Nghiên Cứu Thành Phần Mọt Hại Ngô Sau
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ----------------------------- NGUYỄN VĂN DƯƠNG NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN MỌT HẠI NGÔ SAU THU HOẠCH VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ SINH THÁI ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA LOÀI MỌT Sitophilus zeamais Motschulsky TRONG KHO BẢO QUẢN Ở SƠN LA LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC Hà Nội – 2021 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ----------------------------- NGUYỄN VĂN DƯƠNG NGHIÊN CỨU THÀNH PHẦN MỌT HẠI NGÔ SAU THU HOẠCH VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ YẾU TỐ SINH THÁI ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA LOÀI MỌT Sitophilus zeamais Motschulsky TRONG KHO BẢO QUẢN Ở SƠN LA Chuyên ngành: Sinh thái học Mã số: 9 42 01 20 Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Khuất Đăng Long 2. PGS.TS. Lê Xuân Quế Hà Nội – 2021 LỜI CAM ĐOAN Để đảm bảo tính trung thực của luận án, tôi xin cam đoan: Luận án “Nghiên cứu thành phần mọt hại ngô sau thu hoạch và ảnh hưởng của một số yếu tố sinh thái đến sự phát triển loài mọt Sitophilus zeamais Motschulsky trong kho bảo quản ở Sơn La”. Là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Khuất Đăng Long và PGS.TS. Lê Xuân Quế, các tài liệu tham khảo đều được trích nguồn. Các kết quả trình bày trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố ở bất kì công trình nào trước đây./. Hà Nội, ngày 09 tháng 04 năm 2021 Tác giả luận án NCS. Nguyễn Văn Dương LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận án này, tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Khuất Đăng Long và PGS.TS. Lê Xuân Quế, những người đã hết lòng tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tạo cơ hội cho tôi được nâng cao kiến thức trong nghiên cứu lĩnh vực Sinh thái học. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Đào tạo Sau đại học và Lãnh đạo Học Viện Khoa học và Công nghệ - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; phòng Sinh thái Côn trùng Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi quá trình học tập và nghiên cứu tại cơ sở đào tạo. Đồng thời, tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn tới Ban lãnh đạo Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã tạo điều kiện về mặt cơ sở vật chất, tài liệu chuyên môn cũng như chia sẻ, động viên để tôi hoàn thành tốt nghiên cứu của mình. Tôi xin cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Tây Bắc, tập thể cán bộ và giảng viên nhà trường đã giúp đỡ, tạo điều kiện về thời gian để tôi tập trung học tập, hoàn thành Luận án. Cuối cùng, tôi cũng gửi lời cảm ơn chân thành tới người thân trong gia đình, đồng nghiệp, những người bạn đã bên cạnh, chia sẻ, ủng hộ trong suốt thời gian học tập của tôi./. Hà Nội, ngày 09 tháng 04 năm 2021 Tác giả luận án NCS. Nguyễn Văn Dương MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ................................................................................. 2 4. Điểm mới của luận án ............................................................................................. 3 5. Cấu trúc của luận án ................................................................................................ 3 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ............................ 4 1.1. Nghiên cứu côn trùng gây hại nông sản bảo quản trong kho trên thế giới ........... 4 1.1.1. Nghiên cứu về thành phần loài côn trùng gây hại nông sản trong kho bảo quản ......................................................................................................................... 4 1.1.2. Nghiên cứu về sinh học, sinh thái học của các loài hại chính cho nông sản trong kho bảo quản ........................................................................................... 6 1.1.3. Nghiên cứu về thiệt hại do côn trùng gây hại nông sản trong kho bảo quản .... 7 1.1.4. Các biện pháp phòng chống côn trùng gây hại nông sản trong kho bảo quản ....... 8 1.1.5. Nghiên cứu về mọt ngô Sitophilus zeamais Motschulsky trên thế giới ................ 15 1.2. Nghiên cứu côn trùng hại nông sản bảo quản trong kho ở Việt Nam ................... 24 1.2.1. Nghiên cứu về thành phần loài côn trùng gây hại nông sản trong kho ...... 24 1.2.2. Nghiên cứu về đặc điểm sinh học, sinh thái học của các loài hại chính cho nông sản trong kho bảo quản ......................................................................... 27 1.2.3. Nghiên cứu về thiệt hại do côn trùng gây hại nông sản trong kho bảo quản ..... 29 1.2.4. Các biện pháp phòng chống côn trùng gây hại nông sản trong kho bảo quản ..... 30 1.2.5. Nghiên cứu về mọt ngô Sitophilus zeamais Motschulsky ở Việt Nam. ..... 34 CHƯƠNG 2. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................................................................... 39 2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu .................................................................. 39 2.1.1. Thời gian nghiên cứu .................................................................................. 39 2.1.2. Địa điểm nghiên cứu ................................................................................... 39 2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 41 2.2.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 41 2.2.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 41 2.3. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................ 42 2.4. Dụng cụ thí nghiệm .......................................................................................... 42 2.4.1. Vật liệu nghiên cứu ..................................................................................... 42 2.4.2. Dụng cụ, thiết bị, hóa chất thí nghiệm ........................................................ 42 2.5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 45 2.5.1. Phương pháp điều tra thành phần mọt hại ngô hạt trong kho bảo quản ..... 45 2.5.2. Phương pháp điều tra thành phần và hoạt động của tập hợp ong ký sinh đến mọt hại kho và loài mọt ngô Sitophilus zeamais ........................................................... 46 2.5.3. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm hình thái của mọt ngô Sitophilus zeamais ... 47 2.5.4. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm sinh học của mọt ngô Sitophilus zeamais .... 48 2.5.5. Phương pháp nghiên cứu tập tính đẻ trứng của Sitophilus zeamais ........... 49 2.5.6. Phương pháp nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố sinh thái đến sự phát triển của Sitophilus zeamais .......................................................................... 50 2.5.7. Phương pháp xử lý mẫu vật và số liệu ............................................................ 55 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............................. 56 3.1. Thành phần mọt hại ngô hạt trong kho bảo quản ở Sơn La. ....................... 56 3.1.1. Thành phần và tỷ lệ các loài mọt hại ngô hạt trong kho bảo quản ở Sơn La ..... 56 3.1.2. Vị trí theo phân loại học các loài mọt hại ngô hạt trong kho bảo quản ở Sơn La ................................................................................................................... 57 3.1.3. Khóa định loại bằng hình ảnh các loài mọt hại ngô hạt trong kho bảo quản ở Sơn La ....................................................................................................... 60 3.2. Đặc điểm hình thái và sinh học của mọt ngô Sitophillus zeamais ................ 78 3.2.1. Đặc điểm hình thái ấu trùng của Sitophillus zeamais ................................. 78 3.2.2. Kích thước và hình thái các pha phát triển của Sitophillus zeamais .......... 80 3.2.3. Thời gian các pha phát triển của Sitophillus zeamais ................................. 83 3.2.4. Thời gian sống của trưởng thành và sức đẻ trứng của mọt cái Sitophillus zeamais ............................................................................................................................... 86 3.2.5. Tập tính đẻ trứng của mọt trưởng thành Sitophilus zeamais ...................... 87 3.3. Đặc điểm sinh thái học của mọt ngô Sitophillus zeamais .............................. 93 3.3.1. Diễn biến số lượng trưởng thành Sitophillus zeamais trong hai kiểu kho ................ 93 3.3.2. Ảnh hưởng của ẩm độ đến sự phát triển mọt ngô Sitophillus zeamais ....... 96 3.3.3. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến sự phát triển của mọt ngô Sitophillus zeamais .................................................................................................................. 98 3.3.4. Ảnh hưởng của nồng độ ôxy đến mọt ngô Sitophillus zeamais ............... 100 3.3.5. Đặc điểm lựa chọn thức ăn của mọt ngô Sitophillus zeamais .................. 107 3.3.6. Thành phần và hoạt động của tập hợp ong ký sinh đến mọt ngô Sitophilus zeamais ............................................................................................................................. 114 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 119 LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ..............................................................................