Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) • 58-66

Tang Hanedanlığı Dönemi’nde

Bir Cariye: Guifei (杨贵妃)

ARAŞTIRMA MAKALESİ

Mukaddes Cihanyandı* Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ankara, Türkiye

Öz Tang Hanedanlığı, Çin tarihinin, ekonomik, siyasi ve kültürel açıdan en çok geliştiği altın çağıdır. Bu dönemde haremin devlet yönetiminde büyük ve önemli etkileri görülmüştür. Toplumun gelişmesinin yanı sıra kadına olan bakış açısının değişmesi, kadını daha güçlü hale getirmiştir. Bu dönemde kadının siyasi ve sosyal olarak statüsü yükselmiştir. “Tang Döneminde Kadın” denildiğinde aklımıza gelen isimlerden birisidir. Yang Guifei (杨贵 妃, 719 - 756), Çin tarihindeki dört güzel kadından biridir. Güzelliği ve sıra dışı hayat hikâyesi ile dillere destandır ve pek çok şaire ilham kaynağı olmuştur; hakkında şiirler ve şarkılar yazılmış, filmler çekilmiştir. Tang Hanedanlığı döneminin yedinci hükümdarı Tang Xuanzong ile gözde cariyesi Yang Guifei arasındaki ilişki yüzyıllardır trajik bir aşk hikâyesi olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada, Tang Xuanzong ve Yang Guifei arasındaki ilişki ile Yang Guifei’in o dönemdeki devlet yönetimine olumlu – olumsuz etkisi incelenecektir. Anahtar Kelimeler: Tang Hanedanlığı, Tang Xuanzong, Yang Guifei, Çin’de Kadın.

A Concubine in : Yang Guifei (杨贵妃)

Abstract Tang Dynasty is the most developed golden age in Chinese history that developed in economy, political and culture fields. In this period, observed that harem has large and significant effects on politics and state administration. Besides the development of society, with the change of perspective on woman, woman has become much stronger. However, in this period women’s political and social status has rosen. In Chinese’s most brillant period Tang period when said Makale Bilgileri: woman one of the name that come to mind is Yang Guifei. Yang Guifei (杨贵妃) is one of the Gönderim / Received: four most beautiful women in Chinese history. With her beauty and extraordinry life story she 11.03.2016 has resounded and she has been inspire in lots of poet. About Yang Guifei has been written lots Kabul / Accepted: 04.05.2016 of poets and has been composed many songs and also has been made many movies. The relationship between the seventh emperor of Tang Dynasty period Tang Xuanzong and his concubine Yang Guifei has been described as tragic love story for centuries.

* Sorumlu Yazar: In this study, we will analyze the relationship between Tang Xuanzong and Yang Guifei. Also, Ankara Üniversitesi, we will study on whether Yang Guifei who played a leading role in this relationship have effect Dil ve Tarih-Coğrafya on state goverment in that period. Fakültesi, Ankara, Türkiye [email protected] Keywords: Tang Dynasty, Tang Xuanzong, Yang Guifei, Woman in .

Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) 58 Giriş kadına eğitim hakkı sağlanmıştır. Saraya seçilen güzel kadınların soylu aileden Tang Hanedanlığı dönemi (618 – 907), Çin gelmesi şartının yanı sıra eğitimli ve tarihinin ekonomik, siyasi ve kültürel açıdan yetenekli olması önemli bir şarttır (Duan, gelişip zirveye ulaştığı altın çağı olarak kabul 2000, s. 94). edilir. Orta Asya uluslarının toplumdaki sosyal hayata ve yönetime etkileri bu dönemde oldukça Bu dönemde “Yeteneksiz kadın erdemli kadındır fazladır. i Kadının bu dönemde devlet yönetiminde ve kadının yeri evidir” mantığı son bulmuştur. rol alması Orta Asya uluslarının etkisini ortaya Tang Dönemi’nin sonlarından itibaren ayak iv

koymaktadır. bağlama geleneğinin ortaya çıkması ise bu ARAŞTIRMA MAKALESİ

dönemin ardından kadının gerek fiziksel gerek Çin tarihinin en parlak dönemi olan Tang sosyal açıdan kısıtlandığının bir göstergesi olarak Hanedanlığı, diğer dönemlerle kıyaslandığında; kabul edilebilir. kadınların ülke yönetiminde ve devlet işlerinde daha çok rol aldığı görülmektedir. Bunun pek çok Tang Xuanzong (唐玄宗) Döneminde Kadın örneği olduğu gibi, ilk kadın hükümdar olarak Tang Xuanzong, ’in torunudur ve asıl bilinen Wu Zetian (武则天)ii ve bir cariye olarak adı Li Longji (李隆基)’dir. Tang Ruizong (唐睿 devlet yönetiminde etkisi olduğu düşünülen Yang 宗 ) ve Dou Defei’in ( 窦德妃) oğludur. Tang Guifei ( 杨贵妃) Tang Dönemi’nde kadın hanedanlığının yedinci hükümdarı olan Tang denildiğinde aklımıza ilk gelen isimlerdendir. Xuanzong, 44 yıl süre ile Çin tarihinin en uzun Tang Hanedanlığında Orta Asya toplumlarıyla süre tahtta kalan hükümdarı olarak bilinir. Tang olan ilişkiler Çin kadınının da tarzını değiştirmiştir. Xuanzong dönemi olarak bilinen bu dönem; Tang Kadın; soyluluk, güzellik, eğitim, yetenek ve iyi hanedanlığının parlak dönemlerinden biri olarak ahlaklı olması gibi nitelikleri ile Tang Hanedanlığı da kabul edilir. Siyasi gelişmelerin yanı sıra, döneminde ön plana çıkmıştır. Aynı zamanda kültürel gelişmelerin de bu dönemde zirvede kadının toplumdaki yeri, giyinişi, tarzı ve güzellik olduğu görülmektedir. Tang Xuanzong döneminde anlayışı gibi pek çok konuda önceki ve sonraki haremde bulunan kadınların sayısının kırk bine dönemlere göre farklılık göstermiştir. Örneğin; Bu yakın olduğu bilinmektedir (Huan Zhe Shang, Xin dönemde Çin kadınlarında, zayıf ve narin kadın Tang shu, www.guoxue.com/shibu/24shi/ profili yerine, Orta Asya kadınında olduğu gibi newtangsu/xts_220.htm). Haremde çok sayıda kilolu kadın profiline rastlamaktayız. Saraydaki kadın olmasına rağmen, hükümdar sadece kendi yaşamın, toplum hayatına etkisi göz önüne hizmetinde olan “si fei (四妃)” ve “jiu pin (九嫔)” alındığında, Tang Dönemi sarayındaki kadının v adı verilen cariyelerle birlikte olmuştur. sosyal, kültürel, fiziksel ve cinsel açıdan rahat Hükümdar geceyi geçireceği cariyeyi kimi zaman olması, toplumda kadının yaşantısına da etki kendisi seçmiş kimi zaman da bu görev harem etmiştir. Hırsları ve çekiciliklerinin yanı sıra ağalarına verilmiştir. Cariyeleri içinde sadece iii sosyal hayatlarında at binmeleri, polo oynamaları, Yang Guifei hükümdarın gözdesi olmuştur. şiir, dans ve müzik gibi birçok farklı alanlarda kendilerini geliştirmeleri kadının önceki Tang Xuanzong döneminin ardından hükümdarlar dönemlere göre toplumda daha özgür olduğunun çoğunlukla kadınların imparatoriçe ünvanı göstergesidir. almasını reddetmişlerdir. Bunun yerine hükümdar eşlerinden bir alt seviye olan cariyelik sistemini Tang Döneminde, edebiyatın ve sanatın sürdürmüşlerdir. Bu bir siyasi yönetim sistemi ilerlemesi ile eski toplumlarda sadece olmuştur.vi Tang Xuanzong kadınlara düşkün bir erkeklere sağlanan eğitim hakkı, kadınlara hükümdar olarak bilinmektedir. Tarihçiler, da sağlanarak eşitlenmiştir. Kadının Xuanzong’un güvenilirliğini sarsmasına ve eğitiminde sınıf farkı gözetilmemiş, gücünü kaybetmesine neden olarak; hükümdarın hükümdarın eşinden, kızlarına, cariyelerine, zaafı olduğu bilinen ve hayatında oldukça büyük çalışanlarına ve toplumun her kesimindeki etkisi olan Yang Guifei’i göstermektedirler.

59 Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) Burada Tang Xuanzong’un gözde cariyesi olan verilmiştir: Hükümdar tahttayken, ona günden Yang Guifei’den önce, Tang Xuanzong’un güne sevgisini daha çok verdi ve pek çok kadını hayatında var olan ve adlarından bahsettiren ardında bırakıp, özel olarak Wu Huifei’i seçti, kadınlardan kısaca bahsetmek gerekmektedir. sarayda düzenlenen ritüelle Wu Huifei’e imparatoriçe ünvanı verildi ( Hou Fei Shang, Xin Tang Xuanzong’un ilk eşi İmparatoriçe Wang Tang Shu, http://www.guoxue.com/shibu/24shi/ Huanghou ( 王皇后) ’dur. İmparatoriçe Wang newtangsu/xts_089.htm). hakkında çok detaylı bilgi bulunmamakla birlikte, tarihte çocuğu olmadığı için büyü yaptıran bir Tang Xuanzong, çok sevdiği ve eşi statüsüne

ARAŞTIRMA MAKALESİ yükselttiği Wu Huifei ile güzel bir dönem

kadın olarak bilinir. Tang Xuanzong’un eşi Wang,

İmparatoriçe Wu Zetian gibi olmayı çok yaşamıştır. Tang hanedanlığı döneminde arzulamıştır. 712’de İmparatoriçe unvanı aldığında, imparatoriçeler devlet yönetiminde söz sahibi çocuğu olmadığı için gözden düşmekten olmasına rağmen; Wu Huifei’in yönetimde çok korktuğundan, erkek kardeşi imparatoriçenin etkisi olmamıştır. Wu Huifei’in ardından, Tang hamile kalması için bir keşişe büyü yaptırır. Erkek Xuanzong cariyeleriyle göz önünde olmuş ve bu kardeşinin, imparatoriçenin hamile kalabilmesi durum onun sonunu getirirken, Hükümdarlığı da için büyü yaptırdığı duyulduğunda, İmparatoriçe gerileme sürecine sokmuştur. Bir başka açıdan Wang gözden düşer ve erkek kardeşine intihar baktığımızda ise, Tang Xuanzong ile cariyesi etmesi emri verilir. Bu hikâye sadece Eski Tang Yang Guifei arasında büyük bir aşk yaşandığı gibi, Tarihi kayıtlarında verilmiştir: Tang Xuanzong ile eşi Wu Huifei arasında da büyük bir aşk olduğu bilinmektedir. Fakat O şimşek ve yıldırım tarafından bölünmüş Xuanzong ile Yang Guifei arasındaki ilişki büyük bir parça odundan ona bir muska yaptı. bir “aşk hikâyesi” olarak tanımlanırken, Çin Onun üzerine gökyüzü, dünya ve kaynaklarında Tang Xuanzong ile Wu Huifei imparatorun adını yazdırdı. O bunu arasındaki aşktan hiç bahsedilmemektedir. Bunun elbisesine taktı. Keşiş, Onun bu muskayı sebebi, Yang Guifei ve Tang Xuanzong arasındaki taktığında bir erkek çocuğu olmasını ve Wu ilişkinin ilgi çeken trajik olaylar zincirinden Zetian gibi onunla aynı statüde olması için oluşması olarak düşünülebilir. Çin tarihinde ona dua etti (Jiu Tang Shu, Hou Fei Shang, edebiyatçıların Yang Guifei ve Tang Xuanzong Bölüm 51). arasındaki aşk ilişkisini detaylı olarak Tang Xuanzong’un ilk eşi İmparatoriçe Wang bu yorumlaması bu ilişkiyi daha da dikkat çekici hale şekilde gözden düşmüştür. İmparatoriçe Wang’ın getirmiştir. öldürüldüğüne dair bir bilgi yoktur fakat bu Eski Tang Tarihi ve Yeni Tang Tarihi kayıtlarında; şekilde gözden düşen kadınların başka bir saraya Hükümdar Tang Xuanzong’un 30 erkek, 30 kız gönderildiği bilinmektedir. olmak üzere toplam 60 çocuğunun olduğu İmparatoriçe Wang’ın ardından, Tang Xuanzong, kayıtlıdır. Erkek çocuklarından sadece 23 o dönemde çok sevdiği gözde cariyesi Wu Huifei’i tanesinin annesinin adı kayıtlı iken kız çocuklarının 10 tanesinin annesinin adı ( 武惠妃)İmparatoriçe statüsüne yükseltmiştir. bilinmektedir. Bu kadınların arasında Orta Asya Bununla ilgili olarak Eski Tang Tarihi kayıtlarında kökenli kadınlar da bulunmaktaydı. Bu 60 tane şu şekilde geçmektedir: Gözde cariye olan Wu çocuğun arasında pek çoğunun annesinin adı Huifei, Tang Xuanzong’un hükümdarlığının ilk bilinmemektedir (Li ve Li, 2005, s. 12). yıllarında güngörmüş, hükümdarın hareminde sevilen kadın olmuştur (Jiu Tang Shu, Lie Buradan anlaşılmaktadır ki; pek çok hükümdar Zhuan ·Xuánzōng zhū zǐ zhuán, Bölüm 57). gibi Tang Xuanzong da hiçbir zaman tek bir kadınla birlikte olmamıştır. İmparatoriçe ve Wu Huifei ile ilgili olarak, Yeni Tang Tarihi cariyeler gözde olduktan sonra onların akrabaları “imparatoriçe ve cariye biyografileri” (Hou Fei da sarayda önemli görevlere getirilmiştir. Zhuan 后 妃 传 ) 51. bölümde şu bilgilere yer Kadınların hükümdara yakın olması sadece

Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) 60

kendilerinin değil ailelerinin de devlet Yang Guifei, günümüzde dört güzel kadın viii pozisyonlarında iyi yerlere gelmesine sebep figürlerinde resmedildiği gibi zayıf, ince ve uzun olmuştur. “Waiqi (外戚)” adı verilen sistemde; boylu değildir. Onun güzelliği şu şekilde tasvir saraya alınan ya da yüksek mevkilere terfi ettirilen edilmiştir: O kadar doğal ve alımlı bir güzelliği kişiler hükümdar eşlerinin ya da gözde cariyelerin vardı ki kaşları kavisli yay gibi, yanakları şeftali çok yakın akrabalarıdır. Bu sebeple o dönemde gibiydi. Ayrıca çok güzel dans eder ve şarkı halk arasında yaygın olarak kullanılan bir tabir söylerdi (Jay, 1999, s. 78). vardır: “Kız çocuk sahibi olmak üzüntü getirmez, Song hanedanlığında yaşamış olan Dong erkek çocuk sahibi olmak şans getirmez (生女勿

You “insan figürlerinin çiçeklerle dolu bir ARAŞTIRMA MAKALESİ

悲酸, 生男勿喜欢).” Diğer toplumlarla canlılık içinde resmedilmiş…” olduğunu kıyaslandığında, Tang hanedanlığında kız çocuk incelemiştir. Bu bir Tang tarzıdır. Yang’ın sahibi olmak, bir nevi şans olarak ise çiçeklerle bezeli bir çerçeve içinde nitelendirilmiştir. Çünkü bu dönemde soylu, iyi olduğu söylenir. Resimlerde kavisli kaşlar eğitimli ve yetenekli kızlar, hem sarayın haremine ve şeftali gibi yanaklar tasvir edilir. Tang girebilir hem de soylu ailelere gelin olarak döneminde şişman kadın figürleri görülür gidebilirdi. Hükümdarın gözdesi olarak seçilen (Duan, 1994, s. 150). kızların aileleri de devlet kademelerinde önemli Yang Guifei’in Saraya Girişi ve Tang görevlere getirilmiştir. Xuanzong ile İlişkisi Çalışmamızın bu kısmından itibaren, Tang Yang Guifei, soylu, eğitimli ve yetenekli bir kız Xuanzong ile Yang Guifei arasındaki aşk olarak sarayın haremine girmiştir. 732 yılında, ilişkisinden ve bu ilişkinin devlet yönetimine olan Tang Xuanzong’un kızı Xianyi’nin düğün etkilerinden bahsedilecektir. töreninde dans ederken Tang Xuanzong ve eşi Wu Yang Guifei Kimdir? Huifei, Yang Guifei’i oğulları Li Mao için beğenirler. Aynı yıl içerisinde Tang Xuanzong’un Asıl adı Yang Yuhuan (杨玉环) olan Yang Guifei oğlu Li Mao ve Yang Guifei evlenirler. Tang 719 yılında ’da doğmuştur. Ailesi Yulin kayıtlarında şu şekilde geçer: Tang eyaletindendir. Yang Guifei iyi bilinen ve soylu Xuanzong oğlu için eş seçti, Jingzhao diğer adıyla bir ailenin kızıdır. Büyük büyük babasının Sui Chang’an’ın yönetimini ona verdi, oğlunu veliaht döneminde sarayın ileri gelenlerinden olduğu ve olarak ödüllendirdi (Xiang, 2007, s. 90). Yang Tang döneminin başlarında Hükümdar Li Guifei, Hükümdarın veliaht olarak düşünülen oğlu Shimin vii tarafından öldürülmesi emredildiği Li Mao’un eşi, Hükümdarın gelini olarak sarayda bilinmektedir. Babası ise Tang döneminin soylu bulunmaktadır. ailelerindendir. Yang Guifei çok küçük yaşta iken babası öldüğü için, amcası tarafından 737 yılında Tang Xuanzong’un çok sevdiği eşi büyütülmüştür. Çocukluğundan beri dansa ve İmparatoriçe Wu Huifei hastalanarak ölür. Wu müziğe karşı büyük ilgisi vardı. Tang hanedanlığı Huifei’in ölümünün ardından Xuanzong çok zor döneminde saraya seçilen kızlarda aranan günler geçirir, İmparatoriçenin ölümü Tang özelliklerin başında soylu bir aileden olması ve Xuanzong’u derinden üzer. Hükümdarın bu haline bunun yanında, kızların iyi eğitimli, iyi ahlaklı, üzülen güvenilir ve saygı duyulan hadım dansa, şiire ve edebiyata ilgili ve güzel olması gibi haremağası olan (690 – 762), Tang özelliklerin büyük önem taşıdığını görürüz. Xuanzong’un oğlu Li Mao’un eşi olan “çiçekleri Dolayısı ile Yang Guifei’in soylu bir aileden utandıran, ay gibi parlayan” (Jiang, 2012, s. 158) gelmesi müziğe, dansa ve edebiyata ilgili kadın olarak tasvir edilen Yang Guifei’i, Li olmasının yanı sıra güzel bir kız olması saraya Mao’dan ayırarak Tang Xuanzong’un gözde alınmasına etken olmuştur. O dönemde Orta Asya cariyesi yapar. toplumlarıyla olan münasebetlerin etkisiyle Tang Tarihi kayıtlardan anladığımız kadarıyla Li Mao Dönemi kadınlarında güzellik anlayışı değişmiştir. ve Yang Guifei’in evliliği beş yıl sürmüştür. Tang

61 Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) Xuanzong, oğlu Li Mao için başka soylu bir cariye düşeceğini biliyordu. Aslına bakıldığında, Tang seçmiş ve Yang Guifei’i kendi gözde cariyesi Xuanzong büyük bir hanedanlığın hükümdarıydı yapmıştır. Yang Guifei’in kalbini kazanabilmek ve istediğini elde edebilecek güce sahipti. Fakat için ailesinden pek çok kişiyi önemli görevlere hükümdar erdemli, ahlaklı, adaletli ve insan getirdiği bilinmektedir. Bu durumun en bilinen sevgisine sahip olmalı ve şüpheden olabildiğince örneği Yang Guifei’in kuzeni ’u kaçınmalıydı. Bu yüzden Tang Xuanzong (杨国忠) hükümdarlığın yönetiminde söz sahibi öncelikle kız kardeşi Yu Zhen’ın önerisini yapmış olmasıdır. Bu dönemde Yang Guifei 22, dinlemiş ve oğlunun yönettiği sancağı yıkmıştır.

Tang Xuanzong ise 56 yaşındaydı. Tang Böylece oğlunu ve Yang Guifei’i saraya getirtmiş

ARAŞTIRMA MAKALESİ

Xuanzong ilerlemiş yaşına rağmen Yang Guifei’e ve eşinden ayırmıştır. Eşinden ayrılmasının taparcasına âşıktı. Yang Guifei güzelliğinin yanı ardından Yang Guifei, belirli bir süre tapınağa sıra son derece yetenekli bir kadındı; pipa çalar, çekilmiş ve kadın bir keşiş olarak ona “tai zhen şarkı söyler ve dans ederdi. Hükümdar ile özenle (太真)” lakabı verilmiştir (Jiang, 2012, s. 164). ilgilenirdi ve her statüden insana karşı samimi, Yang Guifei, saraya gelip Tang Xuanzong’un baş ilgili ve anlayışlıydı. Yang Guifei’in bu özellikleri, cariyesi olduktan sonra ona gözde cariye Tang Xuanzong’ un, ona günden güne daha çok anlamında “Gui Fei (贵妃)” unvanı verilmiştir. bağlanmasına neden oluyordu. Saraya geldiğinden itibaren hiçbir zaman devlet Sarayın ileri gelenleriyle birlikte yenilen işlerine karışmamıştır. Herhangi bir güç savaşına akşam yemeklerinde ya da düzenlenen katılmamış sadece Tang Xuanzong’un istekleriyle törenlerde Yang Guifei mutlaka ilgilenmiştir. Tang Xuanzong, Yang Guifei’e Hükümdarın yanında olurdu. Yang Guifei at taparcasına âşık olmasına rağmen onunla binmeye çıktığında sarayın tüm ileri gelen evlenmemiş olması dikkat çekici bir durumdur. haremağaları, başta Gao Lishi olmak üzere, Tang Xuanzong’un Yang Guifei ile ona eşlik eder ve at binmenin inceliklerini evlenmemesinin sebeplerini şu şekilde öğretirlerdi. Yang için özel olarak ipekten yorumlayabiliriz: dikilen elbiselerin yapımı için 700 kişi Yang Guifei, oğlunun eski eşidir. Hükümdar bu çalışmıştır (Ya ve Lin, 2012, s. 113). kadına âşık olup onu oğlunun elinden almıştır. Tang Xuanzong, Yang Guifei’i mutlu edebilmek Hükümdar olarak söz hakkının kendisinde olması için gücünü ve imkânlarını sınırsızca kullanan bir ve istekleri konusunda sınır tanınmaması hususu hükümdardı. Örnek verecek olursak, Yang Guifei göz önüne alındığında, oğlunun eski eşiyle evliliği bir meyve çeşidi olan Lizhi ix ’yı çok severdi. kabul edilebilirdi; ancak bu noktada hükümdar- Sadece güneyde yetiştirilen ve başkent Xian’a oğul arasındaki ilişki önemliydi, çünkü hükümdar getirilmesi dönemin şartlarına göre çok zahmetli halkın karşısında erdemli olmak zorundaydı. ve masraflı olan bu meyve, her zaman saraya taze Yang Guifei’in hiç çocuğu olmadı. Feodal olarak getirtilirdi. Bu durum hem halkın hem sistemde, hükümdara erkek çocuk vermek saray çalışanlarının dikkatini çekmiş ve eleştirilere imparatoriçe olmak için bir ön koşuldu. Hükümdar sebebiyet vermiştir. Tang Dönemi şairlerinden Du buna rağmen; Yang Guifei’e imparatoriçe unvanı Mu (803–852) bu durumu bize bir şiir dizesi ile verseydi, sarayda karışıklık ve isyan çıkabilirdi. anlatır: Bir atlı arkasında tozu dumana katarak Tang Xuanzong, Yang Guifei’i imparatoriçe şehre girdiğinde, Guifei gülümserdi, oysa kimse o olarak tahta oturtmasa da, gönlünün tahtına atlının Lizhi taşıdığını bilmezdi (Wan, 2013, s. oturtmayı başarmıştır. Yine Xin Tang Shu, Hou 194). Fei Zhuan, 76. Bölümünde Tang Xuanzong’un Tang Xuanzong, oğlu Li Mao ile evli olan Yang cariyesi Yang Guifei için: “Görünüşüyle, hal ve Guifei’i cariyesi yaptığında, böyle bir durumun hareketleriyle hükümdar eşi statüsünde” toplum tarafından hoş karşılanmayacağını, sayıldığını ifade eder (Hou Fei Zhuan, Xin Tang “geliniyle birlikte olan baba” durumuna Shu, ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=506004&

Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) 62

remap=gb). Buradan anladığımız kadarıyla Tang Xuanzong ve Yang Guifei arasındaki ilişki hükümdarın eşleri kadar gözde cariyeleri de devam ederken, ülkede çeşitli sıkıntılar baş oldukça yüksek statülerdeydi. Yine hükümdarın göstermeye başlamıştır. Çünkü ülkeyi asıl onun için kurmuş olduğu cümleleri, Tang dönemi yönetenler sarayın ileri gelenleriydi ve bunların şairlerinden Bai Juyi dizelerinde şöyle ifade eder: başında ise Yang Guifei’in kuzeni Yang “Üç bin kadın bir tek onda tek vücut olmuştu.” Guozhong yer alıyordu. Halk, hükümdarın ülkeyi (Shu, 2013, s. 139). yönetmemesinden, sadece kendi keyfi sefasında Feodal Sistemde, sarayın harem sisteminde olduğundan ve ağır haksız vergilerden şikâyet

ediyordu. 755 yılında, Tang Xuanzong’ un RAŞTIRMA MAKALESİ

hükümdar, seçeceği kadınlar arasında belirli A

şartları taşıyan kadınlardan istediği ile evlenme ve sarayında Yang Guifei’ in oğlu gibi büyüttüğü, üç yine belirli statüdeki cariyelerden istediği ile vilayetin valisi olan beraberindeki birlikte olma hakkına sahiptir. Sarayda ordusuyla Chang’an’a doğru yola çıktı. Tang Hükümdarın cariyelerinden biri, bir hata yaptığı Xuanzong ise çok sevdiği cariyesi Yang Guifei ve takdirde belirli cezalar verilir. Hükümdarı bir daha onun yönetimde yer alan kuzeni Yang göremeyebilir, ağır cezalarla cezalandırılabilir ya Guozhong’u alarak kaçtı. Fakat Maweiyi yolu da öldürülebilirlerdi. Yang Guifei de sarayda üzerindeyken yakalandılar. Halk ve ordu, Yang belirli kurallara riayet etmemesi gerekçisiyle Guifei ve Yang Guozhong’ un öldürülmesini birkaç kez saraydan gönderilmiştir. istediler. Tang Xuanzong, Yang Guozhong’ un öldürülmesi emrini verdi fakat Yang Guifei ’in Yang Guifei, imparatorluk kurallarına suçsuz olduğunu ve bağışlanmasını istedi. Buna itaatsiz davrandığı için saraydan rağmen ordu ve halk, tüm bu talihsizliklere bu gönderilmiştir. Kasıtlı olarak da geri kadının güzelliğinin sebep olduğunu ve dönmesi emri gönderilmemiş sadece ufak öldürülmesi gerektiğini dile getiriyorlardı. Tang bir hediye gönderilmiştir. Bunu karşılığında Xuanzong başka çaresi olmadığından gerek ise Yang Guifei siyah uzun saçlarından bir ülkesini gerek kendi onurunu kurtarmak için Yang tutam keserek Hükümdar’a gönderir. Guifei’ in ölümüne göz yummuştur. Bununla Hükümdar bunu gördüğünde ise ilgili birkaç kayıt vardır: Tang Xuanzong, Yang dayanamayarak güzel cariyesinin saraya Guifei’ in ölümünü görmeye dayanamayacağı için çağırılması emrini verir (Li ve Li, 2005, s. haremağası Gao Lishi’dan onu tapınağına 14). götürmesini ister. Yang Guifei tapınağın Bu konudaki bir diğer kayıt ise şöyledir: “Yang bahçesindeki ağaca ipekten bir şal ile kendisini Guifei, hükümdarın kardeşine ait yeşimden asar. Diğeri ise; Yang Guifei’in Maweiyi yapılmış flütü kullandığı için cezalandırılmıştır. meydanında öldürüldüğüdür. Tang Dönemi şairi Diğer cezası ise Hükümdarın gözde cariyelerinden Li Yi bunu “Maiweiyi’yi geçerken” adlı şiirinde; olan Mei Fei ile olan ilişkisini Yang Guifei’in “Taizhen’in kanı atın toynaklarını boyadı” ve kıskanması üzerine ceza olarak kuzeninin evine “omuzlarındaki güç devleti tutarken, lotusunun gönderilmiştir (Lily ve Sue, 2014, s. 538). Yeni üzerindeki kanı temizledi” dizeleriyle ifade eder Tang Tarihi kayıtlarında: Tianbao yılının 9. Yılı (Wan, 2013, s. 196). kayıtlarında, sarayda itaatsizlik yapan kadınların Tang Xuanzong’un yitirdiği sevgilisinin ardından cezalandırılması hatta öldürülmesi gerekir, bunun söylediği cümleler Bai Juyi’nin “Sonsuz Acının yapılmaması sarayda uygunsuz bir durum olarak Şarkısı” şiirinin dizelerinde şöyle ifade edilir: karşılanır (Hou Fei Shang, Xin Tang Shu, www.guoxue.com/shibu/24shi/newtangsu/xts_089 Her 7.ayın 7sinde Xuanzong dilek dilerdi: .htm). Fakat Tang Xuangzong’un Yang Guifei ile Dilerim gökyüzünde uçan bir çift kuşun tek ilişkisine baktığımızda Yang Guifei pek çok hata kanadı, yaparak saraydan uzaklaştırılmasına rağmen Tang Xuanzong, her defasında onun saraya dönmesine Yeryüzünde ise bir ağacın iki dalı olabiliriz. izin vermiştir. Yer ve Gök sonsuza kadar sürmese de

63 Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) Bu acı sonsuza dek sürecek. ( Birch, 1967, s. güzel ve sevdiği eşi Wu Huifei ile karşılaştırma 269) sayılacaktır. Oysa Çin tarihinde kabul edilen dört güzel kadından biri olan Yang Guifei genç, alımlı, Sonuç güzel, oldukça yetenekli, eğitimliydi ve Tang Tang Hanedanlığı, Çin tarihindeki parlak Xuanzong’u mutlu ediyordu. Hükümdar, Yang dönemlerden biridir. Kadının, saraydaki ve Guifei’ i cariyesi olarak seçmiş ve onun hayatına toplumdaki yeri Tang Hanedanlığı döneminde kendi istediği gibi yön vermiştir. Yang Guifei bir diğer dönemlere göre daha net ve farklıdır. Bu kadın ve bir cariye olarak Hükümdara hayır deme

dönemde, hükümdar eşlerinin ve cariyelerinin hakkına sahip değildi. Diğer taraftan Hükümdarın

ARAŞTIRMA MAKALESİ

sarayda ve yönetimde etkili olduğu görülür. psikolojik durumu açısından da olayların Bunun en iyi iki örneği İmparatoriçe Wu Zetian ve yorumlanması gerekmektedir. Hükümdarların cariye Yang Guifei’dir. Tang hanedanlığı harem hayatı göz önüne alındığında hisleri sadece döneminde Orta Asya uluslarının etkisi, kadınların tek bir kadına ait sayılmaz. Tang Xuanzong da bu yönetimde yer almalarından giyim, yaşam ve durumun içerisinde farklı kabul edilemez. kültürel açıdan pek çok alanda görülmüştür. Hükümdarın da sıradan insanlar gibi hisleri ve Tang Hanedanlığında Tang Xuanzong dönemi arzuları vardır ve “Qiqing Liuyu (七情六欲)” yedi oldukça önemli ve görkemli dönemlerden biri duygu altı arzu olarak tanımlanmaktadır. Qi qing, olarak kabul edilir. Tang Xuanzong’un eşleri ve insanın temel olarak psikolojisinde bulunan yedi cariyeleriyle göz önünde olması o dönem duygu; mutluluk, öfke, endişe, düşünce, üzüntü, edebiyatçıları ve tarihçileri açısından da önem arz heyecan ve korku olarak tanımlanırken, altı duygu; etmektedir. Görkemli yılların hükümdarı olarak cinsel arzu, dış görünüş (güzellik arzusu), gizem bilinen Tang Xuanzong ve gözde cariyesi Yang arzusu, güzel ses, zarafet gibi arzular olarak Guifei arasındaki ilişki üzerine pek çok şiirler tanımlanmaktadır. Hükümdarın Yang Guifei’i yazılmış, operalar gösterilmiştir. Hükümdar ve seçmesinde; bu arzu ve hislerine onda karşılık cariyesi arasındaki trajik ilişki oldukça dikkat bulduğu anlaşılabilir. Gözde cariyesi Yang çekici olmuştur. Guifei’i eşi statüsünde görse de onunla evlenmemiştir. Buna iki neden olarak; halkın Yang Guifei ile Tang Xuanzong arasındaki ilişki gözündeki erdemli Hükümdar düşüncesinin düşünüldüğünde pek çok kişi Yang Guifei’i, Tang yıkılmaması ve Yang Guifei’in çocuk sahibi hanedanlığında, Tang Xuanzong döneminin olmaması gösterilebilir. Ayrıca neredeyse hiçbir çöküşüne sebep olan ve ülkeye zarar vermiş bir toplumda kadının, baba ve oğul ile olan ilişkisi kadın olarak görmektedir. Yang Guifei’in saraya toplum tarafından kabul görmez. girişinden ölümüne kadar geçen süre ve yaşamı göz önüne alındığında; küçük yaşta saraya Tang Xuanzong, Hükümdarlığın siyasi ve alınması, Hükümdarın oğluyla evlendirilmesi ve ekonomik açıdan sıkıntısız gittiği dönemlerde ayrılmasının ardından Hükümdar’ın onu kendisine yönetimi rahat bırakarak kendi zevk ve sefasına cariye olarak seçmesi gibi durumlar bu kadının dalmıştır. Bu dönemde zamanının çoğunu cariyesi trajik yaşamını bize göstermektedir. Yang Guifei Yang Guifei ile geçirmeye başlaması, gereksiz bu dönemde oldukça genç ve Tang Xuanzong harcamaların yapılması sonucunda halkın sıkıntı oldukça yaşlıydı. Hükümdar, eşinin ölümünün yaşaması, Yang Guifei ile Tang Xuanzong’un ardından âşık olduğu Yang Guifei’i eşi statüsünde ilişkisinin devlet yönetiminde olumsuz etkisini cariyesi yapmıştır. Burada dikkat çeken vurgulamaktadır. Tang Xuanzong döneminde hususlardan biri ise Yang Guifei’in oldukça güzel hükümdarın sorumsuzluğu ve halktan alınan ağır bir kadın olmasıdır. Fakat Tang Xuanzong’un vergiler sebebiyle ayaklanan An Lushan isyanın sadece onun eşsiz güzelliğinden etkilenmiş suçlusu da Yang Guifei olarak görülmüştür. olduğunu söylemek ve Onun saraya girmesinin Hükümdarı bilerek oyaladığı düşünüldüğü gibi, ardından bir yıla kalmadan sarayda ona verilen An Lushan ile aralarında bir şeyler yaşandığını statü ve ayrıcalıklar, kısa zaman önce kaybettiği, savunanlar da bulunmaktadır. Oysa devlet işlerine

Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) 64

hiç karışmadığı gibi, An Lushan’ı da oğlu gibi Jay, J. (1999). Vignettes of Chinese Women in Tang Xi’an görerek büyütmüştür. Burada Yang Guifei için bir (618 - 906): Individualism in Wuzetian, Yang Guifei, Yuxuanji and Li Wa. Chinese Culture, 31(1), 77-89. nevi günah keçisidir denilebilir. Özü itibariyle, Yang Guifei siyasi olarak devlet işlerine hiç Jiang, Y. (2012). Huangquan Beihou de Nü Ren (The Women Behind İmperial Power). Haerbing: Haerbing Chubanshe. karışmamıştır ve siyasi güç zehirlenmesi ile devlet işlerinde rol alan Wu zetian’den farklıdır. Tang Jiu Tang Shu. Hou Fei Shang. Bölüm 51 Xuanzong’ un yaşamının en başından bu yana http://www.guoxue.com/shibu/24shi/oldtangsu/jts_055.htm kadınlara ve sefasına düşkünlüğü ülkede sorunlara adresinden erişim sağlanmıştır.

neden olmuş ve bu durumların sebebi olarak da Li, M. ve Lǐ, W. (2005). Shuo Tang Xuanzong yu Yang

ARAŞTIRMA MAKALESİ

Yang Guifei gösterilmiştir. Tang Xuanzong’un Guifei Guanxi de Shizhi. Datong Zhiye Jishu Xueyuan psikolojisinin karışık ve çökük olması sebebiyle, Xuebao (Journal of Datong College), 15(3), 12-15. Yang Guifei’in ardından söylediği şu kayıtlar Lily, X. ve Lee, S. (Ed). (2014). Biographical dictionary of vardır: “Guifei sarayın saklı odalarında iken, An chinese women –Tang through Ming (618-1644). NewYork: University of Hong Kong Libraries Publications. Lushan, Guozhong’un muhalif planlarından haberdardı” (Zi Zhi Tongzhi, Tang Ji, Bölüm Okay, B. (1992). T’ang Hanedanlığı’nın Kuruluş Döneminde 238). Göktürkler’ in Oynadıkları Önemli Rol. Dil Ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Doğu Dilleri Dergisi, 5(1’den Ayrıbasım), 153-160. An Lushan isyanı Tang hanedanlığı döneminde bir dönüm noktası sayılır. Tang Döneminde Shu, E. (2013). Diwang de Hougong. : Beijing İmparatoriçe Wu Zetian’den sonra yönetimde bir Yanshan Chubanshe. kadın olarak Yang Guifei’in adının geçmesinin Ünal Chiang, G. (2011). ADES’ 2011 Bildirileri: I. ardından bu dönemden itibaren kadının Uluslararası Asya Dilleri ve Edebiyatları Sempozyumu. Kayseri. toplumdaki statüsü de değişmiştir. Tang Xuanzong döneminden sonraki hükümdarlar Wan, H. (2013). Li Dai Houfei Quan Zhuan, Hulunbeier: Nei Meng Gu Wenhua Chubanshe. kadınların siyasi olarak yönetime katılmalarını istememişlerdir. Çünkü hükümdarlar evlenip Xiang, X. (2007). Qian Xi Yang Guifei Zhuan Chong de eşlerine imparatoriçe ünvanı vererek sonlarının Yuanyin, Ankang Xueyuan Xuebao (Journal of Ankang University), 19(6), 90-92. Wu Zetian gibi olmasını istememişler ve Yang Guifei gibi bir cariyeye sahip olarak adlarının kötü Xin Tang Shu, Lie Nü Zhuan, Bölüm 1 için anılmasından korkmuşlardır. Bu sebeple Tang http://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=506004&remap=gbve Xuanzong’dan sonra başa geçen hükümdarların http://www.guoxue.com/shibu/24shi/newtangsu/xts_089.htm adreslerinden erişim sağlanmıştır. çoğu evlenmemiş ve cariyelik sistemini siyasi bir politika olarak kabul etmişlerdir. Bu dönemden Ya, S. ve Lin M. (2012). Hou Gong Mi Shi Quan Zhidao, Beijing: Xin Shijie Chubanshe. sonra Çin toplumunda kadınlar fiziksel ve ruhsal olarak özgürlüklerini yavaş yavaş kaybetmeye Zi Zhi Tongzhi, Tang Ji, Bölüm 238 için başlamış, kadınların toplumdaki statüsü azalmış http://www.guoxue.com/shibu/zztj/content/zztj_218.html ve kadın daha korumacı bir geleneğin içerisine adresinden erişim sağlanmıştır. girmişti.

Kaynakça Notlar i Birch, C. (1967). Antology of Chinese Literature. New York: Tang Hanedanlığı kurulduktan sonra, Çin’in First Evergreen Edition. sınırları hızla genişlemiş ve çok sayıda ulusu idaresi altına alan evrensel bir imparatorluk haline Duan, T. (2000). Tang Dai Nü Diwei Yanjiu. Beijing: Ren gelmiştir. Bunun doğal sonucu olarak, Çin ile Orta Min Chubanshe. Asya kökenli uluslararasındaki ilişkiler daha da Duan, W. (1994). Dunhuang Art: Through The Eyes of Duan gelişmiş ve birbirlerini bütünleyen parçalar haline Wenjie. New Delhi: Abhinav Publications. gelmişlerdir. (Okay, 1992, s.153)

65 Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) ii Wu Zetian (武则天) 624-705 yılları arasında gözdeleridir ve eşi olabilecek statüdedir. Zhaoyi yaşamıştır. Tang Hanedanlığı döneminde 690-705 昭仪、Zhaorong 昭容、Zhaoyuan 昭媛、Xiuyi yılları arasında on dört yıl Hükümdarlığı yöneten 修仪、Xiurong 修容、Xiuyuan 修媛、Chongyi ilk kadın hükümdardır. 充仪、Chongrong 充容、Chongyuan 充媛’ler iii Bu dönemde İran kökenli olan Polo oyunu, hükümdarın odalıkları olabildikleri gibi soylular arasında at üstünde oynanan bir oyundur. hükümdarın hizmetindedir…” Ortaya çıkarılan figürlerde Tang dönemi vi Tang Hanedanlığı döneminde Tang kadınlarının bu oyunu at üstünde serbestçe Xuanzong’dan sonraki hükümdarların pek çoğu oynaması, dönemin kadınlarının fiziksel anlamda evlilikle İmparatoriçe ünvanı vermekten kaçınmış da oldukça rahat ve özgür olduğunun ve cariyelik sistemini uygulamıştır. göstergesidir. Hükümdarların çoğu yeni bir Wu Zetian ve Yang iv 4-7 yaş arasındaki bir kız çocuğunun ayak Guifei vakası ile karşılaşmaktan ve kötü parmaklarının (başparmağı hariç) ayağın altına ünlenmekten kaçınmışlardır. Bu durum kadınların gelecek bir biçimde kıvrılması, tarak kemiğinin devlet yönetimindeki etkisini azaltmıştır. kırılarak, ayak tabanının topuğa mümkün viiAsıl adı Li Shimin (李世民) olan Tang Taizong olduğunca yaklaştırılması ve bu haldeyken sıkıca (唐太宗), Tang hanedanlığının kurucusudur. Tang bağlanması suretiyle yapılan bir uygulamadır Taizong 626-649 yılları arasında iktidarda (Ünal Chiang, 2011, s.148). kalmıştır. v Si fei ( 四妃): Hükümdarın eşinden sonra en viii Çin tarihinde “ Si Da Mei Nü (四大美女) olarak gözde olan kadınlardır. Jiu fei( 九妃) ise bilinen dört güzel kadın; Xish 西施, Diaochan 貂 Hükümdarı odalıkları olabildikleri gibi aynı 蝉, 王昭君 ve Yang Guifei 杨贵 zamanda hükümdarın hizmetindedirler. Bununla ilgili olarak Xin Tang Shu’da şöyle 妃’dir. kaydedilmiştir. : “唐制：皇后而下，有贵妃、淑 ix O zamandan beri Lizhi meyvesi için “cariyenin 妃、德妃、贤妃，是为夫人。昭仪、昭容、昭 gülümsemesi (fei zi xiao 妃子笑)” derler. 媛、修仪、修容、修媛、充仪、充容、充媛， Hükümdar Tang Xuanzong onun tek bir gülüşü 是为九嫔… ” “Tang dönemi Harem sistemi Xin için her şeyini feda edebilirdi. Aynı zamanda Tangshu’da şöyle kaydedilmiştir. “Hükümdarın Onun mutluluğu Tang Xuanzong’un da mutlu eşinden sonra, sırayla Guifei 贵妃、Shufei 淑妃 olması demekti. 、Defei 德妃、 Xianfei 贤妃， hükümdarın en

Curr Res Soc Sci (2016), 2(2) 66