Hai Loµi C¸ Míi Thuéc Gièng Toxabramis Gunther, 1873 (Cyprinidae, Cypriniformes) Ë Viöt Nam

28(2): 17-20 T¹p chÝ Sinh häc 6-2006

Hai loµi c¸ míi thuéc gièng Toxabramis Gunther, 1873 (Cyprinidae, Cypriniformes) ë ViÖt Nam

D−¬ng Quang Ngäc ViÖn ChiÕn l−îc vµ Ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc NguyÔn H÷u Dùc, TrÇn §øc HËu, T¹ ThÞ Thuû Tr−êng ®¹i häc S− ph¹m Hµ Néi

Gièng ç dÇu Toxabramis Gunther, 1873 Hãa) vµ s«ng NhËt LÖ (tØnh Qu¶ng B×nh) trong cho ®Õn tr−íc c«ng bè nµy cã 4 loµi ph©n bè ë çc n¨m 2003-2005, chóng t«i ®· ph¸t hiÖn Trung Quèc vµ miÒn B¾c ViÖt Nam. Trong çc thªm 2 loµi míi cho khoa häc, n©ng tæng sè loµi ®ît ®iÒu tra thùc ®Þa t¹i s«ng M· (tØnh Thanh thuéc gièng nµy lªn 6 loµi.

I. Kho¸ ®Þnh lo¹i c¸c loµi thuéc gièng Toxabramis Gunther, 1873

1(4) L−îc mang cung mang 1 d−íi 20. 2(3) V¶y ®−êng bªn 42-43 çi. L−îc mang cung mang I: 15 çi ...………..…….... 1. T.hotayensis 3(2) V¶y ®−êng bªn 51 çi. L−îc mang cung mang I: 12-15 çi…………..……… 2. T. hoffmani 4(1) L−îc mang cung mang I trªn 20 çi 5(8) L−îc mang cung mang I 35 çi trë xuèng 6(7) §−êng bªn 60-62 v¶y ……………………………………...………………… 3. T. swinhonis 7(6) §−êng bªn 42-43 v¶y ……………………………………...………………. .4. T. nhatleensis 8(5) L−îc mang cung mang I trªn 35 çi 9(10) V¶y ®−êng bªn 52-56 v¶y; l−îc mang cung mang I: 36-39 …………………... 5. T.houdmeri 10(9) V¶y ®−êng bªn 47-50 çi; l−îc mang cung mang I: 45-50 çi ………….……... 6. T. maensis

II. M« t¶ hai loµi míi thuéc gièng Tªn ®Þa ph−¬ng : ç dÇu Toxabramis Gunther, 1873 M« t¶ : Lo = 68-82 mm; D = II, 7; A = 3, 16- 1. Toxabramis maensis D. H. Nguyen & N. 17; P = 1, 11-12; V = 1, 7-8; P = 4,5-7,8 g. Q. Duong sp.nov. - Ç dÇu hå s«ng M· L−îc mang cung mang I: 45-50. R¨ng hÇu 2 (h×nh 1) hµng: 4,2-2,4. R¨ng gai cña v©y l−ng: 18-20 ®«i. VÈy däc çn ®u«i: 8. VÈy quanh çn ®u«i: 18. - Holotyp: ç thÓ çi; L o = 72 mm thu t¹i Quan Hãa, Thanh Hãa ngµy 18-10-2003, trªn = 8 l−u vùc s«ng M·. Ll 47 50 . 11 −V - Paratyp: 6 mÉu vËt: 3 mÉu vËt thu t¹i Quan 2 Hãa cïng víi holotyp; 3 mÉu vËt thu t¹i ThiÖu Lo = 3,64-4,12; H = 4,25-4,43; T = 7,8-8,5; Hãa, Thanh Hãa ngµy 15-06-2004, ®Òu trªn l−u lcd = 8,2-8,5 ccd. vùc s«ng M·. T = 3,75-4,0; Ot = 3,64-4,0; O = 3,64-4,0 OO; - Çc mÉu vËt ®−îc l−u gi÷ t¹i Khoa Sinh- T = 2,0-2,15 Op; lcd = 1-1,05 ccd; OO = 1,0 O. Kü thuËt n«ng nghiÖp, Tr−êng ®¹i häc S− ph¹m Hµ Néi. Lcmax = 3-3,35 Lcmin; hD = 1,86-2,13 lD. 17 Kho¶ng çch tr−íc khëi ®iÓm cña v©y l−ng kh«ng nhän l¾m. MiÖng nhá, r¹ch xiªn lªn trªn. = 1,09-1,13 kho¶ng çch sau khëi ®iÓm cña v©y Khi ngËm miÖng, x−¬ng hµm d−íi dµi h¬n l−ng. x−¬ng hµm trªn. M«i máng. Kh«ng cã r©u. M¾t Th©n ç dµi, dÑp bªn, m×nh máng, l−ng lín; ®−êng kÝnh cña m¾t t−¬ng ®−¬ng chiÒu dµi th¼ng. L−ên bông hoµn toµn tõ ngùc tíi hËu cña mâm vµ b»ng víi kho¶ng çch gi÷a hai æ m«n. ViÒn bông cong, thÊp. §Çu bÐ. Mâm m¾t. L−îc mang dµi, nhá, xÕp xÝt nhau.

H×nh 1. C¸ dÇu hå s«ng M· Toxabramis maensis sp.nov. B¶ng 1 So s¸nh mét sè ®Æc ®iÓm cña c¸c loµi trong gièng Toxabramis Gunther , 1873 T. T. T. T. T. T.

swinhonis houdmeri hotayensis hoffmani maensis nhatleensis − 7 1 8 7 1 9 10 8 2 47 50 2 Ll 60 62 52-56 42 43 51 1 − 39 41 − − 1 1 −V 1 V 1 1 −V 2 1 2 V 2 2 2 L−îc mang cung 27-28 36-39 15 12-15 45-50 27-35 mang I R¨ng gai cña v©y 16-18 18-20 11-13 l−ng Säc ®en däc th©n Kh«ng cã Kh«ng cã Cã ? Cã Cã

Khëi ®iÓm cña v©y l−ng sau khëi ®iÓm cña trªn x−¬ng n¾p mang ®i xiªn xuèng phÝa d−íi v©y bông vµ gÇn gèc v©y ®u«i h¬n tíi mâm. Tia kho¶ng 10-11 vÈy hay kho¶ng gi÷a v©y ngùc vµ ®¬n cuèi cña v©y l−ng lµ gai cøng hãa x−¬ng, xÎ v©y bông th× ®i ngang theo mÐp bông vµ qua r·nh vµ phÝa sau cã 18-20 ®«i r¨ng c−a; cµng ë mót cuèi cña tia v©y hËu m«n råi ®i lªn vµo gi÷a gÇn gèc gai v©y l−ng th× r¨ng c−a cµng ng¾n. cuèng ®u«i. Khëi ®iÓm cña v©y bông ë gi÷a hoÆc gÇn mót Ç cã mµu x¸m b¹c. ViÒn l−ng tõ mâm tíi mâm h¬n tíi gèc v©y ®u«i. V©y ngùc dµi gÇn tíi ®u«i cã nhiÒu chÊm ®en nhá, n»m r¶i r¸c vµ gèc v©y bông. V©y bông ch−a tíi hËu m«n. V©y ®−îc giíi h¹n bëi mét d¶i xanh ®en ch¹y däc hËu m«n ch−a tíi v©y ®u«i. V©y ®u«i ph©n thïy gi÷a th©n. D¶i xanh ®en chiÕm kho¶ng 2-3 hµng s©u; thïy d−íi dµi h¬n thïy trªn. HËu m«n ngay vÈy, ®Ëm dÇn tõ sau n¾p mang ®Õn hÕt gèc v©y tr−íc v©y hËu m«n. §èt sèng toµn th©n: 39-40. ®u«i. ViÒn mÐp cña v©y ®u«i cã mµu x¸m ®en, Bãng h¬i hai ng¨n, ng¨n sau dµi gÊp 1,29-1,35 do çc chÊm ®en t¹o nªn. lÇn ng¨n tr−íc. VÈy trßn, rÊt máng, dÔ rông. §−êng bªn NhËn xÐt : loµi ç dÇu hå s«ng M· hoµn toµn. Khëi ®iÓm cña ®−êng bªn ®i tõ phÝa Toxabramis maensis sp.nov. gÇn víi çc loµi T. 18 hotayensis Hao, 2001, T. houdmeri Pellegrin, Tªn ®Þa ph−¬ng : ç dÇu. 1932 vµ T. nhatleensis sp.nov . nh−ng cã nh÷ng M« t¶ : Lo = 56-72 mm; D = II,7; A = 3,14- sai kh¸c so víi çc loµi trªn (b¶ng 1): sè l−îng 16; P = 1,12; V= 1,8; P = 3,8-4,6 g. l−îc mang cung mang I nhiÒu h¬n so víi tÊt c¶ çc loµi trong gièng; sè v¶y cña ®−êng bªn L−îc mang cung mang I: 27-35; r¨ng hÇu 2 nhiÒu h¬n so víi çc loµi T. hotayensis vµ T. hµng: 2,4-4,2; r¨ng gai cña v©y l−ng: 11-13 ®«i. nhatleensis ; sè l−îng r¨ng gai cña v©y l−ng VÈy däc çn ®u«i: 10-13. VÈy quanh çn ®u«i: 18. nhiÒu h¬n so víi loµi T. nhatleensis. 7 1 Ll = 39 2 41. 2. Toxabramis nhatleensis H. D. Nguyen, D. 1 1 −V H. Tran & T. T Ta sp.nov. - Ç dÇu hå 2

s«ng NhËt LÖ (h×nh 2) Lo = 3,37-4,2; H = 3,8-4,2; T = 5,6-6,6 lcd = 8,7-9,8 ccd. - Holotyp: ç thÓ çi; L o = 58 mm thu t¹i LÖ Thñy, Qu¶ng B×nh ngµy 30-04-2004. T = 3,5-5,25Ot = 3,5-4,25O = 3,5-4,25O; T = 1,75-2,14Op; lcd = 1,375-1,67 ccd; OO = 1,0 O. - Paratyp: 7 mÉu vËt, cïng thu t¹i LÖ Thñy víi holotyp, ®Òu trªn l−u vùc s«ng NhËt LÖ. Lcmax = 2,5-2,8 Lcmin; hD = 1,5-1,67 lD. - Çc mÉu vËt ®−îc l−u gi÷ t¹i Khoa Sinh- Kho¶ng çch tr−íc khëi ®iÓm cña v©y l−ng Kü thuËt n«ng nghiÖp, Tr−êng ®¹i häc S− ph¹m = 1,07-1,185 kho¶ng çch sau khëi ®iÓm cña Hµ Néi. v©y l−ng.

H×nh 2. C¸ dÇu hå s«ng NhËt LÖ Toxabramis nhatleensis sp.nov.

Th©n ç dµi, dÑp máng, l−ng t−¬ng ®èi th¼ng. m«n. §èt sèng toµn th©n: 42. Bãng h¬i hai ng¨n, L−ên bông hoµn toµn tõ sau eo mang ®Õn hËu ng¨n sau dµi gÊp 1,17-1,27 lÇn ng¨n tr−íc. m«n. ViÒn l−ng cong. §Çu bÐ. MiÖng nhá, r¹ch V¶y trßn, máng, dÔ rông. §−êng bªn hoµn miÖng h¬i xiªn. M«i máng. Kh«ng cã r©u. M¾t toµn. §−êng bªn g·y gÊp khóc ë gi÷a v©y ngùc lín; ®−êng kÝnh cña m¾t t−¬ng ®−¬ng chiÒu dµi vµ v©y bông, gi÷a v©y bông vµ v©y hËu m«n, cña mâm vµ b»ng víi kho¶ng çch gi÷a hai æ m¾t. ch¹y phÝa d−íi trôc th©n vµ ®i vµo gi÷a çn ®u«i. L−îc mang dµi, nhá, xÕp xÝt nhau vµ ®Òu ®Æn. Ç cã l−ng mµu x¸m, bông tr¾ng b¹c. Cã Khëi ®iÓm cña v©y l−ng sau khëi ®iÓm cña mét d¶i xanh ®en ch¹y tõ sau n¾p mang ®Õn tËn v©y bông mét Ýt vµ gÇn mót cuèng ®u«i h¬n so gèc v©y ®u«i. Cµng vÒ phÝa v©y ®u«i th× d¶i víi mót mâm. V©y l−ng cã gai cøng, mÆt trong xanh cµng ®Ëm dÇn. cã khÝa r¨ng c−a râ, cã 11-13 ®«i r¨ng c−a; cµng ë gÇn gèc gai v©y l−ng th× r¨ng c−a cµng ng¾n NhËn xÐt: loµi ç dÇu hå s«ng NhËt LÖ dÇn. V©y ngùc ch−a ch¹m tíi v©y bông. V©y Toxabramis nhatleensis sp.nov. gÇn víi çc loµi bông ch−a ch¹m tíi v©y hËu m«n. V©y hËu m«n T. hotayensis Hao, 2001, T. houdmeri Pellegrin, ng¾n. V©y ®u«i ph©n thïy s©u; thïy d−íi dµi 1932 vµ T. maensis sp .nov. nh−ng cã nh÷ng sai h¬n thïy trªn. Lç hËu m«n kÒ tr−íc v©y hËu kh¸c so víi çc loµi trªn (b¶ng 1): sè l−îng l−îc 19 mang cung mang I nhiÒu h¬n so víi loµi T. fishes of Yunnan, China. Part I: Cyprinidae. hotayensis nh−ng sè r¨ng c−a cña tia cøng v©y Science Press Beijing. China. l−ng l¹i Ýt h¬n so víi loµi nµy; sè v¶y ®−êng bªn, 3. Chu Xinluo & Chen Yiurui , 1990: The l−îc mang cung mang I vµ sè r¨ng c−a cña gai fishes of Yunnan, China. Part II: v©y l−ng ®Òu Ýt h¬n so víi loµi T. maensis. Cypriniformes. Science Press Beijing. China. Tµi liÖu tham kh¶o 4. NguyÔn v¨n H¶o và Ng« SÜ V©n , 2001: Ç n−íc ngät ViÖt Nam, tËp I: hä Ç chÐp. 1. Chen Yuyu & cs., 1998: Fauna Sinica. Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Osteichthyes: Cypriniformes II. Science 5. Mai §×nh Yªn , 1978: §Þnh lo¹i ç n−íc Press Beijing, China. ngät miÒn B¾c ViÖt Nam. Nxb. Khoa häc vµ 2. Chu Xinluo & Chen Yiurui , 1989: The Kü thuËt, Hµ Néi.

Two new fish species of the genus Toxabramis Gunther, 1873 (Cyprinidae, Cypriniformes) from Vietnam

Duong Quang Ngoc, Nguyen Huu Duc, Tran Duc Hau, Ta Thi Thuy

Summary

Six species of the genus Toxabramis Gunther, 1873 (Cyprinidae, Cypriniformes) were found; among them two species were new for science. In the paper, the description of these new species is presented and a key to identify the known species of these genus is established. 1. Toxabramis maensis H. D. Nguyen & Q. N. Duong sp.nov. is found in the Ma river (Quanhoa and Thieuhoa districts, Thanhhoa province, Vietnam) Body elongate, strongly compressed. Head comparatively small. Mouth small. Oblique. Uper jaw prominent. Dorsal fin short, its origin behind that of ventral fin and near origin of caudal fin than top of rostral. Unbranched dorsal fin rays well ossified, denticulated behind. Anus immediatly in front of origin of anal fin. Lateral line complete. Coloration: body silvery; back dark. A dark axial lateral stripe running from the gill opening to the base of the caudal fin. Remarks : This species is near with Toxabramis hotayensis Hao, 2001, T. houdmeri Pellegrin, 1932 and T. nhatleensis sp.nov. but there are some different characteristics: the number of gill rakers on the first branchial arc of this species are more in comparison with other species of the genus; its number of lateral line scales are more in comparison with two species T. hotayensis and T. nhatleensis; its number of denticulate ossified unbranched dorsal fin rays are more in comparison with T. nhatleensis (table 1). 2. Toxabramis nhatleensis H. D. Nguyen, D. H. Tran & T. T. Ta sp.nov. is found in the Nhatle river (Lethuy district, Quangbinh province, Vietnam). Body elongate; Mouth small, comparatively oblique. Dorsal fin short, it’s origin behind that of ventral fin and its origin near of origin of caudal fin than top of the rostril. Unbranched dorsal fin rays well ossified, denticulated behind. Anus immediatly in front of origin of anal fin. Lateral line comlete. Coloration: body silvery; back dark. A dark axial lateral stripe running from the gill opening to the tip of the middle caudal fin rays. Remarks : this species is near with T. maensis H. D. Nguyen & Q. N. Duong sp.nov., T. houdmeri Pellegrin, 1932 and T. hotayensis Hao, but there are some different characteristics: the number of gill rakers of this species are more in comparison with T. hotayensis and its number of denticulate ossified unbranched dorsal fin rays are less than in T. hotayensis ; its number of scales, gill rakers and denticulate ossified unbranched dorsal fin rays are less than in T. maensis (table 1). Ngµy nhËn bµi: 16-2-2006 20