DOCSLIB.ORG

Adar Yng Ngwaith Y Cywyddwyr

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text

Load more

Adar yng Ngwaith y Cywyddwyr Arthur Howard Williams Traethawd a gyflwynir am radd PhD Prifysgol Aberystwyth 2014 CRYNODEB Yn y traethawd hwn astudir yr ymdriniaeth â’r adar yn y farddoniaeth Gymraeg gaeth a luniwyd rhwng tua 1300 a 1600. Yn bennaf, gwaith y Cywyddwyr a ystyrir ond cymerir peth sylw o feirdd y bedwaredd ganrif ar ddeg nad oeddent yn cyfansoddi cywyddau. Ar ôl rhagarweiniad byr rhennir y traethawd yn bum prif bennod. Ym Mhennod 2 ystyrir y ffyrdd yr edrychid ar y byd naturiol trwy Ewrop, yn enwedig ar y syniadaeth a etifeddwyd o’r Oes Glasurol ac ar fydolwg Cristnogol y cyfnod, a hwnnw’n anochel lywodraethol. Ymwna Pennod 3 â chywyddau gofyn a diolch am adar a genid o 1450 ymlaen, am elyrch, peunod, ffesantod ac yn enwedig adar hela. Mae Pennod 4 yn ymdrin â swyddogaethau adar o sawl math fel llateion yn y canu serch ac, yn yr unfed ganrif ar ddeg, fel negeswyr a yrrid at noddwyr, cyfeillion a pherthnasau i’w hannerch. Edrychir hefyd ar rôl adar a gynghorai’r bardd ei hunan. Ym Mhennod 5 troir at gerddi lle erys yr adar yn eu cynefin naturiol, yn bennaf at rôl yr adar bychain yn y canu serch a luniwyd gan Ddafydd ap Gwilym a’i olynwyr ond hefyd at gerddi am adar nad ystyrid mor glodwiw, megis y cyffylog ac yn enwedig y dylluan. Yn y bennod sylweddol olaf (Pennod 6) ystyrir y defnydd o adar i greu trosiadau ym mhob genre yn y canu. Mae hyn yn cwmpasu nid yn unig y darluniadau o’r uchelwyr fel adar ysglyfaethus o bob math ond hefyd y defnydd o beunod, elyrch a gwylanod at ddibenion y canu mawl. Edrychir hefyd ar adar y canu dychan, fel gwyddau, barcutiaid a garanod, ac ar yr arfer o guddio cymeriadau’r canu brud trwy roi enw aderyn (ymhlith creaduriaid eraill) arnynt. Atodir amryw luniau o adar i geisio goleuo’r disgrifiadau ohonynt yn y cerddi. i CYNNWYS Crynodeb i Datganiadau iv Diolchiadau vi Byrfoddau vii Pennod 1: Rhagarweiniad 1 Rhychwant a threfniant y traethawd 1 Pam mynd ar ôl yr adar? 3 Astudiaethau thematig 6 Pennod 2: Cefndir 8 Ystyriaethau rhagarweiniol 8 Defnydd Tir a Demograffeg Cymru 10 Agweddau tuag at y Byd Naturiol - Syniadau Cyffredinol 13 Cristnogaeth a’r Byd Naturiol: agweddau gwrthdrawiadol 17 Dysgeidiaeth Sylfaenol Cristnogaeth 30 Cadwyn Bod, Pechod a Christnogaeth 33 Confensiynau a Dulliau Llenyddol 38 Chwedloniaeth ynglŷn â chreaduriaid 44 Newidiadau yn yr agweddau tuag at y byd naturiol 49 Y Dreftadaeth Lenyddol Gymraeg 56 Diweddglo 61 Pennod 3: Cywyddau Gofyn a Diolch am Adar 63 Gofyn a diolch am adar yn gyffredinol 65 Gofyn am adar hela 69 Gofyn a diolch am elyrch 111 Gofyn a diolch am beunod 144 Gofyn am ffesantod 161 Gofyn am adar eraill 167 Diweddglo 174 Tabl: Beirdd, Adar a Chyfnodau 178 Pennod 4: Adar fel Negeswyr a Chynghorwyr 179 Rhagarweiniad 180 Adar fel negeswyr 184 Anfon adar at noddwyr ac eraill 234 Adar fel cynghorwyr 260 Darluniau o brif adar y bennod 273 Diweddglo 281 ii Pennod 5: Adar yn y Coed 283 Rhagarweiniad 284 Adar Cân 285 Canfyddiad o’r byd naturiol 285 Yr adar a’r tymor 289 Yr adar a’u cynefin 296 Disgrifio a dyfalu llais yr adar 307 Adar neilltuol 322 Yr adar a’r oed yn gryno 359 Dramateiddio adar y coed 360 Adar Eraill 367 Pennod 6: Adar Trosiadol 384 Rhagarweiniad 386 Delweddu ar waith 397 Adar amhenodol 397 Adar ysglyfaethus 402 Adar eraill 459 Adar trosiadol yn y Canu Brud 487 Diweddglo: delweddau ‘stoc’ 496 Pennod 7: Sylwadau Terfynol 501 Bydolwg y Cywyddwyr 501 Y Cywyddwyr diweddar 503 Amrywiaeth yr adar 507 Llyfryddiaeth 510 Atodiadau Ffynonellau 536 Cerddi Gofyn a Diolch: Map Dosbarthiad Rhoddwyr 537 Lluniau 538 iii DATGANIAD Nid yw sylwedd y gwaith hwn wedi cael ei dderbyn o’r blaen ar gyfer unrhyw radd, ac nid yw’n cael ei gyflwyno ar yr un pryd wrth ymgeisio am unrhyw radd. Llofnod ...................................................................... (ymgeisydd) Dyddiad ........................................................................ GOSODIAD 1 Canlyniad fy ymchwiliadau i yw’r gwaith hwn, oni nodir yn wahanol. Cydnabyddir ffynonellau eraill mewn troednodiadau sy’n rhoi cyfeiriadau eglur. Atodir llyfryddiaeth. Llofnod …………………………………………... (ymgeisydd) Dyddiad …………………….…………………………. GOSODIAD 2 Yr wyf, drwy hyn, yn rhoi caniatâd i’m gwaith, os yw’n cael ei dderbyn, fod ar gael i’w lun-gopïo ac ar gyfer benthyciadau rhwng llyfrgelloedd ac i’r teitl a’r crynodeb fod ar gael i gyrff allanol. Llofnod ..................................................................... (ymgeisydd) Dyddiad ....................................................................…... iv GOSODIAD 3 Yr wyf yn rhoi caniatâd i’m traethawd gael ei adneuo yng nghadwrfa ymchwil sefydliadol y Brifysgol. Llofnod: .............................................................................(ymgeisydd) Dyddiad: ............................................................................. v DIOLCHIADAU Hoffwn roi diolch arbennig i Dr Bleddyn Huws am ei holl gymorth hael, ei gyngor doeth a’i gyfeillgarwch wrth arolygu fy ngwaith ymchwil o’r cychwyn cyntaf. Rwy’n ddiolchgar hefyd i aelodau eraill o staff Adran y Gymraeg am eu caredigrwydd a’r diddordeb a ddangoswyd ganddynt yn yr ymgymeriad hwn. Cydnabyddaf yn ddiolchgar hefyd gefnogaeth aelodau’r Ganolfan Geltaidd, yn enwedig yr Athro Dafydd Johnston, y mae ei gyfeillgarwch a’i ysgolheictod wedi f’ysgogi i ddilyn y trywydd academaidd wrth ymddeol o waith cyflogedig tra gwahanol. Yr oedd Nic Dafis o gymorth mawr wrth fy arwain at ffynhonnell dra chyfleus ac amrywiol o luniau adar. Yn olaf, diolch o galon i Jean, fy ngwraig, am ei chefnogaeth a’i hamynedd yn ystod y blynyddoedd yr oeddwn i fod i hamddena ynddynt. vi BYRFODDAU Llyfryddol GPC Geiriadur Prifysgol Cymru, argraffiad cyntaf Caerdydd, 1950-2002. GPC2 Geiriadur Prifysgol Cymru, ailargraffiad, Caerdydd, 2003- . OED Oxford English Dictionary ar-lein (www.oed.com) Termau a geiriau bl. blodeuai c. circa CC cyn Crist cyf. cyfrol d. e. dan yr enw et al. et alii f. ffolio gol. golygydd goln. golygyddion gw. gweler ibid. ibidem id. idem ll. llinell llau. llinellau OC oed Crist S. Saesneg t. tudalen tt. tudalennau vii Pennod 1: Rhagarweiniad Rhychwant a threfniant y traethawd Yn y traethawd hwn edrychir ar yr ymdriniaeth ag adar yn y farddoniaeth gaeth Gymraeg caeth a luniwyd yn ystod y tri chan mlynedd rhwng degawdau cynnar y bedwaredd ganrif ar ddeg a chwarter cyntaf yr ail ganrif ar bymtheg. Cywyddau yw’r rhan fwyaf o’r cerddi ond trafodir hefyd ychydig o englynion ac, wrth ystyried y defnydd o adar fel modd o ddelweddu gwrthrych arall, cyffyrddir â gwaith beirdd y bedwaredd ganrif ar ddeg nad oes cywyddau ganddynt ar glawr. Trawyd ar ryw gant a hanner o gerddi, y rhan fwyaf ohonynt gan dros hanner can o feirdd hysbys,1 lle mae’r adar yn chwarae rôl flaenllaw ynddynt ac edrychir ar y rhain ym Mhenodau 3-5. Neilltuir y gyntaf o’r penodau hyn, Pennod 3, i gerddi gofyn a diolch am adar, yn bennaf am adar hela, elyrch a pheunod, a luniwyd o ail hanner y bymthegfed ganrif ymlaen. Ym Mhennod 4 trafodir yr ymdriniaeth ag adar fel negeswyr a hefyd fel cynghorwyr. Cerddi llatai yw’r genre amlwg sydd dan sylw ynddi ond yn Oes y Tuduriaid troid y ffurf hon at felin y canu mawl wrth i’r beirdd yrru adar i gyfarch noddwyr a chyfeillion a oedd fwyfwy’n absennol o Gymru. Ym Mhennod 5 ymdrinnir â cherddi lle ceir adar yn eu cynefin coediog, yn bennaf wrth i’r bardd geisio cwrdd â’i gariad yno. Llunnid y fath gerddi trwy gydol y tair canrif dan ystyriaeth, gan Ddafydd ap Gwilym a’i gyfoedion yn y bedwaredd ganrif ar ddeg, gan feirdd y bymthegfed ganrif y tadogid eu gwaith ar Ddafydd a chan feirdd Oes Elisabeth pan oedd cryn dipyn o fynd ar y genre unwaith yn rhagor, a pheth datblygiad arno. Mae’n werth sylwi nad yw rôl adar y bennod hon yn wastad gadarnhaol fel y tystia nifer o gerddi sy’n melltithio tylluanod. Mae’r rhan fwyaf o ddigon o’r cerddi hyn ar gael mewn ffynonellau printiedig, er nad yw nifer sylweddol ohonynt wedi eu golygu hyd yn hyn i safonau modern, ond codwyd dyrnaid o gerddi diddorol o’r llawysgrifau. At y 1 Codwyd rhyw ugain o gerddi o ‘apocryffa’ Dafydd ap Gwilym, hynny yw’r cerddi a briodolwyd iddo yn y llawysgrifau ond sydd naill ai wedi eu gwrthod yn llwyr o’r canon neu yr amheuir eu dilysrwydd (sef cerddi 152-171, ar y wefan, www.dafyddapgwilym.net). 1 dibenion hyn yr oedd Maldwyn, y mynegai a lunwiyd yn Llyfrgell Gendlaethol Cymru i farddoniaeth y cyfnod,2 yn dra gwerthfawr. Defnyddiwyd y fersiwn digidol i adnabod y cerddi na chawsant eu hargraffu ond hefyd wrth fynd ar drywydd y cerddi a brintiwyd mewn traethodau ymchwil yn unig. Yr oedd chwilio yn y mynegai hwn o dan y pennawd ‘pwnc arall’ am adar penodol, megis y paun a’r fronfraith, yn arbennig o ffrwythlon. Copïwyd yr holl gerddi a gasglwyd i mewn i fasdata chwiliadwy3 er mwyn eu dadansoddi ac yn enwedig i gymharu’r ymdriniaeth â phwnc penodol, er enghraifft y disgrifiad o grafangau adar hela neu o blu adar o’r un lliw, mewn nifer o gerddi. Ym Mhennod 6, edrychir ar y defnydd barddol o adar fel trosiadau i bortreadu pobl a chreaduriaid eraill. Casglwyd dros fil o esiamplau o gerddi a luniwyd gan ymhell dros gant o feirdd.4 Fe’u codwyd o bob dosbarth o ganu caeth y cyfnod gan gynnwys y canu brud a’r canu dychan. Tybir bod y casgliad yn ddigon helaeth i sicrhau bod angen ceisio esbonio diffyg sôn am rywogaethau penodol yn hytrach na phriodoli eu habsenoldeb i anghyflawnder y casgliad. Cyn cyrraedd y pedair pennod hyn ceir adran gefndirol (Pennod 2).
Recommended publications
  • The Caernarfonshire Eagles: Development of a Traditional Emblem and County Flag

    The Caernarfonshire Eagles: Development of a Traditional Emblem and County Flag

    The Association of British Counties The Caernarfonshire Eagles: Development of a Traditional Emblem and County Flag by Philip S. Tibbetts & Jason Saber - 2 - Contents Essay.......................................................................................................................................................3 Appendix: Timeline..............................................................................................................................16 Bibliography Books.......................................................................................................................................17 Internet....................................................................................................................................18 List of Illustrations Maredudd ap Ieuan ap Robert Memorial..............................................................................................4 Wynn of Gwydir Monument.................................................................................................................4 Blayney Room Carving...........................................................................................................................5 Scott-Giles Illustration of Caernarfonshire Device.................................................................................8 Cigarette Card Illustration of Caernarvon Device..................................................................................8 Caernarfonshire Police Constabulary Helmet Plate...............................................................................9
  • John Archibald Goodall, F.S.A

    John Archibald Goodall, F.S.A

    Third Series Vol. II part 1. ISSN 0010-003X No. 211 Price £12.00 Spring 2006 THE COAT OF ARMS an heraldic journal published twice yearly by The Heraldry Society THE COAT OF ARMS The journal of the Heraldry Society Third series Volume II 2006 Part 1 Number 211 in the original series started in 1952 The Coat of Arms is published twice a year by The Heraldry Society, whose registered office is 53 High Street, Burnham, Slough SL1 7JX. The Society was registered in England in 1956 as registered charity no. 241456. Founding Editor † John Brooke-Little, C.V.O., M.A., F.H.S. Honorary Editors C. E. A. Cheesman, M.A., PH.D., Rouge Dragon Pursuivant M. P. D. O'Donoghue, M.A., Bluemantle Pursuivant Editorial Committee Adrian Ailes, B.A., F.S.A., F.H.S. Andrew Hanham, B.A., PH.D Advertizing Manager John Tunesi of Liongam PLATE 3 . F.S.A , Goodall . A . A n Joh : Photo JOHN GOODALL (1930-2005) Photographed in the library of the Society of Antiquaries with a copy of the Parliamentary Roll (ed. N.H. Nicolas, 1829). JOHN ARCHIBALD GOODALL, F.S.A. (1930-2005) John Goodall, a member of the editorial committee of this journal, and once a fre• quent contributor to its pages, died in St Thomas' Hospital of an infection on 23 November 2005. He was suffering from cancer. His prodigiously wide learning spread back to the Byzantine and ancient worlds, and as far afield as China and Japan, but particularly focused on medieval rolls of arms, on memorial brasses and on European heraldry.
  • F. I a Short List of Contents in an Early Nineteenth-Century Hand, Together with Notes in Pencil in Another Contemporary Or Later Hand

    F. I a Short List of Contents in an Early Nineteenth-Century Hand, Together with Notes in Pencil in Another Contemporary Or Later Hand

    f. i A short list of contents in an early nineteenth-century hand, together with notes in pencil in another contemporary or later hand. p. 1 [Englynion] (a) Or llydy daythom er llediaith ... Richard Dauid Esgob Dewi Pan fy Owen Glyndwr 1400 (b) Mil a ffedwarcant heb ddim mwy ... Pan fy mas Banberi 1469 (c) Mil oedd oed Iessy molaf ... Terwin a Twrnei 1513 (d) Tair ar ddeg gwaneg gogoniant ... Bwlen a Mwtrel 1544 (e) Pymtheckant gwarant gwir ... pp. 7-18 Hughe Mortymer y kynta a ddoeth i Loeger geda william Bastard a hwnn a briodes Matilda verch Willm ap Ballo ag iddvnt i bv fab a hwnnw a elwid Roger Mortimer ... Mam Kaswallon Lawhir oedd Brawst vz Tythlyn Prydein. Includes the pedigrees of 'Harri wythfed brenin Lloeger ap Hari seithved brenin Lloeger ap Edmwnd Iarll Ridssmwnt ap owain ap Mred ap Tvdvr' to 'Kadwaladr Fendigaid brenin y Brytaniaid' (pp. 8-9); and ‘[M]ared mam Owain ap Mred ap Tvdvr' to 'Beli Mawr ap Mynogan’ (pp. 10-11). pp. 18-22 Plant Griffith ap Kynan ap Iago oedd Owain Gwynedd, Kydwaladr, Kydwallo a Mareda ... a Gwladis vz Gr: gwraig Rys Ifangke ap Rys Mychell, i mam oedd Ranwlld vz Reinallt brenin Manawe. pp. 22-3 Plant Rodri Mawr Anarawd Cadell Rodri Vychan Meirig Mervin Tvdwal Gwriad a Gwyddlid ... Eithir kynta dyn addyg dy dalaith i ar Ryeni brochwel Ysherog fv Bleddyn ap Kynfyn. p. 24 Engharad vz Owain ap Edwin frenin Tegangl gwraig Gr: ap Kynan oedd honno a grono ap Owain ap Edwin brawd a chwaer ... Gr: Maelor ap Sussanna ag Yngharad vz Owain Gwynedd oedd yn Gefnder a chyfn[i]ther ag am vod Gr: Maelor yn briod ai gyfnither i gwnaeth Madog ap Gr: Maelor Mynachlog lan Egwest dros enaid i dad.
  • Arfau'r Beirdd 1

    Arfau'r Beirdd 1

    Pennod 1: Cyflwyniad 1.1 Arfau a‘r Bardd Yn y gynharaf o‘r llawysgrifau sy‘n cynnwys y Gramadegau barddol a briodolir i Einion Offeiriad a Dafydd Ddu, sef llsgr. Peniarth 20, dywedir y dylid moli arglwydd o’y gedernyt, a’y dewred, a’y vilwryaeth. Daw hyn ar frig rhestr o nodweddion eraill, gan gyfeirio hefyd at allu ar wyr a meirch ac arueu, ac adurnyant gwisgoed ac arueu a thlysseu.1 Er bod y ‗Gramadegau‘ wedi eu hysgrifennu rai degawdau ar ôl y cerddi diweddarach a ystyrir yn yr astudiaeth hon, adlewyrchant yn deg bwysigrwyddd arfau fel rhan o ‗arfogaeth‘ lenyddol y beirdd drwy‘r Oesoedd Canol: caiff arfau eu defnyddio wrth foli gwrhydri a milwriaeth, ac fel rhan o ddarlun arwrol o wrthrych cerdd a awgrymai harddwch personol, cyfoeth a statws yn ogystal â rhinweddau milwrol.2 Nid i ganu mawl i arglwyddi yr oedd arfau‘n gyfyngedig, ychwaith, – fe‘u gwelir mewn cerddi i osgorddion ac i swyddogion, ac mewn cerddi mawl a cherddi ymffrost sy‘n darlunio‘r bardd ei hun fel rhyfelwr. Ac fe‘u defnyddid yn symbolaidd, yn ffigurol neu‘n drosiadol mewn amrediad eang o genres gan gynnwys canu crefyddol a cherddi i wragedd yn ogystal â chanu mawl i wrthrychau gwrywaidd. Nid yw‘n syndod fod y beirdd wedi gwneud defnydd mor helaeth o arfau yn eu cerddi. Mae croniclau megis Brut y Tywysogion yn tystio i hollbresenoldeb brwydro drwy gyfnod y Tywysogion, a‘r tywysogion eu hunain, fel llywodraethwyr canoloesol eraill, yn aml yn defnyddio dulliau arfog wrth adeiladu neu amddiffyn eu teyrnasoedd.3 Mynegwyd y ffaith 1 G.J Williams and E.J.
  • Plas Penmynydd, Llangefni, Anglesey, LL77 7SH

    Plas Penmynydd, Llangefni, Anglesey, LL77 7SH

    Plas Penmynydd, Llangefni, Anglesey, LL77 7SH Researched and written by Richard Cuthbertson, Gill. Jones & Ann Morgan 2019 revised 2020 HOUSE HISTORY RESEARCH Written in the language chosen by the volunteers and researchers & including information so far discovered PLEASE NOTE ALL THE HOUSES IN THIS PROJECT ARE PRIVATE AND THERE IS NO ADMISSION TO ANY OF THE PROPERTIES ©Discovering Old Welsh Houses Group Rhif Elusen Gofrestredig: Registered charity No: 1131782 Contents page 1. Building Description 2 2. Early Background History 9 3. 16 th Century 21 4. 17 th Century 24 5. 18 th Century 30 6. 19 th Century 37 7. 20 th Century 50 8. Bibliography 53 Appendices 1. The Royal House of Cunedda 54 2. The Tudors of Penmynydd 56 3. The Ancestors of Ednyfed Fychan 59 4. An Alternative Pedigree of Maredudd ap Tudor 61 5. The Will of Richard Owen Theodor IV 1645 62 6. The Will of Mary Owen 1666 63 7. The Will of Elizabeth Owen 1681 64 8. The Bulkeley Family 65 9. The Edmunds Family 68 10. The Will of Henry Hughes 1794 69 11. The Paget Family 71 Acknowledgement – With thanks for the financial support from the Anglesey Charitable Trust and Friends of Discovering Old Welsh Houses. 1 Building Description Plas Penmynydd Grade II*: listed 5/2/1952 - last amended 29/1/2002 OS Grid: SH49597520 CADW ID: 5447 NPRN: 15829 Penmynydd & Tudor Spelling variants. Benmynydd, Penmynyth, Penmynythe, Penmynydd; Tudur, Tudor, Tydder. It is very likely that the earliest houses on the site were all wooden and as yet no trace of them has been found, but the Hall House of Owain Tudur's time (1400s) can be clearly seen in the neat and regular stonework up to the first 4 feet on the North Front (the side with the big oak front door).
  • The Move in the Second Tetralogy from Heraldic Achievements And

    The Move in the Second Tetralogy from Heraldic Achievements And

    The Second Tetralogy’s Move from Achievements to Badges Ceri Sullivan, Cardiff University In passionate response to the king’s insistence that the crown should get any prisoners of war, Hotspur famously reaches for the moon: By heaven, methinks it were an easy leap To pluck bright honour from the pale-faced moon, Or dive into the bottom of the deep... And pluck up drowned honour by the locks, So he that doth redeem her thence might wear, Without corrival, all her dignities. But out upon this half-faced fellowship! (1 Henry IV 1.3.200-207)1 Most comment follows Northumberland and Worcester in thinking Hotspur is spouting ‘a world of figures/… But not the form of what he should attend’ (1.3.208-9). It gets called empty huffing, suitable for an apprentice’s audition piece, as in the Induction to The Knight of the Burning Pestle (c. 1607). The lines do not seem to require much more: ‘bright honour’ is a conventional collocation in the sixteenth century (here, shining like the disc of the moon) and ‘drowned honour’ is a hairy personification, perhaps a bit muddy from lying around on the bottom. In either state, the honour (a concrete dignity) should be captured and worn by one man alone. The only historical gloss editors offer is a suggestion that ‘half-faced’ may refer to the paired profiles of Philip and Mary on the Marian shilling. Leslie Hotson noted a reference to the Percy badge: the crescent moon.2 However, he did not point out that the Percy silver crescent moon usually encloses a fetterlock (a double manacle, which locks two fists together).
  • Cyflwyno-Beirdd-Cymreig-Introducing

    Cyflwyno-Beirdd-Cymreig-Introducing

    Cyflwyno Beirdd Cymreig / Introducing Welsh Poets Parallel.cymru/poets Croeso i ‘Cyflwyno Beirdd Cymru’. Yn yr adnodd hwn byddwch yn dod o hyd i wybodaeth am feirdd sy’n ysgrifennu yn y Gymraeg, neu sydd wedi ysgrifennu am y wlad. Dylanwadwyd ar y beirdd yn y cyflwyniad hwn gan bob agwedd ar Gymru, yn cynnwys traddodiadau barddol Cymraeg, a hanes, tirwedd a diwylliant Cymru. Yma byddwn yn dathlu lleisiau Cymreig, yn cynnwys rhai cyfarwydd, a rhai sy’n llai adnabyddus. Efallai y byddwch yn synnu nad yw rhai enwau cyfarwydd wedi’u cynnwys yn yr adnodd hwn. Roeddwn yn credu ei fod yn bwysig i ddangos yr amrywiaeth sy’n bodoli ym myd barddoniaeth Gymraeg, yn cynnwys y gwahanol arddulliau, o’r traddodiadol i’r arbrofol, sydd wedi bodoli trwy hanes Cymru. Dyma adnodd addysgol rhad ac am ddim, ar gyfer y rhai sydd â diddordeb yn y Gymraeg, ac yn hanes a barddoniaeth Cymru. Mae wedi’i ysgrifennu er mwyn helpu pobl i ddysgu am feirdd Cymru yn y ffordd hawsaf posib, ac felly mae’n cynnwys dolenni i lyfrau ac erthyglau. Ynglŷn â’r wybodaeth am bob bardd, mae’r lluniau wedi’u cysylltu â gwefannau, ble fyddwch chi’n gallu dod o hyd i rai o’r llyfrau y mae sôn amdanyn nhw yn y cyflwyniad hwn. Mae’r awdur wedi manteisio ar wybodaeth academyddion, haneswyr a beirdd Cymreig blaenllaw wrth greu’r dudalen hon. Ymunwch â ni i ymchwilio i feirdd Cymru drwy hanes y wlad ac i ddarganfod pam mai un enw ar Gymru yw Gwlad frwd y beirdd.
  • Arthurian Personal Names in Medieval Welsh Poetry

    Arthurian Personal Names in Medieval Welsh Poetry

    View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Aberystwyth Research Portal ʹͲͳͷ Summary The aim of this work is to provide an extensive survey of the Arthurian personal names in the works of Beirdd y Tywysogion (the Poets of the Princes) and Beirdd yr Uchelwyr (the Poets of the Nobility) from c.1100 to c.1525. This work explores how the images of Arthur and other Arthurian characters (Gwenhwyfar, Llachau, Uthr, Eigr, Cai, Bedwyr, Gwalchmai, Melwas, Medrawd, Peredur, Owain, Luned, Geraint, Enid, and finally, Twrch Trwyth) depicted mainly in medieval Welsh prose tales are reflected in the works of poets during that period, traces their developments and changes over time, and, occasionally, has a peep into reminiscences of possible Arthurian tales that are now lost to us, so that readers will see the interaction between the two aspects of middle Welsh literary tradition. Table of Contents Acknowledgements ...................................................................................................... 3 Bibliographical Abbreviations and Short Titles ....................................................... 4 Introduction .................................................................................................................. 9 Chapter 1: Possible Sources in Welsh and Latin for the References to Arthur in Medieval Welsh Poetry .............................................................................................. 17 1.1. Arthur in the White Book of Rhydderch and the
  • The Pugh Pedigree the House of Deheubarth (5

    The Pugh Pedigree the House of Deheubarth (5

    The Pugh Pedigree The House of Deheubarth (5. 6) Generation No. 1 1. BELI MAWR (1) flourished about 100 BC. Generation No. 2 2. CASWALLON (1) flourished about 55 BC. Generation No. 3 3. LLYR (1) flourished about 20 BC. Generation No. 4 4. BRAN THE BLESSED (1) flourished about 1 AD. Generation No. 5 5. BELI (1) flourished about 20 AD. Generation No. 6 6. AMALECH (1) flourished about the 50s AD. Generation No. 7 7. EUGEIN (1) flourished about the 70s AD. Generation No. 8 8. BRITHGUEIN (1) flourished about 100 AD. Generation No. 9 9. DYFWN (1) flourished about the 120s. Generation No. 10 10. OUMUN (1) flourished about the 150s. Generation No. 11 11. ANGUERIT (1) flourished about the 170s. Generation No. 12 12. AMGUALOYT (1) flourished about 200. Generation No. 13 13. GURDUMN (1) flourished about the 220s. Generation No. 14 14. DYFWN (1) flourished about the 250s. Generation No. 15 15. GUORDOLI (1) flourished about the 270s. Generation No. 16 16. DOLI (1) flourished about 300. Generation No. 17 17. GUORCEIN (1) flourished about the 320s. Generation No. 18 18. CEIN (1) flourished about the 350s. Generation No. 19 19. TACIT (1) flourished about the 370s. Generation No. 20 20. PATERNUS (1) flourished about 400. Generation No. 21 21. EDERN (1) flourished about the 430s. Generation No. 22 22. CUNEDDA (1) flourished about 450 to 460. Generation No. 23 23. EINION (1) flourished about 470 to 480. Generation No. 24 24. CADWALLON LAWHIR (1) flourished 500 to 520. Generation No. 25 25. MAELGWN (1) died about 549.
  • North West Wales Dendrochronology Project

    North West Wales Dendrochronology Project

    NORTH WEST WALES DENDROCHRONOLOGY PROJECT DATING OLD WELSH HOUSES - CONWY COED Y FFYNNON Penmachno, Conwy. researched by Gill. Jones with assistance from Tony Scharer Geraldine Thomas Frances Richardson © Crown copyright: Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Wales: Dating Old Welsh Houses: North West Wales Dendrochronology Project 1 Coed y Ffynnon Bro Machno Conwy 24/4/2012 NGR: 280381, 353028 Grade II* “Coed-y-Ffynnon is one of the best built in the district; its roof is of huge oak beams and decorated, and it stands in one of the loveliest spots in the parish, facing almost due east. From the old Hall can be seen the whole county as far as Plas Iolyn, in Cerrig-y-Drydion and along the face of Hiraethog to Hafodty, home of Lord Penrhyn, in Glan Conway, and the view of it from a distance is excellent. ................ A little lower down we find Pandy, which was formerly called Y Pentre. .......... The slope between Coed y Ffynnon and Pandy is covered with oak trees of gigantic size, and they have reached the beauty of maturity; there is talk of cutting them next Spring and a great pity if so, for old Wales owes to them one of its chief distinctions. We are sure that they many times sheltered and protected Hugh Machno as he composed his intricate poetry. ” (From Gethin Jones' essay on Penmachno written in the mid 19th century.) Owen Gethin Jones (1816-83). He was probably the most prominent person to come from Penmachno after the Bishop Morgan who translated the Bible into Welsh.
  • Welsh Genealogy and Heraldry

    Welsh Genealogy and Heraldry

    WELSH GENEALOGY AND HERALDRY Jacob Chaloner’s MS 1973 fo. 17v ‘Beamond of Bachelldre’ An earlier article in the NLW Journal 1, 12 addressed Welsh-Border Surnames from ‘ab Edmond’, and made reference to the family arms ‘Beamond of Clun’. This ‘ab Edmond’ family lived at Bachelldre in Churchstoke parish; their coat of arms was depicted by Jacob Chaloner 2, 3. The coat is shown in Illustration 1. In the present day, Dr. Michael Siddons 4 has given a blazon of the coat of arms, and the family’s pedigree has been delineated by Dr. Peter Bartrum in his Welsh Genealogies 5. In his 4-volume series The Development of Welsh Heraldry 4 Dr. Siddons raises a query against the ‘penultimate’ quartering of the coat. That quartering is shown in Illustration 2 (for clarity extracted from Illustration 1) and, in a recent communication 6, Dr. Siddons writes ‘there is no doubt that the coat [in Illustration 2] is a mixture of a bird in her piety and a bird preying on another’. In the face of this confusion, how should the coat be identified? We note that, apart from the last quartering, the quarterings in Illustration 1 reflect lines of descent. Turning to Dr. Bartrum’s genealogy Elystan Glodrydd 28 5, which relates to the Bachelldre ‘ab Edmond’ family, we learn that Cadwgon, great grandfather of Edmond of Bachelldre, was married to Gwenllian, daughter of Gruffudd Ffordun. And Gruffudd’s ancestral line, a subject of Dr. Bartrum’s William of Elbeth 4 7, shows Gruffudd’s descent from Sir Robert ap Madog of Brompton.
  • Brycheiniog: English Translations of Welsh Articles

    Brycheiniog: English Translations of Welsh Articles

    Brycheiniog: English Translations of Welsh Articles Brycheiniog Volume XLIX (2018): The Twelve Companions of Anlach, Brynach Parry, pages 133-41. The number twelve occurs a significant number of times in the early myths, legends and histories concerning the foundation of the ancient Kingdom of Brycheiniog. Numbers do, of course, have a magical significance in many of mankind's religions, legends and mythologies, and are frequently used as a rough representation of a total – 2, 40, 100, 300 - rather than as a precise number. The fact that both Welsh and Breton treat the number between 17 and 19 – deunaw and tric'hwec'h – differently from those on either side suggests that 18 had some magical quality in the minds of our common Brythonic ancestors. As is the case with widespread taboos against mentioning the name of certain animals or objects1, both languages avoid using the number that could logically be expected in the series, namely 'tri-ar-bymtheg' or 'eizhtek', preferring to use instead a multiple of other magical numbers - (2x9, 3x6). Apart from the mathematical power and usefulness of the number twelve2, it is also an extremely potent example of the importance of numbers in terms of religion and mythology all over the world. The two documents that relate the story of the establishment of the Kingdom of Brycheiniog, namely De Situ Brecheniauc3 and Cognatio Brychan4, are considered to be some of the earliest vernacular records in the whole of Europe after the collapse of the Roman Empire5. Despite the fact that they are written in Latin and that they are late copies (De Situ - 13th Century and Cognatio - 17th Century) of much earlier documents, as evidenced by the forms of the Welsh place-names in them, they offer us the 'official' foundation history or mythology of early Brycheiniog.