jaar overzicht 2016 provincie West-Vlaanderen

voorwoord

Beste lezer,

Het is een jaarlijkse traditie: de eerste gedeputeerde mag dit jaarboek voorstellen. Een uitdaging, om in een kort voorwoord een lijvig en goedgevuld overzicht samen te vatten en aan te prijzen. 2016 was een opmerkelijk jaar, met een aantal duidelijke krachtlijnen.

Het project van de afslanking - in juli 2016 door de Vlaamse regering met een jaar uitgesteld tot 1 januari 2018 - heeft er ons als Provincie en als organisatie toe aangezet om aan creatieve zelfreflectie te doen. Uit een analyse van onze bestuurlijke organisatie distilleerden we een aantal krachtlijnen en waarden die bepalend worden voor onze toekomst. Deze analyse schiep tegelijk het duidelijke beeld van een ambitieuze Provincie.

Een eerste krachtlijn is de geïntegreerde gebiedsgerichte aanpak. Onze Provincie kan zich beroepen op 20 jaar ervaring in deze methodiek. Ik ben er dan ook rotsvast van overtuigd dat de spirit van gebiedsgericht werken een bijzonder sterke troef is en zal blijven. Meer nog, we transformeren de principes en goede praktijken van 20 jaar ‘Gebiedsgerichte Werking’ ook tot een organisatiemodel.

Een tweede krachtlijn is het samenwerken. Als Provincie willen we ons positioneren als een partner die graag samenwerkt met de andere bestuursniveaus. Vonk apb, de samensmelting tussen het vroegere SBR en WIVO, is het nieuwe vormings- en expertisecentrum waarmee we dit willen vormgeven. Maar ook naar Vlaanderen reiken we de hand, om samen West-Vlaanderen nog beter te besturen en uit te bouwen.

De derde krachtlijn is die van een vernieuwende en ambitieuze organisatie. Als enige Provincie in Vlaanderen hebben we momenteel een duidelijk vernieuwingstraject opgezet. We gaan voor een vernieuwde Provincie in het belang van de West-Vlaming en het West-Vlaamse middenveld. We kiezen ervoor een flexibele organisatie te blijven, met oog voor de inbreng vanuit de regio’s, met oor naar nieuwe inzichten rond participatief besturen. Dit alles binnen de duidelijke opdracht van Vlaanderen om ons toe te leggen op de grondgebonden materie: provinciedomeinen, economie, landbouw, toerisme, waterbeleid…

Wanneer u dit jaarboek doorbladert, zult u snel merken dat de Provincie in 2016 allesbehalve heeft nagelaten om initiatief te nemen. Wel integendeel: het provinciebestuur heeft zich ingezet om al haar provinciale bevoegdheden nog met volle overgave uit te oefenen, ook op het vlak van persoonsgebonden materies. Niet vanzelfsprekend in overgangstijden. Maar we namen onze verantwoordelijkheid tegenover de lokale besturen, tegenover de organisaties in de cultuur-, welzijns- en sportsector, en tegenover de West-Vlamingen. Want het provinciebestuur wil een bestuur zijn dicht bij de West-Vlaming. En dan mag de Provincie een nieuw kleedje krijgen, als kennispartner, regisseur en regiobestuur, dit engagement blijft.

Guido Decorte, eerste gedeputeerde

voorwoord jaaroverzicht 2016 3

07 cijfers

15 100 jaar groote oorlog

23 waterbeheersing 69 recreatie

27 kwaliteit beloond 39 campagnes

51 samenwerking

63 steun

69 recreatie 87 evenementen

103 patrimonium

113 nieuw 6 cijfers

20 jaar gebiedsgerichte werking in West-Vlaanderen

In 2016 was het exact 20 jaar geleden dat de West-Vlaamse provincieraad het licht op groen zette voor de uitbouw van haar gebiedsgerichte werking. Vandaag is gebiedsgericht werken een kerntaak van het provinciebestuur. De Provincie spitst zich in haar gebiedsgerichte initiatieven toe op regiospecifieke uitdagingen. Op een duurzame manier en op maat van de regio tekenen de provinciale gebiedswerkers samenwerkingsverbanden en projecten uit. De gebiedsgerichte werking van de Provincie strekt zich uit over vijf regio’s en dekt het hele grondgebied: Noord-West-Vlaanderen, Midden-West-Vlaanderen, Zuid-West-Vlaanderen, De Westhoek en De Kust. In elk daarvan is er een West-Vlaams streekhuis. Deze streekhuizen zijn niet alleen ‘buitenposten’ van de provinciale werking, maar huisvesten ook streekpartners en bieden logistieke en inhoudelijke steun aan bovenlokale initiatieven. De streekhuizen vormen ware knooppunten in de regionale netwerken. Essentieel in gebiedswerking is de samenwerking met diverse organisaties en besturen. De nadruk ligt hierbij op participatie en coproductie, eerder dan op een top-downoptreden van de Provincie. Vaak gaat het ook om een geïntegreerde aanpak, waarbij verscheidene sectoren en beleidsniveaus elkaar vinden. Het uiteindelijke doel van gebiedsgerichte werking is duidelijk: positieve impulsen geven aan duurzame streekontwikkeling. De vruchten van dit werk zijn ondertussen al overal in de provincie goed zichtbaar. Ze worden bijvoorbeeld concreet in fietspaden, wandelwegen en de organisatie van lokale mobiliteit in functie van leefbaarheid. www.west-vlaanderen.be/gebiedsgerichtewerking Essentieel in gebiedswerking is de samenwerking met diverse organisaties en besturen. De streekhuizen vormen de knooppunten in deze regionale netwerken.

cijfers jaaroverzicht 2016 7 Inagro viert 60 jaar praktijkonderzoek in Beitem

2016 was een feestjaar voor Inagro. 60 jaar geleden startte in Beitem het praktijkonderzoek met de bijhorende voorlichting om de noodlijdende vlassector te ondersteunen. Nu is Inagro actief in bijna alle land- en tuinbouwsectoren, dit al 5 jaar onder de naam Inagro en met vernieuwde organisatiestructuur. De festiviteiten voor de 60ste verjaardag begonnen medio maart met een jubileumfeest. Heel wat prominenten uit de land- en tuinbouwsector, het onderzoek, de industrie en de diverse overheden waren er aanwezig. In een toekomstdebat formuleerden vooral specialisten uit diverse organisaties hun verwachtingen op het vlak van ecologie, technologie, marktgericht produceren en voorlichting. www.inagro.be

8 Provincie doet onderzoek naar welbevinden land- en tuinbouwers

Eind 2015 stuurde de Provincie 2.800 land- en tuinbouwers in de regio Westhoek en Midden-West-Vlaanderen een schriftelijke enquête naar hun welbevinden. Dit is zo’n 41 % van de landbouwpopulatie in het gebied. Zo’n 33 % van de aangeschreven landbouwers vulde de bevraging in. De resultaten werden in 2016 gepresenteerd. Landbouwers geven gemiddeld een score van 6,33 op 10 op het vlak van welbevinden. 1 op de 7 geven aan niet goed in hun vel te zitten. Vooral in de leeftijdscategorie 40 tot 65 jaar ligt de score iets onder het algemeen gemiddelde. Land- en tuinbouwers leveren een belangrijke bijdrage aan de economische ontwikkeling in West-Vlaanderen. Maar hun sector wordt voortdurend geconfronteerd met nieuwe uitdagingen. Met het onderzoek ging de Provincie na of de doelgroep voldoende gewapend is om met deze druk om te gaan en of ze ergens terechtkan als het wat minder gaat. De studie kaderde in het Leaderproject ‘Zot van (‘t) boeren’. Ze werd ontwikkeld door de Hogeschool West-Vlaanderen (Howest). www.west-vlaanderen.be/onderzoekwelbevindenlandbouwers

cijfers jaaroverzicht 2016 9 River Terminal Wielsbeke rondt de kaap van 12.000 TEU

De POM West-Vlaanderen startte eind 2014 de River Terminal Wielsbeke opnieuw op door Delcatrans en Shipit als exploitanten aan te stellen. Na twee jaar werking kon de terminal uitstekende resultaten voorleggen. Delcatrans haalde in 2016 12.000 TEU (Twenty Foot Equivalent Unit, container van 6,10 meter lang, 2,44 m breed en 2,59 m hoog). Shipit totaliseerde circa 30.000 ton, voornamelijk palletten voor Isolava. De POM West-Vlaanderen is tevreden dat de strategie aanslaat en wil maximaal faciliteren om activiteiten op de terminal verder te laten groeien. Het ziet de River Terminal Wielsbeke als strategische asset voor de ontsluiting van de industrie in de regio en als volwaardig alternatief voor de drukke E17. Spreiding van het vervoer over verschillende modi en flexibele planning vormen de wissel op de toekomst en een deel van de oplossing voor het Vlaams mobiliteitsprobleem. Dit proces wil de POM ondersteunen. Zo investeert ze in 2017, via dochtermaatschappij RTW nv en samen met Waterwegen en Zeekanaal, 1,7 miljoen in de vernieuwing van het kaaiplateau om de efficiëntie van de overslag te verhogen. www.pomwvl.be

10 Meer dan 10.000 overtredingen tijdens verkeersveilige week

Op initiatief van gouverneur Decaluwé vond in West-Vlaanderen eind februari 2016 de ‘Verkeersveilige Week’ plaats. Deze campagneweek gedenkt jaarlijks de kettingbotsing van 1996 op de E17 ter hoogte van Nazareth. De politiezones en de federale wegpolitie organiseren dan op vraag van de gouverneur extra controles. Die zijn gericht op overdreven snelheid, rijden onder invloed (ook van drugs), gordeldracht en de regelgeving voor zwaar vervoer. Het aantal gecontroleerde voertuigen lag in deze editie 20 % hoger dan in 2015. De resultaten waren ontmoedigend: in totaal werden 10.422 verkeersovertredingen vastgesteld. 6,5 % reed te snel en 3,91 % reed onder invloed. 68 bestuurders zagen hun rijbewijs ingetrokken worden. Veilig verkeer was in oktober ook een thema in de rede van de gouverneur. In ‘Veiligheid? Veiligheid! Veiligheid…’ benadrukte hij de noodzaak aan positieve gedragsbeïnvloeding voor alle deelnemers aan het verkeer. Ook pleitte hij voor nog meer innovatie en inzet van technologie bij de politie en voor de nodige versterking en een aangepast statuut voor de kustpolitiezones.

cijfers jaaroverzicht 2016 11 Voor het eerst meer dan een half Goede cijfers voor hotels en miljoen overnachtingen in de gastenkamers in het Brugse Leiestreek Ommeland

De inspanningen om de Leiestreek te promoten als authentieke De bestemmingspromotie van Westtoer en de vele partners werpt bestemming voor een korte vakantie werpen vruchten af. In 2015 ook vruchten af in het Brugse Ommeland. De regio noteerde in (de cijfers voor 2016 worden pas later bekendgemaakt) bleven voor 2015 (de cijfers voor 2016 worden pas later bekendgemaakt) bijna het eerst meer dan 250.000 toeristen overnachten in de regio. 130.000 toeristen en 272.000 overnachtingen. Hiervan kiest Samen genereerden ze 502.000 overnachtingen, waarvan 77 % bij 53 % voor een hotel. Dit zijn bijna 68.000 hotelgasten of de hotels. In vergelijking met 2014 groeide het aantal hotelgasten 6 % meer dan in 2014. De toename is merkbaar bij binnenlandse met 10 %. Deze positieve evolutie is merkbaar bij de Belgen én én buitenlandse hotelgasten. De belangrijkste markten voor de de buitenlanders. De Belgische hotelgasten nemen al gestaag hotels zijn de Belgen (41 %) en de Nederlanders (21 %). toe sinds 2008. Voor de hotels in de Leiestreek vormen zowel de Gastenkamers zitten duidelijk ook in de lift: bijna één op vijf vakantiegangers als de zakentoeristen een belangrijke doelgroep. toeristen in het Brugse Ommeland blijft in een B&B overnachten, Van de bijna 198.000 hotelgasten kwam 58 % op vakantie. een toename met 17 %. In vergelijking met 2012 is het aantal www.toerisme-leiestreek.be B&B-gasten zelfs verdubbeld. www.brugseommeland.be

12 Kust meer dan ooit Bijna 450.000 herdenkings­ vierseizoenenbestemming toeristen bezoeken de Westhoek

De Kustmonitor van provinciebedrijf Westtoer verzamelt cijfers Voor het herdenkingstoerisme zijn er al cijfers voor 2016. Het over het dag- en verblijfstoerisme aan de Kust. In 2016 kwamen Kenniscentrum van Westtoer berekende dat de Westhoek in dat de cijfers voor 2015 in beeld. Dit was een goed jaar voor de Kust, jaar bijna 450.000 herdenkingstoeristen verwelkomde. Dit is 11 % ondanks het wisselvallige weer. Dagtoerisme én verblijfstoerisme minder dan in 2015, maar 8 % meer dan in 2013, het aanloopjaar lieten het hele jaar prima cijfers noteren. naar de herdenking. 2016 was voor het herdenkingstoerisme 17,7 miljoen dagtoeristen kozen in 2015 de Kust als bestemming meer een overgangsjaar, zonder grote historische voor een daguitstap (1 % groei). Hotels en vakantiewoningen herdenkingsmomenten. De binnenlandse markt was goed voor doen het vooral goed van april tot september. Bij de kusthotels een marktaandeel van 44 %. Positief was de toename bij Belgische lag de bezetting op maandbasis gemiddeld boven de 80 %. scholen op daguitstap naar WO I-erfgoed (+7 %). De verhuurkantoren noteerden 1 % meer boekingen. Bij de Met de honderdste verjaardag van de Mijnenslag en de belangrijke jeugdlogies bleven 3 % meer toeristen overnachten. Bij de herdenking van de Slag bij Passendale verwacht Westtoer in 2017 vakantieparken en -centra stegen de overnachtingen met 6 % opnieuw meer dan een half miljoen herdenkingstoeristen. in 2015. www.toerismewesthoek.be www.dekust.be

cijfers jaaroverzicht 2016 13 14 100 jaar groote oorlog

Reus, sterke vrouwen, jong talent en topliteratuur kleuren 3e editie GoneWest

De editie 2016 van GoneWest, het culturele programma van de Provincie West-Vlaanderen voor de herdenking van de Groote Oorlog (2014-2018), ging in september van start met ‘En Cours de Route’. Dit poëtisch schouwspel was een concept van en met jong talent. Een reuzengrote pop verbeeldde de vluchtende mens en legde 18 km af van Ieper over Zonnebeke en Wervik tot Menen. Deze Menin Road/Ypernstrasse was tijdens WO I niet alleen decor en slagveld, maar ook een uitweg voor duizenden vluchtelingen op zoek naar betere oorden. Muziek, video en tekst begeleidden de reus en het publiek. Op vier haltes vond een voorstelling plaats. GoneWest pakte in 2016 uit met heel wat sterke vrouwelijke artiesten. Zo componeerde Petra Vermote ‘Verdriet van Moeders’ voor het Symfonieorkest Vlaanderen, met Chris Lomme in de rol van verteller. Op Ten Vrede programmeerde het Trixie Whitley en Lara Chedraoui met Intergalactic Lovers. Kroonstuk en afsluiter van de editie ’16 waren Barbara Sarafian en Patrick Riguelle in de muzikale productie ‘Le Grand Troupeau’. De Provincie West-Vlaanderen coördineerde bovendien ‘De ZIJkant van de Oorlog’, een reeks tentoonstellingen in de noordelijke Westhoek. Verschillende iconische vrouwen uit WO I stonden hierin centraal. Topliteratuur was de rode draad tijdens de tentoonstelling ‘De Geschreven Oorlog’ in het In Flanders Fields Museum. Piet Chielens, coördinator van het museum, publiceerde tegelijk een grote anthologie met maar liefst 366 teksten van in totaal meer dan honderd auteurs, van wereldberoemd tot volstrekt vergeten. Niet alleen de jonge bedenkers en uitvoerders van ‘En Cours De Route’ vielen op, nog andere zeer beloftevolle jonge makers gooiden hoge ogen, zoals de muzikale formatie Yuko. In Theater Antigone coachte Jos Verbist dan weer getalenteerde jonge acteurs. www.gonewest.be Kroonstuk van de editie ’16 waren Barbara Sarafian en Patrick Riguelle in de muzikale productie ‘Le Grand Troupeau’.

100 jaar groote oorlog jaaroverzicht 2016 15 ‘En Cours De Route’: het publiek volgt het verhaal van 100 jaar geleden in het spoor van de reus.

Tentoonstelling ‘De Geschreven Oorlog’ in het In Flanders Fields Museum presenteerde teksten uit en over WO I. Trixie Whitley en Intergalactic Lovers, met sterke frontvrouw, waren GoneWest-blikvangers op festival ‘Ten Vrede’ in Diksmuide.

Een heel aantal unieke vrouwen in het hart van WO I staat centraal in het project ‘De ZIJkant van de oorlog’.

Barbara Sarafian fungeert als vertelster in de muzikale productie ‘Le Grand Troupeau’, gebaseerd op het meesterwerk van Jean Giono. 18 ComingWorldRememberMe ontvangt prestigieuze prijs

In september verkoos The British Guild of Travel Writers, de grootste organisatie voor al wie in het Verenigd Koninkrijk professioneel actief is in de reisjournalistiek, ComingWorldRememberMe (CWRM) tot meest waardevolle cultuurtoeristische project in Europa. Ook voor vzw Kunst, dat samen met kunstenaar Koen Vanmechelen CWRM organiseert in opdracht van de Provincie, vormde de prijs een mooie opsteker. CWRM is het beeldende-kunstproject binnen het culturele WO I-herdenkingsprogramma GoneWest. Gedurende de vijf herdenkingsjaren, van 2014 tot en met 2018, worden in workshops en belevingsateliers kleibeeldjes gemaakt. Het doel is 600.000 beeldjes, elk daarvan staat voor één van de slachtoffers die tijdens WO I het leven lieten in België. In 2018 monden de geproduceerde beelden uit in een land-artinstallatie van 3 hectare in provinciedomein De Palingbeek in Ieper, in het niemandsland van de frontzone. Bij elk beeldje hoort ook een ‘dogtag’ met daarop de naam van een maker en de naam van een slachtoffer van op de ‘Namenlijst’ van het In Flanders Fields Museum (IFFM), eveneens een GoneWest-project. Een beeldje maken voor de land-artinstallatie kan nog tot en met maart 2018. Begin 2016 sloot de Provincie voor CWRM ook een samenwerkingsovereenkomst met de vzw Waak uit Kuurne. De vzw zal, met de steun van bakstenen- en kleidakpannenproducent Wienerberger, instaan voor de productie van een derde van de 600.000 kleibeeldjes voor CWRM. Concreet voorziet Wienerberger gedurende twee jaar in haar vestiging Pottelberg ruimte voor een CWRM-atelier voor vier werknemers van de vzw Waak. De vzw Waak zorgt al 50 jaar voor duurzame en aangepaste tewerkstelling voor mensen met een arbeidsbeperking. www.comingworldrememberme.be

Het doel van CWRM is 600.000 beeldjes, elk daarvan staat voor één van de slachtoffers die tijdens WO I het leven lieten in België.

100 jaar groote oorlog jaaroverzicht 2016 19 De Blankaart toont Nieuw boek ‘Sporen van de WO I-tragiek met Eerste Wereldoorlog in hartje ‘Olympiërs in Flanders Fields’ West-Vlaanderen’

In het najaar van het Olympische jaar 2016 bracht Begin juli verscheen ‘Sporen van de Eerste Wereldoorlog in hartje de tentoonstelling ‘Olympiërs in Flanders Fields’ in West-Vlaanderen’. Kevin Breyne schreef dit boek in opdracht Bezoekerscentrum De Blankaart in Woumen (Diksmuide) een van de Provincie. Het vertelt het verhaal van de Kezelbergroute eerbetoon aan zestien gewezen sporthelden. Zij namen deel (Roeselare-Menen), de Stroroute (Roeselare-Ieper) en de aan de Olympische Spelen van 1908 in Londen en van 1912 in Vrijbosroute (Kortemark-Ieper) in WO I. In het boek steekt een Stockholm. Maar deze atleten uit binnen- en buitenland vochten overzichtskaart van de drie voormalige spoorlijnen, waarop de tijdens de Groote Oorlog ook mee in Vlaamse velden of werden beschreven verhalen, relicten en locaties werden aangeduid. er begraven. Hun levensverhalen tonen de tragiek van de Eerste Het boek en de kaart vormen een leidraad voor fietsers en Wereldoorlog. wandelaars die de recent heringerichte groene assen van de De tentoonstelling was gebaseerd op het boek van Herwig provincie willen verkennen.

Reynaert en Bart Vangrysperre. Francis Vanhee zorgde voor www.west-vlaanderen.be/webshop de illustraties. De auteurs gaven ook een voordracht in het bezoekerscentrum. www.west-vlaanderen.be/blankaart

20 Westtoer opent bijkomende Provincie ondersteunt goede 14-18 fietsroutes klasprojecten rond WO I

Naar aanleiding van de 100-jarige herdenking van de Groote Eind oktober keurde de provincieraad het nieuwe reglement goed Oorlog ontwikkelt Westtoer in samenwerking met betrokken voor ondersteuning van ‘goede klasprojecten rond de Eerste gemeenten twaalf nieuwe fietsroutes in de Westhoek met Wereldoorlog’ in West-Vlaanderen. West-Vlaamse onderwijs- WO I als rode draad. In 2016 werden ‘Duits hinterland’ en ‘Pionier’ en vormingsinstellingen van het basis- en secundair onderwijs ingereden. De 14-18 fietsroute ‘Duits hinterland’ is een initiatief die een dossier over een creatief en goed uitgewerkt van Westtoer in samenwerking met de gemeenten Hooglede, klasproject rond herinneringseducatie indienen, maken via de Houthulst en Staden. Voor ‘Pionier’ werkt Westtoer samen met de wedstrijdformule kans op een prijs. Per schooljaar, tot en met het gemeenten Zonnebeke, Comines-Warneton, Comines-France en schooljaar 2018-2019, reikt de Provincie maximaal 10 prijzen uit. Wervicq-Sud. Met het reglement benadrukt het provinciebestuur het belang De lusvormige fietsroutes bieden een goede mix tussen van herinneringseducatie in het algemeen, maar promoot het landschapsbeleving, bezoek aan WO I-sites en recreatief fietsen. onder andere ook het subsidiereglement voor bezoeken aan Ze verbinden talloze gedenktekens, begraafplaatsen en musea die herinneringsplaatsen rond WO I. aan de oorlogstijd herinneren. www.west-vlaanderen.be/vredeseducatie www.westtoer.be

100 jaar groote oorlog jaaroverzicht 2016 21 22 waterbeheersing

Gecontroleerd overstromings- gebied moet wateroverlast voorkomen in Poelkapelle

Medio januari 2016 openden de Provincie West-Vlaanderen en de gemeente Langemark-Poelkapelle het gecontroleerd overstromingsgebied op de Landetbeek in Poelkapelle, ter hoogte van de Houthulstseweg. Door de aanleg van het gecontroleerd overstromingsgebied kan er bij extreme weersomstandigheden tot 5.000 m³ water gebufferd worden. Naast de Landetbeek werd een bufferbekken gegraven. Bij hoge waterstanden in de beek vult het bekken zich via een overloopzone van de oever. Als de waterstand in de Landetbeek opnieuw lager is, stroomt het water terug in de beek via een uitstroomconstructie. Om de spontane ecologische ontwikkeling te bevorderen is het gecontroleerd overstromingsgebied aangelegd met lichte hellingen en enkele waterplassen die permanent water bevatten. In periodes van droogte doet de buffer dienst als graasweide voor schapen. De werken gingen van start in april 2015. Ze kaderden in de zware overstromingen die Poelkapelle teisterden in juli 2005. Toen kreeg het volledige centrum te maken met wateroverlast. In totaal kostte de uitvoering van de werken 100.000 euro (incl. btw). De Provincie nam deze som volledig voor haar rekening. Het provinciebestuur voorzag in 2016 ruim 2.250.000 euro aan investeringskredieten en subsidies om de waterlopen in topconditie te houden en om waar nodig extra bufferruimte te voorzien. Zo stonden werken gepland aan de Plaatsebeek in Zedelgem, de Robaertbeek in Poperinge en de Hulstebeek in Oostrozebeke. www.west-vlaanderen.be/waterlopen

Het provinciebestuur voorzag in 2016 ruim 2.250.000 euro aan investeringskredieten en subsidies om waar nodig extra bufferruimte te voorzien.

waterbeheersing jaaroverzicht 2016 23 Wateroverlast treft delen van West-Vlaanderen

Eind mei 2016 kreeg West-Vlaanderen grote hoeveelheden neerslag te verwerken. De regio’s Roeselare, Ieper en Menen werden het zwaarst getroffen, met tot 100 liter/m² op 12 uur tijd. In andere gemeenten registreerde men neerslaghoeveelheden van 50 tot 70 liter/m². Enkel de kuststrook bleef gespaard met ongeveer 15 liter/m2. Samen met de gemeenten volgde de Provincie de wateroverlast op de voet. De zowat 40 bufferbekkens in West-Vlaanderen, aangelegd door Provincie en gemeenten, hielpen vaak grotere schade voorkomen. Zo hebben de bufferbekkens in Sint-Eloois-Winkel, Meulebeke, Pittem, Ingelmunster, Izegem, Ruiselede, Oostkamp, Zedelgem en Kortemark goed gewerkt. Waar de neerslag nog groter was, konden de bufferbekkens niet alle schade voorkomen. Op de meeste plaatsen waren al concrete maatregelen voorzien. Waar dit nog niet zo was, leidt bijkomende evaluatie tot nieuwe maatregelen. www.west-vlaanderen.be/waterlopen

24 Winteronderhoud aan 3.653 km waterlopen

In oktober startte de Provincie de jaarlijkse winteronderhoudswerken aan de onbevaarbare waterlopen op haar grondgebied. Het zijn altijd gespecialiseerde aannemers die deze werken uitvoeren. Zij maaien dan onder meer de bodem- en oevervegetatie. De maaiwerken aan de 3.653 km waterlopen duren ook altijd enkele weken en kosten in totaal zo’n 2 miljoen euro per jaar. De Provincie staat in voor alle kosten. In het noorden van de provincie gebeurt het beheer van de waterlopen door de polderbesturen; in de rest van West-Vlaanderen door het provinciebestuur zelf. De jaarlijkse wintermaaiwerken zijn belangrijk om veiligheidsredenen. Ze zijn een onderdeel van de algemene onderhoudswerken aan onbevaarbare waterlopen, zoals slibruimingen of debietsbegrenzende maatregelen. Het provinciebestuur besteedt jaarlijks circa 7 miljoen euro aan het globaal onderhoud van de waterlopen. www.giswest.be/winteronderhoud

waterbeheersing jaaroverzicht 2016 25 26 kwaliteit beloond

Hannes Obreno Sportman en Emma Meesseman Sportvrouw van 2016

Op 8 maart 2017 vond in het Fabriekspand in Roeselare de uitreiking van de ‘West-Vlaamse Sportprijzen 2016’ plaats. De prijzen werden in vijf verschillende categorieën uitgereikt. De titel ‘Sportman 2016’ ging naar roeier Hannes Obreno uit Brugge. Hij haalde het van Stoffel Vandoorne (autosport) en Philip Milanov (atletiek). Basketbalster Emma Meesseman uit Ieper werd ‘Sportvrouw 2016’. Ze liet Delfine Persoon (boksen) en Tessa Wullaert (voetbal) achter zich. Hannes Obreno en Emma Meesseman volgen op de erelijst atleet Philip Milanov en zwemster Fanny Lecluyse op. De andere laureaten 2016 waren tafeltennisser Florian Van Acker als beste ‘G-sporter’, roeier Niels Van Zandweghe als ‘Beloftevolle jongere’, en Shanna Bottin (karate) als ‘Beoefenaar minder bekende sport’. De jury bestond uit journalisten van diverse media, West-Vlaams gedeputeerde voor sport, Carl Vereecke, vertegenwoordigers van de Provinciale Sportraad West-Vlaanderen, de West-Vlaamse promotiedienst Sport Vlaanderen en de sportdienst van de Provincie West-Vlaanderen. De ‘West-Vlaamse Sportprijzen’ zijn een samenwerking tussen de Provincie West-Vlaanderen en de sportredacties van Focus/WTV en de Krant van West-Vlaanderen. www.west-vlaanderen.be/sportprijzen

kwaliteit beloond jaaroverzicht 2016 27 Provincie huldigt West-Vlaamse VRP-Planningsprijs voor PRUP paralympiërs ‘Openruimtekamers Gavers en Esser’

De Provincie is fier op haar West-Vlaamse paralympiërs en Eind 2016 werden de laureaten van de Planningsprijs van de resultaten die zij behaalden tijdens de Paralympics 2016 de Vlaamse Vereniging voor Ruimte & Planning (VRP) in Rio in Brazilië. De provinciegouverneur, de gedeputeerden bekendgemaakt. Deze prijs erkent innovatieve en stimulerende en de provinciegriffier ontvingen de atleten daarvoor persoonlijk initiatieven die bijdragen aan een duurzame, kwaliteitsvolle op donderdag 10 november. Namens het provinciebestuur ruimtelijke ontwikkeling. overhandigden zij hen onder andere een kunstwerk van De tweejaarlijkse prijs ging dit keer naar twee initiatieven. Het Maud Bekaert. PRUP ‘Openruimtekamers Gavers en Esser’ (Deerlijk/Harelbeke) De West-Vlaamse deelnemers aan deze editie van de Paralympics van Provincie West-Vlaanderen was er daar één van. De jury waren Florian Van Acker, Michèle George, Sven Decaesstecker, prees de bekroonde planningsinitiatieven omdat ze onder meer Kirsten De Laender en Ciska Vermeulen. De delegatie bracht de meerwaarde van doorgedreven samenwerking en overleg drie olympische medailles mee uit Rio: Florian Van Acker uit laten zien. Provincie West-Vlaanderen nam in het geval van het Langemark behaalde goud in het tafeltennis en amazone Michèle bekroonde PRUP zelf een leidende rol op en zocht naar de gepaste George (geboren in Oostende) won goud en zilver in dressuur. juridische kaders om die rol waar te maken.

www.west-vlaanderen.be/ruimtelijkeordening

28 Duiktank Transfo viert eerste 10 scholen strijden om titel verjaardag met nieuw Guinness ‘Meest verkeersveilige school wereldrecord van West-Vlaanderen’

In april slaagden 112 duikers er in om de recordpoging ‘grootste Eind mei namen vijf basis- en vijf secundaire scholen het onderwaterpiramide ter wereld’ in de Transfo-Duiktank onderling tegen elkaar op in de finale van de wedstrijd voor in Zwevegem tot een goed einde te brengen. De uitvoering ‘Meest verkeersveilige school van West-Vlaanderen’. Deze duurde ongeveer 45 minuten. Met de recordpoging wilden verkeerscampagne laat leerlingen tussen 6 en 18 jaar stilstaan de Provincie West-Vlaanderen, de West-Vlaamse Vereniging bij veiligheid in het verkeer. Ze ging van start met een oproep van voor Onderwatersport en de bvba Duiktank Transfo de eerste gouverneur Carl Decaluwé naar alle scholen in de provincie. verjaardag van de Duiktank Transfo vieren. VBS De Biesweide uit Beselare haalde het bij de basisscholen De Provincie opende de duiktank in 2015 en mocht in februari 2017 en Sint-Franciscus-Xaveriusinstituut De Frères uit Brugge al zijn 10.000ste bezoeker verwelkomen. De grootste gebruikers bij de secundaire scholen. Zij namen hun prijs in ontvangst in zijn duikverenigingen uit binnen- en buitenland, waaronder zo’n aanwezigheid van Z.K.H. Prins Laurent in Bellewaerde. Ze kregen 40 % uit Frankrijk. onder meer een werkingstoelage van 500 euro om te besteden in www.duiktank.be het kader van de verkeersveiligheid.

kwaliteit beloond jaaroverzicht 2016 29 Toneelkring Sint-Rembert Torhout wint het Provinciaal Theaterfestival

Het Provinciaal Theaterfestival is een wedstrijd voor West-Vlaamse amateurtheatergezelschappen. In 2016 organiseerde de Provincie voor de derde keer een theaterfestival. De Torhoutse ‘Toneelkring Sint-Rembert’ werd laureaat van de finale. Het gezelschap nam hieraan deel met het stuk ‘De Naamlozen’ van Filip Vanluchene, in regie van Henk Cnockaert. De tweede plaats ging naar ‘Toneelgroep BIT’ uit Izegem, de ‘Koninklijke Toneelgroep Streven’ uit Vichte werd derde. Alle finalisten ontvingen een deelnamepremie van 1.000 euro en, naargelang de behaalde plaats in de finale, ook een geldprijs van 1.500 euro, 1.000 euro of 500 euro. Het provinciebestuur hecht in haar cultuurbeleid veel belang aan de amateurkunstenbeleving. Naast het Provinciaal Theaterfestival organiseert de Provincie ook het Provinciaal Muziekfestival voor liefhebbersverenigingen instrumentale muziek en het Provinciaal Koorfestival voor West-Vlaamse amateurkoren. In 2017 loopt er een nieuwe cyclus van het Theaterfestival. www.west-vlaanderen.be/theaterfestival

30 Prijs Letterkunde Proza voor Roderik Six en Peter Vermeersch

De Prijs Letterkunde van de Provincie West-Vlaanderen was in 2016 bestemd voor het genre Proza. De Prijs, ter waarde van 5.000 euro, in de categorie fictie werd toegekend aan Roderik Six (Ieper) voor het boek ‘Val’. In de categorie non-fictie werd de Prijs toegekend aan Peter Vermeersch (Brugge) voor het boek ‘Ex. Over een land dat zoek is’. In totaal werden 137 boeken ingediend. Naast de Prijs werden ook twee premies toegekend. Een ex aequo premie van 1.250 euro en een zilveren medaille gingen naar Jonas Bruyneel (Kortrijk) voor het werk ‘Voorbij het licht’ en Sven Vitse (Oostende) voor ‘Ondier’. In 2015 was de Prijs Letterkunde bestemd voor het genre Poëzie en ging die naar Els Moors. In 2017 is de Prijs bestemd voor Kinder- en jeugdboek. De Prijs Letterkunde maakt deel uit van de inspanningen die de Provincie West-Vlaanderen doet om literatuur op haar grondgebied te promoten. Via deze wedstrijd wil de Provincie de individuele creativiteit van de schrijvers stimuleren. www.west-vlaanderen.be/letterkunde

kwaliteit beloond jaaroverzicht 2016 31 32 Vier jonge projectwinnaars in Prijs voor Vormgeving

Tim Bisschop, Bram Couvreur & Bjorn Devos, Mathilde Vandenbussche en Tomas Lootens & Valentijn Goethals waren de premiewinnaars van de ‘Prijs voor Vormgeving van de Provincie West-Vlaanderen 2016’. Zij ontvingen per project 3.000 euro en een zilveren ereplaket. Tim Bisschop (°1981, Brugge) deed mee met de lay-out en vormgeving van tien boeken, Bram Couvreur (°1982, Roeselare) & Bjorn Devos (°1979, Ninove) met negen lampen en een akoestisch paneel. Mathilde Vandenbussche (°1992, Brugge) nam deel met een werk rond manueel en industrieel breien en de voorstelling van een matrassenstoffencollectie en Tomas Lootens (°1988, Oostende) & Valentijn Goethals (°1987, Torhout) met onder andere de redactie en lay-out van een boek, de huisstijl voor een muziekband en een zeefdruk. De Prijs was bestemd voor alle disciplines binnen de vormgeving: meubilair, verlichting, textiel, consumptiegoederen, mobiliteit, elektronica, grafische vormgeving enz. De wedstrijd is niet themagebonden, maar specifiek bedoeld voor realisaties uit de jongste vier jaar. Zowel vormgevers die in West-Vlaanderen geboren zijn of er gedomicilieerd zijn, als die werken voor of samen met een West-Vlaamse firma voor de realisatie van hun ontwerpen, konden aan de wedstrijd deelnemen. In totaal dienden 53 vormgevers of samenwerkende teams 1 tot 10 ontwerpen in. Er werden maar liefst 280 ontwerpen/realisaties aan de jury voorgelegd. Hoewel het geen criterium was, was de jury blij met de relatief jonge leeftijd van de vier bekroonden. Zo werd deze editie van de Prijs voor Vormgeving eerder stimulerend en aanmoedigend. www.west-vlaanderen.be/vormgeving

Mathilde Vandenbussche werd bekroond voor haar werk rond manueel en industrieel breien en de voorstelling van een matrassenstoffencollectie.

kwaliteit beloond jaaroverzicht 2016 33 Provincie bekroont vocale composities van Piet Swerts en Frederik Neyrinck

De Prijs Muziek van de Provincie West-Vlaanderen was in 2016 bestemd voor vocale composities. De Prijs, ter waarde van 5.000 euro, werd toegekend aan Piet Swerts (Jabbeke) voor het stuk ‘A Symphony of Trees’ en aan Frederik Neyrinck (geboren in Kortrijk) voor het stuk ‘L’Inconnue de la Seine’. Naast de Prijs, werd ook een premie toegekend van 2.500 euro. Die ging naar Frank Nuyts (geboren in Oostende) voor het stuk ‘Double Take’. De jury mocht in totaal 19 dossiers beoordelen, goed voor 35 muziekstukken. De ingediende werken gingen van klassieke symfonieën, hedendaagse klassieke stukken tot composities voor orgel, waar uiteraard het vocale aspect centraal stond. De jury was aangenaam verrast door het hoge niveau van de ingezonden werken. Omdat het onmogelijk was om één algemene winnaar te halen uit die grote verscheidenheid, koos de jury ervoor twee laureaten aan te duiden. Via deze wedstrijd stimuleert de Provincie de individuele creativiteit van de West-Vlaamse componisten op haar grondgebied. In 2017 is de prijs bestemd voor het genre ‘Solo’. www.west-vlaanderen.be/muziek

34 Con Cuore wint het Provinciaal Koorfestival

Midden november vond in Concertgebouw Brugge de finale van het Provinciaal Koorfestival plaats. Con Cuore uit Waregem kwam daarbij als winnaar uit de bus. Het Orlandusensemble uit Oostende en het Kortrijks Vocaal Ensemble werden respectievelijk tweede en derde. In 2015 konden West-Vlaamse koren bij de Provincie een dossier voor deelname aan het Provinciaal Koorfestival indienen. Daarin stelden ze hun werking voor. Aan het dossier diende een luisterfragment van een tiental minuten toegevoegd te worden. De jury koos de twaalf beste, opmerkelijkste of interessantste koren uit. De twaalf geselecteerde koren konden vanaf toen, tot en met 2017, rekenen op een jaarlijkse werkingssubsidie van 2.000 euro. In een tweede fase (najaar 2015/voorjaar 2016) gaven de twaalf koren tijdens zes auditieconcerten het beste van zichzelf. De jury nomineerde daarna de drie finalisten. De Provincie West-Vlaanderen kent een lange traditie in het ondersteunen van West-Vlaamse amateurkoren. Voor de derde maal gebeurde dit onder de vorm van de festivalformule. www.west-vlaanderen.be/koorfestival

kwaliteit beloond jaaroverzicht 2016 35 36 Leerlingen PTI vallen meermaals in de prijzen

Eind mei 2016 behaalden twee zesdejaarsleerlingen van het Provinciaal Technisch Instituut in Kortrijk de tweede prijs in de ‘Belgian Railways Competition for Technicians’ (BERT). BERT is een wedstrijd van spoorinfrastructuurbeheerder Infrabel. De winnende leerlingen, Matthias Vuylsteke (Lauwe) en Igor Dovgan (Kuurne), volgden Elektrische Installatietechnieken. De wedstrijd stelde de deelnemers van 13 scholen uit heel België voor een actuele uitdaging: een meetsysteem uitwerken om de werking van de wissels op te volgen en te analyseren. De meest bruikbare oplossingen worden verder uitgewerkt en kunnen op termijn bijdragen tot meer veiligheid en stipter treinverkeer. In dezelfde maand wonnen Jason Vercamst (Kortrijk) en Kevin Verbrugge (Wevelgem) uit 6EM (Elektromechanica), met een zelfgebouwde drone de ‘GP Metal Award voor duurzame inzetbaarheid’ van Het Tewerkstellings- en Opleidingsfonds Arbeiders Metaal (TOFAM). Hun drone heeft een autonomie van 30 minuten en draagt een camera mee aan boord. Hij kan worden ingezet bij bewakings- en observatie­ opdrachten. De leerlingen werkten het hele schooljaar aan het ontwerp en de ontwikkeling van de drone. De leerlingen uit 1ATA (Agrarische Technieken) behaalden dan weer de eerste plaats in de nationale wedstrijd ‘Rookvrije Klassen’, een initiatief van het Vlaams Instituut voor Gezondheidscentra en Ziektepreventie (VIGeZ) en de Vlaamse Logo’s. De klassen 1BTB (Beroepsonderwijs Tuinbouwschool) en 1B (Beroepsonderwijs Techniek & Design) kregen een provinciale juryprijs. De opdracht voor de finale bestond erin om als klas zes maanden ‘rookvrij’ te zijn en een stop-motionfilmpje of flipboek over het thema te maken. Het stop- motionfilmpje van de leerlingen uit 1ATA kreeg uiteindelijk 2.274 stemmen, ruim 600 stemmen meer dan de tweede. www.pti.be

kwaliteit beloond jaaroverzicht 2016 37 38 campagnes

Vamos Vacaturos belicht arbeidsmigratie in Zuid- en Midden-West-Vlaanderen

In februari stelde de Provincie met de partners in het project Vamos Vacaturos de resultaten voor van een nieuwe studie over arbeidsmigratie in de regio Zuid- en Midden-West-Vlaanderen. Het Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis (Amsab-ISG) maakte deze studie. Zowel kleine zelfstandigen als grotere internationale bedrijven doen een beroep op buitenlandse werknemers. Over het algemeen oefenen migranten jobs uit waarvoor moeilijk Belgen te vinden zijn, zowel voor laaggeschoolde als voor hoger geschoolde profielen. Opmerkelijk is dat de belangstelling om als zelfstandige aan de slag te gaan bij de arbeidsmigranten groter is dan bij de Belgische bevolking. Naast het onderzoek werden voor Vamos Vacaturos ook een reizende tentoonstelling en een educatief pakket voor het hoger secundair onderwijs opgemaakt. Ze ondersteunen het debat over dit thema in de school. De tentoonstelling omvat foto’s van Els Van Bosbeke en filmpjes over mensen van buitenlandse afkomst die getuigen over hun ervaringen met werken in Vlaanderen. Ook enkele West-Vlaamse bedrijven vertellen over diversiteit op de werkvloer. In samenwerking met de Unie der Zorgelozen werd op basis van deze getuigenissen bovendien een theatervoorstelling gemaakt. Die ging in het najaar in première. Ook bedrijven, werkgeversorganisaties, openbare bibliotheken en stadsbesturen kunnen de reizende tentoonstelling en de getuigenissen gebruiken om het thema van ‘de migrant op de werkvloer’ te belichten. Door goed te informeren over het fenomeen arbeid en migratie moet Vamos Vacaturos bijdragen tot een positiever beeld over mensen met buitenlandse herkomst op de werkvloer. www.vamosvacaturos.be Vamos Vacaturos omvatte onder meer een onderzoek over arbeidsmigratie, een reizende tentoonstelling, een educatief pakket en een theatervoorstelling.

campagnes jaaroverzicht 2016 39 ‘De Testkaravaan komt er aan!’ heeft een duurzaam effect

In 2014 ging de Provincie van start met ‘De Testkaravaan komt er aan!’. Met deze campagne stimuleert de Provincie werknemers van West-Vlaamse bedrijven om de auto minder te gebruiken en duurzamer naar het werk te pendelen. Per deelnemend bedrijf stelt de Provincie gratis een vloot duurzame vervoermiddelen ter beschikking voor de werknemers. Ze speelt daarmee in op de vraag van bedrijven om nieuwe mobiliteitsvormen te kunnen uittesten. Een tweede bevragingsronde bij bedrijven die in 2014 deelnamen aan de campagne, toonde in 2016 aan dat zo’n 38 % van de testers zich 1 jaar later nog altijd duurzaam naar het werk verplaatsen. Zo’n 51 % van die overstappers doet dit met de elektrische fiets. Eerder bleek al dat bedrijven de campagne aangrijpen om verder te werken aan een duurzaam woon-werkbeleid in hun organisatie. In 2016 namen 21 bedrijven deel aan ‘De Testkaravaan’. Het ging onder meer om Sadef uit Hooglede, Westlandia uit Ieper, Howest en Vives uit Kortrijk en Brugge, het Jan Ypermanziekenhuis uit Ieper en OCMW Brugge. De testperiode per bedrijf bedraagt altijd twee of drie weken. www.testkaravaan.be

40 Deelnemers groepsaankoop groene energie besparen gemiddeld 227 euro

Na de groepsaankoop groene energie en gas van de Provincie gingen in 2016 in totaal 40.170 gezinnen (zo’n 60 %) effectief op het aanbod van de winnende energieleveranciers in. Zij bespaarden gemiddeld 227 euro. Eerder hadden zich maar liefst 66.690 gezinnen vrijblijvend ingeschreven, of ruim 13 % van alle West-Vlaamse gezinnen. Dankzij de verschillende groepsaankopen van de Provincie, stapten in totaal al zo’n 123.000 gezinnen en bedrijven over. Van december 2016 tot maart 2017 konden particulieren en ondernemingen (met een jaarverbruik tot 50.000 kWh voor elektriciteit en 100.000 kWh voor gas) zich weer vrijblijvend en gratis inschrijven voor de groepsaankoop groene energie. Ook met deze zesde groepsaankoop wil de Provincie haar inwoners en ondernemingen de kans bieden om te besparen op de energiefactuur. Tegelijk wordt ook het milieu niet vergeten, want het provinciebestuur kiest voor 100 % groene stroom. www.west-vlaanderen.be/samengaanwegroener

campagnes jaaroverzicht 2016 41 42 ‘Oe ist?’ plaatst kunstwerk op pop-up begraafplaats en gaat op toer

Met de meerjarige ‘Oe ist?’-campagne zet de Provincie met diverse partners en via een brede insteek de West-Vlamingen aan om op een betere manier met elkaar te praten en naar elkaar te luisteren. Want voor de vele mensen die niet goed in hun vel zitten, is praten de eerste grote stap. In juli, augustus en september ging de Provincie op zomertoer met de ‘Oe ist?’-caravan en -bestelwagen. Niet alleen was de ‘Oe ist?’-mobiel aanwezig op tal van festivals, hij deed ook een aantal badsteden aan. Wie dat wilde kon in de caravan een babbelsessie doen met een onbekende festival- of kustbezoeker. Ook gadgets vroegen aandacht voor het thema. In oktober ging de eerste theatervoorstelling ‘Oe ist?’ in première, gevolgd door negen schoolvoorstellingen. Deze creatie van het theatergezelschap Ultima Thule vzw in opdracht van de Provincie, mikte op jongeren van 12 tot 18. Eind oktober stelde de Provincie ook nog het ‘Oe ist?’-kunstwerk ‘Rust’ voor op de pop-upbegraafplaats Ter Ruste in Houthulst, gewijd aan slachtoffers van zelfdoding. De problematiek van zelfdoding sluit nauw aan bij de ‘Oe ist?’-campagne. ‘Rust’ is een creatie van beeldend kunstenaars Boudy Verleye (alias Brihang) en Kobe Vandenberghe, samen met architect Olivier Goethals. Het kunstwerk kreeg een plek middenin de pop-upbegraafplaats met 400 witte zerken. www.oeist.be

‘Rust’, een creatie van Boudy Verleye en Kobe Vandenberghe, samen met architect Olivier Goethals, is gewijd aan alle slachtoffers van zelfdoding.

campagnes jaaroverzicht 2016 43 Meeuw van 6 meter reist rond en informeert

Bij de start van de zomervakantie stuurde de Provincie een rondreizende meeuw op pad van 2 m breed, 3,5 m hoog en 6,3 m lang. Een deskundige van het vogelopvangcentrum begeleidde het kunstwerk en gaf de geïnteresseerde bezoekers een antwoord op hun vragen over meeuwen. Het initiatief had als doel de kennis over en de appreciatie voor meeuwen te vergroten bij burgers, toeristen en tweedeverblijvers. De ‘mobiele meeuw’ paste in de tentoonstelling ‘MANMADE’. Deze tentoonstelling opende, aan de hand van kunstvoorwerpen, installaties, foto’s en films, de discussie over de impact van de mens op de aarde in het antropoceen. De tentoonstelling liep tot begin oktober in provinciedomein Raversyde in Oostende. De meeuw werd dagelijks vanuit het provinciedomein Raversyde naar diverse locaties in de tien kustgemeenten gebracht waar veel volk langskomt of waar mogelijke meeuwenoverlast was. De Provincie voert al sinds 2005 campagnes rond meeuwen en mogelijke overlast. Jaarlijks worden ongeveer 12.000 flyers, affiches en folders verdeeld met gerichte informatie. www.meeuwenindestad.be

44 Jean Blaute en Ray Cokes ontdekken ‘Het Lekkere Westen’

Met de vierde editie van ‘Het Lekkere Westen’ presenteerde provinciebedrijf Westtoer een origineel concept voor een korte vakantie. In 2016 stond de bierbeleving centraal. Daarvoor werd samengewerkt met Jean Blaute en Ray Cokes. Deze bekende televisiegezichten waren de centrale figuren in een ruime promotiecampagne met onder meer een filmpje en een magazine. Blaute en Cokes gingen op ontdekking in de vier West-Vlaamse regio’s en toonden daarin hun favoriete adressen. Ook de ‘bierbeleving’ en de streekgerechten met bier kwamen ruim aan bod. Samen met Horeca West-Vlaanderen selecteerde Westtoer voor ‘Het Lekkere Westen’ ook 93 chefs die graag werken met producten uit hun streek. Deze chefs groeiden uit tot echte ambassadeurs. Op de website vertelden ze over hun passie voor de regio en over hun favoriete adressen in de streek. De actie inspireerde een breed publiek in Vlaanderen en Zuid-Nederland om de West-Vlaamse regio’s te ontdekken. www.hetlekkerewesten.be

campagnes jaaroverzicht 2016 45 Provincie promoot nat-kammethode 10.000 pakketjes zaad laten het om efficiënt luizen te bestrijden zoemen met bloemen

In september verdeelde de Provincie voor het derde jaar op rij Half maart verdeelde de Provincie opnieuw pakketjes gratis luizenkammen aan de basisscholen in West-Vlaanderen. Bij de bloemenzaadmengsels, al het zesde jaar op rij. De 10.000 gratis 20.000 pakketten hoorde ook educatief materiaal: folders, affiches pakketjes bevatten 2 verschillende proefzakjes. De actie paste in stickervellen en syllabussen. Eerder verdeelde de Provincie de campagne ‘Laat het zoemen met bloemen’, die als doel heeft ook al 10.000 dergelijke pakketten naar jeugdorganisaties en meer ‘bijenvriendelijke’ bloemen in West-Vlaanderen te doen kinderopvanginitiatieven. Via de nat-kammethode, met de groeien. Want onze bijen stellen het vandaag niet zo goed. Ze zijn luizenkam, kunnen leerkrachten, begeleiders en ouders op de nochtans erg nuttig en een onmisbare schakel in de natuur, denk meest efficiënte manier luizen bestrijden. maar aan de bestuiving. Eén van de oorzaken is het verdwijnen van De verdeling paste in het project ‘Iedereen KAMpioen’. Het bloemen met nectar in tuinen, bermen, weilanden en op akkers. sensibiliseerde ouders en leerkrachten over het voorkomen en De bloemenzaadmengsels werden door het provinciebestuur bestrijden van luizen. Voor het project maakte de Provincie ontwikkeld in samenwerking met Inagro.

20.000 euro vrij. www.west-vlaanderen.be/bijen www.west-vlaanderen.be/iedereenkampioen

46 Ruim 36.000 petjes en zonnecrème 50.000 strandasbakjes zorgen dat voor zontastische vakantie peuken niet stranden

Voor het derde jaar op rij verdeelde de Provincie in de In de zomer verdeelde de Provincie, in samenwerking met zomermaanden ‘zontastische vakantiepakketten’ aan Westtoer en Eneco Clean Beach Cup, gratis strandasbakjes in diverse West-Vlaamse organisaties, zoals jeugdkampen, alle kustgemeenten. De verdeling van de 50.000 strandasbakjes jeugdverenigingen, jeugdverblijfcentra, Medisch Pedagogische gebeurde via de surfclubs, strandbars, reddingsposten en Instituten en speelpleinwerkingen. Ook op evenementen en toeristische diensten. Ze moesten er mee voor zorgen dat de festivals voor kinderen werden de pakketten uitgedeeld. peuken niet meer op het strand terechtkomen. De 289 pakketten bevatten 36.800 petjes voor kinderen en hun Voor de actie met de strandasbakjes trokken de Provincie en monitoren, 38.700 tubes zonnecrème, educatieve folders en Eneco Clean Beach Cup elk 5.000 euro uit. Ze kwam tot stand affiches over zonnen. Ze konden gratis aangevraagd worden. nadat het peukenprobleem op het kustburgemeestersoverleg in Met het project stimuleert de Provincie de monitoren om aandacht mei aan bod kwam. De Provincie besloot daarna het voortouw te te hebben voor bescherming tegen de zon en zonnebrand, voor nemen en met Eneco Clean Beach Cup samen te werken rond zichzelf en voor de kinderen die zij begeleiden. ‘Een betere band met een proper strand’. www.west-vlaanderen.be/zonnen

campagnes jaaroverzicht 2016 47 Eerste handhavingsweek ‘ook 200 motorrijders op opleidingsdag schoon genoeg van zwerfvuil’ ‘Veilig Motorrijden’

Begin september stelde provinciegouverneur Carl Decaluwé zijn In april testten 200 motorrijders gratis hun motorvaardigheden nieuwe aanpak tegen zwerfvuil voor. Die startte met de campagne tijdens de opleidingsdag ‘Veilig Motorrijden’ in Oostkamp. Op een ‘ook schoon genoeg van zwerfvuil’. Het slot van de campagne parcours legden ze behendigheidsproeven af, onder begeleiding bestond uit een handhavingsweek, van 19 tot 25 september 2016. en met advies van motorfietsinstructeurs. Ook hun kennis van de Tijdens de handhavingsweek werd verhoogd toezicht gehouden op wegcode werd getest. zwerfvuil. Werkten onder meer mee: boswachters, lijncontroleurs Gouverneur Carl Decaluwé nam vorig jaar het initiatief om een van De Lijn, bijzondere veldwachters, natuurinspecteurs, campagne uit te werken specifiek gericht op motorrijders. provinciale domeinwachters, politie en gemeentelijke De opleidingsdag kaderde in het preventieluik. Daarnaast bevatte terreinbeheerders. de campagne een handhavingsperiode. De ambitie van de gouverneur is om als eerste provincie een In West-Vlaanderen gebeurden tussen 2010 en 2015 1.767 motor­­- integraal zwerfvuilbeleid te realiseren. Het netheidsnetwerk van fietsongevallen waarbij de bestuurder en/of passagier gewond ‘indevuilbak’ wil de actie in de toekomst uitbreiden naar het hele raakten. 60 bestuurders of passagiers lieten het leven.

Vlaamse grondgebied. www.west-vlaanderen.be/veilig-motorrijden www.schoongenoeg.be

48 Gouverneur vraagt aandacht Fietstoerisme in voor ‘Modder op de weg’ harmonie

Elk jaar tijdens de oogstperiode maakt modder de wegen soms De provinciale verkeersveiligheidscampagne ‘Fietstoerisme spiegelglad, met verkeersongevallen als gevolg. Gouverneur in harmonie’ startte in januari 2016 op Velofollies. Decaluwé vroeg daarom aandacht voor de campagne ‘Modder Provinciegouverneur Carl Decaluwé promootte de campagne op de weg’. Hij riep gemeentebesturen, landbouwers én verder tijdens de fietshappening ‘West-Vlaanderens Mooiste’ eind bestuurders op om hun verantwoordelijkheid op te nemen, om de augustus in Roeselare. De gouverneur nam er deel aan de fietsrit verkeersveiligheid op de landbouwwegen te kunnen garanderen. en politiezone Riho voerde tijdens de vierdaagse campagne met de De West-Vlaamse burgemeesters kregen al in juli de vraag om in provinciale fietsverkeersquiz en gepersonaliseerde drinkbussen hun gemeente het nodige te doen. Veel gemeenten organiseerden van oud-wielrenner Eric Leman. een meldpunt waar de landbouwers terecht konden voor De preventiecampagne bevatte ook een handhavingsluik. Naast signalisatieborden. Ook gemeentelijke infobladen, affiches en de zorg voor de veiligheid van het fiets- en wielertoerisme op de folders focusten op de problematiek. Daarnaast werden de West-Vlaamse wegen, beoogt ze een optimale verstandhouding landbouworganisaties opgeroepen hun leden te sensibiliseren. tussen fietsers en andere weggebruikers. www.modderopdeweg.be www.verkeersveiligwestvlaanderen.be/fietstoerisme

campagnes jaaroverzicht 2016 49 50 samenwerking

Stad-Land-schap ’t West-Vlaamse hart breidt uit naar regio Tielt

Medio december stelden de Provincie en de partners van het Stad-Land-schap ’t West-Vlaamse hart de nieuwe samenstelling van het Stad-Land-schap voor: het breidde uit met 8 gemeenten uit de Tieltse regio. Met Dentergem, Meulebeke, Oostrozebeke, Pittem, Ruiselede, Tielt, Wielsbeke en Wingene erbij, ontstond er een geïntegreerde werking en duurzaam platform in 17 gemeenten, rond educatie, erfgoed, recreatie, landschap en natuur voor heel Midden-West-Vlaanderen. Binnen het Stad-Land-schap werken de gemeenten en het provinciebestuur samen op het vlak van landschapsopbouw, attractiviteit en belevingswaarde in de regio. De inspanningen moeten ertoe leiden dat inwoners in de regio blijven wonen en natuur en recreatie niet langer buiten de streek gaan opzoeken. Voor de acht nieuwe gemeenten in ’t West-Vlaamse hart wil het Stad-Land-schap inzetten op de ontwikkeling van een recreatiekaart, de uitwerking van een meerdaagse excursie in de regio voor schoolkinderen en een campagne ‘op zoek naar 1.000 soorten’, met vrijwilligers en experten die de fauna en flora vaststellen en inventariseren. Daarnaast worden nachtelijke evenementen in groendomeinen georganiseerd en gebiedsverkenningen opgemaakt voor gidsen en recreanten als leidraad om de natuur, landbouw, economie, cultuur enz. van de regio beter te leren kennen. Het Stad-Land-schap ’t West-Vlaamse hart ontstond in 2008 als samenwerkingsverband tussen de Provincie West-Vlaanderen, de 8 gemeenten uit het arrondissement Roeselare (Hooglede, Ingelmunster, Izegem, Ledegem, Lichtervelde, Moorslede, Roeselare en Staden) en de gemeente Ardooie. www.westvlaamsehart.be

Binnen het Stad-Land-schap werken de gemeenten en het provinciebestuur samen op het vlak van landschapsopbouw, attractiviteit en belevingswaarde in de regio.

samenwerking jaaroverzicht 2016 51 Eerste resultaten participatietraject ‘De Plaatsbepalers’

Tijdens vijf feedbackmomenten in april werden de eerste resultaten van het participatietraject ‘De Plaatsbepalers’ per regio voorgesteld. Eerder werden de ideeën van het ruime publiek (de plaatsbepalers) over ruimtelijke ordening, naast die van een ‘expertengroep’ en een ‘politicigroep’ gelegd. Dit moet de basis vormen voor een nieuw Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan (PRS) West-Vlaanderen en een actieprogramma. In het feedbackmoment in de regio Kust lag de nadruk onder meer op overstromingsgebieden en verdichting en hoogbouw. In Midden-West-Vlaanderen ging het bijvoorbeeld over een sterke economische regio in evenwicht met de woonomgeving en mobiliteit als sleutel voor een leefbare regio. In Noord-West-Vlaanderen kwam bijvoorbeeld het belang van het fysisch systeem in de regio aan bod, naast wonen en werken bij knopen van openbaar vervoer. In de Westhoek lag de nadruk vooral op ruimte voor water en landbouw, kwalitatieve dorpen, en de Westhoeksteden verbinden met de dorpen. De regio Zuid-West-Vlaanderen ten slotte focuste onder meer op kwalitatief wonen en de fiets als sleutel voor verandering. www.deplaatsbepalers.be

52 8 nieuwe plattelandsprojecten versterken Westhoek, 4 versterken Midden-West-Vlaanderen

In juni werden vier projecten goedgekeurd in het kader van ‘Leader Midden-West-Vlaanderen’. De vier goedgekeurde projecten ontvangen samen 358.966,31 euro steun. Er werden ook acht projecten goedgekeurd in het kader van ‘Leader Westhoek’. Deze acht projecten ontvangen in totaal 786.439,85 euro steun. ‘Leader’ is een Europees programma voor plattelandsontwikkeling. Het wil de leefbaarheid op het platteland in deze leadergebieden verbeteren door lokale initiatieven te ondersteunen en zo het economisch en maatschappelijk weefsel versterken. In West-Vlaanderen zijn er twee leadergebieden: de ‘Westhoek’ (18 gemeenten) en ‘Midden-West-Vlaanderen’ (14 gemeenten). Voor plattelandsprojecten in de regio Midden-West-Vlaanderen is tot 2020 in totaal 1,8 miljoen euro beschikbaar. Voor de ‘Westhoek’ is dit 5,15 miljoen euro. Deze enveloppes bestaan voor 50 % uit Europese, voor 25 % uit Vlaamse en voor 25 % (1,74 miljoen euro) uit provinciale middelen. www.west-vlaanderen.be/leader

samenwerking jaaroverzicht 2016 53 Provincie en Ruimte Vlaanderen Extra partner brengt werken nauwer samen rond projectgebied ‘De Sol’ in Kustzone Blankenberge dichterbij

Begin 2016 ondertekenden de Provincie en het De samenwerkingsovereenkomst tussen de Provincie en de stad departement Ruimte van de Vlaamse Overheid een Blankenberge om het projectgebied ‘De Sol’ in Blankenberge samenwerkingsovereenkomst rond het ‘Territoriaal te realiseren, werd eind 2016 uitgebreid met een derde partner: Ontwikkelingsprogramma (T.OP) Kustzone’. Een T.OP is een nieuw de Vlaamse Investeringsmaatschappij PMV. De komst van deze instrument in het ruimtelijk ontwikkelingsbeleid. Het brengt bijkomende partner betekent een belangrijke meerwaarde om partners samen om vanuit gemeenschappelijke doelstellingen ‘De Sol’ te kunnen realiseren. PMV heeft niet alleen veel expertise tot (een programma van) realisaties op korte en middellange voor de ontwikkeling van projecten, maar draagt ook bij in het termijn te komen. Een actiegericht programma voor de ruimtelijke nodige kapitaal. ontwikkeling is ook wat beide overheden nastreven voor de Het is de bedoeling dat er in het projectgebied ‘De Sol’ een kustzone. Ze zetten een constructieve samenwerking voorop met democratische en ecologische 9-holes golf van zo’n 30 ha komt, alle belanghebbenden en met de lokale overheden, rond thema’s aansluitend aan het provinciedomein Zeebos. Daarnaast worden als stedelijke reconversie, verzilting en ruimtelijke kwaliteit. maximaal 400 woongelegenheden ontwikkeld.

54 GO! onderwijs neemt PCVO Sterkere samenwerking met West-Vlaanderen over Département du Nord voor grensoverschrijdende arbeid en Scholengroep ‘Mandel en Leie’ nam vanaf 1 september het Provinciaal Centrum voor Volwassenenonderwijs (PCVO) West- onderwijs van het Nederlands Vlaanderen over. Sindsdien maken de PCVO-vestigingen deel uit In april 2016 vond de jaarlijkse ‘Grensoverschrijdende Vergadering’ van GO! CVO 3 Hofsteden. De overeenkomst dateert van mei 2016. plaats, waar Noord-Franse en West-Vlaamse verkozenen Het cursusaanbod en de geografische spreiding van de beide gezamenlijke toekomstperspectieven uitbouwen. Nu beslisten ze onderwijsinstellingen waren grotendeels complementair. tot een nauwere samenwerking op het vlak van onderwijs van het Het GO! onderwijs verbond zich ertoe het aanbod in de PCVO- Nederlands in Noord-Frankrijk. vestigingsplaatsen maximaal in stand te houden en het personeel Doel is het aantal leerlingen dat Nederlands wordt onderwezen in over te nemen. Noord-Frankrijk aanzienlijk te verhogen, in het secundair én het De Provincie vervult vandaag op vlak van onderwijs een hoger onderwijs. Daarnaast is het de bedoeling om via projecten regisseursrol. Ze investeert in netoverschrijdende samenwerking met Europese en provinciale subsidies, de grensoverschrijdende en draagt met haar flankerend onderwijsbeleid bij tot het succes arbeidsmarkt te ontgrenzen. De zwakke kennis van het van alle educatieve initiatieven in West-Vlaanderen. Nederlands vormt te vaak een hinderpaal voor de grensarbeid van www.west-vlaanderen.be/onderwijs het Département du Nord.

samenwerking jaaroverzicht 2016 55 56 West-Vlaanderen rolt provinciale taskforce vluchtelingen uit

Aan het eind van 2015 besliste de Provincie om een provinciale taskforce vluchtelingen op te starten. Deze taskforce kwam in 2016 op kruissnelheid. Hij vervult onder meer de rol van coördinatie- en uitwisselingsplatform voor verschillende partners, zoals de Provincie zelf, lokale overheden, het Agentschap Integratie en Inburgering, CVO’s en CBE’s, de Leerwinkel, VDAB en opvangcentra. Naast de uitwisseling van best practices en de afstemming van acties en informatie, zet de Provincie in co-creatie met andere partners ook acties op om noden op het veld te kunnen lenigen. Omdat werk een ideaal middel tot integratie van nieuwkomers is, werd vanaf het begin gekozen voor arbeid als insteek van de provinciale werking. Daarnaast werd ook ingezet op taal als onmisbaar element tot integratie, onder andere via het faciliteren van taalopleidingen. De Provincie startte met een begeleidingstraject van zes maanden in Koksijde. Dit pilootproject bereikte in totaal 67,8 % van de volwassen asielzoekers in het opvangcentrum daar. 35,1 % volgde de onthaalmodule en 30,8 % volgde het traject naar werk. Zo’n 10 % van de laatste groep had bij de voorstelling van de resultaten eind november al een werkervaring. De ervaringen en inzichten uit dit specifieke begeleidingstraject in Koksijde, werden verwerkt in een draaiboek. Lokale overheden en organisaties kunnen daarmee aan de slag, ook buiten West-Vlaanderen. Voor de uitrol van het actieplan doet de taskforce ook beroep op de vijf RESOC’s in West-Vlaanderen. De taskforce werd opgezet als tijdelijk platform, maar via het uitgebouwde netwerk hoopt de Provincie wel op verankering. www.west-vlaanderen.be/vluchtelingen

Vanaf het begin vormde arbeid de insteek van de provinciale vluchtelingenwerking.

samenwerking jaaroverzicht 2016 57 Stappenplan voor gemeenten Provincie moedigt steden en moet leiden tot meer kleine gemeenten aan om rationeel met windmolens water om te gaan

In mei 2016 stelde West-Vlaanderen als eerste Belgische Waterbeschikbaarheid blijft een probleem, in Vlaanderen, maar provinciebestuur een afwegingskader specifiek voor zeker ook in onze provincie. Duurzaam en rationeel omgaan met kleine windmolens voor. Het moet dienen als leidraad voor water wordt alsmaar belangrijker. Openbare besturen hebben gemeentebesturen als ze vergunningsaanvragen ontvangen voor hierin ook een verantwoordelijkheid. In dit kader zetten de kleine windmolens op hun grondgebied. Kleine windmolens gaan Provincie, het Vlaams Kenniscentrum Water (Vlakwa) en een 5-tal tot 15 m masthoogte. Hiermee wil de Provincie ervoor zorgen dat West-Vlaamse steden en gemeenten een proefproject op rond meer kleine windturbines mogelijk worden. Het viel op dat er rationeel waterbeheer bij steden en gemeenten. Dit project toonde door de West-Vlaamse gemeentebesturen nauwelijks dergelijke aan dat zij maar liefst 30 % waterbesparing kunnen realiseren, aanvragen goedgekeurd werden. heel wat daarvan zelfs met vrij eenvoudige maatregelen. Dit initiatief kent zijn oorsprong in de provinciale werkgroep kleine De Provincie en Vlakwa werkten ondertussen een windturbines. Dit is een samenwerking tussen de Provincie, de ondersteuningsaanbod voor gemeenten uit, met checklist, gratis POM, Inagro, de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Gent. wateraudit en opleiding.

www.west-vlaanderen.be/duurzaambouwen

58 PTI-studenten knappen ‘Praatcafés’ voor kankerpatiënten Oekraïens weeshuis op en familie of vrienden

In maart 2016 trokken 17 vijfdejaarsleerlingen en 3 leerkrachten De Provincie, Kom op tegen Kanker, Levens Einde Informatie van het Provinciaal Technisch Instituut (PTI) uit Kortrijk naar Forum (LEIF) en de ziekenfondsen sloegen vorig jaar de handen Lavriv in Oekraïne. Als buitenlandse werkstage knapten de in elkaar om in West-Vlaanderen een netwerk uit te bouwen van leerlingen er een weeshuis op. In het weeshuis verblijven informele ontmoetingsmomenten voor kankerpatiënten en hun een 40-tal sociaal verwaarloosde (wees)kinderen tussen 4 en familie en vrienden. Op 9 locaties verspreid over de provincie 18 jaar. In overleg met de verantwoordelijken in Lavriv pakten de werden en worden er in 2016 en 2017 geregeld dergelijke leerlingen de meest urgente problemen aan. Ze plaatsten er praatcafés georganiseerd. Op een praatcafé is er telkens één onder andere gyproc, voerden schilderwerken uit en legden professionele spreker. Daarna is er ruimte om ervaringen uit te nieuwe elektrische kabels. Aan de personen ter plaatse leerden wisselen en vragen te stellen, ook aan lotgenoten. De praatcafés ze enkele basistechnieken. zijn telkens gratis. Voor het project voorzag de Provincie Hoofddoel van de stage - al de vierde op rij - is de leerlingen een 20.000 euro. Kom op tegen Kanker coördineert en dienstencentra bijdrage te doen leveren aan een gemeenschap die het met minder bieden logistieke steun. middelen moet redden. www.west-vlaanderen.be/praatcafés www.pti.be

samenwerking jaaroverzicht 2016 59 POM en EGIS lanceren Cargo Cooperation International Airport Ostend Bruges

De Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) West-Vlaanderen en luchthavenuitbater Egis sloegen de handen in elkaar voor de oprichting van een Cargo Cooperation International Airport Ostend-Bruges. Met dit samenwerkingsverband wil de luchthaven nieuwe vrachten aantrekken en weer aanknopen met groei. Het open en neutraal platform bestaat uit leden uit de industrie, de expeditie, logistieke dienstverleners, goederenafhandelaars en intermediaire organisaties, zoals VOKA of de havens van Zeebrugge en Oostende. Via de communitywerking worden er businessopportuniteiten gedetecteerd, discussies gefaciliteerd en concrete businesscases doorgerekend. Kansrijke pistes kunnen via dit platform versneld gerealiseerd worden. Ze moeten toelaten om weer te groeien en aan te knopen met de vrachtcijfers uit de bloeiperiode 2005-2007. De Cargo Cooperation Ostend-Bruges Airport wordt ook versterkt door de ontwikkeling van nieuwe marketingtools en communicatiekanalen om zich verder actief te profileren, ook in het buitenland. www.pomwvl.be

60 West-Vlaanderen krijgt ‘Smart & Digital Factory’-applicatielab

In maart 2016 opende in Kortrijk het hightech ‘Smart & Digital Factory’-applicatielab. Dit lab, de achtste vestiging van technologiecentrum Sirris, vormt het eerste onderdeel van het West-Vlaamse centrum voor Machinebouw en Mechatronica. Met het applicatielab willen Sirris, het collectief centrum van de technologische industrie, en de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij (POM) West-Vlaanderen, technologieapplicaties voor (West-)Vlaamse bedrijven beschikbaar stellen, onder meer in het kader van Factories of the Future en Industrie 4.0. Ze investeerden hiervoor een half miljoen euro. Het lab beschikt over de nodige kantoorruimte en labo’s, met onder meer een demoruimte voor flexibele productieautomatisering. In het totaal willen de sector, de overheid en de kennisinstellingen in 2 jaar tijd 4,5 miljoen euro investeren in het Machinebouw en Mechatronica-centrum. Voor de POM is dit technologiecentrum in het hart van de sector een must om de vele kmo’s nog beter te kunnen bereiken en te ondersteunen in hun technologische innovaties. www.pomwvl.be

samenwerking jaaroverzicht 2016 61 62 steun

Forse nieuwe impuls voor toeristische sector

Eind juni keurde de provincieraad van West-Vlaanderen een vernieuwd provinciaal reglement ‘toeristische impulsen in West-Vlaanderen’ goed. Met het reglement stimuleert het provinciebestuur de constante vernieuwing van het toeristisch aanbod in West-Vlaanderen. Zo helpt het concurrentiële achterstand in binnen- en buitenland te voorkomen. De reglementsvernieuwing was ook nodig om complementair te zijn met de investeringen die Vlaanderen en Europa voorzien op het vlak van toerisme. Naast een grotere toelage voor toeristische infrastructuur, tot 50 % van de investering, voorziet de Provincie voor de eerste keer ook subsidies voor logies van de toekomst. Een derde soort is de opstartsubsidie voor innovatieve evenementen. Ook de private sector mag voortaan aanvragen indienen. In oktober kende de deputatie onder meer een subsidie van 125.000 euro toe aan de vzw Toerisme Oostende voor de realisatie van een belevingscentrum bij het Ensorhuis. In totaal kost dit project 3,3 miljoen euro. Het vernieuwde Ensorhuis moet een allweatherattractie van zo’n 690 m² groot worden, met bijvoorbeeld een extra tentoonstellingsruimte, zodat de attractie grotere bezoekersaantallen aankan dan voorheen. Eind februari 2017 besliste de deputatie om aan 43 nieuwe projecten een subsidie toe te kennen voor een totaalbedrag van 3,3 miljoen euro. De Provincie ondersteunt hierbij 13 attracties, 2 onthaaldiensten, 11 recreatieve projecten, 13 kampeerautoterreinen en 4 innovatieve evenementen. De subsidies zijn voor de Provincie de grootste investering ooit op het vlak van toerisme in West-Vlaanderen. De projecten situeren zich allemaal in de categorieën ‘infrastructuur’ en ‘evenementen’. www.west-vlaanderen.be/toeristische-impulsen

Deze subsidies zijn voor de Provincie de grootste investering ooit op het vlak van toerisme in West-Vlaanderen.

steun jaaroverzicht 2016 63 Investeren in dorpskernen waar Inspanningen voor het goed wonen is sportinfrastructuur

Vier West-Vlaamse gemeenten die een dorpskern vernieuwen, In januari 2016 besliste de deputatie 170.000 euro te verdelen over ontvingen in totaal ruim 600.000 euro steun. Dat besliste het 4 projecten bovenlokale sportinfrastructuur. De Vlaamse Liga Provinciaal Management Comité (PMC) nog eind 2015. Het gaat om Paardensport ontving steun voor de aanleg van een waterpartij Stad Veurne voor de ‘Dorpskernvernieuwing Houtem’, Stad Mesen op het eventing-oefenterrein in Waregem, Stad Kortrijk voor de voor het project ‘De zevensprong voor Mesen’, Stad Ieper voor inrichting van de Urban Sports Hal. De gemeente Beernem ontving de ‘Dorpskernvernieuwing Zillebeke’ en Stad Diksmuide voor de op haar beurt steun voor de aanleg van een BMX-parcours. Het ‘Dorpskernvernieuwing Keiem’. Zeepreventorium De Haan kreeg dan weer subsidies voor de De subsidiëring past binnen ‘Platteland Plus’. Met dit installatie van een condensatieketel in het zwembad. programma ondersteunen de provinciale en Vlaamse overheid de In november verdeelde de Provincie 362.500 euro over opnieuw plattelandsgemeenten in hun ambities om van hun dorpskern een 4 projecten. Dit keer ging het om de bouw van een bokszaal in plaats te maken waar het goed wonen is. Zwevezele, de aanleg van padelvelden in Gistel, de renovatie van www.west-vlaanderen.be/plattelandsbeleid een schermzaal in Brugge en de aanleg van een parcours voor blokart in Oostende.

64 10 projecten flankerend Provincie gaat samenwerking onderwijsbeleid krijgen steun aan met Techniekacademies

De deputatie kende eind juni tien onderwijsprojecten uit West- Sinds 2016 ondersteunt de Provincie via een samenwerkings­ Vlaanderen voor in totaal 151.000 euro steun toe. De ondersteuning overeenkomst de Techniekacademies. Die zijn vergelijkbaar met past binnen het reglement inzake subsidiëring van projecten teken- of muziekacademies en moeten de interesse in techniek flankerend onderwijsbeleid. Het provinciebestuur stimuleert en en technologie bij kinderen tussen 10 en 12 jaar aanwakkeren. ondersteunt daarmee innovatieve projecten. Al 62 van de 64 steden of gemeenten richten samen met Binnen het reglement wordt gewerkt met een prioritair de plaatselijke lagere of secundaire scholen en bedrijven beleidsthema. Voor 2016 was dit ‘STEAM’ (Science Technology Techniekacademies in. Ze doen beroep op de Techniekacademie Engineering Arts Mathematics). Ingediende projecten moesten bij West-Vlaanderen voor de concrete organisatie en expertise. voorkeur - maar niet uitsluitend - inspelen op de nieuwe tendens Per jaar kunnen de verschillende Techniekacademies op van STEAM-onderwijs. een maximum van 50.000 euro provinciale steun rekenen. Het reglement werd in 2016 grondig herwerkt, met onder andere Deze overeenkomst loopt verder in 2017 en 2018. een voortraject. Het subsidiebedrag per project werd opgetrokken www.west-vlaanderen.be/onderwijs tot maximum 25.000 euro. www.west-vlaanderen.be/onderwijs

steun jaaroverzicht 2016 65 25.000 euro voor Warmste Week

Voor ‘Music for Life’, de jaarlijkse eindejaarsactie van radiozender Studio Brussel die goede doelen ondersteunt, schonk het provinciebestuur in het kader van de ‘Warmste Ronde van West-Vlaanderen’ 25.000 euro aan de West-Vlaamse afdelingen van vzw Tejo. De Provincie veilde binnen deze ‘Warmste Ronde van West-Vlaanderen’ privéconcerten van West-Vlaamse artiesten in de ‘Oe ist?’-caravan, telkens voor 3 personen. De caravan ging van Brugge naar Oostende via Torhout, Kortrijk, Roeselare en Ieper. De privéconcerten waren van Brihang, de winnaar van ‘De Nieuwe Lichting’ 2014 die al eerder zijn medewerking aan de ‘Oe ist?’-campagne verleende, van Sister May, Idiots, Billboard en Piv Huvluv. Vzw Tejo biedt nu al in Brugge en Kortrijk laagdrempelige, therapeutische ondersteuning aan jongeren tussen 10 en 20 jaar: kortdurend, onmiddellijk, anoniem en gratis. Met deze ondersteuning hoopt de Provincie dat de werking verder kan worden uitgebreid in Oostende. Oook het provinciepersoneel toonde zich van zijn warmste kant en verkocht onder meer zelfgebakken taarten voor het goede doel of liep zich de ziel uit het lijf tijdens de Warmathon in Brugge. www.oeist.be

66 Steun aan slachtoffers van de orkaan Matthew

Matthew, de krachtigste orkaan van de voorbije 10 jaar, trof begin oktober 2016 duizenden mensen in het Caraïbisch gebied. Op Haïti was de menselijke tol het grootst, maar ook in andere landen in de regio waren er humanitaire noden. Op 13 oktober maakte de deputatie 20.000 euro vrij voor noodhulp aan de slachtoffers van de orkaan in Haïti en Cuba. De organisaties Protos en Oxfam-Solidariteit ontvingen elk 10.000 euro. Door waterzuiveringstabletten, waterfilters en zeep ter beschikking te stellen probeerde Protos in Haïti de verdere uitbraak van cholera te voorkomen. Met de steun van de Provincie kon Oxfam-Solidariteit voor 100 gezinnen in de provincie Guantanamo in Cuba een hygiënekit, shelter en chloortabletten voor 6 maanden voorzien. Beide organisaties hebben heel wat expertise en werden ook in het verleden al door het provinciebestuur gesteund. De Provincie kent een lange traditie in het ondersteunen van gebieden in nood na een ramp. Naast die noodhulp ondersteunde de Provincie in 2016 meer dan 180 initiatieven in het kader van ontwikkelingssamenwerking in het Zuiden. www.west-vlaanderen.be/wereldhuis

steun jaaroverzicht 2016 67 68 recreatie

Nieuwe Zwin Natuur Park weet te bekoren

Op 10 juni openden de Provincie en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) van het Vlaamse gewest het nieuwe Zwin Natuur Park in Knokke-Heist. Dit moet dé nieuwe natuurgerichte topattractie aan de kust worden. Half september mocht het Zwin Natuur Park zijn 55.000e bezoeker vieren. Zowel in het nieuwe bezoekers- en natuureducatiecentrum als in het natuurpark ontdekken en beleven bezoekers de bijzondere Zwinnatuur op een attractieve en prikkelende manier, interactief en/of via rechtstreeks contact met de natuur. Een andere blikvanger is het kijkcentrum van waaruit men bij alle weersomstandigheden de Zwinvlakte en het getij beleeft. Het nieuwe Zwin Natuur Park was een gezamenlijk initiatief van de Provincie en ANB, dat de Zwinvlakte beheert. Het provinciebestuur nam de coördinatie van het geheel voor haar rekening. Het ontwerpteam o.l.v. ‘Coussée & Goris architecten’, geselecteerd na een ontwerpwedstrijd, stond in voor de opvolging en coördinatie van de uitvoering op het terrein. Een vakjury wist de aanpak door de Provincie te smaken: eind november kreeg het provinciebestuur de ‘Prijs Wivina Demeester voor Excellent Bouwheerschap 2016’ voor het Zwin Natuur Park. De totale kostprijs voor het nieuwe Zwin Natuur Park bedroeg circa 24 miljoen euro. Het overgrote deel daarvan, zo’n 19,2 miljoen, werd door de Provincie voorzien voor de inrichting van het natuurpark en het bezoekerscentrum met tentoonstellingsruimte. ANB voorzag 1.354.000 euro om het kijkcentrum te financieren. Verder was er nog financiële steun van o.a. de Vlaamse Regering, de EU, Natura People en de gemeente Knokke-Heist. Eind oktober openden Knokke-Heist, de Provincie en Westtoer bovendien de Zwinwandelroute. Deze provinciale landschapswandelroute vormt, naast het wandelnetwerk Zwin, een belangrijke troef voor de Zwinregio. www.zwin.be Natuurliefhebbers vinden intussen de weg naar het Zwin Natuur Park met op topdagen meer dan 1.000 bezoekers.

recreatie jaaroverzicht 2016 69 Op 10 juni openden de Provincie en ANB het nieuwe Zwin Natuur Park in Knokke-Heist.

Naast het wandelnetwerk Zwin is ook de Zwinwandelroute een belangrijke troef voor de Zwinregio. Het provinciebestuur kreeg de Prijs Wivina Demeester voor Excellent Bouwheerschap 2016 voor het Zwin Natuur Park. 72 Kasteel Wallemote en provinciedomein Wallemote- Wolvenhof volledig heringericht

Eind mei 2016 stelden de Provincie en stad Izegem het gerestaureerde Kasteel Wallemote en het heringerichte provinciedomein Wallemote-Wolvenhof in Izegem voor. Het provinciebestuur kocht de kasteeldomeinen Wallemote en Wolvenhof in 2001. Om van deze twee domeinen één te maken waren verschillende aanpassingen nodig. Tijdens de laatste fase werd de toegangsweg tot het kasteel Wallemote hersteld en het domein Wolvenhof verder afgewerkt, onder andere met de restauratie van het typerend boogbrugje over de vijver. Naast de herinrichting van het park werd in 2016 ook het speelterrein naast het kasteel Wallemote vernieuwd. Het speelterrein werd uitgewerkt in het thema ‘Belle en het Beest’, voor kinderen van 2 tot 8 jaar. De speeltoestellen zijn vervaardigd uit duurzaam robiniahout met FSC-label. In het najaar werd het speelbos helemaal afgewerkt, in samenwerking met de stad Izegem. Er kwamen onder andere een hangbrug, een avonturenparcours en een kabelbaan. Samen met de aanplant van verschillende inheemse bomen en struiken vormde het speelbos het sluitstuk van de vernieuwing van het provinciedomein. De totale kostprijs over de fasen heen bedroeg 996.031,19 euro. De Provincie stond nagenoeg voor het volledige bedrag in. Samen met het provinciedomein werd ook het heringerichte Kasteel Wallemote geopend. Wallemote is net als Kasteel Wolvenhof eigendom van de stad Izegem. De bestemming van Kasteel Wolvenhof is nog niet bekend. De Provincie nam Wolvenhof in 2010 in erfpacht van de stad Izegem voor een duur van 99 jaar. De Provincie stelde een architect aan om een beheerplan op te maken voor de restauratie van dit kasteel. Het beheerplan is noodzakelijk om subsidies te bekomen van de Vlaamse Overheid. www.west-vlaanderen.be/domeinen

recreatie jaaroverzicht 2016 73 Vernieuwde Bulskamphoeve in provinciedomein Bergelen open

De Provincie voltooide in 2016 de renovatie van de Bulskamphoeve in het provinciedomein Bergelen in Gullegem. De hoeve bestaat nu uit een cafetaria, een dienstgebouw voor de provinciale groendienst en publiek sanitair. Er werd zowel werk gemaakt van ruwbouwwerken als van isolatie en binneninrichting. Ook het poortgeheel, de binnenkoer, het toegangsplein voor de hoeve, het terras van de cafetaria, als andere omgevingswerken werden uitgevoerd. De oorspronkelijke domeinhoeve bestond uit vijf gebouwen en een poortgeheel. De hoeve staat op de inventaris van Onroerend Erfgoed. Daarom werden drie gebouwen gerestaureerd (waarvan één werd uitgebreid). Twee gebouwen werden afgebroken omwille van de slechte staat. Daarvan werd één gebouw terug opgebouwd, gelijkaardig aan het oorspronkelijke gebouw. Nu bestaat de hoeve dus uit 4 gebouwen. De kostprijs voor de volledige renovatie (met stukken nieuwbouw) van de gebouwen bedraagt ruim 2.170.000 euro, inclusief btw. De omgevingsaanleg kostte ruim 380.000 euro. De Provincie is eigenaar van de hoeve en droeg dus ook de volledige kost. www.west-vlaanderen.be/bergelen

74 Valkenbos vergroot provinciedomein Tillegembos

In maart 2016 ging een nieuw deel van het provinciedomein Tillegembos in Brugge open: het Valkenbos. De Provincie kocht deze zone van 17,5 ha in 2012 als aansluiting op het provinciedomein. Ze beboste 7 ha en legde een ander deel aan als hoogstamboomgaard. Doorheen het Valkenbos loopt bijvoorbeeld de fietsroute de Groene Gordel Brugge. Daarnaast legde de Provincie een trajectdeel van de Drie Kastelenwandelroute aan. Provinciedomein Tillegembos behoort zelf tot de Kasteelbossen, een groene long voor Brugge van ruim 1.000 ha. De Provincie helpt hiervan een mooi en aantrekkelijk geheel te maken, samen met tal van partners. In juli stelden zij de nieuwe infoborden in de Kasteelbossen voor. De in totaal 10 borden zorgen ervoor dat alle onderdelen van de bossen voortaan eenvormig herkenbaar zijn. Voor de zomer van 2016 werden ook drie wandelroutes of ‘zomerommetjes’ van elk zo’n 3 km in de Kasteelbossen uitgewerkt en in een brochure gebundeld. www.kasteelbossen.be

recreatie jaaroverzicht 2016 75 Speelterrein provinciedomein Sterrebos volledig vernieuwd

Begin 2016 legde de Provincie de laatste hand aan het vernieuwde speelterrein in provinciedomein Sterrebos in de Roeselaarse deelgemeente Rumbeke. Het speelterrein kreeg als thema ‘Middeleeuwen’. De speelburcht is een kopie van het kasteel van Rumbeke. Verder roepen de ‘wipdraken’, de grote klimdraak en de bewegende paardenkar een middeleeuwse sfeer op. De speeltoestellen zijn vervaardigd uit robiniahout met een FSC-label en zijn bedoeld voor kinderen van 2 tot 8 jaar. De plaatsing van de speeltoestellen nam een drietal dagen in beslag. De Provincie trok hiervoor 80.000 euro uit. Provinciedomein Sterrebos is een bescheiden maar gevarieerd domein van 27 ha. De goed doordachte aanleg van de kasteelomgeving en van het parkbos zorgen ervoor dat het Sterrebos zowel landschappelijk als natuurlijk variatie biedt. www.west-vlaanderen.be/domeinen

76 Inrichting provinciedomein IJzerboomgaard op schema ondanks oorlogsmunitie

Eind maart keurde de provincieraad de aankoop van een perceel grond goed met het oog op de verdere uitbouw van het provinciedomein De IJzerboomgaard in Diksmuide. Het ging over een uitbreiding van 8 a 87 ca. De aankoopprijs bedroeg 5.521,58 euro. De gronden zullen vooral als bos gebruikt worden. Eerder had de provincieraad al beslist over extra werken in het kader van de verdere opruiming van oorlogsmunitie die tijdens de inrichting van het domein op de site was ontdekt. Volgens de aangestelde munitiedeskundige ging het hier over een uitzonderlijke situatie, in hoofdzaak veroorzaakt door de aanwezigheid van lokale munitiestortplaatsen. In de periode van de saneringswerken werd in de andere zones verder werk gemaakt van de inrichting van het domein. De vooropgestelde periode van opening, het voorjaar van 2018, kon hierdoor behouden blijven. De ‘IJzerboomgaard’ ligt in het polderlandschap. In het nieuwe recreatieve domein van ongeveer 20 hectare zullen jong en oud kunnen genieten. www.west-vlaanderen.be/ijzerboomgaard

recreatie jaaroverzicht 2016 77 78 In de prijzen met vernieuwing speelterrein De Gavers

Eind 2016 vernieuwde de Provincie het speelterrein in provinciedomein De Gavers in Harelbeke. Het speelterrein onderging in één beweging de upgrade naar een bovenlokaal speelterrein met de nadruk op spelen in en met de natuur. Het thema ‘water’ legt de nadruk op het Gavermeer als grootste meer van West-Vlaanderen. Het speelterrein telt nu ook een speelhoek voor de allerkleinsten, met zandspeeltoestellen, een kleine sloep, een groepsschommel en verschillende veerwippen in de vorm van meeuwen. Daarnaast kwam er een groot piratenschip met glijbaan, ook rolstoeltoegankelijk. De speeltoestellen zijn vervaardigd uit robiniahout met een FSC-label en zijn bedoeld voor kinderen van 2 tot 8 jaar. De Provincie trok voor deze vernieuwing bijna 70.000 euro uit. Het plan was uitgewerkt samen met de jeugddiensten en de jeugdraad van Harelbeke en Deerlijk en de jonge bezoekers van De Gavers. Het ontwerp bekoorde de jury van ‘Natuur in je buurt’ van het Vlaamse Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Die riep De Gavers uit tot laureaat en beloonde met een subsidie van 50.000 euro. ANB ondersteunt met deze prijs projecten die zorgen voor meer en/of beter groen in de verstedelijkte omgeving. In 2017 wordt verder gewerkt in het speelbosgedeelte. Naast een boomhut, zijn er ook verschillende speelaanleidingen en een speelboom voorzien. In de weide komen er verschillende speelheuvels, een amfitheater, een beekloop met avontuurlijke overgangen enzovoort. In maart 2016 opende de Provincie in De Gavers ook al de eerste losloopzone voor honden in Zuid-West- Vlaanderen. De zone van 10.000 m² was een initiatief in samenwerking met stad Harelbeke en hondenclub De Gaverhond. Voor deze aanpassingswerken investeerde de Provincie 30.000 euro. www.west-vlaanderen.be/gavers

recreatie jaaroverzicht 2016 79 Voormalige spoorlijnen heringericht tot Kezelbergroute en Stroroute

Op 11 juni opende de Provincie de heringerichte Kezelbergroute, de voormalige spoorlijn 65 Roeselare-Menen. Een week later ging ook de heringerichte Stroroute, de voormalige spoorlijn 64 Roeselare-Ieper open. De inrichting van de beddingen tot groene as, over een afstand van respectievelijk 8 en 9 km, is goed nieuws voor wandelaars, joggers, fietsers, ruiters en menners. Ook als natuurverbinding vormen de heringerichte spoorlijnen een belangrijke meerwaarde. Allebei speelden ze een belangrijke rol tijdens WO I door hun ligging grotendeels achter de frontlinie in Duits bezet gebied. In ‘Sporen van de Eerste Wereldoorlog in hartje West-Vlaanderen’, een boek dat Kevin Breyne schreef in opdracht van de Provincie, werd het verhaal van de Kezelbergroute, de Stroroute en de Vrijbosroute (Kortemark-Ieper) in WO I verteld. Het boek verscheen begin juli 2016. De totale investering voor de Kezelbergroute bedroeg ongeveer 1,3 miljoen euro. Voor de Stroroute bedroeg de totale investering ruim 2,36 miljoen euro. In beide gevallen werd het bedrag grotendeels door de Provincie voorzien.

80 Nieuwe fietsnetwerken zijn goed voor in totaal 3.180 km fietsplezier

Het West-Vlaams fietsnetwerk dat sinds 2006 bestaat, werd in 2016 grondig vernieuwd. Deze vernieuwing was noodzakelijk: niet alleen is de fietser sterk geëvolueerd door betere en snellere fietsen, vaker elektrisch, ook de infrastructuur is grondig gewijzigd. De voorbije jaren werd bijvoorbeeld fors geïnvesteerd in nieuwe fietsverbindingen. Nieuwe bruggen en tunnels zorgen voor een sterke opwaardering. Ook natuurgebieden en provinciedomeinen, zoals het provinciedomein Raversyde in Oostende, zijn met het nieuwe netwerk voor fietsers beter toegankelijk. Het fietsnetwerk in de Leiestreek, de Westhoek, het Brugse Ommeland en aan de Kust is nu ruim 600 kilometer langer, het vormt vandaag een netwerk van in totaal 3.180 kilometer. Er kwamen 405 knooppunten bij. Daardoor komt het totaal op 1.045 stuks. Ook de bewegwijzering werd integraal vernieuwd. Elke paal heeft nu een QR-code die linkt naar een mobiele website met nuttige info over fietsherstellers, cafés en hoevewinkels. Ook handig is de fietsbox met de vier netwerkkaarten en een extra pocket met tien suggestieroutes. www.westtoer.be/fietsnetwerk

recreatie jaaroverzicht 2016 81 Fietsroute Groene Gordel Brugge ‘Zaak: De Zutter’ doet fietsen langs rijgt groengebieden aaneen filmlocaties in Bulskampveld

Een bezoek aan Brugge combineren met een rondje fietsen in In het kader van de film ‘Zaak: De Zutter’ ontwikkelde het groene Ommeland is sinds het voorjaar 2016 eenvoudiger. Toerisme Beernem, met steun van Westtoer en de Vlaamse Want toen bracht Westtoer de vernieuwde fietskaart uit, met ook Landmaatschappij (VLM), een gloednieuwe fietsroute met kaart. de knooppunten van het nieuwe fietsnetwerk. De 53 km lange De film over de beruchte moorden van Beernem speelt zich af Groene Gordel Brugge fietsroute ligt op het fietsnetwerk dat in in het decor van het Landschapspark Bulskampveld. De route twee richtingen is bewegwijzerd. De vernieuwde kaart is een schetst het waargebeurde verhaal van de moord op boerenzoon handig instrument om bijvoorbeeld de aanlooproute uit te werken Hector De Zutter. De kaart leidt de fietsers langs de filmlocaties of de route in te korten. en bijzondere plekken in de regio, zoals het kasteel van Wie gebruikmaakt van de fietsroute ontdekt Damme, het Bulskampveld en het graf van Hector De Zutter. domein Ryckevelde, het mooie dorpje Ver-Assebroek met zijn Mensen zijn alsmaar vaker op zoek naar extra beleving tijdens meersen, hoeves als ’t Roodhof, het Kasteel van Loppem en de fiets- of wandeltochten. Deze bewegwijzerde fietstocht rond een Kasteelbossen van Brugge - Beisbroek, Tudor en Tillegem. speelfilm komt hieraan tegemoet. www.brugseommeland.be/groenegordelbrugge www.landschapspark-bulskampveld.be

82 Kindvriendelijke KD-fietsroutes Fietsen langs wijndomeinen in de Westhoek zijn primeur in het Heuvelland

Westtoer presenteerde in mei vijf nieuwe Westhoek K(a)D(ee)- Eind september opende Westtoer de gloednieuwe Vintage fietsroutes. Fietsroutes op maat van gezinnen met kinderen zijn Heuvelland Fietsroute. De route is 24 km lang en verbindt tien een nieuw concept in Vlaanderen. De vijf lusvormige fietsroutes wijndomeinen in het Heuvelland. Ook de Vintage Heuvelland van tussen de 17 en de 30 km lang omvatten de hele regio en Fietsroute maakt gebruik van de knooppunten op het vernieuwde zijn bewegwijzerd met zeshoekige Westhoek KD-bordjes met de fietsnetwerk. Ter plaatse staan er telkens informatieve borden stripfiguurtjes ‘Jaek’ en ‘Nink’. Onderweg zijn kindvriendelijke in de vorm van een grote wijnfles, die wat meer duiding geven stopplaatsen voorzien. Langs de trajecten werden Westhoek over het domein, de druiven of de wijnen. De routekaart werd KD-picknickbanken geplaatst. gemaakt in de huisstijl van Vintage Heuvelland. Onderweg kunnen De routes zijn gerealiseerd in het kader van het Leaderproject de fietsers halt houden bij de wijndomeinen of bij tal van cafés en Westhoek KD’s XL. Westtoer besteedt samen met de diensten restaurants die Heuvellandse wijn serveren. voor toerisme uit de Westhoek grote aandacht aan het De route werd gerealiseerd in het kader van het Leaderproject gezinsvriendelijk aanbod. ‘Wijnbouw in de Westhoek’. www.westhoekkd.be/fietsen www.toerismewesthoek.be

recreatie jaaroverzicht 2016 83 Nieuwe mountainbikeroute in Middelkerke en in Bredene

Halfweg juni stelden de Provincie, gemeente Middelkerke en Sport Vlaanderen de ‘Norbert Dedeckere Mountainbikeroute’ in Middelkerke voor. Dit technisch moeilijke parcours is 30 km lang en loopt onder meer door de Warandeduinen. Bij het uitwerken van de route werd rekening gehouden met de scheiding tussen mountainbikers en wandelaars en met de bescherming van het duinengebied. In december stelden de Provincie, gemeente Bredene en Sport Vlaanderen ook de mountainbikeroute ‘Ter Polderroute’ in Bredene voor. Deze route is 23 km lang en loopt onder meer via oude kerkwegels en veldwegen, naar de omgeving van de vismijn, de nieuwe strekdam aan de Oosteroever, de diverse bunkers van de kustbatterij Hundius uit WO II en langs het strand van Bredene. Zowel beginnende als ervaren mountainbikers kunnen hun hart ophalen op de hellingen in recreatiezone Grasduinen. Aan de Blauwe Sluis is er de mogelijkheid om aan te sluiten op de mountainbikeroute van Oostende. De twee nieuwe parcours sluiten aan bij het mountainbikenetwerk dat de Provincie en Sport Vlaanderen langs de kust uitbouwen. www.west-vlaanderen.be/sport

84 Erfgoedwandelroute Westende toont mondain verleden

De 4 km lange Erfgoedwandelroute Westende gaat van start aan Villa les Zéphyrs, de voormalige vakantiewoning van de Gentse familie Muyshondt. Sinds de officiële inhuldiging in juni neemt ze wandelaars mee langs de vele getuigen van Westendes mondaine verleden. Naast de historische bezienswaardigheden loopt de wandelroute ook langs enkele hedendaagse kunstwerken, zoals ‘De Caterpillar #5bis’ en ‘De Olnetop’. Een nieuwe brochure biedt aan de ene zijde uitleg over de verschillende bezienswaardigheden en aan de ommezijde een duidelijk plan met het traject. De route is ook bewegwijzerd: het traject wordt aangeduid met metalen klinknagels waarop het Grand Hôtel Belle-Vue staat afgebeeld. De erfgoedwandelroute Westende is de zevende erfgoedwandelroute aan de Kust die met klinknagels bewegwijzerd is. De klinknagels tonen de erfgoedliefhebber op een discrete maar duidelijke manier de weg. In de komende jaren worden alle erfgoedwandelroutes aan de Kust op deze manier bewegwijzerd. De erfgoedwandelroute Westende is een initiatief van Westtoer en de Provincie, in samenwerking met de gemeente Middelkerke. www.westtoer.be

recreatie jaaroverzicht 2016 85 86 evenementen

Dirk Zoete en Thorsten Brinkmann exposeren in Be-Part

Ook in 2016 organiseerde de Provincie diverse tentoonstellingen in Be-Part, haar platform voor actuele kunst in Waregem. In de eerste jaarhelft was er bijvoorbeeld ‘In anticipation of improvement. The Be-Part Exercises’ van Dirk Zoete. Deze tentoonstelling bestond vooral uit werk uit de periode 2015-2016, zoals de ‘Be-Part Exercises 1 en 2’ en de metalen sculpturen. De kunstliefhebber ontdekte er nooit eerder getoonde tekeningen, sculpturen, foto’s en een video van kunstenaar Dirk Zoete (Roeselare, 1969). De potloodtekeningen, waarbij Zoete regelmatig gebruikmaakt van de frottagetechniek, bijvoorbeeld om de textuur van hout vast te leggen op papier, dateren uit de periode 2011-2016. Zoete weet als geen ander het moment van verwondering te vatten in zijn tekeningen. Hij is in de eerste plaats een tekenaar. Zijn sculpturen, performances en films zijn doordrongen van de logica van het tekenen. Zijn tekeningen ademen puur maakplezier, het plezier om met een minimum aan middelen vormen, volume en ruimte te creëren. Voor de tentoonstelling ‘The Great Cape Rinderhorn’ in het najaar creëerde de Duitse kunstenaar Thorsten Brinkmann (Herne, 1971) een omgeving, bekleed met tapijten en behangpapier, waar hij objecten, sculpturen en foto’s in verwerkte. Brinkmann toont op een humoristische wijze hoe de mens zich verhoudt tot de objecten die hem omringen. Deze objecten vindt hij op rommelmarkten, in kringloopwinkels, op straat, op de vuilnisbelt enzovoort. Hij selecteert en combineert de voorwerpen en de verhalen die ze met zich meedragen. De resultaten nemen verschillende vormen aan, zoals fotografie, beeldhouwkunst, driedimensionale installaties en videokunst. www.be-part.be

De Duitse kunstenaar Thorsten Brinkmann toont op humoristische wijze hoe de mens zich verhoudt tot de objecten die hem omringen.

evenementen jaaroverzicht 2016 87 ‘MANMADE’ toont impact van de mens op de aarde

Van halfweg juni tot begin oktober liep in ‘ANNO 1465’ in het provinciedomein Raversyde in Oostende de tentoonstelling ‘MANMADE’. Deze tentoonstelling opende, aan de hand van kunstvoorwerpen, installaties, foto’s en films, de discussie over de impact van de mens op de aarde in het antropoceen. De zee en de archeologie vormden een bijzonder uitgangspunt. Het antropoceen, of het geologische tijdperk van de mens, is een door wetenschappers bedachte term, waarin de activiteiten van de mens overal voel- en zichtbaar worden in de atmosfeer, het landschap, de geologie en de oceanen van deze planeet. De Provincie nodigde enkele geëngageerde nationale en internationale kunstenaars uit om kunstwerken uit het antropoceen te maken voor de nabije toekomst tot in het post-antropoceen. Tijdens het openingsweekend kregen de bezoekers de kans om enkele deelnemende kunstenaars te ontmoeten. Naast ‘artist talks’ waren er filmvertoningen en boeiende uiteenzettingen. Er verscheen ook een boek ‘MANMADE’, met inspirerende essays van filosofen, wetenschappers en artiesten over verleden, heden en toekomst.

88 Ontmoetingsdag voor nieuwe inwoners van West-Vlaanderen

Op zaterdag 19 november organiseerde het provinciebestuur in het Zwin Natuur Park een ontmoetingsdag voor nieuwe inwoners van West-Vlaanderen. Voor de kinderen en jongeren waren er in de ochtend workshops per leeftijdsgroep onder begeleiding van leraren. De volwassenen wachtte er een informatiemoment, met onder meer een vragenronde met de zes West-Vlaamse gedeputeerden. Zo kwamen de nieuwe inwoners meer te weten over de werking van het provinciebestuur en de provinciale diensten. De gedeputeerden lichtten ook hun ambities toe aan de hand van concrete projecten. De nieuwe inwoners kregen meteen ook de kans om tegen sterk verlaagde prijs het volledig vernieuwde Zwin Natuur Park te ontdekken. Wie dat wilde kon de rondleiding volgen met een natuurgids. Voor alle bezoekers lag er een gratis welkomstpakket klaar. www.west-vlaanderen.be/informatiecentrum

evenementen jaaroverzicht 2016 89 Bijna 9.000 kinderen maken kennis met een waaier aan sporten op de Doe Aan Sport-beurs in Kortrijk.

Transplantfitdag doet getransplanteerden meer bewegen om het risico te verminderen op hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten… Avontuurlijk sportaanbod lokt 1.500 kinderen, jongeren en volwassenen, met begeleiders, naar West-Vlaamse Driedaagse Aangepast Sporten. Kwaliteit aan de kust staat centraal tijdens Kustforum 2016

Met het Kustforum verhoogt de Provincie de betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld bij het kustbeleid. De spelers aan de kust treden er in dialoog, ook met overheidsdiensten of politici. Samen kaarten ze de prioriteiten voor de kust aan. Tweerichtingsuitwisseling van informatie tussen overheid en middenveld is dan ook een van de hoofddoelstellingen van het Kustforum. Voor 2016 koos het provinciebestuur voor het overkoepelende thema ‘Zet in op kwaliteit!’ Aan de ene kant met de vaststelling dat er daar vandaag al veel wordt op ingezet aan de kust. Maar aan de andere kant ook bedoeld als een oproep aan iedereen om (nog meer) in te zetten op kwaliteit: ambtenaar, politicus, ondernemer, inwoner, bedrijf of vereniging. Het ging in de toespraken onder meer over kwaliteitsvol oud worden aan de kust, over de rol van architectuur bij de kwalitatieve uitstraling van onze kust en over culinaire kwaliteit aan de kust. Creativiteit en out of the box denken vormden een rode draad. Het forum vindt jaarlijks in een andere kustgemeente plaats, in februari 2016 was dit Middelkerke. www.west-vlaanderen.be/kust

92 Jubileumeditie Week van de Zee legt de nadruk op ‘tijd’

Tijdens de twintigste Week van de Zee van 22 april tot en met 8 mei 2016 vestigde de Provincie weer extra aandacht op natuur- en milieubeleving aan de kust, zowel op het strand, in de zee als in de duinen. Je kon in klas- of gezinsverband deelnemen aan tal van zeeactiviteiten, verdeeld over 10 kustgemeenten. Er stonden ook 52 wandelingen geprogrammeerd. Op weekdagen waren er voor het basis- en secundair onderwijs workshops, veldwerkactiviteiten enz. Tijdens de weekends kon het ruime publiek kiezen uit in totaal meer dan 150 activiteiten. Jong en oud genoot dan van een gevarieerd programma: van garnaalkruien tot een zeetocht met de amfibieboot of een bezoek aan een zeedorp of een schelpententoonstelling. Met de titel ‘Zee aan tijd. Tijd aan Zee.’ legden de partners voor de jubileumeditie de nadruk op het begrip ‘tijd’. Het provinciebestuur werkt voor de Week van de Zee samen met de tien kustgemeenten, bezoekerscentra, musea, natuurorganisaties en Horizon Educatief vzw. www.weekvandezee.be

evenementen jaaroverzicht 2016 93 7.000 bezoekers genieten van gezelligheid en feeërieke wintersfeer tijdens Putteke Winter.

Een zomerse Open Gaversdag gaat helemaal Brazilian Style op zondag 28 augustus. Tijdens het Natuurfestival in De Nachtegaal zorgen vrijwilligers voor animatie, workshops, onderzoek van een drinkpoel en nog veel meer.

Provinciedomein Bulskampveld in Beernem ideaal decor voor ‘Feest van het Landschapspark Bulskampveld’. ‘Oude rituelen roesten niet’ in Provinciedomein De Nachtegaal Provinciale Bibliotheek Tolhuis heeft de ‘Buik vol van afval’

Van eind april tot eind juni 2016 liep in de Provinciale Bibliotheek In provinciedomein De Nachtegaal in De Panne liep van donderdag Tolhuis in Brugge de tentoonstelling ‘Oude rituelen roesten niet 21 april tot en met zondag 25 september de tentoonstelling ‘Buik - over vijf West-Vlaamse processies’. Processies zijn in West- vol van afval’. Deze tentoonstelling ging over plasticvervuiling in Vlaanderen een belangrijk onderdeel van het religieuze leven de Noordzee. Afval op het strand en in zee schaadt het ecosysteem en de West-Vlaamse volkscultuur. De Provinciale Bibliotheek van de kust. Met de tentoonstelling creëerde de Provincie extra bewaart heel wat boeken, tijdschriften, iconografie, brochures, bewustwording over de plaats die plastic in ons leven inneemt: dia’s, foto’s, affiches en ander materiaal over processies. Uit deze microplastics zitten in tandpasta, douchegels en in onze rijke collectie selecteerde de erfgoedbibliotheek vijf sprekende voedselketen. optochten. Het karakter van de processies werd met foto’s en Gemeentes of organisaties die dit wensen kunnen de kleurrijke allerhande gedrukte bronnen in beeld gebracht. De stukken uit de binnententoonstelling rond de strandafvalproblematiek nog 19de en de 20ste eeuw toonden hoe deze optochten evolueerden. ontlenen. Deze activiteit kaderde in ‘Week van de Zee’. www.west-vlaanderen.be/bibliotheek www.west-vlaanderen.be/nachtegaal

96 Tentoonstelling ‘Eetbaar Iedereen kampioen Landschap’ in Kemmel in provinciedomein Lippensgoed-Bulskampveld Vanaf zaterdag 30 april 2016 liep 1 jaar lang in de Sint- Laurentiuskerk in Kemmel de tentoonstelling ‘Eetbaar Medio maart 2016 opende in provinciedomein Lippensgoed- Landschap’. Deze interactieve tentoonstelling nam de bezoekers Bulskampveld in Beernem de permanente tentoonstelling mee van de beboste heuveltoppen tot in de verbouwde vlakte van ‘Fladder in het Landschapspark Bulskampveld’. De tentoonstelling het heuvelland. Ze ontdekten er de geheimen en weetjes van de toont aan de hand van filmpjes, geluidsfragmenten en eenvoudige wilde pluknatuur en de streekeigen lekkernijen tot de verwerkte spelopdrachten heel wat bijzondere kenmerken van het landschap producten in de supermarkt. Niet alleen de landbouw produceert rond het provinciedomein. ons voedsel, de natuur biedt al veel langer voedzame producten. Op hetzelfde moment startte in het bezoekerscentrum ook ‘Eetbaar Landschap’ inspireerde om zelf het eetbare platteland de tijdelijke tentoonstelling ‘Goud, zilver, brons. Iedereen van Heuvelland te ontdekken. kampioen’. Deze tentoonstelling liep tot eind augustus 2016. De tentoonstelling vormde het startschot van een reeks Naar aanleiding van de Olympische Spelen 2016 focuste ze op activiteiten in 2016 en 2017, rond het ‘eetbare landschap van de de ‘kampioenschappen’ in de natuur. Zo kwamen de goudvink, Zuidelijke Westhoek’. de zilverreiger en de bronskikker aan bod. www.eetbaarlandschap.eu www.west-vlaanderen.be/bulskampveld

evenementen jaaroverzicht 2016 97 Zelfgemaakte auto blikvanger Ruim 1.800 leerlingen op opendeurdagen PTI voor PTI@work

Tijdens de opendeurmomenten in de campus Techniek & Design Op donderdag 25 en vrijdag 26 februari 2016 namen ruim van het Provinciaal Technisch Instituut (PTI) in Kortrijk eind 1.800 laatstejaarsleerlingen van het lager onderwijs uit de regio april 2016, was dé blikvanger de ‘Hot Rod Ford T27’. Leerlingen Kortrijk deel aan de doe-dagen PTI@work in het PTI in Kortrijk. van het derde, vierde en vijfde jaar BSO Textiel staken deze auto Techniek en beroepsvaardigheden stonden centraal. helemaal zelf in elkaar, van chassis tot vloerbekleding. Diverse De zesdeklassers hadden de keuze uit 22 workshops, aangeboden aspecten kwamen tijdens hun opdracht aan bod, zoals werken met door PTI-leerlingen en -leerkrachten. Ze maakten niet alleen polyester, 3D-printing, lasercutting, graveren of zetels en vloer kennis met de basisprincipes van de richtingen, maar gingen bekleden. ook naar huis met een afgewerkt product. Het workshopaanbod In de campus Techniek & Design kunnen leerlingen een TSO- of was zeer divers: elektrische en elektronische schakelingen, een BSO-opleiding volgen. Het PTI telt, naast de campus Techniek CAD-tekenen, dieren verzorgen, plantjes inpotten, met een & Design, ook een campus Tuinbouwschool. Ook daar is er een graafmachine werken, bloemstukjes maken, 3D-printen… TSO- en een BSO-aanbod. Op zaterdag 27 februari konden ook ouders de doe-beurs www.pti.be bezoeken en rondleidingen volgen. www.pti.be

98 Witloofevent Inagro doet telers TechnoTielt promoot kunststof- marktgerichter produceren en textielsector bij jongeren en werkzoekenden De witloofsector heeft het niet gemakkelijk: door de dalende afzet lonen de investeringen niet en een constant streven naar Op 4, 5 en 6 februari 2016 vond TechnoTielt plaats, de job- en opbrengstmaximalisatie beïnvloedt de kwaliteit van de producten opleidingsbeurs rond Nieuwe Materialen. 31 bedrijven in de winkelrekken. Naar aanleiding van het Inagro jubileumjaar stelden er samen 75 vacatures voor. Ook uitzendkantoren en toverde haar witloofafdeling de traditionele witloofstudieavond opleidingspartners tekenden present. In totaal bezochten medio maart om tot een heus witloofevent. Inagro dompelde de 1.100 leerlingen de beurs in de Europahal in Tielt. TechnoTielt was witlooftelers onder in verschillende culinaire belevingen met er voor werkzoekenden en werknemers, leerlingen en studenten witloof als centraal thema. Met deze feestelijke editie van de met ambitie die dromen van een job met toekomst. studieavond zette Inagro de telers ertoe aan hun product beter De kunststofindustrie was altijd al een bloeiende economische af te stemmen op de consumentenbehoeften. Ook het belang van activiteit in de Tieltse regio. Het was de tweede maal dat de POM, uitmuntende kwaliteit stond dik in de verf. de Provincie en stad Tielt de beurs organiseerden. De beurs www.inagro.be kaderde in de werking van de Fabriek voor de Toekomst Nieuwe Materialen.

www.technotielt.be

evenementen jaaroverzicht 2016 99 ‘Soep zonder snor’ en ‘Lucifer’ gaan in première

Begin maart 2016 bracht Diederik Glorieux, laureaat van de ‘Provinciale Prijs Muziek 2014’, de première van zijn nieuwe muziektheatervoorstelling in Oostende: ‘Soep zonder Snor’. Daarna volgden nog verschillende voorstellingen in West-Vlaanderen. Glorieux werkte deze nieuwe compositie uit op vraag van de Provincie. ‘Soep zonder Snor’ werd een gezellig absurde voorstelling voor kinderen met veel fantasie en een voorliefde voor sprookjes met een ruwe rand. In december vond in Izegem de première van ‘Lucifer’ plaats. Dit is een creatie van de Koninklijke Stadsfanfaren Izegem en componist Kevin Houben in opdracht van de Provincie. De Koninklijke Stadsfanfaren Izegem, onder leiding van Hans Demeurisse, won de finale van het Provinciaal Instrumentaal Muziekfestival 2015. Het provinciebestuur gaf daarom Kevin Houben de opdracht om een origineel fanfarestuk te componeren op het lijf van de Koninklijke Stadsfanfaren Izegem. De Koninklijke Stadsfanfaren Izegem vertegenwoordigen met ‘Lucifer’ West-Vlaanderen op het Wereldmuziekconcours in juli 2017. www.west-vlaanderen.be/muziek

100 Weer recordaantal deelnemers voor Buren bij kunstenaars

Het recordaantal deelnemers aan het provinciaal evenement ‘Buren bij kunstenaars’ werd in 2016 opnieuw verbroken: maar liefst 2.711 kunstenaars namen deel aan de dertiende editie. Er participeerden 159 collectieven. Het aantal deelnemers aan de open-atelierdagen steeg al elk jaar, van 387 in 2004 (eerste jaar), tot 2.332 in 2015 en de nieuwe recordscore in 2016. Zowel gerenommeerde, gevestigde kunstenaars als kunstenaars die in hun vrije tijd in hun atelier aan het werk zijn, zaten in het aanbod. Ze kwamen uit diverse disciplines, zoals grafiek, schilderkunst, kunstambachten, installatie of multimedia. Samen stelden de kunstenaars midden oktober 1.359 ateliers open, verspreid over de hele provincie. Door de ateliers al op vrijdag open te stellen, konden ook scholen weer in klasverband een kunstenaar bezoeken en aan het werk zien. Het project werd ook opnieuw georganiseerd in Noord-Frankrijk. Door de manifestatie volgens regio te spreiden over drie weekends, konden kunstenaars zelf ook collega-kunstenaars bezoeken uit andere regio’s. www.burenbijkunstenaars.be

evenementen jaaroverzicht 2016 101 102 patrimonium

Inagro opent nieuwe onderzoeksinfrastructuur eetbare paddenstoelen

In november nam de afdeling eetbare paddenstoelen van Inagro haar intrek in nieuwe onderzoeks- infrastructuur. Die laat toe om beter in te spelen op de onderzoeksvragen van de champignonsector in West-Vlaanderen en ver daarbuiten. Door nieuwe onderzoeksdomeinen aan te snijden blijft Inagro een belangrijke rol spelen als kennispartner voor de Vlaamse bedrijven. Door de evoluties in de teelt beantwoordde de infrastructuur van het proefcentrum niet meer aan de functionaliteits- en duurzaamheidsvereisten. Een deel van de bestaande gebouwen werd afgebroken. De overblijvende infrastructuur werd uitgebreid en aangepast aan de sterk veranderde praktijk- omstandigheden en de nieuwe onderzoekstechnologieën. De totale investering bedroeg meer dan 1,7 miljoen euro. De Provincie was de belangrijkste financier. Via het Vlaams Landbouw InvesteringsFonds (VLIF) van de Vlaamse Overheid kreeg het project 500.000 euro steun. De dienst eetbare paddenstoelen van Inagro heeft praktijkgericht onderzoek en voorlichting als kerntaken. Het proefcentrum staat de sector al jarenlang bij met onderzoek naar onder andere teelttechniek en teeltduurverkorting. Ook rassenkeuze en gewasbescherming staan hoog op de agenda. Met de investeringen in een grondige modernisering en uitbreiding van de onderzoeksfaciliteiten gaven de Provincie en de Vlaamse Overheid een positief signaal aan de champignontelers en bevestigden ze tegelijk het vertrouwen in Inagro als centrum voor praktijkonderzoek. Anno 2016 zijn de West-Vlaamse producenten nog altijd goed voor 51,4 % van de totale jaarlijkse champignonproductie in België. www.inagro.be

Met de nieuwe onderzoeksinfrastructuur eetbare paddenstoelen kan Inagro nog beter inspelen op vragen van de champignonsector.

patrimonium jaaroverzicht 2016 103 Simulatiehuis voor West-Vlaamse Politieschool

Eind april 2016 opende het vernieuwde simulatiehuis voor de West-Vlaamse Politieschool op de site van het Provinciaal Opleidingscentrum voor Veiligheidsdiensten (POV) in Zedelgem. Het moet hedendaagse, praktijkgerichte en realiteitsgetrouwe opleidings- en trainingsfaciliteiten bieden aan de politieschool, politiediensten en externen van binnen en buiten de provincie. Zo zullen zij kunnen trainen en opleiden voor tactische interventies en zullen ze scenariotrainingen kunnen uitvoeren. Maar ook de andere veiligheidsscholen (brandweer- en ambulanciersschool) en andere doelgroepen uit de private en publieke veiligheidssector kunnen in het simulatiehuis terecht voor multidisciplinaire opleidingen en oefeningen. De kostprijs, zo’n 1,2 miljoen euro, werd gedragen door de Provincie. De vzw West-Vlaamse Politieschool stond in voor de didactische aankleding. De werken duurden ongeveer 1 jaar. Het simulatiehuis kadert in het globale masterplan voor de site dat voorziet in de ombouw van de voormalige militaire school voor onderofficieren tot een multidisciplinair opleidingscentrum en kenniscentrum voor de veiligheidsdiensten. www.campuspov.be

104 Eerste steen Regionaal Erfgoeddepot Potyze in Ieper gelegd

In oktober legde de Provincie samen met de stad Ieper de eerste steen voor het Regionaal Erfgoeddepot Potyze in Ieper. Dit erfgoeddepot wordt een bewaarplaats voor museumcollecties van de stad Ieper en erfgoedcollecties van de steden en gemeenten uit het werkingsgebied van CultuurOverleg 7 (CO7). Naast Ieper gaat het dan om Heuvelland, Langemark-Poelkapelle, Mesen, Poperinge, Vleteren en Zonnebeke. Het erfgoeddepot is een samenwerking tussen al deze partners. Het gebouw wordt 46 op 30 meter groot en zal uit twee bouwlagen bestaan. 2.000 m² zal dienen als depotruimte. Functionele ruimtes zullen bijna 800 m² innemen, zoals een kantoor, een quarantainelokaal en een atelier. Energiezuinigheid, een efficiënte werkomgeving en maximale opslagcapaciteit staan centraal. De Provincie zorgde voor de bouwgrond en draagt 850.000 euro bij. Het stadsbestuur Ieper investeert 1.100.000 euro in de bouw. Er werd ook een toelage van 500.000 euro toegekend door het Fonds voor Culturele Investeringen (FoCI) van Vlaanderen. Hiermee komt de totale investering op 2.450.000 euro. Het is de bedoeling dat het erfgoeddepot afgewerkt is tegen eind 2017.

patrimonium jaaroverzicht 2016 105 Fietspad langs Bruggestraat-Bruggesteenweg in Ruiselede

Op 11 juni openden de Provincie en de gemeente Ruiselede het nieuwe fietspad langs de Bruggestraat- Bruggesteenweg in Ruiselede. Het fietspad maakt deel uit van het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk, het netwerk van fietsroutes voor de dagelijkse verplaatsingen. Het wordt ook recreatief gebruikt als verbinding tussen Ruiselede en Wingene. De werken startten in april 2014. De totaalkost van het nieuwe fietspad bedraagt ruim 224.000 euro incl. btw. Omdat het tracé deel uitmaakt van het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk, is de aanleg gesubsidieerd vanuit het Fietsfonds, een samenwerking tussen de Provincie en de Vlaamse overheid. Het provinciebestuur nam het grootste deel voor haar rekening, ruim 134.500 euro. Het Vlaams Gewest betaalde 90.000 euro. Het fietspad wordt in volgende fases doorgetrokken langs de Wingenesteenweg. Daar zal dit aansluiten op het te realiseren fietspad langs de Ruiseledesteenweg in Wingene. Ook richting Beernem wordt het vervolgtraject voorzien. www.west-vlaanderen.be/mobiliteit

106 Wandel- en fietsverbinding langs kanaal Roeselare-Ooigem

Begin juli openden de Provincie, stad Izegem en gemeente Ingelmunster de nieuwe wandel- en fietsverbinding langs het kanaal Roeselare-Ooigem. Het wandel- en fietspad van 1,5 km ligt aan de noordkant van het kanaal en verbindt de Emelgembrug in Izegem met de Waterstraat nabij de centrumbrug in Ingelmunster. De totaalkost van het fietspad komt op 138.686,21 euro, inclusief btw. De Provincie coördineerde het project en betaalde 50 %. Stad Izegem en gemeente Ingelmunster droegen elk 25 % bij. De aanleg van het fietspad kaderde in het provinciale gebiedsprogramma voor de kanaalzone Roeselare-Ooigem. Dit omvat onder andere de creatie van een ‘natuurstadspark Izegem-Ingelmunster’, een groene en open ruimte tussen beide gemeenten. De realisatie van het wandel- en fietspad langs de kanaalzone zorgt voor een betere toegankelijkheid voor recreanten. Het programma is een initiatief van de Provincie, in samenwerking met onder andere de kanaalgemeenten Roeselare, Izegem, Ingelmunster, Oostrozebeke en Wielsbeke, Waterwegen & Zeekanaal, de POM West- Vlaanderen en de intercommunale WVI. www.west-vlaanderen.be/mobiliteit

patrimonium jaaroverzicht 2016 107 Provinciale startersinfrastructuur groeit

Voortaan kunnen startende ondernemers ook in de regio Waregem terecht in een startersinfrastructuur van het provinciaal initiatief Actie voor Starters. Want begin december opende de POM West-Vlaanderen daar ’t Werkpand Waregem. De startersinfrastructuur in Waregem is al de zeventiende die de POM exploiteert met Ondernemerscentra West-Vlaanderen. Jonge ondernemers kunnen hier vanaf de start tot en met vijf jaar ondernemerschap tegen toegankelijke voorwaarden een kantoor of atelier huren. De huurders krijgen ook gerichte coaching, opleiding en begeleiding. Al in het begin van 2016 opende de POM West-Vlaanderen ook een nieuwe vleugel in ’t Werkpand Roeselare. Dankzij de inspanningen van de POM West-Vlaanderen, aangevuld met Vlaamse, provinciale en Europese middelen, telt ’t Werkpand Roeselare nu meer dan 25 werkplekken voor start-ups. Met het strategisch plan West Deal wil de POM, in opdracht van de Provincie, zorgen voor de economische transformatie van West-Vlaanderen. Het blijft een prioriteit voor het provinciebestuur om de West-Vlaamse economie via een uitgekiend startersbeleid van de nodige verse zuurstof te voorzien. www.actievoorstarters.be

108 POM heropent Huis van de Voeding in Roeselare

Na een grondige facelift heropende eind september het Huis van de Voeding in Roeselare. De verbouwing had de uitbouw en verankering van het industriegericht onderdeel van de provinciale werking als focus en duurde meer dan een jaar. De hoofddoelstelling van het Huis van de Voeding blijft de West-Vlaamse voedingscluster en haar kmo’s verder te versterken. Het bevat onder meer een promotiecentrum voor sensorische analyse, een opleidingsatelier voeding, een joblabo voor de voeding en een foodlab, telkens met dienstverlening. De ondernemerscentra in West-Vlaanderen spelen in op de economische speerpunten van de regio. Voor Roeselare en Midden- West-Vlaanderen is de voedingsindustrie een evidente keuze. Het Huis van de Voeding fungeert dan ook als uitvalsbasis voor de Fabriek voor de Toekomst Voeding. Na de investeringen staat het centrum klaar om uit te groeien tot dé ontmoetingsplaats voor de Vlaamse voedingsindustrie. Voor het verbouwingsproject werd waar mogelijk gebruikgemaakt van Europese programma’s, soms met Vlaamse cofinanciering. Deze middelen versterkten de provinciale inspanningen. www.miummm.be

patrimonium jaaroverzicht 2016 109 110 Provinciaal Hof blijft het uithangbord van de Provincie

Het Provinciaal Hof in het centrum van Brugge is al sinds 1896 het uithangbord van het provinciebestuur. De Provincie wil nu het Provinciaal Hof op de Markt in Brugge aankopen van de federale overheid. De definitieve vaststelling van het onteigeningsplan werd op de provincieraadszitting van donderdag 23 februari 2017 goedgekeurd. Na onderhandelingen met de federale overheid werd een verkoopprijs van 7 miljoen euro overeengekomen. Bijkomend werden een aantal voorwaarden overeengekomen. Met de nieuwe invulling wil de Provincie het Provinciaal Hof opnieuw laten uitgroeien tot een belangrijke ontmoetingsplaats. Bezoekers zullen er kunnen ontdekken wat West-Vlaanderen als regio te bieden heeft. De Provincie richt zich daarbij in eerste instantie op de West-Vlamingen, maar ook toeristen uit binnen- en buitenland worden er straks warm gemaakt voor een bezoek aan de vele bezienswaardigheden van West- Vlaanderen. Naast toeristisch-recreatieve informatie zullen bezoekers ook informatie krijgen over de andere provinciale beleidsthema’s en blikvangers. Ook West-Vlaamse streek- en hoeveproducten kunnen er gepromoot worden. Deze informatiefunctie wordt gecombineerd met de huidige congres- en vergaderfunctie voor de ruimere publieke sector. De maximale capaciteit van het gebouw ligt op 220 aanwezigen op de bovenverdieping en 350 op het gelijkvloers. Aan het gebouw zullen zeker instandhoudings- en aanpassingswerken nodig zijn. Het gebouw zal dus zowel naar functionaliteit als naar bouwkundige toestand verder aan de noden van deze tijd moeten aangepast worden, uiteraard met respect voor het erfgoed dat het belichaamt.

In de toekomst zullen bezoekers in het Provinciaal Hof kunnen ontdekken wat West-Vlaanderen als regio te bieden heeft.

patrimonium jaaroverzicht 2016 111 112 nieuw

Provinciedomein Raversyde presenteert nieuwe vaste tentoonstelling in vernieuwde ‘Vlaamse Zaal’

Bij de heropening na de jaarlijkse winterstop van provinciedomein Raversyde in Oostende zette de Provincie de nieuwe elementen in de kijker. In het voormalige museum ‘Memoriaal Prins Karel’ werd de ‘Vlaamse Zaal’ heringericht als nieuwe inkomhal. Er is onder andere een nieuwe inleidende tentoonstelling te zien over de Atlantikwall en WO II aan de kust. Daarnaast staat ook een deel van de gerestaureerde collectiestukken uit WO II in het gebouw opgesteld, zoals een afstandsmeter en een klein zoeklicht. Het totale bedrag van de restauratie bedroeg zo’n 100.000 euro. Op de bovenverdieping van de inkomhal staat voortaan ook een permanente opstelling van de fotoreeks ‘Atlantic Wall’ van fotograaf Stephan Vanfleteren. De fotograaf maakte in 2013 en 2014, in opdracht van de Provincie, een fotografische reis langs de kusten van de Barentszee tot aan de Golf van Biskaje, op zoek naar restanten van Hitlers Atlantikwall. Hij trok door Noorwegen, Denemarken, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk en fotografeerde er de bouwwerken die de ruggengraat van de Duitse kustverdediging vormden. Hoewel zuiver functioneel bedoeld, spreekt uit de architectuur toch een zekere esthetiek, die Vanfleteren uitstekend weet te vatten. Het resultaat is een boeiende beeldenreeks, waarbij vooral de inbedding van de getuigen van dit megalomane bouwproject uit WO II in het omliggende landschap opvalt. www.raversyde.be

nieuw jaaroverzicht 2016 113 Het Lijsternest inspireert tot literair kunstboek ‘AST’

De Provincie en uitgeverij Lannoo stelden in april het literair kunstboek ‘AST’ voor in Het Lijsternest, Streuvelshuis en schrijversresidentie in Ingooigem (Anzegem). De Provincie heropende in 2014 het huis van Stijn Streuvels onder andere als werkresidentie voor literaire auteurs. Twee ex-residenten, Koen Peeters en Bart Janssen, namen het initiatief om nieuw literair werk rond Streuvels’ novelle ‘Het leven en de dood in den Ast’ te maken en spoorden andere auteurs en kunstenaars aan hetzelfde te doen. Kunstenaars Gerolf Van de Perre, Ward Dijck, Dirk De Schutter en Luc Devoldere werkten mee aan het project en creëerden proza, gedichten, foto’s, essays... Het resultaat hiervan werd het literair kunstboek ‘AST’. In de loop van het jaar zetten onder meer een lezing, tentoonstelling en een live-uitzending door Klara vanuit Het Lijsternest het kunstboek extra in de kijker. Naar aanleiding van de voorstelling van ‘AST’ besliste uitgeverij Lannoo om ‘Het leven en de dood in den Ast’ van Streuvels her uit te geven. De literaire wereld beschouwt deze novelle als een meesterwerk. www.streuvelshuis.be

114 Boek over de Oude Vaart in provinciedomein De Palingbeek

Eind november stelde de Provincie ‘Van Tragedie tot Trekpleister’ voor. In dit boek neemt streekgids en auteur Lieven Stubbe de lezer mee doorheen de bewogen geschiedenis van de Oude Vaart in het provinciedomein De Palingbeek in Ieper. Illustraties, foto’s en documenten uit het Ieperse stadsarchief, het ‘In Flanders Fieldsmuseum’ en belangrijke private collecties brengen het verhaal weer tot leven. Fotograaf Stefaan Dewickere bracht het huidige kanaal in beeld. Het boek telt 232 bladzijden en bevat in totaal 200 illustraties, vaak onuitgegeven. In 1864 klonk het startschot voor de aanleg van een waterweg van 18 km tussen Ieper en Komen. In 1913 kwam na vier pogingen, met het instorten van de imposante Sint-Elooisbrug, een einde aan een halve eeuw graven en bouwen. Na de oorlog herstelde de natuur wat de mens vernielde. De plannen voor de vaart werden voorgoed opgeborgen. In 1973 werd de kanaalsleuf als provinciedomein opengesteld. De voorbije 25 jaar groeide het domein uit tot 250 ha bijzonder waardevolle natuur. Jaarlijks genieten meer dan 200.000 bezoekers van deze trekpleister. www.west-vlaanderen.be/palingbeek

nieuw jaaroverzicht 2016 115 116 Provincie helpt Kanaal Bossuit-Kortrijk transformeren tot ‘Je Wildste Westen’

Tijdens Transfo Outdoor, aan het begin van de zomervakantie, werd het project ‘Je Wildste Westen’ gelanceerd. Met ‘Je Wildste Westen’ willen de Provincie, Toerisme Leiestreek en de omliggende steden en gemeenten het aanbod voor actieve en avontuurlijke recreatie op en rond het Kanaal Bossuit-Kortrijk promoten. De site Transfo en provinciedomein De Gavers zijn twee belangrijke hotspots langs het kanaal. Maar ook watersportclubs, avonturensportlocaties en verblijfsadressen zorgen ervoor dat tal van avontuurlijke arrangementen mogelijk zijn in de kanaalregio. Partners met het ‘Je Wildste Westen’-label, zoals Oenanthe, Blueberry Hill, Avanco, B&B PassaDia, Hotel Focus enz. bieden via hun eigen kanalen en via de website www.jewildstewesten.be, avontuurlijke arrangementen aan, met en zonder verblijfsmogelijkheden. Arrangementen als ‘Je Wildste Avonturenweekend’, ‘Avontuur & Streetfood’, ‘Fietsarrangement met rondleiding Transfo’ en ‘Duikarrangement met verblijf in B&B PassaDia’ behoren tot het aanbod. ‘Je Wildste Westen’ biedt niet alleen een overzicht van het ruime vaste aanbod, maar toont ook waar geïnteresseerden avontuurlijke dagactiviteiten kunnen meemaken. Daarnaast is het ook mogelijk via de website om een ‘pakket op maat’ samen te stellen. Ook aan de allerkleinsten werd gedacht: waar je de mascotte ‘Vlorre De Vleermuis’ ziet, is de activiteit ook voor kinderen (6-12 jaar) geschikt. www.jewildstewesten.be

‘Je Wildste Westen’ moet het aanbod voor actieve en avontuurlijke recreatie op en rond het Kanaal Bossuit-Kortrijk promoten.

nieuw jaaroverzicht 2016 117 Brochures doen orgel en Luisterapplicatie ‘WatchIn?’ beiaard spelen of beluisteren voor het Permekemuseum

Met de uitgave van de jaarlijkse orgelbrochure stimuleert de Het Permekemuseum in Jabbeke heeft een nieuwe Provincie de orgelbespelingen en brengt ze de orgelmuziek luisterapplicatie: ‘WatchIn?’. Hierbij hangen bezoekers een blijvend onder de aandacht. Ook in 2016 bood ze een overzicht speaker om hun nek, een zogenaamde AudioCollier. Langs deze van de orgelconcerten en -bespelingen in de provincie. weg horen ze prikkelende geluidscomposities. De geluiden West-Vlaanderen heeft dan ook een rijk orgelpatrimonium. dicteren niets, ze maken suggesties, plagen en bevragen terwijl De beiaardbrochure gaf op haar beurt een overzicht van de de bezoeker naar de kunstwerken van Constant Permeke kijkt. West-Vlaamse beiaardconcerten tijdens de zomer van 2016. Zo nodigen ze auditief uit om de kunstwerken op een andere Sinds 2010 krijgen ook de concerten van zeven Noord-Franse manier te beleven, anders naar de werken te kijken - vandaar de beiaarden een plekje in deze brochure. West-Vlaanderen speelt titel. De applicatie bevat drie composities van 45 minuten rond de met zijn 16 torenbeiaarden een grote rol in de beiaardkunst. thema’s Labor, Niobe en Fantoom. Vzw Aifoon heeft de applicatie Met haar beiaardbrochure levert de Provincie een bijdrage tot ontwikkeld. de blijvende waardering van dit muziekpatrimonium. www.muzee.be www.west-vlaanderen.be/publicatiescultuur

118 107 klasuitstappen in Schoolfietsroutekaarten ‘Juf, gaan we op stap?’ voortaan in online toepassing

Meer dan ooit loont het voor scholen de moeite om dicht bij huis Om de verkeersveiligheid van fietsende leerlingen te interessante en leuke activiteiten voor klasuitstappen te zoeken. verbeteren, bracht het provinciebestuur met verschillende De Provincie bundelde in de vernieuwde brochure ‘Juf, gaan we op partners bij de start van het schooljaar 2016-2017 weer stap?’ het aanbod van educatieve activiteiten in Midden- en Zuid- schoolfietsroutekaarten uit. Voortaan gebeurt dit alleen nog West-Vlaanderen voor het lager en kleuteronderwijs. De regio digitaal: www.schoolfietsroutekaart.be biedt toegang tot de heeft op dit vlak heel wat te bieden, zoals musea met pakketten of schoolfietsroutekaarten van 30 steden of gemeenten. De kaart van spelletjes voor specifieke leeftijdsgroepen of leuke boerderij- of Brugge is nieuw, sommige bestaande kaarten werden herwerkt. natuuractiviteiten. Naast de meest aangewezen fietsroutes, staan op de kaarten ook Deze nieuwe editie telt 160 bladzijden en bevat 107 uitstappen. de bus- en tramlijnen of -haltes. In de brochure verwijzen icoontjes naar de soort activiteit. Ook de De kaarten moedigen het gebruik van de fiets aan. Ze zijn relevante eindtermen worden vermeld. De publicatie wordt gratis bedoeld voor de leerlingen van de eerste graad van het secundair aangeboden. onderwijs, die in veel gevallen voor het eerst met de fiets naar www.west-vlaanderen.be/webshop school gaan. www.west-vlaanderen.be/schoolfietsroutekaarten

nieuw jaaroverzicht 2016 119 SBR en WIVO worden samen autonoom provinciebedrijf Vonk

Eind september keurde de provincieraad de oprichting van een nieuw autonoom provinciebedrijf (apb) goed, een samensmelting van WIVO en SBR. De goedkeuring werd concreet met de start van vormings- en expertisecentrum Vonk op 1 januari 2017. WIVO zocht al sinds 2014 naar een duurzame juridische vorm, tegen de achtergrond van de wijzigingen in de wetgeving op het vlak van intergemeentelijke samenwerking. De Provincie stelde de oprichting als autonoom provinciebedrijf voor, mits dit in overleg met de School voor Bestuursrecht van West-Vlaanderen (SBR) verliep. Vormings- en expertisecentrum Vonk wil het platform voor kennisoverdracht zijn tussen de Provincie en de West-Vlaamse lokale besturen, zoals gemeentes, OCMW’s, autonome gemeentebedrijven of politie- en brandweerzones. Het provinciebestuur heeft de taak om kennispartner voor hen te zijn. Daarnaast wil Vonk een geïntegreerd antwoord bieden op kennisnoden en -vragen van de lokale besturen, niet alleen door opleiding, vorming en training, maar bijvoorbeeld ook door begeleiding aan te bieden en selectieopdrachten uit te voeren. www.apbvonk.be

120 Eerste groep bedrijven engageert zich voor ‘duurzaam ondernemen start’

De Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij POM West-Vlaanderen lanceerde eind april ‘d.o.start’: een begeleidingstraject duurzaam ondernemen, speciaal op maat van kmo’s. Het startschot werd gegeven met een eerste groep van 12 deelnemende bedrijven. Gedurende 3 jaar zetten deze kmo’s haalbare stappen op het vlak van people, planet en prosperity. Daarbij kunnen ze rekenen op de expertise van ervaren deskundigen en deelnemers aan het West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen, om eigen duurzaamheidsacties uit te rollen. De POM West-Vlaanderen kent al een lange traditie in sensibilisering en begeleiding van bedrijven naar duurzaam ondernemen. Zo is er al langer het West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen. Via dit Charter haalden al meer dan 350 bedrijven een certificaat. West-Vlaanderen telt echter ook heel wat kmo’s die zich wel willen engageren om duurzaam te ondernemen, maar voor wie de stap naar certificering via het Charter net iets te zwaar is. Voor deze doelgroep werkte de POM West-Vlaanderen d.o.start uit. www.pomwvl.be/dostart

nieuw jaaroverzicht 2016 121 Inagro start unieke piloot met Digitale ‘korte-ketenkaart’ meerjarig vaste rijpaden voor regio Brugge

Op het proefbedrijf biologische landbouw van Inagro wordt al Tijdens de eerste ‘Week van de korte keten’ van 27 mei tot sinds 2010 succesvol gewerkt met seizoensmatig vaste rijpaden. 5 juni 2016, een initiatief van Westtoer, POM West-Vlaanderen en Na een verkenningsronde met een innovatiegroep van biologische Inagro, lanceerde ‘korte keten regio Brugge’ een nieuwe digitale telers in 2015, startte het onderzoekscentrum in 2016 hier met kaart voor Noord-West-Vlaanderen. De kaart mikt op burgers of een uniek pilootproject ‘meerjarig vaste rijpaden op breed spoor’. ondernemers die op zoek zijn naar hoeveproducten uit de streek. Daarmee wil Inagro het concept van Controlled Traffic Farming in De nieuwe kaart bundelt online de bestaande informatie over Vlaanderen introduceren, aftoetsen en vormgeven. onder meer hoeves met een thuisverkoop, restaurants met lokale Inagro volgt de ontwikkelingen omtrent Controlled Traffic Farming producten en afhaalpunten van ‘buurderijen’ en voedselteams of al langer op de voet. Het wil nu met het unieke pilootproject markten uit de regio. achterhalen hoe dit systeem uitpakt op kleinschaliger akkers ‘Korte keten regio Brugge’ is een samenwerking tussen Provincie zoals in Vlaanderen. West-Vlaanderen, Resoc Noord-West-Vlaanderen en 10 steden en www.inagro.be gemeenten van het arrondissement Brugge. www.korteketenkaart.be

122 ‘Sam & Pippa’ bieden familieplezier All-in reisformule Happy Trip op het strand bundelt logies, trein en kusttram

Met ‘Sam & Pippa’ lanceerde Westtoer een nieuw zomerinitiatief Voortaan is het mogelijk met één ticket reis én verblijf aan voor familieplezier op het strand. Het pilootproject in De Panne de kust te boeken. Westtoer, De Lijn en de NMBS lanceerden kreeg de functie van strandspeelpunt voor families met kinderen. daarvoor de nieuwe formule Happy Trip. Met één ticket voor trein, In het strandhuis van ‘Sam & Pippa’ konden de kinderen de hele kusttram en logies maken reizigers gebruik van een voordelige en zomervakantie speelgoed ontlenen en deelnemen aan workshops. comfortabele reisformule. Wanneer ze het speelgoed terugbrachten, kregen de kinderen een Voor het logiesaanbod in Happy Trip werkt Westtoer samen met vakantieboek. Het project ‘Sam & Pippa’ was het resultaat van een 57 hotels en B&B’s aan de kust. De reiziger betaalt één prijs voor onderzoek uitgevoerd in de Europese Interreg IV 2 Zeeën-cluster de treinreis heen en terug vanuit alle Belgische stations naar een ‘Proximity’. van de negen kuststations, de tram- en eventueel busrit naar het Families met kinderen zijn goed voor 35 % van de vakantiegangers hotel of de B&B en het verblijf. Het pakket kan geboekt worden bij in commerciële logies en 21 % van die vakantiegangers zijn de deelnemende hotels. Duurzame mobiliteit is een topprioriteit in kinderen jonger dan 12 jaar. het toeristisch beleid van de Provincie. www.westtoer.be www.dekust.be

nieuw jaaroverzicht 2016 123 In 2016 versterkte de provincie haar sociale mediastrategie met Instagram. @provincie_wvl

Ben jij al fan van de Provincie West-Vlaanderen?

Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis Jan Van Eyckplein 2, 8000 Brugge T 0800 20 021 (gratis nummer) E [email protected] www.facebook.com/westvlaanderen twitter: @provinciewvl instagram: @provincie_wvl www.west-vlaanderen.be colofon

Het jaaroverzicht 2016 van de Provincie West-Vlaanderen werd samengesteld en uitgegeven in opdracht van de deputatie van de provincieraad van West-Vlaanderen - Carl Decaluwé (provinciegouverneur) - Guido Decorte, Franky De Block, Carl Vereecke, Bart Naeyaert, Jean de Bethune, Myriam Vanlerberghe (gedeputeerden) - Geert Anthierens (provinciegriffier)

Realisatie Dienst communicatie - Peter Verheecke en Cindy Baute (coördinatie en eindredactie) - Jan Leplae (rewriting) - Aynsley Bral (ontwerp en grafische vormgeving)

Druk Dienst communicatie – grafische dienst

Fotografie Wolf & Wolf Bellewaerde Wim Box Bart Degrande Dirk Neirynck Jan Stragier Foto Jan David Samyn Ilse Prinsen Stephan Vanfleteren Guy Kokken VG Bild-Kunst POM West-Vlaandereren Silvie Bonne Els Verhaeghe Inagro Dennis Vandermeersch Marc Van Canneyt Westtoer Bart Salembier Jürgen De Witte Adobe Stock Studio Edelweiss Ruth Wytinck BelgaImage Mathilde Vandenbussche Mu.Zee Oostende - Aifoon vzw

Met dank aan alle provinciale collega’s voor het bezorgen van extra beeldmateriaal.

D/2017/024 8/09

colofon jaaroverzicht 2016 127