Vol. 99, #18 www.noror.org ÐÆØÜàô²Ì 1922 Wednesday, May 5, 2021

èաÙÏաíաñ ԱզաïաÏան ÎáõëաÏóáõûան Աñ»õÙï»ան ԱÙ»ñÇÏաÛÇ äաßïûնաûñà 99-ñդ ïաñÇ« ÃÇõ 18 ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021

Լուրեր Հայաստանէն եւ Արցախէն Հայրենիք Վերադարձած Է Եւս Խորհրդարանը Չընտրեց Փաշինեանը. ԼՂ Հարցով Բանակցութիւններու Երեք Ռազմագերի Վարչապետի Ընտրութեան Հարցը ԱԺ-ն Կրկին Վերսկսումը Համանախագահներու Պիտի Քննարկէ 10 Մայիսին Գերակայ Խնդիրն Է. ՀՀ-ի Մէջ Ֆրանսայի Դեսպան

աքուէն Երեւան տեղափոխուած Պէ 3 հայ ռազմագերի: Անոնց տեղափոխող օդանաւը վայրէջք կատարած է Երեւանի «Էրեբունի» օդակայանին մէջ: արաբաղի հարցով բանակցու- «ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի համանախա- Ղ թիւններու վերսկսիլը մեզի համար գահ երկրների ջանքերի արդիւնքում գերագոյն խնդիր է եւ միջազգային հանրութեան օրէց Ֆրանսայի եւ Ռուսաստանի նախա- օր աճող ճնշման պայմաններում գահները պայմանաւորուած են Ատրպէյճանը վերադարձրել է երեք վերսկսիլ ջանքերը Մինսքի խումբի հայ ռազմագերների: Լիայոյս ենք, շրջագիծէն ներս` Լեռնային Ղարա- որ այս գործընթացը կ’ունենայ իր բաղի հակամարտութեան շուրջ Շար. Էջ 08 ԱԺ-ի մէջ քուէարկութեան դրուեցաւ սահմանադրական օրէնքի 140- տրամաբանական շարունակութիւնն իրավիճակի կայուն կարգա- Նիկոլ Փաշինեանը ՀՀ վարչապետի րդ յօդուածի 3-րդ եւ 6-րդ մասերու ու շուտափոյթ աւարտը»,- այս մասին ւորման հասնելու համար: Մօտ պաշտօնին ընտրելու մասին հարցը: համաձայն` վարչապետի ընտրութեան հաղորդած են ՀՀ փոխվարչապետի ապագային այս ուղղութեամբ Կողմ՝ 1, դէմ՝ 3. ձեռնպահ՝ 75 հարցը պիտի քննարկուի 10 մայիսին` պաշտօնակատար Տիգրան Աւինեանի յստակ նախաձեռնութիւններ պիտի ձայներով որոշումը չընդունուեցաւ: ժամը 12.00-ին իրաւունքի ուժով գրասենեակէն: ձեռնարկուին։ Նիկոլ Փաշինեանի թեկնածութիւնն գումարուող Ազգային ժողովի յատուկ Շար. Էջ 03 Արցախի ԱԳՆ. Ատրպէյճանը առաջադրած էր խորհրդարանի «Իմ նիստին»,- ըսուած է յայտարարութեան քայլը» խմբակցութիւնը, որու ղեկա- մէջ: Լուրեր Աշխարհէն Գրաւեալ Տարածքներուն Մէջ վար Լիլիթ Մակունցը յայտարարած ՀՀ Սահմանադրութեան համաձայն, Մշակութային Ցեղասպանութիւն է, որ իրենք պիտի քուէարկեն եթէ խորհրդարանին մէջ երկու Սէուտական Արաբիոյ Մէջ Կը Կ’իրականացնէ «ձեռնպահ»: անգամ վարչապետ չընտրուի, ապա Փակուին Թրքական Դպրոցները ՀՀ ԱԺ նախագահ Արարատ Միրզո- Ազգային ժողովը կը լուծարուի: «Իմ յեանը յայտարարութիւն տարածած քայլը» խմբակցութիւնը յայտարարած է վարչապետ ընտրութեան հարցի էր, որ Նիկոլ Փաշինեանի թեկնածու- վերաբերեալ: թիւնը կ’առաջադրէ՝ առաջնորդուելով ««Ազգային ժողովի կանոնակարգ» տուեալ ընթացակարգով: Տեղական Լուրեր Պայտըն Մի Քանի Անգամ Մեծցուցած Է Փախստականներու Ընդունման Սահմանաչափը յն, ինչ տեղի կ’ունենայ Շուշիի մէջ, ուրքիոյ պետական Anadolu Աոչ այլ ինչ է, քան մշակութային Այս մասին կը յայտնէ Reuters Թգործակալութիւնը յայտնած ցեղասպանութիւն, մշակութային գործակալութիւնը։ է, որ Սէուտական Արաբիան ահաբեկչութիւն եւ մշակութային ԱՄՆ նախագահը փոխած է կարծիքը ընթացիկ ուսումնական տարուան նացիզմ: Այս մասին յայտարարած է 2 շաբաթ անց այն բանէն ետք, երբ պիտի փակէ թրքական 8 դպրոց: Արցախի արտաքին գործոց նախա- անոր վարչակազմը յայտարարած է Այս որոշման մասին Թուրքիոյ րար Դաւիթ Պապայեանը, մեկնա- գաղթականութեան սահմանաչափը կրթութեան նախարարութեան բանելով ատրպէյճանցիներու կողմէ պատմական ցած մակարդակի՝ 15 տեղեկացուցած են Սէուտական Շուշիի Ղազանչեցոց տաճարի հազարի վրայ պահպանելու մասին։ Արաբիոյ իշխանութիւնները: գմբեթները աւերելը։ ԱՄՆ նախագահ Ճօ Պայտընը յայտնած 15 հազար փախստականի ընդունման Գործակալութեան փոխանցմամբ՝ «Ատրպէյճանի իշխանութիւնները է 2021 թուականին փախստա- մակարդակը սահմանած էր նախորդ 8 դպրոցի մէջ կը սորվի 2.256 փաստացի այս կերպ փորձում են կաններու ընդունման ծրագրի նախագահ, հանրապետական Տանըլտ աշակերտ: Նախորդ ամիս թագա- շատ շօշափելի հարուած հասցնել թարմացման մասին, իսկ աւելի Թրամփը։ ւորութեան մէջ փակուած է թրքա- եւ հասցնում են մեր պատմական յստակ՝ փախստականներու թիւը 62.5 Պայտընի յայտարարութեան մեջ կան 26 դպրոց: յիշողութեանը, մեր հպարտութեանը: հազարի հասցնելու մասին։ Նման նշուած է, որ ցուցանիշները չեն համա- Այս հանգամանքը խորացուցած է Բայց մենք պէտք է դիմանանք դիրքորոշումը պայմանաւորուած է պատասխաներ երկրի արժէքներուն, երկու երկիրներու միջեւ արդէն իսկ հարուածին եւ կը դիմանանք դրան, Դեմոկրատական կուսակցութեան համաձայն որոնց՝ փախստականնե- լարուած յարաբերութիւնները։ Աւելի որքան էլ դա ծանր ու զզուելի լինի: կողմէ անոր գործունէութեանն րու աջակցութիւնն ու ընդունումը վաղ թագաւորութեան մէջ պոյքոթած Շար. Էջ 02 ուղղուած քննադատութեամբ։ լիարժէքօրէն ողջունելի է։ էին թրքական ապրանքները:

Չինաստան-Թուրքիա Surrender of Kars Փասատենայի Շաբաթօրեայ Վարժարանը Փոխյարաբերութիւններու Զարգացում October 30, 1920 Յիշատակեց 24 Ապրիլը Չինաստանի Արտաքին Գործոց Նախարարին His Holiness Karekin I Hovsepian Փասատենա քաղաքի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ այցելութիւնը Թուրքիա, կը հաստատէ Last October 30, 2020 marked the centennial of the sur- շաբաթօրեայ վարժարանը 1 Մայիս 2021, Շաբաթ կողմերուն փափաքը զարգացնելու փոխադարձ render of Kars in 1920. There was a single high ranking օր յատուկ յայտագիրով մը յիշատակեց Հայոց կապերը, հակառակ խոչընդոտներու, որոնք clergyman, Bishop Karekin Hovsepian, later the distin- Ցեղասպանութեան զոհերը: Նոյն օր նաեւ աղօթքի գլխաւորաբար յառաջ կու գան երկրին մէջ, guished Catholicos of the Great House of Cilicia Karekin պահ նշանակուեցաւ հայ ռազմագերիներու լայնատարած զօրակցութենէն Ույկուրներու I, a great patriot, who went to help the persecuted and համար: հետ։ Էջ 03 suffering Armenians by the Ottoman Turks. Էջ 13 Էջ 15 ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 2

Հաղորդագրութիւն Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը Մեկնեց Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ

Ապրիլի 29-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին եւ կազմակերպութիւնների հետ Երկրորդ Ծայրագոյն Պատրիարք հանդիպումներ, որոնց ընթացքում եւ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը կարծարծուեն արցախեան հայրապետական այցով մեկնեց երկրորդ պատերազմի պատճառած Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ։ հետեւանքների եւ առկայ մարտահրա- ԱՄՆ Հայոց Արեւելեան թեմում ւէրների հետ առնչուած հարցեր։ ՀÇÙնáõաÍ 1922-Çն (üñ»զնû) Վեհափառ Հայրապետը կը Այցի ընթացքում Վեհափառ Հայրա- Established 1922 (in Fresno) հանդիպի թեմակալ առաջնորդի պետի հետ լինելու են Արեւմտեան եւ թեմական խորհրդի հետ։ Նորին Եւրոպայի Հայրապետական պատուի- äԱՇîúÜԱºՐ èԱØÎԱìԱՐ Սրբութիւնը հանդիպումներ րակ Տ. Խաժակ արքեպիսկոպոս յատուկ տնօրինութեամբ Մայր ԱԶԱՏԱԿԱՆ ÎàôêԱÎòàôºԱÜ կ’ունենայ նաեւ Մայր Աթոռ Սուրբ Պարսամեանը եւ Ռուսաստանի Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի յատուկ ØÆԱòºԱÈ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈՒ Էջմիածնի բարերարների հետ՝ եւ Նոր Նախիջեւանի հայոց թեմի յանձնարարութիւններով Հայրապե- ԱՐºôØîºԱÜ ՇՐՋԱՆԻ քննարկելու նրանց հոգածութեամբ առաջնորդ Տ. Եզրաս արքեպիսկոպոս տական նուիրակ Տ. Պարգեւ արքե- An ADLP Publication իրականացուող ծրագրերը: Ներսիսեանը։ պիսկոպոս Մարտիրոսեանը մեկնել Նախատեսւում են այլ անձանց Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի է ԱՄՆ Հայոց Արեւմտեան թեմ։ ԽՄԲԱԳԻՐ Անահիտ Կօշկարեան Լուրեր Հայաստանէն եւ Արցախէն ԳԼԽԱՒՈՐ ԱՇԽԱՏԱԿԻՑՆԵՐ Խաչիկ Ճանոյեան Արցախի ԱԳՆ. Ատրպէյճանը Գրաւեալ Տարածքներուն Մէջ Մշակութային Յակոբ Մարտիրոսեան Սարգիս Յ. Մինասեան Ցեղասպանութիւն Կ’իրականացնէ Սկիզբը Էջ 01 ինքնասիրութեանը: Երկրորդը՝ շատ շրջանակների: Միգուցէ ՎԱՐՉԱԿԱՆ իր համար այս կերպ ճանապարհ Ատրպէյճանում զգացել են, որ իրենց ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՆԵՐ Պէտք է հասկանալ, որ այն, ինչ այժմ հարթելն է՝ շեղելով մեր ուշադրութիւնը յանցագործութիւնները կարող են Գէորգ Գրիգորեան կատարուում է Ղազանչեցոցում, կարող նրանից, ինչ նա այժմ անում է գրա- հետաքննութեան առարկայ դառնալ, Արա Գասապեան է մարտավարական նպատակներ ւեալ տարածքներում: Իսկ գրաւեալ եւ որոշել են իրենք յարձակման Կարօ Քիւփելեան ունենալ: Քանի որ Ատրպէյճանն, ըստ տարածքներում ոչնչացուում է Արցա- գնալ՝ ուշադրութիւնը շեղելու եւ էութեան, ոտնձգութիւն կատարելով խի ողջ մշակութային պատմական Ղազանչեցոցի վրայ կեդրոնանալու Հեռաձայն (626) 296-2921 Ղազանչեցոցի դէմ, ոչնչացնելով ժառանգութիւնը: Ղազանչեցոցի դէմ համար: Այս պահուածքը բնորոշ է Հեռատիպ (626) 296-2922 հրեշտակներին ու խաչերը, ոտնձգութեան շուրջ աղմուկը փորձում շատ յանցագործների: Հասկանալով, հետապնդում է որոշակի նպատակներ: է ուշադրութիւնը շեղել այլ ստոր թէ ինչ ազդեցութիւն կ’ունենայ, նրանք e-mail: Իմանալով Ատրպէյճանը, երկար արարքներից, բարբարոսութիւնից եւ գնում են դրան: Նրանք ծաղրում են [email protected] ժամանակ ուսումնասիրելով այս վանտալիզմից: միջազգային իրաւունքը, միջազգային երկիրը, կարող ենք ասել, որ բացի Բացի այդ, բացառուած չէ, որ այս կերպ հանրութեանը եւ «լուծում են» իրենց ÊÙµա·Çñ` նացիզմի, ահաբեկչութեան եւ նրանք փորձում են ուշադրութիւնը հարցերը: [email protected] ցեղասպանութեան տարրերից, շեղել մարդասիրական խնդիրներից, Մենք պէտք է գիտակցենք, որ մեր կայ նաեւ տակտիկական (մարտա- ռազմագերիների, պատանդների բոլոր յաղթանակներն ու պարտու- www.noror.org վարական) գործօն: Նա յատուկ է եւ այլ խնդիրներից: Մենք որոշակի թիւնները մեզանից են կախուած: դրա վրայ ուշադրութիւն հրաւիրում՝ մտավախութիւններ ունենք, որ նրանք Իսկ նրանց ուզում եմ յիշեցնել, որ նա, մի քանի նպատակ հետապնդելով: այնտեղ օրկանների վաճառքով են ով քանդում է Աստծոյ տունը, երբեք Դաւանելով ռամկավարական Առաջինը, ինչպէս ասացի, հարուած զբաղուում: անպատիժ չի մնայ: Բայց դա արդէն ëÏզբունքն»ñáõ« ÏÁ Ñաւատանù հասցնել մեր ինքնութեանը, մեր Մենք մեր դիրքորոշումն ու մտա- այլ պատմութիւն է»,- եզրափակած է բազմակարծութեան »õ ազաï հպարտութեանը, յիշողութեանը, հոգութիւնները հասցրել ենք Դաւիթ Պապայեանը: ËûëùÇ Çñաõáõնքին. Ñ»ï»õաµաñ« ÑñաåաñաÏáõաÍ ·ñáõÃÇõնն»ñÁ Հայ Գերիներու Նկատմամբ Խոշտանգումները Կատարուած Են Էթնիք անåաÛÙան ã»ն աñïաÛաÛï»ñ ËÙµա·ñáõûանë ï»ëաÏ¿ïÁ£ Ատելութեան Շարժառիթներով. ՄԻՊ ÊÙµա·ñáõûան ÏÁ í»ñաåաÑáõÇ Հաւաքագրուած տեսանիւթերու ու ÛÕáõաÍ ÛûդáõաÍն»ñáõն ÛաåաõáõÙ- լուսանկարներու ուսումնասիրութիւնը ն»ñáõ ÏաÙ ãÑñաïաñաÏ»Éáõ Çñա- ցոյց կու տայ, որ ատրպէյճանա- õաëáõ ÃÇõնÁ£ կան զինուած ուժերու կողմէ հայկական կողմի գերիներու Nor Or Weekly նկատմամբ խոշտանգումներն ու դաժանութիւնները, անմարդկային Nor Or Publishing Association, վերաբերմունքը կատարուած են էթնիք Inc. ատելութեան շարժառիթներով: Այս 1901 N. Allen Ave., մասին յայտարարութիւն տարածած է Altadena, CA 91001 Հայաստանի մարդու իրաւունքներու U.S.A. պաշտպան Արման Թաթոյեանը։ • 32-ը զոհուածների մարմինների ցանցերի (Թելեկրամ, Ինսթակրամ եւ Յայտարարութեան մէջ, մասնա- նկատմամբ անարգանքին եւ մարմնի այլն) էջերի, որոնցով տարածուում 2nd Class: West Coast $75 ւորապէս, նշուած է. մասերի անդամահատումներին (օրի- էին ատելութիւն, թշնամանք բորբո- 2nd Class: East Coast $85 «Այսօր աւարտեցինք 297 տեսանիւթի նակ՝ ձեռք կամ ականջ կտրել). քող, ինչպէս նաեւ հայկական 1st Class:West Coast, East Coast $120 եւ լուսանկարի վերլուծութիւն • 54-ը գերեվարուածների ընկերային կողմի գերիների նկատմամբ Canada Air Mail: $130 հայկական կողմի զինծառայողնե- ցանցերի էջերի կառավարմանը, այդ ատրպէյճանական դաժանութիւնների All Other Countries րի եւ քաղաքացիական անձանց թուում՝ ատելութեան տարածմանը եւ տեսանիւթեր կամ լուսանկարներ. Air Mail: $250 նկատմամբ ատրպէյճանական գլխատուած զինծառայողի լուսանկարը • 9-ը պատերազմին վարձկան վայրագութիւնների, հայկական վերջինիս էջով տարածելուն. ահաբեկիչների ներգրաւմանը կամ 1922-2021 Nor Or Weekly պատմամշակութային ու կրօնական • 49-ը Արցախի քաղաքացիական մասնակցութեանը: ժառանգութեան ոչնչացման ու բնակավայրերի ու անտառածածկ ...Նշուած բոլոր տեսանիւթերն Mail Postage Paid at Altadena, անարգանքի վերաբերեալ: տարածքների դէմ արգելուած, ու լուսանկարները կ'ուղարկուեն CA. & Additional office, Այդ տեսանիւթերն ու լուսանկարները, այդ թուում՝ քիմիական տարրեր միջազգային համապատասխան USPS: 391-380 - ISSN: 0029-1161 մասնաւորապէս, վերաբերում են պարունակող զանգուածային կառոյցներին, ինչպէս նաեւ ՀՀ (լրացում` նոյն մարդու կարող է մէկից ոչնչացման զինատեսակների կիրա- պետական մարմիններին՝ անհր- POSTMASTER: աւելի տեսանիւթ կամ լուսանկար ռութեանը. աժեշտ բնութագրութիւններով: Send address changes to վերաբերել) • 26-ը հայկական պատմամշակու- ՀՀ մարդու իրաւունքների պաշտպանի Nor Or Publishing Association, • 98-ը կենդանի վիճակում գերի- թային ու կրօնական ժառանգու- աշխատակազմը շարունակում է Inc. ներին խոշտանգելուն ու արժա- թեան, այդ թուում՝ յուշարձանների ատրպէյճանական վայրագութիւնների նապատուութիւնը նուաստացնելուն. եւ եկեղեցիների ոչնչացմանն ու վերաբերեալ ապացոյցների հաւա- • 17-ը գլխատումներին ու սպանու- վանտալիզիմին. քագրումն ու հետազոտումը»։ թիւններին. • 12-ը այն կայքերի ու ընկերային ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Յօդուածներ եւ Հարցազրոյցներ 3 Չինաստան-Թուրքիա Փոխյարաբերութիւններու Զարգացում

ՄԵԹԻՆ ԿՈՒՐՔԱՆ Թարգմ.՝ ՍԱՐԳԻՍ Յ. ՄԻՆԱՍԵԱՆ

ինաստանի Արտաքին Գործոց Նախարարին այցելութիւնը Թուրքիա, կը հաստատէ կողմերուն փափաքը զարգացնելու փոխադարձ կապերը, Չհակառակ խոչընդոտներու, որոնք գլխաւորաբար յառաջ կու գան երկրին մէջ, լայնատարած զօրակցութենէն Ույկուրներու հետ։ Չինաստանի Արտաքին Գործոց Նախարար Ուէնկ Եիի (Yi) այցելութիւնը Թուրքիա, Մարտի վերջերը, կը յայտնաբերէր երկու կողմերու փափաքը զարգացնելու մանաւանդ տնտեսական կապերը, հակառակ Փեքինի դէմ գոյութիւն ունեցող աննպաստ կեցուածքին՝ Թուրքիոյ եւ այլ երկիրներու մէջ, Չինաստանի կողմէ գործադրուած խուժդուժ պայմաններուն համար Ույկուրներու հանդէպ։ ձեռնարկներու կողքին, Sinosure պիտի յանձնարարէր չինական Մարտ 25-ի հանդիպումը Թուրքիոյ նախագահ Էրտողանի եւ Արտաքին գործառնութեանց ներդրումներ կատարելու ֆինանսական կենսուժի (energy) Գործոց Նախարար Մեվլուտ Չավուշօղլուի հետ, Ուէնկի շրջանային այս հւ հանքային ծրագիրներու ուղղութեամբ։ Այս համաձայնութեան հետեւեցաւ շրջապտոյտը կ՚ընդգրկէր Իրանը, Սէուտական Արաբիան, Արաբական մէկ պիլիըն տոլարի փոխանցում Թուրքիոյ, եւ որ կը զուգադիպէր երկրին Էմիրութիւնները, Պահրէյնը եւ Օմանը։ Այլ խօսքով, Միջին Արեւելքը ճգնաժամային, եւ Էրտողանի համար տագնապալի ընտրական շրջանի մը՝ կարեւորութիւն կը ստանար Չինաստանի համար, ինչ որ կը նշանակէր տաք Յունիս 2019-ին։ մրցակցութեան մտնել Մ. Նահանգներու հետ։ Թուրքիա կը յուսայ նաեւ, որ Ռուսիոյ հետ ձեռք ձգուած համաձայնութիւնը, Թէեւ Չինաստանի հետաքրքրութիւնը Միջին Արեւելքի նկատմամբ մղուած է Նոյեմբեր 2020-ին, վերջ մը դնելու հայ-ազերի հակամարտութեան՝ Նակորնօ- քարիւղէն, սակայն վերջին տարիներուն անիկա կը միտի ընդարձակելու իր Ղարաբաղի հարցով, պիտի օգնէ խթանելու առեւտրական գործառնու- գործակցութիւնը եւ ազդեցութիւնը շրջանին մէջ։ Վերոյիշեալ 6 երկիրները թիւնները Կեդրոնական Ասիոյ երկիրներուն ու Չինաստանի հետ։ յանձնառու են գործակցելու Չինաստանի Մէկ Գօտի Մէկ Ճամբայ (OBOR – Այս համաձայնութիւնը կարելիութիւն պիտի ստեղծէր նաեւ շրջանին մէջ One Belt One Road) նախաձեռնութեան հետ, Միջին Արեւելքի այլ երկիրներու փոխադրական ուղիներու վերաբացումին, սակայն պատճառելով միա- կողքին։ Այս շրջապտոյտին յաջորդեցին նաեւ բարձր մակարդակի ժամանակ վատ տրամադրութիւն Իրանի, որ մինչ այդ կ՚օգտուէր այդ շրջա- բանակցութիւններ Ճօ Պայտընի վարչութեան հետ Մարտ 19-ին, թէեւ նէն դէպի Կեդրոնական Ասիա անցնող թրքական բեռնատարներու վրայ ձգտուած մթնոլորտի մէջ։ դրուած տուրքէն։ Անքարայի կողմէ տրուած կարեւորութիւնը Ուէնկի այցելութեան, սկիզբէն Խաղաղութեան վերահաստատման ընթացքը Աֆղանիստանի մէջ մէկ այլ զգալի էր այն ճիգերէն, որոնք թափուած էին, սահմանափակելու Ույկուրներու օրակարգ էր Ուէնկի կողմէ արծարծուած։ Չինաստան ու Ռուսիա վերջերս ի նպաստ բողոքի ցոյցեր Թուրքիոյ մէջ։ Ոստիկանութիւնը խստօրէն կը առաջարկած էին «շրջանային ապահովութեան ուղղութեամբ զրուցատրու- հակակշռէր, Իսթանպուլի Պայազիտ հրապարակին վրայ, բողոքը հարիւրա- թիւն մը» յառաջացնել, Աֆղանիստանի ալ մասնակցութեամբ։ Թէեւ այս ւոր ցուցարարներու, որոնք մարտակոչելով կը դատապարտէին Ույկուր առաջարկութիւնը կանխահաս է, Թուրքիան կարեւոր գործընկեր մըն է, փոքրամասնութեան «ցեղասպանութիւնը» Xinjiang-ի մէջ, որ օրրանն է իսլամ որպէսզի Չինաստան իր վարկը բարձրացնէ Աֆղանիստանի մէջ։ Ույկուրներու (շուրջ 7.5 միլիոն) փոքրամասնութեան՝ ցեղակիցը թուրքերու։ Հաւանաբար Չինաստան արծարծած եղաւ արտայանձնութեան (extradiction) Այս վերջինները ծածանեցին կապոյտ-ճերմակ դրօշակներ, որոնք կը հակասական համաձայնագիր մը, որ ստորագրուած էր Թուրքիոյ հետ 2017- խորհրդանշեն անկախութեան շարժումը արեւելեան Թուրքեստանի մէջ, որ ին։ Թուրքիոյ խորհրդարանը տակաւին վաւերացնելու է յիշեալ համա- այլապէս թուրք ազգայնականները կ՚ակնարկեն Xinjiang նահանգին։ ձայնագիրը, զոր չինական օրէնսդիր մարմինը վաւերացուցած էր Սեյյիտ Թումթուրք, Ույկուր գաղթաշխարհի երէց առաջնորդը, որ նպա- Դեկտեմբերին։ Այն առատ ըմբռնումը կայ ույկուր գաղթաշխարհի ու Թուրքիոյ տակադրած էր մասնակցելու ցոյցի մը Անքարայի մէջ, արգելափակուեցաւ կողմնակիցներուն մօտ, թէ Փեքին նման համաձայնագիր մը պիտի օգտա- Covid 19-ի վարակումէ զերծ մնալու համար։ Իշխանութիւնները ոստիկանա- գործէ առաջքը առնելու համար Ույկուրներու ապաստան գտնելուն Թուրքիոյ կան հսկողութեան տակ պահեցին զինք, որ ըստ ենթակային շինծու մէջ։ Վերջին երկու տարիներուն, տնտեսական ծաղկող կապերու ընթացքին պատրուակ մըն էր, զինք տան կալանքի ենթարկելու համար։ Թուրքիոյ ու Չինաստանի միջեւ, Անքարա կը վարանի արտայայտուելու Մ. Նահանգներ – Չինաստան մրցակցութեան տեսանկիւնէն, Ուէնկի Ույկուրներու ի նպաստ։ այցելութիւնը Թուրքիա կը հաստատէ այս երկրին կարեւոր դերը Ասիա- Մարտ 25-ի հանդիպումին յաջորդ օրը, Էրտողան նախարար Ուէնկի Խաղաղական շրջանին մէջ։ Պէյժինկ կը զգայ կարիքը ամրապնդելու իր ակնարկեց որոշումին ուղղութեամբ Քորոնավայրըսի չինական 50 միլիոն փոխյարաբերութիւնները բարեկամ երկիրներու հետ, ընդդիմանալու համար պատուաստներուն, որոնք ենթադրաբար ստացուած պիտի ըլլային 2020 Ուաշինկթընի որդեգրած տիեզերական ռազմավարութեան, որ սուր կերպով Փետրուարի վերջաւորութեան։ կը քննադատէ Չինաստանի ռամկապետական ու մարդկայնական իրաւա- Ամէն պարագայի, Էրտողանի կառավարութիւնը հետապնդելու վրայ է մօտիկ կարգը։ Ցեղասպանութեան ամբաստանութիւնը Փեքինի դէմ յարաճուն յարաբերութիւններ Փեքինի հետ, միւս կողմէ անվստահութեան խոր ճեղք մը կերպով կը ծաւալի, ոչ միայն Մ. Նահանգներու, այլ միաժամանակ՝ Մեծն յառաջացած ըլլալով արեւմուտքի աւանդական ընկերներուն հետ։ Մօտեցում Բրիտանիոյ, Քանատայի եւ Աւստրալիոյ կողմէ, նորագոյն այցելութեանց մը այս վերջիններուն հետ հետզհետէ պիտի դժուարանայ, քանի Չինաստանի ընթացքին Ճափոն ու Քորէա, իբրեւ նշան ամերիկեան ճիգերուն՝ սահմա- մրցակցութիւնը արեւմուտքին հետ կը սաստկանայ։ նափակելու համար Չինաստանի այցելութիւնը, որ Պայտընի վարչակազմը «պիտի ետ մղէր որեւէ չինական ճնշում կամ նախայարձակում՝ իր նպա- Լուրեր Հայաստանէն եւ Արցախէն տակին հասնելու համար»։ Համաձայն Չավուշօղլուի, թրքական կողմը Ուէնկի հաղորդեց զգայնութիւնն ԼՂ Հարցով Բանակցութիւններու Վերսկսումը ու գաղափարները Ույկուրներու նկատմամբ, մինչ խորհրդակցութիւնները կը կեդրոնանային տնտեսական փոխանակումներուն, գործակցութեան Համանախագահներու Գերակայ Խնդիրն Է. ՀՀ-ի զարգացման, քորոնավայրըսի դէմ պայքարի, ներառեալ՝ պատուաստումին Մէջ Ֆրանսայի Դեսպան վրայ։ Թուրքիա առաջին երկիրներէն էր որ գնեց ու գործադրեց չինական Սկիզբը Էջ 01 «Քորոնա վաք» պատուաստը։ Առեւտուրի ծաւալը Չինաստանի ու Թուրքիոյ միջեւ, 2019-ին բարձրացաւ մինչեւ 22 պիլիըն տոլարի, մինչ Թուրքիոյ հաշիւի «Արմէնփրէս»-ի հարցմանն ի պատասխան` այս մասին յայտնած է Հայաստանի ամէնէն բարձր բացը 20 միլիոն էր անցեալ տարի։ մէջ Ֆրանսայի արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ճոնաթան Լաքոթը` Բանակցութեանց ընթացքին, Ուէնկի գլխաւոր նիւթը OBOR-ի ծրագիրներու անդրադառնալով ՌԴ նախագահ Վլատիմիր Փութինի եւ Ֆրանսայի նախագահ մասին էր թուրք պաշտօնատարներու հետ։ Թուրքիան ռազմագիտական Էմանուէլ Մաքրոնի հեռախօսազրոյցին: նշանակութիւն ունի, իբրեւ տնտեսական նրբանցք ծառայելու չինական Հարցին՝ ԵԱՀԿ Մինսքի խումբի համանախագահներն ի՞նչ քայլեր կը ձեռնարկեն, ապրանքներու փոխանցման դէպի Եւրոպա։ Թուրքիան կը գտնուի վաճա- որպէսզի Ատրպէյճանն ի վերջոյ վերադարձնէ Պաքուի մէջ պահուող հայ ռականական ուղիներու վրայ, որոնք Արեւմտեան Չինաստանէն կ՚երկարին ռազմագերիները, դադարեցնելով մարդու իրաւունքներու խախտումները, դէպի Կեդրոնական Ասիա, Կասպից Ծով եւ Եւրոպա, որ ձեւով մը կը ցոլացնէ Ճոնաթան Լաքոթը նշած է, որ համանախագահներու վերջին յայտարարութեան անցեալի թաւշեայ ճամբան։ 2017-ին Ատրպէյճանը, Վրաստանն ու Թուրքիան մէջ կոչ եղած էր վերադարձնելու բոլոր ռազմագերիները: բացումը կատարեցին երկաթուղիի մը, որ կ՚օգտագործուէր ճամբորդներու եւ «Ապրիլ 13-ի իրենց յայտարարութեան մէջ համանախագահները կոչ ըրած ապրանքներու փոխադրութեան՝ Եւրոպայի ու Չինաստանի միջեւ։ Վերոյիշեալ են միջազգային մարդասիրական իրաւունքի համաձայն ազատել բոլոր տարուան վերջաւորութեան, օգտագործելով 5400 մղոնի այս նոյն երթուղին, ռազմագերիները եւ պահուող անձանց: Ապրիլ 24-ին պետական քարտուղար Թուրքիա ուղարկեց իր առաջին արտահանումը դէպի Չինաստան։ Ուէնկի Ժան-Պաթիսթ Լըմուանը Ֆրանսայի դեսպանութեան մէջ ընդունեց գերիներու այցելութեան նախօրէին, Էրտողան իր հաւանութիւնը տուաւ, ու Մայիս 2017- ընտանիքները»,- յայտնած է դեսպանը: ին ստորագրած էր, ապրանքի առաքման ու ճամբորդներու համար Հայաստանի մէջ Ֆրանսայի արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ճոնաթան Լաքոթն համաձայնութիւն մը Չինաստանի հետ։ անդրադարձած է նաեւ Պաքուի մէջ բացուած, այսպէս կոչուած, «Յաղթանակի Չին-թրքական յարաբերութիւնները, այս վերջին տարիներուն, զարգացած են պուրակ»ին, ուր ներկայացուած են պատերազմի ընթացքին, որպէս ռազմական նաեւ ֆինանսական գործակցութեամբ։ Թուրքիոյ անգլիական ոսկիի ֆոնտը, աւար վերցուած հայկական զէնքերը եւ հայ զինուորներու տեսքով մոմէ Մարտ 2020-ին, ստորագրեց հասկացողութեան յիշատակագիր (memorandum) կերպարներ, յիշեցնելով իր այն յայտարարութիւնը, որ պատերազմը ներկայացում մը Չինաստանի Sinosure-ին հետ, որ նեցուկ կը կանգնէր 5 պիլիըն բեմադրելու ռարկայ չէ, եւ այժմ առաջնահերթութիւնը հակամարտութեան արժողութեամբ գործառնութիւններու։ Այս համաձայնութիւնը, այլ լուծում գտնելն է: ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Յօդուածներ եւ Հարցազրոյցներ 4 Հարսանիք Զանգեզուրի Շուռնուխի Գիւղի Բանաւանում

ՊՕՂՈՍ ԱՐՄԵՆԱԿ ԼԱԳԻՍԵԱՆ Շուռնուխի փայտամշակման գործարան, Լեգէոնական Կապորալ Լագիսեան Արմենակի ութ հոգիանոց ընտանիքի Հայաստան հողին կեցութեան առաջին Եւ պատմութիւնը պատմելով է, որ անհատը, ''բոյն''-ն էր, վեց-եօթ տարիներ խաղաղութեամբ ապրել այնտեղ, մանչերը իմա՝ պատմողը, կը ստեղծէ եւ կը վերստեղծէ իր ինքնութիւնը մեծացել, ''Նոր Տարի'' տօնախմբել, հարսանիք արել: Մեր լեռնական մարդկանց Սիւզան Ուիթիկ Ալպերթ հոգիներում, սրտերի արեան ծովակներում Արարատի ճերմակ գագաթի նման Շուռնուխի բանաւանի յուշերն են, պարտիմ պատմել այն, պատմել ուռնուխի Գիւղի ''Փայտամշակ- բանաւանի կեանքի հեւքը, աշխարհին պատմել նրա մարդկանց յուշը, գուցէ ման Գործարանի'' բանաւաի ապագայի մի պատմողին կը հետաքրքրէր բանաւանի այդ արի մարդկանց ՇՃանապարհին Քարահունչ պատումները: Հատանել էին հարիւր տարիների հաստաբուն Բոխի ծառերը, գիւղն է: Քարահունչ, Հայաստանում արեւի ճառագայթները հասել հողին, ե՞րբ գետին ընկած նրանց սերմերը ծիլ համբաւաւոր Քարահունչի թութի պիտի արձակէին, մեծանային, ծածկէին հողը, որ անձրեւի ջրերը չտանէին այն: օղի, նրա մէկ բաժակը բաւական է Գործարանի գործարկումը Զանգեզուրի լեռների լանջերն էր ամայեցնում, միակ մարդու միտքը ալեկոծուէր, փոթորիկ նպաստաւոր բարի ելքը մօտիկ շէների մարդկանց աշխատանքի առիթ ստեղծելն ցանէր սրտի արեան հնձանում, նրա էր, նրանց ընտանիքների բարւոք կեցութեան նպաստելը: Ընտանիքներով մտքի ենթագիտակցութեան ծալքերին բանաւանում աշխատում էին մօտակայ շէների մարդիկ, յայտնի որսորդ Արտաշ, քաջութեան կորով յորդէր: Աշուն առաքիչ Լեւոն, Վարորդներ Սէրուժ ու Գուրգէն, ատաղձագործ Լազար, Արշակ էր, դեղին շապիկ էին հագել հսկայ Տայի, սղոցարանի Աշոտ, շրջանային խորհուրդի պատգամաւոր Հայկանուշ, թթենիները, նրա սիրուն տերեւները քամու օրօրից ընկնում հողին: Վաղ ամռանը, ուրիշ շատ-շատեր եւ Շուռնուխի գիւղի ատրպէյճանցիներ: Յունիսի սկզբներին, թութն էր հասունանում, ծառերի ոստերին շարան-շարան Զանգեզուրի Գորիսի շրջանի տարածքի այդ ձեռնարկութեան գործարկման ճերմակ թութ, գիւղի շէների ընտանիքների ամէն դռանը թթենի կար, խնճոյք էր տարեթիւը չեմ իմանում: Այնտեղ էին պաշտօնավարել ''Երկրորդ Համաշխարհային թութի թափ տալը, փոքրերի, մեծերի տօնական հրճուանքն էր այն: Փոքրեր, մեծեր Պատերազմի'' ընթացքում ընտանիքներով Ռուսաստանից տարագրուած մարդիկ: մատներով, ափերով ճաշակում մայր բնութեան առաջին հասունացած պտուղը, Կարելի էր ենթադրել, որ պատերազմից առաջ գործարանը պիտի գործարկուած բնութեան պարգեւի տօնախմբութիւն էր այն: Շատ համեղ է, անուշ է սպիտակ եղած լինէր: Ռուսաստանի հիւսուածոյ արտադրանքների ձեռնարկութիւնների թութը, նրանից պատրաստում էին անուշեղէնի պահածոյ, պաստեղ, արեւի հաստոցների մագոգներ պատրաստելու համար անհրաժեշտ եղել ամուր տակ չորացած թութ, մնացածը, լցնում տակառներ: Բնութեան խմորիչները փայտանիւթ: Յարմար էին համարել նրանց պատրաստման համար օգտագործել խճռում այն, նրա համեղ շաքարը վերափոխում ալքոհոլի, նրանից օղի թորում, Հայաստանի Զանգեզուր շրջանի Գորիս-Կապանի լեռներոմ աճող Բոխի ծառերի վերաթորում, որ աւելի բարկ լինէր: Գիւղից յիսուն կմ հեռու սարահարթում փայտանիւթը օգտագործել: Այդ լեռների սրտում ամբարուած բազմամետաղները Քարահունչի ''Զօրաց քարեր'', 7500 տարիների շունչից մամրակալած 203 իրենց ամրութիւնն էին հոսել նրանց երակներում, ամուր դարձել՝ ինչպէս իրենց քարեր, որոնցից ոմանց կշիռը աւելի քան 50 թոն: Աստղազարդ երկինքը շէների ու աւանների մարդիկ, որոնք Քաջ Նազարի դէմ կռուի ելած ''Հսկաների'' դիտելու համար նրանց ճակատներին, տարբեր ուղղութիւններով ու դիրքերով նման կանգնած կարմիր Ռուս զինուորների ու ատրպէյճանցի աւազակների անցքեր էին: Բորիս Հերունի, առաջինը ''Ռատիոօպտիկական'' հեռադիտակի դիմաց, խափանել էին Զանգեզուրին տիրելու նրանց կամքը: ստեղծողը, Քարահունչի կառոյցը բացայայտել էր որպէս աստղադիտարան Գործարանի աշխատանքը ուղորդել էին ռուս մասնագէտներ: Թէեւ գործարանի լինելու իրողութիւնը ու նրա կապը այլ մոլորակների ու արտերկրային այցելուների տնօրէնը արցախցի Եղիշէ Բալայեանն էր, սակայն նրա արտադրական հետ: Տարբեր աստղագէտներ էլ այն համարել էին հնագոյն աստղադիտարան, գործունէութիւնը վարել էին ճարտարագէտ Կարալեւսկին, տեխնիկական տիեզերքի անհունների ուրիշ երկրների մարդկանց ժամադրավայր: Մարդակերպ վերահսկողութեան պետ Յաշան, էլեկտրական ներուժ մատակարարող էակների պատկերներ են փորագրուած տեղի բազում քարերի երեսներին: Պանդիլէյը, արտադրական վերահսկողութեան ղեկավար Կրասնոդար քաղաքից ''Արիական Միաբանութեան'' Արմին-հայեր, իրենց արեւի աստուած Միհրի Կիսելյովը: Նրա կին Փաշան, ռուսական բոքոն համով հաց էր թխել գործարանի արեւագալի ծնունդ են այնտեղ տօնախմբում: աշխատողների համար: Գործարանի գլխաւոր հաշուապահը` շրջանի Խոտանան Որոտան գետի ոլորանների լանջին արեգակն էր իր հուրը կաթել, այնտեղ բուսել գիւղի Արտեմ Բաղտասարեանն էր, սակայն հաշուապահութեան սիրտը նրա էին խաղողի ու նուռի տնկիներ, ասում էին վայրի էին: Որոտանի ոլորաններում տեղակալ Մարիա Վիքթորովնան էր, որը որդի ունեցել, ապա շարունակել լանջին ու նրա ափին ատրպէյճանցի մի քանի ընտանիքներ ապրում, գողացած ապրել Գորիսում, մահացել այնտեղ: Հաշուապահներ էին բանաւանի Տաթեւցի հողի բարիք վաճառում այնտեղից անցնող հողի տէրերին: Է˜հ, արի Արմին-Հայ Գուրգէնի կին Զապէլը, Բարձրաւանցի Սիմոն Տայյի որդի Սաշիկը: Ռուս մարդ, ինչպէ˜ս հանդուրժեցիր, որ մինչեւ Կապան գնացող այդ ճանապարհի միւս մարդիկ բանաւանում ապրել էին ընտանիքներով, իսկապէս բարի մարդիկ կողմի Սիւնեաց աշխարհը զատէին քեզանից, հիմա էլ աշխարհի դռներ ընկած էին, տեղի Հայ բնակիչների հետ խաղաղ ու շատ սիրալիր միասին աշխատել, քեզանից զաւթուած հողն ես պահանջում: Որոտան գետի ափեր, հեռուներից ապրել: Գործարանի բակում էի, Կիսելյովը թարգմանի միջոցով բացատրել, որ եկած ջրերի վազք, ալիքները զարկում իրար, փրփրում, փոթորիկ ցանում՝ գնում կուզենա՞յի արդեօք գործարանում իր ենթակայութեան խոտանող աշխատել: Մայր Արաքսի գետի ալեակների հետ փարւում: Ջուր ցօղել մեր երեսներին, որ Աշխատանքի ծարաւ էի, համաձայնել աշխատել: Տարել գործարան, հաստոցի հայրենի երկրի ընդերքից ելած շունչի հեւքը հոսէր մեր սրտերին, ակնապիշ նայել մօտ բացատրել արտադրանքի խոտան լինելու յատկանիշները: Յաջորդ օրը նրա ալեակներում պար տուող կարմիր իրաններով ''Կարմրախայտ'' ձկներին: աշխատանքի նշանակուել որպէս խոտանող: Առանց բացառութեան խոտանել Ճանապարհի եզրին հնձած ցորեանի դեղին գոյնի խոզանի տափարակ դաշտ, էի ոչ ըստ սահմանուածի որակի արտադրանքը: Տնօրէնը կանչել էր գրասենեակ, ''Մեզրէի Դաշտ'' ասել էին նրան: Նրա թփուտների հովին կանաչ խոտ էր՝ թէ ''Այ խոխա պլան պիտի կատարենք, գնա′ քիչ խոտանիր'': գնացել էին ''Մորի''՝ վայրի ելակ, փնտռել այնտեղ: Շատ-շատ տարիներ առաջ, Գլխաւոր հաշուապահ Ա. Բաղտասարեանը հրաւիրել էր տուն, կինը Ռուս ուշ գարնանը, այդ դաշտ էի գնացել, կանաչ խոտը քրքրել, հասունացած մորի էր՝ Քսենիա, զաւակ չունէին: Մինչեւ հիմա է յիշում նրա ցաւը, պատերազմի հաւաքել՝ տան փոքրերի համար բանաւան տարել: Մորի, կարմրուկ փոքրիկ վերջին օրը Պեռնիլում զոհուել էր որդեգիր զաւակը: ''Երեւի ճակատագրով ինձ հատիկներ, համը արեւային, հոտը բրաբիոն ծաղիկ, ասում էին այն ճաշակողը սահմանուած էր անզաւակ քայլել իմ յաւերժութեան ճանապարհի երթին'' ասել ''Տղայ կը բերէր'': Դաշտ էին իջել, թփուտների կանաչում մորի հաւաքելու, աշուն էր Բաղտասարեան Արտեմ Տային: Ռուսերէն տառերն էր գրել, նրանց համազօր էր, մորիի մանր թփիկները քուն էին մտել, այլեւս չէին ծաղկում, սիրուն սպիտակ հնչիւնները Հայերէնով: փոքրիկ ծաղիկներ, հոտաւէտ ծաղիկներ, մորիի բոյրն էր նրանց թերթիկներին: Սովորել էի Ռուսերէն տառերի հնչիւնները, փորձել ռուսերէն կարդալ, կարողացել Շուռնուխի բանաւան տանող ճամբաներ, նրա երկու կողմերին խիտ անտառներ, էի: Գնացել նրա մօտ, ռուսերէն կարդացել: Ձեռագիր էլ կարողացել էի կարդալ: որտեղ Շուռնուխիի բանաւանի փայտամշակման գործարանի արտադրական Իր թելադրանքով, յաջորդ օրը գործարանի գանձապահի պաշտօնին էին հումքի Բոխի ծառերն աճում: Հանրակառքը դադարեցրել էր վազքը, կանգ արել նշանակել: Գործարանի հաշուապահութեան վաւերագրերի փաստաթղթերը Շուռնուխիի ու բանաւան տանող խաչմերուկին: կազմուած չէին եղել, Ա, Բաղտասարեանը հարցրել՝ կարո՞ղ էի այն կազմել: Լաւ Շուռնուխի գիւղ, կռիւ էր եղել նրա համար, փախել էին ատրպէյճանցիները, էր, որ Մելգոնեանում գիրք կազմել էի սովորել, սիրով համաձայնել էի: Գրքերի չքացել էր նրանց ստուերը Հայոց հողից: Գիւղը բարեկարգուել էր, տների առաջ ձեւով արագ-արագ կազմում էի վաւերաթղթերը, ֆինանսիստ Հռիփսիմէ բանջարանոցներ, խնձորենի ծառերին հազար գոյնի խնձոր, յիսուն օճախների Վարդանեանը թելադրել էր կամաց աշխատել, եթէ շուտ վերջացնէի քիչ կը ծխաններից ծուխ բարձրանում: Շուռնուխիի դիմաց բաց տարածք էր, հատանել վճարէին, ա˜յ քեզ յայտնութիւն, պէտք էին կամաց աշխատել որ աւելի շատ էին ծառերը, փայտը տարել իրենց մանչերին տաքացնելու ու որպէս շինանիւթ վարձատրէին: Գործարանում Հռիփսիկի ''Փեսայ'' էին կանչել ինձ, իր տասնըինն օգտագործելու: Շուռնուխիի բարձունքից երեւում էին բանաւանին մօտիկ ամեայ դուստրին Երեւանից բանաւան բերել . . . երեւի այլ մտադրութեամբ . . . ատրպէյճանական Սէյդաս գիւղի աւերակները, հայեր հրկիզել, փլել էին այն, իրենց տանը՝ ես Անգլիերէն, ինքը Ռուսերէն էինք իրարու ուսուցանել, չեղա˜ւ . կռուի ատեն նրա բնակիչները փախել էին: . . չկարողացաւ իմ ջահել սրտում մարել Մելգոնեանի իմ դասընկերոջ հանդէպ Գնացել հայացած գիւղի նոր դպրոց: Տնօրէնի ընդունարանում էինք, երկու տածած սիրոյ կրակը: Նա Պուլկարիայից Հայաստան-Երեւան ներգաղթել, նուիրեալ այր ու կին ուսուցիչներ, առանձին ու միացուած դասարաններում, հեռաձայնի ընկալուչում նրա ''Պօղո˜ս-Պօղո˜ս'' կանչի սիրոյ կրակի ճարճատիւնն շուրջ յիսուն մանչերի սրտերին հայրենի ու այլ իմաստունների մտքերի լոյսն էր նորէն սիրտս այրել: էին կաթում: Զրուցեցինք Հայոց մշակոյթի ու գրականութեան հմուտ գիտակ Յաճախ գործուղւում էի Կապանի քաղաքային բանկ, գործարանի ֆինանսական տնօրէնի եւ ուսուցիչ ամուսինների հետ, զուարթ էին, որ իրենց ազգի առաջին փաստաթղթաւորումը կատարելու, բանուորների ու այլ պաշտօնեաների ուսուցիչ Մաշտոցի նման Սիւնեաց աշխարհի այդ լեռներում իրենց մանչերի աշխատավարձը վճարելու կանխիկ գումար ստանալ: Յունիս ամսուայ հոգիներին Հայերէն գիր էին սերմանում: Լուսանկարուեցինք, խոստումի տասնըչորսին, նման մի գործուղման ատեն ճանապարհին հանդիպել աքսորա- համաձայն յետագային նրանց ուղարկել էի լուսանկարները եւ իմ հրատարած կան հայերի ինքնաշարժների երթին, ա˜յ նրանց ցաւը ինչպէ˜ս նորէն պատմեմ, գրքում նրանց մասին յիշատակած զրոյցը: Քիչ ներքեւ նախկին դպրոցի շէնքի նորէն եղեռն չէ՞ր այն: փլատակներն էին, նայեցի հեռուից, մօտ չգնացի, յուշերս մնային կենդանի: Կեանքը տօն է, վայելիր այն պիտի աւետէր Սողոմոն Իմաստունը իր ''Պատմութիւնը պատմելով, գրելով է, որ պատմողը կը վերստեղծէ իր առակներում, բարի ու երջանիկ օրերը, արեգակի լոյսը կեանքի առեղծուածի ինքնութիւնը'' պիտի պատգամէր՝ իմաստուն Սիւզան Ուիթիկ Ալպերթ: տօնախմբութիւններն էն: Շար. Էջ 05 ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Յօդուածներ եւ Հարցազրոյցներ 5

օրինակն է նշանաւոր արտադրիչ / բեմադրիչ Հարւի Ուայնսթինը, որ հիմա Ամերիկեան Բարքեր դատապարտուած ըլլալով 23 տարուան բանտարկութեան ենթարկուած է։ Հոս տեղին է յիշել որ Մարա Մարթըն՝ վերոյիշեալ «մոտել»ը, 16 մրցակիցներէն մին ընտրուած էր Sports Illustrated ամսաթերթին կողմէ, որ կազմակերպիչն էր ԳԷՈՐԳ ՔԷՕՇԿԷՐԵԱՆ սոյն մրցոյթին։

Խայտառակութեամբ եւ Մասամբ Նորին . . . Շնորհալի եւ Օգտաշատ Նախաձեռնութիւն Ընդունուած սովորութիւն է որ հագուստ արտադրող նշանաւոր գործատէրեր, մը . . . տարին մի քանի անգամ՝ գարնանային եւ աշնանային եղանակներու մուտքին, Այս նախաձեռնութիւնը ընթացք առած է Փասատինա իրենց նորաձեւութիւնները ներկայացնեն աշխարհին։ Այդ ցուցադրութիւնները քաղաքին մէջ, ուր բնակութիւն հաստատած եմ 1993 ընդհանրապէս տեղի կ՛ունենան Նիւ Եորքի, Փարիզի եւ կամ Միլանոյի մէջ։ թուականէն ի վեր։ Իսկ ի՞նչ է այս երեւոյթը։ Հիմա Մի քանի տարի առաջ՝ լողալու վերջին թոյլ տուէք բացատրեմ։ նորոյթ համազգեստներու ցուցադրութիւնը Քաղաքի հանրային գրադարանը ապակեայ փեղկով տեղի ունեցաւ Ֆլորիտա նահանգի Մայամի պահարաններ զետեղած է քաղաքի զանազան քաղաքին մէջ։ Ցուցադրութեան մասնակցեցան շրջաններուն մէջ։ Իսկ այդ պահարաններուն մէջ երիտասարդ աղջիկներ եւ կիներ, լողալու յատուկ զետեղուած են գիրքեր (տես նկարը), որպէսզի տարազներով։ հետաքրքրուողներ կարենան իրենց նախընտրած Այդ ամառ՝ առաջին անգամ ըլլալով գիրքը վերցնել եւ հետերնին տուն տանիլ, կարդալու մասնակցեցաւ կին մը, ծծկեր մանկիկը (տես համար. . . նկարը) իր գիրկին մէջ։ Իսկ հանդիսատեսները՝ Մարդիկ կրնան նաեւ այդ պահարաններուն մէջ ոչ թէ միայն չպախարակեցին այս «մոտել»ը, իր զետեղել՝ իրենց աւելորդ նկատած գիրքերը։ Սա անվայել վարմունքին համար, այլեւ դրուատեցին վերարտադրելու (recycling) օգտաշատ գաղափար իր յանդգնութիւնը եւ քաջալերեցին ուրիշներ մըն է, երբ քեզի պէտք չեղած գիրքերը կրնաս ալ` որ հետեւին այդ ռահվիրայի օրինակին . . . նետելու փոխարէն՝ այդ պահարաններուն մէջ Առ՝ քեզի, ամերիկա։ զետեղել, ուրիշին օգտակար դառնալու համար։ Ու՞ր մնաց երբեմնի ամօթխածութիւնը՝ երբ Բայց եկուր տես որ քսանմէկերորդ դարու այս յառաջացեալ շրջանին մէջ՝ մայրեր կառանձնանայի՛ն, իրենց մանկանց սնունդը հայթայթելու՝ հեռու գիրքերը ժամանակավրէպ դարձած են, քանի smart phone-երն ու lap top-երը մարդկանց տեսողութենէն։ Այդ դէպքը պատահական չէ որ մայր մը կ՛ուզէ կը լրացնեն գիրք կարդալու երբեմնի այդ հաճոյքը։ իր մանկան ծիծ տալ, այլ մարտահրաւէր մը որ իրենք՝ որպէս այլեւս իշխող Սակայն կան տակաւին տարիքոտ մարդիկ, որոնք քայլ չեն կրցած պահել անդամները մարդկային մեր ընկերութեան, թօթափած են հինաւուրց տեղի ունեցած փոփոխութեանց՝ եւ անոնց համար խիստ անհրաժեշտ է գիրք սովորութիւնները եւ բացած են նոր էջ մը պատմութեան մէջ, ուր ետ երթալ չկայ! կարդալը, գէթ ժամանցի համար։ Այս հետեւանքն է վերջերս յայտնաբերուած «Me Too» շարժումին, ուր իրենց Դժբախտաբար նոյնիսկ հանրագիտարաններն ալ դադրած են օգտակար ասպարէզին մէջ կեղեքումի ենթարկուած պարմանուհիներ՝ ամբաստանելով հանդիսանալէ, քանի google search-ը վայրկենական մատչելի կը դարձնէ ամէն իրենց մեծաւորները, դատավարութեան յանձնած են զանոնք։ Ամենամեծ գիտելիք։ Է՜հ, ու՞ր է՜ինք, ուր հասանք!

Հարսանիք Զանգեզուրի Շուռնուխի Գիւղի Բանաւանում Սկիզբը Էջ 04 -Բա˜, հենց այդպէ՞ս, յարել էր Արշակ Տային: Նրանցից մի ջահել տղայ, գառան պախուրցից բռնած, կանգնել նրա դիմաց, Շատ եմ գրել Զանգեզուրի հրաշագեղ բնութեան ու նրանց մարդկանց -Արշակ Տայի, այս գառն ենք բերել, բերկրութիւն լինէր հարսանիքին, խաղա- վեհանձնութեան ու քաջութեան, մեր ընտանիքի սակաւ տարիների կեցութեան ղութիւն ''Թազա Կալան'' ու բնիկ Գորիսեցի ընտանիքներին, ''մրրկաւ'' մասին, ա˜յ այն իմ կեանքի յուշերի ոչ միայն տօնն է, այլ նաեւ տօնախմբութիւնն է: բաժանուած միացման խրախճանք լինէր մեր ցեղի արեւմտեան ու արեւելեան Սակաւացել էին Բոխի ծառերը, Ատրպէյճանի իշխանութիւնը չէր արտօնել կողմերի մարդկանց: Թոյլ տուր բանաւանի բացատ գային հարսնեւորները: ճանապարհի իրենց կողմում հատանել բոխի ծառեր: Գործարանի արտադրա- Բանաւանի մարդիկ դիմաւորել նրանց, առաջնորդել ''Թազա Կալան'' Արմենակի կան սարքերը տեղափոխել էին մօտակայ ''Չայզամ''-ի ձոր, վրաններ լարել տաղաւարի բացատ: Ի պատիւ հարսանիքի Արշակ Տային նորէն համազարկ բանուորների ու նրանց որոշ ընտանիքների անդամների կեցութեան համար: տուել, գորիսեցիներին ու բանաւանի մարդկանց հրաւիրել սեղանիկների մօտ: Բանաւանում նուազել էր բնակչութիւնը, տեղի աշխոյժ կեանքը: Հօրաքոյրս Արմենակն էր բացատ ելել՝ բարի գալուստ մաղթել նրանց: Այսպէս էր խօսել ''Չայզամ''-ի գնացել, Արմենակ հայրս տեղի ու շրջանի գիւղերի բժշկական Արմենակը. բուժկէտի պատասխանատու հիւանդապահ, ես էլ հաշուապահութեան -Իմ դուստրի հարսանիքն է այսօր, տասը տարիներ առաջ թուրքի հրամանի աշխատակից: Շուռնուխի դպրոցի հայկական դասարաններում դադարեցուել տակ չլինելու համար թողել էինք մեր լեռների լանջի շէներ, որտեղ երկու էին Անգլիերէն ու Ռուսերէն լեզուների դասաւանդումը: Ռուսերէն դասաւանդել հազար տարիներ առաջ մեր ցեղի Մեծն Տիգրանի յաղթական բանակների հետ էր գործարանի կուսակցական կոմիտէի քարտուղար Արամ Սեւլիկեանի կին եկել բնակել այնտեղ: Թուրքի հրամանի տակ չլինելու համար լքել մեր շէները, Ռոզան: Նրանք փոխադրուել էին Գորիս քաղաք, յետագայում Սեւլիկեանը գնացել հիւրընկալ Արաբի երկիր: Բացուել էին հայոց երկրի դռները, հայրենիք կուսակցական ու այլ պատասխանատու աշխատանքներ ղեկավարել: Հայրս կանչում էր մեզ, եկանք հայոց աշխարհի այս լեռների երկիր, ահա բանաւանի Գորիսում տուն էր վարձել, որ փոքրերը տեղի դպրոց յաճախէին: Դպրոցից այս մարդիկ որպէս հարազատներ ընդունեցին մեզ: Համաձայնեցինք, որ մեր տուն վերադարձի ճանապարհին, ջահել մի տղայ մօտեցել իրենց, ''Սիմա'' դուստրը հարս լինէր բնիկ Գորիսեցի Քուստունց-Սարգիսեան Լեւոնին, Հեռու կանչել, վախից շտապել էին տուն հասնել: Նոյն տղան յաճախ հանդիպել իրենց, Մուսաների Լեռան աղջկայ ծիները թող Զանգեզուրի լեռների տղայի ծիների փորձել խօսել Սիմայի հետ: Տղայի ակներում սիրոյ բոսոր լոյս էր վառւում, նրա հետ միանան, նոր տեսակի հայ մանչեր լինեն: Ողջ լերուք, խմէ′ք ձեր ամուր ճառագայթները խոցել էին Սիմայի սիրտը: Տղան հօրը խոստովանել, որ մօտիկ երկրի թութի ծառերի պտուղներից քամուած բարկ օղի, խմէ′ք, ուրախանաք դպրոց յաճախող ''Թազա Կալան'' աղջկան էր սիրում, ուզում նշանուել նրա հետ: այնքա˜ն, որ մոռանաք ինչու Շուռնուխի բանաւան էիք եկել: Այդ տղայի հայրը՝ բնիկ գորիսեցի Քուստունց-Սարգիսեան Լեւոնն էր: Իմանալով Արմենակ թմկահարին յուշել էր իրենց երկրի մենապարի կշռոյթը: Արմենակ այդ աղջկայ հայրը Գորիսում էր, գնացել հանդիպելու նրան: Հայր Արմենակ իրենց երկրի մենապարն էր բռնել, դէմքն էր կարծես իրենց հեռու աշխարհին սիրով ընդունել, պատմել իրենց երկրի մասին, որ Լեւոն շարունակելով խօսքը, նայել, կարծես իրենց հազար-հազար ամեայ Սօսի ստուերում Վարդավառի ասել, որ իր աւագ տղայ Ասպետ սիրում է Սիմային, խնդրել հեռու լեռներից տօնին պար էր բռնում, ատրճանակի հարուածներով սօսի ծառին լոյս վառում: իրենց քաղաք եկած ''Թազա Կալան'' ընտանիքի դուստրը իր հարսը լինէր, Հօրաքոյր Նեկտար իրենց երկրի ''Լու – լու – լուն'' կանչն էր բարձր հնչել: շրջանում առաջին ամուսնութիւնը ''Թազա կալան'' ընտանիքի ու Զամգեզուրի Գորիսեցի թմբկահարը շարունակել պինդ զարկել թմբուկը: Գորիսեցիները լեռնական ընտանիքի զաւակների միջեւ: Արմենակ զարմանք յայտնել, թէ իրենց շուրջ պարն էին բռնել, շարքի եզրին Քուստունց-Սարգիսեան Լեւոնն նրանք ինչպէ˜ս պիտի կարողանային յարմարիլ տարբեր լեռների մարդկանց էր կարմիր այլալուխը թափահարելով պարին ռիթմ ուղորդել: Բանաւանում համատեղ կեցութեան բարքերին եւ թէ ինք կը հայցէր նաեւ ընտանիքի միւս առաջին հարսանիքն էր, ամբողջ բանաւանն էր բացատ ելել, ''Քոչարի'', շուրջպար անդամների համաձայնութիւնը: բռնել, պինդ տոփել գետինը, որ ամրանային իրենց լեռները, որ իրենց հետ Կիրակի օր էր, ''Չայզամ''-ի գործարանի մարդիկ եկել էին բանաւան, իրենց ամուր կանգնէին թշնամու դէմ կռուին: Ռուսներն էին բանաւանի մարդկանց տնտեսութիւնների հոգածութիւնը ապահովելու: Իրարանցում էր բանաւանում, հետ պար բռնել, իրենց պարերը բռնել: Գառի խորովածն էր սեղաններին, օղի, Արմենակի տան տաղաւարի առաջ սեղանիկներ էին, նրանց վրայ շիշեր, տարբեր Քարահունչի օղի˜ ˜խմեցին, հարբեցի՞ն, չէ˜, իրենք սովոր էին այդ օղուն, այն ուտեստներ, բանաւանի մարդիկ Քարահունչի օղիի շիշեր, ռուս մարդիկ շերտած իրենց չէր հարբեցնի, քաղաքի մարդկանց էր այն զգետնում . . . : խոզի աղած ''Սալ-ճարպ'' բերում դնում սեղանիկներին, հացթուխ Փաշան նոր Արմենակ, դուստրին թեւանցուկ արած բացատ եկել, ''Օրհնում եմ ձեզ'' կանչել, թխած ռուսական ''Բոքոն'' հաց բերել, բանաւանում հացի անո˜ւշ բոյր էր . . . դուստրին տարել փեսացու Ասպետի հետ թեւանցուկ անելու: Արշակ Տային էր : Զանգեզուրի լեռներ եկած ''Թազա Կալան'' Արմենակի դուստրի հարսանիքն հրացանի համազարկով շնորհաւորել նրանց միութիւնը: Օղու շիշեր էին վերեւ էր, երկիր վերադարցած հեռու հայերի ու բնիկ հայերի զաւակների հարսանիք: նետել, թմբկահարը թմբուկ զարկել, գրկախառն օղի խմել, շարունակել պարե˜լ- Բանաւան իջնող ինքնաշարժների խճուղիում հանրակառք էր կանգ արել, պարե˜լ, իրենց երգերը հնչել: մարդիկ դէպի բանաւան եկել: Գործարանի պահպանութեան պետ, Զանգեզուրցի Քուստունց-Սարգիսեան Լեւոն, իր օրհնութիւնն էր յղել նորապսակներին, նրանք քաջազուն Արշակ Տային կանչել էր՝ լինէին իրենց երկրի բարքերին աւանդապահ այր ու կին: Բարձր կանչել, որ -Ո՞վ էք դուք, ինչո՞ւ էք բանաւան եկել . . . կա′նգ արէք: իր Քուստունց-Սարգիսեան գերդաստանի տոհմի ազգանունն է շնորհում իր Որսորդական հրացանից երկու կրակահերթ արձակել: Նրանցից մի տղամարդ հարսին, որ նա մի մասնիկը լինէր իրենց գերդաստանի: Միջօրէ էր, խնդրել թոյլ առաջ եկել, տալ վերադառնալ իրենց շէն՝ այնտեղ էլ հարսանիք անէին, Գորիսն էր իրենց -Արշակ Տայի, եկել ենք բանաւանից Գորիս հարս տանենք: սպասում: Շար. Էջ 06 ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Յօդուածներ եւ Հարցազրոյցներ 6 Կարսի Յանձնումը 1920 Հոկտեմբեր 30 Գարեգին Ա. Յովսէփեանց Կաթողիկոս (1867-1952)

Սրբազանի խնդրանքը կը կատարուէր, կրակը կը դադրեցնէին, եւ ինք ԴՈԿՏ. ԶԱՒԷՆ Ա. ՔՀՆՅ. ԱՐԶՈՒՄԱՆԵԱՆ խորհրդակցաբար զօրավար Փիրումեանին հետ, երկուքը կ՛արտօնուէին միասնաբար Ձոր իջնել եւ տանջուած հայերը հաւաքել ու Կարս հասցնել։ Հայրենասէր Հոգեւորականը Ներկայ 2020 թուականին, ի յուշ Մեծ Կարսի Յանձնումը Հայրապետին Տ.Տ. Գարեգին Ա Յովսէ- Կարսը թուրքին յանձնուած էր, եւ Գարեգին Եպիսկոպոս որպէս հայրենասէր փեանց Կիլիկիոյ Կաթողիկոսին եւ ի մարդ կատարած էր իր կարելին, եւ սակայն հիասթափ եղած Կարսի եւ յարգանս իր անխախտ հայրենա- անառիկ բերդին յանձնումին համար։ Ան ըսեր էր թէ «Ազգերի պատմութեան սիրութեան խոնարհաբար կ՛անդրա- մէջ դժուար է գտնել այնպիսի խայտառակ պարտութիւն ինչպիսին մերն էր դառնամ դար մը առաջ 1920 թուակա- այդ օրերուն. լաւ կը համարէինք մի քանի հազար կոտորուէինք բերդի տակ, նի Կարսի յանձնումին, հետեւելով պաշտպանելով մեր հայրենիքը, քան անարգ փախստեամբ փրկէինք մեր Հայրապետին յետագային գրի առած կաշիները»։ Կարս յանձնուեցաւ 1920 հոկտեմբեր 30-ին։ Գարեգին Եպս. «Յուշերուն»։ Զանոնք աչքիս առջեւ Յովսէփեան իր Յուշերուն մէջ կ՛աւելցնէ թէ խիստ մեղադրանքներու ունիմ երբ այն ատեն նորապսակ ենթարկուեցան Դանիէլ Փիրումեանն ու Կարսի նահանգապետ Ստեփան եպիսկոպոս, յետագային գրի առած է Ղորղանեանը որոնք միասնաբար չգործելով պատճառ դարձան Կարսի թէ ինք եւ մի քանի հայ գիտնականներ յանձնումին՝ առանց կռիւի։ Հայաստանի մէջ զբաղած էին հնա- Կարսի գրաւումէն ետք թուրք կառավարութիւնը կը խուզարկէր հայոց գիտական հետազօտական աշխա- բնակարանները եւ վատ պայմաններու տակ բռնի աշխատանքի կը լծէր տանքով, երբ 1920 թուականին զանոնք, եւ շատեր խստութեան չդիմանալով կը մեռնէին։ Գարեգին Եպիսկո- Թուրքիա կը յարձակէր Հայաստանի պոս կը մնար պատնէշին վրայ ու կ՛այցելէր որբանոցներն ու հիւանդա- սահմաններէն ներս՝ դէպի Կարս։ նոցները, եւ նոյնիսկ պետական արտօնութեամբ Կարսի հայ եկեղեցիներուն 1920 սեպտեմբեր 22-ին երբ թուրք մէջ ժամապաշտութիւն ալ կը կատարէր՝ ի մխիթարութիւն վշտացեալ իր բանակը Օլթի կը մտնէր եւ կը գրաւէր հօտին։ Սարըղամիշը, Կաղզուանն ու Սուրմ- ալուն, հայեր փախչելով կը հաւաքուէին Ձեռագիր Ճաշոց Մատեանը Կարսի մէջ ուր քաղաքին անառիկ Այդ ծանր օրերուն, հայագէտ եւ արուեստաբան Գարեգին Յովսէփեան բերդը կար, իսկ հոկտեմբերին թրքական բանակը Կարս ներխուժելով կը Եպիսկոպոս կը զբաղէր նոյնիսկ հայերէն ձեռագիրներով, ինչպիսին էր դիմէր դէպի բերդը։ Ժողովուրդը փախուստ կու տար դէպի Ձոր կոչուած Կարսեցի բժիշկ Երզնկացեանի մօտ պահուած Ագուլից Վանքի կիրճը, Ալեքսանդրապոլի (Կիւմրիի) ուղղութեամբ։ մանրանկարեալ Ճաշոցը որ մնացեր էր Երզնկացեանի կնոջ պապէն որպէս Ճգնաժամային այդ օրերուն Կարս կը հասնէր հայրենասէր հոգեւորական յիշատակ իր թոռան։ Ձեռագիր Ճաշոցը Կարսէն դէպի Ձոր փախուստի ատեն Գարեգին Եպիսկոպոս Յովսէփեան, Գէորգեան Ճեմարանի անդրանիկ պիտի իյնար թուրքերուն ձեռքը եթէ Երզնկացեան հոգածու չըլլար սաներէն, որ կը միանար դէպի Ձոր փախչողներու խումբին ու կը խրախուսէր անոր։ Սրբազանի տուած տեղեկութիւններէն կը պարզուէր որ զիրենք, ինչպէս երկու տարի առաջ, 1918-ի Սարդարապատի կռիւին, նոյնպէս Ճաշոցը «զարդարուած էր կենդանագիրներով, թռչնագիրներով եւ ամբողջ իսկական հերոս Գարեգին Եպիսկոպոս պատրաստակամութիւն կը յայտնէր երեսի պատկերներով», եւ հաւանաբար ԺԳ. դարու գործ մըն էր։ ճակատ երթալու եւ խրախուսելու հայ զօրականները, ստանալէ ետք Տ.Տ. Գէորգ Ե Սուրէնեանց Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի օրհնութիւնը։ Գերութիւն եւ Վերադարձ Ս. Էջմիածին Ալեքսանդրապոլէն անցնելով Սրբազանը կրօնական թափօր կազմել կու տար Գարեգին Եպիսկոպոս գերի վիճակի մէջ Կարս մնացած է ատեն մը, եւ մի քաղաքի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցիէն մինչեւ քաղաքապետարան, չորս քանի անգամ դիմած Կարսի թուրք կառավարիչին զինք ազատ արձակելու եւ եկեղեցիներու շուրջառազգեստ քահանաներով, որոնց գլուխը անցած, Հայաստան վերադառնալու, սակայն միշտ մերժուած էր։ Ընդհակառակը, եպիսկոպոսական լրիւ զգեստաւորումով, գաւազանով եւ խաչով, կուրծքին նոյեմբեր 18-ին խուզարկութեան ենթարկուած է եւ բանտարկուած բազմա- կախած իր «քաջութեան նշանի ժապաւէնը որ ստացել էինք Սարդա- թիւ հայ կալանաւորներու հետ, եւ ապա աքսորուած Սարըղամիշ, եւ հոնկէ ալ րապատի ճակատում մեր բերած մասնակցութեան եւ ծառայութեան համար»։ փախած ետ դէպի Կարս։ Փախուստի ճամբան եղած է խիստ տառապալից, Քաղաքապետարանին առջեւ տեղի կ՛ունենար «անդաստան եւ մաղթանք», ինչպէս Սրբազանը ինք կը նկարագրէ, թէ «սոված եւ մերկ» մինչեւ առաւօտ որմէ ետք շտապ կը մեկնէին Կարս ներկայանալու ռազմաճակատի զօրավար անտառներուն մէջ պահուըտելով ու վերջապէս հասնելով Ետիքիլիսէ գիւղը, Դանիէլ Փիրումեանին, առաջարկելով իրենց ծառայութիւնը բերել հայրե- ուր կը ձերբակալուէր։ Գարեգին Յովսէփեան եպիսկոպոս ծեծի եւ նիքին։ Փիրումեան Սարդարապատի յաղթանակին «Աւագ Զօրա- խոշտանգումի տակ կը հիւանդանար, եւ երեք շաբաթ ետք բռնի աշխա- վարութեան» աստիճան ստացած էր, եւ զինադադարէն ետք, Կարսը հայոց տանքի կը լծէին զինք «Կարին գնացող վագոնները բեռցնելու»։ ձեռքը անցնելով բերդապահ նշանակուած։ Ինչպէս կը վկայէ Գարեգին Բարեբախտաբար վերջ կը գտնէր հերոս հոգեւորական Գարեգին Սրբազանի Եպիսկոպոս, Փիրումեանէն աստիճանով աւելի բարձր էին զօրավար ոդիսականը իր կրկին փախուստով 1921 թուի յունուար 19-ին, երբ կը դիմէր Նազարբէկեանը՝ Երեւան, զօրավար Սիլիկեանը՝ Ալեքսանդրապոլ, եւ Սարըղամիշի կայարանապետի օգնականին, յայտնելով որ ինք լուսանկարիչ Սուրմալուի մէջ զօրավար էր Դրոն (Դրասդամատ Կանայեանը) էր եւ թէ իր գործիքները Կարս կը գտնուէին, խնդրելով թոյլ տալ իրեն երթալու իրենց սպաներով։ եւ զանոնք բերելու։ Կարս երթալով Սրբազանը կ՛ապաստանէր Ամերիկեան հայոց որբանոցը մինչեւ մարտ 21։ Այդ ժամանակ Կարսի հայկական որբա- Կարսի Մէջ նոցները կը տեղափոխուէին Սովետական Հայաստան, որոնց մէջ կը գտնուէր Գարեգին Սրբազան նախ պատարագ կը մատուցանէր Կարսի Սուրբ նաեւ ծպտեալ Գարեգին Եպիսկոպոս Յովսէփեան, որ ապահով կը հասնէր Առաքելոց մայր եկեղեցւոյ մէջ հոն հասած առաջին կիրակի օրը, ի Ալեքսանդրապոլ, եւ յուլիս ամսուն՝ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին։ ներկայութեան «հայ զինուորական եւ քաղաքական ամբողջ պաշտօ- նէութեան», յատուկ մաղթանք կատարելով հայոց զօրքերուն համար։ Փիրումեան սիրով կ՛ընդունէր Ղարաբաղցի իր հայրենակից Սրբազանը եւ իրեն ընկերակից հայորդիները, յանձնարարելով որ Սրբազանը ձի հեծած Սարըղամիշ երթար, դէպի ռազմաճակատ, օրհնելու համար զինուորները՝ Հարսանիք Զանգեզուրի յաղթանակի կոչ ուղղելով անոնց։ Ապա, Փիրումեանի հրահանգով Գարեգին Եպիսկոպոս Կարս կը վերադառնար ու կ՛այցելէր հայ որբանոցներն ու Շուռնուխի Գիւղի Բանաւանում հիւանդանոցները՝ քաջալերելու համար անկեալները։

Շար․ էջ 05-էն Յուսահատ Կացութիւն Երբ Գարեգին Սրբազան դժբախտ հայերուն դէպի Ձոր նահանջը կը տեսնէր, Մայրիկ Զարուհի, փոքրերի հետ եկել դուստր Սիմային ճանապարհ դնելու: Գրկել ինչպէս նաեւ Փիրումեանի յուսահատ վիճակը, ակամայ պիտի լսէր զօրավա- նրան, լացել, լացել էին փոքրերը, բաժանւում էին համատեղ կեանքից: Բոլոր րին դիմումը։ «Սրբազան, մի բան դուք պէտք է փորձէք, անձամբ բերդի հարսանիքներին հարս գնացողները լացում են, այն ցաւի լաց չէ, կենդանական գլուխը պիտի բարձրանաք եւ յայտնէք մեր անձնատուութիւնը»։ Տրուած աշխարհի գահին բազմած մարդու սիրոյ զգացումի զեղումի արտայայտութիւնն հրահանգին վրայ Գարեգին Եպիսկոպոս երկու զինակիցներով՝ գնդապետ է: Բնութիւնը, եթէ նրան չխանգարէին, իրեն հաւասարակշռում է, մօտաւորապէս Վահան Տէր Առաքելեանի եւ օդաչու սպայի մը, բերդ կը բարձրանար եւ հաւասար են ծնւում աղջիկ ու տղայ մանչեր: Տղաներին կեանքի ինքնուրոյն սպիտակ դրօշը կը պարզէր, վտանգելով նոյն իսկ իր կեանքը։ ճանապարհ են առաջնորդում, ''սրտի հատոր'' աղջիկներին յանձնում ուրիշին, Հոն երեքը մէկ կը ձերբակալուէին թուրքերուն կողմէ եւ կը տարուէին թուրք ծնողք մտահոգում են ինչպէ˜ս կը լինէր նրանց կեանքը . . . այդ ուրիշներ գնդապետին մօտ որուն Սրբազանը կ՛ըսէր թէ «մենք յաղթուած ենք եւ եկել ''իմս'' ասում նրանց, ''իմի'' պէս վարւում նրանց հետ, լաւ է, որ քաղաքակիրթ ենք յայտնելու թէ անձնատուր ենք լինում» դիմելով որ «մարդասիրու- երկրներում նրանք այլեւս ''իմս'' չեն համարւում, զանցառուները օրէնքի թեամբ եւ գութով» վարուէր եւ դադրեցնէր կրակը Ձորին մէջ լեցուած «անմեղ խստութեամբ պատժւում . . . : Բնութիւնը նրանց հաւասար ստեղծում . . . երախաներուն եւ որբանոցներուն», անոնց կեանքը փրկելու համար։ ոչ ''իմս'', ոչ ''քուկդ'': ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Յօդուածներ եւ Հարցազրոյցներ 7

Տեսակէտ Էրտողանի Նոր Առաջարկած «Վեցեակ»ին Մէջ՝ Վա՞խ Կայ

ՄԵԹՐ ԳԱՍՊԱՐ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ երեսփոխաններուն յարձակումը DHP-ական երեսփոխաններուն վրայ եւ զանոնք խորհրդարանէն դուրս հանելու բարբարոսութիւնը մեզի յիշեցուց Վերջին տարիներուն, Էրտողանի 1994 թուին տեղի ունեցած նոյն այս ֆաշական տեսարանը, երբ ոստիկաննե- գերաշխուժութեան եւ նորանոր արկա- րը՝ խորհրդարանէն դուրս ելլող քիւրտ երեսփոխանները (ներառեալ՝ ծախնդրական-փորձառական փուչիկները հերոսուհի Լէյլա Զէնան) ծոծրակներէն ձերբակալելով բանտ կը տանէին։ ինքնավստահութեա՞ն հետեւանք են, Այս արարքները մահացու հարուած մըն են՝ քաղաքացիներու կամքին, թէ՞՝ բուն պատճառը՝ անդոհանքի, դեմոկրատիային եւ մարդու իրաւանց։ Ինչպէ՞ս կարելի է, որ պետութիւնը խուճապի կամ մեծ վախի մը խթանած ջնջէ անձեռնմխելիութիւնը եւ փակէ կուսակցութիւն մը, որ ստացած է վեց շտապողականութիւնը եւ ջղագա- միլիոն քաղաքացիներու վստահութիւնը։ Ասիկա մեծ հարուած մըն է րութիւնը (ինչպէս օրինակ՝ յառաջիկայ խորհրդարանին՝ Էրտողանի իշխանութեան օրով, որ ֆաշական է»։ ընտրութիւններուն AKP-ի մեծամասնա- Յաջորդ օրը եւս, նոյն գրողը գրած է. «Արդեօք քիւրտերուն դէմ այս զուլումը կան մնալու տարակոյսը, Թուրքիոյ կրցա՞ւ դեմոկրատիա բերել, կամ՝ խաղաղութիւն, կայունութիւն եւ հիմնադրութեան 100-ամեակին՝ իշխա- ընկերային արդարութիւն երկրին։ Էրտողանի օրով, DHP-ի փակումով, նութեան աթոռէն իր հաւանական երկար ժամանակէ ի վեր երկիրը վերածուած չէ՞ քաղաքական բացակայութիւնը, կամ՝ Թուրքիոյ կուսակցութիւններու մեծ բանտի մը…»։ տարանջատումի վտանգին վերահա- Եւ՝ PKK-ի «Ենի Էօզկիւր Փոլիթիքա» թերթը գրեց. «Ճիշդ 27 տարիներէ ի վեր սութիւնը…)։ Այս վախին առաջին երկու Ընդհանուր Դատախազութիւնը իլլեկալ կը հռչակէ քրտական կուսակցու- պատճառներուն վերացումին համար, թիւն մը, որուն կը յաջորդէ նոյնպէս քրտական կուսակցութիւն մը, այս Էրտողան մենատէրը՝ երկրի պետական անգամ՝ նոր անունով մը։ Ահա հիմա՝ 8-ն անգամներ ըլլալով։ DHP-ն 8-րդն վարչամեքենան եւ դատարաններն ու խորհրդարանը հակասահմա- է, որ հիմնուեցաւ 2012 թուին եւ յաջողեցաւ խորհրդարան հասնիլ 2015 նադրականօրէն կը գործածէ պառակտելու համար ընդդիմութիւնը եւ թուին, 7 Յունիսի ընտրութիւններուն՝ ստացած ըլլալով ձայներու ընդհանուր ապօրինի հռչակելու ընդդիմութեան մեծագոյն կուսակցութիւնը՝ թիւին 13%-ը, տիրանալով 80 երեսփոխանական աթոռի։ Ապա այսօր՝ երբ HDP-ն եւ լուծարելով զայն։ Իսկ մեծ վախին տարանջատումի վտանգին HDP-ն կ՚ենթարկուի փակումի հարուածին, որպէսզի AKP-ն վերաշահի իրեն պատճառին դէմ, հրապարակ նետած է փորձառական նոր փուչիկ մը, որ պակսող մի քանի տասնեակ աթոռները (24-30), DHP-ի Կեդրոնական «վեցեակ»ի ստեղծման առաջարկն է. Թուրքիոյ, Ռուսաստանի, Իրանի, Կոմիտէի նախագահը յայտարարեց, թէ՝ HDP-ի երէկի 6 միլիոն ձայները Վրաստանի, Ազրպէյճանի, Հայաստանի միջեւ՝ համակեցութեան, տնտե- հասած են 12 միլիոնի, որ նոր անունով մը քրտական կուսակցութեան սական ու քաղաքական համագործակցութեան։ պիտի կարենայ տալ ձայներու ընդհանուր թիւին 20%-ը, հակառակ Ընդդիմութեան չէզոքացումը արդէն իսկ ընթացքի մէջ է. իսկ «վեցեակ»ի հետեւողական հալածանքներուն, որոնք առաւել եւս զօրացուցին HDP-ն։ պատրանքը կը մնայ փորձառական փուչիկ մը։ Ապագան HDP-ին կը պատկանի. ՈՉ՝ Էրտողանին…»։

Ա – ԸՆԴԴԻՄՈՒԹԵԱՆ ՉԷԶՈՔԱՑՈՒՄԸ Բ – «ՎԵՑԵԱԿ»Ի ՓՈՐՁԱՌԱԿԱՆ ՓՈՒՉԻԿԸ Սուլթան Էրտողանի մեկուսացումը՝ ոչ միայն արտաքին ճակատի վրայ, այլ Սուլթան Էրտողան՝ քաջ գիտնալով, որ ապագան Էրտողանիզմին չէ, այլ՝ մանաւանդ ներքին (նոյնիսկ՝ AKP-ի նախկին ղեկավար կարկառուն դէմքե- HDP-ին, եւ՝ Թուրքիոյ տարանջատումը ուրեմն իրական վտանգ մըն է, րէն), յաւելեալ՝ տնտեսական նոր ճգնաժամը, AKP-ի կորուստները վերջին DHP-ի գալիք յաղթանակով, այն պատրանքը ունի թէ՝ «վեցեակ»ը կրնայ խորհրդարանական ու քաղաքապետական ընտրութիւններուն, իրեն կանխարգիլել տարանջատումը, եւ՝ երաշխաւորել Թուրքիոյ տարածքային համախոհ ու զինակից դարձուցած են միայն Տէվլէթ Պահչելիի MHP-ն, որուն միասնութիւնը միւս 5 երկիրներու ծածկոյթին շնորհիւ…։ Սակայն, այդ 5 հետ միասին ունին միայն 326 աթոռ, ինչ որ բաւարար չէ կազմելու երկիրներէն 4-ը (Ռուսաստան, Իրան, Հայաստան եւ Վրաստան) ոչ միայն խորհրդարանի 540 աթոռներու 2/3-ը՝ սահմանադրական փոփոխութիւններ թշնամի են Էրտողանին (այլ խօսքով՝ Փանթուրքիզմի Ծրագրին), այլեւ՝ կատարելու համար մինչեւ 2023 (Թուրքիոյ պետութեան հիմնադրութեան յանձնառու չեն Թուրքիոյ տարածքային միասնութեան պաշտպա- 100-ամեակը), երբ Էրտողան կ՚ուզէ մնացած ըլլալ երկրի նախագահը, նութեան։ Էրտողան՝ այս իրողութեանց ալ քաջ ծանօթ է։ Այդուհանդերձ, ան որպէսզի՝ շռնդալից կերպով, Աթաթուրքի հիմնած լայիք պետութիւնը հռչակէ կը դիմէ այս փորձառական փուչիկին։ Գոնէ մէկ-երկու տարիներ, այս իսլամական, սիրաշահելու համար իսլամները (ոչ միայն Կեդրոնական փուչիկով կարենալ երկարաձգելու համար իր իշխանութիւնը, կարծելով որ իր Ասիոյ, այլեւ՝ մասնաւորաբար Ռուսական Դաշնութեան եւ Ազրպէյճանի), այս արտաքնապէս խաղաղասիրական ու կառուցողական առաջարկով ինչ որ կենսական է իր երազած փանթուրքական ծաւալապաշտական կրնայ գէթ շրջան մը խաբել 4 երկիրներու ղեկավարները։ Ասիկա պատրանք ծրագրին համար, որմէ չէ հրաժարած տակաւին եւ խլրդային աշխատանք կը մըն է, ինքնախաբէութիւն մը, կամ՝ մտամոլորանք (hallucination), որ տանի Կեդրոնական Ասիոյ մէջ «Թուրանի Բանակ» ստեղծելու համար։ հետեւանքն է Էրտողանի մեծամտախտին, որուն հետեւանքով կ՚ենթադրէ, Ուրեմն. ինչպէս փանթուրքական ծրագրի գործադրութեան համար անհրա- թէ իր այս առաջարկը աւելի բարձր մրցանիշ մըն է քան Փութինի ծրագիրը՝ ժեշտ է ճամբէն վերացնել երկու Հայաստանները, նոյնպէս անհրաժեշտ է Անդրկովկասի ժողովուրդներուն միջեւ համակեցութիւն ստեղծելու, քանի որ վերացնել ամբողջ ընդդիմադիր ճակատը, գլխաւորաբար՝ HDP-ն, որուն իր առաջարկած «վեցեակ»ը աւելի ընդարձակ տարածութիւն ունի…։ ծանրութեան կեդրոնը քիւրտ ժողովուրդն է, զայն ամբաստանելով որպէս Կարճ խօսքով՝ Էրտողանի առաջարկը յուսահատած մեծամտամոլ PKK «ահաբեկչական» եւ անջատողական կազմակերպութեան զինակիցը…։ բռնատէրի մը ցանկատեսութիւնն է. պատրանք մը լոկ, քմշանկար մը Իսկ HDP-ն, այն 8-րդ քրտական կուսակցութիւնն է, որ յաջորդած է նախորդ սոսկ…։ Որովհետեւ՝ ան այլեւս չի կրնար անդրադառնալ ու տեսնել որ մեծ տարբեր անուններով 7 քրտական կուսակցութիւններուն (որոնք ապօրինի հակասութիւն մը կայ իր առաջարկին եւ իր խլրդային ջանքերուն՝ հռչակուած եւ լուծարուած են վերջին 27 տարիներուն երկայնքին), միշտ Կեդրոնական Ասիոյ մէջ «Թուրանի Բանակ»ի ստեղծումին միջեւ, որոնց առաւել զօրանալով, եւ որ առաջին անգամ կրցաւ խորհրդարանի մէջ մէկը՝ միւսը անկարելի կը դարձնէ։ աթոռներ շահիլ վերջին ընտրութիւններուն՝ ստանալով 6 միլիոն ձայն Հաւկուրացած բռնատէրը չի տեսներ նաեւ, որ այսօր ժամանակավրէպ (ձայներու 13%-ը)։ Իսկ այսօր HDP-ի ձայները կը գնահատուին 12 միլիոն դարձած է «Թուրանի Բանակ»ը, որովհետեւ Փանթուրքիզմի Ծրագիրը (այսինքն՝ ձայներու 20%-ը)… ինչ որ կը նշանակէ, թէ HDP-ի պաշտօնական ներկայ բազմաբեւեռ աշխարհակարգին մէջ, հովանաւորելու դէպի Արեւելք լուծարումի պարագային, պիտի կազմուի նոր քրտական կուսակցութիւն մը՝ ծաւալելու նկրտումն ու կարողութիւնը ունեցող իմփերիալիստական միմիայն նորացուած անունով, բայց նոյն ձայներով։ պետութիւն մը չէ մնացած նահանջող Արեւմուտքին մէջ, առանց որուն՝ Հետեւաբար, Էրտողանի այս խելացնոր քայլին դէմ ելոյթ ունեցան անոր բոլոր Ռուսաստան, Իրան, Չինաստան հակափանթուրք ճակատին հետ, հակառակորդները (կուսակցութիւններ եւ անձնաւորութիւններ), եւ առաջին տարանջատումի վախը ապրող Թուրքիան անկարող է ճակատելու։ հերթին AKP-ի նախկին գլխաւոր ղեկավարները՝ Ահմէտ Տաւութօղլուն, Թուրքիոյ յառաջիկայ ընտրութիւններու արդիւնքը հարցական պիտի դարձնէ Ապտալլա Կիւլը եւ Ալի Պապաճանը, որոնք կը գլխաւորեն երեք ընդդիմա- Էրտողանի մնալը իշխանութեան աթոռին վրայ՝ DHP-ի յառաջխաղացքին դիր կուսակցութիւններ։ հետեւանքով։ (Ռուսաստանի պաշտպանութեան նախարարը մամլոյ ասուլիս Ահմէտ Տաւութօղլուն յայտարարեց. «Էրտողանի մտավախութիւնը PKK-ի մը տուաւ, բացայայտելով Էրտողանի խլրդային ջանքերը «Թուրանի Բանակ» ահաբեկչութիւնը չէ, այլ՝ ուրիշ բան։ Ան կ՚ապրի վախի իրավիճակ մը, որ ստեղծելու։ Ան առաջին ազդարարութիւնը կատարեց Էրտողանին, հարցնե- տակաւ կ՚ընդլայնի, եւ իրեն տարակարծիք անձերը կ՚ուզէ հեռացնել քաղա- լով թէ որո՞ւ դէմ է այս բանակը…)։ քական դաշտէն։ Այս է Էրտողանի հին ֆաշական քաղաքականութիւնը, Ամենայնդէպս, Էրտողանի «վեցեակ»ի փորձառական փուչիկի առաջարկը՝ որուն զոհերէն մէկն ալ ես եմ…»։ առնուազն խիստ կանխահաս ու հիմքէ զուրկ է, Էրտողանի իշխանու- Ալի Պապաճան ըսաւ. «Դեմոկրատիայի կիրարկումը կամ սրբագրումը չի թեան օրով, եւ ոչ մէկ աղերս ունի Անդրկովկասի երեք ժողովուրդներու կրնար քաղաքական հակառակորդներու ձերբակալութիւններով համակեցութեան առաջադրանքին հետ, զոր կը հետապնդէ Փութին՝ կատարուիլ, այլ միայն՝ անոր առաւել ամրապնդումով»։ Անդրկովկասի մէջ կայունութիւն եւ մշտատեւ խաղաղութիւն հաստատելու Իսկ Ապտալլա Կիւլ. «DHP-ի պլոքի պետ Կերկերլիօղլուի երեսփոխական նպատակով, որ թելադրանքն է Ռուսաստանի ազգային ռազմական անձեռնմխելիութեան վերացումը եւ DHP-ի ապօրինի հռչակումը սխար ու անվտանգութեան հայեցակարգին, ըստ որուն Անդրկովկասը Ռուսաստանի ֆաշական արարք մըն է։ Կառավարութիւնը չի՞ տեսներ, որ այս ազգային անվտանգութեան մէկ գօտին է։ միջոցառումները ոչ միայն անհեթեթ են, այլեւ՝ ծանրակշիռ բեռ մը իր իսկ Էրտողանի «վեցեակ»ի առաջարկը կրնար առաջադրուիլ, օրինակ՝ այն ուսերուն վրայ…»։ պարագային միայն, երբ Էրտողանի իշխանութիւնը վաղը փոխարինուէր Միւս կողմէ, «Ճումհուրիէթ» թերթի աշխատակից Հասան Ճեմալ գրեց. DHP-ի ծրագիրը որդեգրող իշխանութեամբ մը։ «Էրտողանի իշխանութիւնը ֆաշական է։ Այս միջոցառումները, եւ՝ AKP-ի Շար. Էջ 08 ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Յօդուածներ եւ Հարցազրոյցներ 8 Մոսկուայի Դաշնագրին (1921) Ոգին Կը Մնայ Տիրական Ռուսեւթրքական Յարաբերութիւններուն Մէջ

ՎԱՐՈՒԺ ԹԷՆՊԷԼԵԱՆ Համագործակցութեան այս մթնոլորտը ցնցումի կ’ենթարկուի 2015-ին, երբ սուրիական սահմանին վրայ Թուրքիա վար կ’առնէ ռուսական զինուորական ոսկուայի դաշնագրին ստորագրութեան 100-ամեակին առիթով (16 Մարտ օդանաւ մը: Իսկ մէկ տարի ետք, Անգարայի մէջ Ռուսիոյ դեսպանին սպանու- 1921) Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարութիւնը յայտարարեց, թիւնը կը նկատուի երկու երկիրներուն միջեւ պատերազմի բռնկումի շարժառիթ որ համաձայնագիրը՝ «ճշդելով մեր երիտասարդ հանրապետութեան մը, սակայն զարմանալիօրէն, երկու երկիրներու յարաբերութիւնները այդ վատ Մ վիճակէն միանգամայն կը դառնան աւելի սիրալիր: արեւելեան սահմանները Առաջին համաշխարհային պատերազմէն ետք, ծառայած է նաեւ իբրեւ համերաշխութեան եւ համագործակցութեան հիմք Մինչ Միացեալ Նահանգներու հետ Թուրքիոյ յարաբերութիւնները, լաւ թէ վատ, Ռուսիոյ Սովետական Դաշնակցային Ընկերվարական Հանրապետութեան կ’ընթանան հաստատութենական միջոցներով, Ռուսիոյ հետ անոր կապերը հետ»՝ աւելցնելով, որ երկու երկիրները կը շարունակեն երկխօսութիւնն ու ամբողջովին հիմնուած են անձնական կապերու վրայ: Կ’ըսուի, որ նախագահ համագործակցութիւնը շրջանային հարցերու եւ փոխադարձ յարաբերու- Պութին ինք նախազգուշացուցած է Էրտողանը 2016-ի պետական հարուածի թիւններու մակարդակին վրայ: Տեղին է նշել, որ համաձայնագրի կնքման փորձին մասին, եւ առաջինը ինք շնորհաւորած է Թուրքիոյ նախագահը՝ երբ պահուն, ո՛չ Թուրքիոյ Հանրապետութիւնը, ոչ ալ Խորհրդային Միութիւնը յեղաշրջման փորձը ձախողութեան մատնուած է: Այդ օրէն ի վեր, աշխարհի (ԽՍՀՄ) ստեղծուած չէին իբրեւ քաղաքական ճանչցուած միաւորներ: առաջնորդներու շարքին, երկու նախագահները ամէնէն աւելի գլուխ գլխի Իր կարգին, Մոսկուայի դաշնագրի հարիւրամեակին անդրադառնալով, Ռուսիոյ հանդիպումներ ունեցած են: արտաքին գործոց նախարարութեան բանբեր Մարիա Զախարովա նշեց, որ Եւրոպական Միութեան անդամակցելու Թուրքիոյ բոլոր ճիգերը, մանաւանդ «Թուրքիա եւ Ռուսիա կը շարունակեն երկխօսութիւնն ու համագործակցութիւնը ներկայիս, կը մնան ապարդիւն: Սակայն, օրինակի համար, փոխանակ փոխադարձ եւ շրջանային յարաբերութիւններու մակարդակներու վրայ»՝ իր աչքերը դէպի Չինաստան դարձնելու եւ աշխարհաքաղաքական իր աւելցնելով. «մենք կը հաւատանք, որ համագործակցութեան այս հասկացո- դիրքը օգտագործելով Մետաքսի նոր ճամբու նախաձեռնութեան ընձեռած ղութիւնը (դրսեւորուած դաշնագրին մէջ) կը շարունակուի այնպէս, որ մեր կաելիութիւններէն առաւելագոյնս օգտուելու, եւ միաժամանակ իր կապերը երկկողմանի յարաբերութիւնները նպաստեն շրջանային խաղաղութեան, աշխուժացնելու Կեդրոնական Ասիոյ թրքական ժողովուրդներուն հետ, այժմ կայունութեան եւ բարգաւաճումին»: Ռուսիան է, որ առանցքային կարեւորութիւն կը ներկայացնէ Թուրքիոյ համար, Նոյնպէս դաշնագրին հարիւրամեակին առիթով, Մոսկուայի պետական եւ՝ փոխադարձաբար: Այս մէկը լաւագոյնս կ’արտայայտուի ռուսական S-400 համալսարանի ասիական եւ ափրիկեան հարցերու ուսումնասիրութեան հակօդային պաշտպանութեան համակարգ գնելու որոշումով:Այս քայլով, բաժանմունքի դասախօսներէն՝ փրոֆ. Մեհմեդ Փերինչէք յայտնեց, որ «Առաջին Թուրքիա ոչ միայն կը զրկուի ամերիկեան F-35 պատերազմական օդանաւերէն, համաշխարհային պատերազմէն ետք, ինչպէս յայտարարած է Մուստաֆա այլեւ, որ աւելի կարեւոր է, ան համարձակօրէն դուրս կու գայ իր արեւմտամէտ Քեմալ Աթաթուրք, արեւմտեան կայսերապաշտ պետութիւնները Հարաւային քաղաքականութենէն՝ յօգուտ Ռուսիոյ: Կովկասի մէջ ստեղծեցին «կովկասեան պատը»: Աթաթուրքին համար, Զարմանալիօրէն, երկու երկիրներու փոխադարձ շահերը եւ տնտեսական կովկասեան պատին վերացումը անհրաժեշտ էր «անկախութեան պատերազմին» կապերը չեն միակ վճռորոշ ազդակները, այլ անոնց աճող արտաքին քաղաքա- յաջողութեան համար: Ուստի, 26 Ապրիլ 1920-ին, ան նամակ մը ուղարկեց կան յաւակնութիւնները կը նպաստեն հասարակաց լեզու գտնելու, թէեւ այն Լենինին՝ առաջարկելով ոչնչացնել Հարաւային Կովկասի մէջ բրիտանացիներուն վայրերուն մէջ, ուր երկու կողմերը հակասական նպատակներ ունին, անոնք հետ համագործակցող կառավարութիւնները: Այսպիսով, թրքական եւ կարմիր կը յանգին բախումներու, ինչպէս՝ Սուրիոյ եւ Լիպիոյ մէջ, բայց ոչ, օրինակ, բանակներու համագործակցութեամբ, Հարաւային Կովկասի մէջ կարելի մեր 44-օրեայ պատերազմին ընթացքին: Ընդունելով այս հակասութիւնը, 2020 դարձաւ վերացնել Դաշնակցական եւ Մենշեւիկ կառավարութիւնները: Այս Հոկտեմբերին, Ռուսիոյ արտաքին գործոց նախարար Սերգէյ Լաւրով կը նշէ, համագործակցութիւնը առաջնորդեց Հարաւային Կովկասի մէջ խաղաղութեան որ «թէեւ Թուրքիա երբեք Ռուսիոյ ռազմավարական դաշնակիցը չէ եղած, հաստատման: Թուրքեւռուս այս համագործակցութեամբ կարելի դարձաւ թէ՛ իր սակայն ան բարեկամ է, շատ մօտ գործընկեր, եւ բազմաթիւ մարզերու մէջ, լրումին հասցնել Թուրքիոյ «Անկախութեան պատերազմը», թէ ալ ձերբազատիլ այս համագործակցութիւնը ռազմավարական բնոյթ ունի է»: բրիտանացիներու աջակցութիւնը վայելող կառավարութիւններէն, որոնք Տաք ջուրեր (Միջերկրական ծով) իջնելու Մոսկուայի քաղաքականութիւնը սպառնալիք կը հանդիսանային Ռուսիոյ Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան: ծանօթ է բոլորին: Այս առաջադրանքը կարելի չէ իրագործել առանց Թուրքիոյ Այս համագործակցութեան պատճառով ստորագրուեցաւ Մոսկուայի պայմա- հետ հաշտ յարաբերութեան: Այս առումով, բարացուցական է Ղարաբաղի նագիրը»: 44-օրեայ պատերազմը: Մինչ մէկ կողմէ, Անգարա-Մոսկուա-Պաքու Թուրքիոյ եւ Ռուսիոյ յարաբերութիւնները, իբրեւ կայսերական ու աշխարհակալ առանցքը հետամուտ կ’ըլլար այսպէս կոչուած Ատրպէյճանի «տարածքային դրացի ուժեր, պատմականօրէն ունեցած են հակոտնեայ նկարագիր, որ ամբողջականութեան», անդին, պատերազմէն յետոյ, իբրեւ փոխադարձ քայլ 16-րդ դարէն մինչեւ 1921՝ Մոսկուայի դաշնագիրը, պատճառ դարձած է աւելի Ռուսիոյ կողմէ, Նախիջեւանի միջանցքը բանալու որոշումը ճամբայ կու տար քան տասը պատերազմի: Ճիշդ է, որ վախնալով Խորհրդային Միութեան Թուրքիոյ հասնելու Կեդրոնական Ասիա: Նախիջեւանի միջանցքին բացումը սպառնալիքէն, Թուրքիա 1952-ին անդամակցեցաւ ՆԱԹՕ-ի, սակայն պաղ նաեւ կարելի կրնայ ըլլալ թուրք-ռուսական համագործակցութեան միջոցով: պատերազմի աւարտէն ետք, այդ սպառնալիքը մեղմացաւ՝ առիթ ստեղծելով Ըստ երեւոյթին, Ռուսիա շատ ալ դէմ չէ եւ նոյնիսկ համաձայն է Թրքական Մոսկուայի հետ աւելի գործնապաշտ յարաբերութիւններու: 2001-ին, երկու միւս հանրապետութիւններուն հետ Թուրքիոյ մերձեցման: Կ’ենթադրուի նաեւ, երկիրները ստորագրեցին համագործակցութեան համաձայնագիր մը՝ մրցակցե- որ Թուրքիա եւ Ռուսիա նախածրագրուած ձեւով վերջ տուին Մինսքի խումբի լու փոխարէն համատեղ աշխատելու մտադրութեամբ: 2004-ին, Վլատիմիր ղարաբաղեան նախաձեռնութեան: Պութին դարձաւ ռուս առաջին նախագահը, որ Թուրքիա կ’այցելէ: Երկու Բացայայտ կը դառնայ, որ Ռուսիա եւ Թուրքիա, Մոսկուայի դաշնագրին ոգիով, երկիրներու գործակցութիւնը կը զարգանայ եւ 2011-ին, Թուրքիա կը դառնայ աւելի նախապատւութիւն կու տան իրենց աշխարհաքաղաքական շահերուն, Ռուսիոյ առեւտուրի երկրորդ մեծագոյն գործընկերը տարեկան $30 միլիառ քան միջազգայնօրէն ճանչուած սկզբունքներուն, ինչպէս՝ ազգերու ինքնորոշման տոլարով (արտածում՝ $6 միլիառ, ներածում՝ $24 միլիառ), իսկ երկկողմանի իրաւունքին, մարդկային իրաւունքներուն, քաղաքական բազմակարծութեան առեւտուրի հիմնական կէտը կը հանդիսանայ ուժանիւթը (ներածումներու 70% եւ խաղաղ միջոցներով տագնապներու լուծման ընտրանքին: համեմատութիւնը, $21 միլիառ):

Տեսակէտ Էրտողանի Նոր Առաջարկած «Վեցեակ»ին Մէջ՝ Վա՞խ Կայ

Սկիզբը Էջ 07 պարագան, որոնք, ըստ Ալվրցեանի գնահատումին, կը կազմեն շուրջ 4 DHP-ի ծրագիրը նպատակ ունի Թուրքիան վերածել անոր բնիկ բոլոր միլիոն հայեր… եւ՝ Տարագիր Արեւմտահայութեան պարագան։ Քանի որ, ժողովուրդներուն Դեմոկրատական Համադաշնակցութեան մը, վերջ մենք անկարող ենք Փոքր Ասիան վերադարձնելու նախաբիւզանդական եւ դնելով Փոքր Ասիոյ զաւթումին՝ Կեդրոնական Ասիայէն ներխուժած օսմանցի նախաօսմանական իրավիճակին… աւելի քան 15-18 դար ետք. եւ նոյնիսկ՝ թուրքերուն կողմէ, Փոքր Ասիոյ բնիկ ժողովուրդներուն վերադարձնելով աւելի քան դար մը ետք, նախաեղեռնեան իրավիճակին՝ Արեւմտա- անոնց հայրենիքներուն մէկ մասը գէթ (ծագումով իսկապէս թուրք – ոչ հայաստանի զանգուածային հայաթափումին եւ Արեւմտահայութեան կրօնափոխ այլազգի – ու դեմոկրատիան ընդունած քաղաքացիներուն ալ զանգուածային տեղահանութեան պատճառով… երբ մենք նոյնիսկ տալով իրաւունք՝ Համադաշնակցութեան անդամակցելու)։ չկարողացանք ոչ միայն ձեռնարկել, այլեւ՝ կազմակերպել Տարագիր Նահատակ Հրանդ Տինք, երբ կը խօսէր Թուրքիոյ դեմոկրատականացու- Արեւմտահայութեան Համասփիւռքեան Քոնկրէսը, մեր քրոնիկ մին մասին, նկատի ունէր այս Դեմոկրատական Համադաշնակցութիւնը, անմիաբանութեան պատճառով՝ մեր հին նախարարական տուներու որ իսլամացած, քրտացած ու թրքացած հայերը կրնար վերադարձնել օրերէն…։ Արդեօք որո՞նք են մեր հի՜ն անմիաբանութեան պատճառները կամ Հայութեան, եւ բոլոր բնիկ ժողովուրդներուն միջեւ կրնար ստեղծել խաղաղ գլխաւոր պատճառը։ Արդեօ՞ք Գառնիկ Կիւզէլեանի անաւարտ եւ անտիպ համակեցութիւնը, զանոնք ի սպառ ազատագրելով թրքական բռնա- «Ինչո՞ւ Բնաւեր Եղանք» խորագրով երկին մէջ կրնայինք գտնել այս մղկտող տիրութենէն…։ հարցումին ճիշդ պատասխանը, ճիշդ ախտաճանաչումը…։ Առաջին ակնարկով, «Դեմոկրատական Համադաշնակցութեան» այս ծրա- Այս է պատմական եւ ժամանակակից դառն իրականութիւնը, որուն գիրը կրնայ խորթ թուիլ մեզմէ շատ շատերուն համար։ Սակայն, անհրաժեշտ պատասխանատուն վստահաբար մենք եղած ենք (ուրիշներէ, օտարներէ է, որ մենք փորձենք լրջօրէն եւ առարկայականօրէն քննել զայն եւ առաջ…) մեր ուրիշներու ապաւինելու յոռի եւ անվայել ունակութեան մտածել անոր գործադրութեան եղանակներու լաւագոյն մշակումին հետեւանքով…։ Ժողովուրդ մը՝ գոյատեւելու համար, պարտի տիրութիւն մասին, նկատի ունենալով՝ իսլամացած, քրտացած ու թրքացած հայերու ընել ինքն իր վրայ։ Լուրեր Հայաստանէն եւ Արցախէն

ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Յօդուածներ եւ Հարցազրոյցներ 9 Հոգեւոր Մտորումներ. Աստուծմով Զօրանալ

ՎԱՐԱՆԴ ՔՈՐԹՄՈՍԵԱՆ

«Սիրելինե՛ր, ձեզի կ՚ըսեմ.- մի՛ վախնաք անոնցմէ որոնք մարմինը կը սպաննեն եւ ապա ուրիշ բան չեն կրնար ընել: Ըսեմ թէ որմէ՛ պէտք է վախնաք: Վախցէք Աստուծմէ, որ ձեզ սպաննելէ ետք իշխանութիւն ունի դժոխք նետելու: Այո՛, կ՚ըսեմ ձեզի, անկէ վախցէք» (Ղկ 12.4-5): Ի՜նչ գօտեպնդիչ են մեր Տիրոջ՝ Յիսուս Քրիստոսի խօսքերը, որոնց միջոցով ինքնավստահութիւն եւ զօրութիւն կու տայ իւրաքանչիւր ճշմարիտ հաւատացեալի, թելադրելով չվախնալ «անոնցմէ որոնք մարմինը կը սպաննեն եւ ապա ուրիշ բան չեն կրնար ընել»: Եւ ինչքա՜ն շատ է թիւը անոնց, որոնք յաճախ եւ մնայուն կերպով կը սպառնան մեր ֆիզիքական մարմինը սպաննել: Ինչքա՜ն պատերազմներ մղուած են նախորդ քսան դարերու ընթացքին յանուն Քրիստոնէութեան եւ հակառակ քրիստոնէու- թեան եւ քանի-քանի միլիոն մարդիկ սպաննուած են այդ պատերազմներու կը մնայ զանոնք օգտագործելով Աստուծոյ բարեկամութիւնը շահիլն ու ընթացքին՝ յանուն Քրիստոսի: յաւիտենական յարկեր ընդունման տոմսը ապահովելը, կամ՝ հակառակը, Հալածիչներն ու նեղիչները միշտ եղած են, կան եւ ապագային ալ պիտի ըլլան թշնամանալ Աստուծոյ հետ եւ յաւիտենական դժոխքի տոմսը ապահովելը տակաւին, բայց այդ բոլորէն անդին եւ այդ բոլորէն վեր, մեր Տիրոջ գօտեպնդիչ աշխարհիկ հարստութիւնը ժխտական կերպով օգտագործելով: խօսքը գերակշռող կը մնայ. «Մի՛ վախնաք» այդպիսիներէն: Քաղելիք դասը. Մեզի յանձնուած ամէն բան պէտք է օգտագործենք՝ Սուրբ Հռիփսիմէ Կոյսն ու իր ընկերակիցները վառ օրինակ են այս խօսքին Աստուծոյ բարեկամութիւնը շահելու եւ յաւիտենական յարկերէն ներս հնազանդ եղողներուն ու հաւատարմապէս հաւատացողներուն: Սրտապնդիչ ընդունման տոմսը ապահովելու համար: են Սուրբ Պօղիկարպոսի խոսքերը. «86 տարի Անոր [Քրիստոսի] ծառան «Աստուած կը ներէ անոր՝ որ մարդու Որդիին դէմ կը խօսի. բայց բնաւ եղած եմ եւ Ան ոչ մէկ վատութիւն ըրած է ինծի: Հետեւաբար, ինչպէ՞ս պիտի չներէ անոր՝ որ Սուրբ Հոգին կը նախատէ, որովհետեւ ըրածը կրնամ անարգել իմ Արքայիս՝ որ զիս փրկած է»: Տակաւին, Սրբոց հայհոյութիւն է» (Ղկ 12.10): Վարդանանք՝ մեր հերոսները, որոնք չվարանեցան ըսելու՝ «մենք չենք ««Աստուած կը ներէ անոր՝ որ մարդու Որդիին դէմ կը խօսի»: կրնար թողուլ աստուածներուն Աստուածը եւ տէրերու Տէրը եւ պաշտել Շատ բաներ ըսիք իմ մասիս, թէ մոլորեցուցիչ է եւ Աստուծոյ հակառակ: արարածները եւ անբանները: Ոչ ոք կրնայ մեզ խախտել ճշմարիտ Ներելի է այդ, եթէ ապաշխարութեամբ դարձի գան, ինչպէս անոնցմէ հաւատքէն՝ զոր ունինք հանդէպ Հօր եւ Որդւոյն եւ Սուրբ Հոգւոյն, ո՛չ շատերը, որոնք այդ բանը ըսին եւ հաւատացին, եւ ներուեցաւ անոնց, դեւերը եւ ոչ մարդիկ, ո՛չ տանջանքները եւ ոչ մահը»: Ի՜նչ սէր եւ ի՜նչ եւ վերջապէս՝ ինչպէս էր պարագան առաքեալներու գլուխին [Պետրոս նուիրուածութիւն ու կապուածութիւն, աւելին, ի՜նչ վստահութիւն ու Առաքեալին]: հաւատարմութիւն: Սուրբ Հռիփսիմեանց Կոյսերը, Սուրբ Պօղիկարպոսն ու «Բայց բնաւ պիտի չներէ անոր՝ որ Սուրբ Հոգին կը նախատէ, որովհետեւ Սուրբ Վարդանանք օրինակներն են այն բազմաթիւ նուիրեալներուն, որոնք ըրածը հայհոյութիւն է»: իրենց հաւատքը, իրենց Աստուածն ու Տէրը չեն ուրացած եւ չեն վախցած ո՛չ Իսկ ով որ Աստուծոյ Հոգին դեւերու իշխան կը կոչէ, այդ պատճառով սպառնալիքէն, ո՛չ տանջանքէն եւ ոչ ալ ամէն տեսակի բարբարոսութիւններէ անոր ներում պիտի չըլլայ, եւ թէ՛ այստեղ ու թէ՛ այնտեղ տոկոս պիտի ու նեղութիւններէ եւ անգամ մահէն, որովհետեւ անոնք լաւ հասկցած էին տայ: Որովհետեւ այս հայհոյութեամբ սատանան անոր թոյլ չի՛ տար Տիրոջ խօսքերը, չվախնալու անոնցմէ, որոնք մարմինը կրնան սպաննել անոնց ապաշխարութեամբ դարձի գալու: Իսկ անոնք որոնք միայն, այլ՝ վախնալ Աստուծմէ, որ մարմինը սպաննելէ ետք նաեւ իշխանու- գիտակցաբար հայհոյեցին, ըսաւ. «Բնաւ պիտի չներէ անոր»: Յուդա թիւն ունի մեզ դժոխք նետելու՝ յաւիտենապէս սպաննելու: Իսկարիոտացին վկայ է, որովհետեւ անոր հոգիին ապաշխարութիւնը Մարդիկ, կրնան նեղել, սպառնալ ու նոյնիսկ սպաննել մեզ, բայց եթէ մեր ընդունելի չեղաւ, քանի որ զինք դեւերու կցորդ ըրին, եւ դեւին համար ներսիդին ունինք զԱստուած եւ Անով կ՚ապրինք, ինչքան ալ նեղեն, ինչքան ալ քաւութիւն չկայ ո՛չ այս աշխարհին մէջ եւ ոչ ալ այնտեղ: տանջեն, ինչքան ալ սպառնան, մեր մէջ բոյն դրած Աստուծոյ սէրը այդ բոլորը Արդ, այդպիսիները դեւերէն աւելի անէծքներ պէտք է ընդունին, կը յաղթահարէ եւ կը զօրացնէ մեզ դիմանալու եւ համբերելու այդ բոլոր որովհետեւ գիտէին, թէ այդ հայհոյութիւնը առանց թողութեան է, [իսկ նեղութիւններուն, յանուն յաւիտենական երանութեան եւ Աստուծոյ ներկա- իրենք] յանդգնութեամբ կը գործէին: յութիւնը վայելելու: Իսկ մենք, որ ուղիղ կերպով փառաւորել սորվեցանք, ամբողջ պատիւն Քաղելիք դասը. Մարդիկ ինչքան եւ ինչ բանով ալ որ նեղեն ու սպառնան ու երկրպագութիւնը կը պահենք Սուրբ Հոգի Աստուծոյն, Հօր եւ մեզի, եթէ մենք Աստուծմով զօրացած ենք, ո՛չ մէկ բան կրնայ մեզ զատել Որդիին հետ խոստովանելով, որպէսզի ճշմարիտ այս խոստովանու- Աստուծմէ կամ ընկճել ու խանգարել մեր ընթացքը դէպի յաւիտենականութիւն: թեան միջոցով, հաւատալով Սուրբ Հոգիին՝ մենք մեզ Սուրբ ՄԵՐ ՀԱՐՍՏՈՒԹԻՒՆԸ ԱՍՏՈՒԾՈՅ ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹԻՒՆԸ ՇԱՀԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ Երրորդութեան տաճար դարձնենք: Որովհետեւ, ով որ Սուրբ Հոգիին ԳՈՐԾԱԾԵՆՔ խոստովանութիւնը թերի եւ անկատար կերպով կը կատարէ, ինքզինք «Աշխարհիկ հարստութիւնը գործածեցէք այնպէս՝ որ Աստուծոյ Սուրբ Երրորդութենէն կը հեռացնէ, եւ առանց թողութեան ինքզինք բարեկամութիւնը շահիք, որպէսզի երբ այս աշխարհէն ելլէք, ձեզ հայհոյութեան դատապարտութեան կ՚ենթարկէ: Մեծ հայհոյութիւն է յաւիտենական յարկերու մէջ ընդունին» (Ղկ 16.9): Սուրբ Հոգին ամէն ինչով կատարեալ չխոստովանիլ Հօր եւ Որդիին Տէր Յիսուս կը թելադրէ մեզի աշխարհիկ հարստութիւնը գործածել «այնպէս՝ հետ, հրաժարելով ամէն հերձուածներէն: Ճշմարիտ եւ ուղիղ որ Աստուծոյ բարեկամութիւնը» կարենանք շահիլ: Արդարեւ, ճշմարիտ հաստատութեամբ սորվեցանք խոստովանութիւնը՝ Հօր, Որդիին եւ քրիստոնեան, աւելին՝ Աստուածաշունչ կարդացող ճշմարիտ քրիստոնեան, Սուրբ Հոգիին» (Սարգիս Կունդ): շատ լաւ գիտէ, որ մենք՝ մարդիկս, ժամանակաւորապէս հանգրուանած ենք Քաղելիք դասը. Սուրբ Երրորդութիւնը չբաժնել իրարմէ՛ մէկը միւսէն առաւել այս աշխարհին մէջ, եւ այն ինչ՝ որ այս աշխարհի օրէնքներուն համաձայն մեր կամ նուազ համարելով, որովհետեւ Սուրբ Երրորդութիւնը մէ՛կ է, մէ՛կ Աստ- սեփականութիւնը կը համարուի, խորքին մէջ ո՛չ թէ մեր սեփականութիւնն է, ւածութիւն, մէ՛կ կամք, մէ՛կ իշխանութիւն, մէ՛կ զօրութիւն, մէ՛կ տէրութիւն, այլ՝ մեր խնամիքին յանձնուած է, որոշ ժամանակամիջոցի մը համար: Սխալ որուն փառք յաւիտեանս յաւիտենից: Ամէն: է կարծել, որ մենք մեր սեփական կարողութիւններով կրնանք հարստութիւն «Ով որ Ինծի հետ չէ՝ Ինծի հակառակ է. ով որ Ինծի հետ չի հաւաքեր՝ դիզել՝ եթէ Աստուած արտօնած չըլլայ մեզի: Շատեր կրնան ըսել, լաւ, իսկ այն կը ցրուէ» (Մտ 12.30): բազմաթիւ մարդիկը, որոնք անիրաւ ու անօրէն կերպով տիրացած են «Այս խօսքով սատանային հետ ունեցած Իր կատարեալ անմիա- հարստութեան, դարձեա՞լ Աստուծոյ թոյլտուութեամբ եղած է: Պատասխանը բանութիւնն ու թշնամութիւնը կը նշէ: Որովհետեւ Ես կ՚ուզեմ, կ՚ըսէ, Երանելի Յոբին մօտ է: Աստուած թոյլ տուաւ սատանային, որպէսզի [մարդոց] Աստուծոյ մօտեցնել, առաքինութիւն սորվեցնել եւ արքա- փորձութեան մատնէ Յոբը: Նոյն կերպ ալ Աստուած ամէն ինչ տեսնող ու յութիւն պարգեւել, իսկ սատանան եւ դեւերը՝ ասոր հակառակը: մարդոց իւրաքանչիւր շարժումն ու մտածումը գիտցող ըլլալով, կը տեսնէ Հետեւաբար «ով որ ինծի հետ չի հաւաքեր» մարդիկը, ինչպէ՞ս կրնայ բոլոր մարդոց գործածները, թոյլ կու տայ բոլորին, որովհետեւ մեզի ազատ Ինծի հետ ըլլալ եւ կամ ալ Ինծի հետ գործակցիլ, որ ո՛չ միայն չի կամք տուած է: Սակայն, պէտք է լաւ գիտնանք, թէ ո՛չ մէկ անիրաւութիւն եւ հաւաքեր, այլ՝ հաւաքաուածներն ալ կը ցրուէ: Ես եկայ Ադամի ցրուած անօրէնութիւն անպատիժ կը մնայ: որդիները հաւաքելու աստուածպաշտութեան կրօնքի մը մէջ, իսկ ան Գալով մեր խնամքին յանձնուած հարստութեան, սեփականութեան եւ ամէն (սատանան) կռամոլութեան զանազան պաշտամունքներու մէջ կը ինչին: Տիրոջ թելադրութիւնը յստակ է: Պէտք է մեր հարստութիւնը օգտա- ցրուէ. ուստի, Ինծի հակառակ է եւ Ինծի հետ չէ: գործենք, շահելու համար Աստուծոյ բարեկամութիւնը եւ յաւիտենական Նաեւ, ով որ [մարդիկը] Քրիստոսի ճշմարիտ խօսքով կը հաւաքէ, յարկեր ընդունման տոմսը ապահովելու համար: Սակայն, ինչպէ՞ս կրնանք այդպիսին չի՛ կորսնցներ, այլ՝ Տիրոջ մօտ կը բերէ [զանոնք], իսկ ով որ Աստուծոյ բարեկամութիւնը շահիլ եւ յաւիտենական յարկերէն ներս առանց [Քրիստոսի] խօսքի եւ իմաստութեան լոյսին կը հաւաքէ, ընդունման տոմսը ապահովել: Պատասխանը պարզ եւ դիւրաւ գործադրելի այդպիսին Տիրոջ հետ չէ, այլ՝ Անոր ուսմունքը ցրուող: Տակաւին, ով որ է. «Սիրէ՛ ընկերդ քու անձիդ պէս» (Մր 12.31), եւ՝ «ողորմութիւն կ՚ուզեմ հաւատքով Ինծի չի՛ միանար, ուղղակի սատանայ է, եւ ով որ գործերով եւ ո՛չ թէ զոհ» (Մտ 9.13): Սիրել մեր ընկերը, որ է՝ մեր նմանը եւ ողորմութիւն Ինծի հետ չի հաւաքեր, դեւերուն հետ կը ցրուէ իր հոգին, որովհետեւ ընել բոլորին անխտիր: Այս երկուքը՝ սիրելն ու ողորմիլը ի՜նչ ուժեղ կերպով կը սատանան նաեւ Դիա՛պոլոս կը կոչուի, որ կը նշանակէ ներկայացնէ մեզի Սուրբ Յովհան Ոսկեբերան Հայրապետը, ըսելով. «Ով որ «ցրուած»» (Յովհաննէս Ծործորեցի): միայն ինքն իր համար կ՚ապրի եւ ուրիշները կը քամահարէ, այդպիսին Քաղելիք դասը. Մեզմէ իւրաքանչիւրին ազատ կամքին յանձնուած է Տիրոջ ի զուր կ՚ապրի, այդպիսին նոյնիսկ մարդ չէ, մեր ցեղէն չէ»: Թէ՛ սէրը եւ հետ հաւաքել կամ դեւերուն հետ ցրուել՝ կորսնցնել: Եթէ կ՚ուզենք Տիրոջ հետ թէ ալ ողորմութիւնը մեր ունեցած հարստութիւններն են եւ զանոնք ըլլալ յաւիտեան, հետեւաբար այսօրուընէ պէտք է սկսինք Տիրոջ հետ օգտագործելը՝ մեզմէ իւրաքանչիւրին կամեցողութեան ձգուած է: Այլեւս, մեզի հաւաքել, Անոր հետ ըլլալու համար յաւիտեան: Գաղափարական

ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Յօդուածներ եւ Հարցազրոյցներ 10

Տեսակէտ Մտահոգ Ենք Բոլորս

ԱՀԱՐՈՆ ՇԽՐՏԸՄԵԱՆ

րեւէ պետականութեան եւ քաղաքական կազմակերպութեան չափանիշը անոր ծնունդ տուող պայմանները եւ գոյութեան իրաւունքը հիմնաւորող Ոգաղափարախօսութիւնն է: Ժողովուրդներու մեծամասնութեան առջեւ դրուած այս անգնահատելի հիմնադրոյթը իր խորքով եւ հետապնդումի ճանապարհներով կը դառնայ ազգային եւ պետականութեան ընկալումի խորհրդանիշ: Կը յիշեմ ՀԲԸՄ-ի Մելգոնեան կրթական հաստատութեան մէջ ընդհանուր պատմութիւն դասաւանդող իրլանտացի ուսուցիչիս սա խօսքերը. «Բրիտանիա չունի մնայուն բարեկամներ, ունի մնայուն շահեր»: Պատանեկութեան դուռերը նոր բախող մեր տարիքի ուսանողներուն համար քիչ մը խորթ էր ըմբռնել եօթը ծովերու վրայ իշխող կայսրութեան վարած արտաքին քաղաքականութեան մեր ժողովուրդը, ձեւաւորեց հանդուրժողական վերաբերմունք: բարոյական հաւատամքը: Իրլանտացի ուսուցիչս իւրաքանչիւրիս կը թելադրէր Հայ քաղաքական մտքի ոչ-ուղղորդուած ռազմավարութեան պատճառով իբրեւ անհատ եւ ժողովուրդ սեփական տեսակէտ ունենալ: Մեզի յաճախ կը ոմանց մէջ գերիրապաշտ, խոր լաւատեսութիւն յառաջացաւ սեփական կրկնէր Ուինսթըն Չըրչիլի սա խօսքերը. «Որեւէ պետութեան տիրելու համար ուժերու նկատմամբ, ուրիշներու մէջ՝ թերահաւատութիւն:Երեսուն տարի անհրաժեշտ են փոքրաթիւ դաւաճաններ եւ բազմաթիւ յիմարներ: Տէր շարունակ, մեծախօսութիւնը, ռազմական անհպելիութեան առասպելական փնտռող ժողովուրդը միշտ կը մնայ ծառայ...»: գերագնահատումը, մեծ կորուստներու գնով ձեռք բերուած արցախեան Հետեւինք պատմութեան, դիտենք մեր շուրջի ժողովուրդները: Հզօրները յաղթանակին հանդէպ անտարբեր վերաբերմունք ձեւաւորեց ժողովուրդին մէջ: մեծամասնութեամբ, ազգային-պետական շահերու թելադրութեամբ, Այս բոլորը երէկ էր: Սուղ վճարեցինք գինը...: Իսկ այսօ՞ր: ռազմավարական նպատակներ դրած են իրենց առջեւ եւ հետապնդած: Արմատական վերանայման հրամայականին առջեւ կը գտնուի հայ քաղաքական Մենք՝ հայերս, պատմութեան ընթացքին երբեւիցէ խորհա՞ծ ենք շահեր ունենալ միտքը այսօր: Երկընտրանքի առջեւ կեցած ենք բոլորս՝ գոյատեւել կամ հետապնդել: Թերեւս անբարոյականութիւն սեպած ենք: Թերեւս չենք ալ անցեալի քաշքշուքներո՞վ, թէ՞ հեռանկարային, որակական նոր մակարդակի խորհած: Թերեւս փորձած ենք ծածկել մեր ապիկարութիւնը: Մեծն Տիգրանի յանդգնութեամբ յագեցած, նպատակաուղղուած ռազմավարութիւն մշակենք կողքին հազիւ մատի վրայ կը հաշուեն պետական գաղափարախօսութեան մեր հայրենիքին եւ պետականութեան վերելքին համար: մտածողութեամբ թագաւորներ: Թափանցա՞ծ ենք արդեօք այսօրինակ Ամբողջ երեսունմէկ տարիներու գոյատեւման եւ իրավիճակի թելադրութեան գաղափարախօսութիւններու խորքը: Ինչո՞ւ արդեօք մենք չենք փորձած տակ անհեռանկարային քաղաքական որոշումներու հետեւանք էր Արցախի պահպանել մեր թագաւորութիւնները: Պատճառները միայն արտաքի՞ն են, թէ՞ 44-օրեայ պատերազմին մեր կրած պարտութիւնը: Անհրաժեշտ հետեւութիւններ նաեւ ներքին: Դարերէն եկած եւ մինչեւ օրս շարունակուող բարոյական չքաղելու պարագային պատանդ պիտի մնանք անցեալի սխալներուն գիրկը՝ գործօնը դարձած է հայ քաղաքական մտքի անխախտ բարեկամը: Մենք, աւելի վտանգաւոր դարձնելով հայրենիքի ապագան, անոր գոյութիւնը: դժբախտաբար, բարոյական յաղթանակներու առասպել մը հիւսած ենք մեր Ոչ մէկ հայ պիտի մոռնայ 44-օրեայ պատերազմէն մեր կրած մարդկային սերունդներուն: Դիւանագիտութիւնը իբրեւ դաւաճանութիւն դատապարտած ու տարածքային կորուստները: Պիտի չմոռնանք նաեւ, որ հայ ժողովուրդը ենք: Արատ սեպած ենք զայն: Ժողովուրդը առաջնորդած ենք «մնայուն մէկ բռունցք դարձած իր բոլոր կարելիութիւններով դէմ դրաւ որակական, թշնամի»-ի եւ «մնայուն բարեկամ»-ի միջեւ աւանդական համոզումներով եւ քանակական, արհեստագիտական առաւելութիւններ վայելող թուրք-ազերիական փակուղիներու առջեւ յայտնած ենք անոր ճակատագիրը: Ցաւալիօրէն մնայուն միացեալ բանակին: Այս իմաստով Հայաստանի քաղաքական բեմին վրայ շահեր հետապնդող մեր «թշնամի»ները եւ «բարեկամ»ները բազմաթիւ ներքին ատելութիւնը խորացնելով մեծագոյն ծառայութիւնը մատուցած հարուածներ հասցուցած են մեր հայրենիքին եւ ժողովուրդին: Այսուհանդերձ, պիտի ըլլանք մեր թշնամիներուն: Մենք կորսնցուցինք ճակատամարտը, տակաւին դասեր չենք քաղած մեր ցաւալի անցեալէն: ոչ՝ պատերազմը: Իրապաշտ ըլլանք: Պարտուողը չի կրնար պայմաններ Հայ քաղաքական միտքը հազուադէպ վարած է սեփական ուժերուն ապաւինելու թելադրել: Այս է կացութիւնը ներկայիս: Վաղը կրնան յեղաշրջուիլ պայմանները: ռազմավարութիւն: Իր ընդհանրութեան մէջ կշռադատուած, ընդհանուր շահերով Պատրաստուինք վաղուայ օրին: պայմանաւորած դաշնակիցներ ունենալու գաղափարախօսութիւնը մեղանչումի Այ’ս հրամայականին առջեւ կը գտնուի հայ քաղաքական միտքը այսօր համազօր յանցագործութիւն նկատուած է մեր քաղաքական միտքին համար: Սփիւռքի եւ հայրենիքի մէջ: Պետական շահերու առաջնայնութիւններէն Մեր ժողովուրդի պատմութեան ամենացաւալի իրողութիւններէն մէկն ալ այն մղուած՝ քաղաքական նոր գործելաոճ: Մեր հայրենիքին անհրաժեշտ են է, որ մենք, մեր ներկան աւելի յուսալի դարձնելու նպատակով, ո՛չ մեր, ո՛չ այլ ռազմավարական մտածողութեան տէր քաղաքական եւ պետական գործիչներ: ժողովուրդներու անցեալը ուսումնասիրելով փորձած ենք եզրակացութիւններ Անձնաւորութիւններ, որոնք քաղաքական, տնտեսական, ընկերային իրաւական, հանել, ուր մնաց ապագան... նպատակներ կը դնեն իրենց առջեւ եւ կ’իրականացնեն: Յաճախ կը լսենք, թէ հայոց արքունիքին մէջ նախարարներու, իշխանական Դիտենք մեր շուրջ՝ Մ. Նահանգներու, Ռուսիոյ, Չինաստանի, Թուրքիոյ, Իրանի, տոհմերու միջեւ պայքարը թուլացուցած է հայոց պետականութեան Ազրպէյճանի, Եւրոպական Միութեան, միջինարեւելեան պետութիւններու հիմքերը: Բայց ո՞ր ժողովուրդին պատմութիւնը լեցուն չէ պալատական, եւ այլոց ռազմաքաղաքական-տնտեսական յաւակնութիւնները եւ ուղղենք իշխանական դաւադրութիւններով, խարդաւանքներով, դաւաճանութիւններով համեստ հարցում մը. ինչպէ՞ս կը պատկերացնենք Հայաստանի ապագան եւ սպանութիւններով՝ սկսելով ցարական Ռուսիայէն՝ հասնելու Բրիտանական համաշխարհային այս մրցավազքին մէջ համակողմնակիօրէն հիմնաւորուած կայսրութիւն եւ այլուր: Միշտ արդարացումներ փորձած ենք փնտռել: Մեր քաղաքական հեռանկարային մտքի բացակայութեան: Ինչպէ՞ս պիտի թիավարէ քաղաքական միտքը օրէն չէ ունեցած իր ինքնահաստատման դրոյթները եւ այդ մեր հայրենիքը կայսերապաշտական որոգայթներուն ընդմէջէն՝ առանց պատճառով ալ կորսնցուցած ենք Արշակունեաց, Բագրատունեաց եւ Կիլիկիոյ իրապաշտ, յստակ եւ հեռանկարային քաղաքականութեան: թագաւորութիւնները: Նոյնանման վիճակ կը տիրէ նաեւ այսօր: Դժուար, թէ Մտահոգ ենք բոլորս: ոեւէ հայ անհատ իմանայ մեր 31-ամեայ նորանկախ պետականութեան ազգային, քաղաքական դրոյթները, հեռանկարները: Լուրեր Հայաստանէն եւ Արցախէն Պիտի չերթամ հեռաւոր անցեալ: Փորձեմ մօտիկ անցեալէն խօսիլ: Պատմութեան մէջ պատահած են դէպքեր, երբ ազատագրած ենք մեր Վարչապետ Փաշինեանն Ու Տիկինը Պատուաստուած Են հայրենիքի այս կամ այն մասը, բայց ետ կորսնցուցած: Ոչ ոք կրնայ առարկել, որ մեր անկախ պետականութեան անցնող երեսունմէկ տարիներու մեծագոյն իրագործումը դարձաւ Արցախի ազատագրութիւնը: Տառապանքներով եւ արեան գնով ձեռք բերուած Արցախի անկախութիւնը զօրացնելու, Սփիւռք-հայրենիք հայ քաղաքական միտքին առջեւ նոր հեռանկարներ ձեւաւորելու փոխարէն՝ մեր ճակատագիրը ներքաղաքական, տարածաշրջանային եւ աշխարհաքաղաքական զարգացումներու զոհ դարձուցինք...: Չարաչար սխալեցանք եւ չքաղեցինք դասեր: Այո՛, հետեւութիւններ չկատարեցինք, երբ 2-5 ապրիլ 2016-ի քառօրեայ պատերազմը ապացուցեց, որ մեր «մնայուն դաշնակից»-ը, յանուն իր սեփական աշխարհաքաղաքական շահերուն, որեւէ մէկ պահու կրնար զոհաբերել ե՛ւ Հայաստանը, ե՛ւ Արցախը..: Չարթնցանք Քառօրեայ պատերազմի պատգամէն: Այսօր, տակաւին առանց ամչնալու, անհիմն բարոյական արդարացումներ եւ մեղաւորներ կը փնտռենք: Մեր սեփական թերութիւնները ուրիշներու վրայ ՀՀ վարչապետի պաշտօնակատար Նիկոլ Փաշինեանը տիկնոջ՝ Աննա բարդելու ծիծաղելի պատրուակներ կը փնտռենք տակաւին: Յակոբեանի հետ պատուաստուած է «Քորոնա» ժահրի դէմ։ Այս մասին ան Եւ, ի՜նչ հեգնանք, մեր առջեւ ռազմավարական նպատակներ դնելու, յայտնած է իր դիմատետրեան էջին։ պատրաստուելու փոխարէն՝ անցնող երեսուն տարիներուն մեզ ղեկավարեց «Այսօր Աննայի հետ պատուաստուեցինք «Քորոնա» վիրուսից պաշտպանուելու ամբոխավարութեան, ինքնահաճութեան կեղծ քաղաքականութիւն մը, համար: որ, աննկատ սողոսկելով մեր կառոյցներուն եւ հանրութեան մէջ, դարձաւ Կոչ ենք անում մեր քաղաքացիներին ակտիւօրէն (աշխոյժօրէն) դիմել ինքնախաբէութեան յարուցիչ եւ մոլորեցուց ու մահաբեր թոյնով քնացուց պոլիկլինիկաներ ու պատուաստուել»,-գրած է Փաշինեանը տեսանիւթին կից: NOR OR ENG.Dec 5:Layout 1 12/3/19 3:08 PM Page 1

Vol. 99, #18 www.noror.org Thursday,Wednesday December, May 5 5,, 20212019 Vol. 97, #47 A PUBLICATION OF ARMENIAN DEMOCRATIC LIBERAL PARTY, WESTERN DISTRICT COMMITTEE OF THE UNITED STATES A PUBLICATION OF ARMENIAN DEMOCRATIC LIBERAL PARTY, WESTERN DISTRICT COMMITTEE OF THE UNITED STATES 2nd Annual Armenian ARMENIAN AMERICAN MUSEUM American Museum Gala SELECTS MATT CONSTRUCTION News from Armenia & ArtsakhSet for December 8 AS PRE-CONSTRUCTION The 2nd Annual Armenian American GENERAL CONTRACTOR ‘World must recognize MuseumMay Gala 10 is sold final out heading round into the of vote expected to dissolve ‘We must prepare for Artsakh’s Armenians’ right to signature event of the year on Sunday, Glendale, security and regional Decemberparliament 8, 2019 at The Beverly Hilton CA (Novem- self-determination’ – Speaker in Beverly Hills, California. Hundreds of ber 26, 2019) – stability’ – Armenia’s supporters, community leaders, and pub- The Armenian of Parliament lic officials are expected to attend the American Mu- caretaker PM Gala. The event will celebrate and sup- seum and Cul- port the landmark project as it ap- tural Center of aretaker PrimeDISTRICT Minister OF Nikol proaches its historic groundbreaking California has Pashinyan says Armenia must pre- year. announced the C COLUMBIA COUNCIL “We are excited to join our supporters selection of pare for securityPASSES and regionalARMENIAN stability. and friends for a memorable evening in a w a rd - w i n - “We must prepare for security, for support of the Armenian American Mu- ning and in- regional stability.GENOCIDE The situation in our seum and we look forward to celebrating dustry-leading RESOLUTION our distinguished honorees for the MATT Con- region should change, but it cannot evening who inspire us through their struction as Broad, Petersen Automotive dependMuseum, on us only”, he said during the work and contributions,” stated Execu- WASHINGTON, D.C. – Following the project’s pre-construction general Music Center Plaza, Skirball Cultural tive Chairman Berdj Karapetian. “The Parliament’sthe historic special and session. overwhelming biparti- contractor. Center, LACMA, Natural History Mu- 2nd Annual Gala will mark a special oc- Pashinyansan added passage thatof the theArmenian statements Genocide “We are truly inspired by the vision seum of Los Angeles County, Museum casion as we approach our historic resolution in the U.S. House of Repre- for the Armenian American Museum of Tolerance, Academy Museumwhich of Mo- are made from Russia, the United groundbreaking year.” sentatives, the District of Columbia and we are proud to be part of the team tion Pictures, Kidspace States Museum, and France, do not aim at inflam- The distinguished honorees of the Council approved a resolution affirming that will help bring this incredibly im- 2nd Annual Gala include former U.S. Sec- Gagosian Gallery, Ahmansoning Theatre, the region,the Armenian but Genocide, at stabilizing reported the the portant, valuable, and timely cultural retary of Navy and Assistant Secretary of and more. Armenian Assembly of America. and educational center to fruition,” current situation in the region. peaker of Parliament Ararat Mirzoyan Defense Paul R. Ignatius, Los Angeles “MATT Construction’s unparalleled The resolution is “to recognize and stated MATT Construction Vice Presi- County Supervisor Kathryn Barger, and experience with iconic museum and cul- reflect on the 104th anniversary of the reaffirmed Armenia’s position that dent Joe Healy. S Brownstein Hyatt Farber Schreck Senior tural centers makes them an invaluable 1915 Armenian Genocide and on the im- MATT Construction is a family and News from the World the world should recognize the right Partner Kenneth L. Khachigian. partner for the Armenian American Mu- portance of educating District of Colum- employee-owned general contractor of Armenians of Artsakh to self-deter- Award-winning television personality seum as we prepare the project for our bia residents on the Armenian that has built some of the most memo- and Emmy nominated travel host Laura historic groundbreaking year,”The stated EconomistGenocide.” on infamous mination. rable buildings in California. The firm McKenziehe second will serve asand the Masterfinal roundof Cer- of voting and the voting. Executive Chairman Berdj Karapetian. “The Armenian Assembly of Amer- During today’s session in the Parliament, prides itself on helping museums build “macabre” Azeri park emoniesto electfor the evening.a prime minister will be held Prime Minister Nikol PashinyanThe Armenian resigned American Museum is ica welcomes the passage of this resolu- the Speaker commented on the fact TMajor sponsors include Bank of on-budget and on-schedule structures currently in the pre-construction phase tion, and especially applauds the on May 10, Speaker of Parliamentthat Ararat align with on their April missions 25 andto trigger cele- the snap election that Azerbaijanis distort Shushi’s America, Mr. & Mrs. Vartan and Janet of the project with plans to begin con- emphasis on the importance of educa- brate their collections and programs. Barsoumian,Mirozyan said Dickranian in a statement. Foundation, of parliament. struction in 2020. tion,” Executive Director Bryan Ardouny Ghazanchetsots Church under the pre- The award-winning firm has received GASKADuring Alliance the first Foundation, round of Glumac,vote, parliament The entire Cabinet alsoMATT Construction resigned. will be guiding stated. text of “renovation works”. JHM Charitable Foundation, Mr. & Mrs. numerous recognitions in the industry and supporting the design team and For a complete list of U.S. states that Timmyvoted and down Seda Mardirossian, caretaker PrimeMassis Minister Holding early elections requires the “I think that barbarism, the attitude including AIA Los Angeles’ Building museum leadership on construction issued resolutions and proclamations Kabob, Mgrublian Center for Human Nikol Pashinyan in order to triggerTeam early of the Yeardissolution Award and Presiden-of parliament,planning, which estimating, in turn constructability, recognizing the Armenian Genocide, towards Armenians who are held captive Rights, New York Life Southern Califor- elections. tial Award. can happen when thevalue legislature engineering, twice and project schedul- visit the Armenian National Institute’s in Azerbaijan, the opening of a disgrace- nia, Mr. & Mrs. Bedros and Anna Orun- MATT Construction’s notable mu- Pashinyan, the only candidate in the fails to elect a primeing minister during the after pre-construction the phase. website at www.armenian-genocide.org. ful “park” recently prove that the safe cakciel, and Mr. Chris Pogosyan. seum and cultural projects include The   voting nominated by the ruling My Step incumbent steps down. Pashinyan said existence of Artsakh’s Armenians within Sovietbloc – received spy who 1 vote foiled in favor, Nazi 3 against plot toduring kill allied his resignation leaders that dies his aged bloc will 93 Azerbaijan is impossible, and the world and 75 voted present. His nomination formally nominate and subsequently must recognize the right of Artsakh’s Goar Vartanian worked with her husband to expose German agents during second world war and failure to get elected was a formal- vote him down during both votings in Armenians to self-determination”, the An Armenian woman who became a Soviet spy and helped foil a Nazi plot to as- longed to his beloved Goar,” oth past and present haunt relations sassinateity in aStalin, maneuver Churchill and for Roosevelt disbanding in 1943 has the died agedorder 93. to maintain theIvanov technical said. require- Speaker said. between Turkey and Armenia, The parliament.Goar Vartanian, who with her husband, Gevork, workedments as a secret to agentdisband on nu- the legislature.In June 2017, Vladimir PutinB The Speaker noted that this is Armenia’s merous missions, died on Monday. She will be buried in Moscow’s prestigious – himself a former KGB agent –Economist’s editorial board wrote in an Earlier the ruling bloc announced they’d Pashinyan had earlier announced that position and it doesn’t change. Troyekurovskoe cemetery, said Sergei Ivanov, a spokesman for Russia’s SVR intelli- visited SVR headquarters andarticle, stating that the two countries all vote present as agreed before. he and his party will again run for par- gence service. praised secret agents includingdon’t show any sign of reconciling. TheVartanian Prosperous helped thwart Armenia Operation BHK Long opposi Jump – a- Nazi liamentplot to assassinate in the the snap al- election.the Vartanians. “They are mod- “A century ago, Ottoman troops commit- liedtion leaders party at boycotted their first meeting the inspecial Tehran insession November 1943. est people, they don’t like to be Russian military base in Born on 25 January 1926 in Gyumri, in what was then Soviet Armenia, she moved called heroes,” said the Russianted an Armenian genocide. A few months Armenia deploys two new with her family to Iran in the early 1930s. She joined an anti-fascist group at the age president. ago, Turkey helped Azerbaijan defeat of 16 and worked with Gevork to expose German agents. Goar retired in 1986 but Local News Armenia in a war,” the article says. positions in Syunik Province When Hitler ordered the plot to kill the “Big Three” at a conference in Tehran, their continued to train young The Russian president, Vladimir Putin, congratulates group reportedly followed Nazi agents and exposed the plan. agents. NotingGoar Vartanian that despite in Moscow some in 2005. Turkish He said of herofficial and UnitedThe couple movedStates to the Soviet senators Union in 1951 and re-introduce had a long career as secret legislationThe former Soviet spycirclesher husband: have ‘They been are modest talking people, about they don’t a like pos to - agents. The SVR – one of the successor agencies to the Soviet-era KGB – said they Mikhail Lyubimov said he be called heroes.’ Photograph: Itar-Tass/AP wereon involved sanctioning in active intelligence Turkeywork in “extreme conditions in many countries” doubted that Russia would re-sible “new-era” in the Armenia-Turkey but did not provide further details. veal further details of the couple’srelations, operations their “so as actions not to cause prove political otherwise. scandals in USGevork, senators who was decorated Edward with the J. Hero Markey of the Soviet Union award, died in 2012 the countries they worked”. The Economist quoted Armenian PM aged 87. “Gevork used to say that of the five rays of his Hero Star, at least two be- www.theguardian.com (D-Mass,), Ron Wyden (D-Ore.), and Nikol Pashinyan’s earlier interview Jeff Merkley (D-Ore.) have re-intro- where he said that the re-opening of the duced a legislation envisaging sanctions borders with Armenia from the Turkish against Turkey if its government contin- side would de-escalate tension. He ues human rights violations. had also noted that Armenia is ready to “Today, Senators Edward J. Markey establish relations with Turkey without (D-Mass,), Ron Wyden (D-Ore.), and preconditions. Jeff Merkley (D-Ore.) announced the progress in Turkey. Senators Markey Nevertheless, The Economist writes that he Russian 102nd military base reintroduction of the Turkey Human and Wyden first introduced the Turkey the actions of Turkey and Azerbaijan T– which is stationed in the city of Rights Promotion Act of 2021. This leg- Human Rights Promotion Act in 2017, prove otherwise. Gyumri in Armenia’s northwest – has islation condemns human rights abuses and again in 2019,” Senator Edward J. “Turkey and Azerbaijan were not really opened two new military sites in the carried out by the Government of Turkey, Markey’s office said in an April 29 press reassuring. During this victory parade Syunik province, reinforcing the areas which intensified after a 2016 coup release. in Azerbaijan, Erdogan praised Enver near the border with Azerbaijan, Prime attempt. The Government of Turkey, “President Erdogan’s free pass from the Pasha, one of the architects of the Minister Nikol Pashinyan said. under President Recep Tayyip Erdogan, Trump White House to commit abuses genocide. Mr. Aliyev recently presided “I think it’s no secret that two new has engaged in a brazen campaign to has officially expired,” said Senator over the opening of a macabre “Spoils strongholds of the Russian 102nd mili- silence journalists, political opponents, Markey, a member of the Senate Foreign of War” theme park, featuring manne- tary base have been established in the dissidents, civil society activists, and Relations Committee. “The United quins of wounded Armenian soldiers Syunik province, and the establishment minorities throughout Turkish society, States will once again speak out force- with hooked noses and grotesque faces, of these two new strongholds is an as well as targeting Turkish citizens fully and take steps to hold the Erdogan and neatly tidy helmets of Armenians additional guarantee for ensuring the outside of its borders. This legislation government accountable for its cam- killed in the war. How to reconcile such security of the Syunik province and makes it clear that the United States paign to silence opposition by censoring displays with Azerbaijan’s peace offers is overall Armenia. This is very important should use its considerable leverage social media, clamping down on free a guess. What MM. Erdogan and Aliyev, to note,” Pashinyan said in parliament with this NATO ally to prevent a fur- speech, and locking away critics. Armenia looks less like an olive branch on May 3. ther erosion of hard-fought democratic Page 12 and more like the short end of the stick.” NOR OR ENG.Dec 5:Layout 1 12/3/19 3:08 PM Page 1

Wednesday, May 5, 2021 Thursday, December 5, 2019 Vol. 97, #47 12 A PUBLICATION OF ARMENIAN DEMOCRATIC LIBERAL PARTY, WESTERN DISTRICT COMMITTEE OF THE UNITED STATES

2nd Annual Armenian ARMENIAN AMERICAN MUSEUM American Museum Gala SELECTS MATT CONSTRUCTION Set for December 8 AS PRE-CONSTRUCTION

The 2nd Annual Armenian American GENERAL CONTRACTOR Museum Gala is sold out heading into the signature eventPress of the year on Sunday, Glendale,Release December 8, 2019 at The Beverly Hilton CA (Novem- in Beverly Hills, California. Hundreds of ber 26, 2019) – supporters, community leaders, and pub- The Armenian lic officials are expected to attend the American Mu- Gala. The event will celebrate and sup- seum and Cul- port the landmark project as it ap- tural Center of DISTRICT OF proaches its historic groundbreaking California has year. announced the COLUMBIA COUNCIL “We are excited to join our supporters selection of PASSES ARMENIAN andLebanon friends for a memorable evening in Celebrates 115 Years of AGBU with Virtual Festivities a w a rd - w i n - support of the Armenian American Mu- ning and in- GENOCIDE seum and we look forward to celebrating dustry-leading RESOLUTION our distinguished honorees for the MATT Con- evening who inspire us through their struction as Broad, Petersen Automotive Museum, work and contributions,” stated Execu- WASHINGTON, D.C. – Following the project’s pre-construction general Music Center Plaza, Skirball Cultural tive Chairman Berdj Karapetian. “The the historic and overwhelming biparti- contractor. Center, LACMA, Natural History Mu- 2ndAGBU’s Annual Gala will mark a special longtimeoc- commitment tosan passage the of the Armenian Genocideon AGBU’s past, present, and future. “We are truly inspired by the vision seum of Los Angeles County, Museum casion as we approach our historic resolution in the U.S. House of Repre- for the Armenian American Museum of Tolerance, Academy Museum of Mo- groundbreaking year.” sentatives, the District of Columbia and we are proud to be part of the team tion Pictures, Kidspace Museum, The distinguished honorees of the Council approved a resolution affirming next generationthat will help bring of this incredibly global im- Gagosian Armenian Gallery, Ahmanson Theatre, citi- This virtual event brought together 2nd Annual Gala include former U.S. Sec- the Armenian Genocide, reported the portant, valuable, and timely cultural retary of Navy and Assistant Secretary of and more. Armenian Assembly of America. and educational center to fruition,” Defense Paul R. Ignatius, Los Angeles “MATT Construction’s unparalleled The resolution is “to recognize and stated MATT Construction Vice Presi- Countyzens Supervisor Kathrynhas Barger, andbeen a deep valueexperience with iconic museummotivating and cul- reflect on the 104th anniversarychildren of the from ages 8 to 12, ranging dent Joe Healy. Brownstein Hyatt Farber Schreck Senior tural centers makes them an invaluable 1915 Armenian Genocide and on the im- MATT Construction is a family and Partner Kenneth L. Khachigian. partner for the Armenian American Mu- portance of educating District of Colum- employee-owned general contractor Award-winning television personality seum as we prepare the project for our bia residents on the Armenian that has built some of the most memo- historic groundbreaking year,” stated from AGBU Aleppo, Armenia, Cairo, andthe Emmy nominated organization travel host Laura since its inception.Genocide.” To rable buildings in California. The firm McKenzie will serve as the Master of Cer- Executive Chairman Berdj Karapetian. “The Armenian Assembly of Amer- prides itself on helping museums build emonies for the evening. The Armenian American Museum is ica welcomes the passage of this resolu- on-budget and on-schedule structures Major sponsors include Bank of currently in the pre-construction phase tion, and especially applaudsDamascus, the Latakia, Lebanon, Montreal, celebrate andthat align with their honor missions and cele- the 115th anni- America, Mr. & Mrs. Vartan and Janet of the project with plans to begin con- emphasis on the importance of educa- brate their collections and programs. Barsoumian, Dickranian Foundation, struction in 2020. tion,” Executive Director Bryan Ardouny The award-winning firm has received GASKA Alliance Foundation, Glumac, MATT Construction will be guiding stated. JHMversary Charitable Foundation, Mr. of & Mrs. AGBU,numerous recognitions in the industry Lebanonand supporting the design team District and For a complete list of U.S. statesPlovdiv, that to the Los Angeles - area. The Timmy and Seda Mardirossian, Massis including AIA Los Angeles’ Building museum leadership on construction issued resolutions and proclamations Kabob, Mgrublian Center for Human Team of the Year Award and Presiden- planning, estimating, constructability, recognizing the Armenian Genocide, Rights, New York Life Southern Califor- tial Award. value engineering, and project schedul- visit the Armenian National Institute’s nia, Mr. & Mrs. Bedros and Anna Orun- children were divided into 16 groups and organized anMATT online Construction’s notable event mu- ing during the forpre-construction the phase. youth website at www.armenian-genocide.org. cakciel, and Mr. Chris Pogosyan. seum and cultural projects include The   Sovieton spy April who foiled 15,Nazi plot 2021to kill allied leaders titled dies aged “115 93 Years moderated by a facilitator from Lebanon. Goar Vartanian worked with her husband to expose German agents during second world war

An Armenian woman who became a Soviet spy and helped foil a Nazi plot to as- longed to his beloved Goar,” sassinateYoung” Stalin, Churchill and Rooseveltto inreflect 1943 has died aged 93. uponIvanov the said. rich history Mentors from the stated chapters and Goar Vartanian, who with her husband, Gevork, worked as a secret agent on nu- In June 2017, Vladimir Putin merous missions, died on Monday. She will be buried in Moscow’s prestigious – himself a former KGB agent – Troyekurovskoeand cemesuccesstery, said Sergei Ivanov, a spokesmanof AGBU for Russia’s SVR intelli- whilevisited SVR headquarters maintaining and districts were present in the groups to gence service. praised secret agents including Vartanian helped thwart Operation Long Jump – a Nazi plot to assassinate the al- the Vartanians. “They are mod- lied leaders at their first meeting in Tehran in November 1943. est people, they don’t like to be itsBorn on 25integrity January 1926 in Gyumri, in what throughout was then Soviet Armenia, she moved called the heroes,” said years. the Russian observe the group activities. with her family to Iran in the early 1930s. She joined an anti-fascist group at the age president. of 16 and worked with Gevork to expose German agents. Goar retired in 1986 but When Hitler ordered the plot to kill the “Big Three” at a conference in Tehran, their continued to train young The Russian president, Vladimir Putin, congratulatesBringing together children during the group reportedly followed Nazi agents and exposed the plan. agents. Goar Vartanian in Moscow in 2005. He said of her and The couple moved to the Soviet Union in 1951 and had a long career as secret The former Soviet spy her husband: ‘They are modest people, they don’t like to agents. The SVR – one of the successor agencies to the Soviet-era KGB – said they Mikhail Lyubimov said he be called heroes.’ Photograph: Itar-Tass/AP were involved in active intelligence work in “extreme conditions in many countries” doubted that Russia would re- midst of a global pandemic was a breath but did not provide further details. veal further details of the couple’s operations “so as not to cause political scandals in Gevork, who was decorated with the Hero of the Soviet Union award, died in 2012 the countries they worked”. aged 87. “Gevork used to say that of the five rays of his Hero Star, at least two be- www.theguardian.com of fresh air for students in lockdown. In some of the participant’s countries, schools have completely halted as a result of the constant lockdowns. The remote event brought together children from AGBU Aleppo, Armenia, Cairo, Therefore, “115 Years Young” not only Damascus, Latakia, Lebanon, Montreal, Plovdiv, to the Los Angeles - area taught the younger generation of AGBU and unity to future generations,” said about the pillars of the network, but also Mrs. Arpi Khatcherian from AGBU Cairo. provided them with a day of much-need- The success of this event proved ed fun and entertainment. AGBU’s distinct capability of bringing AGBU students pictured in Montreal “If there is one lesson we learned during together children from uniquely differ- participated in the virtual event. the past year with the global pandemic, ent walks of life and strengthening the the Beirut Port Blast, and the Second bonds between them. “115 Years Young” To continue the tradition of education, Nagorno-Karabakh War, is that AGBU’s opened doors for similar activities to take AGBU Lebanon decided to unite chil- mandate is as critical today as it was 115 place among children and teenagers. dren from AGBU chapters and districts years ago. I felt a sense of fulfillment The online gathering proved to be a from all over the world. During this supporting AGBU Lebanon’s initiative huge achievement for the organization AGBU students pictured in Montreal event, the children played educational that not only informed Armenian youth and reinforced the AGBU motto, in unity participated in the virtual event. guessing and coloring games focused but also passed on the spirit of service there is indeed strength.

Local News News from Armenia & Artsakh United States senators re-introduce legislation New war unlikely, says Artsakh FM on sanctioning Turkey Artsakh’s foreign minister David and attached importance to the factors of Armenia and the Diaspora in this Page 11 partners and allies systematically vio- Babayan says there is “little likelihood” context. late basic freedoms.” of a new war given the role of Russia “We must keep our national resistibility This legislation makes clear that “President Erdogan’s track record of and their peacekeepers as guarantors high, keep our value system strong. Any President Biden must use all diplomatic democratic backsliding and political- of security. difficulty creates also opportunities. We tools to signal – unmistakably – that the ly-motivated detentions of journalists, “In this situation any attack will be an must be able to use these opportunities United States comes down on the side civil society leaders, members of the attack against Russia,” Babayan said wisely and correctly,” he said. of journalists, activists, and civil society political opposition, and others threat- during a meeting with the academic He said that the international recogni- leaders, and will stand up in opposition ens some of the most basic human staff and students of the Artsakh State tion of Artsakh will remain the foreign to Turkish officials who direct or carry rights of freedom of expression and due University. ministry’s priority. out systematic human rights abuses.” process,” said Senator Merkley, a mem- In his speech he highlighted the need for “Turkey’s authoritarian government ber of the Senate Foreign Relations preserving the “entity-ness” of Artsakh has trampled on the rights of jour- Committee. “The United States cannot nalists, political rivals and regular stay silent in the face of this disturbing Pashinyan gets vaccinated against COVID-19 citizens who dare to voice criticism behavior. We must use the diplomat- Caretaker Prime Minister Nikol against the coronavirus. We urge all our of President Erdogan,” said Senator ic levers available to us to ensure Pashinyan and his wife Anna Hakobyan citizens to actively contact polyclinics Wyden. “Senators Markey, Merkley and that Turkey’s political prisoners are have been vaccinated against COVID- and get vaccinated,” Pashinyan said I are renewing our call for accountability released, and that dangerous anti-ter- 19. on social media on May 3. because America cannot stand by while rorism laws are repealed.” “Today Anna and I got vaccinated Healthcare

What Combination Of Vitamins Is Suitable Why Do Some Covid-19 Patients Experience For Prevention Of Severe Covid-19? Loss Of Taste?

To prevent severe COVID-19, it is rec- The taste buds located on the tongue ommended to take vitamins C and D in contain angiotensin-converting enzyme combination with melatonin and zinc, an 2 (ACE2), through which the coronavirus Italian scientist told RIA Novosti. enters cells, bioRxiv portal reported. A group of scientists from Italy for six As the authors of the study explained, months studied the effect of these addi- when infected with coronavirus, taste tives on the organisms of patients. They cells can also be affected. This explains calculated the dose that should be taken the fact that COVID-19 patients com- to get the best effect from the drugs. every night. plain of loss of taste or change in taste. patients, scientists say. According to Corrao, one to two grams The specialist also added that you need Experts at the US National Institute on According to scientists, the information of vitamin C should be added to food to eat 50 milligrams of pure zinc every Aging, led by Josephine Egan, com- received that COVID-19 enters the daily and 50,000 international units of day. Given that this substance accumu- pared the feelings of people with coro- body through receptors can help in the vitamin D should be added monthly, lates in the body, over time, the dose navirus infection and the state of their development of treatments for people while the second is the best drunk on a should be reduced by 25 milligrams. The taste buds during illness and six months who have a long-term loss of taste after full stomach. And melatonin should be expert recalled that any drugs must be after recovery. It can take weeks for coronavirus. taken in a dosage of 6 to 10 milligrams taken under the supervision of a doctor. taste stem cells to recover in recovering afhil.com NOR OR ENG.Dec 5:Layout 1 12/3/19 3:08 PM Page 1

Wednesday, May 5, 2021 Thursday, December 5, 2019 Vol. 97, #47 13 A PUBLICATION OF ARMENIAN DEMOCRATIC LIBERAL PARTY, WESTERN DISTRICT COMMITTEE OF THE UNITED STATES

2nd Annual Armenian ARMENIAN AMERICAN MUSEUM American Museum Gala SELECTS MATT CONSTRUCTION Set for December 8 AS PRE-CONSTRUCTION from the top of the fortress that we are ready to surrender”. The order, as much The 2nd Annual Armenian American GENERAL CONTRACTOR Museum Gala is sold out heading into the signature event of the year on Sunday, Glendale, SurrenderDecember 8, 2019 at The Beverly Hilton CA (Novem- of Kars as shameful and demeaning, had to be followed. The Bishop, with two military in Beverly Hills, California. Hundreds of ber 26, 2019) – supporters, community leaders, and pub- The Armenian lic officials are expected to attend the American Mu- officers, Col. Vahan Der Arakelian and a military pilot, went up the fortress to fly Gala. The event will celebrate and sup- seum and Cul- port the landmark project as it ap- tural Center of DISTRICT OF Octoberproaches its historic groundbreaking California has 30, 1920 year. announced the COLUMBIA COUNCIL the white flag at the risk of their lives. All three were arrested and taken to the “We are excited to join our supporters selection of PASSES ARMENIAN and friends for a memorable evening in a w a rd - w i n - support of the Armenian American Mu- ning and in- GENOCIDE seum and we look forward to celebrating Turk colonel. Bishop Karekin transferred General Piroumian’s orders: “We are dustry-leading RESOLUTION Hisour distinguished honorees Holiness for the MATT Con- Karekin I Hovsepian evening who inspire us through their struction as Broad, Petersen Automotive Museum, work and contributions,” stated Execu- WASHINGTON, D.C. – Following the project’s pre-construction general Music Center Plaza, Skirball Cultural defeated and came to announce that we are surrendering”, asking at the same tive Chairman Berdj Karapetian. “The the historic and overwhelming biparti- contractor. Center, LACMA, Natural History Mu- 2nd Annual Gala will mark a special oc- san passage of the Armenian Genocide “We are truly inspired by the vision seum of Los Angeles County, Museum casion as we approach our historic resolution in the U.S. House of Repre- for the Armenian American Museum of Tolerance, Academy Museum of Mo- groundbreaking year.” sentatives, the District of Columbia and we are proud to be part of the team time to show mercy to the infants and the orphans who were trapped in Dzor and tion Pictures, Kidspace Museum, (1867-1952)The distinguished honorees of the Council approved a resolution affirming that will help bring this incredibly im- 2nd Annual Gala include former U.S. Sec- Gagosian Gallery, Ahmanson Theatre, the Armenian Genocide, reported the portant, valuable, and timely cultural retary of Navy and Assistant Secretary of and more. Armenian Assembly of America. and educational center to fruition,” Defense Paul R. Ignatius, Los Angeles “MATT Construction’s unparalleled The resolution is “to recognize and save their lives. His wishes were met, and both Piroumian and the Bishop were stated MATT Construction Vice Presi- County Supervisor Kathryn Barger, and experience with iconic museum and cul- reflect on the 104th anniversary of the dent Joe Healy. Brownstein Hyatt Farber Schreck Senior tural centers makes them an invaluable 1915 Armenian Genocide and on the im- MATT Construction is a family and Partner Kenneth L. Khachigian. partner for the Armenian American Mu- portance of educating District of Colum- employee-owned general contractor seum as we prepare the project for our allowed to take the endangered Armenians to Kars. Award-winning television personality bia residents on the Armenian that has built some of the most memo- and Emmy nominated travel host Laura historic groundbreaking year,” stated Genocide.” rable buildings in California. The firm McKenzie will serve as the Master of Cer- Executive Chairman Berdj Karapetian. “The Armenian Assembly of Amer- prides itself on helping museums build emonies for the evening. The Armenian American Museum is ica welcomes the passage of this resolu- on-budget and on-schedule structures Major sponsors include Bank of currently in the pre-construction phase tion, and especially applauds the that align with their missions and cele- America, Mr. & Mrs. Vartan and Janet of the project with plans to begin con- emphasis on the importance of educa- brate their collections and programs. Barsoumian, Dickranian Foundation, struction in 2020. tion,” Executive Director Bryan Ardouny The award-winning firm has received FatherGASKA Alliance Foundation, Glumac,Zaven Arzoumanian,MATT Construction will be guiding stated. PhD Kars Surrendered JHM Charitable Foundation, Mr. & Mrs. numerous recognitions in the industry and supporting the design team and For a complete list of U.S. states that Timmy and Seda Mardirossian, Massis including AIA Los Angeles’ Building museum leadership on construction issued resolutions and proclamations Kabob, Mgrublian Center for Human Team of the Year Award and Presiden- planning, estimating, constructability, recognizing the Armenian Genocide, Rights, New York Life Southern Califor- The most demeaning and embarrassing surrender of the city took place on tial Award. value engineering, and project schedul- visit the Armenian National Institute’s nia, Mr. & Mrs. Bedros and Anna Orun- MATT Construction’s notable mu- ing during the pre-construction phase. website at www.armenian-genocide.org. cakciel, and Mr. Chris Pogosyan. seum and cultural projects include The   October 30, 1920. Bishop Karekin had carried the orders most reluctantly, say- OneSoviet spy Hundredwho foiled Nazi plot toYears kill allied leaders dies aged 93 Goar Vartanian worked with her husband to expose German agents during second world war LastAn Armenian woman October who became a Soviet spy and 30,helped foil a Nazi 2020 plot to as- longed marked to his beloved Goar,” the centennial of ing, “It is hard to find in the history of nations such an embarrassing defeat. It sassinate Stalin, Churchill and Roosevelt in 1943 has died aged 93. Ivanov said. Goar Vartanian, who with her husband, Gevork, worked as a secret agent on nu- In June 2017, Vladimir Putin themerous missions, surrender died on Monday. She will be buried of in Moscow’s Kars prestigious in– himself 1920. a former KGB agent – There was a single would have been better to give our lives in front of the castle by thousands in Troyekurovskoe cemetery, said Sergei Ivanov, a spokesman for Russia’s SVR intelli- visited SVR headquarters and gence service. praised secret agents including Vartanian helped thwart Operation Long Jump – a Nazi plot to assassinate the al- the Vartanians. “They are mod- highlied leaders at their ranking first meeting in Tehran in November clergyman, 1943. est people,Bishop they don’t like to be Karekin Hovsepian, defense of our homeland, than to escape ignobly to save our skins.” Bishop Born on 25 January 1926 in Gyumri, in what was then Soviet Armenia, she moved called heroes,” said the Russian with her family to Iran in the early 1930s. She joined an anti-fascist group at the age president. of 16 and worked with Gevork to expose German agents. Goar retired in 1986 but laterWhen Hitler ordered the the plot to kill the distinguished “Big Three” at a conference in Tehran, their continued Catholicos to train young of the Great Hovsepian wrote in his Memoirs that both General Piroumian and Governor The Russian president, Vladimir Putin, congratulates group reportedly followed Nazi agents and exposed the plan. agents. Goar Vartanian in Moscow in 2005. He said of her and The couple moved to the Soviet Union in 1951 and had a long career as secret The former Soviet spy her husband: ‘They are modest people, they don’t like to Houseagents. The SVR – one of the ofsuccessor agencies Cilicia to the Soviet-era KGB Karekin – said they Mikhail Lyubimov I, said a he greatbe called heroes.’ Photograph: patriot, Itar-Tass/AP who Stepan Ghorghanian were severely blamed for not coordinating their efforts were involved in active intelligence work in “extreme conditions in many countries” doubted that Russia would re- but did not provide further details. veal further details of the couple’s operations “so as not to cause political scandals in Gevork, who was decorated with the Hero of the Soviet Union award, died in 2012 the countries they worked”. wentaged 87. “Gevork used to tosay that of the helpfive rays of his Hero Star, the at least two be- persecutedwww.theguardian.com and suffering which resulted in the surrender of Kars without resistance. Armenians by the Ottoman Turks. He was the hero Following the humiliating defeat, the Turks began investigating the homes of the of the 1918 Sartarabad Battle, now heading to Armenians and force them to harsh labor under heavy conditions. Many could Kars where a strategic battle was taking place. As not take the hardship, and died. Bishop Karekin resisted and visited the orphan- a witness he wrote in his Memoirs as to what hap- ages and the hospitals; he was able even to conduct worship services in the pened and how tragically Kars was surrendered. Armenian churches of Kars to comfort his desperate flock. On September 22, 1920 the Turkish army invaded Sarighamish, Gaghzevan, and Surmalou, and the An Armenian Ancient Manuscript Armenian inhabitants flew to Kars and found ref- It is hard to believe how in those critical and trying days for Bishop Karekin to uge in the fortress for safety. The Turks soon entered Kars in October heading follow up and review a 13th century Armenian parchment manuscript, a large to the fortress, while the population flew to the valley called Dzor in the direction volume of a Lectionary, kept with the Erznkatsian family of Kars. The parchment to Alexandrapol (Gyumri). Bishop Karekin began his heroic mission from manuscript was written and kept in the Monastery of Akoulis (Nakhichevan). The Alexandrapol, after receiving the blessings of Catholicos Kevork V of All large volume represented a Church Lectionary for daily Scriptural readings Armenians (1911-1930). devoted to the feast days according to the Armenian Church Calendar. The The brave Bishop Karekin Hovsepian soon headed an impressive procession of ancient manuscript was the possession of physician Erznkatsian, inherited from priests and dignitaries of the four local churches himself vested in full episcopal his wife’s grandfather as a legacy to his granddaughter. The manuscript book attire, staff and cross in his hands, marched from St. Asdvadzadzin church of the could have been captured by the Turks on the way from Kars to Dzor, had it not city of Gyumri heading to the City Hall, wearing on his chest the Medal of Honor been hidden by Erznkatsian. According to Bishop Hovsepian, who had seen the received from the Sartarabad Battle. The Antasdan (Blessing of the Land) ser- book at a glance, contained “numerous illustrations and the Armenian letters vice was held first in front of the City Hall, and soon the procession entered Kars represented animal and bird motives and style next to full page illustrations.” and was welcomed by the Bishop’s compatriot General Taniel Piroumian, both sons of Karabagh. The Bishop’s Captivity and Piroumian was also involved in the Sartarabad Battle, earning the Medal of Final Return to Holy Etchmiadzin Senior General, and now assigned as the guard of the garrison of the castle in Bishop Hovsepian had hard time as a captive in Kars, despite his many appeals Kars. Other Generals were defending Armenia, namely, Nazarbekian in Yerevan, to return to Armenia. His appeals fell on deaf ears, and even he was subject to Silikian in Alexandrapol, and Dro (Drastamad Ganayan) in Sourmalu with their investigation that led him to prison with many others. Soon he was exiled to respective troops. Sarighamish, finding his way to return to Kars as a fugitive. The Bishop describes the torturous way through forests “hungry and naked” until arrived in the village The Bishop in Kars called Yedikiliseh where again he was arrested, beaten, tormented, and fallen Arriving in Kars, a fortress city on the borders of present-day Armenia and seriously ill. Above all, he was forced to harsh labor as a porter “loading trunks Turkey, the Bishop performed the Holy Mass in the city’s famous Holy Apostles into the wagons heading to Karin-Erzeroum”. church on the first Sunday, in the presence of the Armenian military and civic At age 53, finally Bishop Karekin’s odyssey ended when he escaped on January officers, followed by a special service for the military forces. General Piroumian 19,1921 by the permission of the deputy governor of Sarighamish, telling him he gave orders to his compatriot to ride the horse and visit the orphanages and the was a photographer and that his cameras were left in Kars, asking if he could hospitals of the city to comfort those in need. return and bring them. Arriving in Kars, the Bishop found refuge in the American On the other hand, the Bishop witnessed masses of Armenians leaving Kars for Armenian orphanage where he stayed until the orphanages moved from Kars to Dzor, and above all most unfortunately, the desperate moves General Piroumian Soviet Armenia, among them the true hero Bishop Karekin Hovsepian, dis- was about to take, asking the Bishop, and I quote from his later published guised, arrived in Alexandrapol. Finally, in July 1921 the Bishop arrived safely in Memoirs, saying, “Your Grace, one thing you should try, to personally announce Holy Etchmiadzin. Interview French MP submits draft law to National Assembly legally binding Azerbaijan to return Armenian POWs Interview by ANNA GRIGORYAN double reason to come to Armenia, not only for the crucially important commemoration of the ember of the French National Assembly, genocide, but also to honor the memories of all France-Artsakh Friendship Circle President the young people who fell during the last war. Guy Tessier has submitted a draft law to the M - Experts say that following the recognition of the Armenian Genocide by the National Assembly which, in case of being adopted, will pressure Azerbaijan to immediately return the U.S. President Joe Biden, the international recognition process has again Armenian war prisoners, Tessier said in an interview come to an active phase. What are your expectations, will there be a chain with ARMENPRESS in Yerevan, summing up the reaction of recognitions by the international community? visit of the French parliamentarians to Armenia. - I can say that it has a great symbolism and will have consequences, because yes, 106 years have passed, but when the most powerful country of the world recognizes - Mr. Tessier, you were in Armenia with a big delegation on an important the genocide, it has some impact in the world and that's a very important fact. day for the Armenian people, the commemoration day of the victims of the I can say why. I hear the will of the USA behind this statement to restore their right Armenian Genocide. What did your visit mean and what meeting did you have? place in the Minsk Group Co-chairs' platform, I mean again re-starting the Minsk - Why we came to Yerevan just on that day? Because April 24 is a very important Group Co-chairs' format as the sole platform for the peace process. Apart from commemoration day, because it’s the most important commemoration of the those developments, there is also the fact that President Macron called President Armenian Genocide also for us. Frankly speaking, we would like to come during the Putin and they had a direct conversation on very important issues, particularly about war and immediately after the war. What 1st came to my mind was to come here Armenia and the developments taking place here. This is another evidence that all and celebrate the Christmas with the Armenian people, to celebrate the holidays the sides have the willingness to re-start the Minsk Group Co-chairs' format aimed of hope and beauty in Armenia, but it was impossible to come at that time and at the resumption of the negotiation process not only for securing the security of the we said that we must definitely be in Armenia on April 24. And this time me had a people living in Artsakh, but also to ensure the security of Armenia. Page 14 NOR OR ENG.Dec 5:Layout 1 12/3/19 3:08 PM Page 1

Wednesday, May 5, 2021 Thursday, December 5, 2019 Vol. 97, #47 14 A PUBLICATION OF ARMENIAN DEMOCRATIC LIBERAL PARTY, WESTERN DISTRICT COMMITTEE OF THE UNITED STATES

2nd Annual Armenian ARMENIAN AMERICAN MUSEUM American Museum Gala SELECTS MATT CONSTRUCTION Set for December 8 AS PRE-CONSTRUCTION

NewThe 2nd Annual Armenian Publications American GENERAL CONTRACTOR Interview Museum Gala is sold out heading into the signature event of the year on Sunday, Glendale, December 8, 2019 at The Beverly Hilton CA (Novem- in Beverly Hills, California. Hundreds of ber 26, 2019) – supporters, community leaders, and pub- The Armenian lic officials are expected to attend the American Mu- Gala.ArmenianEasy The event will celebrate and sup- seum and Cul- Publishes The Big Book Of French MP submits draft law to National port the landmark project as it ap- tural Center of DISTRICT OF proaches its historic groundbreaking California has year. announced the COLUMBIA COUNCIL “We are excited to join our supporters selection of PASSES ARMENIAN and friends for a memorable evening in a w a rd - w i n - supportArmenian of the Armenian American Mu- ning and in- Letters GENOCIDE Assembly legally binding Azerbaijan to return seum and we look forward to celebrating dustry-leading RESOLUTION our distinguished honorees for the MATT Con- evening who inspire us through their struction as Broad, Petersen Automotive Museum, work and contributions,” stated Execu- WASHINGTON, D.C. – Following the project’s pre-construction general Music Center Plaza, Skirball Cultural tive Chairman Berdj Karapetian. “The the historic and overwhelming biparti- contractor. Center, LACMA, Natural History Mu- 2nd Annual Gala will mark a special oc- san passage of the Armenian Genocide “We are truly inspired by the vision seum of Los Angeles County, Museum casionA as weWestern approach our historic Armenianresolution in the U.S.Alphabet House of Repre- Workbook for for the Armenian American Museum of Tolerance, Academy Museum of Mo- groundbreaking year.” sentatives, the District of Columbia Armenian POWs and we are proud to be part of the team tion Pictures, Kidspace Museum, The distinguished honorees of the Council approved a resolution affirming that will help bring this incredibly im- 2nd Annual Gala include former U.S. Sec- Gagosian Gallery, Ahmanson Theatre, the Armenian Genocide, reported the portant, valuable, and timely cultural retary of Navy and Assistant Secretary of and more. Armenian Assembly of America. and educational center to fruition,” Defense Paul R. Ignatius, Los Angeles “MATT Construction’s unparalleled The resolution is “to recognize and stated MATT Construction Vice Presi- experience with iconic museum and cul- Page 13 CountyChildren Supervisor Kathryn Barger, and Ages 4+ Comingreflect on the 104th anniversary of the June 2021 dent Joe Healy. Brownstein Hyatt Farber Schreck Senior tural centers makes them an invaluable 1915 Armenian Genocide and on the im- MATT Construction is a family and Partner Kenneth L. Khachigian. partner for the Armenian American Mu- portance of educating District of Colum- employee-owned general contractor Award-winning television personality seum as we prepare the project for our bia residents on the Armenian that has built some of the most memo- and Emmy nominated travel host Laura historic groundbreaking year,” stated Genocide.” rable buildings in California. The firm McKenzie will serve as the Master of Cer- ExecutiveArmenianEasy, Chairman Berdj Karapetian. “The Armenian Assembly LLC, of Amer- a publishing house established in I think that great powers start to understand little prides itself on helping museums build emonies for the evening. The Armenian American Museum is ica welcomes the passage of this resolu- on-budget and on-schedule structures Major sponsors include Bank of currently in the pre-construction phase tion, and especially applauds the that align with their missions and cele- America, Mr. & Mrs. Vartan and Janet of the project with plans to begin con- emphasis on the importance of educa- Barsoumian, Dickranian Foundation, brate their collections and programs. struction2019 in 2020. by Armenian-American sisters Cathy Jacobs Brito by little the nature of the situation, and it's in their tion,” Executive Director Bryan Ardouny The award-winning firm has received GASKA Alliance Foundation, Glumac, MATT Construction will be guiding stated. JHM Charitable Foundation, Mr. & Mrs. numerous recognitions in the industry and supporting the design team and For a complete list of U.S. states that Timmy and Seda Mardirossian, Massis including AIA Los Angeles’ Building museumand leadership onJenny construction issued Jacobs resolutions and proclamations Mullen, announces the publication of interests to establish long-term and sustainable Kabob, Mgrublian Center for Human Team of the Year Award and Presiden- planning, estimating, constructability, recognizing the Armenian Genocide, Rights, New York Life Southern Califor- tial Award. value engineering, and project schedul- visit the Armenian National Institute’s nia, Mr. & Mrs. Bedros and Anna Orun- MATT Construction’s notable mu- ing during the pre-construction phase. website at www.armenian-genocide.org. cakciel, and Mr. Chris Pogosyan. seum and cultural projects include The their first book: The Big Book Of Armenian Letters, a first-of- peace in this region. Soviet spy who foiled Nazi plot to kill allied leaders dies aged 93 Goar Vartanian worked with her husband to expose German agents duringits-kind second world war Western Armenian alphabet workbook for children This issue should be solved at the UN level and I An Armenian woman who became a Soviet spy and helped foil a Nazi plot to as- longed to his beloved Goar,” sassinate Stalin, Churchill and Roosevelt in 1943 has died aged 93. Ivanov said. Goar Vartanian, who with her husband, Gevork, worked as a secret agent on nu- In agesJune 2017, Vladimir Putin4 and up. ArmenianEasy’s goal is to provide Western see no reasons why the UN should assist this or merous missions, died on Monday. She will be buried in Moscow’s prestigious – himself a former KGB agent – Troyekurovskoe cemetery, said Sergei Ivanov, a spokesman for Russia’s SVR intelli- visited SVR headquarters and gence service. praised secret agents including Vartanian helped thwart Operation Long Jump – a Nazi plot to assassinate the al- the Vartanians.Armenian “They are mod- educational materials that facilitate Armenian that country but should not help Armenia. I think lied leaders at their first meeting in Tehran in November 1943. est people, they don’t like to be Born on 25 January 1926 in Gyumri, in what was then Soviet Armenia, she moved called heroes,” said the Russian with her family to Iran in the early 1930s. She joined an anti-fascist group at the age president.language learning (speaking, reading, and writing) for all, everything should be done at the UN level to re-es- of 16 and worked with Gevork to expose German agents. Goar retired in 1986 but When Hitler ordered the plot to kill the “Big Three” at a conference in Tehran, their continued to train young The Russian president, Vladimir Putin, congratulates group reportedly followed Nazi agents and exposed the plan. agents. Goar Vartanian in Moscow in 2005. He said of her and The couple moved to the Soviet Union in 1951 and had a long career as secret Theincluding former Soviet spy her husband: those ‘They are modest people, theywho don’t like to may not have the benefit of hearing tablish peace here. I witnessed the courage of the Armenian people during the agents. The SVR – one of the successor agencies to the Soviet-era KGB – said they Mikhail Lyubimov said he be called heroes.’ Photograph: Itar-Tass/AP were involved in active intelligence work in “extreme conditions in many countries” doubted that Russia would re- but did not provide further details. veal further details of the couple’s operations “so as not to cause political scandals in Gevork, who was decorated with the Hero of the Soviet Union award, died in 2012 the countriesArmenian they worked”. spoken in their homes. They have several more last days and I think Armenia deserves to be supported. aged 87. “Gevork used to say that of the five rays of his Hero Star, at least two be- www.theguardian.com books planned for the near future. The website ArmenianEasy.com and their alphabet workbook were created to fill - Azerbaijan continues keeping the Armenian POWs in violation of the tri- an educational need. As a homeschooling mother of four, Jenny was trying to find lateral declaration. What can France do as an OSCE Minsk Group Co-chair an Armenian workbook to teach her oldest child Armenian letters. She was look- country to contribute to the return of the POWs, and not only France, what's ing for preschool/kindergarten level activities that would help teach the Armenian the role of the international community? letters, without progressing too quickly. Jenny explains, “I wanted something like - There are laws regulating wars, there are laws forcing to return the POWs ‘The Everything Book of Preschool Letters’, but in Armenian. So I turned to my immediately. There is a law that requires a prisoner of war to return to his family. wonderful artist-of-a-sister, Cathy…” Artist and designer Cathy, began creating Armenia has done it and France, which is a country of rule of law, demands and activity pages for Jenny’s children. The little “side project” quickly blossomed will very strongly demand that right to be implemented. into The Big Book Of Armenian Letters, a beautifully illustrated, 328 page, black A while ago I put a draft law on the table of the President of the National Assembly and white book filled with activities that introduce children to the 38 letters of the of France. It will have a status of law, to take all possible measures to force Aypoupen (Armenian alphabet). The activities include mazes, coloring pages, Azerbaijan to return the Armenian POWs. I think that the European community matching, 240 Armenian words, 6 songs, one Bible verse in Western Armenian, will take similar measures. I think that separate European states will do the same. and much more. Photos by Hayk Manukyan Their Armenian mother, Hourig Toukhanian Jacobs, laid the groundwork for Translared by Tigran Sirekanyan this endeavor. Hourig was a true master in the realm of teaching Armenian to non-native speakers. As a teacher for the Detroit area A.R.S. schools and as an independent educator, she taught Armenian language to learners of all levels Obituary For Nora Azadian and backgrounds for more than 40 years, usually creating her own curricula from scratch. As a teenager, Cathy began making ink drawings to illustrate her mother’s Nora Ipekian Azadian passed away in weekly lessons. It was in observing her mother’s classes and in the long animated her sleep on April 29. She was born discussions with her mother after classes, that she learned the effectiveness of in Alexandria, Egypt into a family of using simple repetitive exercises and games to teach students the building blocks prominent artists and intellectuals. of language. This knowledge informed ArmenianEasy’s philosophy for creating Her paternal side included theatrical teaching materials, “Make learning Armenian simple and fun.” figures Gaspar Ipekian and Armen For more info and to order a book, visit ArmenianEasy.com or contact Jenny at Armenian. Her mother Chake Ipekian (248)562-8319. was an actress and pianist, and the daughter of revolutionary statesman and intellectual Mihran Damadian. May 1, 2021 She was extremely proud of her Edmond Y. Azadian grandfather, an Armenian national W. Bloomfield, MI hero. Nora was educated in Cairo’s French Lyce’e and was trained as an Dear Edmond, artist at Ashod Zorian’s art studio and received her diploma from ABC The Central Board of the Tekeyan Cultural Association of the United Art School in Paris, France. She taught art at French Lyce’e and States and Canada learned with great sorrow of the loss of your life’s Kaloustian School in Cairo. Her students won prizes at UNESCO’s companion and great love, Nora Ipekian Azadian. We and the members student art competitions in Warsaw, Poland and Shankar, India. Among of the Tekeyan Cultural Association in North America and throughout other students, Chant Avedisian, who also studied art at Nora’s private the world feel as if we too have lost a family member, one of great studio rose to international fame. refinement who served as a shining example for several generations Nora also taught Armenian history through art at AGBU Alex and Marie of true service to Armenian culture and the Armenian nation. Manoogian School in Southfield, Michigan. She passed down to us the spirit of her maternal grandfather Mihran She served as president of Tekeyan Cultural Association, Detroit Damadian, the great revolutionary and Armenian Democratic Liberal Chapter where she was one of the pioneers in promoting “TCA’s Party leader who strove all his life to fight for Armenia and our heritage. Sponsor a Teacher Program” to help underpaid teachers in Armenia. She transmitted to us what she learned at the hands of the great poet Nora was a quintessential artist as a painter, actress and pianist. She Vahan Tekeyan, and helped keep his legacy alive. acted in lead roles in Armenian and French classical plays by Corneil, Nora Azadian was a talented artist who not only created her own art, Racine, Moliere. She was the most accomplished interpreter of Vahan but nurtured new generations of artists both in Egypt and in the United Tekeyan’s poetry, trained by the poet, himself. States. Chant Avedissian is but one example. She taught Armenian art She gave art shows in Egypt, Armenia, and the United States, pre- and history for many years in Armenian schools. As a skilled pianist, senting her impressionistic watercolors and oils. Nora also served as her aesthetic skills extended to the realm of music, and even to her a member of the Fine Arts Committee at St. John Armenian Church person, as she was a paradigm of elegance. in Southfield. In short, she was someone unique who added much good to this As a pianist, her favorite composers were Chopin, Beethoven and Bach. world. Her optimism and passion coupled with an intellectual’s view Her homes in Cairo, Boston and Detroit also served as art salons, of the world no doubt made life in the Armenian diaspora brighter and where she entertained artists, opera singers and writers. better, and we were lucky to benefit along with you. The great example Nora is survived by her husband Edmond Y. Azadian and son Gerald of your mutual love and care stands as an inspiration to all couples. Papasian. Nora Azadian will be missed sorely. The Central Board of the Tekeyan Visitation Tuesday, May 4, 2021 from 6:00 p.m. to 8:00 p.m. with a Cultural Association expresses its profound condolences to you on 7:00 p.m. Dan Gark Service at St. John Armenian Church. behalf of its members and supporters. We wish you the consolation In state Wednesday, May 5, 2021 at 10:00 a.m. until her 11:00 a.m. of her everlasting memory and strength through your sorrow. Nora’s Funeral Service. shining star remains in all our hearts and souls as an inspiration and In lieu of flower donations are designated to: Tekeyan Cultural guiding light. Association, “Sponsor a Teacher Program” 755 Mt. Auburn St., Sincerely, Watertown, MA 02472. Link for online donations: https://givebutter.com/tekeyan-cultural-as- Hagop Vartivarian/ Secretary Dr. Arshavir Gundjian/ Vice President sociation-inc ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Ամերիկահայ Կեանք 15 Փասատենայի Շաբաթօրեայ Վարժարանը Յիշատակեց 24 Ապրիլը

Փասատենա քաղաքի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ շաբաթօրեայ վարժարանը 1 Մայիս 2021, Շաբաթ օր յատուկ յայտագիրով մը յիշատակեց Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերը: Նոյն օր նաեւ աղօթքի պահ նշանակուեցաւ հայ ռազմագերիներու համար:

պահը առաւել յուզիչ եւ իմաստալից դարձաւ, երբ վարժարանի ծնողներէն սարկաւագ Արա Տաքէսեանը սկսաւ ցեղասպանութեան զոհերուն նուի- րուած «Հրաշացան պակուցմամբ» նահատակներու շարական օրհնու- թիւնը երգել:

որպէսզի երեխաները ազգային եւ վարժարանը վեց տասնամեակ հայրենի սնունդ ստանան»: է, որ հայորդիներուն կը մատուցէ Վարժարանի տնօրէն Նորայր հայեցի դաստիարակութիւն, ներա- Յայտագրի սկզբին աշակերտները Տատուրեանը իր խօսքին մէջ յիշեց, ռեալ՝ լեզու, մանկական գրա- Ծիծեռնակաբերդի ճարտարապե- թէ «Դպրոց - հայրենիք - պատմութիւն» կանութիւն, պատմութիւն եւ երգ: տութեան նուիրուած կարճատեւ կապը ամրացնելու ու յաւերժացնելու Արձանագրութեան կամ յաւելեալ շարժանկարներ դիտեցին ու լսեցին համար իւրաքանչիւր աշակերտի տեղեկութիւններու համար գրել «Մի Ուրանար» երգը, որ Հայաստանի անունով որոշած են Հայաստանի մէջ [email protected] 2015ի երգն էր Եւրոտեսիլ միջազգային ծառ մը տնկել, որպէսզի վարժարանի հասցէին, կամ՝ հեռաձայնել եկեղեցւոյ մրցոյթի մէջ: Ապա աշակերտները եկե- բոլոր սաները խորհրդանշական գրասենեակը- (626) 449-1523: ղեցւոյ բակի մէջ տեղադրուած խաչքարի արմատներ ունենան հայրենի հողի վրայ ծաղիկներ խոնարհեցուցին: Այդ մէջ: Այդ ծառերը պատճառ պիտի ըլլան, որ պատանիները աւելի լաւ ճանչնան իրենց պատմութիւնը ու աւելի ամուր արմատներով կապուին Ապա եկեղեցւոյ հովիւ Հ. Սարգիս աւ. մայրենի հողին: Ծառերը կը տնկուին ք. Փէթոյեանը մանուկներու հասկնալի Աշտարակ քաղաքի մօտ՝ սփիւռքա- լեզուով եւ անմիջականութեամբ հայ վարժարաններու նորաստեղծ բացատրեց, թէ հայկական ինքնու- պուրակի մէջ: թեան կորուստն ալ ցեղասպանու- Յայտագրի վերջաւորութեան վարժա- թեան շարունակութիւնն է: Տէր հօր րանի երգի ուսուցչուհի, մենակատար առաջնորդութեամբ ներկաները Մարալ Քիւրտեանը երգեց «Թռչէի միաբերան երգեցին Տէրունական մտքով տուն» երգը («Մարտիկի աղօթքը: Ապա Հայր Փէթոյեանը երգը»), որպէսզի Արցախեան երկրորդ շնորհաւորեց վարժարանի աշա- պատերազմի աւարտէն ի վեր թշնամիի կերտներն ու ծնողները, որովհետեւ բանտերու մէջ գերի պահուող հայ անոնք «... Հայեցի դաստիարակութիւնը զինուորները շատով, առողջ ու կարեւորած՝ ամէն շաբաթ օր դպրոց ապահով տուն վերադառնան: կու գան, ոմանք շատ հեռու տեղերէն, Փասատենա քաղաքի շաբաթօրեայ

Հայկական Ճեմարանը Ծառատունկով Կը Տօնէ Իր Անդրանիկ Տարեվերջը

Փասատենա քաղաքի Պլեռ սփիւռք-Հայաստան կապը ամուր եւ վարժարանի (Blair High School) մէջ մնայուն պահել ու այդ ուղղութեամբ այս տարի գործել սկսած Հայկական դաստիարակել հայրենանուէր Ճեմարանը ծառատունկով մը կը սերունդներ»: տօնէ իր ուսումնական անդրանիկ Աշակերտները ծառատունկի տարուան աւարտը: Վարժարանը որպէս յիշատակ կը ստանան ATP-ի որոշած է ATP (Armenia Tree կողմէ պատրաստուած գեղատիպ Project) կազմակերպութեան համա- շնորհակալագիր եւ շապիկ մը: գործակցութեամբ՝ իւրաքանչիւր 50 Վարժարանի Հայաստան-Փասատենա աշակերտի անունով ծառ մը տնկել կապերու մէկ այլ դրսեւորումն էր Հայաստանի Աշտարակ քաղաքի մէջ: Երեւանի Գաֆէսճեան Արուեստի Այդ ծառերը մաս պիտի կազմեն նոյն Կեդրոնի հետ սկսած ուսումնական կազմակերպութեան կողմէ հիմնուած կապը: Աշակերտները հեռակայ դրու- սփիւռքահայ վարժարաններու յատուկ թեամբ հետեւեցան կեդրոնի կողմէ անտառին: պատրաստուած բազմաթիւ կրթական Այն հայցումին, թէ Ճեմարանը ինչո՞ւ ծրագիրներուն, ինչպէս՝ «Հայկական որոշած է Հայաստանի մէջ ծառատունկ պետական նշաններ», «Դիմակը կատարել՝ նորաստեղծ վարժարանի պատմութեան մէջ», «Հայկական վարիչ Նորայր Տատուրեանը այսպէս թռչնագիրը», ելն.: Դասընթացքները արտայայտուեցաւ. «Այդ յիսուն ներկայացուց կեդրոնի կրթութեան ծառերը խորհրդանշական են: Ծառը գիծով տնօրեն Լիզա Շիրինեանը: կը ներշնչէ բարձր գաղափարներ, Հայկական Ճեմարանը կը գործէ դաստիարակութիւն կը մատուցէ մակարդակներու համար դասա- ինչպէս՝ յաւերժութիւն, հողի եւ Փասատենայի Միացեալ Կրթական թէ’ Փասատենայի եւ թէ՝ յարակից րաններ: Արձանագրուելու կամ այլ մարդու կապը, համեստօրէն ծառայել, Տարածաշրջանի (PUSD) երդիքի եւ քաղաքներու հայորդիներուն: տեղեկութիւններ ստանալու համար պտղատու ըլլալ... Այս ծրագրի շնորհիւ հովանաւորութեան տակ: Որպէս Ճեմարանը ունի վարկաւորուած հեռաձայնել՝ Թալին Նազարեան (626) մեր աշակերտները արմատ կը դնեն պետական վարժարան (6-12 րդ (accredited) լիակատար հայկական 396 5820 (ext. 80124): հայրենի հողի մէջ: Մեր նպատակն է դասարաններ) ան անվճար հայեցի ծրագիր եւ ունի հայերէնի բոլոր ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Ամերիկահայ Կեանք 16 1915-ի Սրբադասուած Նահատակներուն Յիշատակի Ոգեկոչում Մոնթեպելլոյի Յուշարձանին Մօտ

«Այսքան չարիք թէ մոռանան մեր ծաղկեպսակներ զետեղելով, իրենց որդիք յարգանքի տուրքը կու տան։ Թող ողջ աշխարհը կարդայ հայուն Այո այս Յուշարձանը Մեծն Լոս Անճելըսի նախատիք» հայութեան «Ծիծեռնակաբերդ»ն է։ Աւետիս Ահարոնեան 2009-ին Լոս Անճելըսի մէջ գործող հայ հոգեւոր քաղաքական, մշա- Ապրիլ 24, 1968-ին Մոնթեպելլոյի կութային եւ երիտասարդական քաղաքին մէջ, պետական հանրա- 52-է աւելի միութիւններու, միա- յին պարտէզին վրայ բացումը ցեալ մարմին մը կազմուեցաւ կատարուեցաւ Հայոց Ցեղասպա- համաատենապետութեամբ Դաւիթ նութեան Նահատակներու Յու- Սամուէլեանի եւ Ժան Գոսաքեանին, շարձանին, մօտ 100 հազար հայերու որուն յաջորդեց վերջին տարիներուն ներկայութեամբ։ Արթին Մանուկեան։ յիշատակը։ Սոյն յուշարձանի կառուցումը եղաւ Շաբաթ, Ապրիլ 24, 2021 Ապա տեղի ունեցաւ միութեանց, Լոս Անճելըսի հայութեան բոլոր առաւօտեան ժամը 10։00-ին, Հայոց կազմակերպութեանց եւ անհատներու միութեանց, կուսակցութեանց եւ Ցեղասպանութեան Նահատակներու ծաղկեպսակի զետեղման յուզիչ հոգեւոր հաստատութեանց միացեալ Յուշարձանի մօտ տեղի ունեցաւ արարողութիւնը։ ճիգերով։ հոգեհանգստեան պաշտօն մը, Ժողովուրդը մինչեւ երեկոյեան ուշ մեր նահատակներու հոգիներուն ժամերուն կը շարունակէր այցելել խաղաղութեան համար։ Կրօնական մեր Նահատակներուն յուշարձանը, արարողութիւնը կատարեցին իրենց բերած ծաղիկները աղօթքով գաղութի Հայց. Առաքելական եւ ծնկաչոք զետեղելով հոն։ եկեղեցւոյ Առաջնորդներ՝ Գերշ. Տ. Հազար փառք ու պատիւ մեր նահատակներուն յաւերժ յիշատակը։ Յովնան Արք. Տէրտէրեան, Գերշ. Տ. ժողովուրդին, ու մանաւանդ մեր Գնահատանքի յատուկ խօսք ունինք Թորգոմ Եպս. Տօնոյեան, Կաթողիկէ նորահաս սերունդին, որ այսպիսի Լոս Անճելըսի Հայ Միացեալ Մարմնի Համայնքի Առաջնորդ՝ Գերապայծառ երկիւղածութեամբ եւ գիտակցութեամբ բոլոր անդամներուն, որոնք 13 տարիէ Միքայէլ Եպս. Մուրատեան եւ Հայ կը յիշեն իրենց մարտիրոսացեալ Աւետարանական եկեղեցիներու իվեր այլազան ձեռնարկներով եւ Այդ թուականէն իվեր, ամէն տարի, Միութեան Պատուելի Վեր. Պերճ միջոցառումներով վառ կը պահեն մեր գաղութի բոլոր միութեանց Ճամպազեան, մասնակցութեամբ՝ Հայոց Ցեղասպանութեան մեր միասնական աշխատանքով մեծաթիւ հոգեւոր հայրերու։՚ թանկագին նահատակներուն անմո- կ՚ոգեկոչուի մեր սրբադասուած Հոգեհանգստեան հոգեխռով պաշտօ- ռանալի յիշատակը եւ մեր Հայ Դատի նահատակներուն անմար յիշատակը։ նէն ետք, հոգեւոր Առաջնորդները հետապնդման աշխատանքները Ապրիլ 24-ին բազմահազար հայերը, իրենց կարճ հաւուր պատշաճի միշտ նշանաբան ունենալով՝ «ՊԻՏԻ ամբողջ օրը իրենց զաւակներուն ելոյթներով մխիթարեցին ներկայ ՅԻՇԵՆՔ ԵՒ ՊԱՀԱՆՋԵՆՔ»։ ձեռքէն բռնած, Մոնթեպելլոյի հայ սգակիր ժողովուրդը եւ կոչ ըրի, որ նահատակներու Յուշարձան կ՚երթան միշտ վառ պահէ մեր նահատակներուն ԽԱՉԻԿ ՃԱՆՈՅԵԱՆ Լուրեր Հայաստանէն եւ Արցախէն Արցախը Ատրպէյճանի Կազմին Մէջ Որեւէ Ռուսաստանի Հետ Յարաբերութիւնները Եղած Են, Կան Եւ Ենթակայութեան Տակ Չի Կրնար Ըլլալ. Արցախի ԱԺ Պիտի Ըլլան Լաւ. Նիկոլ Փաշինեանը՝ «Իզվեսթիա»-ին Նախագահ մասին կէտը բացակայում էր։ Այսօր Արցախի ժողովրդի անվտանգութեան երաշխաւորը ՝ ռուս խաղաղապահ ուժերն ու Արցախի բանակն են։ Արցախն Ատրպէյճանի կազմում որեւէ ուղղահայեաց ենթակայութեան տակ չի կարող լինել։ Համոզուած ենք, որ ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի հովանու ներքոյ մենք հասնելու ենք լիակատար ազատութեան նախկին ԼՂԻՄ-ի Արցախը Ատրպէյճանի կազմին մէջ սահմաններում։ ԵԱՀԿ Մինսքի որեւէ ուղղահայեաց ենթակայութեան խմբի համանախագահող երկրների տակ չի կրնար ըլլալ, յայտարարած առաջնորդները եւս գիտակցում են, է Արցախի Հանրապետութեան որ անվտանգութեան երաշխիքի հետ Ազգային ժողովի նախագահ Արթուր միասին Արցախի ժողովրդի համար Թովմասեանը՝ ի պատասխան հրատապ է Արցախի կարգավիճակի Ատրպէյճանի դեմոկրատիայի եւ հարցը։ մարդու իրաւունքներու հիմնարկի Անվտանգութիւն եւ յստակ կարգա- ղեկավար Ահմետ Սահիտովի վիճակ. դրանցից մէկի բացա- թուիթըրեան այն գրառման՝ թէ 10 կայութեան դէպքում Արցախը Կարեւոր է, որ Հայաստանի մէջ ըսած է Նիկոլ Փաշինեանը: նոյեմբերի 2020-ի յայտարարութեան հայաթափուելու է։ սպասուող արտահերթ խորհրդարա- Ի պատասխան հարցի՝ վարչապետի կէտերէն մէկուն համաձայն Լիայոյս ենք, որ մենք քաղաքակիրթ նական ընտրութիւնները ըլլան պաշտօնակատարն ընդգծած է, որ Ստեփանակերտը պիտի անցնի աշխարհի մի մասնիկն ենք եւ, ազատ եւ օրինական։ Ինչպէս կը ինքը տարաձայնութիւններ չունի Ատրպէյճանի հսկողութեան ներքոյ։ որպէս անկախ պետութիւն, հաղորդէ «Արմէնփրէս»-ը, այդ մասին եւ չունենար փոխվարչապետի «Սիրելի՛ հայրենակիցներ, պատրաստակամ ենք փոխշահա- «Իզվեսթիա»-ի թղթակիցի հետ զրոյցի պաշտօնակատար Տիգրան Աւինեանի Ատրպէյճանի դեմոկրատիայի եւ ւէտ համագործակցութեան պայմա- ժամանակ ըսած է Հայաստանի եւ իր քաղաքական խումբի այլ մարդու իրաւունքների ինստի- նագրեր կնքելու ոչ միայն տարա- վարչապետի պաշտօնակատար անդամներու հետ։ Փաշինեանը տուտի (հիմնարկ) ղեկավար Ահմետ ծաշրջանի երկրների, այլեւ բոլոր Նիկոլ Փաշինեանը, որ Քազանի շեշտած է, որ ինքն ու Աւինեանը Սահիտովի՝ թուիթըրեան էջում խաղաղասէր երկրների հետ։ մէջ կը մասնակցի Եւրասիական քաղաքական համախոհներ են: կատարած գրառումներն ատրպէյճա- Խաղաղ բանակցային գործընթացի միջկառավարական խորհուրդի Խօսելով ընտրութիւններէն ետք նական իշխանութիւնների հերթական այլընտրանքը պատերազմն է։ Մենք նիստին։ Երեւանի եւ Մոսկուայի միջեւ յարա- սադրիչ գործելաոճի շարունակութիւն առաջարկում ենք արժանապատիւ «Կարեւոր է, որ ընտրութիւններն բերութիւններու հեռանկարներու են։ խաղաղութեան օրակարգ»,-նշած ազատ լինեն, եւ Հայաստանի մասին՝ Նիկոլ Փաշինեանը նշած 2020թ նոյեմբերի 10-ի չարաբաստիկ է Արցախի Հանրապետութեան ԱԺ քաղաքացիները հնարաւորութիւն է, որ այդ հարցը պէտք չէ նոյնիսկ յայտարարութեան մէջ Ստեփանա- նախագահ Արթուր Թովմասեանը»,- ունենան օրինականութեան ու ազատ քննարկել։ «Ռուսաստանի հետ կերտի՝ ատրպէյճանական բանակի ըսուած է Արցախի ԱԺ նախագահի կամարտայայտութեան պայմաննե- յարաբերութիւնները եղել են, կան եւ հսկողութեան տակ անցնելու յայտարարութեան մէջ: րում ընտրել նոր խորհրդարան», – կը լինեն լաւը», – ընդգծած է ան: ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Սփիւռքահայ Կեանք 17

Իրան Ատրպատականի Հայութեան Հաւատարմութիւնը՝ Հայոց Ցեղասպանութեան Զոհերու Յիշատակին

Շաբաթ 24 Ապրիլին, Ատրպատականի կերպութիւններու եւ միութիւններու Հայոց թեմի զաւակները Թաւրիզի եւ տարբեր կազմերը: Ուրմիայի մէջ, պահանջատիրութեան Սուրբ Նահատակաց մասունքը կրող խոր զգացումով եւ ազգասիրու- ճաճանչը զետեղուած էր բեմի վրայ, թեան ապրումներով յիշեցին Հայոց որուն պահպանութիւնը յանձնուած Ցեղասպանութեան սրբացեալ էր ՀՄԱԿ-ի Թաւրիզի մասնաճիւղի նահատակները, ոգեկոչելով անոնց սկաուտական խորհուրդի զոյգ յիշատակը եւ ամրապնդելով իրենց ներկայացուցիչներուն: հաւատքը շուտափոյթ արդարութեան Հայոց Ցեղասպանութեան ու հատուցման նկատմամբ: 100-ամեակին առիթով սրբադա- սուած մեր նահատակներուն համար խմբագրուած «Բարեխօսական կարգ»ը սկսաւ Տէրունական աղօթքով եւ յատուկ շարականով, որուն յաջորդեցին առաքելական նամակի եւ աւետարանի ընթերցումները: Ապա՝ սրբոց յիշատակութեան յատուկ մաղթանքով յիշուեցան առաւել քան մեր ազգին ու հայրենիքին: իրենց տուներուն մէջ մոմեր վառած, մէկուկէս միլիոն նահատակները Եկեղեցական արարողութիւնը յարգանքով հսկում կատարեցին, ազգիս հայոց: եզրափակուեցաւ «Պահպանիչ» իրենց ընտանեկան յարկերուն մէջ Իր պատգամին մէջ, առաջնորդ աղօթքով, երբ սրբազան հայրը ստեղծելով «յիշելու եւ յիշեցնելու» սրբազանը ուխտի հաւատարմու- սուրբ նահատակաց մասունքակիր մթնոլորտը: Աշխարհացունց համավարակի թեան կոչ ուղղեց, կարենալ դիմակա- ճաճանչով օրհնեց ներկաներին: Նոյն գիշեր՝ Ապրիլ 23-ին, Ատրպա- պայմաններուն մէջ, երբ Ատրպա- յելու համար հին եւ նոր բոլոր այն Ապա, Պատգամաւորական ժողովի տականի Ազգային առաջնորդարանի տականի զոյգ նահանգները կարմիր մարտահրաւէրները, որոնք կը եւ Թեմական խորհուրդի անդամներ շրջափակին մէջ տեղի ունեցաւ գոյնի (բարձր զգուշաւորութեան) սպառնան մեր ազգի գոյութեան: զոյգ-զոյգ ծաղկեմատոյց կատարեցին մոմավառութիւն, ի յարգանս մեր դրութեան մէջ են, հազիւ կարելի եղաւ Նոյն օրը, նոյն ժամուն, Ուրմիոյ Սբ. յուշարձանին: Ներկայացուցչական սրբացեալ նահատակաց: Առաջնորդ արտօնութիւն ձեռք բերել, մեր զոյգ Ստեփանոս ծխական եկեղեցւոյ հանգամանքով ներկայ ազգայինները սրբազանի միջոցով կատարուած քաղաքներու երկու եկեղեցիներու շրջափակին մէջ կանգնեցուած մօտեցան յուշարձանին ծաղկեմատոյցի մոմավառութիւնը, թեմի ողջ շրջափակերուն մէջ գտնուող Ապրիլեան յուշակոթողին առջեւ համար եւ խնկեցին սուրբերու ժողովուրդին անունով աղօթք էր, Ապրիլեան յուշարձաններուն առջեւ տեղի ունեցաւ «Բարեխօսա- մասնատուփին առջեւ զետեղուած Ապրիլեան սուրբ նահատակաց բացօթեայ արարողութիւն կատարելու: կան կարգ»ը, Մարտիրոս քհնյ. կրակը: յիշատակին: Ա. «Բարեխօսական Կարգ» Ղուկասեանի միջոցով, որուն ներկայ Բ. Մասնակցութիւն Տուներէն Գ. Աշակերտական Ծրագիրներ Ատրպատականի Հայոց թեմի գտնուեցան Պատգամաւորական Ինչպէս տարբեր գաղութներու մէջ, ՀՕՄ-ի Թաւրիզի մասնաճիւղի առաջնորդ Գրիգոր արք. Չիֆթճեանի ժողովի Ուրմիոյ շրջանի անդամներ, Ատրպատականի մէջ եւս՝ Թաւրիզ եւ «Ծերունի Գասպարեան» մանկա- նախագահութեամբ, առաւօտեան ինչպէս նաեւ Գործակալական Ուրմիա, մեր ժողովուրդի զաւակները պարտէզ-նախակրթարանի սանե- ժամը 11-ին տեղի ունեցաւ մեր սուրբ խորհուրդի եւ Ուրմիոյ միութիւններու րը, գլխաւորութեամբ իրենց նահատակաց «Բարեխօսական եւ կազմակերպութիւններու ներկա- ուսուցչուհիներուն՝ Նայիրի եւ Անի կարգ»ը, Թաւրիզի Սբ. Սարգիս յացուցիչ անդամներ: Դիլանեաններուն, ասմունքի, երգի, եկեղեցւոյ բակին մէջ գտնուող Երկու քաղաքներուն մէջ, եկեղեցական նկարչութեան եւ ձեռարւեստի Նահատակաց յուշարձանին առջեւ: արարողութեան աւարտին տեղի աշխատանք տարած էին, իրենց Սոյն արարողութիւնը տեղի ունեցաւ ծաղկեմատոյց, երբ բոլոր մանկական արուեստով յարգելու ունեցաւ ներկայացուցչական ներկաները ե՛ւ անհատապէս ե՛ւ իրենց համար Հայոց Ցեղասպանութեան հանգամանքով շատ խիստ կազմակերպութեան կամ միութեան անմեղ զոհերու յիշատակը: Յայտնենք, թիւով անձերու ներկայութեամբ, անունով ծաղիկներ զետեղեցին սուրբ որ անոնք իրենց ուսուցչուհիներու որոնք կը ներկայացնէին թեմի նահատակներու յուշարձանին առջեւ, եւ ծնողներու հետ, մէկ օր առաջ Պատգամաւորական ժողովի, աղօթք բարձրացնելով առ Աստուած, այցելեցին Նահատակաց յուշարձան Թեմական խորհուրդի, կազմա- որ անոնց բարեխօսութեամբ ողորմի եւ ծաղկեմատոյց կատարեցին:

Ֆրանսա Վախճանեցաւ Գերաշնորհ Տ. Գիւտ Արքեպիսկոպոս Նագաշեանը

Ֆրանսահայոց Առաջնորդարդանն Գիւտ Արքեպիսկոպոս Նագաշեանի ու Թեմական Խորհուրդը մահուան գուժին մասին: խորապէս վշտացած եւ սուգի մէջ Ֆրանսայի Հայաստանեայց են տեղեկանալու՝ Գերաշնորհ Տ. Առաքելական Եկեղեցւոյ նախկին առաջնորդ, ինչպէս նաեւ Արեւմտեան Եւրոպայի երկարամեայ Հայրապետական Պատուիրակ՝ Գերաշնորհ Սրբազան Հայրը անձնուէր եւ հաւատարմօրէն երկար տարիներ ծառայած է Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին: Թող Ամենակալն Աստուած ընկալէ յանգուցեալ սրբազանին իր Թագաւորութեան մէջ եւ առողջութիւն, ոյժ եւ համբերութիւն պարգեւէ իր ընտանիքին եւ մտերիմներուն: Առաջնորդարանի գրասենեակը ձեզ յաւելեալ տեղեկութիւններ կը փոխանցէ, երբ անոնք մատչելի ելլլան: Աստուած հոգին լուսաւորէ մեր սիրեցեալ Սրբազան Հօր:

Ֆրանսահայոց Առաջնորդարդան ու Թեմական Խորհուրդ ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Սփիւռքահայ Կեանք 18

Լիբանան ՀԲԸՄ-ՀԵԸ Ծաղկեպսակի Զետեղում Հայոց Ցեղասպանութեան Նահատակներու Յիշատակին

Հայոց Ցեղասպանութեան 106- րդ տարելիցին առիթով, Շաբաթ, 24 Ապրիլ 2021-ի առաւօտեան, ՀԵԸ-ի Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ Վիգէն Չերչեան եւ անդամներ՝ Յակոբ Ճըղլեան, Հայկ Եսայեան ՀԲԸՄ-ՀԵԸ-ի անունով ծաղկեպսակ զետեղեցին Անթիլիասի մայրավանքին Հայոց Ցեղասպա- նութեան նահատակներու յիշա- տակի մատուռին առջեւ: Արարողու- թեան մասնակցեցան ՀԵԸ Անդրանիկ Անթիլիասի սկաուտական կազմը ներկայացնող անդամ-անդամուհիներ:

շարժումի ներկայացուցիչներ, ծաղկեպսակ զետեղեցին Հայ Կաթո- ղիկէ համայնքի պատրիարքարա- նի Ցեղասպանութեան յուշարձա- նին առջեւ, Աշրեֆիյէ, ուր յանուն Վարչութեան ներկայացուցիչներ առջեւ: պատիրարքարանին տէր Ռաֆֆի Յակոբ Ճըղլեան եւ Հայկ Եսայեան, Զահլէի մէջ, ՀԵԸ-ի Զահլէի տեղա- Յովհաննէսեան փոխանցեց օրուան ՀԵԸ Անդրանիկ Անթիլիաս սկաուտա- կան վարչութեան ատենապետ Ժորժ պատգամը: կան շարժումի ներկայացուցիչնե- Տէյրմենճեան, պատուիրակութեան Նոյն պահուն, ՀԵԸ-ի Կեդրոնական րու ընկերակցութեամբ ծաղկեպսակ մը գլխաւորութեամբ ծաղկեպսակ զետեղեցին Պիքֆայայի Հայոց զետեղեց Հայոց Ցեղասպանութեան Ցեղասպանութեան յուշարձանին յուշարձանին առջեւ:

ՀԵԸ-ի Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ Վիգէն Չերչեան, ՀԵԸ Անդրանիկ Սեւանի Գործադիր Վարչութեան ատենապետ տոքթ. Վարուժան Մարկոսեան եւ ՀԵԸ Անդրանիկ Սեւան սկաուտական

The ADLP Western District Committee has formed a Task Force related to the ongoing Coronavirus Covid-19 Pandemic sweeping the globe in recent weeks. This initiative is to help the Armenian community and population at large to obtain necessary information regarding the latest developments and rec- ommendations regarding Covid-19 and make available advisory guidance regarding medical, financial and social problems created during these critical and difficult times. Please visit our website at; adlwd.org or call our hotline number, (626) 247- 4600 and your inquiry will be directed to one of our volunteer professionals. We urge everyone to do their part to stop the spread of this virus. Please stay home, follow guidelines and stay safe. ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Գրական-Մշակութային 19 Գիտաժողով. Գարեգին Եպիսկոպոս Սրուանձտեանց

ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ թեան կաճառ - «Գարեգին թատրերգութիւնները»: Սրուանձտեանցի տեղն ու դերը հայ Ալինա Կիրակոսեան, Հնագիտու- Հայաստանի Հնագիտութեան եւ բանաւոր աւանդներու ուսումնա- թեան եւ ազգագրութեան կաճառ - ազգագրութեան հիմնարկին մէջ, սիրման գործին մէջ»: «Գ. Սրուանձտեանցի կենսամա- անցեալ շաբաթուան ընթացքին՝ 29 Սուսաննա Յովհաննիսեան, բանա- տենագիտութիւնը»: եւ 30 ապրիլին, տեղի ունեցաւ սիրական գիտութիւններու թեկնա- Լուսինէ Հայրիեան, բանասիրական առցանց գիտաժողով մը՝ նուիրուած ծու, Գրականութեան կաճառ - գիտութիւններու թեկնածու, Հնա- հայ մշակոյթի երախտաւոր, հայ «Գարեգին Սրուանձտեանցը գիտութեան եւ ազգագրութեան բանագիտութեան եւ ժողովրդա- Յովհաննէս Թումանեանի բանա- կաճառ - «Ժամանակակիցներուն գիտութեան հիմնադիր նկատուող հիւսական ակունքներու մշակման արձագանգը Գ. Սրուանձտեանցի Գարեգին Եպսկ. Սրուանձտեանցի շրջագիծին մէջ»: բանագիտական եւ բանահաւաքչա- ծննդեան 180-ամեակին։ Հայ մեծ Թամար Հայրապետեան, բանասիրա- կան գործունէութեան առընչուող»: գործիչին 180-ամեակը լրացած էր կան գիտութիւններու տոքթոր, Լուսինէ Ղռեջեան, բանասիրական անցեալ տարի եւ գիտաժողովը Հնագիտւթեան եւ ազգագրութեան գիտութիւններու թեկնածու, Հնա- նախատեսուած էր 2020-ին, սակայն կաճառ - «Գարեգին Սրուանձտեանցի գիտութեան եւ ազգագրութեան համաճարակին եւ պատերազմին բանահաւաքչական-բանագիտա- կաճառ/Գաւառի Պետական պատճառով յետաձգուեցաւ. այս կան գործունէութիւնը»: համալսարան - «Կարճասոյթ օրերը տեղի ունենալով՝ համացանցի Տորք Դալալեան, բանասիրական բանաձեւային կառոյցները Գ. ճամբով, համախմբեց բոլոր այն գիտութիւններու թեկնածու, Հնա- Սրուանձտեանցի գրառումներուն գիտնականները, որոնք ուսումնա- գիտութեան եւ ազգագրութեան մէջ»: Սեբաստիա, Տրապիզոն եւ այլուր), սիրած են Սրուանձտեանցի կեանքը, կաճառ - «Թոնիրի առասպելոյթը Գ. Եսթեր Խեմչեան, բանասիրական մօտէն ծանօթացած է հայոց գործը եւ ունեցած աւանդը հայ Սրուանձտեանցի գրառումներուն գիտութիւններու թեկնածու, Հնա- բարբառներուն: իրականութեան մէջ: մէջ»: գիտութեան եւ ազգագրութեան Հայկանոյշ Մեսրոպեան կը մէջբերէ Այս գիտաժողովին զեկուցումները, Սիմոն Հմայեակեան, բանասիրական կաճառ - «Կայուն բանաձեւերը Գ. Աւետիս Ահարոնեանի մէկ խօսքը, ինչպէս յայտարարեցին կազմա- գիտութիւններու թեկնածու, Ինեսա Սրուանձտեանցի գրի առած որով վերջինս բարձր գնահատած է կերպիչները, ունին բանագիտական, Յովսէփեան, Հնագիտեութեան եւ հեքիաթներուն մէջ»: Սրուանձտեանցի բանահիւսական հնագիտական, բարբառագիտա- ազգագրութեան կաճառ - «Շիրինի Յակոբ Չոլաքեան, պատմական հրապարակումները օրուան մամու- կան, գրականագիտական, պատմա- կերպարը Գ. Սրուանձտեանցի «Գրոց գիտութիւններու տոքթոր, Հնագ- լին մէջ. «…Շատ կանուխէն ըմբռնեց, գիտական եւ աւելի լայն՝ մշա- ու բրոց…» աշխատութեան եւ այլ իտութեան եւ ազգագրութեան թէ հայ վարդապետի մը պարտա- կութաբանական ուղղուածութիւն։ ժողովրդագրական նիւթերու մէջ»: կաճառ - «Գարեգին Սրուանձտեանցի կանութիւնն էր մտածել նաեւ խեղճ, Գիտաժողովին նիւթերը յոյժ Նուարդ Վարդանեան, բանասի- գրի առած «Բիւրապատիկը» հեքիա- տգէտ ժողովուրդին սրտին համար։ հետաքրքրական էին, բանախօսները րական գիտութիւններու թեկնածու, թին քանի մը տարբերակները»: Այդ պարտականութիւնը կատարելու հետաքրքրական եւ աշխոյժ ձեւով Երեւանի Պետական համալսարանի Մարինէ Խեմչեան, բանասիրական համար գաւառացի վարդապետը մատուցեցին նիւթերը եւ ատով Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան գիտութիւններու թեկնածու, Հնա- պատրաստեց գաւառական բարբա- արժեւորուեցաւ ոչ միայն կաճառ - «Գ. Սրուանձտեանցը գիտութեան եւ ազգագրութեան ռով գիրքեր»: Սրուանձտեանցը, այլեւ՝ անոր գործը որպէս հարսանեկան երգեր գրի կաճառ - «Գ. Սրուանձտեանցի գրի Հայկանոյշ Մեսրոպեան կը նշէ, որ ժամանակակից Հայաստանի մէջ առնող»: առած հեքիաթներուն նուիրատու եւ այդ գիրքերուն կից Գ. ուսումնասիրող հայ գիտնականը: Յասմիկ Գալստեան, Հնագիտութեան խորհրդատու կերպարները՝ հայ Սրուանձտեանցը կը ստեղծէր Գնահատելի է, որ հակառակ այս եւ ազգագրութեան կաճառ - «Գ. ժողովրդական եւ միջազգային բարբառային բառարաններու օրերու ծանր ու դժուարին Սրուանձտեանցը որպէս դիւական հեքիաթներու համաթեքստին մէջ»: մասնակի տարբերակներ, բացա- պայմաններուն, հայ մտաւորականը, ոգիներու մասին աւանդազրոյցներու Անժելա Ամիրխանեան, Հնագիտու- ռելով թրքերէն բառերը: Կենդանի գիտնականը կառչած կը մնան իրենց բանասաց եւ բանահաւաք»: թեան եւ ազգագրութեան կաճառ - օրինակներով՝ գիրքերէն, մամուլէն առաքելութեան եւ գիտութեան Կարէն Յովհաննիսեան, պատմա- «Բոյսերու մասին տեղեկութիւնները եւ հայ մեծերու աշխատութիւններէն միջոցով կը ջանան թօթափել հայ կան գիտութիւններու թեկնածու, Գ. Սրուանձտեանցի աշխատու- մէջբերումներ կատարելով իր իրականութիւնը պատած վիշտը: Այդ Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան թիւններուն մէջ»: զեկոյցին մէջ Հայկանոյշ Մեսրոպեան պատճառով նաեւ կ՚արժէ յիշատակել կաճառ - «Թուխ մանուկ» սրբավայրին Պետրոս Տեմիրճեան, բանասիրա- լաւագոյն կերպով ներկայացուց գիտաժողովի բոլոր մասնակիցնե- էութիւնը ըստ Գարեգին Եպիսկոպոս կան գիտութիւններու տոքթոր, Գրա- Սրուանձտեանցի դերը հայ րուն անունները եւ անոնց Սրուանձտեանցի»: կանութեան կաճառ - «Արաբկիրի բարբառագիտութեան զարգացման կարդացած նիւթերուն խորագրերը, Յասմիկ Մատիկեան, բանասիրական նկարագրութիւնը ըստ Գ. մէջ: սակայն, տեղի սղութեան պատճա- գիտութիւններու թեկնածու, Շիրակի Սրուանձտեանցի»: Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան ռով, կ՚անդրադառնանք միայն քանի Հայագիտական հետազօտու- Սիրանոյշ-Նռանէ Առաքելեան, կաճառի աշխատակից, ազգագրա- մը զեկոյցի: թիւններու կեդրոն - «Գարեգին Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան գէտ-բուսաբան Անժելա Ամիրխա- Պաւէլ Աւետիսեան, Հայաստանի Սրուանձտեանցի մանուկներուն կաճառ - «Արեւմտեան Հայաստանի նեան իր զեկոյցին մէջ յիշատակեց, Գիտութիւններու ազգային ակա- հասցէագրուած բանահիւսական տնտեսական ու քաղաքական թէ Գարեգին Սրուանձտեանց դեմիոյ Հնագիտութեան եւ պատառիկները (ժողովրդական եւ վիճակը Գարեգին Սրուանձտեանցի առաջիններէն էր, որ կարեւորութիւն ազգագրութեան կաճառի տնօրէն, բանահիւսական նիւթերու երկերուն մէջ (19-րդ դարու երկրորդ տուած է բուսական աշխարհի պատմական գիտութիւններու համադրութեամբ)»: կէս)»: ուսումնասիրութեան եւ մեծարժէք տոքթոր - «Գարեգին Եպիսկոպոս Սերկէյ Վարդանեան, բանասիրա- ՅԱՏԿԱՆՇԱԿԱՆ ազգագրական ու բանահիւսական Սրուանձտեանցի հնագիտական կան գիտութիւններու թեկնածու, ԱՐԺԵՒՈՐՈՒՄՆԵՐ նիւթեր հաւաքած ու հրատարակած պրպտումներուն մասին»: Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան Հայաստանի Լեզուի կաճառի աշխա- է իր «Գրոց ու բրոց եւ Սասունցի Վարդան Դեւրիկեան, Հայաստանի կաճառ - «Գարեգին Սրուանձտեանցի տակից, բանասիրական գիտու- Դաւիթ կամ Մհերի Դուռ» (1874), Գիտութիւններու ազգային ակա- գրի առած Համշէնի բարբառով թիւններու տոքթոր Հայկանուշ «Մանանայ» (1876), «Համով-հոտով» դեմիոյ Գրականութեան կաճառի ժողովրդական երգերը»: Մեսրոպեան մանրամասն ուսումնա- (1884) աշխատութիւններուն մէջ։ տնօրէն, բանասիրական գիտու- Հայկանոյշ Մեսրոպեան, բանասի- սիրութեամբ ներկայացուց Գարեգին Ինչպէս բանախօսը նշեց, այսպիսով թիւններու տոքթոր - «Հայ գրա- րական գիտութիւններու տոքթոր, Սրուանձտեանցը՝ իբրեւ արեւմտա- ան կորուստէ փրկած է հայ կանութեան պատմութեան հարցերը Լեզուի կաճառ - «Գ. Սրուանձտեանցը հայ բարբառներու գիտակ: Զեկոյցէն ժողովուրդի աւանդական մշակոյթէն Գ. Սրուանձտեանցի գործերուն մէջ»: որպէս արեւմտահայ բարբառները անգամ մը եւս կարելի է համոզուիլ, կարեւոր շերտ մը, որ կ՚առընչուի Ազատ Եղիազարեան, բանա- ուսումնասիրող»: որ հայ բարբառագիտութեան բուսանուններուն, բոյսերու կիրա- սիրական գիտութիւններու տոքթոր, Աննա Պօղոսեան, Հնագիտութեան զարգացման գործին մէջ հայ ռութեան ոլորտներուն ու եղա- Հայ-ռուսական սլաւոնական եւ ազգագրութեան կաճառ - հոգեւորականին, մանկավարժին, նակներուն եւ անոնց շուրջ համալսարան - «Սասնայ ծռեր» «Գարեգին Սրուանձտեանցը՝ գրական-հանրային գործիչին, ստեղծուած բանահիւսական էպոսի յայտնագործումը եւ Գարեգին «Ռուստամ Զալ» վէպը առաջին գրի բանահաւաքին եւ ազգագիրին՝ պատումներուն։ Սրուանձտեանցը»: առնող»: Գարեգին Եպիսկոպոս Սրուանձ- Անժելա Ամիրխանեան նշեց, որ Արմէն Պետրոսեան, բանասիրական Լիլիթ Սիմոնեան, պատմական տեանցին դերը մեծ ու անչափելի «Բուսոց անուններ» բառարանէն գիտութիւններու տոքթոր, Հնագի- գիտութիւններու թեկնածու, Հնագի- եղած է: Ան քաջատեղեակ էր զատ, Գ. Սրուանձտեանց բոյսերու տութեան եւ ազգագրութեան կաճառ տութեան եւ ազգագրութեան կաճառ արեւմտահայ բարբառներուն: մասին գրած է «Բառարան» եւ - «Գ. Սրուանձտեանցի գրի առած - «Արդեօ՞ք Գ. Սրուանձտեանցն է Սրուանձտեանց նոյնպէս բարբա- «Բառեր»ուն եւ իր միւս «Սասունցի Դաւիթ կամ Մհերի «Մշոյ աշխարհ» յօդւածաշարին ռակիր էր, Վանի բարբառն էր անոր աշխատութիւններուն մէջ: Բոյսերուն Դուռ» պատումը եւ Միհր-Մհերի հեղինակը»: մայրենին, բայց աշխատանքի վերաբերող տեղեկութիւններ ան կը կերպարը»: Լուսինէ Վարդանեան, բանասիրա- բերումով՝ ապրելով եւ շրջագայելով հաղորդէ նաեւ տնտեսութեան, Արուսեակ Սահակեան, բանա- կան գիտութիւններու թեկնածու, պատմական Հայաստանի զանազան կենցաղի, բնաշխարհի վերաբերող սիրական գիտութիւններու թեկնա- Գրականութեան կաճառ - «Գ. վայրերուն մէջ (Մուշ, Կարին, Ակն, զանազան առիթներով։ ծու, Հնագիտութեան եւ ազգագրու- Սրուանձտեանցի երկու պատմական Բաղէշ, Խարբերդ, Ամասիա, Շար. Էջ 20 ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Գրական-Մշակութային 20

բառարանը։ Գիտաժողով. Գարեգին Եպիսկոպոս Սրուանձտեանց Վարդանեան մատնացոյց կ՚ընէ Երեւանի Գրականութեան եւ Սկիզբը Էջ 19 Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան ժողովրդական երգերուն մասին: արուեստի թանգարանէն ներս Բանախօսը յայտնաբերած է, որ կաճառի ուրիշ աշխատակից մը՝ Տրապիզոնի թեմի առաջնորդ եղած Գարեգին Սրուանձտեանցի արխիւին բոյսերու մասին Գ. Սրուանձտեանցի պատմաբան Կարէն Յովհաննիսեան, ժամանակ եւ Տրապիզոն իր մէջ պահուող Համշէնի բարբառով հաւաքած ազգագրական ու բանա- Սրուանձտեանցի 180-ամեակի այցելութիւններուն ընթացքին երկու երգ եւս, սակայն կրկին նշուած հիւսական նիւթերը հիմնականօրէն գիտաժողովին ընթացքին անդրա- Սրուանձտեանց բանահիւսական չեն փոխանցողին եւ գրառման կը վերաբերին Վասպուրականին, դարձաւ «Թուխ Մանուկ» սրբա- մեծաքանակ նիւթեր հաւաքած էր, վայրին մասին տուեալները։ Բանա- Տարօնին եւ Արարատեան դաշտին, վայրերուն էութեան եւ իր զեկուցման բայց ինչպէս կը նշէ Սերկէյ Վրա- խօսը կը յիշեցնէ, որ այդ երգերը եւ այդ տեղեկութիւնները գիտական մէջ յիշեցուց, որ «Թուխ Մանուկ» դանեան, դժբախտաբար, Համշէնի «Ծննդեան աւետիսներ Համշէնի ուսումնասիրութիւններու համար սրբավայրերուն մասին հայա- բարբառով ան տպագրած է միայն գիւղացւոց» եւ «Հարսանեկան երգ» կարեւոր սկզբնաղբիւր են: գիտութեան մէջ արտայայտուած հինգ երգ, որոնք լոյս տեսած են 1886 խորագրերով հրատարակուած են Անժելա Ամիրխանեան դիտարկեց, առաջին կարծիքի հեղինակը հայ թուականին Կ.Պոլսոյ «Մասիս» «Նշխարհներ Համշէնի եւ Տրա- որ Սրուանձտեանցի նկարագրած ազգագրութեան եւ բանահա- շաբաթաթերթի մայիս 24-ի, 31-ի եւ պիզոնի բանահիւսութեան» բոյսերուն բարբառային անուա- ւաքչութեան նահապետ Գարեգին յունիս 14-ի թիւերուն մէջ: Այդ հրա- (Երեւան, 1986) ժողովածոյին մէջ, նումները, լեզուի մեծագոյն Սրուանձտեանցն է: պարակման խորագիրն է՝ զոր կազմած եւ ծանօթագրած է հարստութիւնը ըլլալէն զատ, նաեւ Բանախօսը նշեց, որ Սրուանձտեան- «Ժողովրդական խաղասացութիւնք համշէնցի ազգագրագէտ եւ բանա- լեզուաբանական, ազգագրական եւ ցին յաջորդող հաւաքորդներ եղած Կալաֆկայի եւ Սիւրմենիոյ հաւաք Բարունակ Թոռլաքեան: մշակութաբանական ուսումնա- են, բայց Գարեգին Եպիսկոպոս բնակչաց»։ Յատկանշական դրուագի մը մասին սիրութիւններու առարկայ են։ Սրուանձտեանցի մօտեցումը ի Վարդանեան կը յիշեցնէ, որ իր զեկոյցին մէջ խօսեցաւ Զեկոյցէն կը տեղեկանանք, որ սպառ զերծ է օտար՝ արեւմտեան Կալաֆկա գիւղը Տրապիզոն քաղա- Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան Սրուանձտեանց նկարագրած է գիտական որեւէ տեսութեան քէն հարաւ-արեւելք գտնուող կաճառի տնօրէն Պաւէլ Աւետիսեան, բոյսերու կիրարկութիւնը ազդեցութենէն, որ սկսած է իր Եոմուրայ գիւղախումբին մէջ էր՝ անդրադառնալով Գարեգին Եպիսկո- ուտեստեղէնի մէջ եւ անջատած ժամանակէն եւ ցարդ կը շարու- ոտքով 5 ժամ հեռաւորութեան վրայ, պոս Սրուանձտեանցի հնագիտա- պահքին եւ ուտիսին գործածուող նակուի: Կարէն Յովհաննիսեան իսկ Սիւրմենէ գաւառակը կը գտնուէր կան պրպտումներուն՝ նշեց, որ բոյսերը, ձիթատու, համեմունքային, վստահ է, որ Գարեգին Եպիսկոպոս Տրապիզոն եւ Ռիզէ քաղաքներուն հնութիւններուն եւ հնագիտական պահածոյացուող բոյսերը: Նկա- Սրուանձտեանց, ոչ միայն բանա- միջեւ, կեդրոնը նաւահանգստեան արժէքներուն հետ պատանի րագրած է տնտեսական կենցաղի հաւաք, այլ բանարուեստի կրող մը Սիւրմենէ աւանն էր, որուն բնա- Սրուանձտեանցը շփում ունեցած է մէջ ներկեր, խեժեր, օճառ եւ այլն ըլլալով, անկողմնակալ կերպով կը կիչները, ըստ Վարդանեանի, Վարագավանքի Ժառանգաւորաց պատրաստելու մէջ բոյսերուն ներկայացնէ այս նիւթը եւ բնազդօրէն թուրքեր, լազեր, յոյներ եւ բռնի վարժարանին մէջ ուսանած կիրարկութիւնը, որպէս անասնակեր կը զգայ նրբերանգները։ կրօնափոխուած համշէնահայեր էին։ տարիներուն։ 1858 թուականին գործածուող բոյսերը, ժողովրդական «Թուխ Մանուկ» սրբավայրերուն Միաժամանակ Վարդանեան կը Խրիմեան Հայրիկը Վարագավանքի բժշկութեան մէջ կիրարկուող բոյսե- մասին Սրուանձտեանցին եւ անոր դիտարկէ, որ գաւառակին մէջ կային մէջ սաներուն, այդ կարգին՝ րը եւ այլն: Ըստ բանախօսին, գործը անմիջապէս շարունակող հայ քրիստոնեայ եւ կրօնափոխ հայերու՝ Սրուանձտեանցին մասնակցու- Սրուանձտեանցի գործերուն մէջ անուանի բանահաւաքներուն շուրջ երկու տասնեակ գիւղեր, իսկ թեամբ, ստեղծած է հնութիւններու բոյսերու մասին տեղեկութիւնները նիւթերը ամբողջութեամբ կը թէ ո՞ր երգը, ո՞ր գիւղին մէջ գրի փոքրիկ թանգարան մը, եւ շատ կը բացայայտեն բոյսերուն առընչուող հաստատուին մեր օրերուն առած է եւ ո՞վ եղած է զայն կարճ ժամանակ գործած այս հաւատալիքներ, որոնք արտա- Հայաստանի տարածքին սփռուած ներկայացնողը, Սրուանձտեանց չէ թանգարանը, Պաւէլ Աւետիսեանի ցոլուած են աղօթքներու, հանելուկնե- շուրջ 200 «Թուխ Մանուկ» սրբա- նշած։ Սակայն, Սերկէյ Վարդանեանի դիտարկամբ, Հայաստանի թանգա- րու, երգերու, հեքիաթներու, եւ վայրերու ուսումնասիրութեան զեկոյցէն կը տեղեկանանք, որ րաններու առջինեկը պէտք է նկատել: աւանդազրոյցներու մէջ։ Կարեւոր են արդիւնքներով։ ընդհանուր 89 տող կազմող այդ Ինչպէս յայտնի է, Վարագավանքի նաեւ այդ տեղեկութիւնները բոյսերու Հայագէտ, համշէնագէտ, գրող եւ երգերուն տակ բանահաւաքը գրած է թանգարանին փորձառութեան հաւաքման մէջ, նկարագրուած են հրապարակախօս Սերկէյ Վարդա- դժուար հասկնալի 30 բառերու հիման վրայ էր, որ 1896 թուականին բոյսեր հաւաքելու ժամանակը, նեան հետաքրքրական նիւթ մը բացատրութիւնները. եւ Վարդա- Խրիմեան Հայրիկ Էջմիածինի մէջ կերպը, հաւաքման համար անհրա- պատրաստած էր Սրուանձտեանցի նեան ասիկա կը նկատէ Համշէնի հիմնադրեց թանգարան մը՝ ներկայիս ժեշտ պարագաները։ գրի առած Համշէնի բարբառով բարբառին առաջին փոքր Մայր Աթոռի Խրիմեան թանգարանը: Նոր Հրատարակութիւններ

Պատրաստեց` – «Հայերի փրկութեան գործը ԳԷՈՐԳ ԵԱԶԸՃԵԱՆ Մերձաւոր Արեւելքում 1915-1923 թթ. – Միջազգային գիտաժողովի նիւթերի – Աքչամ Թաներ, «Հայկական ժողովածու», Հայոց ցեղասպանութեան ցեղասպանութեան համառօտ թանգարան-հիմնարկ հիմնադրամի պատմութիւնը», «Արաս» հրատա- հրատարակչութիւն, խմբագիրներ՝ րակչութիւն, Սթամպուլ, ապրիլ 2021, Յարութիւն Մարութեան եւ Նարինէ 192 էջ (13 x 19,5 սմ.) (թրքերէն): Մարգարեան, «Ոսկան Երեւանցի» Երեւանի պետական համալսարանի ցեղասպանութեան մասին – Հայկա- – Իսկահատեան Յարութիւն տպագրատուն, Երեւան, 2020, 440 էջ նախաձեռնութեամբ 8 հոկտեմբեր կան տանջուածութիւնն ու նամա- (պատրաստեց), «Վկայարան + 16 էջ ներդիր (16,7 x 24 սմ.) (ՀՑԹՀ-ի 2019-ին Ե. Պ. Հ.ի մէջ տեղի ունեցած կային պայքարները», Գալիֆորնիոյ Հայկական ցեղասպանութեան – Թ. մէջ 8-9 նոյեմբեր 2019-ին տեղի միջազգային գիտաժողովին նիւթերը): համալսարանի հրատարակչութիւն, Ա. գիրք», հեղինակային հրատարա- ունեցած միջազգային գիտաժողովի Հրատարակուած է «Մուշեղ Մ. Ն., 2021 (15,1 x 22,6 սմ.) (անգլերէն): կութիւն, Երեւան, 2021, 316 էջ (16,9 զեկուցումներու ժողովածու, հայերէն, Իշխան» միջազգային գիտաժողովի – Օհանեան Վահան ծայրագոյն x 24,1 սմ.) (Հայոց ցեղասպանութեան անգլերէն եւ ռուսերէն ամփոփումներ, կազմկոմիտէի երաշխաւորութեամբ: վարդապետ եւ Քեթիպեան Արա մասին լոյս տեսած կամ այդպիսի տեղեկութիւններ զեկուցողներու – Մուրատեան Խաչիկ, «Դիմադրու- (կազմողներ եւ խմբագիրներ), հատուածներ պարունակող մասին, անձերու, վայրերու, դէպքերու թեան ցանցը – Հայկական ցեղասպա- «Հայոց ցեղասպանութիւնը. գիրքերու բովանդակութեան եւ փաստաթուղթերու բազմաթիւ նութիւնը եւ մարդասիրութիւնը Նախերգանքը եւ յետագան ինչպէս ամփոփումներ, քանի մը առնչակից սեւ-ճերմակ լուսանկարներ): Հրա- օսմանեան Սուրիոյ մէջ, 1915-1918», տեղեկագրուած է Ա. Մ. Ն.ի մամուլին նիւթեր, յուշագիրքերու կողքերու տարակութեան երաշխաւորած է ՀՑԹՀ Միչիկընի նահանգային համալսա- մէջ – Տը Ուաշինկթըն Փոսթ», Ա. լուսանկարներ, անձնանուններու եւ հիմնադրամի գիտական խորհուրդը, րանի հրատարակչութիւն, Ա. Մ. Ն., եւ Բ. հատորներ, Մխիթարեան տեղանուններու ցանկեր): տպագրուած է Ամերիկայի Հայ 1 յունուար 2021, 262 էջ (անգլերէն): հրատարակչութիւն, Երեւան, 2021 – Լեռ Կամսար, «Մարդը գործին մէջէն», Աւետարանչական Ընկերակցութեան – Սադոյեան Վիքթորիա, «Ընդհանրու- («Տը Ուաշինկթըն Փոսթ» թերթի 1890- խմբագիր՝ Յարութիւն Քիւրքճեան, նիւթական միջոցներով: թիւնները «Սասունցի Դաւիթ» պոէմի 1922 ժամանակաշրջանի թիւերուն «Արաս» հրատարակչութիւն, – «Մուշեղ Իշխան – Միջազգային եւ սերպական դիւցազնավէպի միջեւ. մէջ հայոց եղեռնին մասին լոյս տեսած Սթամպուլ, մարտ 2021, 480 էջ գիտաժողովի զեկոյցներ», կազմող- Թեմայի ուսուցումը աւագ դպրոցում», հազարաւոր հրապարակումներու (15 x 21 սմ.) (հատընտիր էջեր մեծ ներ՝ Ռուզան Առաքելեան եւ հեղինակային հրատարակութիւն, շարադրանքները) (անգլերէն): երգիծաբանի գրութիւններէն): Նաիրա Նահապետեան, խմբագիր՝ Երեւան, 2021, 68 էջ (14,5 x 20,5 սմ.): Ճշդում.- Այս շարքի նախորդ – (Խումբ մը պատմաբան հեղինակներ), Դաւիթ Գասպարեան, անգլերէն Գրքոյկը լոյս տեսած է Խաչատուր ցանկի վերջաւորութեան, Ումիթ «Սեւրի պայմանագիրն ու ԱՄՆ շարադրանքներու խմբագիր՝ Մարի- Աբովեանի անուան Հայկական Քուրթի նոր հրատարակուած գիրքի նախագահ Ու. Ուիլսոնի իրաւարար նէ Կիրակոսեան, հրատարակիչ՝ պետական մանկավարժական մատենագիտական տուեալներուն մէջ վճիռը – Քննական հայեացք 100- Համազգային հայ կրթական եւ համալսարանի Հայ հին եւ սխալ մը թոյլ տրուած է. Հարվըրտի ամեայ հեռաւորութիւնից», «Վէմ» մշակութային միութիւն, «Տիգրան միջնադարեան գրականութեան եւ համալսարանի հրատարակչութեան մատենաշար թիւ 2, խմբագիր՝ Գէորգ Մեծ» հրատարակչութեան տպարան, նրա դասաւանդման մեթոտիքայի վայր նշուած է Նիւ Եորքը: Ճիշդն Խուդինեան, Երեւան, 2020, 252 էջ Երեւան, ապրիլ 2021, 240 էջ (14,5 ամպիոնի երաշխաւորութեամբ: է՝ Ա. Մ. Ն.ի Մեսեչուսէցի նահանգի (յօդուածներու ժողովածու): x 20 սմ.) («Համազգային»ի եւ – Սավելսպերկ Եոաքիմ, «Իմանալ Գեմպրիճ քաղաքը: ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Գրական-Մշակութային 21

Շաղից, շողից բախտը պսակ քեզ Աշխատաւորների Համաշխարհային Օրուայ Եւ հիւսէր- Շուշանիկ Կիւրղինեանի Ծննդեան 145-Ամեակի Առիթներով Քեզ, իմ ցնո՜րք, քեզ, իմ սէր... Ծովի, հովի ազատ կեանքը քեզ Երեւանում։ Շուշանիկ Կիւրղի- լինէր, նեանի անունով փողոց, դպրոց ու Ծովով, հովով անդորր նինջը գար, գրադարան կայ Գիւմրիում ու գրկէր. Երեւանում։ Ծովից, հովից ճակտիդ համբոյր տեղար միշտ- * * * Դու, իմ ցնո՜րք, դու, իմ վի՜շտ... Թէ ի՞նչ է ասում բանաստեղծուհին մարդկանց տխուր կսկիծի մասին։ Շաղն ու շողը, ծովն ու հովը միասին «Հա՜... երգեմ տխուր կսկիծը Միշտ անդադար քեզ պատմէին իմ Շուշանիկ Կիւրղինեան մարդկանց մասին... (1876, Ալեքսանդրապոլ - 1927, Ու այն թշուառին՝ Շաղի-շողի, ծովի-հովի պէս անյաղթ, Երեւան) Որ անտուն-անտէր չունի կտոր Դո՜ւ, իմ ցնո՜րք, դո՜ւ, իմ բա՜խտ...»։ Ինքնակենսագիր, բանաստեղծուհի հաց... եւ գրող Երգեմ տանջանքը Կուզե՞ս Գերի սրտերի եւ արցունքները Շուշանիկ Կիւրղինեանի գերեզմանը ՌՈՒԲԻՆԱ ՕՀԱՆԵԱՆ Սեւ գիշերների»։ «Կուզե՞ս լինեմ անհուն եթեր Երեւանի Կոմիտասի անուան Ազա՜տ, յակինթ ծալքերով, զբօսայգում «Ձեր հի՛մն եմ երգում ազա՜տ ու Նա գեղջուկի ցաւն է փորձում Իսկ դո՛ւ կրծքիս աստղ լուսաբեր, հպարտ՝ ամոքել։ Ցոլա՜յ այնտեղ շողերով։ Յոյսի եւ լոյսի շողերը գրկած»։ «Արտըս հասաւ... երթամ քաղեմ Ես կը մնամ վշտի հովտում Հայ չարքաշ մարդու, աշխատաւոր Հաւաքեմ- անհողդող, Կուզե՞ս լինեմ բողբոջ ծաղիկ դասի ձայնն է բանաստեղծուհի Ո՞ր մէկ ցաւիս դարման անեմ, Կեանքն է այնտեղ խորիմաստ, Նազուկ մէջքով, հոտաւէտ. Շուշանիկ Կիւրղինեանը, ով իր ողջ Ամոքեմ»։ Կռիւն ունի առագաստ, Իսկ դու նախշուն ժիր թիթեռնիկ, կեանքում գործեց ու ստեղծագործեց Մարտը՝ հզօր, իտէալները՝ միշտ Խաղայ դէմքիս հովի հետ։ հէնց այդ խաւի համար՝ հաւա- Ու անմայր որբի անաստղ կեանքն յաղթող...»։ սարութիւն, արդարութիւն ու սէր է ողբում։ Կուզե՞ս լինեմ զուլալ վտակ, քարոզելով։ «Աստղիկները գունատուեցին Կիւրղինեանը միշտ գարուն, Իսկ դու նոճի իմ ափին. Ծնուել է 1876 թուականին, Չքացան, շողացող արեւ ու անվիշտ կեանք Փարուեմ ոտքիդ կոհակ-կոհակ, Ալեքսանդրապոլում (Գիւմրի)։ Ծագեց արեւ, անզօր արեւ է ցանկանում բոլորին։ Փարուեմ կրծքիդ՝ մրափեմ։ Հասարակական կեանք է մտել Ցուրտ ձմռան, անդամակցելով ՍԴ Հնչակեան Որբիկն ելաւ դողդողալով Գարուն Ինչ որ կուզես - ես կը դառնամ, կուսակցութեանը։ Նրա յետագայ Անկողնից՝ «Եկել է գարուն... Միայն ապրենք մենք սիրով- գործունէութիւնը սերտօրէն Չկա՜յ կրակ, չկա՜յ մայրիկ Արեւը սիրուն, Սիրոյ շնչից միշտ անթառամ, կապուած է եղել հայ համայնա- Գթալից»։ Ձիւնը հալածեց դաշտերի կրծքից Միշտ ջի՜նջ, յստակ սրտերով...»։ վարների հետ՝ միշտ մնալով որպէս Եւ մեզ ազատեց ձմռան անէծքից հայ ռանչպարի, բանուորի եւ ԲԱՅՑ,- Իր շնչով քնքոյշ, Շուշանիկ Կիւրղինեանին նուիրուած գիւղացու ցաւն ու վիշտը աղաղակող Կիւրղինեանը չի վհատում, Ժըպիտով սիրանոյշ։ այս գրութիւնը աւարտենք հայրե- բանաստեղծ։ Շ. Կիւրղինենաը եղել է որոշումն է՝ մաքառել, կռուել։ նիքի՝ Վաթանի, հանդէպ նրա սիրոյ կանանց շահերի պաշտպան, «Կռուել եմ ուզում եւ բիրտ կեանքի Ծաղիկների վաշտ՝ եւ կարօտի մասին մի բանաստեղծու- գովերգել է հայրենիքը, եւ ընդդէմ դէմ...»։ Համախոհ եւ հաշտ՝ թեամբ, որ նա նուիրել է Աւետիք անարդարութեան ու կեղեքումի՝ Սե՜ղմ տատանւում են հովից Իսահակեանին, երբ Վարպետը պայքարի կոչ արել։ Գրել է «Ես հարուածում եմ չարիքին միշտ սանձահար, այցելել էր Վլադիկավկազ։ թատերգութիւններ, որ չեն անահ. Առուի խորխոջն է թովիչ միալար, բեմադրուել։ Ապրել, մեռնել պայքարի մէջ- ահա Ալիքը՝ յստակ, Աւետիք Իսահակեանին Կիւրղինեանի պոեզիան սկզբնա- կեանքիս գոհացում»։ Հեւքը ներդաշնակ։ կան շրջանում ազդուած է եղել «Վաթանէս էկար... սարերի փոշին Յովհաննէս Թումանեանից, «...Եւ ես աստուած եմ Այսպէ՜ս լինէր միշտ, Եարաբ վրայէդ դեռ չէ՞ հեռացել, Յովհաննէս Յովհաննիսեանից եւ Անյաղթ, անսասան, Եւ կեանքը՝ անվիշտ, Նախշուն ծաղկունանց, դիպած քո Աւետիք Իսահակեանից։ Յետագային Չարին՝ միշտ ընդդէմ՝ Ժըպտար բընութիւն, ժպտային փէշին, նա կերտել է բանաստեղծական Սէր, երգի գուսան»։ մարդիկ, Հոտից գէթ նշոյլ դեռ չէ՞ մնացել... ուրոյն դիմագիծ։ Նրա գրակա- Շողար միշտ պայծառ, հըրավառ նութիւնը բարձր է գնահատուել։ Միաժամանակ, յոյսի, լոյսի ու արփիկ, Դեռ քո աչքերում անթափանց գիշեր, Տեղափոխուելով Վլադիկավկազ արշալոյսի երգն է ազդարարում։ Ցօղը շողշողար՝ Քանի սիրեկան պատկեր կան (Հիւսիսային Օսիա), հասարակա- «Ես արշալոյսի երգն եմ ղօղանջում, Ոչ ոք չդողար։ քաշուած. կան գործօն աշխատանք է տարել Եւ արշալոյսին յղում եմ երգեր»։ Զուլումի, դարդի կցկտուր յուշեր Կովկասում։ Յայտնի է նրա Եւ երգեր դալար Ցաւերգ սրտիդ մէջ անջինջ հիմնադրած ակումբը Վլադիկավկա- Շուշանիկ Կիւրղինեանը ցաւն ու Հընչէր միշտ քընար... մնացած... զում։ 1921 թուականին վերադարձել տանջանքը, անարդարութիւնն ու Եւ երգիչը խեղճ քաղցից չմաշուէր, է Հայաստան։ Մահը՝ 1927 թուա- զրկանքը ապրել է իր անձնական Խոնաւ նըկուղում ցրտից չըքաշուէր- Արի՛, ախպէ՜ր ջան... արի՛, կանին՝ 51 տարեկան հասակում, կեանքով։ Այս մասին նրա խօսքերը Իր գլխի վերեւ հարազա՜տ, վերացական չեն։ Նրա սիրոյ Փայլէր վառ արեւ...»։ Վաթանիս կարօտն առնեմ ես պատգամն ու պայքարի կոչը եւս քեզնից, վերացական չեն, իրական են, ու Երբ բանաստեղծուհին խօսում է Մի պահ թրթռամ, դուրս թռչեմ խորապէս ազդեցիկ։ իր ցնորքի, իտէալների ու սիրոյ ազատ՝ մասին, ստացւում են շատ Ղարիպ օրերի սրտամաշ բնից... «Ես վար իջայ անդունդը տանջանքի- գեղեցիկ տողեր։ Կեանքի ցաւոտ յատակից, Արի՛, ախպէ՜ր ջան... արի՛, սիրելիս, Ծանր բեռան չոր տակից Շողով Շողով Նազան վաթանիս հոտն առնեմ Զրկանքի մէջ՝ գտայ ակը փրկանքի։ քեզնից, «Շաղի, շողիկենքի նման ջի՜նջ մնաս, Հէչ չէ՛ մի վայրկեան ցաւագար հոգիս Ես սուզուեցի տառապանքի Շողով, շողով նախշած ճամբայ Թմրի անըզգայ... Մոռացուի՝ ովկիանում- ունենաս. վշտից...»։ Կայծակ, որոտ տեղացին, Ալիքները դողացին, Ափ դուրս ելայ ահեղաշունչ Կարդացէ՛ք եւ տարածեցէ՛ք վայրկեանում։

Ես գնացի տիեզերքի ցաւի մօտ, «Նոր Օր» Հոգիս սիրեց ամէնքին, Շուշանիկ Կիւրղինեանի կիսանդրին շաբաթաթերթը Գիւմրիում Յոյսը ժպտաց իմ դէմքին, Ժխորի մէջ ազատ շողաց առաւօտ։ ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Գրական-Մշակութային 22

Լոյս Տեսաւ Արցախեան Ազատամարտի Տեղական Լուրեր Մասին Աստղիկ Աբրահամեանի «Սեւ Ուաշինկթընը Անգարային Կոչ Կ’ընէ Հրաժարելու Սարեր» Ֆրանսերէն Վէպը Ռուսաստանէն Զէնքի Հետագայ Գնումներէն Ուաշինկթըն Անգարային եւ Գանատական Poètes de brousse ԱՄՆ-ի բոլոր դաշնակիցներուն եւ հրատարակչատան կողմէ ֆրանսերէն գործընկերներուն կոչ կ'ընէ հրաժարե- լեզուով լոյս տեսած է գանատահայ լու Ռուսաստանէն զէնքի եւ ռազմա- Աստղիկ Աբրահամեանի «Սեւ սարեր» կան սարքաւորումներու հետագայ վէպը։ գնումներէն: Այս մասին լրագրողներու Աբրահամեանի առաջին վէպը հետ առցանց հանդիպման ժամանակ կը պատմէ 1989-ին Խորհրդային ըսած է ԱՄՆ պետական քարտուղար Միութեան փլուզումէն ետք Կովկասի Էնթընի Պլինքընը՝ մեկնաբանելով մէջ կը բռնկած ազգամիջեան հակա- Թուրքիոյ կողմէ ռուսական С-400 մէջ կայացած գագաթաժողովին մարտութիւններու ընթացքին հայ զենիթահրթիռային համակարգերու ՆԱԹՕ-ի անդամ երկիրներու (SAM) գնման հետ կապուած ստանձնած պարտաւորութիւններուն: իրավիճակը, կը հաղորդէ ԹԱՍՍ-ը: «Այն ժամանակ մասնակիցները Ան յոյս յայտնած է, որ ԱՄՆ-ն ու պայմանաւորուածութիւն ձեռք բերած Թուրքիան կը կարողանան դրական էին կրճատել, այլ ոչ թէ ընդլայնել առաջընթաց արձանագրել այս կախուածութիւնը ռուսական հարցով: «Այնուամենայնիւ, ապագայի սարքաւորումներէն»,- յիշեցուցած է համար շատ կարեւոր է, որ Թուրքիան պետական քարտուղարը: «С-400-ի եւ, ԱՄՆ-ի բոլոր դաշնակիցներն ու ձեռքբերումը սպառնալիքի տակ գործընկերները խուսափին ռուսական կը դնէ Միացեալ Նահանգներու բժշկուհի Մարկոյի պատմութեան, զէնքի հետագայ ձեռքբերումներէն, անվտանգութիւնը, ինչպէս նաեւ որ Մոսկուայէն կը վերադառնայ ներառեալ լրացուցիչ С-400 համա- դաշնակիցներու ռազմական հայրենիք եւ որպէս մասնագէտ բժիշկ կարգերու, որ Ռուսաստանին կ'ապա- արհեստագիտութիւնները, կը խարխլէ մասնակից կը դառնայ Արցախեան հովէ եկամուտներ, հասանելիութիւն ՆԱԹՕ-ի ամբողջականութիւնը, ազատագրական պայքարին։ եւ ազդեցութիւն: Կրկին՝ Ռու- դաշինքին մէջ փոխգործունակու- Աստղիկ Աբրահամեան ծնած է սաստանի պաշտպանական թիւնը, որ կարեւոր է արդիւնաւէտ Երևան, փոքր տարիքին ընտանիքին կազմակերպութիւններու հետ գործունէութեան եւ որեւէ հնարաւոր հետ հաստատուած է Մոնթրէալ, որեւէ նշանակալի գործարք կրնայ մարտահրաւէրներուն արձագանգելու Գանատա: Ան ուսուցիչ եւ թարգմանիչ ենթակայ ըլլալ օրէնքին՝ CAATSA- համար: Այն նաեւ զգալի նիւթական է եւ ունի գրական թարգմանութեան ին, ի լրումն արդէն կիրառուած միջոցներ կը տրամադրէ Ռուսաստա- մագիստրոսի կոչում: Աստղիկը պատժամիջոցներուն»,- ըսած է ան: նի պաշտպանական հատուածին, աշխատակից է «Հորիզոն»ի։ Պլինքընի համաձայն՝ Թուրքիոյ կողմէ Ռուսաստանին կը տրամադրէ С-400 հակաօդային պաշտպանու- հասանելիութիւն Թուրքիոյ զինուած թեան համակարգ գնելը ուղղակիօրէն ուժերուն, թրքական պաշտպանական կը հակասէ 2016-ին Վարշավայի արդիւնաբերութեան»։ ԱՋԱԿՑԻՆՔ ԱՐՑԱԽԻՆ Աւելի Քան 65 Քոնկրէսական Կոչ Ըրած Է ՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԵՂԱՀԱՆՎԱԾ ԸՆՏԱՆԻՔՆԵՐԻՆ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐԸ՝ ԿԱՐԱՊԵՏ ՍԱՀԱԿՅԱՆԻ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐԸ՝ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ Ներկայացուցիչներու Պալատին 100 մլն Տոլար Օգնութիւն Յատկացնելու Հայաստանին Եւ Արցախին ԱՄՆ Քոնկրեսի Ներկայացուցիչներու պալատի 65 անդամէ կազմուած երկկուսակցական խումբը միացած է հայկական հարցերով յանձնաժողո- վին` կոչ ընելով 100 մլն տոլար նիւթական օգնութիւն յատկացնելու Հայաստանին եւ Արցախին՝ անցեալ տարուան թուրք-ատրպէյճանական աւերիչ յարձակումներէն ետք: Ամերիկացի քոնկրեսականները ժողորդավարութիւնն առաջ տանելու, նամակ յղած են Ներկայացուցիչներու կայուն տնտեսական զարգացում պալատի Արտաքին յատկացումներու ապահովելու եւ «Քովիտ-19»-ի դէմ ենթայանձնաժողովի նախագահ պայքարելու հարցերով երկրին Պարպըրա Լիին եւ աւագ անդամ Հել աջակցելու համար»: ԱՐՑԱԽԸ Ռոճըրսին, քանի որ կը սկսի 2022 Նամակին մէջ քոնկրէսակնները կոչ ԴԵՌ ՔՈ ԿԱՐԻՔՆ ՈՒՆԻ ֆինանսական տարուայ արտաքին կ'ընեն 100 մլն տոլարի շրջագիծէն յատկացումներու նախագիծի մշա- ներս 2 մլն տոլար յատկացնել Լեռնային կումը: Ղարաբաղի մէջ զէնքի ոչնչացման 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Արցախի Ձեր առատաձեռն ներդրումը՝ յուրաքանչյուր օր վրա անսպասելի և անակնկալ հարձակումը Նամակին մէջ քոնկրէսականներ Ֆրենք ծրագրին: հայերի հիշողության մեջ դաջված որևէ մեկ դոլարի չափով, կարող է փրկել մի ընտանիքի, իրադարձությանը նման չէր։ Այն ցնցեց ողջ Փալոնը, Ճեքի Սփիրը եւ Ատըմ Շիֆը Բացի այդ, կոչ եղած է կասեցնելու որը պատերազմի հետևանքով բախվել է հայերին՝ ստիպելով աջակցություն ցուցաբերել նշած են. «Հայաստանի եւ Արցախի անվտանգութեան ոլորտի մէջ ԱՄՆ սեփական Հայրենիքին։ Մեր սրտերն ամենից բազմաթիվ փորձությունների եւ տեղահանության շատ ոգեշնչում էին հայաստանցի և արցախցի համար 2022 ֆինանսական տարուան աջակցութիւնը Ատրպէյճանին, քանի մեր եղբայրների ու քույրերի քաջությունը, ու ստիպված է նոր կյանք կառուցել։ զոհաբերությունը եւ այն հերոսական պայքարը, մէջ յատկացուելիք օգնութիւնը խիստ դեռ երկիրը չէ վստահեցուցած, որ որը, հանուն ազատության, նրանք մղում էին Արցախի ժողովուրդը, որի հերոսությունը 44 օրյա բռնարարների դեմ։ կարեւոր է ժողովուրդի համար առաւել պիտի դադրեցնէ յարձակումները դաժան պատերազմում ոգեշնչում էր մեզ, հիմա մեր Նոյեմբերի հրադադարի մասին կնքված անվտանգ ապագայ ապահովելու, Հայաստանի եւ Արցախի դէմ: համաձայնագրով՝ դադարեցին ռազմական օգնության կարիքն ունի՝ որոշակի կայունություն եւ գործողությունները, սակայն մեր Հայրենիքին եւ ժողովրդին պատճառված վնասները զգալի էին։ խաղաղություն գտնելու այս անորոշության մեջ։ Տնտեսական ճգնաժամին ու համավարակով Լուրեր Աշխարհէն պայմանավորված բարդ իրավիճակին ավելա– ԱՋԱԿՑԻՆՔ ԱՐՑԱԽԻՆ ծրագիրը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի նախաձեռնութիւնն ցան նաև վիրավոր հազարավոր զինծա– է՝ հայ ժողովրդի համընդհանուր աջակցությունը բերելու մեր կարիքավոր քույրերին ռայողները, անապաստան մնացածները, եւ եղբայրներին։ Ալիեւը Յայտարարած Է Հայաստանի Հետ Սահմանին սգակիր ընտանիքներն ու Արցախից տեղա– հանված քաղաքացիները, որոնք այսօր խիստ կարիք ունեն ֆինանսական, հոգեւոր, բժշկական ԱՊԱՀՈՎԻՐ ՍՆՈՒՆԴ, ԿԱՑԱՐԱՆ, ԿԵՆՑԱՂԱՅԻՆ ՊԱՐԱԳԱՆԵՐ Ենթակառուցուածքի Ստեղծման Մասին եւ հոգեբանական աջակցության։ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՏԱՐԲԵՐԱԿՆԵՐՈՎ Չնայած այն հանգամանքին, որ որոշ Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը հայկական սահմանը: Սահմանի արցախցիներ հայրենդարձվել են Արցախ, ՄԵԿ ՄԱՐԴԸ ՄԵԿ ԸՆՏԱՆԻՔԸ՝ ՄԵԿ ԸՆՏԱՆԻՔԸ՝ յայտարարած է, որ ատրպէյճանական երկայնքով կ’իրականացուին բոլոր սակայն շուրջ 40 հազար մարդիկ անօթեւան են 125 ԴՈԼԱՐ ԱՄՍԵԿԱՆ ԲԱՂԿԱՑԱԾ 2-4 ՀՈԳՈՒՑ ԲԱՂԿԱՑԱԾ 5-7 ՀՈԳՈՒՑ մնացել, կորցրել են իրենց տները եւ տեղ չունեն 220 ԴՈԼԱՐ ԱՄՍԵԿԱՆ 275 ԴՈԼԱՐ ԱՄՍԵԿԱՆ կողմը կ’աշխատի Հայաստանի հետ անհրաժեշտ ենթակառուցուածքա- վերադառնալու․ այս ընթացքում ստիպված մնալու են Հայաստանում։ սահմանին ենթակառուցուածքներու յին աշխատանքները, գործի դրուած ստեղծման ուղղութեամբ, այժմ անոր է ամբողջ սարքաւորումը: Այս ԱՌՑԱՆՑ ՆՎԻՐԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ARTSAKHOUTREACH.ORG երկարութիւնը 500 քիլոմեթր է: Այս սահմանի երկարութիւնը կը կազմէ Ձեր նախընտրած տեղեկությունը կարող եք ավելացնել այստեղ մասին կը հաղորդէ ria.ru—ն։ մօտ 500 քիլոմեթր», –ըսած է Ալիեւը Ձեր նախընտրած տեղեկությունը կարող եք ավելացնել այստեղ «Մեր սահմանապահները ներկայիս սահմանապահներու հետ հանդիպման կը պահպանեն ատրպէյճանա- ժամանակ: Գրական-Մշակութային

ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 Առողջապահական 23

Ինչպէ՞ս Աւելորդ Կշիռքը Կ ՛ազդէ Ճանճերը Կրնա՞ն Քորոնա Ժահր Տեղափոխել Քորոնա Ժահրի Ծանր Ընթացքին Վրայ Տնային ճանճերը կրնան դիւրընկալ ըլլալ քորոնա ժահրին նկատմամբ եւ կրնան կրել այն 24 ժամուան ընթացքին: Այս մասին յայտնած են երկու նոր հետազօտութիւններ: Տնային ճանճերը (musca domestica) կրնան մարդուն եւ կենդանիներուն՝ մինչեւ 250 մակաբուծային, ժահրային եւ «պաքթիրիըլ» վարակ փոխանցել, 24 ժամ ետք, սակայն այդ արդիւնքները յայտնած է Medportal.ru: չեն նշանակեր, որ տնային ճանճերը Kansas State University-ի եւ Agricultural վտանգ կը ներկայացնեն մարդոց Research Service-ի գիտնականները կամ կենդանիներու համար: Հետա- երկու տարրալուծարանական փորձ զօտութեան հեղինակները յայտնած կատարած են, որպէսզի գնահատեն են Verywell Health կայքին, թէ ճանճերու զգայունութիւնը քորոնա հակառակ, որ տարրալուծարանային ժահրին նկատմամբ: Առաջին միջավայրը մօտ էր իրական միջա- հետազօտութեան ընթացքին վայրի պայմաններուն, փորձերը ուսումնասիրուած է միջատներու` չեն կատարուած տուներու եւ միջավայրի եւ «փաթոճեն»-ի բնակարաններու մէջ: Բացի յաւելումով կաթի միջոցով SARS-Cov- ատկէ, ճանճերը կրնան փոխանցել Աւելորդ կշիռքը իսկապէս կը 23-էն վեր մարմինի զանգուածի 2-ով վարակուելու կարելիութիւնը: միայն SARS-Cov-2-ի ՌՆԹ-ն բարձրացնէ քորոնա ժահրի ծանր «ինտեքս»-ով մարդոց մօտ մեծ եղած Ատկէ ետք, գիտնականները նմուշներ (ռայպոնիւքլէինաթթու) որ ինքնին ընթացքի զարգացման վտանգը, է քորոնա ժահրի ծանր ընթացքի առած են այն մակերեսներէն, որոնց վարակիչ չէ: պարզած են բրիտանացի գիտնա- զարգացման եւ մահուան վտանգը: քորոնա ժահրի ազդեցութեան «Իրական կեանքի մէջ որքա՞ն կանները: Այդպիսով, նոյնիսկ ոչ մեծ աւելորդ տակ գտնուող ճանճերը շփում յաճախ կը հանդիպինք այնպիսի Հետազօտութեան ընթացքին, որու կշիռքը՝ անկախ մարդու մօտ ունեցած են, եւ փորձարկած են իրավիճակի, երբ քորոնա ժահրը արդիւնքները հրապարակուած են The շաքարախտի առկայութենէն, կրնայ ՊՇՌ (Փոլիմերազային շղփայական կը գտնուի կաթին մէջ, իսկ ճանճն Lancet Diabetes & Endocrinology-ին յանգեցնել բարդութիւններու: ռիեքշըն) թեսթի օգնութեամբ: ալ կը լողայ ատոր մէջ: Ես ատոով մէջ, մասնագէտները ուսումնասիրած Օքսֆորտի համալսարանէն բժիշկ Ի յայտ եկած է, որ բոլոր նմուշները ընդհանրապէս չէի անհանգստանար», են գրեթէ 7 միլիոն բրիտանացիներու Քարմէն Պյերնասի խօսքով՝ 80 ժահրային ՌՆԹ (ռայպոնիւքլէինաթթու) – ըսած է Ճոն Հոփքինսի առողջութեան տուեալները, որոնց մօտ քորոնա ժահրը տարեկանէն ետք կշիռքը գրեթէ կը պարունակեն: Վարակուած անվտանգութեան կեդրոնի աւագ յայտնաբերուած է համավարակի չ՛ազդեր քորոնա ժահրի ծանր ընթացքի ճանճերով անօթէն վերցուած երկու գիտաշխատող Ամէշ Ատալեան: առաջին ալիքի ժամանակ: զարգացման հաւանականութեան քսուկներուն մէջ «փաթոճեն»-ի Հետազօտողները նկատած են, որ վրայ: հետքեր յայտնաբերուած են հաւաքելէն afhil.com Այլազան Լուրեր Պաքու Արգիլեց Դադիվանքի Մէջ «Միրզոյեան» Մրցոյթը

Ծանուցուած Քահանայական Հայաստանի «Միրզոյեան» պատանի յօրինողներու ամենամեայ մրցոյթը Ձեռնադրութիւնը տեղի կ՚ունենայ յառաջիկայ մայիսին։ 25 Ապրիլին, համաճարակին Հայաստանի Յօրինողներու միութեան պատրուակով, Ազրպէյճանի զինուած նախաձեռնութեամբ մայիսի 10-13 ուժերու ներկայացուցիչներուն կողմէ թուականներու միջեւ տեղի կ՚ունենայ արգիլուեցաւ Արցախի թեմի առաջնորդ մեծանուն յօրինող, Խորհրդային Վրթանէս եպս. Աբրահամեանի եւ Միութեան ժողովրդական արուեստա- խումբ մը ուխտաւորներու մուտքը գէտ Եդուարդ Միրզոյեանի անուան Դադիվանք։ փոխանցել միաբաններուն համար ձօնուած պատանի յօրինողներու Սուրբ Էջմիածինի տեղեկատուական պարբերաբար մատակարարուող ամենամեայ մրցոյթը, որ այս տարի համակարգի ղեկավար Վահրամ Ա. սնունդը: Ակնյայտ է, որ այսպիսով կ՚իրականացուի 8-րդ անգամ: քհնյ. Մելիքեան յայտնեց, թէ այդ Պաքու ձգտած է ձախողցնել քահա- Մրցոյթը կ՚իրականացուի Հայաստա- օրը վանքին մէջ նախատեսուած նայական ձեռնադրութիւնը, որ նոյն նի Կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի ներկայացնեն 1 ստեղծագործութիւն՝ էր վանաբնակ միաբանի քահա- օրը երեկոյեան կազմակերպուեցաւ եւ մարմնամարզի նախարարու- գրուած որեւէ գործիքի համար նայական ձեռնադրութիւնը, որուն Գանձասարի վանքին մէջ»,- ըսաւ ան, թեան աջակցութեամբ, Հայաստանի (առաւելագոյնը՝ 10 վայրկեան մասին նախապէս ծանուցուած դատապարտելով Ազրպէյճանի այս Ազգային ֆիլհարմոնիք նուագախումբի տեւողութեամբ), իսկ աւագ խումբի էր, եւ համաձայնեցուած էր ռուս կեցուածքը: եւ Երեւանի Պետական երաժշտանոցի մասնակիցները (14-18 տարեկան)՝ խաղաղապահներու հրամանա- «Ազրպէյճանի վարած քաղաքա- գործընկերութեամբ: մինչեւ 4 գործիքի համար գրուած 1 տարութեան հետ: կանութիւնը մարդու իրաւունքներու Մրցոյթի բացման հանդիսաւոր ստեղծագործութիւն (առաւելագոյնը՝ «Հակառակ կատարուած նախնական կոպիտ խախտում է եւ հերթա- արարողութիւնը տեղի կ՚ունենայ 15 վայրկեան տեւողութեամբ): անհրաժեշտ բոլոր տնօրինումներուն, կան արտայայտութիւնն է հայա- մայիսի 10-ին, Երեւանի «Արամ Բոլոր մասնակիցները կը հնարաւոր չեղաւ մօտենալ վանքին: տեացութեան, հայկական սրբա- Խաչատուրեան» համերգասրահին պարգեւատրուին մասնակցութեան Աւելին` արտօնութիւն ստացած վայրերու եւ հայ ժողովուրդի հոգեւոր մէջ։ Այս հանդիսութեան ելոյթ կ՚ունենայ վկայականներով, խրախուսական ուխտաւորներու 25 հոգինոց խումբին կեանքի նկատմամբ ոտնձգութեան»,- Հայաստանի Ազգային ֆիլհարմոնիք նուէրներով, հնարաւորութիւն քանակը իջեցուած էր տասի: Իսկ եզրակացուց Վահրամ Ա. քհնյ. նուագախումբը: Նոյն օրը հանդէս կ՚ունենան Երեւանի Պետական արգելքէն ետք չէ արտօնուած անգամ Մելիքեան։ կու գան նաեւ «Միրզոյեան» առաջին երաժշտանոցի արուեստանոցին մրցոյթի դափնեկիրները: Մայիսի մէջ ձայնագրուելու։ Իսկ այն Բարձր Լողաւազան… Լողաւազանը հնարաւորութիւն կու 11-ին Յօրինողներու միութեան մէջ մասնակիցները, որոնք արժանա- տայ լողորդներուն հանգստանալէ յետոյ տեղի կ՚ունենան երկու տարիքային ցած են մրցանակներու՝ կը Մեծն Բրիտանիոյ մայրաքաղաքը՝ վայելել դէպի խորհրդարանի շէնքը, խումբերու մրցութային փուլերը, պարգեւատրուին պատուոյ Լոնտոնի մէջ կառուցուած է «Լոնտոնի աչք» սատանայի անիւը իսկ մայիսի 13-ին՝ կալա-համերգն գիրերով եւ մրցոյթի անուանական երկու բնակելի շէնքերը իրարու եւ մայրաքաղաքի համապատկերին ու մրցանակաբաշխութիւնը, որու բաժակներով: Կը նախատեսուին նաեւ միացնող 35 մեթր բարձրութեամբ բացուող տեսարանը։ շրջանակներէն ներս կը հնչեն դրամական պարգեւատրութիւններ լողաւազան մը։ Այսպէս, Լոնտոնի Մինչ այդ, ժամանակակից փորձա- մրցանակներու արժանացած երկու խումբերու յաղթողներու եւ յայտնի թաղամասերէն մէկուն մէջ գիտութիւններու եւ ճարտարա- մասնակիցներու ստեղծագործու- մրցանակային հորիզոնականներ կառուցուած է լողաւազան մը, որ կը պետական նորարարութիւններու թիւնները: զբաղեցուցած մասնակիցներու գտնուի երկու նոր բնակելի շէնքի շնորհիւ «Երկնային լողաւազան» (Sky Ինչպէս նախորդ տարիներուն, այս ուսուցիչներու համար: միջեւ՝ 35 մեթր բարձրութեան վրայ։ Polo) անուանումը ստացած աւազանը տարի եւս «Միրզոյեան» մրցոյթին Յայտերը անհրաժեշտ է ուղարկել Ինչպէս կը ներկայացնէ «Oddity կրնայ դիմանալ երկու տասն յարկանի իրաւունք կ՚ունենան մասնակցելու մրցոյթի «ֆէյսպուք»ի էջին մինչեւ Central»ը, թափանցիկ լողաւազանի շէնքի միջեւ տեղի ունեցող բնական մինչեւ 18 տարեկան հայազգի մայիսի 8-ը՝ կցելով անձնագրի կամ երկարութիւնը կը կազմէ 25 մեթր։ Ան շարժումներուն։ Այս իւրօրինակ ստեղծագործողներ՝ ընդգրկուելով ծննդեան վկայականի պատճէնը, պատրաստուած է աքրիլիք նիւթէ եւ լողաւազանի բացումը տեղի կ՚ունենայ տարիքային երկու խումբերու մէջ: յայտաձեւը, նաեւ ստեղծագործութեան կրնայ մինչեւ 673 հազար լիթր ջուր յառաջիկայ մայիսի 19-ին։ Կրտսեր խումբի ներկայացուցիչները ձայնանիշները (կրնայ ըլլալ նաեւ պարունակել։ (մինչեւ 13 տարեկան) պէտք է ձեռագիր՝ ընթեռնելի տարբերակով): ՉորեքշաբÃÇ, 5 Մայիս 2021 24

Լուրեր Աշխարհէն Փայլան Պատասխանած Է Իրեն Սպառնացող Թուրք Ֆրանսան Պէտք Է Հայ Ռազմագերիները Ազատելու Պատգամաւորին Կոչ Ուղղէ Ազրպէյճանին. Ֆրանսուա Փուփոնի Թուրքիոյ խորհրդարանի ընդդիմա- Ֆրանսայի Վալ Տուազ բաժինի արձակելուն առնչութեամբ: Արցախի մէջ դիր քրտամէտ «Ժողովուրդներու պատգամաւոր, նախկին սոցիալիստ Ազրպէյճանի հետ հակամարտութենէն դեմոկրատական» կուսակցութեան Ֆրանսուա Փուփոնին երկրի ետք շատ հայ զինուորներ տակաւին կը (ԺԴԿ-HDP) հայ պատգամաւոր խորհրդարան ներկայացուցած է նոր գտնուին Ազրպէյճանի մէջ եւ կը սպասեն Կարօ Փայլանը արձագանգած է իր բանաձեւ, ուր կոչ ուղղած է Ֆրանսային` հայրենադարձութեան: Ազրպէյճանի այս հասցէին սպառնալիքներ հնչեցուցած Ազրպէյճանէն պահանջելով ռազմա- արարքը լիովին կը հակասէ միջազգա- թուրք անկախ պատգամաւոր Ումիթ մեծամասնութիւնը ասպարէզը պիտի կան գործողութիւններէն վերջ ռազմա- յին իրաւունքի ձեւաչափերը եւ Ժընեւի Օզտաղի գրառման: Այս մասին կը չի ձգէ քեզի պէս ֆաշիստներուն եւ չի գերիները եւ խաղաղ բնակիչները համաձայնութիւնը: Ֆրանսան պէտք հաղորդէ Ermenihaber-ը։ ալ ձգեր…»: վերադարձնելու: Այս մասին ֆրանսացի է կոչ ուղղէ Ազրպէյճանին` ազատելու «Ժողովուրդս բնաջնջելու մտածելա- Իբրեւ աջակցութիւն Փայլանի՝ պատգամաւորը գրած է իր Facebook-ի անոնց, եւ այս է իմ բանաձեւին իմաստը: կերպը կրող թափթփուկը կ՝ըսէ ՝ կրկին կուսակցական շարք մը գործիչներ էջին մէջ` հրապարակելով բանաձեւին Ես կ’ուզեմ շնորհակալութիւն յայտնել կ՝ընենք (կը բնաջնջենք-խմբ.): հանդէս եկած են Օզտաղը քննադա- նախագիծը: այն խորհրդարանականներուն, որոնք Դուք կրակեցի՞ք ու մենք չմահացա՞նք: տող յայտարարութիւններով: «Ես առաջարկ տուի ընդունելու բանաձեւ համաձայնած են ստորագրելու»,- գրած Մահացանք: Սակայն, անոնք, որոնք Յիշեցնենք, որ Օզտաղը անդրա- հայ ռազմագերիները անյապաղ ազատ է Փուփոնի: մնացած են, չեն դադրեցուցած դառնալով Հայոց Ցեղասպանութեան արդարութեան համար մղուող 106-րդ տարելիցին առիթով Փայլա- Մահախօսական պայքարը եւ ինձմէ յետոյ ալ պիտի նի Twitter-ի գրառման, վերջինիս չի դադրեցնեն,- ըսած է Փայլան՝ սպառնացած է Թալէաթ փաշայի Նորա Ազատեանի Մասին շարունակելով,- Այս երկրի բարեխիղճ եղեռնագործութեամբ: Նորա Իփէկեան Ազատեան իր մահկա- նացուն կնքեց 29 Ապրիլին: Ան ծնած էր Աղեքսանդրիա, Եգիպտոս, ականա- ՑԱՒԱԿՑԱԳԻՐ ւոր նկարիչներու եւ մտաւորականներու ընտանիքի մէջ: Նորայի հայրական կողմէն Մեծայարգ ծանօթ են թատերական գործիչներ Տիար Երուանդ Ազատեան Գասպար Իփէկեանը եւ Արմէն Արմէնեանը: Տիթրոյթ Մայրը՝ Շաքէ Իփէկեան, դերասանուհի ու դաշնակահար էր, յեղափոխական Սիրելի Երուանդ, պետական գործիչ ու մտաւորական Միհրան Խոր ցաւով իմացանք Ձեր կեանքի ընկերոջ՝ Նորային կորուստը. Տամատեանի դուստրը: Ան չափազանց ան որքան սիրելի էր Ձեզի, վստահաբար նոյնքա՛ն՝ մեզի Թէքէեան հպարտ էր հայ ազգային հերոս իր մեծ հօրմով: Մշակութային Միութեան մեծ ընտանիքին անդամներուս: Կորսնցու- Նորա Ազատեան իր կրթութիւնը ստացած էր Գահիրէի ֆրանսական ցինք հարազատ հոգի մը, որ ամբողջութեամբ նուիրուած էր հայ Լիսէին մէջ եւ վերապատրաստուած էր, որպէս նկարիչ՝ Աշոտ մշակոյթին ու կրթութեան: Ան եղաւ ծառայութեան բարի օրինակը Զoրեանի արուեստանոցին մէջ եւ վկայուած Ֆրանսայի Փարիզի նոր սերունդին համար: Հայրենասիրութեամբ ան վարակեց իր ABC գեղարուեստի դպրոցէն: Ան արուեստ դասաւանդած է Գահիրէի շրջապատը բարձր բռնելով մեր արժէքները: ֆրանսիական Լիսէին եւ Գալուստեան դպրոցին մէջ: Հանգուցեալ Ծնած ու հասակ առած Տամատեաններու բարեհամբաւ ընտանիքին տիկին Նորային ուսանողները մրցանակներ շահած են ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի մէջ ստացաւ իր ամբողջական ազգային կրթութիւնը անմահանուն ուսանողական գեղարուեստական մրցոյթներուն, Վարշավիոյ իր մեծ հօրմէն՝ Միհրան Տամատեանէն դարձաւ արթուն պահակը (Լեհաստան) եւ Շանքարի (Հնդկաստան) մէջ: Իր ուսանողներու անոր գաղափարախօսութեան եւ հաւատաւոր զինուորը Ռամկավար շարքերէն միջազգային համբաւ ձեռք բերած է Շանթ Աւետիսեանը, Ազատական Կուսակցութեան: Ներշնչեց բոլորս մեր մեծ արժէքներով որ արուեստի ուսանող էր Նորայի արուեստանոցին մէջ: ու փոխանցեց Վահան Թէքէեանի «Հայու Հոգին» իր ամենայն Նորան նաեւ արուեստի միջոցաւ հայոց պատմութիւն դասաւանդած հարազատութեամբ բոլոր իր ունկնդիրներուն: է Միշիկընի Սաութֆիլտ քաղաքին մէջ գտնուող ՀԲԸՄ Ալեքս եւ Առիթ ունեցաւ ճանչնալու եւ մտերմանալու մեր մեծ անուններուն Մարի Մանուկեան դպրոցին մէջ: Եգիպտոսէն մինչեւ Ամերիկա եւ տառապեցաւ մեր ցաւերուն հետ Ան ազգին ծառայած է նաեւ որպէս Թէքէեան Մշակութային Միու- ապրելով գաղթական հայուն առօրեան: Սակայն քաջալերեց ըլլալու թեան Տիթրոյթի մասնաճիւղի նախագահ, ուր ան ռահվիրաներէն անվհատ՝ դիմաւորելու համար պայծառ գալիք օրերը հայութեան. կը հանդիսանայ ԹՄՄ-ի «Ուսուցիչ մը հովանաւորէ ծրագիր»-ին երբե՛ք չկատարեց հաշուեյարդարը մեր ժողովուրդին՝ համոզուած խթանման գործին`օգնելու համար Հայաստանի ուսուցիչներուն: մնալով իր լաւատեսութեամբը շարունակելու ենք ազգապահպա- Նորան հմուտ դերասանուհի էր: Ան գլխաւոր դերեր խաղցած է նումը մեր գաղութներէն ներս: հայազգի եւ ֆրանսացի անուանի թատերագիրներու գործերուն Սիրելի Երուանդ, դուք չկորսնցուցիք լոկ կեանքի ընկեր մը, այլ աւելին՝ մէջ: Հանգուցեալը, Վահան Թէքէեանի բանաստեղծութեանց ամե- իրա՛ւ մտաւորական ընկեր մը, որ լեցուցած էր Ձեր կեանքը եռանդով, նահմուտ մեկնաբանողն էր, նոյնինքն բանաստեղծին կողմէ լաւատեսութեամբ, մշակութային արժէքներով ու գեղեցիկին ուսուցանուած: նկատմամբ ունեցած մեծ սիրով: Ու ան դարձաւ վարակիչ մեզի Նորա Ազատեան Իփէքեան արուեստի գործերու ցուցահանդէսներ բոլորիս սիրելու աղուորն ու մնայունը: ունեցած է Եգիպտոսի, Հայաստանի եւ Միացեալ Նահանգներու մէջ, Թէքէեան Մշակութային Միութեան Հիւսիսային Ամերիկայի համայն ներկայացնելով տպաւորապաշտ ոճի ջրաներկ եւ իւղաներկ գործեր: անդամակցութեան եւ Միութեան բարեկամ ազգայիններու կողմէ Նորան նաեւ անդամը եղած է Սաութֆիլտի Սուրբ Յովհաննէս կը փոխանցենք մեր ցաւակցութիւնները. Նորան պիտի մնայ հայկական եկեղեցւոյ կերպարուեստի վարչութեան: մեր տարեգրութեան էջերուն մէջ փայլատակող աստղը, որուն Կրպես դաշնակահարուհի, իր սիրած մեծերն էին՝ Շոփէնը, ներշնչումով ալ ան նոր սերունդներուն դառնայ օրինակ: Պեթհովէնը եւ Պախը: Գահիրէի, Պոսթոնի եւ Տիթրոյթի մէջ գտնուող իր տուները կը Յակոբ Վարդիվառեան/ Ատենադպիր ծառայէին նաեւ որպէս արուեստի սրահներ, ուր ան կը հիւրընկալէր Դոկտ. Արշաւիր Կէօնճեան/ Փոխ Ատենապետ նկարիչներ, օփերայի երգիչներ եւ գրողներ: Մայիս 1, 2021 Նորայի կորուստը կը սգան իր ամուսինը՝ Երուանդ Ազատեանը եւ Պոստոն որդին՝ Ժերալտ Փափազեանը: Վերջին տեսութիւն՝ Երեքշաբթի, Մայիս 2021-ի երեկոյեան ժամը 6:00-էն 8:00 Սուրբ Յովհաննէս հայկական եկեղեցիին մէջ: Յուղարկաւորութիւն՝ 5 Մայիսի 2021-ի առաւօտեան ժամը 10:00-ին: ՑԱՒԱԿՑՈՒԹԻՒՆ Փոխան ծաղկեպսակի կը խնդրուի նուիրատուութիւն կատարել՝Te- keyan Cultural Association, “Sponsor a Teacher Program” 755 Mt. Ցաւով իմացանք թերթիս ջերմ բարեկամներէն Ալիս Մազմանեանի Auburn St., Watertown, MA 02472. եղբօր՝ Առցանց նուիրատուութեանց համար՝ https://givebutter.com/tekey- ՊԱՂՏԻԿ ՄԱԶՄԱՆԵԱՆ-ի an-cultural-association-inc մահուան լուրը։ Այս առիթով մեր խորին ցաւակցութիւնները կը յայտնենք մեր յարգելի Ալիս Մազմանեանին, աղօթելով որ Աստուած երկնքի Արքայութեան արժանի ընէ Ողբ. Պաղտիկ Մազմանեանի ՆՈՒԻՐԱՏՈՒՈՒԹԻՒՆ հոգին, իսկ իր բոլոր հարազատներուն ալ քաջառողջ եւ անվիշտ օրեր պարգեւէ։ Իր սիրեցեալ եղբօր՝ Պաղտիկ Մազմանեանի մահուան տխուր «Նոր Օր»ի Վարչութիւն առիթով Ալիս Մազմանեան $500 տոլար կը նուիրէ «Նոր Օր»ին: