Autorzy: Barzkowickie Stowarzyszenie Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzd Miasta i Gminy w Dobrzanach Mieszkacy Gminy Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

SPIS TRECI

1. POŁOENIE GEOGRAFICZNE, LUDNOŞ...... 4

1.1. KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 4

2. RODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 6

2.1. RZEBA TERENU ...... 6

2.2. HYDROGRAFIA ...... 6

2.3. BUDOWA GEOLOGICZNA ...... 7

2.4. SUROWCE MINERALNE ...... 7

2.5. GLEBY...... 8

2.6. KLIMAT ...... 9

2.7. FAUNA...... 9

2.8. FLORA (W TYM KOMPLEKSY LENE) ...... 10

2.9. ISTNIEJCE OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE ...... 10

3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 12

3.1. ZAOPATRZENIE W WOD I SIEŞ WODOCIGOWA ...... 12

3.2. ODPROWADZANIE CIEKÓW ...... 12

3.3. ZAGOSPODAROWANIE ODPADAMI STAŁYMI ...... 13

3.4. ZAOPATRZENIE W ENERGI ELEKTRYCZN ...... 13

3.5. ZAOPATRZENIE W GAZ I CIEPŁOWNICTWO ...... 14

3.6. KOMUNIKACJA ...... 14

3.7. TELEKOMUNIKACJA ...... 20

4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA...... 21

4.1. WYBRANE ZAGADNIENIA DEMOGRAFICZNE, ZATRUDNIENIA I BEZROBOCIA W GMINIE DOBRZANY ...... 21

5. TURYSTYKA ...... 36

5.1. INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA ...... 36

5.2. ELEMENTY OKOŁOTURYSTYCZNE ...... 39

2 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

6. GOSPODARKA ...... 43

6.1. PODMIOTY GOSPODARCZE...... 43

7. ROLNICTWO ...... 46

7.1. LENICTWO I GOSPODARKA RYBACKA ...... 49

7.2. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE ...... 50

8. ANALIZA SWOT ...... 52

8.1. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 52

8.2. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA...... 53

8.3. TURYSTYKA ...... 54

8.4. ROLNICTWO LENICTWO I RYBACTWO ...... 55

8.5. UWARUNKOWANIA GEOGRAFICZNO-PRZYRODNICZE ...... 56

8.6. ANALIZA SWOT ROZWÓJ GOSPODARCZY ...... 57

8.7. HARMONOGRAM ZADA INWESTYCYJNYCH REALIZOWANYCH W GMINIE DOBRZANY W LATACH 2005 – 2015 ...... 59

9. CELE STRATEGICZNE W ROZWOJU GMINY ...... 61

9.1. CEL GŁÓWNY - ZRÓWNOWAONY ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH ...... 62

Cel poredni 1: Zachowanie, ochrona oraz odtwarzanie walorów rodowiska przyrodniczego i kulturowego ...... 62 Cel poredni 2: Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej...... 70 Cel poredni 3: Aktywizacja obszarów wiejskich w kierunku ich wielofunkcyjnego rozwoju . 77 Cel poredni 4: Rozwój funkcji turystycznej i rekreacyjnej w gminie Dobrzany...... 90 Cel poredni 5: Tworzenie warunków dla zrównowa onego rozwoju gospodarczego...... 99

9.2. CEL GŁÓWNY - POWSZECHNA DOSTPNOŞ DÓBR, USŁUG I INFORMACJI ...... 104

Cel poredni 6: Wspieranie działa na rzecz poprawy infrastruktury społecznej ...... 104 Cel poredni 7: Rozwój społecze stwa informacyjnego oraz wzmocnienie to samoci lokalnej i ponadlokalnej...... 113

3 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

1. POŁOENIE GEOGRAFICZNE, LUDNOŞ

1.1. Krótka charakterystyka gminy

Gmina Dobrzany jest jedn z gmin powiatu stargardzkiego, poło ona w południowo-wschodniej cz ci województwa zachodniopomorskiego.

Od północy graniczy z gmin Chociwel, od północnego wschodu z gmin I sko. Na wschód od Dobrzan znajduje si Kalisz Pomorski, le ca ju w s siednim powiecie drawskim. , le ca w powiecie choszcze skim, graniczy z Dobrzanami od południowego wschodu. Od południa gmina graniczy z gmin Sucha , a od zachodu z gmin Marianowo.

Według fizjograficznego podziału Polski terytorium gminy Dobrzany le y na południowym skraju Wy yny I skiej na Pojezierzu I skim, które z kolei jest cz ci makroregionu Pojezierze Zachodniopomorskie, podprowincji Pobrze e Południowobałtyckie, prowincji Ni rodkowo Europejski.

Teren gminy obejmuje w swych granicach administracyjnych 16 miejsco- woci w tym 13 wsi sołeckich:

Biała Dolice Ognica Sierakowo Odargowo Okole Kielno Mosina K pno Błotno , Bytowo Krzemie Kozy Lutkowo

Gmina Dobrzany jest gmin miejsko-wiejsk . Zajmuje powierzchni 135,12 km2 co stanowi 8.89% powierzchni powiatu stargardzkiego.

Siedzib władz Gminy jest miasto Dobrzany b d ce najwi kszym skupiskiem ludnoci w gminie.

Miasto poło one jest na południowym skraju Wy yny I skiej nad rzek P zink i północnym kra cem Jeziora Szadzkiego.

4 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Gmin Dobrzany zamieszkuje 5.373 mieszka ców, z czego 2.592 w miecie Dobrzany. Teren gminy obejmuje w swych granicach administracyjnych 16 pozostałych miejscowoci w tym 13 wsi sołeckich. Miejscowoci te wraz z liczb zamieszkuj cej je ludnoci przedstawia poni sza tabela.

Tabela 1.

Lp. Nazwa miejscowoci Liczba ludnoci

1 Biała 237

2 Błotno 228

3 Bytowo 240

4 Dolice 58

5 Grabnica 38

6 K pno 119

7 Kozy 414

8 Krzemie 171

9 Mosina 45

10 Lutkowo 232

11 Odargowo 225

12 Ognica 258

13 Sierakowo 83

14 Szadzko 415

15 Okole 11

16 Kielno 7

Razem 2781

ródło: UM Dobrzany - stan na 30.04.2005.

5 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

2. RODOWISKO PRZYRODNICZE

2.1. Rzeba terenu

Pod wzgl dem regionalizacji fizyczno-geograficznej gmina Dobrzany nale y do dwóch mezoregionów: Pojezierza I skiego (północno-wschodnia cz ş gminy) oraz Równiny Nowogardzkiej (południowo-zachodnia cz ş gminy). Oba mezoregiony s cz ci Pobrze a Szczeci skiego.

Obszar gminy Dobrzany charakteryzuje si urozmaicon rzeb terenu.

Wyró niş mo na dwie zasadnicze jednostki morfologiczne:

- wzniesienia moreny czołowej we wschodniej cz ci gminy

- wysoczyzna moreny dennej w zachodniej cz ci gminy

2.2. Hydrografia

Wody na terenie gminy zajmuj 4,6% powierzchni. Obszar gminy w całoci nale y do zlewni Iny, a trzy główne rzeki przepływaj ce przez teren gminy to , P zinka i Kr pa. Sieş rzeczna ma układ pasowy, równole nikowy, w którym dominuje odprowadzanie wód w kierunku zachodnim. W granicach tej sieci mo emy wyró niş zlewnie cz stkowe:

− zlewnia Iny mi dzy jeziorem Krzemie a Suliborzem

− zlewnia Doło nicy

− zlewnia Kr py

− zlewnia P zinki

− zlewnia Reczycy

Na obszarze gminy znajduje si równie 7 zbiorników wodnych. S to jeziora:

− Krzemie – 233 ha, gł bokoci – 29 m,

− Szadzk – 78,40 ha, gł bokoş – 2,6 m,

− Błotno I – 23,80 ha,

6 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

− Dolice – 19,70 ha, gł bokoş – 7,5 m,

− Bytowo – 10 ha,

− Błotno II – 2,9 ha,

− Grzybieniowe Jeziorko – 1,4 ha.

Najwi kszym i najciekawszym ze wzgl du na wn trze krajobrazowe jest jezioro Krzemie skie zajmuj ce powierzchni 229 ha.

Poza tym na terenie gminy znajduj si 4 kompleksy stawów rybnych.

2.3. Budowa geologiczna

Fundamentem geologicznym gminy Dobrzany jest wschodni skraj Niecki Szczeci skiej. Na powierzchni znajduj si twory czwartorz du, o ró nej mi szoci, przewa nie zawartej w granicach 60 - 100 m. Podło e czwartorz du na obszarze gminy stanowi iłowce i mułowce oligoce skie. Utwory czwartorz dowe na powierzchni wykazuj skomplikowan budow geologiczn pod wzgl dem strukturalnym i litologicznym.

Teren gminy Dobrzany to głównie wysoczyzny morenowe zbudowane na powierzchni z gliny zwałowej niekiedy przykrytej niezbyt grub warstw utworów wirowo-kamienistych. Mi szoş samej gliny jest doş znaczna i dochodzi do około 20-30, a w niektórych przypadkach nawet 40 metrów. W okolicach miejscowoci Krzemie i Okole (północno-wschodnia cz ş gminy) wysoczyzna ma charakter pagórkowaty, a na powierzchni dominuj utwory piaszczysto- wirowe kemów o mi szoci dochodz cej do kilkunastu metrów. Wyrazistym elementem rzeby gminy s równie wały ozów, zbudowane z utworów wirowych i wirowo-piaszczystych.

2.4. Surowce mineralne

W obr bie gminy Dobrzany znajduj si opisane i udokumentowane zło a kruszywa naturalnego. W chwili obecnej na terenie gminy nie wydobywa si kruszywa na skal przemysłow . W przeszłoci istniało kilka złó , jednak na dzie dzisiejszy wydobycie ogranicza si do zaspokajania lokalnych potrzeb gospodarczych. Na dawnych wyrobiskach odbywa si obecnie niekontro-

7 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

lowana, lecz przewa nie niewielka eksploatacja wirów i gruboziarnistych piasków.

Poza kruszywem naturalnym do zasobów mineralnych gminy mo emy zaliczyş zło a torfów znajduj ce si w:

− dolinie Kr py

− dolinie P zinki

− rynnie jeziora Bytowo

− rynnie jeziora Błotno

− rynnie jeziora Szadzko

− rynnie jeziora Krzemie

Surowcami, które równie znajdziemy na terenie gminy jest kreda ł kowa wyst puj ca w dolinie Kr py oraz kreda jeziorna w rynnie jezior Bytowo i Błotno.

2.5. Gleby

Teren gminy nale y do młodych z geologicznego punktu widzenia. Na glinach i piaskach naglinowych wysoczyzn morenowych wyst puj gleby płowe i rdzawe klas IVa oraz IVb. Na obszarze znajduj cym si w południowo- zachodniej cz ci gminy dominuj gleby bielicowe klas V i VI. W dolinach rzecznych wyst puj silnie nawilgocone gleby hydromorficzne i mady.

W gminie wyst puj niewielkie obszary zagro one erozj wodn . Nale do nich mi dzy innymi nie zalesione kraw dzie rynien rzek oraz zbocza o nachyleniu wi kszym ni 5%. Wi kszoş z tych terenów powinna byş przeznaczona pod zalesienie, co skutecznie zapobiegnie procesom erozyjnym i uchroni krajobraz od nieodwracalnych zmian.

8 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

2.6. Klimat

Pod wzgl dem klimatycznym obszar gminy Dobrzany zaliczany jest do typu klimatu pojeziernego z wpływem bałtyckim.

Gmina nale y do krainy klimatycznej Gryficko-Nowogardzkiej. Klimat tej krainy stanowi przejcie od cieplejszego klimatu nadmorskiego do bardziej chłodnego i obfitszego w opady klimatu Pojezierza i jest on bardziej surowy ni na Nizinie Szczeci skiej.

rednia roczna temperatura waha si w granicach 6,5-7,0°C. Dni gor cych jest w gminie od 15 do 20. Zima trwa 60-80 dni w tym z pokryw niegow 40-45 dni. rednia roczna opadów waha si pomi dzy 550 a 625 mm, a w okresie letnim wynosi od 180 do 190 mm. Okres wegetacyjny trwa tu do 210 dni. Zmiennoş przestrzenna topoklimatów na terenie gminy jest du a i zale y od rzeby terenu i pokrycia rolinnoci .

2.7. Fauna

Na terenie gminy stwierdzono wyst powanie co najmniej 3 gatunków bezkr gowców i 6 gatunków kr gowców z Europejskiej Czerwonej Listy Zwierz t oraz 13 gatunków bezkr gowców i 17 kr gowców z Polskiej Czerwonej Listy Zwierz t. Wpływaj na to liczne czynniki zapewniaj ce dobre warunki bytowe dla zwierz t m. in.:

− bogactwo siedlisk podmokłych

− zró nicowana rzeba terenu

− liczne lasy i jeziora

− stosunkowo mały udział gruntów przeznaczonych pod infrastruktur techniczno – przemysłow

Powy sze argumenty wiadcz o bardzo wysokiej wartoci biocenotycznej obszaru.

9 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

2.8. Flora (w tym kompleksy lene)

U ytki rolne w gminie Dobrzany zajmuj 62% powierzchni, a 23,84% terenu zajmuj lasy i zadrzewienia wyst puj ce zazwyczaj w postaci du ych, zwartych kompleksów. Wyst puj głównie we wschodniej cz ci gminy. Reprezentuj ró ne typy siedliskowe i podzielone s na wiele mniejszych i nierównomiernie rozmieszczonych kompleksów lenych.

Wród rolinnoci naturalnej dominuj siedliska yznych lasów bukowych. We wschodniej i rodkowej cz ci gminy potencjalnie panuj cym zespołem jest yzna buczyna ni owa. Jedynie w cz ci zachodniej i południo- wo-zachodniej potencjalnie panuj cym zespołem s gr dy subatlantyckie bukowo-d bowo-grabowe. Rolinnoş w gminie Dobrzany charakteryzuje ponadto doş liczna grupa rolin wodnych i torfowiskowych. S wród nich gatunki rzadkie, chronione i o ograniczonym zasi gu.

2.9. Istniejce obszary i obiekty chronione

W gminie Dobrzany do chronionych prawem powierzchniowych form ochrony nale :

a) I ski Park Krajobrazowy

b) U ytek ekologiczny „Bagno Ciszewo”

c) Strefy ochronne dla zwierz t ustanowione prawnie

I ski Park Krajobrazowy został utworzony decyzj Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie w dniu 4 listopada 1981 roku.

„Studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dobrzany” zakłada utrzymanie i odtwarzanie krajobrazu zbli onego do naturalnego, wzrost powierzchni i funkcji lasów ochronnych, prowadzenie działalnoci gospodarczej w sposób minimalizuj cy oddziaływanie na rodowisko oraz wszelkie działania maj ce na celu zachowanie i popraw stanu rodowiska naturalnego na terenie parku. Podobne zało enia obowi zuj dla strefy b d cej otulin I skiego Parku Krajobrazowego.

Powołanie u ytku ekologicznego „Bagno Ciszewo” umo liwia zachowanie cennych fragmentów przyrody wyst puj cych na ty niewielkim, bo

10 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

28 hektarowym zbiorniku wodnym. Bytuje tam wiele cennych gatunków ptaków wodnych. Ustanowione wskazania konserwatorskie i planistyczne w stosunku do tego obiektu to:

− zakaz zmian stosunków wodnych

− zakaz zabudowy i grodzenia

− zakaz wnoszenia urz dze łowieckich

− zakaz lokalizacji napowietrznych linii elektrycznych i telefonicznych

Poza u ytkiem ekologicznym „Bagno Ciszewo” oraz I skim Parkiem Krajobrazowym w obr bie gminy Dobrzany znajduj si równie strefy ochronne dla zwierz t ustanowione prawnie. Nale do nich strefy orlika krzykliwego, bociana czarnego i kani rudej.

11 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

3.1. Zaopatrzenie w wod i sieş wodocigowa

Aktualnie zapotrzebowanie na wod w gminie Dobrzany w 95% procentach pokrywane jest ze zbiorczych lokalnych systemów zaopatrzenia czyli wodoci gów wiejskich, zbudowanych na bazie lokalnych uj ş wody oraz stacji uzdatniania wody. Pozostałe 5% populacji zaopatrywane jest z indywidualnych uj ş (studni kopanych) zlokalizowanych na terenach prywatnych posesji.

Na obszarze gminy Dobrzany istnieje 5 wodoci gów zbiorowych. Zloka- lizowane s one w miejscowociach: Biała, Kozy, Lutkowo, Ognica, Szadzko. Pozbawione wodoci gów s Kolonia Błotno, Grabnica , Dolice i Sierakowo.

Wydajnoş istniej cych uj ş jest wystarczaj ca zarówno dla obecnych jak i przyszłych potrzeb mieszka ców gminy.

Sporód wymienionych uj ş tylko dwa maj ustalon poprzez próbne pompowanie wydajnoş, s to uj cia w Białej (27,0 m3/h – gł bokoş 170 m) i Kozach (86,0 m3/h). Pozostałe uj cia nie były badane pod wzgl dem wydajnoci i brak na ten temat wiarygodnych danych.

Poza wymienionymi na terenie gminy istniej :

− uj cie (120 m3/h) na terenie nieczynnej mleczarni bez stacji wodoci gowej

− uj cie (120 m3/h) na terenie byłego POM-u bez stacji wodoci gowej.

Sieş wodoci gowa w 5 % wykonana jest z rur azbestowych.

3.2. Odprowadzanie cieków

Na terenie gminy funkcjonuje jedna oczyszczalnia cieków obsługuj ca w chwili obecnej miasto Dobrzany. Oczyszczalnia funkcjonuje od wrzenia 1996 roku, a jej nominalna przepustowoş wynosi 1700 m3/d.

Wszystkie miejscowoci za wyj tkiem wsi Kozy (oczyszczalnia przy blokach) nie posiadaj oczyszczalni cieków w zwi zku z czym gminna

12 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

gospodarka wodno-ciekowa wymaga znacznych inwestycji. Miejscowoci Szadzko i Odargowo maj doprowadzony główny kolektor ciekowy.

Oprócz wszystkich cieków z terenu całej gminy oczyszczalnia jest w stanie przyj ş około 650 m3/d cieków z s siednich gmin. Niskie st enia zanieczyszcze w ciekach surowych oraz sporadycznie wyst puj ce wpływy znacznie przekraczaj ce nominalnie wyst puj ce wielkoci wskazuj , e do kanalizacji przedostaj si du e iloci wód infiltracyjnych oraz wód opadowych (sieş ogólnospławna).

3.3. Zagospodarowanie odpadami stałymi

Aktualnie gmina nie dysponuje własnym składowiskiem odpadów komunalnych, a odpady wywo one s na wysypiska w Ł czycy, które oddalone jest od miasta Dobrzany około 40 km. Wywo eniem odpadów komunalnych zajmuje si Zakład Ochrony rodowiska w Dobrzanach.

W gminie prowadzona jest selektywna segregacja mieci (szkło, plastik, papier) we wszystkich jej miejscowociach.

Zbiórk odpadów segregowanych zajmuje si firma Remondis ze Szczecina.

3.4. Zaopatrzenie w energi elektryczn

Zapotrzebowanie na energi elektryczn w gminie Dobrzany pokrywane jest z linii napowietrznych magistralnych 15 kV oraz linii 15 kV zasilaj cych stacje transformatorowe w poszczególnych miejscowociach.

Sieş 15 kV wykonana została jako linie napowietrzne zamontowane na słupach elbetonowych. W ka dej z miejscowoci znajduj si linie napowietrzne 0,4 kV. Sporadycznie, bo tylko w miejscowoci Dobrzany wyst puj linie kablowe 15 kV i 0,4 kV. Przył cza do budynków wykonano jako linie napowietrzne, w zale noci od potrzeb jedno lub trójfazowe. Stacje transformatorowe (nr 3638 i 3738) posiadaj zasilanie kablowe.

13 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Teren gminy Dobrzany zasilany jest w energi elektryczn z Głównego Punktu Zasilania w Goleniowie, a wszystkie urz dzenia zarz dzane s przez Rejon Energetyczny w Goleniowie.

3.5. Zaopatrzenie w gaz i ciepłownictwo

Problemem na terenie gminy jest brak sieci gazowej.

U ywanie i dystrybucja gazu do celów gospodarczych odbywa si tylko w butlach. Opracowane w 1996 roku Studium Programowe Mo liwoci Rozwoju Przestrzennego Województwa oraz koncepcja programowa gazyfikacji gmin stała si nieaktualna, a realizacja budowy gazoci gu oraz gazyfikacji gminy mo e byş uwarunkowana uko czeniem budowy gazoci gu wysokiego cinienia Szczeci ski – Recz przewidzianej na lata 2001-2005 lub prowadzonej gazyfikacji z gminy I sko przez firm „Petrico” Karlino w latach 2006-2007.

Gospodarka cieplna na terenie gminy opiera si na kotłowniach lokalnych i indywidualnych ródłach ciepła opalanych paliwem stałym (w giel, drewno). Istniej ce ródła ciepła zaspokajaj potrzeby poszczególnych odbiorców, jedynie stan techniczny tych obiektów w wi kszoci nie odpowiada obowi zuj cym normom, a ich niska sprawnoş, wysoki poziom emisji zanieczyszcze do powietrza atmosferycznego czy wysokie koszty eksploatacji, sprawiaj , e staj si one nieekonomiczne.

3.6. Komunikacja

Układ komunikacyjny gminy tworz drogi powiatowe, gminne i droga wojewódzka oraz jednotorowa linia kolejowa relacji Stargard – Kalisz Pomorski. Gmina posiada drogowe poł czenia komunikacyjne z najbli szymi du ymi orodkami miejskimi oraz innymi regionami kraju.

Szczegółowe zestawienie miast istotnych z punktu widzenia atrakcyjnoci gospodarczej wraz z dziel c je odległoci przedstawia poni sza tabela:

14 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 2.

NAZWA MIEJSCOWOCI ODLEGŁOŞ

Stargard Szczeci ski 36 km

Szczecin 76 km

Warszawa 500 km

Berlin 240 km

Najbli sze gminie przejcie graniczne znajduje si na granicy polsko- niemieckiej i jest to przejcie Kołbaskowo/Pommelen le ce w odległoci 85 km od Dobrzan. Najbli szym portem lotniczym jest port w Goleniowie oddalony o 76 km, a najbli sze poł czenie z kanałami eglugowymi stanowi port w Szczecinie.

3.6.1. Drogi

Komunikacja z gmin jest zapewniona głównie przez system dróg kołowych.

Na struktur tych dróg składaj si drogi gminne, powiatowe oraz jedna droga wojewódzka.

Przez teren gminy przebiega odcinek drogi wojewódzkiej nr 151 o długoci 2,7 km relacji W gorzyno – Recz. Ponadto na terenie gminy poło onych jest 21 odcinków dróg powiatowych oraz sieş dróg gminnych i zakładowych. Najwa niejszymi drogami powiatowymi dla układu komunikacyjnego gminy s drogi:

− nr 533 Sucha – Chociwel,

− nr 527 Dobrzany – Tr bki,

− nr 534 Dobrzany – Wapnica, − nr 541 Dobrzany – Bytowo.

15 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Dróg gminnych jest 5 km.

Droga krajowa 151 jest najlepszym poł czeniem gminy z krajowym systemem drogowym. Droga ta ma nawierzchni bitumiczn szerokoci 6,0 metrów, a jej stan mo na uznaş za doş dobry.

Stan techniczny wymienionych dróg mo na uznaş za zadawalaj cy. Pozostała cz ş dróg powiatowych na terenie gminy jest w ska i stan techniczny jest zły. adna droga powiatowa przebiegaj ca przez orodki zabudowane nie posiada chodników.

Informacje o numerach dróg i ich parametrach obrazuje tabela.

16 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 3. Wykaz dróg powiatowych na terenie Gminy Dobrzany

Szerokoş Nr Długoş Lp. Nazwa drogi nawierzchni drogi (km) utwardzonej (m) 1. 41-527 Tr bki-Dobrzany 4,868 5,7

2. 41-529 Odargowo-Szdzko 2,933 5,5

3. 41-530 Tarnowo – do drogi 41 534 3,689 3,5

4. 41-531 Sierakowo-Przejcie 2,169 3,5

5. 41-533 Chociwel-Sucha 12,720 5,8

6. 41-534 Dobrzany-Ognica-Wapnica 6,913 5,5

7. 41-536 Starzyce-Lutkowo 1,984 3,5

8. 41-537 PKP Mosina-Kozy 6,572 3,5

9. 41-538 Kozy-Okole-Ciemnik 5,061 5,2

10. 41-539 Dobrzany-Bytowo 9,052 4,6

11. 41-540 Grabnica-Dolice - do drogi 3,091 4,1 41541

12. 41-541 Dobrzany-Bytowo 6,685 3,2

13. 41-542 Od drogi 41542-Błotna 11,099 3,9

14. 41-546 Pieczonka-Długie-Lutkowo 2,331 4,3

15. 41-551 Linówka-Biała 1,475 3,5

16. 41-568 Bytowo 0,690 3,5

17. 41-569 Od drogi 41542-Ciszewo 2,004 3,2

18. 41-571 Szadzko-Ognica 3,600 3,6

19. 41-572 PKP Mosina-K pno 2,479 5,0

20. 41-573 Ciemnik-Krzemie 2,440 3,5

21. 41-574 Lutkowo-do drogi 41527 2,755 3,5

RAZEM 94,61 -

17 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

3.6.2. Kolej

Na stan sieci kolejowej w gminie Dobrzany składa si przede wszystkim nie zelektryfikowana jednotorowa linia kolejowa relacji Stargard Szczeci ski – Piła. Stacja kolejowa znajduje si w oddalonej o 5 km od Dobrzan miejscowoci Ognica.

Na infrastruktur kolejow w gminie składaj si równie nieczynne linie:

− w skotorowa relacji Marianowo – Kozy – Dobrzany

− w skotorowa relacji Marianowo – Kozy – I sko

3.6.3. Komunikacja publiczna

Jedyn form transportu publicznego funkcjonuj c w gminie jest komunikacja samochodowa. Do niedawna istniało równie poł czenie kolejowe za porednictwem PKP ze stacji w Ognicy do Stargardu Szczeci skiego oraz Kalisza Pomorskiego. Z dniem 30 czerwca zostało ono zlikwidowane jak wiele innych lokalnych poł cze kolejowych. Powodem likwidacji była trudna sytuacja finansowa PKP oraz nierentownoş linii.

Komunikacja publiczna w gminie odbywa si za porednictwem PKS Stargard Szczeci ski oraz PKS , a tak e przez firmy prywatne.

Gmina posiada poł czenia do wszystkich miejscowoci w obr bie gminy. Główne poł czenia za porednictwem PKS przedstawia poni sza tabela.

18 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 4.

Stacja Stacja Iloş połcze Przez pocztkowa docelowa /doba STARGARD Marianowo, Dobrzany BYTOWO 4 połczenia SZCZECISKI STARGARD Sucha, Dobrzany BYTOWO 1 połczenie SZCZECISKI STARGARD Marianowo, Dobrzany, CHOCIWEL 5 połcze SZCZECISKI Długie STARGARD Gogolewo, Marianowo DOBRZANY 15 połcze SZCZECISKI STARGARD Brudzewice, Sucha, DOBRZANY 1 połczenie SZCZECISKI Szadzko STARGARD Krpiel, Sucha, DOBRZANY 3 połczenia SZCZECISKI Szadzko STARGARD Krpiel, Sucha, DOBRZANY 2 połczenia SZCZECISKI Sierakowo STARGARD Krpiel, Sucha, DOBRZANY 1 połczenie SZCZECISKI Wapnic STARGARD Marianowo, Dobrzany, ISKO 3 połczenia SZCZECISKI Bytowo STARGARD Marianowo, Dobrzany, ISKO 1 połczenie SZCZECISKI Ciemnik STARGARD Marianowo, Dobrzany, ISKO 1 połczenie SZCZECISKI Długie, Chociwel

STARGARD Sucha, Dobrzany KRZEMIE 1 połczenie SZCZECISKI STARGARD Marianowo, Dobrzany, ŁOBEZ 1 połczenie SZCZECISKI Isko, Wgorzyno STARGARD Marianowo, Dobrzany WGORZYNO 2 połczenia SZCZECISKI ródło: Opracowanie na podstawie rozkładu jazdy PKS Stargard Szczeci ski *) Wszystkie wyszczególnione połczenia ze Stargardu funkcjonuj równie jako połczenia powrotne, ta sama iloş połcze w drug stron (2004 r.)

19 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

3.7. Telekomunikacja

Sieş telefoniczna obejmuje swoim zasi giem wszystkie miejscowoci gminy.

W zakresie ł cznoci telefonicznej gmina Dobrzany obsługiwana jest przez Telekomunikacj Polsk S.A. Ponadto na całym terenie gminy mo na uzyskaş poł czenie za pomoc bezprzewodowej telefonii komórkowej.

W wielu miejscowociach brak jest poł cze do sieci internetowej.

20 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

4.1. Wybrane zagadnienia demograficzne, zatrudnienia i bezrobocia w gminie Dobrzany

Demografia

Gmin Dobrzany zamieszkuje 5.373 osób, w tym w miecie – 2.592 osób.

W ci gu ostatnich 25 lat ogólna liczba mieszka ców gminy Dobrzany nie uległa znacznym zmianom i utrzymuje si na stałym poziomie około 5400 osób, zmiany wyst puj w liczbie mieszka ców miasta Dobrzany – obserwowany jest niewielki wzrost liczby mieszka ców, natomiast liczba mieszka ców wiejskich terenów gminy stopniowo obni a si . Nast puje zjawisko charakterystyczne dla tego typu obszarów, ludnoş wiejska przenosi si do wi kszych aglomeracji w celu uzyskania wykształcenia i zdobycia pracy, o któr bardzo trudno na wsi.

Stan zaludnienia na 30.04.2005 r. w poszczególnych miejscowociach gminy według danych Urz du Miejskiego zilustrowano w rozdziale 1.

Przyrost naturalny wykazuje stopniowy spadek w miecie i doş drastyczny na wsi, gdzie w ostatnim dziesi cioleciu osi gn ł wartoş ujemn . Jest to proces charakterystyczny dla całego kraju, prowadz cy do starzenia si społecze stwa. Saldo migracji charakteryzuj od 1975 roku wartoci ujemne lub zbli one do zera. Podkreliş nale y fakt, i dla gminy wskanik ten nie ulega wi kszym wahaniom, utrzymuj c si na poziomie – 12, w miecie – 21.

Struktura wiekowa społecznoci gminy z podziałem na osoby w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym zostały zestawione w tabeli poni ej.

21 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 5.

Ogółem W wieku Przedprodukcyjnym Produkcyjnym Wyszczegól popro- nienie Ogó- M - Kobie- Mobil- Niemo- Razem W tym dukcyj łem czyni ty Razem nym bilnym (0-17 lat) (0-14 lat) 18-59/64 nym 18-44 45-59/64 Gmina 5,2 2,6 2,5 1,4 1,1 3,1 2,0 1,0 0.7 Dobrzany Miasto 2,5 1,3 1,2 0,7 0,5 1,5 1,0 0,5 0,3 Dobrzany Wsie 2,7 1,3 1,3 0,8 0,6 1,5 1,0 0,5 0,4

ródło: Narodowy Spis Powszechny (2002)

Przyrost naturalny ludnoci w gminie Dobrzany jest zdecydowanie wy szy od redniego przyrostu w województwie jak równie w kraju. Na terenie całej gminy przyrost naturalny w roku 2003 wyniósł 0,2 (na 1000 osób), a w samym miecie Dobrzany – 0,8 z ogóln nadwy k urodze ywych nad iloci zgonów w gminie 1 osoby, a w miecie – 2. Na terenie województwa współczynnik przyrostu naturalnego wynosi wg danych za rok 2003 0,5 na 1000 osób, ale ju w miastach województwa wynosi on – 0,4.

Tabela 6.

Ruch naturalny ludnoci

Mał- Uro- Zgony Przyrost Mał- Uro- Przyrost e- dzenia natu- e- dzenia Zgony Ogó- W tym naturalny Wyszczegól- stwa ywe łem niemowlt ralny stwa ywe nienie w liczbach bezwzgldnych na 1000 ludnoci Gmina 28 44 43 - 1 5,4 8,4 8,3 0,2 Dobrzany Miasto 13 22 24 - -2 5,2 8,8 9,6 -0,8 Dobrzany

ródło: Dane US Szczecin 2003

22 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Wykres 1.

Przyrost naturalny na 1000 mieszkaców

1,6 1,4 1,2

1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Województwo stargardzki Gmina Dobrzany zachodniopomorskie

Ruchy migracyjne w gminie przejawiaj podobn charakterystyk jak w innych jednostkach samorz dowych o podobnej wielkoci i specyfice. Najbardziej rzucaj cym si w oczy zjawiskiem jest odpływ ludnoci zarówno z obszarów wiejskich jak i miasta Dobrzany do wi kszych miast i aglomeracji. Migracyjne przepływy ludnoci przedstawia poni sza tabela.

Tabela 7. Migracje ludnoci

Napływ Odpływ saldo Wyszczegól migra- nienie z zagra- do na za Ogółem z miast ze wsi ogółem cji nicy miast wie granic

Gmina 75 42 33 - 87 58 29 - -12 Dobrzany

Miasto 27 11 16 - 48 28 20 - -21 Dobrzany

ródło: Dane US Szczecin

23 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Zatrudnienie i bezrobocie

Tabela 8. Struktura zatrudnienia Według stanu na koniec 2002 roku gmina Dobrzany liczyła 3084 osoby w wieku produkcyjnym.

Wiek ludnoci Wyszczególnienie Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny

Województwo 368890 1093405 233775 zachodniopomorskie

Powiat stargardzki 27639 77141 3202

Gmina Dobrzany 233775 15147 872

ródło: US Szczecin, 2003.

Wykres 2.

Struktura demograficzna społeczestwa w gminie Dobrzany h

c 3500 y

n 3000 t

o 2500 b o

r 2000 z

e 1500 b 1000 a

b 500 z c i 0 L wiek wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny przedprodukcyjny Aktywnoş zawodowa

24 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Wykres 3.

Struktura demograficzna społeczestwa w powiecie stargardzkim h

c 100000 y n t 80000 o b

o 60000 r z

e 40000 b

a 20000 b z c

i 0 L wiek wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny przedprodukcyjny Aktywnoş zawodowa

Wykres 4.

Struktura demograficzna społeczestwa w województwie zachodniopomorskim h

c 1200000 y n

t 1000000 o

b 800000 o r

z 600000 e b

400000 a

b 200000 z c

i 0 L wiek wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny przedprodukcyjny Aktywnoş zawodowa

25 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 9. Pracujcy w gospodarce narodowej

Rolnictwo, Przemysł Wyszczegól W tym łowiectwo Usługi Usługi Ogółem i budowni- nienie kobiety lenictwo, rynkowe nierynkowe ctwo rybołóstwo

Gmina 633 248 43 401 95 94 Dobrzany

Miasto 593 232 31 384 87 91 Dobrzany

ródło: Dane US Szczecin

Struktura bezrobocia

Dokonuj ce si w ci gu ostatnich lat przekształcenia strukturalne i gospodarcze miały ogromny wpływ na sytuacj ekonomiczn ludnoci.

Dotyczy to zwłaszcza ludnoci wiejskiej, która z powodu likwidacji PGR i słabej kondycji rolnictwa indywidualnego została szczególnie nara ona na niekorzystne skutki transformacji.

Bezrobocie, zarówno jawne jak i ukryte jest jednym z najwa niejszych społecznych i ekonomicznych problemów gminy Dobrzany. W obecnych realiach rynkowych szans na utrzymanie si z rolnictwa ma nieliczna grupa wi kszych obszarowo gospodarstw rolnych.

Pozostała cz ş ludnoci wiejskiej w obecnym kształcie stanowi problem socjalny, a dla zamieszkuj cych je rodzin najwa niejszym zagadnieniem jest znalezienie zatrudnienia poza rolnictwem.

Z analizowanych danych wynika, e najwi ksz grup bezrobotnych stanowi osoby w wieku produkcyjnym – mobilnym.

Sytuacja bezrobotnych kobiet na rynku pracy jest specyficzna i znacznie trudniejsza ni sytuacja m czyzn. Kobiety maj wi ksze problemy w znalezieniu zatrudnienia.

26 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Jako główne przyczyny bezrobocia nale y wymieniş:

• restrukturyzacj gospodarki,

• regres gospodarczy w sektorze rolniczym i innych gał ziach gospodarki,

• brak kapitału inwestycyjnego zarówno własnego jak i obcego oraz zasobów pieni nych.

Na stan bezrobocia bezporedni wpływ ma równie stopie wykształcenia.

Głównym problemem bezrobocia jest brak miejsc pracy na terenie gminy i w jej otoczeniu. O ywienie gospodarcze terenów wiejskich, walka z bezro- bociem, tworzenie nowych miejsc pracy, staj si najwa niejszymi celami działania gminy. Proces przechodzenia od polityki rolnej do wielofunkcyjnego rozwoju wsi jest szans dla ludnoci wiejskiej.

Wskanik bezrobocia na terenie gminy Dobrzany na pocz tku 2004 roku wynosił 22,2%.

Tabela 10. Struktura bezrobocia na terenie gminy Dobrzany

Ogółem Zamieszkali na wsi Wskanik Miesic i rok bezrobocia Razem Kobiety Razem Kobiety

Stycze 2004 685 351 546 276 22,2%

Grudzie 2003 677 354 544 280 22,0%

ródło: Dane Wojewódzkiego Urz du Pracy w Szczecinie

Tabela 11. Bezrobocie według wieku

Wiek Wyszczególnienie 25 - 34 35 - 44 45 - 54 powy ej do 24 lat lata lata lata 55 lat Województwo 43026 51331 42290 47738 6479 zachodniopomorskie Powiat stargardzki 3371 3852 3084 3149 303 Gmina Dobrzany 173 206 132 134 21

ródło: WUP w Szczecinie

27 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Wykres 5.

Bezrobocie w województwie zachodniopomorskim

h

c 60000 y

n t 50000 o

b 40000 o r

z 30000 e b

20000 a

b 10000 z c

i 0 L do 24 lat 25 - 34 lata 35 - 44 lata 45 - 54 lata powy ej 55 lat Kategoria wiekowa

Wykres 6.

Bezrobocie w powiecie stargardzkim

4500 h

c 4000 y n

t 3500 o

b 3000 o

r 2500 z

e 2000 b

1500 a

b 1000 z

c 500 i

L 0 do 24 lat 25 - 34 lata 35 - 44 lata 45 - 54 lata powy ej 55 lat Kategoria wiekowa

Wykres 7.

Bezrobocie w gminie Dobrzany

250 h c y

n 200 t o b

o 150 r z

e 100 b

a

b 50 z

c i

L 0 do 24 lat 25 - 34 lata 35 - 44 lata 45 - 54 lata powy ej 55 lat Kategoria wiekowa

28 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 12 . Bezrobocie według wykształcenia

Wykształcenie

Wyszczególnienie rednie rednie gimna- wy sze ogólnokształ zasadnicze zawodowe zjalne cce

Województwo 7486 33530 13197 63138 73513 zachodniopomorskie

Powiat stargardzki 505 2703 959 4304 5288

Gmina Dobrzany 11 132 32 211 280

ródło: WUP w Szczecinie

Wykres 8.

Bezrobocie w gminie Dobrzany

300 h c

y 250 n t

o 200 b o r

z 150 e b 100 a b

z 50

c i

L 0 wy sze rednie rednie zasadnicze gimnazjalne zawod. ogólnokszt. Wykształcenie

29 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Wykres 9.

Bezrobocie w powiecie stargardzkim

6000 h c y 5000 n t o

b 4000 o r z 3000 e b 2000 a

b z 1000 c i L 0 wy sze rednie rednie zasadnicze gimnazjalne zawod. ogólnokszt.

Wykształcenie

Wykres 10.

Bezrobocie w województwie zachodniopomorskim h

c 80000 y n t

o 60000

b o r

z 40000 e b

a 20000 b z c i 0 L wy sze rednie rednie zasadnicze gimnazjalne zawod. ogólnokszt. Wykształcenie

Mieszka cy gminy Dobrzany maj dost p do wszystkich wiadcze oraz usług słu b publicznych zapewniaj cych zdrowie, bezpiecze stwo i porz dek publiczny.

Na terenie gminy znajduj si instytucje działaj ce w zakresie:

30 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Słu by zdrowia i opieki społecznej

− Niepubliczna Przychodnia Rejonowa w Dobrzanach wiadcz ca podstawowe usługi medyczne; dwa gabinety stomatologiczne znajduj ce si w szkole podstawowej oraz wymienionej przychodni, gabinet rehabilitacyjny,

− Stacja Pogotowia Ratunkowego Stargard na terenie Przychodni w Dobrzanach,

− Orodek Pomocy Społecznej

Pozostałe usługi medyczne (specjalistyczne oraz szpitalne) wiadczone s przez szpitale w Stargardzie Szczeci skim oraz Szczecinie.

Owiaty – na terenie gminy działa jedno przedszkole, jedna szkoła podstawowa wraz gimnazjum; wszystkie z wymienionych instytucji znajduj si w samych Dobrzanach; szkoły rednie i wy sze s dost pne w Stargardzie Szczeci skim oraz Szczecinie.

Przedszkole prowadzi działalnoş w 1 oddziale, obejmuj c opiek 31 dzieci. W placówce tej nadrz dnym celem programowo - wychowawczym jest wszechstronny rozwój dziecka i szcz liwe dzieci stwo.

W szkołach gminnych uczy si ogółem 781 uczniów, w tym:

− w szkole podstawowej 512 uczniów,

− w gimnazjum 269 uczniów.

W kompleksie szkolnym oprócz przestronnych gabinetów lekcyjnych znajduj si sale komputerowe oraz dwie hale sportowe z zapleczem. Szkoła posiada te gabinet stomatologiczny wyposa ony w wysokiej klasy sprz t medyczny, oraz stołówk z nowoczesnym zapleczem kuchennym i dwie wietlice do opieki głównie na dzieşmi doje d aj cymi. Zainstalowany został równie radiow zeł oraz zestaw do odbioru telewizji satelitarnej. Szkoła posiada swoje strony internetowe.

31 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Kultury – w skład organizacji i instytucji o charakterze kulturalnym na terenie gminy wchodz :

− Dobrzany: (biblioteka z kawiarenk internetow , Gminne Centrum Informacji, wietlica socjoterapeutyczna w remizie OSP)

− sala wiejska w Mosinie

− Krzemie (biblioteka, wietlica)

− wietlice wiejskie w Bytowie (remont kapitalny), Lutkowie, K pnie, Błotnie, Białej, Dolicach (remont)

Biblioteka w Dobrzanach oraz jej filia w Krzemieniu s cz sto odwiedzane przez mieszka ców gminy. Liczba woluminów znajduj cych si w tych placówkach to 49.191 i co roku liczba ta si zwi ksza. Na 100 mieszka ców przypada 936 pozycji czytelniczych. Czytelników zapisanych jest 1778, co stanowi, e 33,8 % mieszka ców gminy jest czytelnikami biblioteki (rednia wojewódzka 20,2 %) wiadczy to, e spora liczba mieszka ców gminy korzysta z bibliotek s to głównie młodzi. Rocznie wypo ycza si 87.385 woluminów co na 100 mieszka ców daje 1.663 wypo ycze (rednia wypo ycze w województwie to 384 woluminy). W bibliotece w Dobrzanach s organizowane wystawy malarskie rodzimych twórców amatorów jak równie artystów profesjonalnych.

Organizacje pozarzdowe działajce na terenie gminy Dobrzany:

− Polskie Stowarzyszenie Diabetyków Koło nr 26 w Dobrzanach,

− Parafialne Koło CARITAS

− Zwi zek Rencistów i Emerytów w Dobrzanach

− Towarzystwo Przyjaciół Oddział w Dobrzanach

− Dobrza skie Towarzystwo Kultury

− Miejski Klub Sportowy „Zorza”

− Ochotnicza Stra Po arna w Dobrzanach

− Zwi zek Kombatantów RP i Byłych Wi niów Politycznych Zespołów Kombatanckiego Działania w Dobrzanach

− Stowarzyszenie „Nasza Gmina Dobrzany”

− Stowarzyszenie „Przyjazna Wie Bytowo”

32 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Sport – Przy Stadionie w Dobrzanach pr nie działa klub sportowy MKS Zorza Dobrzany, maj cy szerokie rzesze kibiców, w którym s trzy dru yny piłkarskie.:

− V Liga + rezerwy V Ligi,

− Juniorzy,

− Trampkarze.

Klub posiada zaplecze z szatniami, natryskami, sal do odpoczynku dla zawodników oraz bardzo dobr baz treningow z dwoma boiskami. Z tej formy wypoczynku korzysta du a grupa mieszka ców, a szczególnie ludzie młodzi.

Na terenie gminy Dobrzany znajduj si boiska sportowe zlokalizowane w Bytowie, Ognicy, Białej, K pnie, Lutkowie, Mosinie, Szadku, Dolicach i Krzemieniu.

Działa sekcja bryd a sportowego w Dobrzanach.

Stra y po arnej – na terenie gminy nie funkcjonuje zawodowa jednostka stra y po arnej, jest natomiast 5 jednostek Ochotniczej Stra y Po arnej: w Dobrzanach, Ognicy, Białej, Błotnie i Krzemieniu, które obsługuj obecnie cał gmin .

Jednostka dobrza ska posiada trzy samochody wyposa one w nowo- czesny sprz t ratownictwa oraz ratownictwa drogowego.

Policji – za bezpiecze stwo na terenie całej gminy odpowiedzialny jest jeden Komisariat Policji w Dobrzanach. Jego skutecznoş, porównuj c iloş i rodzaj przest pstw w pierwszym kwartale 2003 do pierwszego kwartału 2004, przedstawia analiza przest pczoci w podrozdziale bezpiecze stwo.

Bezpieczestwo

Przest pczoş w gminie Dobrzany kształtuje si na poziomie zbli onym do przeci tnego dla podobnej wielkoci jednostek samorz du terytorialnego o charakterystyce miejsko-wiejskiej. W gminie od lat notuje si podobne pod wzgl dem rodzaju wykroczenia i przest pstwa. Dominuj zakłócenia porz dku i spokoju publicznego, kradzie e i kradzie e z włamaniem. Przedstawione poni ej zestawienia porównuj iloş przest pstw i wykrocze (z wnioskiem do s du grodzkiego) w pierwszych kwartałach lat 2003 i 2004.

33 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 13.

I kwartał I kwartał Wzrost Lp. Rodzaj wykroczenia 03 04 /spadek

1. Zakłócanie porz dku i spokoju publicznego 5 4 -1

2. Bezpiecze stwo na drogach 3 3 0

3. Kradzie mienia 2 3 +1

4. Art.27 ust.1 ustawy o rybołówstwie 3 1 -2 ródl dowym

5. Prowadzenie działalnoci bez zezwolenia 0 1 +1

6. Wykrocz, przeciwko wyborom i referendum - 4 +4

7. Uszkodzenie mienia - 6 +6

8. Przeciw innym przepisom 3 1 -2

Razem wykrocze 16 23 +7

ródło: Powiatowa Komenda Policji w Stargardzie Szczeci skim, Rewir w Dobrzanach

34 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 14.

1 kwartał 1 kwartał Wzrost Lp. Rodzaj przestpstwa 03 04 /spadek 1. Zabójstwa - - -

2. Rozboje - - -

3. Wymuszenia rozbójnicze - - -

4. Bojki i pobicia 1 - - 1

5. Gwałty - - -

6. Uszkodzenia ciała - - -

7. Kradzie e z włamaniem w tym 7 11 + 4

- do mieszka - 1 + 1

- do piwnic, garay, altan 3 2 - 1

- do placówek handlowych 1 1 0

- do pojazdów - 1 + 1

- do innych obiektów 3 6 + 3

8. Kradzie e w tym 19 6 - 13

- Kradziee pojazdów samochodowych 1 - - 1

9. Niszczenie mienia 2 1 - 1

10. Krótkotrwałe u ycie pojazdu 1 - - 1

11. Przest pstwa narkotykowe - - -

Razem przestpstw kryminalnych 31 20 - 11

12. Inne przest pstwa poza podstawowymi 7 1 - 6

13. Nietrzewi kieruj cy 6 9 + 3

Razem wszystkich przest pstw 44 30 - 14

ródło: Powiatowa Komenda Policji w Stargardzie Szczeci skim, Rewir w Dobrzanach

Poczta, banki – w gminie jest jeden urz d pocztowy (Dobrzany); ponadto w Dobrzanach funkcjonuje Oddział Banku Gospodarki ywnociowej S.A. i agencja Banku PKO BP S.A.

35 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

5. TURYSTYKA

5.1. Infrastruktura turystyczna

Walory przyrodniczo-krajobrazowe sprzyjaj rozwojowi funkcji turystycznej gminy.

Obecnie na terenie gminy znajduje si tylko 1 obiekt turystyczny ze 129 miejscami noclegowymi.

W ostatnich latach doş aktywnie rozwija si agroturystyka.

Ekologicznie czyste tereny, malownicze krajobrazy oraz istniej ca infrastruktura gospodarstw rolnych to podstawa do dalszego szybkiego rozwoju tej gał zi turystyki, a takie włanie atrybuty posiada gmina Dobrzany. Przejawia si to wzrostem iloci gospodarstw agroturystycznych oraz ogóln popraw infrastruktury i bazy turystycznej w gminie.

Baza noclegowo- ywieniowa

Baz noclegow z uwzgl dnieniem specyfiki orodka przedstawia poni sza tabela.

Tabela 15.

Miejscowoş Rodzaj orodka Iloş miejsc Istniejca infrastruktura Krzemie Gospodarstwo 9 Blisko jeziora, mo liwoş agroturystyczne uprawiania sportów u Pa stwa Miziołek wodnych, w dkowania, Gospodarstwo 5 Bezporednie zejcie do agroturystyczne jeziora Krzemie , u Pani Janiny mo liwoş uprawiania Chojnackiej, sportów wodnych, w dkowania, Orodek 114 + 50 Kort tenisowy, stołówka, wypoczynkowy nad na polu siłownia, mała sala jeziorem Krzemie namiotowym konferencyjna, sala kominkowa, kawiarnia Pole namiotowe 20

36 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Miejscowoş Rodzaj orodka Iloş miejsc Istniejca infrastruktura Okole Gospodarstwo 6 + 5 miejsc Zalesiony teren, dom nad agroturystyczne na namioty jeziorem, pole biwakowe, u Pa stwa mo liwoş grzybobrania, Cicheckich w dkowania, atrakcyjna trasa na wycieczki rowerowe oraz piesze Biała Gospodarstwo 4 Gospodarstwo agroturystyczne ekologiczne, u Pa stwa biodynamiczne, własne Gaczkowskich produkty, w tym zioła Dolice Gospodarstwo 9 Gospodarstwo hodowlane, agroturystyczne "szkoła przetrwania " - u Pa stwa Lipskich czynne cały rok. Dobrzany Gospodarstwo 3 Noclegi agroturystyczne u Pa stwa Skupin Ognica Gospodarstwo 11 Apartamenty, betonowy kort agroturystyczne tenisowy, boisko do u Pa stwa koszykówki, siatkówki, Rado yckich kometki oraz plac zabaw dla „Tergieniówka" dzieci. Mo liwoş zwiedzania okolicy bryczk . Czynne cały rok. Pensjonat Apartament + Łazienki w pokojach, „GRANIT” 12 pokoi bar z kominkiem, stołówka Sierakowo Gospodarstwo 12 Poło one wród lasów w agroturystyczne u pobli u jeziora Sierakowo, Pa stwa Łabu do dyspozycji "Bocianówka" 2 apartamenty. Mo liwoş grzybobrania, w dkowania, dla myliwych tereny łowieckie. Czynne od kwietnia do wrzenie. Pole namiotowe - nie strze one, nad jeziorem Sierakowo, w pobli u cie ki przyrodniczej

ródło: Opracowanie na podstawie informacji UMiG Dobrzany

37 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Szlaki turystyczne

Za główne formy turystyki rozwijane na terenie gminy mo na uznaş turystyk krajoznawcz i w drown .

Przez gmin Dobrzany przebiegaj dwa szlaki turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym.

„Szlak Hetmana Stefana Czarnieckiego” - znakowany kolorem czerwonym (140 km - Stargard - Dobrzany - Drawno - Krzy , z czego na terenie gminy Dobrzany 16,5 km) prowadzi przez Odargowo i Szadzko do Dobrzan i dalej w kierunku Bytowa do Pojezierza Drawskiego, po drodze zabytki oraz liczne pomniki i rezerwaty przyrody,

„Szlak Wzniesieniami Moren Czołowych” - znakowany kolorem zielonym (73,6 km z czego na terenie gminy Dobrzany - 15 km) prowadzi z I ska przez Okole do Dobrzan przez Szadzko i dalej przez Ognic po drodze liczne malowniczo poło one jeziora oraz rezerwaty i pomniki przyrody.

Rowerowe

Nale y zaznaczyş, e przez teren gminy przebiegaj dwie cie ki rowerowe: jedna regionalna i jedna mi dzynarodowa „Trasa Tysi ca Jezior” – biegn ca z terenu Niemiec przez całe Pojezierze Drawskie.

Trasa rowerowa „Wst g I sk ”- jest najpi kniejszym odcinkiem drogi na Pojezierzu I skim, doprowadza do „pływaj cej” wyspy w Kamiennym Mocie. Biegnie ona przez miejscowoci gminy Dobrzany: Okole, Kozy, Biała. Łatwa, długa, widowiskowa, bardzo urozmaicona.

Trasa nr. 2a Ciemnik – Kozy – Dobrzany – Szadzko – (Sucha )

Droga z Ciemnika do Kóz uwa ana jest za najpi kniejsz tras na Pojezierzu. Wij ca si serpentynami (55 zakr tów), wród wspaniałych lasów nazywanych „Bieszczadami I skimi” daje mo liwoş poznania tej cz ci I skiego Parku Krajobrazowego.

Trasy te doskonale spełniaj funkcj cie ek konnych.

38 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

5.2. Elementy okołoturystyczne

Okolice Dobrzan zostały zasiedlone stosunkowo wczenie, ju w epoce kamienia, na co wskazuj liczne znaleziska archeologiczne, kamienne siekierki, arna, ci arki do sieci i inne. Najstarsze lady stałego osadnictwa w okolicach Dobrzan pochodz z VII w.

W okresie udokumentowanej historii osadnictwa na terenie gminy Dobrzany nawarstwiły si liczne i zró nicowane lady, stanowi ce bogate dziedzictwo kulturowe. Si gaj ce od prehistorii do redniowiecza osadnictwo, znane ze stanowisk archeologicznych, znajduj ce si pod ziemi relikty, kocioły, zabytki maj ró n tradycj – słowia sk , pomorsk , hanzeatyck , szwedzk , francusk i prusk , poga sk i chrzecija sk , katolick i protestanck , arystokratyczn i plebejsk , rolnicz .

Ochrona wartoci kulturowych, zarówno rozpoznanych, jak jeszcze nieujawnionych, jest wa nym celem społecznym, realizowanym przez władze samorz dowe i słu by konserwatorskie. Najwartociowsza cz ş zasobów dóbr kultury znajduje si pod ochron prawn , wynikaj c z ustawy o ochronie dóbr kultury i obejmuje stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków, wiele zabytków nieruchomych, na które składaj si pojedyncze obiekty, zespoły obiektów, zało enia urbanistyczne i cmentarno-parkowe.

Wartociowe obiekty i obszary, które nie zostały wpisane do rejestru zabytków podlegaj ochronie, zgodnie z dotychczasow polityk konserwa- torsk władz gminy, w zakresie odpowiednim do charakteru, wartoci i stopnia zachowania, poprzez ustalenia w miejscowym planie ogólnym zagospo- darowania przestrzennego.

Ochrona ta obejmuje wiele obiektów architektonicznych oraz układy przestrzenne, zabudow i zagospodarowanie terenów w granicach stref ochrony dziedzictwa kulturowego.

W planie miejscowym zagwarantowana jest ochrona stanowisk archeologicznych i archeologicznie rozpoznawalnych reliktów historycznego zainwestowania poprzez ustalenie stref ochrony stanowisk archeologicznych.

Przedstawiona tabela to zestawienie najwa niejszych zabytków gminy Dobrzany wraz z ich krótkim opisem.

39 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 16.

Miejscowoş Zabytek

DOBRZANY Kociół pod wezwaniem w. Michała Archanioła, wzniesiony w latach 1782 - 1784 według projektu genialnego architekta pomorskiego z pochodzenia Francuza Dawida Gilly. W XIX wieku dobudowano do niego kwadratow wie

Wczesnoredniowieczne (XI - XII w.) grodzisko w zachodniej cz ci miasta

Wczesnoredniowieczne grodzisko piercieniowate z podwójnym wałem ziemnym, datowane na IX - X w.

Szachulcowe domy mieszkalne w centrum miasta z XVII i XIX wieku

Pomnik przyrody D b 600 letni obwód 600 cm, wys. 27 m.

BIAŁA Pónogotycki kociół z XV wieku pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej

BYTOWO Kociół wzniesiony w XVI - XVII wieku pod wezwaniem w. Wojciecha

Cmentarzysko kurhanowe z okresu wojny łu yckiej

Ruiny zabytkowego pałacu z XIX wieku wraz z zabytkowym parkiem i rzadkimi okazami drzew

„Stary Młyn”

KRZEMIE Kamienno ceglany kociół z XVI wieku, pod wezwaniem Wniebowzi cia Najwi tszej Marii Panny

DOLICE Kociół poewangelicki z XIX wieku, po 1945 cerkiew prawosławna

LUTKOWO Kociół z 1907 roku o neogotyckiej formie architektonicznej wybudowany na miejscu starego z 1490 r. wraz z cmentarzem przykocielnym- obsadzony starymi lipami

MOSINA Park podworski, w którym mo na podziwiaş kilka starych d bów o obwodach do 6 metrów, klonów czerwonych, kasztanowców oraz imponuj cy kokornak wspinaj cy si po cianie jednego z budynków

40 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Miejscowoş Zabytek

ODARGOWO Kociół pod wezwaniem Przemienienia Pa skiego, pónogotycki z XV - XVI w. z bogato zdobionym szczytem, przebudowany w XIX wieku, z cennym renesansowym wyposa eniem, przeniesionym tu po 1945 roku z kocioła w Szadzku. Dostawion od zachodu wie nakrywa barokowy hełm

Wczesnoredniowieczne grodzisko owalnicowe

Szachulcowy dom (chałupa) z XVIII wieku

OGNICA Kociół pod wezwaniem w. Piotra i Pawła, wzniesiony około 1600 roku z ozdobnym szczytem i renesansowym

portalem. W XIX wieku dostawiono wie

K PNO Kociół z XIX wieku (neoromanizm) z ryglowan XVIII wieczn wie

SZADZKO Rozległe grodzisko piercieniowate z okresu kultury łu yckiej, z doskonale zachowanymi wałami ziemnymi

Ruiny kamienno – ceglanego kocioła z XV wieku, którego wyposa enie przeniesiono po 1945 roku do kocioła w Odargowie. Wówczas to kociół zacz ł popadaş w ruin . Pod kociołem krypta grobowa rodziny Dewitzów - ksi cych administratorów zamku. Przy południowo wschodnim naro niku kocioła ronie 500 letnia lipa „w. Ottona " - pomnik przyrody

Pozostałoş obronnego zamku nad jeziorem z dobrze czytelnymi bastionami, gł bokimi fosami i wałami ziemnymi

Dwór z XIX wieku

ródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.dobrzany.internet.pl

Najwa niejszymi elementami historycznego krajobrazu kulturowego gminy Dobrzany s redniowieczne zało enia przestrzenne, relikty rednio- wiecznej architektury obronnej (zamek w Szadzku), zabytkowe kocioły oraz zabudowa ludowa.

Na terenie gminy dominuje zabudowa chłopska, wyst puj równie stanowiska archeologiczne, które stanowi integraln cz ş krajobrazu z jego

41 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

stosunkami wodnymi, budow geomorfologiczn , szat rolinn i wiatem zwierz cym. Nale y d yş do ich zachowania w rodowisku, w którym powstały i spełniały niegdy okrelone funkcje.

Do najcenniejszych obiektów nale : grodzisko wczesnoredniowieczne w Kozach, grodzisko wczesnoredniowieczne i redniowieczne w Szadzku, zamek redniowieczny, osada ze staro ytnoci, kultury łu yckiej, z okresu wpływów rzymskich równie w Szadzku.

Na terenie gminy znajduje si te kilka zało e folwarcznych z XIX wieku. Obecnie wszystkie one s w bardzo złym stanie. Ich układ przestrzenny jest mało czytelny, a istniej ce budynki s w znacznej mierze zdewaloryzowane.

Parki dworskie s zaniedbane, a ich kompozycja ulega zacieraniu. Parki stanowi wartociowy element krajobrazu gminy, zarówno jako składnik szaty rolinnej, jak i zasobów kulturowych. Na terenie gminy s dwa zespoły parkowe wpisane do rejestru zabytków jako parki zabytkowe w Bytowie i w Mosinie.

42 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

6. GOSPODARKA

6.1. Podmioty gospodarcze

Według danych statystycznych na dzie 20.12.2004 r. w gminie Dobrzany zarejestrowanych było 346 podmiotów gospodarki narodowej w tym 6,3 % to podmioty sektora publicznego, 93,7 % to podmioty sektora prywatnego.

Udział podmiotów gospodarki narodowej w poszczególnych bran ach przedstawia poni szy wykres, z którego wynika, e najwy szy udział stanowi handel (podobnie jak w województwie i powiecie) oraz sektor budownictwa.

Miasto Dobrzany wraz z istniej cymi na terenie instytucjami i usługami podstawowymi, pełni rol centrum gminnego i jest jednoczenie najwi kszym orodkiem.

Rynek pracy w gminie tworz głównie zakłady przemysłu drzewnego - „Forest”, „Colint”, szwalnia – „Stapol”, zakład metalowy – „Meba”, „Skatom”, Zakład kamieniarsko-usługowy „Granit”, Nadlenictwo, Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Dobrzanach.

Tabela 17. Podmioty gospodarki narodowej w %

Stan na 20.12.2004 r.

y

w

a o o j a e

r c

w w e w j t t p a

o

o t r c s c a o e ł i t o Wyszcze- r r a ł w w a n j s s t w n r o

a ó w ó i t l c y t c t

gólnienie p u w d n c e e w a s e c i i l a s t m z i i o k d t o e n e n e a n l d t m u z n s w j z z a  o u a o e d r d o o r o r e R Ł l P p B H p H R T E A P

Gmina 11,6 15,0 14,4 23,9 2,3 4,0 1,4 15,3 12,1

Powiat 2,8 9,9 13,2 29,0 2,7 6,9 2,4 19,3 11,7

Województwo 2,4 8,5 9,8 30,6 5,9 7,0 2,1 18,1 15,2

ródło: US Szczecin

43 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Wykres 11.

Podmioty gospodarki narodowej w %

35 30 25 20 15 10 5 0

le rt ja ja łe .. e o w e o c c a . w tw ó t p a a t  o d o s k r s le ł ic z h n u st o , s n ja , a d i z y w o je r E in o o m o p c T P tw e d a m c z u y r d ie r B w u A p ra ta w o p s ło a e , tw n R o rs l w ó e t d Gmina Dobrzany ic tw n ln e a Pow iat stargardzki o rz H R P Woj. zachodniopomorskie

SKATOM – zakład zajmuje si produkcj pojemników metalowych na odpady komunalne stałe oraz kosze metalowe uliczno-parkowe w ró nych wersjach. Głównymi odbiorcami s zakłady komunalne, spółdzielnie mieszkaniowe, urz dy na terenie całego kraju. Firma stale rozwija swoja produkcj , udoskonala i poszerza swój asortyment. Posiada niezb dn wiedz , potencjał techniczny i ekonomiczny, a tak e dowiadczonych pracowników, zdolnych do wykonywania zada obj tych zakresem działalnoci. Z roku na rok zdobywa nowych klientów. W perspektywie planowane jest poszerzenie odbiorców równie o kontrahentów zagranicznych;

HYDROSTAL MEBA – zakład zatrudnia około 80 osób, głównie specjalistów bran y metalowej i spawalniczej. Wykonuje ró nego rodzaju konstrukcje stalowe. Poza tym wiadczy usługi zwi zane z ci ciem i gi ciem blachy do 10 mm gruboci. Przestrzenne hale produkcyjne, wyposa one w maszyny i urz dzenia produkcyjne gwarantuj odpowiedni standard wyrobów i ich wysok jakoş;

STAPOL – zakład specjalizuje si w szyciu odzie y m skiej, damskiej i dzieci cej, a w szczególnoci spodni m skich, damskich oraz spódnic. Firma współpracuje z firmami z Niemiec, Danii, Holandii, Belgii i Szwecji, posiada bogate dowiadczenie w produkcji eksportowej;

44 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

FOREST – firma specjalizuje si w produkcji oklein naturalnych w ró nych gatunkach. Zakład zatrudnia około 100 osób. Wieloletnie dowiadczenie pracowników oraz nowoczesny park maszynowy powoduj , e wyroby firmy s wysokiej jakoci, czego dowodem jest doskonała współpraca z wiod cymi producentami mebli nie tylko w Polsce ale równie za granic . Produkty firmy spotykaj si z du ym zainteresowaniem podczas krajowych i zagranicznych imprez targowych. W stałym kalendarzu wystaw firmy, s Targi Meblowe w Poznaniu oraz Targi Interzum w Kolonii;

COLINT – firma prowadzi działalnoş produkcyjn oraz handlow . Wyroby, produkowane s zale nie od sezonu, a s to sanki, le aki, meble ogrodowe, 95% produkcji jest eksportowana. Firma zatrudnia 40 osób, wyposa ona w nowoczesn technologi odpowiadaj c normom unijnym. Inwestowanie w nowy sprz t ma na celu utrzymanie aktualnej pozycji na rynku.

GRANIT – przedmiotem działalnoci firmy jest przerób kamienia naturalnego oraz sprzeda hurtowa i detaliczna wykonanych wyrobów. S to płyty granitowe, marmurowe, aglomarmur, wykonuje równie elementy budowlane takie jak schody, okna, posadzki, parapety blaty oraz elewacje. Zakład zajmuje si te projektowaniem i wykonywaniem nagrobków i grobowców granitowych o szerokiej gamie kolorystycznej. Współpracuje z firmami krajowymi i zagra- nicznymi; usługi hotelowe, rekreacyjne.

Poza wymienionymi na terenie gminy funkcjonuj jeszcze mniejsze zakłady z bran y drzewnej, metalowej, usługowej.

Wi kszoş obiektów handlowych i zakładów usługowych zlokalizo- wanych jest w miejscowoci Dobrzany. W pozostałych miejscowociach dominuj placówki zaspokajaj ce dobra pierwszej potrzeby.

45 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

7. Rolnictwo

U ytki rolne w stosunku do całkowitej powierzchni gminy wynosz 61,6 %.

Wród u ytków rolnych 66,8% stanowi grunty orne, 21,5% trwałe u ytki zielone i tylko 0,7% powierzchni zajmuj sady.

Struktur u ytkowania przedstawia poni sza tabela.

Tabela 18.

Ogółem U ytki rolne Grupa Pozo- powie- Lasy u ytko- stałe rzchnia Grun- Pastwi- wanych Sady Łki i grunty grun- ty ska Razem grun- gruntów lene tów orne trwałe ty Ogółem powie- rzchnia admini- 13512,0 6565,0 57,0 1057,0 651,0 7330,0 3338,0 1844,0 stracyjna gminy (miasta) Gospo- darstwa 6104,0 4475,0 44,0 652,0 395,0 5566,0 113,0 425,0 indywi- dualne Pozostał a powie- 7408,0 2090,0 13,0 405,0 256,0 2764,0 3225,0 1419,0 rzchnia

ródło: Opracowanie na podstawie informacji UMiG Dobrzany

46 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Wykres 12.

Struktura u ytków rolnych w gminie Dobrzany w %

24,7

4,8 Grunty orne

Sady

7,8 Ł ki 0,4 Pastw iska trw ałe 48,6 Lasy i grunty lene

Według Instytutu Uprawy, Nawo enia i Gleboznawstwa, jakoş i przydatnoş gleb, agroklimat, rzeba terenu i warunki wodne daj gminie 59 punktów, które okrelaj rolnicz przestrze produkcyjn , plasuj c tym samym gmin na 42 pozycji wród gmin byłego województwa szczeci skiego pod wzgl dem atrakcyjnoci rolniczej. Oznacza to, e na terenie gminy warunki do produkcji rolinnej s rednio i słabo korzystne.

Ogólna liczba gospodarstw rolnych wynosi 532 w tym 56 % to gospo- darstwa do 5 ha, 34 % gospodarstw jest w przedziale 5-20 ha, około 6 % 20-50 ha, 3 % 50-100 ha i tylko 1 % powy ej 100 ha.

47 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 19.

Liczba gospodarstw wg powierzchni w ha Lp. Miejscowoş powy ej Ogółem do 5 5-20 20-50 50-100 100 1. Dobrzany 135 86 40 2 7 -

2. Biała 50 30 16 4 - -

3. Błotno 46 28 16 1 1 -

4. Bytowo 27 16 6 - 3 2

5. Dolice 28 2 22 2 1 1

6. Grabnica 4 4 - - - -

7. K pno 21 9 10 1 1 -

8. Kozy 17 12 5 - - -

9. Krzemie 31 22 4 5 - -

10. Lutkowo 38 23 11 4 - -

11. Mosina 9 4 2 1 2 -

12. Odargowo 27 9 14 3 1 -

13. Ognica 35 20 11 3 1 -

14. Okole 1 1 - - - -

15. Sierakowo 29 15 12 2 - -

16. Szadzko 34 17 13 3 - 1

RAZEM 532 298 182 31 17 4

ródło: Opracowanie własne

48 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Wykres 13.

Liczba gospodarstw wg powierzchni

350 w t

s 300

r a

d 250 o

p 200

s

o 150 g

a 100 b z

c 50 i L 0 do 5 ha 5-20 ha 20-50 ha 50-100 ha powy ej 100 ha Powierzchnia gospodarstwa

Znaczn cz ş terenów gminy zajmowały wczeniej Pa stwowe Gospodarstwa Rolne, po ich upadku grunty zostały przej te przez AWRSP (przekształcona ostatnio w ANR) i przekształcone w gospodarstwa prywatne i spółki dzier awi ce ziemi i budynki od ANR. To włanie te gospodarstwa stanowi w dniu dzisiejszym grup du ych gospodarstw rolnych. Nie zmienia to jednak faktu, e zarówno du e jak i małe gospodarstwa maj obecnie kłopoty finansowe.

7.1. Lenictwo i gospodarka rybacka

Lasy gminy Dobrzany zajmuj znaczn cz ş jej powierzchni (24,7%) i wyst puj głównie we wschodniej jej cz ci. Reprezentuj ró ne typy siedliskowe i podzielone s na wiele mniejszych i rozmieszczonych nierównomiernie kompleksów lenych. S to w wi kszoci lasy liciaste i mieszane.

Pozyskiwanie drewna z gospodarczego punktu widzenia z 1 ha wynosi 3,2 m3, w tym na drewno liciaste przypada 2,1 m3 (66%).

Ze wzgl du na niewielk przydatnoş cz ci gruntów pod uprawy rolne nast puje przejmowanie tych gruntów pod zalesienie. Nadlenictwo Dobrzany przyjmuje pod zalesienie grunty niskiej jakoci klas IVb, V, VI (kompleksów

49 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

glebowych 6 i 7) od ANR. W 1999 roku nadlenictwo zagospodarowało nasadzeniami 95 ha i przej ło około 114 ha do zagospodarowania.

Zalesianie gruntów ornych w gminie powinno byş procesem ci głym, poniewa gmina posiada około 10% powierzchni gleb kompleksu 6 i 7 (760 ha).

Zalesianie:

− 1999 r. – 135 ha

− 2000 r. – 119 ha

− 2001 r. – 107 ha

− 2002 r. – 100 ha

− 2003 r. – 130 ha

− 2004 r. – 76 ha

− 2005 r. – 45 ha

Gospodarka rybacka

W jeziorach Krzemie , Dolice, i Szadzko prowadzona jest gospodarka rybacka. Do wyst puj cych gatunków ryb nale ; w gorz, leszcz, lin, szczupak i inne gatunki w niewielkiej iloci. Ogólna powierzchnia stawów rybnych (karpiowatych) zajmuje 70 ha.

7.2. Zagospodarowanie przestrzenne

Ł czny obszar gminy Dobrzany wynosi 135 km2. Wi ksz czeş gruntów zajmuj u ytki rolne, jest to 62,19% powierzchni gminy. Znaczn cz ş obejmuj swoim zasi giem lasy i drzewa (około 24%), pozostałe grunty to wody otwarte, tereny trwale zainwestowane oraz zaj te pod infrastruktur komunikacyjn i zabudow . Szczegółowo ich procentowy udział w całkowitym areale oraz powierzchni przedstawia poni sze zestawienie.

50 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 20.

Procentowy udział w Wielkoci bezwzgldne Przeznaczenie gruntów całkowitej powierzchni zajmowanej powierzchni U ytki rolne 61,6% 8330 ha Lasy i zadrzewienia 24,7% 3330 ha Wody otwarte 4,6% 621 ha Komunikacja i zabudowa w tym: 5,0% 646 ha - drogi, kolej 3,4% - - zabudowa 1,6% - Trwałe inwestycje 4,1% 585 ha RAZEM 100,00% 13512 ha ródło: Opracowanie własne na podstawie „Studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dobrzany” oraz danych UMiG Dobrzany

Jak wynika z powy szych danych u ytki rolne zajmuj 62,19% powierzchni gminy.

Ich struktur własnoci w uj ciu procentowym oraz bezwzgl dnym przedstawiono poni ej.

Tabela 21.

Udział Powierzchnia Własnoş gruntów rolnych procentowy gruntów

Skarb Pa stwa 52,8% 4457 ha

Osoby fizyczne – gospodarstwa indywidualne 38,0% 3204 ha

Pa stwowe Gospodarstwa Lene 5,8% 488,9 ha

Pozostałe u ytki (u ytkowanie wieczyste, u ytki nie wchodz ce w skład gospodarstw, u ytki 3,4% 286,1 ha kociołów i spółdzielni

ródło: Opracowanie własne na podstawie „Studium uwarunkowa i kierunków zagospodaro- wania przestrzennego gminy Dobrzany”.

51 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

8. ANALIZA SWOT

8.1. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY • sieş dróg w gminie jest zadawalaj ca • zły stan techniczny dróg • sprawny układ ulic w miecie • brak chodników i innych wydzielonych pa- • zasoby wód podziemnych na terenie sów ruchu np. cie ek rowerowych na wsi gminy pozwalaj na zaspokojenie • brak sieci wodoci gowej w Grabnicy, potrzeb mieszka ców Dolicach, Kolonii Błotno, Sierakowo • zbiorowy system zaopatrzenia w wod • 5% sieci wodoci gowej wykonana jest z rur w 95% azbestowych • zorganizowany system zbiórki • brak kanalizacji w sołectwach, oczyszcza- i wywozu odpadów stałych w gminne nie cieków gospodarstw nie obj tych na składowiska w Ł czycy, kanalizacj odbywa si poprzez system • segregacja mieci – na surowce zbiorników bezodpływowych wtórne: szkło, plastik, makulatura • dzikie wysypiska mieci • dobry stan sieci o napi ciu 15 kV, • niewykorzystana przepustowoş istniej cej zapewniaj cy prawidłowe zasilanie oczyszczalni cieków w energi elektryczn • wysokie ceny paliw (gaz, olej opałowy), • dobrze funkcjonuj ca telefonia ogrzewanie na w giel i drzewo komórkowa z wyj tkiem wsi Bytowo • brak ocieple - termo budynków i Błotno mieszkalnych • 78% gospodarstw w miecie • nie modernizowana kanalizacja burzowa podł czono do systemu kanalizacji • brak scentralizowanego systemu z oczyszczalni cieków w Dobrzanach zaopatrzenia w ciepło – na terenie gminy nie ma sieci gazowej SZANSE ZAGROENIA • poprawa stanu dróg, budowa chodni- • ograniczenie komunikacji zbiorowej ków, cie ek rowerowych przyczyni si w szczególnoci wycofywanie poł cze do rozwoju np. turystyki autobusowych do Stargardu i Szczecina • doprowadzony kolektor ciekowy do mo e przyczyniş si do wzrostu bezrobocia 2 miejscowoci pozwoli na wł czenie do • „dzikie” wysypiska mieci i wylewiska sieci kanalizacyjnej Odargowa i Szadzka z domowych szamb stanowi du e • usprawnienie składowania odpadów zagro enie dla rodowiska w ramach segregacji i recyklingu • ogrzewanie gospodarstw na paliwo stałe • pełny dost p do INTERNETU powoduje du e zanieczyszczenie szerokopasmowego rodowiska • wprowadzenie energooszcz dnego • brak odpowiednich rodków finansowych systemu owietlania na ekologiczne systemy grzewcze oraz • budowa oraz usprawnienie kanalizacji termo modernizacj w gospodarstwach deszczowej domowych • aplikacja o dotacje z programów • brak własnych rodków finansowych gminy unijnych na szybkie rozwi zanie problemów • realizacja programu gazyfikacji gminy gospodarki wodno- kanalizacyjnej to zdecydowana poprawa rodowiska naturalnego • prawidłowe owietlenie wszystkich ulic w miecie • podł czenie do systemu kanalizacji z

52 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

8.2. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY • stosunkowo dobry dost p mieszka ców do • brak typowej pracowni j zyków infrastruktury społecznej (owiata, słu ba obcych w szkołach zdrowia, kultura) • niedostosowanie obiektów dla • du a aktywnoş lokalnej społecznoci, osób niepełnosprawnych • dobrze funkcjonuj ce szkoły wyposa one • zły stan techniczny wietlic w 2 hale sportowe z zapleczem, pracowni wiejskich w Krzemieniu, Bytowie, komputerow , zaplecze gastronomiczne, Dolicach, Białej bibliotek , gabinet stomatologiczny • brak wietlic wiejskich • wykształcenie nauczycieli – 100% kadry w 3 miejscowociach posiada wy sze wykształcenie • zły stan techniczny dachu • szkoły stwarzaj mo liwoci dla uczniów korzysta- w którym funkcjonuje nia z zaj ş pozalekcyjnych, prowadz i realizuj Niepubliczny Orodek Zdrowia wiele tematów w zakresie edukacji ekologicznej • niedoposa enie Ochotniczej • funkcjonowanie biblioteki publicznej z kawia- Stra y Po arniczej renk internetow i jej filii w Krzemieniu • mała aktywnoş cz ci z ogóln liczb 49.191 woluminów społecznoci • wietlice wiejskie i socjoterapeutyczne • brak wi zi integruj cych • Gminne Centrum Informacji rodowisko lokalne • aktywnie działaj cy Miejski Klub Sportowy • ograniczone mo liwoci gminy „ZORZA”, który swoj ofert kieruje do dzieci, wsparcia finansowego na młodzie y, dorosłych infrastruktur społeczn • imprezy sportowe o zasi gu ponadgimnazjalnym • słaba opieka zdrowotna po • istniej ce szkolne kluby sportowe, boiska i hale godzinach pracy NOZ sportowe z zapleczem • stadion rodowiskowy • dost p mieszka ców do podstawowej opieki zdrowotnej i zapobiegawczo- leczniczej, apteka • opieka społeczna – Miejsko Gminny Orodek Pomocy Społecznej • aktywnie działaj ce organizacje pozarz dowe • Komisariat Policji w Dobrzanach • poczta, banki SZANSE ZAGROENIA • wspieranie lokalnych liderów • wzrost postaw pesymistycznych • mo liwoş transgranicznych kontaktów w ramach i poczucia braku perspektyw Euroregionu Pomeranii • ni demograficzny • tworzenie własnych zwyczajów, wspólne • za mało rodków na realizacj imprezy sportowe, festyny, turnieje wsi zada bie cych i na rozwój • realizacja programów edukacyjnych o wysokim rekreacyjno - sportowy gminy poziomie wiedzy • reforma słu by zdrowia • rozwój aktywnoci mieszka ców w zakresie • pogł bianie si nierównoci kultury i kultywowania tradycji społecznej • przedsi wzi cia kulturalne mog byş mocn stron promocji gminy • mo liwoş skorzystania ze rodków Unii Europejskiej • kreowanie nowych liderów wsi poprzez sport • zwi kszenie oferty sportowej dla mieszka ców gminy

53 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

8.3. TURYSTYKA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY • atrakcyjne rodowisko przyrodniczo- • słabo rozwini ta infrastruktura krajobrazowe turystyczna − cz ş gminy znajduje si w zasi gu • niewykorzystane mo liwoci rozwoju i otulinie I skiego Parku turystyki kwalifikowanej Krajobrazowego • zaniedbane zespoły parkowe − jeziora • zaniedbania w estetyce posesji − malownicze krajobrazy wiejskich − nieska one rodowisko • niezadowalaj cy stan obiektów − du a lesistoş architektury sakralnej oraz ich • cenne zabytki sakralne, zabudowa zabezpieczenia ludowa, relikty redniowiecznej • brak profesjonalnej kadry obsługi ruchu architektury obronnej turystycznego, słaba znajomoş • wczesnoredniowieczne grodziska j zyków obcych • istniej ce 2 szlaki piesze o znaczeniu • zamiecone pobocza dróg, lasy, ponadregionalnym „dzikie” wysypiska mieci • 2 trasy rowerowe • brak lub słabo rozwini ta infrastruktura • funkcjonuj ca baza noclegowo- techniczna i komunikacyjna ywieniowa • du a oferta agroturystyczna • mo liwoş organizowania ró nych imprez turystycznych • wykorzystanie bazy szkół jako placówki wypoczynku letniego i zimowego • funkcjonowanie infrastruktury sportowo- rekreacyjnej w postaci boisk, sali gimnastycznej, kortów tenisowych SZANSE ZAGROENIA • otworzenie nowych terenów nad • konkurencyjnoş i atrakcyjnoş brzegiem jeziora przeznaczonych na cele s siednich miejscowoci nierolnicze w tym pole namiotowe, • moda na wypoczynek poza granicami zabudow letniskow , przysta jachtow , Polski lub w znanych kurortach • opracowanie kompleksowego gminnego nadmorskich i górskich i powiatowego programu rozwoju turystyki • rozwój i współpraca gospodarstw agroturystycznych • poprawa standardu istniej cej bazy noclegowo- ywieniowej • powstanie tras rowerowych, wodnych, konnych • opracowanie kalendarza imprez kulturalno-owiatowych o zasi gu regionalnym • ta sza oferta turystyczna • wczasy rodzinne o wysokim standardzie • rozwój turystyki sentymentalnej • skorzystanie ze rodków Unii Europejskiej

54 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

8.4. ROLNICTWO LENICTWO I RYBACTWO

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• du a powierzchnia u ytków rolnych – • 56% gospodarstw stanowi niewielkie 62 % gospodarstwa, niskotowarowe • aktualnie u ytków rolnych – 79% • problemy ze zbytem, brak wieloletnich stanowi grunty orne kontraktów • od 2007 roku wejd pakiety • brak współpracy producentów rolnych rolnorodowiskowe w zakresie produkcji, przetwarzania, • korzystne warunki do rozwoju zaopatrzenia i zbytu rolnictwa metodami ekologicznymi, • dekapitalizacja budynków, maszyn integrowanymi oraz urz dze rolniczych • du a lesistoş gminy – 24% • zaniedbania w zakresie konserwacji powierzchni gminy urz dze melioracyjnych • funkcjonowanie Nadlenictwa • słaba kondycja ekonomiczna Dobrzany funkcjonuj cych gospodarstw rolnych • zasobnoş jezior w wiele cennych • rednio i słabo korzystne warunki do gatunków ryb produkcji rolniczej SZANSE ZAGROENIA

• rozwój przetwórstwa rolno - • niski poziom inwestowania spo ywczego w regionie w gospodarstwach rolnych • rozwój przedsi biorczoci, • ubo enie rolników poszukiwanie alternatywnych • brak płynnoci finansowej kierunków produkcji gospodarstw rolnych, przez − moda na wypoczynek na wsi ograniczenie inwestowania i produkcji w gospodarstwach kapitałochłonnej agroturystycznych • wzrastaj ce rodki do produkcji rolnej − wsparcie finansowe poprzez • napływ ta szych produktów rolnych Sektorowy Program Operacyjny z zagranicy i regionów Polski o „Restrukturyzacja i modernizacja korzystniejszych warunkach sektora ywnociowego oraz agroprzyrodniczych rozwój obszarów wiejskich” • rabunkowe, kłusownicze wycinanie • tworzenie produktów lokalnych lasów • przechodzenie na wczeniejsze • nieracjonalna gospodarka rybacka emerytury rolników, tworzenie • zanieczyszczenie jezior nowoczesnych, konkurencyjnych gospodarstw • tworzenie grup producenckich i poprawa organizacji rynku rolnego • powstanie fabryki bioetanolu w I sku - rozwi e problem zbytu yta • zalesianie gleb nieprzydatnych rolniczo • gospodarstwa ekologiczne

55 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

8.5. UWARUNKOWANIA GEOGRAFICZNO-PRZYRODNICZE

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• korzystne warunki rodowiska • niska wiadomoş ekologiczna naturalnego mieszka ców • wysoka wartoş biocenotyczna • niedostateczne egzekwowanie prawa w du ej cz ci gminy w zakresie ochrony rodowiska • atrakcyjnoş krajobrazowa • brak rodków finansowych na i przyrodnicza powstanie nowych obszarów • wyst powanie jezior polodowcowych chronionych • zasoby lene - 24% bogate w runo • zdegradowane tereny po wirowni lene i zwierzyn łown • „dzikie” wysypiska mieci • opracowane i zatwierdzone przez Rad dokumenty: „Waloryzacja przyrodnicza gminy”, „Program ochrony rodowiska”, „Gminny Plan Gospodarki Odpadami” SZANSE ZAGROENIA

• wykorzystanie walorów naturalnych do • rabunkowa gospodarka zasobami rozwoju turystyki i rekreacji naturalnymi np. w dkarstwo, sporty wodne • degradacja rodowiska naturalnego • kształtowanie krajobrazu rolniczego • nieracjonalne wykorzystanie nawozów pod k tem zachowania trwałych mineralnych, rodków ochrony rolin u ytków zielonych i zadrzewie • pogarszaj cy si stan dróg • ustanowienie „Planu Ochrony I skiego i bezpiecze stwa ruchu kołowego Parku Krajobrazowego” • rozwój współpracy w ramach Euroregionu • moda na ekologi - tworzenie silnego lobby ekologicznego • współpraca lokalna, ponad lokalna w zakresie ekologii i ochrony rodowiska • tworzenie nowych obszarów chronionych • współpraca z s siednimi gminami • wzrost lesistoci • wzrastaj ca wiadomoş potrzeby współpracy ekologicznej

56 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

8.6. ANALIZA SWOT ROZWÓJ GOSPODARCZY

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• du y potencjał ludzki w wieku • brak aktualnego Planu produkcyjnym Zagospodarowania Przestrzennego • istniej ce na terenie gminy podmioty • brak oferty inwestycyjnej dla nowych gospodarcze inwestorów, tereny pod inwestycje nie • atrakcyjnie gospodarczo poło enie s uzbrojone gminy, bliskoş Stargardu, Szczecina, • niski poziom przygotowania granicy zachodniej Polski zawodowego i mała przedsi biorczoş • wydzielone tereny pod działalnoş ludnoci obszarów wiejskich usługow , produkcyjn , turystyczn • nieuto samianie si pracowników • ulgi podatkowe dla inwestorów z zakładami pracy • du y potencjał surowca rolniczego i • przewaga liczby ludnoci biernej drzewnego zawodowo nad czynn zawodow – jawne rejestrowane bezrobocie na poziomie ok.20,8% • słabo rozwini ty system zbytu produktów rolnych • niewystarczaj co rozwini ta infrastruktura techniczna SZANSE ZAGROENIA

• pozyskanie inwestora strategicznego • niestabilna polityka fiskalna pa stwa • pozyskanie rodków unijnych na wobec małych i rednich firm przygotowanie terenów pod inwestycje • brak stabilizacji gospodarczej pa stwa, • wykup przez gmin terenów pod • migracja młodych, wykształconych inwestycje i przygotowanie fachowców do wi kszych orodków kompleksowej oferty dla inwestorów miejskich lub poza granice kraju • rozwój funkcji pozarolniczych • powstawanie super i hipermarketów • aktywizacja gospodarcza terenów • słaba kondycja finansowa niektórych wiejskich firm • organizacja dokształcania • ograniczenie inwestycji i przekwalifikowania zawodowego • ograniczenie wpływów do bud etu w po danych kierunkach gminy • wi ksza promocja gminy • pogorszenie nastrojów społecznych • współdziałanie w ramach Euroregionu Pomerania • partnerska współpraca z miastami i obszarami za granic

57 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

MMIISSJJAA

MIASTO I GMINA DOBRZANY

Motto

„Sukces jest wynikiem właciwej decyzji” Eurypides

‡ Gmina o unikatowych walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych.

‡ Z dobrze rozwinit infrastruktur techniczn, wspierajca rozwój maˇej i redniej przedsibiorczo ci oraz nowoczesnego, konkurencyjnego rolnictwa, a tak"e turystyki.

‡ Zintegrowany i bezpieczny obszar zapewniajcy szeroki dostp do kultury, sportu, rekreacji.

‡ Gmina Dobrzany to gmina otwarta i przyjazna dla wszystkich.

58 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

8.7. HARMONOGRAM ZADA INWESTYCYJNYCH REALIZOWANYCH W GMINIE DOBRZANY W LATACH 2005 – 2015

Lp. Nazwa działania/tytuł projektu 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 A INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I Budowa, modernizacja infrastruktury X X X X X X X X X X X transportowej 01 Budowa chodników X X X X X X 02 Budowa i modernizacja ulic na Osiedlu X X X X Majowym i Lenym 03 Budowa cie ek rowerowych X X X X X II Budowa, modernizacja infrastruktury zwizanej z ochron i popraw jakoci X X X X X X X X X X X rodowiska 04 Podł czenie do głównego kolektora X X X miejscowoci Odargowo – Szadzko 05 Budowa kanalizacji sanitarnej w Dobrzanach: ul. Parkowa, Przechodnia, Staszica, Krótka, X X wierczewskiego, Mickiewicza, Kociuszki Cz ciowa modernizacja oczyszczalni cieków 06 Budowa kanalizacji Biała – Kozy – Dobrzany X X X 07 Budowa kanalizacji Krzemie -Bytowo do X X X oczyszczalni w Suliborze (gm. Recz) 08 Budowa kanalizacji Błotno – Ognica – X X X X Dobrzany 09 Budowa przydomowych oczyszczalni X X X X X X X X X X X w Grabnicy, Dolicach, Mosinie, Sierakowie 10 Budowa kanalizacji Lutkowo – Mosino – K pno X X X X 11 Selektywna zbiórka odpadów X X X X X X X X X X X

59 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

12 Likwidacja dzikich wysypisk X X X 13 Rekultywacja zamkni tego składowiska X X X X odpadów w K pnie 14 Monitoring składowiska w K pnie X X X X X X X X X X X 15 Utworzenie gminnego punktu zbiorki odpadów X niebezpiecznych 16 Budowa sieci wodoci gowej z przył czami od uj cia w miejscowoci Krzemie – Dolice X X X – Grabnica – Kozy 17 Gazyfikacja Gminy X X 18 Podł czenie wody do gospodarstw w Sierakowie X X X III Zaopatrzenie w energi elektryczn 19 Kompleksowy remont i dobudowa systemu owietlenia ulicznego na energooszcz dne na X X terenie całej gminy B INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I Budowa nowego cmentarza X X X X II Budownictwo socjalne X X X X C KULTURA I Program ochrony zabytków dotyczcy X X X X X X głównie kociołów II Adaptacja budynku (magazyn zbo owy) na X X X potrzeby Gminnego centrum kultury III Adaptacja budynku młyna w Bytowie na X X X X budynek kultury IV Adaptacja kotłowni w Szadku na wietlic X X wiejsk

60 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

9. Cele strategiczne w rozwoju gminy

61 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

9.1. Cel główny - Zrównowa ony Rozwój Obszarów Wiejskich

Cel poredni 1: Zachowanie, ochrona oraz odtwarzanie walorów rodowiska przyrodniczego i kulturowego

1. Ochrona rodowiska przyrodniczego i krajobrazu Ochrona zasobów rodowiska naturalnego to zadanie priorytetowe polityki strukturalnej i rozwoju obszarów wiejskich. Obejmuje ono takie tematy jak: − ochron gatunków rolin i zwierz t − ochron wód gruntowych i podziemnych − zachowanie krajobrazu i cennych obiektów przyrodniczych − zachowanie u ytków ekologicznych itd. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej w znacznej mierze b dzie wpływała na ochron rodowiska. Dotyczy to mi dzy innymi programów zaopatrzenia w wod pitn , kanalizacj i gospodark ciekami, utylizacj odpadów, zmiany systemów grzewczych. Gmina posiada ju opracowania jak: „Waloryzacja przyrodnicza miasta i gminy Dobrzany”, „Program Ochrony rodowiska dla gminy Dobrzany”, „Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Dobrzany”.

Ochrona rodowiska to równie zadanie priorytetowe Wspólnoty Europejskiej, nasze członkostwo nało yło na Polsk obowi zek przyj cia ustawodawstwa unijnego, zwi zanego z podj ciem wielu działa zwi zanych z ochron rodowiska, przyrody, krajobrazu. S to wymogi nakazowo - zakazowe w zakresie korzystania z zasobów naturalnych, dopuszczalnych norm zanieczyszcze , sposobów zagospodarowania odpadów itd.

Działania dostosowawcze mog byş realizowane w projektach współfinansowanych ze rodków UE.

Aby chroniş zagro on przyrod , Rada Europy uchwaliła dwie wa ne dyrektywy (akty prawne o charakterze ponadnarodowym). S to Dyrektywa 79/409/EEC o ochronie dzikich ptaków – tzw. Dyrektywa Ptasia (1979 r.), i Dyrektywa 92/43/EEC w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej flory i fauny, zwana Dyrektyw Siedliskow (1992 r.).

62 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

„PROGRAM NATURA 2000” - to spójna Europejska Sieş Ekologiczna obejmuj ca:

• specjalne obszary ochrony (SOO) tworzone dla ochrony

− siedlisk naturalnych,

− siedlisk gatunków rolin i zwierz t,

• obszary specjalnej ochrony (OSO) tworzone w ramach Dyrektywy Ptasiej dla ochrony siedlisk ptaków,

• poł czone w miar mo liwoci fragmentami krajobrazu zagospo- darowanymi w sposób umo liwiaj cy migracj , rozprzestrzenianie i wymian genetyczn gatunków. Sieş ma w ka dym pa stwie członkowskim UE obejmowaş obszary proporcjonalnie do reprezentacji na jego terytorium siedlisk naturalnych i siedlisk gatunków wskazanych w Dyrektywie Siedliskowej.

Komisja Unii Europejskiej, w porozumieniu z zainteresowanymi krajami, ustala ostateczn list obszarów o znaczeniu wspólnotowym (OZW), które wejd w skład sieci. Dla zatwierdzonych elementów sieci opracowuje si priorytety ochrony, ustala konieczne działania ochronne, a w miar potrzeby tak e tworzy palny ochrony. Wyznaczaniu obszarów do ochrony, a nast pnie ustalaniu zasad ochrony, powinny towarzyszyş konsultacje społeczne. Kraje s odpowiedzialne za zachowanie na obszarach wchodz cych w skład sieci chronionych walorów w stanie niepogorszonym.

Ochrona obszaru w ramach sieci NATURA 2000 nie wyklucza jego gospodarczego wykorzystania. Jednak e ka dy plan lub przedsi wzi cie, które mo e w istotny sposób oddziaływaş na obiekt wchodz cy w skład sieci, musi podlegaş ocenie oddziaływania jego skutków na ochron obiektu. Zgoda na działania szkodz ce obiektowi mo e byş wyra ona wył cznie w okrelo- nych przypadkach i pod warunkiem zrekompensowania szkód w innym miejscu (w celu zapewnienia spójnoci sieci).

Kraje członkowskie b d współfinansowaş ochron obszarów NATURY 2000. Dyrektywa zawiera zasady tego finansowania. B d do tego celu wykorzystywane ró ne narz dzia finansowe Unii. Stan chronionych siedlisk i gatunków, a tak e sytuacja na obszarach wchodz cych w skład sieci, musz byş monitorowane. Dyrektywa przewiduje równie procedur rezygnacji z uznawania danego obszaru za ostoj wchodz c w skład sieci, jeli na skutek naturalnych procesów utraci chronione wartoci.

63 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Działanie na rzecz ochrony rodowiska naturalnego, krajobrazu, zasobów naturalnych Uwarunkowania wynikaj ce z obowi zuj cych przepisów z zakresu ochrony rodowiska przyrodniczego wskazuj , obszary, obiekty obj te ochron . S to:

• I ski Park Krajobrazowy

• u ytek ekologiczny „Bagno Ciszewo”

• strefy ochronne dla orlika krzykliwego, bociana czarnego, kani rudej

Operat generalny opracowany przez Biuro Konserwacji Przyrody w Szczecinie pod nazw „Waloryzacja Przyrodnicza MIASTA I GMINY Dobrzany” wskazuje na obj cie ochron dalszych obszarów i obiektów

Rezerwaty - 3

• „Perłówka buczyna” - 54 ha lasu w północno-wschodniej cz ci gminy koło wsi Kozy

• „Kutkowo” - 9 ha lenego torfowiska w granicach I skiego Parku Krajobrazowego

• „Grzybieniowe Jeziorko” - 10 ha zbiornika wodnego i torfowiska w otulinie I skiego Parku Krajobrazowego

Zespoły Przyrodniczo- Krajobrazowe – 5

• „Reczyca” – 73 ha podmokłego lasu w otulinie I skiego Parku Krajobrazowego

• „Ł ki koło K pna” – 430 ha ł k na terenie zachodniej cz ci gminy

• „Jawicowa Góra” – 482 ha pól i ł k na południowy – wschód od wsi Krzemie

• „Dolina Iny i P zinki” – 328 ha lasów, pól i ł k w dolinie rzeki P zinki

• „Bagno Kocielne” – 47 ha lasu, lenych bagien i mokradeł oraz małe jeziorko w granicach I skiego Parku Krajobrazowego

64 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

U ytki ekologiczne – 2 • „Grabnica” – 16 ha podmokłych ł k i w granicach I skiego Parku Krajobrazowego

• „Bosia” – 9 ha pól i ł k w otulinie I skiego Parku Krajobrazowego

Pomniki przyrody – 181

• aleje – 8

• grupy drzew – 156

• pojedyncze drzewa – 15

• głazy – 2

Inne cenne obszary i obiekty • 11obszarów o wyró niaj cej si rzebie

• punkty widokowe: wie Dolice – widok na dolin P zinki, okolice kolonii Krzemie – widok na Jezioro Krzemie , wzgórza pomi dzy Krzemieniem, a Bytowem – widok na Jezioro Krzemie i wie Krzemie oraz Stawy Bytowskie i wie Bytowo, wzniesienia na północ od Grabnicy, rejon wsi Biała, wzgórze zamkowe w Szadzku – widok na Jezioro Szadzko, Stawy Bytowskie, rejon u ytku ekologicznego „Bagno Ciszewo”

• aleje i k py zadrzewie ródpolnych o szczególnych walorach krajobrazowych

Ochrona rodowiska Do zada realizowanych w zakresie ochrony rodowiska nale y:

− budowa, modernizacja infrastruktury technicznej bezporednio wpływaj cej na stan i post p w zakresie ochrony rodowiska w szczególnoci budowa sieci kanalizacji sanitarnej gminy

− gospodarka odpadami – rekultywacja i monitoring zamkni tego składowiska odpadów komunalnych w K pnie, selekcja, recykling odpadów, wtórny odzysk surowców

65 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

− likwidacja dzikich wysypisk mieci

− melioracje u ytków rolnych

− zalesianie gruntów rolnych o niskim potencjale produkcyjnym

− gazyfikacja terenów wiejskich, propagowanie wykorzystania niekonwencjonalnych ródeł energii (elektrownie wodne, wiatrowe, wytwórnie biogazu, kolektory słoneczne)

− ograniczenie emisji zanieczyszcze

− nasadzenia pasami zieleni miejsc nara onych na nadmierny hałas i wibracje

− ograniczenie zanieczyszcze w gospodarstwach rolnych poprzez racjonalne nawo enie i stosowanie rodków ochrony rolin, zagospodarowanie odchodów od zwierz cych zgodnie z ustawodawstwem, tworzenie gospodarstw ekologicznych oraz stosuj cych metody integrowane

− prowadzenie monitoringu

− wspieranie działalnoci na rzecz edukacji ekologicznej

2. Zachowanie i odnowa dziedzictwa kulturowego

Wspieranie i ochrona dziedzictwa kulturowego to jeden z prioryte- tów rz dowych, nale y tak e podkreliş, i dziedzictwo kulturowe jest istotnym czynnikiem integruj cym rodowisko lokalne i wino byş przed- miotem troski władz publicznych wszystkich szczebli. Dlatego te powinny byş kontynuowane działania zwi zane z kształceniem i doskonaleniem animatorów kultury i lokalnych liderów.

W historii osadnictwa Dobrzan nawarstwiły si ró ne lady z minionych epok pozostawiaj c po sobie wykopaliska archeologicznyne, czy te zabytki architektoniczne: budownictwo sakralne, ludowe, rezydencjonalne, przemysłowe maj cych ró n tradycje. Najwartociowsza cz ş zasobów kultury znajduje si pod ochron prawn i obejmuje stanowiska archeo- logiczne, pojedyncze obiekty, zespoły obiektów, zało enia urbanistyczne i cmentarno-parkowe.

Na terenie miasta i gminy Dobrzany istnieje wiele cennych zabytków architektonicznych. Obowi zek ich właciwego utrzymania spoczywa na

66 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

włacicielach i u ytkownikach, natomiast organy pa stwowe i samorz dowe zobowi zane s do zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych ochrony.

Ochronie podlegaj wszystkie obszary i obiekty wraz ze strefami ochronnymi znajduj ce si w rejestrze zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody.

Dla pozostałych dóbr kultury, nie wpisanych do rejestru zabytków, zasady ochrony okrela Rada Gminy w prawie miejscowym.

Wiele zabytków jest w stanie niezadawalaj cym i wymaga niezb dnych prac konserwatorskich w szczególnoci:

• kocioły

• XIX pałac w Bytowie

• XIX młyn w Bytowie

• budownictwo ludowe

Gmin Dobrzany podobnie jak wszystkie gminy województwa zachodniopomorskiego zamieszkuje ludnoş napływowa z ró nych cz ci Rzeczypospolitej. Ludnoş ta przywiozła ze sob swoj kultur , tradycje i obrz dy co niew tpliwie stanowi nasze bogactwo kulturowe. Pionierzy, którzy s ju w podeszłym wieku s nasz ksi g i wiedz dawnej historii. Ocaliş od zapomnienia te wszystkie odr bnoci kulturowe winno staş si celem działa samorz du i organizacji pozarz dowych. Zadanie to mo liwe jest do realizacji poprzez wspieranie zespołów ludowych, twórców ludowych, współorganizowanie tradycyjnych obrz dów ludowych (np.: Noc wi to- ja ska, Do ynki, WIGILIA itd.), opracowanie i systematyzowanie twórczoci ludowej celem zachowania dla nast pnych pokole .

Do głównych zada w celu zachowania dziedzictwa kulturowego winno nale eş:

• propagowanie kultury i sztuki ludowej w szkołach, aby zaszczepiş j wród najmłodszego pokolenia

• współpraca i promocja lokalnych twórców

• współpraca z Kołami Gospody Wiejskich i innymi organizacjami pozarz dowymi

67 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• zebranie, opracowanie informacji w postaci ró nych wyda o historii, legendach itp.

• współorganizacj imprez lokalnych

• współpraca z mediami

3. Rewitalizacja parków

W rejestrze zabytków wpisane s dwa zało enia parkowe podworskie, niestety s w złym stanie i nieczytelnej formie, wchodz one w skład zespołów pofolwarcznych

• Bytowo – XIX w, zachowany pałac-ruina, dom rz dcy, obory, stajnia, park ze starodrzewiem (buki, d by, lipy) o pow.4,7 ha

• Mosina – XIX/XX w. - zachowany dom dzier awcy, oficyna, oboro-chlewnia, dwojaki, czworak, park z d bami o walorach pomnikowych

Na terenie gminy s tak e inne zespoły parkowe nie obj te ochron konserwatork , które tak e wymagaj rewitalizacji.

Parki stanowi wartociowy element krajobrazu gminy, dlatego istotne s pod nadzorem konserwatorskim prace piel gnacyjne, urz dzeniowe i odtwarzaj ce pierwotne zało enia parków.

4. Zagospodarowanie, rekultywacja terenów, obiektów zdegradowa- nych, zdewastowanych

Na terenie gminy znajduje si wiele obiektów PGR-owskich wybudowanych w latach – 60-70, obiekty te s cz sto zdewastowane i dysharmonizuj krajobraz gminy.

Do terenów zdewastowanych nale wyrobiska wirowni koło miejscowoci Bytowo, nad brzegami jezior Krzemie , Szadzko.

Do zada winno nale eş

• współpraca z Agencj Nieruchomoci Rolnej (decyzja w wyburze- niu budynków PGR-owskich i sprz tni ciu terenu cz sto jest w gestii tej Agencji

68 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• współpraca z Głównym Geologiem Województwa

• rekultywacja terenów zdegradowanych

• racjonalne, zgodne z prawem u ytkowanie surowców naturalnych

5. Edukacja ekologiczna

Niezb dny elementem powodzenia realizacji przyj tych przez gmin programów („Program Ochrony rodowiska”, „Plan Gospodarki Odpadami”) zarówno w okresie krótko terminowym jak i długoterminowym jest PROGRAM EDUKACJI SPOŁECZESTWA, który musi wyprzedzaş działania zwi zane z ochron rodowiska na terenie gminy Dobrzany.

Program edukacyjny winien byş skierowany do wszystkich mieszka ców i podmiotów gospodarczych oraz placówek owiatowych.

Naczelnym celem programu powinna byş ochrona rodowiska przyrodniczego i kulturowego. Coraz wi ksza liczba „dzikich wysypisk mieci”, palenie traw, nieposzanowanie wiata rolin i zwierz t wskazuje jak konieczna jest edukacja.

Tak trudne i wa ne zadanie nale y realizowaş przy współpracy z Dyrekcj Drawskiego i I skiego Parku Krajobrazowego, Nadlenictwem Dobrzany, Wojewódzkim Funduszem Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Dyrekcj Szkół, organizacjami pozarz dowymi i wszystkimi innymi mieszka cami.

W perspektywie długoterminowej najwi ksze znaczenie ma edukacja formalna realizowana w przedszkolach, szkołach ró nego szczebla. Nale y wspieraş zadania dotychczasowe realizowane przez owiat jak np. Sprz tanie wiata jak równie wszelkie inne.

Poprzez konkursy np. „Najestetyczniejsza zagroda” nagradzaş tych, którzy mog byş przykładem dla innych.

69 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Cel poredni 2: Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej

Zało enia ogólne

Dobrze rozwini ta infrastruktura techniczna warunkuje właciwy rozwój niemal wszystkich dziedzin ycia gospodarczego gminy. Rozwój infrastruktury technicznej ma niezmiernie istotny wpływ na ochron rodowiska (zadanie priorytetowe gminy) co jest istotnym warunkiem rozwoju wielu dziedzin gospodarki, zwłaszcza turystyki i rekreacji.

Na podstawie przeprowadzonej analizy mo na stwierdziş, e poziom infrastruktury technicznej w gminie Dobrzany jest nie zadawalaj cy.

W poni szym opracowaniu przedstawiono wa niejsze potrzeby i zamierzenia inwestycyjne na lata 2005-2015. Obejmuj one inwestycje, które s lub b d realizowane z inicjatywy gminy.

Szacunkowe koszty planowanych inwestycji podano tylko dla tych zada , które mo na było oszacowaş na podstawie istniej cych koncepcji, programów, projektów technicznych, planów, czy innych dost pnych opracowa . Zało enia te s spójne z zatwierdzonymi przez Rad Gminy planami.

1. Budowa, modernizacja infrastruktury transportowej

Wiele problemów zwi zanych w zakresie braku lub złego stanu technicznego infrastruktury komunikacyjnej nie nale y do kompetencji gminy, ale w sposób istotny wpływa na jej rozwój. Wszystkie drogi powiatowe, gminne, nie spełniaj oczekiwanych standardów i wymagaj remontów.

Popraw sytuacji w zakresie infrastruktury transportowej mo na uzyskaş poprzez realizacj nast puj cych zada :

70 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 22.

Zadania zaplanowane do realizacji na lata 2005-2015 w zakresie infrastruktury transportowej w gminie Dobrzany

Lata Szacunkowy Lp. Nazwa zadania inwestycyjnego realizacji koszt w tys. zł 1. Budowa chodników 2005 - 2015

2. Budowa i modernizacja ulic na 2005-2008 2.500 Osiedlu Majowym i Lenym

3. Budowa tras rowerowych 2005 - 2015

2. Budowa, modernizacja infrastruktury zwizanej z ochron i popraw jakoci rodowiska

Wraz z rozwojem zabudowy i wodoci gów powinno iş tworzenie systemu odprowadzania i oczyszczania cieków, co ma kluczowe znaczenia dla jakoci wód. Prawidłowa gospodarka wodno ciekowa powinna byş powi zana w ła cuch zale noci:

ROZWÓJ WODOCIGÓW - WZROST ILOCI CIEKÓW - ODPROWADZENIE DO SYSTEMU KANALIZACJI - OCZYSZCZALNIA CIEKÓW - ODPROWADZENIE DO WÓD POWIERZCHNIOWYCH LUB GRUNTU CIEKÓW OCZYSZCZONYCH.

Ze wzgl dów ekonomicznych przewiduje si , e funkcj uzupełniaj c systemu kanalizacji i oczyszczania pełniş b d przydomowe oczyszczalnie cieków.

Zadania zaplanowane do realizacji na lata 2005-2015 w zakresie gospodarki ciekowej w gminie Dobrzany.

Zbiorowym dostarczaniem wody i odbiorem cieków zajmuje si (umowa podpisana do 2017 r.) Spółka z o.o. PUWIS Nowogard.

71 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Odprowadzanie cieków Sytuacja w zakresie gospodarki ciekowej w gminie jest słaba stron w infrastrukturze technicznej. Skanalizowane i to nie w 100% jest tylko miasto Dobrzany, pozostałe miejscowoci nie posiadaj kanalizacji. Miejscowoci Szadzko i Odargowo maj doprowadzony główny korektor ciekowy. Planuje si tak e etapowo wł czyş do funkcjonuj cej w Dobrzanach oczyszczalni cieków miejscowoci: Lutkowo, Biała, Kozy, Błotno, Ognica, Mosino, K pno.

Miejscowoci Krzemie i Bytowo podł czyş do oczyszczalni cieków w Soliborzu, w pozostałych miejscowociach planuje si budow przydomowych oczyszczalni cieków.

Tabela 23.

Zadania zaplanowane do realizacji na lata 2005-2015 w zakresie gospodarki ciekowej w gminie Dobrzany

Szacunkowy Lata Lp. Nazwa zadania inwestycyjnego koszt realizacji [w tys. zł] 1. Podł czenie do głównego kolektora 2007-2009 1.834 miejscowoci Odargowo - Szadzko 2. Budowa kanalizacji sanitarnej w Dobrzanach ulic: − Parkowa − Przechodnia − Staszica − Krótka 2006-2007 1.125 − wierczewskiego − Mickiewicza − Kociuszki Cz ciowa modernizacja oczyszczalni cieków 3. Budowa kanalizacji: Lutkowo – Biała – Kozy – Dobrzany, 2009-2011 2.000 kolektor ciekowy: Lutowo – Kepno – 2014-2015 2.700 Dobrzany 4. Budowa kanalizacji Krzemie -Bytowo do oczyszczalni w Suliborze (gm. Recz) 2006-2008 1.500 – wariant I Budowa kanalizacji Błotno – Ognica – 2012-2015 1.800 Dobrzany 5. Budowa przydomowych oczyszczalni do 2015 - w Grabnicy, Dolicach, Mosinie, Sierakowo

72 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Gmina Dobrzany zakłada, równie wariant odprowadzenia cieków z miejscowoci Dolice do kanalizacji w Krzemieniu.

Gospodarka odpadami stałymi

Rada Gminy na drodze uchwały przyj ła „Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Dobrzany na lata 2004-2011” zgodnie z tym dokumentem przyj to nast puj ce zadania do realizacji:

Tabela 24.

Zadania zaplanowane do realizacji na lata 2005-2015 w zakresie odpadami stałymi w gminie Dobrzany

Szacunkowy Lata Lp. Nazwa zadania inwestycyjnego koszt realizacji [w tys. zł] 1. Selektywna zbiórka odpadów 2005-2015 174 2. Likwidacja dzikich wysypisk 205-2007 300 3. Rekultywacja zamkni tego 2005-2008 700 składowiska odpadów w K pnie 4. Monitoring składowiska w K pnie 2005-2015 70 5. Utworzenie gminnego punktu zbiórki 2009 71 odpadów niebezpiecznych

Gospodarka wodna

Zaspokajanie potrzeb przez system wodoci gowy wi e si ze spełnieniem 2 imperatywów:

A. Zachowania wymaga jakociowych wobec wody dostarczanej na ró ne cele

B. Zapewnienia dostarczania wody w oczekiwanej, racjonalnie uzasadnionej potrzebami iloci

Znaczna cz ş gminy zaopatrzona jest w wod z wodoci gów wiejskich. Miejscowoci nie zwodoci gowane to: Dolice, Grabnica, Sierakowo. W najbli szych latach pojawi si dodatkowY problem zwi zany

73 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

z dostosowaniem jakoci wody pitnej i na potrzeby gospodarcze do wymogów Unii Europejskiej (np. obni enie zawartoci zwi zków elaza z 0,5 mg Fe/dm3 do 0,05 mg Fe/dm3 oraz manganu z 0,10 mg Mn/dm3 do 0,02 mg Mn/dm3) poci gnie to za sob koniecznoş modernizacji stacji uzdatniania wody.

W celu zaspokojenia potrzeb ludnoci i gospodarki gminy w zakresie zaopatrzenia w wod nale y:

• Zmodernizowaş wymagaj cego tego istniej ce stacji wodoci gowe w Ognicy, Kozach, Lutkowie

• Zwodoci gowaş miejscowoci nie posiadaj ce sieci (tam gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione)

• Zlikwidowaş hydroforni w Krzemieniu i Szadzku

Tabela 25.

Zadania zaplanowane do realizacji na lata 2005-20015 w zakresie gospodarki woda pitn w gminie Dobrzany

Lata Szacunkowy Lp. Nazwa zadania inwestycyjnego realizacji koszt [w tys. zł] 1. Budowa sieci wodoci gowej z przył czami od uj cia w miejscowoci Ognicy 2005-2006 800 z Krzemienia do Dolic i Grabnicy 2. Wymiana sieci rur azbestowych 2015 300 na PCV 3. Podł czenie wody do 2006-2007 300 gospodarstw w Sierakowie

74 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

3. Zaopatrzenie w energi elektryczn

Stan techniczny linii i urz dze energetycznych jest zadawalaj cy. Natomiast system owietlenia ulic jest energochłonny i wymaga modernizacji.

Tabela 26.

Zadania zaplanowane do realizacji na lata 2005-2015 w zakresie elektroenergetyki w gminie Dobrzany

Nazwa zadania Szacunkowy Lp. Lata realizacji inwestycyjnego koszt [tys. zł]

1. Kompleksowy remont i dobudowa systemu owietlenia ulicznego na 2005 585 energooszcz dne na terenie całej gminy

4. Zastpowanie tradycyjnych ródeł energii ródłami czystymi ekologicznie (gaz, olej opałowy energia wietrzna, wodna, kolektory słoneczne)

Na terenie gminy funkcjonuj kotłownie, których głównym nonikiem energii jest koks, w giel, miał i drewno. Na terenie gminy nie ma tak e sieci gazownictwa przewodowego, u ywany jest tylko gaz w butlach. Realizacja systemu zaopatrzenia gminy w gaz jest warunkiem zmniejszenia emisji szkodliwych gazów i pyłów do powietrza, a co za tym idzie podniesienia jej atrakcyjnoci i warunków ycia mieszka ców.

Gazyfikacja gminy mo e byş uwarunkowana uko czeniem budowy gazoci gu Stargard Szczeci ski - Recz lub prowadzonej gazyfikacji z gmin I sko przez firm „Petrico” - Karlino.

75 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

W 2001 roku przyj ta została przez Sejm RP „Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej” która wyznacza udział energii ze ródeł odnawialnych w latach 2010 oraz 2020 odpowiednio 7,5% i 14% w bilansie energii pierwotnej. Na ten wzrost winny si zło yş małe inwestycje wykorzystuj ce biomas w postaci słomy, odpadów drewna, biogazu, małe siłownie wodne, jak te du e inwestycje w postaci farm wiatracznych, geotermii gł bokiej, du ych elektrowni wodnych.

Układ rzeby terenu, kierunki i siła wiatrów pozwala na lokalizacj na terenie gminy farm wiatracznych.

Poza tymi mo liwociami nale y propagowaş i wspomagaş indywidualne instalacje elektryczne wykorzystuj ce biomas , wodn , geotermi płytk (pompy ciepła), kolektory.

Tereny proponowane pod elektrownie wiatrowe:

– Na południe od Szadzka

– Sierakowo

– Ognica – ferma owiec

– Mosina

– Okolice Odargowa

76 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Cel poredni 3: Aktywizacja obszarów wiejskich w kierunku ich wielofunkcyjnego rozwoju

Zało enia ogólne

Funkcja rolnicza b dzie nadal znacz c w rozwoju gospodarczym gminy Dobrzany. Zakłada si koniecznoş jej odbudowy i wzmocnienia ekonomiczno – organizacyjnego.

Proces - rozło ony w czasie, w znacznej cz ci uzale niony b dzie jednak od ogólnej polityki rolnej oraz poziomu rozwoju gospodarczego kraju. W perspektywie najbli szych lat przewiduje si wsparcie procesu modernizacji gospodarstw rolnych, marketingu i przetwórstwa rolno – spo ywczego oraz podnoszenia ich jakoci. Zmierza si do tego by rolnik produkował lepiej ale niekoniecznie wi cej za wszelk cen .

Wsparcie b dzie dotyczyş:

• inwestycji w gospodarstwach rolnych (modernizacji budynków inwentarskich, parku maszynowego, inwestycji zwi zanych z zagospodarowaniem odchodów zwierz cych oraz popraw jakoci produkcji),

• przetwórstwa i marketingu produktów rolno – spo ywczych. Słu yş to ma wzmocnieniu pozycji konkurencyjnej gospodarstw rolnych oraz uzyskaniu wy szych dochodów (dotyczy to gospodarstw rozwojowych),

• przechodzenia na wczeniejsze emerytury rolników oraz przejmowanie gospodarstw przez młodych rolników, tworzenie nowoczesnych konkurencyjnych gospodarstw rolnych, gospodarstw ekologicznych

• tworzenie grup producenckich i poprawa organizacji rynku rolnego,

• wykorzystywanie innych funkcji w rozwoju terenów wiejskich np. agroturystyka.

77 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Zadania

Zakłada si w gminie realizacj nast puj cych zada :

• wzrost konkurencyjnoci gospodarstw rolnych poprzez:

− popraw struktury władania i u ytkowania gruntów

− modernizacj gospodarstw oraz dostosowanie ich do wymogów UE

− intensyfikacj rolnictwa zwłaszcza niektórych działów i gał zi produkcji o wysokiej chłonnoci czynnika pracy ywej (tzw. działy specjalne, np. uprawa rolin jagodowych i warzyw)

− osi gni cie wysokiego poziomu produkcji rolnej zwi zanej z systemem kontraktacji i przemysłem rolno – spo ywczym, przy wzrocie konkurencyjnoci kosztów wytwarzania

− poprawa wiedzy fachowej rolników i ich rodzin

• zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo

• ró nicowanie działalnoci gospodarczej na obszarach wiejskich – przeznaczenie cz ci zasobów trwałych (budynków i budowli) nieprzydatnych dla rolnictwa na cele nierolnicze (drobna wytwór- czoş, usługi, rzemiosło oraz inna pozarolnicza działalnoş np. rozwój agroturystyki – w indywidualnych gospodarstwach rol- nych o odpowiednich uwarunkowaniach organizacyjnych – wykorzy- stanie ich zasobów na rzecz usług turystyczno – rekreacyjnych)

• poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych poprzez:

− dostosowanie przemysłu rolno-spo ywczego do wymogów UE

− kreowanie warunków i podstaw organizacyjno – finansowych na rzecz integracji sfery produkcji rolnej ze sfer przetwórstwa rolnego oraz z dziedzin obrotu artykułami rolnymi, zwłaszcza z organizacjami skupu, przechowalnictwa, rynkami hurtowymi (równie z giełdami rolno – towarowymi)

78 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

− inicjowanie, tworzenie grup producentów (marketingowych) rolnych, spółdzielni

• utworzenie nowych jednostek usługowo – rolniczych lub prze- twórczych w oparciu o istniej ce obiekty i instytucje, dostoso- wuj c je do wymogów UE

• promocja i marketing produktu lokalnego i regionalnego

1. Wzrost konkurencyjnoci gospodarstw rolnych, dostosowanie gospodarstw do norm unijnych

Przekształcenia strukturalne

Strategia restrukturyzacji rolnictwa w gminie mo e przebiegaş w dwóch etapach1:

• strategia przetrwania (działa bie cych)

• strategia długofalowych przemian

Strategia przetrwania (okres 4-5 lat) oznacza podj cie działa w celu najlepszego wykorzystania u ytków rolnych i obiektów (w odpowiednim stanie technicznym), sprzeda lub zakup gruntów rolnych i obiektów przez poszczególnych rolników.

W sytuacji braku kapitału wykorzystane b d ro ne mo liwoci jego pozyskiwania, tj. przekazywanie gruntów w dzier aw , u yczenie, pozyskiwanie wspólników oraz poszukiwanie dodatkowych dochodów poza rolnictwem. Nast pi dalsza koncentracja ziemi i upadek wielu gospodarstw. Powstanie szansa na zmian zawodu i mo liwoci zatrudnienia w innych ni rolnictwo zaj ciach np. w usługach, turystyce.

W strategii długofalowej restrukturyzacji rolnictwa w skali powiatu stargardzkiego nale y braş pod uwag nast puj ce działania:

1 typowa dla województwa Zachodniopomorskiego

79 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• prawidłowe kształtowanie przestrzennej organizacji produkcji rolniczej, rozmieszczenie przetwórstwa rolno – spo ywczego i rynków zbytu

• tworzenie w okresie docelowym optymalnych, które b d kon- kurencyjne dla gospodarstw UE dopasowanie organizacji obsługi w pełnym zakresie: do form, kierunków i skali produkcji oraz przestrzennego rozmieszczenia orodków produkcyjnych

• przemiany w strukturze obszarowej gospodarstw i firm, które musz uwzgl dniaş problemy społeczno – demograficzne oraz wpływ zmian w technologii i organizacji produkcji rolniczej i jej przetwarzania na kolejnych etapach dochodzenia do zało onego modelu organizacyjnego czyli okrelenie optymalnego obszaru – skali produkcji – uwzgl dniaj c optimum technologiczne i ekonomiczne gospodarstwa

• przyj cie optymalnego kierunku produkcji oraz poziomu intensy- wnoci i produktywnoci w zale noci od warunków przy- rodniczych i zasobów produkcyjnych oraz typów gospodarstw, a tak e przewidywanych zmian w technologii produkcji (uwzgl - dnienie post pu biologicznego, technicznego i organizacyjnego w produkcji i przetwórstwie)

• optymalne lokalizowanie i przyjmowanie odpowiedniej skali bazy przetwórczej, sieci magazynowo – składowej, dostosowanych do konkretnych warunków produkcyjnych

• wytwarzanie oczekiwanych przez konsumentów produktów ywnociowych

Wiele wy ej opisanych elementów restrukturyzacji regulowanych b dzie przez: Wspóln Polityk Roln polityk regionaln i strategi rozwoju rolnictwa w województwie. Maj c na uwadze powy sze mo na przyj ş, e w gminie Dobrzany i powiecie stargardzkim w ci gu najbli szych 15 lat wyst pi nast puj ce zjawiska strukturalne tj.:

• w strukturze gospodarstw rolnych funkcjonowaş b d zarówno gospodarstwa rodzinne jak równie gospodarstwa rolne typu wielko- obszarowego, kierowane przez indywidualnego właciciela, dzier a- wc lub spółki prawa handlowego. Gospodarstwa takie z uwagi na

80 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

du iloş jednorodnej produkcji i niskie koszty wytwarzania b d konkurencyjne na rynku krajowym i zagranicznym. B d te orod- kami produkcji nasiennej, hodowlanej i post pu rolniczego. Gospo- darstwa drobne zabezpieczaj ce dotychczas potrzeby konsum- pcyjne rodziny, b d nadal funkcjonowaş pod warunkiem zmiany profilu produkcji – z ogólnej na specjalistyczn . Nie wskazane jest ograniczanie powierzchni gospodarstw. Jedynym kryterium pomocy winno byş: poziom efektywnoci i ich konkurencyjnoş na rynku

• powstanie grupa gospodarstw indywidualnych o powi kszonym obszarze w oparciu o wydzielony areał gospodarstw Agencji Nieruchomoci Rolnej. B d to gospodarstwa efektywne i dobrze wyposa one w rodki produkcji

Produkcja rolnicza - poprawa efektywnoci i jakoci

Kierunki rozwoju produkcji rolinnej Zboa

• utrzymanie powierzchni upraw zbó na dotychczasowym poziomie lub ograniczenie o około 10% w strukturze zasiewów przy wykorzystaniu nowych wydajnych i jakociowo dobrych odmian

• produkcja yta na potrzeby produkcji spirytusu odwodnionego

• wykorzystanie w du ych gospodarstwach nowych technologii uprawy i uproszczenia Rzepak

• utrzymanie powierzchni uprawy, zwłaszcza w gospodarstwach wi kszych obszarowo poło onych w rejonach dotychczasowej jego uprawy, w ramach kontraktów z przemysłem olejarskim Ziemniaki • utrzymanie produkcji, ale w oparciu o wczeniej uzgodnione umowy kontraktacyjne i handlowe ziemniaków jadalnych i przemysłowych • uporz dkowanie odmianowe (ilociowe i jakociowe) prowa- dz ce do wzrostu wydajnoci i jakoci • konfekcjonowanie ziemniaków jadalnych

81 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Uprawy specjalne

• uprawa traw nasiennych i rolin motylkowych

• intensyfikacja rolnictwa w kierunku wykorzystania istniej cych warunków agroprzyrodniczych

• wykorzystanie lokalnych mo liwoci zaopatrzenia upraw specjalnych w wod

• wykorzystanie miejscowych warunków i mo liwoci utworzenia zintegrowanej z przetwórstwem rolno - spo ywczym i chłodni- ctwem bazy surowcowej, (truskawki, owoce jagodowe, warzywnictwo itp.)

• utworzenie nowych miejsc pracy poprzez wprowadzenie upraw pracochłonnych – truskawki, zioła, krzewy jagodowe, uprawa grzybów

Kierunki rozwoju produkcji zwierz cej

Trzoda chlewna

Główny kierunek to poprawa efektywnoci chowu poprzez:

• powi zania kontraktacyjne z zakładami przetwórstwa i insty- tucjonalne wzmocnienie działa powstałej grupy producentów

• modernizacja i dostosowanie obiektów do wymogów UE

• ograniczenie mo liwoci tworzenia wielkoprzemysłowych ferm do obsady 240 DJP z wykluczeniem hodowli w systemie bezciółkowym

• zakaz tworzenia przemysłowych ferm trzody chlewnej i drobiu w granicach i otulinie I skiego Parku Krajobrazowego

82 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Bydło Główny kierunek to zwi kszenie koncentracji i specjalizacji w chowie bydła oraz produkcji mleka i wołowiny poprzez:

• modernizacj i dostosowanie obiektów do wymogów UE

• d enie do uzyskania wysokiej jakoci wołowiny poprzez chów czystych ras mi snych

• koncentracj produkcji mleka, zwi kszenie wydajnoci jednostkowej oraz popraw jego jakoci

• utworzenie wi kszych stad (od 20 szt.) w gospodarstwach in- dywidualnych i wyposa enie obór w aparatur do chłodzenia mleka

Rozwój rolnictwa ekologicznego, zintegrowanego, zrównowa onego

Szans dla rozwoju rolnictwa na obszarach przyrodniczo – chronio- nych mo e byş produkcja metodami proekologicznymi:

• gospodarstwa ekologiczne (organiczne) – gospodarowanie, w któ- rym wyklucza si stosowanie syntetycznych nawozów mineral- nych, pestycydów, regulatorów wzrostu i syntetycznych dodatków do pasz. Sposób ten to produkcja w obiegu zamkni tym: gleba – rolina – zwierz , przy zachowaniu du ej samowystarczalnoci gospodarstw

• gospodarstwa zintegrowane – gospodarowanie, w którym wykorzystuje si harmonijnie post p techniczny i biologiczny w uprawie, nawo eniu i piel gnacji rolin. Nawozy sztuczne i pestycydy s stosowane w umiarkowanych ilociach, wykorzy- stanie ich jest efektywne. Gospodarstwo d y do zharmoni- zowania realizacji celów ekologicznych i ekonomicznych rolnictwa

• gospodarstwa zrównowa one – gospodarowanie pozwalaj ce zachowaş zasoby naturalne i dobry stan rodowiska w nieo- graniczonym czasie, a zarazem pozwalaj ce rolnikom produ- kowaş potrzebn iloş ywnoci przy opłacalnoci produkcji. Zakłada ono gospodarowanie w harmonii z krajobrazem oraz realne koszty produkcji.

83 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Rozwój rolnictwa zrównowa onego i zintegrowanego ma na celu:

• wiadome kształtowanie krajobrazu

• poszerzenie i zachowanie u ytków ekologicznych

• wprowadzenie zintegrowanej ochrony rolin

• odbudow i zachowanie równowagi pokarmowej gleb (nawo enie zrównowa one)

• ograniczenie erozji gleb

2. Zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo

Gmina charakteryzuje si wysokim poziomem lesistoci (24% w strukturze u ytków), dominuj lasy pa stwowe. Zgodnie z polityk pa stwa do 2020 roku lesistoş w Polsce ma wzrosn ş do 30%. Podstaw planów zalesiania jest Rz dowy Program Zwi kszenia Lesistoci, którego głównym celem jest zapewnienie warunków do zalesienia ok. 700 tys. ha. Zalesienia maj obj ş grunty pa stwowe oraz prywatne.

Celem nadrz dnym jest przeznaczenie na cele lene gruntów uprzednio u ytkowanych rolniczo, obecnie wył czonych z u ytkowania rolniczego oraz powi kszenie powierzchni lasów w gminie. Do tego celu przeznaczyş nale y grunty najsłabsze kl. V i VI z wyst puj ce w pobli u kompleksów lenych, w zagł bieniach terenu itp.

Podstawowymi celami jakie zamierza si osi gn ş przy realizacji programu zalesie to mo liwoş uzyskania przez ludnoş wiejsk alternatywnych ródeł dochodu poprzez:

• zatrudnienie przy zalesianiu gruntów i piel gnacji upraw lenych

• przy piel gnacji drzewostanów

• w turystyce poprzez zwi kszenie ruchu turystycznego w wyniku podniesienia atrakcyjnoci regionu

84 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• poprzez zwi kszone mo liwoci pozyskiwania runa lenego i łowiectwa

• zapewnienie mieszka com gminy odpowiedniej iloci drewna opałowego

• wykorzystanie gruntów rolnych nieprzydatnych w produkcji rolniczej

• racjonalizacj struktury u ytkowania ziemi

• popraw walorów przyrodniczych i krajobrazowych regionu

• popraw ładu w gospodarce przestrzennej

Działania

Przeznaczyş pod zalesienie grunty nieprzydatne rolniczo w obr bie lasów i utworzyş granic rolno-len .

Nale y przeprowadziş weryfikacj gruntów rolnych pod wzgl dem przydatnoci do zalesie .

Uzgodnienie z Lasami Pa stwowymi i ANR oraz indywidualnymi włacicielami gruntów co do perspektywicznej koncepcji zalesie w dalszych etapach. Na bazie przeprowadzonej analizy planowanych zalesie , zlecenie Nadlenictwom zabezpieczenia potrzebnych iloci materiału szkółkarskiego.

Opracowanie koncepcji realizacji programu z mo liwoci pozyskania w subwencji na zalesianie gruntów rolnych.

85 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Tabela 27. Tereny proponowane pod zalesianie (grunty o niskiej przydatnoci rolniczej)

Lp. Miejscowoş Powierzchnia (ha) (obrby) 1. Biała 231 2. Błotno 186 3. Bytowo 103 4. K pno 96 5. Kozy 262 6. Krzemie 39 7. Odargowo 157 8. Ognica 58 9. Szadzko 149

ródło: wg Studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego

Wielofunkcyjny model gospodarki lenej – kierunki

Wielofunkcyjny model gospodarki lenej spełnia jednoczenie funkcje produkcyjne i społeczne z zachowaniem zgodnoci biocenozy i biotopu zbli onym do wzoru naturalnego lasu. Zachowanie wielofunkcyjnego cha- rakteru lasu wymaga:

• optymalnego kształtowania struktury przestrzennej rozmieszcze- nia lasów przez nowe zalesienia

• półnaturalnej hodowli lasów i aktywnej ochrony zbiorowisk półnaturalnych i zbli onych do stanu naturalnego

• naturalizacji odkształconych zbiorowisk lenych, w zakresie zgodnoci składu gatunkowego drzewostanów z warunkami siedliskowymi

86 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• zwi kszenia biologicznej odpornoci ekosystemów lenych przez wykonywanie zabiegów hodowlanych i stosowanie biologicznych metod ochrony lasów

• nadania wysokiego znaczenia zarówno funkcjom rodowiskowym jak i ochrony ró norodnoci biologicznej lasów

• racjonalnego u ytkowania zasobów lenych

• rekultywacja terenów po byłych kopalniach wirowych

3. Ró nicowanie działalnoci gospodarczej na obszarach wiejskich

Jednym z głównych problemów obszarów wiejskich jest wysoki poziom bezrobocia (ok. 2 mln wraz z tzw. ukrytym bezrobociem). Wraz z procesem modernizacji gospodarstw rolnych b dzie nast pował dalszy spadek zapotrzebowania na sił robocz . Niezb dne jest zatem tworzenie dodatkowych mo liwoci zatrudniania i uzyskiwania pozarolniczych ródeł dochodu dla rolników i mieszka ców obszarów wiejskich. Barier rozwoju alternatywnych i dodatkowych ródeł w gospodarstwie rolnym jest cz sto brak kapitału, usług, słabo rozwini ta infrastruktura techniczna.

W ramach Sektorowego Programu Operacyjnego (SPO) „Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwój obszarów wiejskich” wspierane b d w postaci dotacji nast puj ce działania:

• agroturystyka

• usługi zwi zane z turystyk i wypoczynkiem

• usługi na rzecz rolnictwa i lenictwa

• prowadzone na mał skal przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów lenych

• sprzeda bezporednia produktów pochodz cych w wi kszoci z własnych gospodarstw

87 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• wytwarzanie produktów z biomasy oraz zakładanie plantacji rolin wieloletnich przeznaczonych na cele energetyczne

• rzemiosło i r kodzielnictwo

• drobne usługi na rzecz mieszka ców obszarów wiejskich

4. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych

Na terenie gminy, powiatu wyst puj warunki do rozwoju przemysłu rolno - spo ywczego i przechowalnictwa.

Kierunki rozwoju:

• przetwórstwo owocowo - warzywne (na bazie własnych upraw specjalnych) współpraca z istniej cymi zakładami oraz utworzenie innego konkurencyjnego zakładu w okolicy

• przetwórstwo i przechowalnictwo zbó na bazie zakładu w Łobzie oraz w Stargardzie

• przechowalnictwo zbó na bazie obiektów własnych du ych gospodarstw

• suszarnia i mieszalna pasz na bazie niewykorzystanego obiektów po PGR

• oraz innych budynków wył czonych z produkcji rolnej

• drobne przetwórstwo np. piekarnictwo, itp.

• przetwórstwo mleka – mleczarnia OSM w Stargardzie

• zielarstwo i przetwórstwo runa lenego

• produkcja biopaliwa w miejscowoci I sko

88 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

5. Powstanie i promocja produktu lokalnego i regionalnego

Produkty lokalne i regionalne staj si wizytówk regionu poprzez wykorzystanie jego specyfiku i niepowtarzalnego charakteru oraz anga owanie mieszka ców w rozwój przedsi biorczoci rolnej.

Produkty te w UE oprócz tego, e posiadaj swoje specyficzne cechy, maj tak e prawne uregulowania i swoist ochron i to na poziomie krajowym jak i wspólnotowym.

Dowiadczenia krajów europejskich dowodz , e produkty lokalne i regionalne mog przyczyniş si do atrakcyjnoci regionu, staj c si przy tym licz cym si ródłem dochodu dla gospodarstw oraz tworzyş nowe miejsca pracy.

89 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Cel poredni 4: Rozwój funkcji turystycznej i rekreacyjnej w gminie Dobrzany

Gmina Dobrzany mimo rolniczego charakteru posiada du e walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe. Do najwa niejszych atutów nale unikatowe tereny poło one w obr bie I skiego Parku Krajobrazowego z najwi kszym jeziorem Krzemie oraz elementy historycznego krajobrazu w postaci redniowiecznych zało e przestrzennych, relikty redniowie- cznej architektury obronnej (zamek w Szadzku), zabytkowe kocioły, a tak e ryglowa zabudowa ludowa.

Wa nym elementem krajobrazowym s lasy i zadrzewienia, które zajmuj ok.1/4 powierzchni gminy. Reprezentuj ró ne typy siedliskowe, podzielone na mniejsze lub wi ksze kompleksy lene, wkomponowane w tereny rolnicze i jeziora. Godne uwagi s k py zadrzewie ródpolnych zło onych ze starodrzewów oraz pojedyncze okazy drzew, a tak e głazy odgrywaj wa n rol w kształtowaniu rolniczego krajobrazu gminy Dobrzany.

Szat rolinn uzupełnia liczna grupa rolin wodnych i torfowisko- wych wród, których jest wiele gatunków chronionych.

Na terenie gminy obszary wa ne dla fauny zostały obj te formami ochrony, gdy wiele gatunków wpisanych jest do Polskiej Czerwonej Ksi gi Zwierz t, wiadczy to o bardzo wysokich walorach biocenotycznych gminy.

Atrakcyjne walory przyrodniczo-krajobrazowo-kulturowe przemawiaj za rozwojem funkcji turystycznej i rekreacyjnej. Cel ten mo na osi gn ş poprzez usystematyzowane działania zgodnie z zapotrzebowaniem na poszczególny produkt turystyczny. Zadania, które nale y zrealizowaş to:

1. Racjonalne zagospodarowanie i wykorzystanie w celach turysty- cznych walorów przyrodniczych, krajobrazowych i architektonicznych

Celem rozwoju funkcji turystycznej gminy jest zrównowa ony rozwój produktu turystycznego w stosunku do uwarunkowa wyst puj cych w gminie i grupie gmin otaczaj cych.

90 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Zarz dzanie turystyk zrównowa on sprowadza si do:

• zapewnieniu ochrony i zrównowa onego wykorzystania naturalnych zasobów przyrodniczych oraz kulturowych i społecznych

• planowanie długofalowe – planowanie rozwoju turystyki gminy zintegrowane z planami turystycznymi wi kszego obszaru (np. s siednich gmin, powiatu, województwa), zakładaj ce elastyczny sposób działania podczas realizacji wyznaczonego celu, eliminuj cego negatywny wpływ turystyki na rodowisko

• szeroka informacja i edukacja (turystów, miejscowej ludnoci) w zakresie turystyki zrównowa onej

• wspieranie lokalnej gospodarki oraz udział lokalnej społecznoci w rozwoju turystyki

Umiej tne zagospodarowanie turystyczne pozwalaj ce na właciwym, opartym na przesłankach ekologicznych wykorzystaniu walorów przyrodniczo - krajobrazowych i kulturowych stworzy niepowtarzalny wizerunek gminy.

Instrumentem sterowania rozwoju produktu turystycznego w gminie jest planowanie przestrzenne. Pozostałe instrumenty to np. okrelenie chłonnoci turystycznej, budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, polityka podatkowa (ulgi inwestycyjne), inwestowanie w trasy i szlaki turystyczne, promocja gminy, edukacja społecze stwa itd.

2. Modernizacja, budowa infrastruktury turystycznej i towarzyszcej

Wdro enie zało e strategii rozwoju funkcji turystycznej w gminie wi e si z podj ciem wielu działa . Działania te nale y podejmowaş zarówno w samej gminie jak i równie w układach otoczenia gminy (np. budowa tras rowerowych). Poprawa dost pnoci i atrakcyjnoci usług turystycznych i jej jakoci jest głównym elementem programu rozwoju funkcji turystycznej Zró nicowanie funkcjonalno - przestrzenne i charakter jednostek zagospodarowania turystycznego wpływa na zró nicowanie działa w odniesieniu do okrelonych form turystyki.

91 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Formy turystyki

Trendy panuj ce na rynku turystycznym pozwalaj w zale noci od warunków przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych rozwijaş ró ne formy turystyki, nale y jednak stawiaş na ró norodnoş form przy jednoczesnym ich ł czeniu.

• turystyka piesza

V wyznaczenie tematycznych tras wycieczkowych wiod cych do ciekawych miejsc przyrodniczych, kulturowych np. NA WYSZKOW GÓR

V weryfikacja, oznakowanie i opisanie szlaków z podziałem na szlaki gminne i ponadgminne

V wyznaczenie punktów widokowych (np. wykorzystanie wie kociołów)

V wyposa enie szlaków w miejsca biwakowe, niezb dne kosze na mieci, miejsca na ognisko, toalety itd.

V wyznaczenie i utwardzenie cie ek spacerowych (np. wokół jeziora Szadzko)

V reaktywowanie turystyki młodzie owej z udost pnieniem schroniska młodzie owego (na bazie szkół gminnych)

• turystyka rowerowa

V wyznaczenie, oznakowanie, budowa mi dzygminnych tras rowerowych np. TRASA DAWNEJ KOLEJKI

V wyposa enie tras w niezb dn infrastruktur – gastronomi , pola biwakowe, miejsca postojowe itd.

V zorganizowanie wypo yczalni rowerów

V opracowanie materiałów informacyjnych o atrakcjach turystycznych przez, które wiod trasy rowerowe

V budowa parkingów strze onych

92 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Proponowane trasy

V DOBRZANY – KOZY – KPNO – SZADZKO – DOBRZANY

V DOBRZANY – KOZY – BIAŁA – LUTKOWO – MOSINA – KPNO – DOBRZANY

V DOBRZANY – KRZEMIE – BYTOWO – DOLICE – DOBRZANY

V DOBRZANY – BYTOWO – BŁOTNO – OGNICA – DOBRZANY

V DOBRZANY – SIERAKOWO – DOBRZANY

V DOBRZANY – ODARGOWO – OGNICA – DOBRZANY

V DOBRZANY – KRZEMIE – OKOLE

• turystyka kwalifikowana – zwi zana z umiej tnociami turysty

V w dkarstwo – doprowadzenie wód jezior i rzek do I klasy czystoci

− prowadzenie racjonalnej gospodarki rybackiej

− utworzenie stanicy w dkarskiej i rybaczówek

− organizowanie lokalnych i regionalnych zawodów w dkarskich

V eglarstwo, kajakarstwo, pływanie

− organizowanie cyklicznych imprez o charakterze regionalnym

− zagospodarowanie terenu nad jeziorami Krzemie , Szadzko, Błotno, Dolice

V jedziectwo konne - wyznaczenie trasy jazdy konnej (jazda pod siodłem i w zaprz gu) z wykorzystaniem bazy noclegowej w gospodarstwach agroturystycznych i prywatnych orodkach jazdy konnej informacja, promocja tej formy sp dzania czasu

93 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

V mylistwo – wykorzystanie zasobów lasów w zwierzyn łown (zgodnie z programem odstrzałów Koła Łowieckiego)

Rozwój bazy noclegowej, ywieniowej i towarzyszcej o odpowiednim standardzie dostosowanej do ró nych grup docelowowych

• baza noclegowa

V pola namiotowe, biwakowe, campingowe – wzbogac infra- struktur turystyki aktywnej (pieszej, rowerowej), zakłada si utworzenie ich nad j. Szadzko, j. Błotno dostosowanie istniej cych pól namiotowych i campingowych do standardów europejskich

V pola namiotowe – j. Krzemie , j. Dolice

V schroniska młodzie owe, obiekty kolonijne – na bazie szkół utworzenie okresowych schronisk dla młodzie y

V pensjonaty, hotele – powstanie bazy noclegowej na obszarach wiejskich da szans na przedłu enie sezonu turystycznego

V kwatery prywatne, obiekty agroturystyczne – wród społeczno- ci wiejskiej coraz cz ciej mo na zaobserwowaş poszukiwanie alternatywnych ródeł dochodów. Rezultatem tych poszukiwa mo e byş rozwój turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki. Działalnoş agroturystyczna lub wynajem kwater prywatnych mo e byş prowadzona na terenie całej gminy.

• baza gastronomiczna

V Istotnym elementem infrastruktury turystycznej jest baza gastro- nomiczna tradycyjna dla danego regionu. Potrawy przygo- towane ze zdrowych produktów pochodz cych z gospodarstw rolnych (najlepiej ekologicznych) oferowanych w restauracjach, gospodarstwach agroturystycznych, domowych jadłodajniach preferuj ce polsk regionaln kuchni . Interesuj ca dla turystów b dzie lokalizacja bazy ywieniowej w zabytkowych obiektach np. pałacykach, dworkach, chałupach, młynach itp.

94 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• baza towarzyszca

Oprócz wczeniej opisanych szlaków pieszych, tras rowerowych, konnych do istotnych elementów nale :

V wypo yczalnia sprz tu turystycznego i sportowego zlokalizowana w miejscowociach turystycznych

V usługi pilotów i przewodników

V sieş sprzeda y detalicznej z uwzgl dnieniem sklepów pami t- karskich, zakupów w galerii, bezporednio u wytwórców i artystów ludowych

V organizacja imprez kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych np. Noc Kupały, do ynki,

V informacja turystyczna - turyci powinni byş poinformowani o odwiedzanym regionie, jego bogactwach przyrodniczych, kulturowych w postaci przewodników, folderów, map itd.

3. Rozwój agroturystyki jako elementu turystyki wiejskiej

Agroturystyka mo e stanowiş istotne ogniwo rozwoju turystyki w gminie.

Agroturystyka jest form turystyki wiejskiej zwi zanej z gospodarstwem rolnym, które stanowi zarówno baz noclegow jak i oferuje główne atrakcje dla swoich goci. Dodatkow ofert mo e byş dostarczanie posiłków w oparciu o produkty z własnego gospodarstwa. Właciciele gospodarstw agrotu- rystycznych przygotowuj dla klientów szereg atrakcji np. przeja d ki konne, rowerowe, grzybobranie, zaj cia z r kodzielnictwa, kuligi, prac w gospo- darstwie itd. Gospodarstwo rolne w celu podniesienia swojego standardu (odpowiadaj cego standardom zachodnioeuropejskim) mo e pozyskaş wsparcie korzystaj c z kredytów preferencyjnych ARiMR lub dotacji z Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwój obszarów wiejskich”. Niezb dna jest kategoryzacja bazy. W gminie istnieje du y potencjał w rozwoju agroturystyki gospodarstw poło onych na atrakcyjnych obszarach. Zakłada si powstanie w gminie 20-30 nowych gospodarstw agroturystycznych.

95 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Etapy działania nowo powstajcego gospodarstwa

• podniesienie warunków higieniczno – sanitarnych, estetycznych gospodarstwa wraz z obejciem

• wydzielenie i urz dzenie miejsc do potrzeb zakwaterowania (noclegi, wy ywienie)

• przygotowanie ofert i atrakcji dla wybranej grupy turystów np. osób starszych, niepełnosprawnych, rodzin z dzieşmi, osób ze zwierz tami itp.

• udział w szkoleniach np. organizowanych przez Zachodnio- pomorski Orodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach podnosz cych wiedz w zakresie prowadzenia gospodarstwa agroturystycznego

• zinstytucjonalizowanie działa i poczyna w celu stworzenia korzystniejszych warunków i mo liwoci sprzeda y swoich usług

4. Stworzenie zintegrowanego systemu informacji, obsługi ruchu turystycznego i promocji

Warunkiem rozwoju turystyki jest stworzenie spójnego systemu informacyjnego, który b dzie dost pny dla ka dego potencjalnego turysty. W zwi zku z powy szym niezb dne jest utworzenie Gminnego Centrum Informacji Turystycznej, który ł czyłby si z regionalnym i ponadregio- nalnym systemem.

Do głównych zada Gminnego Centrum Informacji Turystycznej winno nale eş:

• współpraca z orodkami informacji turystycznej w całej Polsce

• udzielanie informacji dla potencjalnych klientów w zakresie:

V bazy ywieniowej, noclegowej

V atrakcji i miejsc wartych zwiedzenia – co mo na zobaczyş i robiş podczas pobytu w gminie, regionie

96 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

V bazy rekreacyjnej, sportowej

V tras rowerowych, szlaków pieszych, konnych, wodnych

V imprez sportowych, rekreacyjnych, festiwali itd.

V tras dojazdowych

• rezerwacja noclegów

• sprzeda przewodników, map, folderów, regionalnych pami tek oraz artykułów r kodzielniczych

• inne usługi (kantor wymiany, sprzeda biletów na wycieczki lub imprezy organizowane w regionie)

Centrum Informacji Turystycznej powinno byş zlokalizowane w Dobrzanach. Organizatorami GCIT mog byş władze gminy, Szczeci skie Stowarzyszenie Agroturystyczne, przedsi biorcy i podmioty wiadcz cy usługi turystyczne.

Kadry obsługi ruchu turystycznego

Warunkiem realizacji strategii rozwoju produktu turystycznego na terenie miasta i gminy s odpowiednie kadry skupione zarówno w organach administracji samorz dowej jaki w poszczególnych przedmio- tach obsługi ruchu turystycznego.

Na terenie gminy nale y prowadziş kursy, szkolenia osób obsługuj cych ruch turystyczny. Tematyka szkole winna obejmowaş mi dzy innymi obsług i stosunek do klienta, znajomoş informacji na temat atrakcji w regionie itd.

Usługi pilotów i przewodników. Pilotami wycieczek s wyszkoleni i dowiadczeni pracownicy w okrelonej dziedzinie (np. etnograf, botanik) lub aktywnoci ruchowej (np. eglarstwo, nurkowanie). Niezb dna jest wysoka znajomoş regionu, j zyków obcych.

97 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Promocja gminy Dobrzany

• systematyczne ogłaszanie si i rozpowszechnianie informacji o walorach turystycznych, krajobrazowych w prasie reklamy hobbystyczne w specjalistycznych czasopismach

• reklama zewn trzna w postaci tablic, kierunkowskazów, szyldów informuj cych o bazie noclegowej, ywieniowej, usługach lokalnych, punktach informacji turystycznej itp.

• wydawnictwa reklamowe: foldery, prospekty, katalogi, mapy

• wyjazdy studyjne, promocyjne dla dziennikarzy, którzy póniej przygotowuj artykuły, audycje, filmy o regionie

• organizowanie wystaw, konkurów, plenerów malarskich o tematyce przyrodniczej, kulturowej oraz innych imprez sportowych, rekreacyjnych, kulturalnych

• otworzenie witryny internetowej promuj cej walory turystyczno- krajobrazowe, podaj ce bie ce informacje o bazie noclegowej, ywieniowej, towarzysz cej

• uczestnictwo w targach krajowych i zagranicznych

• zachowanie i kultywowanie tradycji obchodzenia wi t i zwycza- jów ludowych np. jarmarki, do ynki

• sprzeda osobista – bezporednia, telefoniczna w GCIT

• sprzeda zewn trzna prowadzona przez przedstawicieli biur podró y, regionalnych orodków marketingowych

98 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Cel poredni 5: Tworzenie warunków dla zrównowa onego rozwoju gospodarczego

Zało enia ogólne Istot zrównowa onego rozwoju jest zapewnienie trwałej poprawy rodowi- ska ycia współczesnych i przyszłych pokole poprzez kształtowanie właci- wych proporcji pomi dzy kapitałem gospodarczym, społecznym i ekologicznym.

Poprawa, a co najmniej niepogarszanie stanu rodowiska przy- rodniczego, powinny byş jednym z podstawowych czynników warunku- j cych rozwój gospodarczy i społeczny.

Zrównowa ony rozwój to nadanie post powi cywilizacyjnemu kierunku zachowuj cego w sposób trwały zasoby i walory rodowiska przyrodniczego oraz czynna jego ochrona. Pojecie „zrównowa ony rozwój” zostało podniesione do rangi zasady konstytucyjnej (Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art.5.)

Zasady nazwane tak e ekorozwojem, na których powinien opieraş si zrównowa ony rozwój to:

• Równy dost p do rodowiska przyrodniczego

• Regionalizacja

• „zanieczyszczaj cy płaci”

• Prewencja

• Przezornoş

• BAT – stosowanie najlepszych dost pnych technik

• Subsydiarnoş

• Skutecznoş ekologiczna i ekonomiczna

Praktyczna realizacja zrównowa onego rozwoju opiera si na trzech zasadach:

I. Zasada równowagi, a cilej mówi c zasada ładu gospodarczego (ekonomicznego).

II. Zasada efektywnoci (racjonalnego gospodarowania), która ma dwa warianty:

99 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• wydajnoci, nakazuj cej przy dopuszczalnym poziomie zu ycia zasobów przyrodniczych maksymalizowanie efektów,

• oszcz dnoci, nakazuj cej przy zadanym poziomie efektu minimalizowanie nakładów, co jest równoznaczne maksymalizacji zaoszcz dzonych zasobów przyrodniczych.

W potocznym rozumieniu efektywnoş ekonomiczna doş cz sto bywa uto samiana ze skutecznoci działania, której miernikiem w gos- podarce rynkowej jest zysk. W relacji do rodowiska przyrodniczego takie rozumienie efektywnoci zaznacza si dwojako.

Po pierwsze, działalnoş gospodarcza nastawiona wył cznie na zysk sprzyja trwałej dewastacji wszystkich elementów rodowiska przyrodniczego. Okrelony poziom produkcji i zysku bywa z reguły osi gany z pomini ciem kosztów rodowiskowych.

Po drugie, odtworzenie zdewastowanego rodowiska w miar upływu czasu staje si tak kosztowne, e nie mo na ju tego rozpatrywaş w kate- goriach efektywnoci ekonomicznej, ale jedynie w kategoriach społecznych i etycznych. Nakazuj one za wszelk cen skutecznie ratowaş zdegradowane rodowisko przyrodnicze (podobnie jak ycie, zdrowie, wolnoş obywateli). St d te , składowymi efektywnoci ekonomicznej – oprócz kryterium ekonomicznego – winny byş tak e kryteria ekologiczne. Powinny one wymu- szaş w sferze gospodarowania dostosowanie produkcji do posiadanych zaso- bów przyrodniczych, uwiadomiş koniecznoş uwzgl dniania potrzeb przy- szłych pokole , pomagaş w prawidłowym okrelaniu zakresu, a tak e kosztów produkcji bezodpadowej, aby w rezultacie przekonaş społecze stwo o nieo- płacalnoci degradacji rodowiska. W sferze ekologii za kryteria ekonomiczne powinny prowadziş do przekonania o opłacalnoci nakładów ponoszonych na kształtowanie i ochron rodowiska przyrodniczego.

III. Zasada zapewnienia wzajemnych korzyci współdziałaj cym ze sob podmiotom gospodaruj cym, którymi mog byş zarówno przedsi biorstwa, grupy społeczne (np. społecznoş lokalna), jak i układy przestrzenne (np. gminy). Wyra a si ona przede wszystkim poprzez partycypacj społecze stwa we wszystkich przedsi wzi ciach zwi zanych z rozwojem społeczno-gospodarczym na danym obszarze - zarówno w sferze: plano- wania, realizacji, monitorowania i kontroli. Dany rodzaj działalnoci gospodarczej nale y rozwijaş tylko tam, gdzie ludnoş miejscowa daje przyzwolenie i jest tym rozwojem zainteresowana.

100 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Działalnoş gospodarcza powinna opieraş si na: • miejscowym potencjale rozwojowym, tj. miejscowych zasobach naturalnych, ludzkich i materialnych • jak najlepszym wykorzystaniu istniej cych warunków zagospoda- rowania terenów do inwestowania • miejscowej inicjatywie gospodarczej i inwestycyjnej • promowanie firm o „czystych” ekologicznie technologiach produkcji, w tym wytwarzania energii • zbilansowaniu wszystkich ekonomicznych, społecznych i ekologi- cznych korzyci i strat wynikaj cych z okrelonego przedsi wzi cia gospodarczego

1. Rozwój małych i rednich przedsibiorstw

Głównym motorem nap dzaj cym rozwój gospodarczy s inwestycje szczególnie produkcyjne i usługowe, których realizacja przyczynia si do o ywienia rynku pracy. O ywienie inwestycyjne jest zale ne jednak od zasobów finansowych jakimi dysponuj podmioty gospodarcze oraz od sprzyjaj cej polityki pa stwa.

Główne oczekiwania ze strony przedsi biorców dotycz takich działa jak:

• Skrócenia dróg biurokratycznych

• Odci enia finansowego zwłaszcza w okresie powstawania firmy

• Pomoc w zakresie marketingu

• Utworzenie instytucji (na szczeblu powiatu) zapewniaj cy pełn informacj i obsług osobie staraj cej si zało yş now firm

• W uzyskaniu informacji na temat dotacji i kredytów preferencyjnych Korzystny „klimat” do realizacji inwestycji dla ró nych podmiotów mog tak e stworzyş władze gminy poprzez:

• prowadzenie racjonalnej polityki podatkowej

• przygotowanie terenów pod lokalizacj nowych inwestycji z poszanowaniem zasad ekologii

101 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• współorganizacja szkole dotycz ca np. wykorzystania rodków finansowych dla małych rednich przedsi biorstw pochodz cych z funduszy strukturalnych. Zostały one uj te w działaniach Zintegro- wanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (Działania 3.4., 2.5.), Sektorowego Programu Operacyjnego „Rozwój Zasobów Ludzkich” (Działanie 2.3.) oraz Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost Konkurencyjnoci Przedsi biorstw" (Działania 2.1., 1.3.) • wzrost kapitału por czeniowego poprzez utworzenie spółki, w której miała by gmina Dobrzany • wspieranie instytucji i organizacji lokalnych oraz regionalnych działaj cych na rzecz małych i rednich przedsi biorców • promocja małych i rednich przedsi biorstw oraz ich produktów

2. Wyznaczenie, uzbrojenia terenów pod rozwój przemysłu, składo- wania oraz mieszkalnictwa • tereny pod rozwój przemysłu i składowania proponuje si w obr bie miasta Dobrzany – ok. 96 ha oraz miejscowoci Kozy – 33 ha • proponowane tereny pod rozwój budownictwa mieszkaniowego i usług to: − obr b miasta Dobrzany – 5 ha − Kozy – 22 ha − orodki wiejskie - zabudowa uzupełniaj ca (w ka dej gminnej miejscowoci)

3. Poprawa stanu rodowiska naturalnego Wi e si ona z wykorzystaniem walorów przyrodniczych i kulturowych oraz własne zasoby dla potrzeb rozwoju oraz poprawy warunków ycia mieszka ców • ochrona zasobów i poprawa jakoci wód powierzchniowych i podziemnych • stworzenie systemu gospodarki wodno-ciekowej

102 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• zapewnienie skutecznego nadzoru i kontroli oraz dost pu do informacji o ochronie rodowiska • sprawny system gospodarki odpadami, w tym likwidacja zagro e powodowanych przez odpady • poprawa jakoci powietrza atmosferycznego • rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej rodowisku • wdro enie programu poszanowania energii • likwidacja obecnych obszarów degradacji gruntów i wód • zachowanie i skuteczna ochrona bioró norodnoci regionu • wzrost powierzchni zadrzewie • pozyskanie kapitału prywatnego i rodków pomocowych umo liwiaj cych zachowanie i popraw stanu rodowiska • współpraca wewn trzna i zewn trzna w celu realizacji programów ekologicznych • stałe podnoszenie kwalifikacji kadr i wiadomoci ekologicznej społecze stwa • promowanie turystyki zintegrowanej przyjaznej rodowisku • promocja i wspieranie inwestycyjnej produkcji zdrowej ywnoci • ochrona wartoci kulturowych • obj ş ochron skupiska zadrzewie olszy na wschodnim krancu Dobrzał w bagnistym zakolu P cinki jako ostoje ptaków, • obj ş ochron i stref ciszy stary park na południowym kra cu Dobrzan („na rzeczk ”) w pobli u trzcinowisk Jez. Szadzkiego. Zagospodarowaş jako ostoje ptaków • obj ş całkowit ochron brzegi Jez. Krzemie eliminuj c- cieki komunalne z zabudowa letniskowych, przyczep kempingowych, eliminuj c równie chemiczne rodki czystoci z wód jeziora, • w jeziorach IPK ograniczyş do dwóch razy w roku odłowy ryb agregatem pr dotwórczym, stosowaş tradycyjne narz dzia odłowu ryb, • jeziora IPK s stref ciszy, zakaz stosowania silników spalinowych jako nap du do łodzi z wyj tkiem słu . dotyczy Jez. Krzemie , Okole, Dolice.

103 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

9.2. Cel główny - Powszechna dostpnoş dóbr, usług i informacji

Cel poredni 6: Wspieranie działa na rzecz poprawy infrastruktury społecznej

Zało enia ogólne

Jednym z warunków powodzenia programów prowadzonych na rzecz wsi i rolnictwa jest poprawa infrastruktury społecznej. Aby obszary wiejskie były równie atrakcyjnym miejscem ycia i pracy jak miasto, oprócz poprawy infrastruktury technicznej (kanalizacja, gazyfikacja itd.) niezb dny jest dost p do edukacji zarówno dzieci, młodzie y jak i dorosłych, słu by zdrowia, rozwój ró nych form aktywnoci społecznych i kulturalnych.

Podstaw rozwoju jest tworzenie infrastrukturalnych i funkcjo- nalnych podstaw zorganizowanego sp dzania wolnego czasu przez dorosłych, dzieci i młodzie , rozwój systemu ochrony zdrowia, zapewnienie mo liwoci zdobywania wykształcenia, poczucia bezpiecze stwa.

Po wykonaniu poni szych zada Gmina charakteryzowaş si b dzie wysokim poziomem bezpiecze stwa i porz dku publicznego. Jego gwarantami b d : liczniejsze i lepiej wyposa one ni obecnie siły Policji, wygodniejsze i bezpieczniejsze drogi, chodniki, owietlenie uliczne, pra- widłowo zorganizowane miejsca rekreacji oraz system ratownictwa po arowego, drogowego i medycznego. Minimalizacji zagro e sprzyjaş b dzie ni sze bezrobocie, edukacja profilaktyczna oraz atrakcyjna i powszechnie dost pna dla mieszka ców baza kulturalna, sportowa i rekreacyjna.

104 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

1. Modernizacja, rozbudowa, doposa enie bazy owiatowej i kulturalnej

Według wyników narodowego spisu powszechnego ludnoci i mieszka z roku 2002 3,3% ludnoci gminy posiadało wykształcenie wy sze, 22,5% policealne i rednie, 24,6% zasadnicze i a 49,7% podstawowe i niepełne podstawowe.

Tak niski poziom wykształcenia na wsi stanowi barier , hamuj c przemiany na obszarze rolnictwa i obszarów wiejskich. Poprawa poziomu wykształcenia stanowi jedno z priorytetowych zada w polityce rz du.

Ze wzgl du na wysokie koszty kształcenia absolwenci b d poszukiwali pracy przede wszystkim w pobli u miejsca zamieszkania.

Nowa filozofia rozwoju, nakazuj ca widzieş na wsi w pierwszym rz dzie mo liwoş tworzenia pracy poza rolnictwem stawia inne wymagania przed szkołami, które musz :

• przygotowaş dobrze kandydatów na lokalne rynki pracy w zawodach poszukiwanych przez gospodark narodow , w tym firmy zlokalizowane na obszarach wiejskich

• przygotowaş na dobrym poziomie kandydatów, chc cych dalej kontynuowaş nauk

• wyrobiş u młodzie y nawyk permanentnego kształcenia si , douczania si , gdy w ka dym zawodzie pracownik b dzie musiał podczas swojego ycia zawodowego ustawicznie podnosiş kwalifikacj

• mieş atrakcyjn ofert programow dla młodzie y, która dostrzegaj c przemiany wynikaj ce z wdra ania zasad rynku, pragnie kształciş si w szkołach ró nego typu.

Ze wzgl du na koniecznoş odchodzenia osób pracuj cych w rolnictwie do innych zawodów, niezwykle wa ny b dzie rozwój wszelkich form kształcenia ustawicznego i praktycznego umo liwiaj cy zmian kwalifikacji zawodowych. Edukacja ustawiczna powinna spełniaş funkcje adaptacyjne i wyrównawcze w celu poniesienia lub zmiany kwalifikacji zawodowych.

105 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Aktywny udział mieszka ców gminy w kształtowaniu własnych warsztatów pracy i warunków ycia jest w du ej mierze zale ny od ich właciwego przygotowania do podejmowania zada .

Przygotowanie to winno przede wszystkim zmierzaş do wyrównania szans edukacyjnych dzieci i młodzie y na terenach wiejskich. Przygotowanie to zaczyna si od wychowania przedszkolnego poprzez dobrze zorganizowane szkoły podstawowe i gimnazja.

Przy realizacji zada zwizanych z rozbudow lub modernizacja bazy szkolnej nale y uwzgldniş:

V bie ce remonty obiektów szkolnych oraz boisk szkolnych

V zwi kszenie dost pnoci młodzie y szkolnej do wyspecjalizowa- nych pomocy naukowych – stworzenie dobrze wyposa onych pracowni komputerowych, j zykowych, przedmiotowych, bibliotek multimedialnych

V przystosowanie obiektów szkolnych dla osób niepełnosprawnych

V zagospodarowanie terenu wokół szkół

V remont sali gimnastycznej i sal lekcyjnych

Kadra nauczycielska

Warunkiem poprawy stanu edukacji na obszarach wiejskich jest odpowiednio przygotowana kadra nauczycielska. Niezb dne wi c jest podejmowanie działa na rzecz poprawy poziomu nauczania (dobrze wykształcona kadra) oraz pozyskiwanie nauczycieli przedmiotów deficytowych takich jak np. j zyki obce, informatyka.

Działalnoş pozalekcyjna

• organizacja dodatkowych zaj ş pozaszkolnych w tym rozsze- rzenie nauki j zyków

106 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• wymiana młodzie y w ramach programów pomocowych

• rozwijanie zainteresowa sportowych dzieci i młodzie y

Szkolnictwo ponadgimnazjalne

Oprzeş na bazie szkół w Stargardzie Szczeci skim, Szczecinie i Kamiennym Mocie. Na tej bazie nale y równie rozwijaş edukacj dla dorosłych - ustawiczne dokształcanie i przekwalifikowanie zawodowe mieszka ców gminy, a tak e mo e podnosiş poziom edukacji i aktywnoci społecznej mieszka ców m.in. poprzez:

• program kształcenia rolników

• kursy obsługi nowoczesnej techniki przekazu informacji np. poprzez sieş internetow

• kursy komputerowe

• nauk j zyków obcych

• edukacj ekologiczn

• szkolenia z zakresu obsługi ruchu turystycznego w tym agroturystyki

• bezpiecze stwa i higieny pracy- kursy

• kursy dla nowo zakładanych przedsi biorstw itd.

• szkolenia z zakresu zarz dzania firm

• wymian dowiadcze firm współpracuj cych z RCP

Ponadto realizacja zada zwizanych z rozbudow lub modernizacja towarzyszcej bazy owiatowej, kulturalnej i sportowej winna uwzgldniş:

V remonty wietlic wiejskich

V stworzenie wietlic w Odargowie i Sierakowie

V stworzenie warunków do funkcjonowania szkół ponadgimnazjalnych

107 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

V adaptacj obiektu „Stary Młyn” na potrzeby Gminnego Centrum kultury wsi oraz budowa k pieliska w Bytowie

V program ochrony obiektów sakralnych na lata 2005 – 2010

V wybudowanie obiektów przeznaczonych na kr gielnie, sal bilardow

V zakładanie cie ek zdrowia

V przygotowanie utwardzonych nawierzchni do jazdy na rolkach, deskorolkach

V wymiana i renowacja nawierzchni boisk

V wyznaczenie i oznakowanie tras do uprawy turystyki aktywnej

V wspólna budowa pla y i mola nad Jez, Sierakowo w latach 2006-2007

V budowa placu dla dzieci w Dobrzanach, Ognicy i Krzemieniu oraz budowa boiska do siatkówki i koszykówki w Lutkowie

Ponadto do wa nych zada Gminy w zakresie modernizacji infrastruktury socjalnej zaliczyş nale y:

V Budow nowego cmentarza w latach 2005 – 2008.

V Opracowanie i realizacja programu budownictwa socjalnego na lata 2006 – 20010.

Proponowane formy realizacji zada w zakresie:

I. Zajş kulturalnych i edukacyjnych

• zespół wokalny,

• zespół pieni i ta ca ludowego,

• zespół ta ca towarzyskiego,

• sekcja plastyczna w tym malarstwo, rzebiarstwo, fotografika, r kodzielnictwo,

• chór szkolny,

• zespół teatralny.

108 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Sugerowane imprezy o charakterze kulturalnym

• Plener artystyczny.

• Przegl d małych form teatralnych.

• Moje hobby w powi zaniu z giełd , wymian .

• Festyn ludowy – prezentacja twórczoci ludowej (zespołów ludowych, r kodzielnictwa itd.) w poł czeniu z loteri fantow (zbiórka na okrelony cel), konkursami dla publicznoci.

• Pikniki, majówki, do ynki, powitanie lata itp.

II. Działalnoci o charakterze sportowym i rekreacyjnym:

• piłka no na,

• gry zespołowe – koszykówka, siatkówka, piłka r czna,

• sekcja tenisa stołowego i ziemnego,

• sekcja bryd a, szach,

• w dkarstwo,

• strzelectwo,

• sporty wodne w tym pływanie, kajakarstwo, eglarstwo,

• kulturystyka.

Sugerowane imprezy o charakterze sportowym i rekreacyjnym:

• Rajd Rowerowy

• Majówka dla całej gminy

• Zawody W dkarskie

• Zawody Po arnicze

• Turnieje gier zespołowych

• Cykl imprez rozrywkowo – rekreacyjnych

109 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

2. Stworzenie warunków do podnoszenia i zmiany kwalifikacji zawodowych

Na bazie szkół nale y równie rozwijaş edukacj dla dorosłych – ustawiczne dokształcanie i przekwalifikowanie zawodowe mieszka ców gminy, a tak e mo e podnosiş poziom edukacji i aktywnoci społecznej mieszka ców m.in. poprzez:

V program kształcenia rolników, przy współpracy z ZODR Barzkowice

V kursy obsługi nowoczesnej techniki przekazu informacji np. poprzez sieş internetow

V kursy komputerowe

V nauk j zyków obcych

V edukacj ekologiczn

V szkolenia z zakresu obsługi ruchu turystycznego w tym agroturystyki

V bezpiecze stwa i higieny pracy - kursy

V kursy dla nowo zakładanych przedsi biorstw itd.

V szkolenia z zakresu zarz dzania firm

V współprac Gminy z PUP i miejscowymi zakładami pracy

V wymian dowiadcze firm współpracuj cych z RCP

3. Podniesienie standardu podstawowej opieki zdrowotnej

Organizacja słu by zdrowia zale eş b dzie od sposobu i zakresu zlece Narodowego Funduszu Zdrowia oraz od rozwoju lecznictwa prywatnego. System organizacji opieki medycznej w gminie zakłada funkcjonowanie niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej z podstawowym zakresem usług lekarskich w oparciu o dobre wyposa enie gabinetów w aparatur medyczn oraz prywatne gabinety lekarskie w zale noci od popytu usług. Nale y d yş do sprawnej całodobowej opieki lekarskiej.

110 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Problem ochrony zdrowia i opieki społecznej staje si powa nym na wskutek niesprzyjaj cych warunków rodowiskowych. Wzrost bezrobocia spowodowany upadkiem wielu zakładów niekorzystnie wpływa na rozwój społecznoci wywołuj c w nich cz sto postaw pasywn , w skrajnych przypadkach patologi społeczn .

Powszechnie spotykane zjawiska biedy, ubóstwa przy niewielkich rodkach pomocowych Gminnego Orodka Pomocy Społeczne to istotne problemy z jakimi zmaga si na co dzie miasto i gmina.

Waniejsze kierunki z zakresu współdziałania i ograniczania niekorzystnych czynników społecznych:

V wspieranie osób bezrobotnych poprzez współprac z Powiatowym Urz dem Pracy

V rozszerzenie akcji do ywiania dzieci z rodzin najubo szych

V organizacja pomocy osobom, rodzinom poszkodowanym w zdarzeniach losowych

V organizacja wypoczynku letniego i zimowego dla dzieci z rodzin najubo szych

V zapewnienie pomocy dla ludzi samotnych, ci ko chorych

V organizacja imprez na cele charytatywne

V cały system wspierania dzieci, młodzie y, dorosłych dotkni tych przemoc :

a) dla osób z zaburzeniami psychicznymi

b) dla osób dotkni tych przemoc

c) dla rodzin grup wsparcia

d) grupy terapeutyczne

e) grupy dla osób uzale nionych

111 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

V udzielanie nieodpłatnych informacji na temat praw i uprawnie zgłaszaj cych si osób b d cych w potrzebie

V organizacja specjalistycznego poradnictwa

V udzielanie pomocy, opieki osobom bezdomnym

V prowadzenie orodka interwencji kryzysowej

V prowadzenie placówek opieku czo – wychowawczych

V organizowanie opieki w rodzinach zast pczych oraz udzielanie pomocy finansowej na pokrycie kosztów utrzymania przebywaj cych tam dzieci

V współprac z NFZ przy remoncie modernizacji i wyposa eniu w niezb dny sprz t budynku i zaplecza przychodni

V wsparcie procesu szkolenia stra aków i wyposa enia OSP w sprz t ratownictwa medycznego

V rozszerzenie zakresu specjalistycznych usług medycznych w orodku zdrowia

4. Zapewnienie warunków do podnoszenia bezpieczestwa gminy

V remonty remiz OSP i doposa enie w sprz t

V współpraca z PSP przy organizacji szkole stra aków

V wzmocnienie kadrowe rewiru dzielnicowych w Dobrzanach oraz zapewnienie całodobowej obsady

V wsparcie procesu zwi kszenia liczebnoci etatów policyjnych wykorzystywanych na terenie gminy, instalacj spowalniaczy ruchu w szczególnie niebezpiecznych miejscach ruchu drogowego

V rozbudowa i modernizacja owietlenia w miejscach publicznych.

112 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

Cel poredni 7: Rozwój społeczestwa informacyjnego oraz wzmocnienie to samoci lokalnej i ponadlokalnej

1. Wspieranie i rozwój usług informatycznych i internetowych oraz szeroko pojta edukacja informatyczna

Informacje ogólne

Dzi Internet jest przede wszystkim ogromn składnic wszelkiego rodzaju informacji, z jednej strony niezwykle u ytecznych, z drugiej za zamiecaj cych go, a nawet niebezpiecznych. Internet jest równie medium komunikacyjnym, stwarzaj cym mo liwoş wymiany w skali ogólnowiatowej poczty elektronicznej (usługa e-mail) wymiany programów komputerowych, obrazów (usługi multimedialne), a tak e informacji głosowych, co jest ju alternatyw tradycyjnej telefonii (telefonia komputerowa, tzw. VolP (Voice over Internet Protocol), zwłaszcza w ruchu mi dzynarodowym.

Sieş Internet umo liwia realizacj ró nego rodzaju interaktywnych usług z rozmaitych dziedzin ycia gospodarczego i społecznego, wpływaj c aktywizuj ce na rozwój tych dziedzin. Na czoło w tym wzgl dzie wysuwaj si gospodarcze zastosowania Internetu, co powoduje, e współczenie krok po kroku przeobra aj one gospodark w tzw. gospodark elektroniczn (e-gospodark ), tj. gospodark pozostaj c pod silnym wpływem rodków elektronicznych. Przede wszystkim dotyczy to obecnie handlu elektronicznego (e-handel), czyli zawierania i realizacji umów handlowych z pomoc sieci Internetu. Zwi zane z tym konieczne przyspieszenie obiegu pieni dza ma swoje oparcie w zdalnych usługach bankowych zwanych z angielska telebankingiem, realizowanych oczy- wicie tak e z wykorzystaniem Internetu. Wa nym wydarzeniem dla tych zastosowa było uchwalenie w naszym kraju ustawy o podpisie elektronicznym, co daje mo liwoş autoryzacji zobowi za zawieranych na odległoş. W pewnych dziedzinach zdalne kontaktowanie si , podobnie jak w działalnoci handlowej i bankowej, stwarza mo liwoci zasadniczo innej organizacji pracy, przy jej wykonywaniu w miejscu zamieszkania (tzw. telepraca).

113 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

By nad yş za szybko post puj c globalizacj , zmianami w sposobach komunikowania si , zachowania rynku pracy nale y:

V dokonaş kompleksowej informatyzacji Urz du i jednostek podległych

V prowadziş i rozwijaş stron internetow gminy i jednostek podległych

V wspieraş firmy i instytucje umo liwiaj ce ta szy dost p do internetu

V współpracowaş z organizacjami pozarz dowymi przy promocji nowoczesnych form komunikowania si , wykorzystania internetu w działalnoci gospodarczej

V wspieraş lokalne inicjatywy dotycz ce szkolenia w posługiwaniu si komputerem, korzystaniu z Internetu

V wykorzystywaş do szkole pracownie internetowe w Szkole Podstawowej i Gimnazjum

2. Wspieranie inicjatyw lokalnych oraz rozwój i współpraca z organiza- cjami pozarzdowymi

• Uchwalenie programu współpracy Gminy z organizacjami poza- rz dowymi oraz innymi podmiotami prowadz cymi działalnoş po ytku publicznego a przez to:

V Zapewnienie skutecznego i oszcz dnego wykonywania zada publicznych

V Zwi kszenie aktywnoci społecznoci lokalnej, wspieranie jej inicjatyw i działa oraz zapewnienia jak najlepszych wa- runków do działania

V Budowa i umacnianie wiadomoci społecznej odpowiedzial- noci za swoje otoczenie i lokaln wspólnot

V Tworzenie współpracy opartej na wzajemnym partnerstwie, uczciwej konkurencji i jawnoci

114 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

• Powierzenie prowadzenia wietlic socjoterapeutycznych organizacjom pozarz dowym

• Wpieranie organizacji pozarz dowych w ich działaniu ponad lokalnym

• Wspieranie kontaktów organizacji lokalnych z organizacjami gmin partnerskich

• Wzmocnienie współpracy z gminami Euroregionu Pomerania poprzez podpisanie nowych umów partnerskich

3. Przeciwdziałanie marginalizacji grup społecznych

Na podstawie analizy problemów społecznych gminy Dobrzany nale y stwierdziş, e dominuj cymi powodami marginalizacji mog staş si :

V bezrobocie

V ubóstwo

V bezradnoş w sprawach opieku czo-wychowawczych

V długotrwała choroba

V patologie społeczne jak alkoholizm i narkomania

V niepełnosprawnoş

Przeciwdziałaj c temu nale y:

• Współpracowaş z PUP w organizacji zatrudnienia subsydiowanego

• Realizowaş przyj t przez Rad Miejsk strategi rozwi zy- wania problemów społecznych zakładaj c :

V współprac z instytucjami i organizacjami przeciwdziała- j cymi bezrobociu

V wspieranie osób niepełnosprawnych i ich rodzin

V wspieranie działa organizacji charytatywnych

115 Strategia Rozwoju Gminy Dobrzany

V podniesienie jakoci ycia osób starszych

V realizacj projektów socjalnych

V realizacj przyj tych wczeniej działa w zakresie pomocy społecznej

V przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznych, jak alkoholizm i narkomania

V współprac z organizacjami po ytku publicznego.

• Systematycznie sporz dzaş i wdra aş kompleksowy program pro- filaktyki uzale nie ze szczególnym uwzgl dnieniem placówek szkolnych, wietlic rodowiskowych

• Utworzyş poradni dla osób uzale nionych

V Wspieraş tworzenie nowych miejsc pracy dla osób niepełno- sprawnych

V likwidowaş bariery architektoniczne w gminnych obiektach u ytecznoci publicznej.

116