19.yy’da köleli ğin yasaklanmasına kadar yakla şık 3yy’dan fazla devam eden bu süreçte, kimi kaynaklara göre 12m, kimine göre 20m köle Afrika’dan Yeni Dünya’ya ta şındı
•Yolculuk sırasında açlık ve hastalıklardan ölenleri de hesaba katarsak, i şin boyutları daha iyi anla şılır.
•Senegal ve Gambia’nın toplam nüfusunun üçte birinin kölele ştirildi ği, sadece 19.yy’da Siera Lone nüfusunun yarısının köle olarak kaçırıldı ğı belirtilmektedir. Avrupa ve Amerika’da Köle Ticareti
Avrupa'nın en büyük banka ve sigorta kurulu şlarından bazıları ilk sermayelerini köle ticaretiyle elde etmi şlerdir.
Kuzey Amerika, zenginli ğini ve geli şmi şli ğini büyük ölçüde köle eme ğine borçludur.
İngiltere'yi sanayi devrimine götüren süreçte, köle ticaretinin rolü o kadar büyüktü ki, Liverpool , Bristol ve Glasgow gibi kentler tüm zenginli ğini köle ve sömürge malları ticaretine borçluydu. Köle ta şıyan gemilerin önemli bir kısmı, Liverpool Limanı'na kayıtlıydı.
1835 tarihli köle satı şına ili şkin bi rduyuru İSLAMİYET’TE KÖLEL İK VE KÖLE T İCARET İ
Yemen’de bir köle pazarı – 13yy İslamiyet’te Kölelik ve Köle Ticareti
İslamiyet 'ten önce de Arap Yarımadası 'nda kölelik yüzyıllardır mevcuttu. Sava şta esir dü şme, zorla kaçırılma ya da borcunu ödememe, zina gibi suçların cezası olarak veyahut ailesi tarafından satılması sonucu köle durumuna dü şebiliyordu.
1960’larda bile Suudi Arabistan’da 300.000 köle mevcuttu. İslamiyet’te Kölelik ve Köle Ticareti
İslamiyet sürmekte olan ticari ve sosyal hayatın akı şını zedelememek adına köleli ği yasaklamamı ş; ancak köle edinmeyi zorla ştırmı ş ve kölelerin azad edilmesini te şvik etmi ş ve bir takım düzenlemeler getirmi ştir. Örne ğin kazara bir müslümanı öldüren kimsenin bir köle azad etmesi emredilmiştir.
Tanzania’dan kaçırdıkları köleleri götüren Arap tüccarlar - 1866 İslamiyet’te Kölelik ve Köle Ticareti
Teoride bir kimsenin İslam hukukuna göre köle olması için tek ko şul sava şta esir dü şmesidir. Bunun dı şında hür bir insanı kölele ştirmeye sıcak bakılmamı ştır.
Hıristiyanlıkta Hıristiyan birinin kölele ştirilmesine nasıl sıcak bakılmamı şsa, İslamiyet’te de Müslümanlar’ın kölele ştirilmesine sıcak bakılmamı ştır (uygulamada farklı)
Efendisinin ölmeden önceki (hatta bazen sa ğken) vasiyetiyle kölelerin azad edildi ğini görmek mümkün. İslamiyet’te Kölelik ve Köle Ticareti
Ayrıca Hz. Muhammed bir hadisinde şöyle demi ştir: "Kim kölesini döverse, onun cezası kölesini âzad etmekle yerine getirilir”.
Yalan yere yemin edenlere on yoksulu yedirip giydirmek veya bir köle azad etmek emredilmi ştir. Buna gücü yetmeyenin ise 3 gün oruç tutması gereklidir.
İslam hukukuna göre, efendisinden çocu ğu olan kadın köle ya da cariye, efendisinin ölümüyle özgürlü ğüne kavu şabiliyordu.
Nisa Suresi İslamiyet’te Kölelik ve Köle Ticareti
Hz Peygamber (karısı Hatice tarafından hediye edilen) kölesi Zeyd (bin Harise)’i azad etmesine ra ğmen, Zeyd Peygamberin yanında kalmı ş ve evlat edinilmi ştir. Daha sonra ise Zeyd’i halasının kızı ile evlendirmi ş ve varislerinden biri yapmı ştır.
Islam’da kölelerin okuma yazma ö ğrenmesi de te şvik edilmi ş ve müslüman olan ve daha sonra da özgürlü ğüne kavu şan birçok eski kölenin, zamanla komutan, devlet adamı ya da ilim adamı oldu ğuna rastlanmı ştır.
Yine Islam’da (Ortaça ğ Avrupa’sından farklı olarak) kölelerin evlenme ve çocuk sahibi olma hakları vardır. İslamiyet’te Kölelik ve Köle Ticareti
Memlük Sultanlı ğı (Kölemenler) 1250-1517 :
•Azadlı kölelerden olu şan – Memlükler – askeri birlikler, Eyyübilere kar şı Mısır’da yönetimi ele geçirmi ş ve Memlük Sultanlı ğı’nı kurmu ştur.
•1261-1517 yılları arasında İslam Halifesi ünvanı Memlük Sultanlarınca ta şınmı ştır.
•Yavuz S Selim’in Mısır seferi, Mercidabık ve Ridaniye sava şları ile bölge Osmanlı egemenli ğine girmi ş ve halifelik de Osmanlı sülalesine geçmi ştir.
Memlüklerin Haçlılar’a kar şı Trablus ku şatması 1289 İslamiyet’te Kölelik ve Köle Ticareti
Memlük Sultanlı ğı (Kölemenler) 1250-1517 :
•Ço ğu Kırım ve Kafkaslar’dan tutsak getirilen Kıpçak Türkleri, Gürcüler ve Çerkezler’dir.
•Devam eden dönemde de bu bölgeden yo ğun bir köle arzının olmasının en önemli nedeni, bölgenin çok parçalı yapısı ve bitmek bilmez iç çatı şmalar sonucu, farklı toplulukların birbirlerinden esir aldıkları kölelerin güneye do ğru ticaretini yaygınla ştırmı ştır. Kafkasya OSMANLI’DA KÖLEL İK VE KÖLE T İCARET İ Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Osmanlı’dan önce de Anadolu’da Selçuklular ve Beylikler döneminde köleli ğin var oldu ğunu, kölelikle ilgili hukuki düzenlemelerden ve vergi uygulamalarından anlıyoruz.
Anadolu’ya Ege adaları, Kırım ya da Kafkasya üzerinden yürütülmekte olan bir köle ticareti mevcuttu.
Bazı Anadolu beyliklerinin Giritliler ya da Venediklilerle imzalamı ş oldu ğu kölelik üzerine anla şmalar oldu ğunu görüyoruz. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Baron François de Tott (1733 – 1793; Macar asıllı Fransız subayı, İstanbul büyükelçili ği de yapmı ştır) şöyle demi ştir:
"İtiraf etmeliyiz ki , kölelerine ve cariyelerine kötü davranan Avrupalılardır. Bunun sebebi de, do ğuluların köle satın almak için para biriktirmeleri , Avrupalıların ise para biriktirmek için köle satın almalarıdır." Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Osmanlı'da kölelik :
Avrupa ve Amerika’daki boyutlarıyla kıyaslandı ğında daha dü şük hacimdeydi Osmanlı Devletinde köleli ğin en büyük kayna ğı sava ş esirleriydi. Osman G. zamanında fetihlerde ele geçen esirler öldürülür, fidyeyle serbest bırakılır ya da cüzi maa şla toprakta çalı ştırılırdı. Orhan G.’nin son dönemlerine do ğru sava ş esirleri köle olarak kullanılmaya ba şlanmı ştır. Zamanla kölelik Osmanlı devlet ve askeri kadroların yanı sıra, tarımsal ve sanayi üretiminin temeli ve sosyal hayatın vazgeçilmez unsuru haline gelmi ştir.
Orhan Gazi (1281-1362) Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Osmanlı’da köle ticareti:
Köle ticareti I. Murat döneminde kurumsalla şmı ştır.
Köle ticareti genellikle ta şra tacirleri (köleciler) tarafından, di ğer ticaret ürünlerine ek olarak yürütülüyordu
Kölelerin topluma kazandırılması esas oldu ğundan, devamlı köle talebi var
Köleler Osmanlı toprakları dı şından getirilirdi. Afrika ve Kafkaslar (Gürcü ve Çerkezler) en önemli kaynaklardı. Köle ticaretinde Arap, Türk ve Arnavutların a ğırlı ğı vardı
I. Murad Hüdavendigar (1326 – 1389) Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
•Köle Kaynakları :
•Sava şlarda ele geçirilen esirler ( esirlerin be şte biri devletin hakkı olarak orduya alınır; di ğerleri sava şa katılanlar arasında bölü şülürdü)
•Köle pazarında satın alınanlar ya da Saraya ya da yönetici sınıflara hediye edilenler (bazıları aileleri tarafından hediye ediliyordu, satılıyordu –Kafkas)
•Kaçırma yoluyla ele geçirilen köleler (Slav ülkeleri, Kafkasya, Afrika - kanunen yasak olmasına ra ğmen önüne geçilememi ştir)
•Ba ğlı devletlerin haraç ya da vergi olarak verdi ği köleler Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Osmanlı’da kölelerin getirildi ği ticaret yolları Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Hür do ğmu ş ya da azad edilmi ş bir müslümanın kölele ştirilmesi yasaklanmı ştır. İsyan ya da sava ş gibi sebepler dahi buna aykırılık te şkil etmemi ştir.
Müslüman bir devlete kar şı kazanılan zaferler sonrasında, ele geçen müslüman esirler - padi şah ya ba ğışlayıp serbest bırakıyor ya da maddi ceza - köle olmalarını buyuramıyordu.
Aynı şekilde, Osmanlı vatanda şı bir gayrimüslimin de kölele ştirilmesine sıcak bakılmamı ştır.
Her iki durum için de uygulamada istisnalar var Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Köle ticareti’nin doru ğa çıktı ğı 19yy’da yılda ortalama 10.000- 12.000 köle getiriliyordu. (büyük şehirlerdeki nüfuzlu ailelerin ço ğunda köle vardı)
Köleler, köle pazarında açık arttırma usulüyle satılırdı (önce Haseki sonra Nuruosmaniye)
Köle ticareti zamanla karlı bir meslek haline gelmi şti; Her isteyen esirci olamıyordu. Esirci esnafının iyi tanınması gerekiyordu. Loncaları, kethüdaları, yi ğitba şıları vardı. Ünlü bestekâr ve musikî ustası Mustafa Itrî Efendi de, Esircilik Kethüdalı ğı yapmı ştır. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Köle ticareti’nin de bir takım kuralları vardı; örne ğin köleleri makyajla oldu ğundan farklı göstermek yasaktı.
Osmanlı’da dinen efendinin kölesine iyi davranması esastır. Kanuna aykırı hareket eden veya kölelere kötü muamelede bulunanlar (özellikle kadın esirciler sıkı denetleniyordu) bu meslekten atılıyordu (asılanlar olmu ştur)
Ticaret ve gezi için ülkeye gelen yabancıların kölele ştirilmesi kesinlikle yasaktı.
Hür bir ana-babadan do ğma oldu ğunu 2 şahitle kanıtlayan herkes hürdü (sava ş esirleri ve korsanlıkla ele geçirilenler hariç) Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Köle ticareti: İlk köle pazarı zamanın ba şkenti Bursa’da kurulmu ştur.
İstanbul’un fethinden sonra köle ticareti iyice yaygınla ştı. İstanbul dı şında Konya, İzmir, Mekke, Medine, Cidde, Şam, Bingazi, Basra ve Trablusgarp köle ticaretinde öne çıkan kentler olmu ştur.
Osmanlı’da gayrımüslimlere müslüman köle satmak yasaktı.Gayrımüslimlerin, müslüman olmayan köleleri alıp – satmaları ise serbestti ama yaygın de ğildi (1559da müslüman kölesi olan Osmanlı vatanda şı bir Rum’un idamı). Dönme tacirler köle ticaretinde yaygın. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Köle Fiyatları, Afrikali Köleler: •1800’lü yıllarda hükümetçe belirlenen rayic köle bedeli 200 kurustu (Kölenin durumuna göre 4000 kuru şa kadar çıkabiliyordu); Erkek köleler, kadin kölelerden daha ucuz; Habes köleler di ğerlerinden pahali.
•Istanbul’da köle fiyatlari Trablus, Bingazi ve Cidde’dekinden daha yüksekti Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
•Köle Fiyatları; Beyaz köleler: Beyaz erkek köle oldukca nadirdi. Beyaz kadin köle fiyatlari 3000 -10.000 kurusa kadar artabiliyordu.
•Odaliklar ve evlenmek üzere alinanlarin ücretleri kizlarin güzellikleri ve hünerlerine göre 20.000 -70.000 kurusa kadar cikiyordu.
Köle tüccarları kazançları nın %10’u oranında vargiye tabi tutulurdu. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
•Köle Fiyatları; Hadimlar
Hadimlar ancak hanedan ve en zengin hanelerde bulunurdu. Genellikle para ile satilmaz, hediye olarak verilirlerdi. Fakat pazarda satildiklarinda da fiyatlari cok yüksek olurdu. 1903’teki rakamlar göre Hanedan’a ait 194 hadim vardi.
•Osmanlı’da sa ğlıklı erkeklerin hadım edilmesi yasak oldu ğu için, hastalık ya da kaza sebebiyle ya da do ğuştan bu halde olan zenci köleler harem’in idaresinde görevlendirilirdi. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Ortakçı kullar : devlete ait hassa çiftliklerinde çalı ştırılan sava ş esirleri ya da satın alınan kölelerdi. Ortakçılara kalacak yer verilir, tarlada kullanaca ğı araç gereç temin edilirdi. Çiftliklerde ya şayan ortakçılar aralarında evlenip çocuk sahibi olabilirlerdi.
Ortakçı; beylikten, vakıf idaresi veya toprak sahibi özel şahıstan aldı ğı tohumu eker, biçer ve üründen ö şür ve tohum bedeli çıkarıldıktan sonra arta kalan miktarı vakıf idaresi veya toprak sahibi (ya da saray ile) ile payla şırdı. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Kapı Kulları : artan asker ihtiyacından dolayı, sava ş esirlerinin arasından askerlik yapmaya elveri şli olan hıristiyan çocukları askere alınmı ştır.
Ayrıca Hıristiyan ailelerin çocukları dev şirme usülü ile toplanır ve müslüman ailelerin yanında bir süre hizmet verdikten ve Türk-İslam terbiyesini aldıktan sonra, acemi oca ğına yazılır ve orduya dahil olurdu; dev şirmelerin en kabiliyetli olanların sarayda üst düzey yöeticili ğe kadar yükseldi ği görülmü ştür.
Saraya getirilen dev şirme Hıristiyan çocuklar Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Yeniçeri Te şkilatı Padi şaha ba ğlı Kapıkulu Ocakları içerisinde ba şat bir kuvvet durumundaydı. Avrupa’daki ilk düzenli ordudur ve Osmanlı ordusunun en önemli vurucu güçlerinden birisi olarak i şlev görmü ştür.
Yeniçeriler’in Osmanlı İmparatorlu ğu'nun geni şlemesinde büyük katkıları olmu ştur. Osmanlı İmparatorlu ğu'na 464 yıl gibi uzun bir süre hizmet eden Yeniçeri Oca ğı zaman içersinde ilk dönemlerindeki etki ve verimini kaybetmi ş ve II. Mahmud döneminde, 1826’da kapatılmı ştır (Vakayi Hayriye) Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Dev şirme devlet adamları
Sarayın emrine verilen akıllı ve iyi yeti şmi ş bazı dev şirmelerin Enderun’da eğitim aldıktan sonra devlet kademelerinde görevlendirilmel eri çok yaygındır. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Dev şirme devlet adamları
Sokollu Mehmet Pa şa, Köprülü Mehmed Pa şa, Kırım fatihi Gedik Ahmed Pa şa, Yemen fatihi Sinan Pa şa, Şehid Ali Pa şa, Cezzar Ahmet Pa şa bunlara örnek gösterilebilir.
Dev şirme usulü ile devlet adamı yeti ştirilerek, akrabalık vasıtasıyla devlet yönetiminde söz hakkı istenmesinin de önüne geçiliyordu.
Sokollu Mehmet Pa şa 1505-1579 Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Kadın Köleler ve Harem: Osmanlı sarayında cariyeler, Orhan Bey döneminden itibaren görülmeye ba şlanmı ştır.
Fatih’ten itibaren ise saraydaki cariyelerin sayısı hızla artmı ştır. (Ço ğu Kafkas kökenli ve hediye)
Harem’de; padi şahın annesi valide sultan, padi şahın e şleri, hasekiler , şehzadeler , padi şah kızları, ustalar , kalfalar ve cariyeler bulunurdu. Harem’in efendisi padi şah iken; valide sultan ise Harem’in reisi olarak kabul görmü ştür. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Hizmetçi Cariyeler: sarayda para kar şılı ğı çalı şır ve padi şahın veya şehzadelerin haremine girebilirdi.
Ba şkasıyla evli cariyelerin saraydan herhangi bir ki şiyle ili şkisi olamazdı.
Acemiler, cariyeler, kalfalar ve ustalar olarak adlandırılan dört cariye grubu incelendi ğinde %90’ının bugünkü kadın hizmetçi konumunda oldukları ve ücret kar şılı ğında haremde hizmet etmekte oldukları görülmektedir. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Eş Konumundaki Cariyeler Padi şahın karısı olan genellikle nikahlı cariyelerdir. Osmanlı tarihinde padi şah tarafından azad edilerek nikahlanan ilk cariye Hürrem Sultan'dır.
Nikahlı cariyelere haseki sultan veya kadın efendi denirdi. Haseki sultan unvanı ancak padi şahtan çocuk do ğuran cariyelere verilirdi. Sayıları toplamda yediye kadar çıkardı. Harem içindeki konumlarına göre ba ş kadın, ikinci kadın şeklinde sıralanırlardı.
Padi şahın nikahsız cariyelerine gözde, ikbal ya da peyk denirdi.
Hürrem Sultan – Roxelana 1505 - 1558 Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Fatih Sultan Mehmed’ten itibaren Osmanlı padi şahları (saray dı şından ailelerin kızları ile de ğil) genelde âzadlı cariyelerle evlenmeyi tercih etmi şlerdir.
Buna sebep olarak Saray ile akrabalık ba ğları bulunan ailelerin ortaya çıkmasını engelleme iste ği gösterilmektedir. İstisna Genç Osman (1618-1622)
17yy’da sarayda 1000’e yakın cariye vardı); I Mahmud zamanında -1750- 456 cariye, II. Mahmud döneminde -1830-300 cariye bulunuyordu.
Saray’daki cariyeler ancak II. Me şrutiyet’in ilanından sonra (1908) azad edilmi ş ve maa şa ba ğlanmı ştır. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Şahıslara ait Köleler : ev, bahçe i şleriyle u ğra şırlardı. Kadın köle durumundaki cariyeler zengin ailelerin evlerinde hizmet ediyorlardı. (nüfuz göstergesi)
Alt kesime inildikçe ra ğbet edilmedi ği görülmektedir.
Vakıf ve yarı resmî kurumların hizmetini gören köleler de mevcuttu. Bu köleler ku şaklar boyu özgürlü ğünü kazanamamı ştır. Osmanlı’da Kölelik ve Köle Ticareti
Kölelerin özgürlü ğüne kavu şması
•Osmanlı’da kölelik di ğer toplumlardaki gibi süreklilik arz etmemi ştir - Kölelerin ortalama hizmet süresi 7-9y •Köleler a şağıdaki yollarla özgürlü ğüne kavu şabiliyordu: •Sahibinin ölmesi (vasiyetle) •Sahibinin köleyi azad etmesi •Sahibinin köleyi evlendirmesi •Bedel kar şılı ğı özgürle şmesi •Uluslararası anla şmalarla din de ğiştirmemi ş kölelerin azad edilerek iadesi de söz konusu olmu ştur (örn. 1774 K. Kaynarca A) KÖLEL İĞİ N VE KÖLE T İCARET İNİN YASAKLANMASI
Cumhuriyetçi Parti’nin 1864 seçim posteri, A. Lincoln ve A. Johnson Köleli ğin ve Köle Ticaretinin Yasaklanması
Transatlantik Köle Ticareti'ne karsi zamanla ahlaki, ekonomik ve politik muhalefet basladi
Köle ticaretinde aktif rol alan Danimarka köleli ği ilk yasaklayan ülkedir (1792).
Ingiltere ise köle ticaretini 1807’de yasaklamı ş; 1833 'te kendisine ba ğlı sömürgelerinde de kölelik uygulamasının kaldırıldı ğını ilan etmi ştir.
1808 yilinda da ABD köle ticaretini yasaklamı ş, tamamen ortadan kalkması 1860-1864 Kuzey-Güney İç Sava şı sonrası.
Fransa köleli ği 1848’de, Portekiz 1858’te, Brezilya 1888’de yasaklamı ştır. Zanzibar’lı bir çocuk köle 1890 Köleli ğin ve Köle Ticaretinin Yasaklanması
•1839-Tanzimat Fermanı ile kölelik teoride yasaklandı. 1847’de yayımlanan bir fermanla Nuruosmaniye’deki köle pazarı kapatıldı.
•Köleli ğin yasak olması 1876 Kanuni Esasi’de güvence altına alındı.
•Ancak 1890’daki Viyana anla şmasından sonra kölelik Osmanlı topraklarından da Mustafa Re şid Pa şa ve Tanzimat tamamen uzakla ştırılmı ş Fermanı’nın orijinal metni oluyordu. Kölelik ve Köle Ticaretinin Yasaklanması
G. Afrika’da 2001’de gerçeklestirilen Irkçilik Karsiti Dünya Konferansi’nda Afrika ülkeleri köle ticaretini gerçeklestirmis ülkelerin özür dilemelerini istediler. Ingiltere, Ispanya, Hollanda, Portekiz ve ABD özür dilemeye karsi çiktilar.
27 Kasim, 2006'da Tony Blair Ingiltere'nin Afrika köle ticaretinde oynamis oldugu rol dolayisiyla Afrikalilardan kismi olarak özür diledi. Fakat, Afrika haklari savunuculari bunun sadece bos bir belagattan öteye gitmedigini açikladilar.
24 Subat, 2007 tarihinde Virginia Eyaleti 50 eyalet arasinda köle ticaretinde parma ğı oldugunu kabullenen tek eyalet olarak kayitlara geçmistir. GÜNÜMÜZDE İNSAN KAÇAKÇILI ĞI VE KÖLEL İK GÜNÜMÜZDE İNSAN KAÇAKÇILI ĞI VE KÖLEL İK
Ço ğu kadın ve çocuk her yıl 2m ki şi, köle-işçi olarak çalı ştırılmak üzere kandırılıp kaçırılıyor, fuhu şa zorlanıyor. İnsan kaçakçılı ğının yıllık cirosu 8-9b$. Şu anda insanlık tarihinin gördü ğü en fazla sayıda insan hala köle olarak kullanılmaktadır.
Genelde kendi ülkesindeki yoksulluktan kurtulmak için çocuk bakıcılı ğı ya da lokantalarda çalı ştırma vaadiyle kandırılan kadınların pasaportlarına el konuyor, daha sonra fuhu şa ya da köle i şçi olarak çalı şmaya zorlanıyor. GÜNÜMÜZDE İNSAN KAÇAKÇILI ĞI VE KÖLEL İK
Merkezi Londra’da olan Uluslararası Kölelikle Mücadele Derne ği’nin son yayınladı ğı rapor :
•Dünyada hâlâ 20 milyondan fazla insan köle.
•İnsan tacirleri, Haitilileri kamyonlara doldurup, Dominikli askerlere 8 dolar kar şılı ğında satıyorlar. GÜNÜMÜZDE İNSAN KAÇAKÇILI ĞI VE KÖLEL İK
•Sudan’da altı çocuk köle, bir tüfek ile de ğiştiriliyor. Güneydo ğu Asya ülkelerinde 8-10 ya şında çocuklar ömür boyu çalı ştırılmak üzere köle olarak satılıyor
•Asya’daki genelevlerde, Orta Amerika’daki şekerkamı şı tarlalarında, Pakistan’da halı dokuma tezgahlarında binlerce kadın ve çocuk “köle” statüsüyle çalı ştırılıyor. GÜNÜMÜZDE İNSAN KAÇAKÇILI ĞI VE KÖLEL İK Köleliğe Son!