Harcerski Słownik Biograficzny Tom IV
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Słownik prezentuje sylwetki wybitnych instruktorek i instruktorów zaangażowanych w pracę harcerską na ziemiach polskich, a także poza granicami kraju. Wiele z tych postaci odegrało znaczącą rolę w ogólnonarodowym życiu politycznym, gospodarczym, społecznym, IV naukowym lub kulturalnym, inne były znane i cenione w środowisku lokalnym. W wydawnictwie został przyjęty system holenderski, który zakłada, że w każdym kolejnym tomie biogramy umieszczone są w układzie alfabetycznym – od A do Z. Autorami zamieszczonych haseł biografi cznych są naukowcy, historycy, członkowie komisji historycznych chorągwi i hufców ZHP, a także członkowie rodzin opisywanych postaci. biograficzny ISBN 978-83-946784-0-1 HarcerskiHarcerski 9 788394 678401 harcerski słownik słowniksłownik WYDAWNICTWO MARRON biograficznytomtom IVIV HARCERSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY Rada Redakcyjna prof. dr hab. Adam Massalski – przewodniczący dr Wanda Czarnota prof. dr hab. Adam Cz. Dobroński prof. dr hab. Andrzej Janowski dr hab. Janina Kamińska dr hab. Andrzej Krzysztof Kunert prof. dr hab. Roman Loth prof. dr hab. Maria Straszewska prof. dr hab. Ryszard Szwed prof. dr hab. Bogusław Śliwerski dr Julia Tazbir mgr Katarzyna Traczyk dr hab. Janusz Wojtycza HARCERSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY TOM IV pod redakcją Janusza Wojtyczy Warszawa 2016 Autorzy: Maria Baster-Grząślewicz, Jerzy Bernasik, Wojciech Biedrzycki, Marcin Binasiak, Andrzej Borodzik, Jacek Czajka, Wanda Czarnota, Jacek Krzysztof Danel, Stanisław Jan Dąbrowski, Magdalena Długoszewska-Kłyś, Adam Cz. Dobroński, Agnieszka Fietkiewicz-Zapalska, Andrzej Gaczorek, Wanda Ganczarska, Mateusz Gurdak, Kazimierz Jarzembowski Wit Jozenas, Krystyna Karczewska, Teresa Karczewska-Buczek, Anna Kateusz, Hanna Kocerka, Tomasz Kozik, Wojciech Kucharski, Zenon Kuligowski, Julian Wacław Kurek, Bolesław Leonhard, Tadeusz Mandziak, Adam Massalski, Włodzimierz Matwin, Marian Miszczuk, Zbigniew R. Muszyński, Michał Najgrakowski, Dorota Nasiadko, Wacława Orlińska, Ewa Otto-Buczkowska, Stanisław Pec, Ewa Maria Piechota, Maria Raczyńska, Bogdan Radys, Andrzej Rembalski, Andrzej Romanowski, Jadwiga Skiba Zbigniew Sobczyk Teresa Szadkowska-Łakomy, Dariusz Szczecina, Mariola Szmigielska, Bogusław Szwedo, Marta Szymańska, Maciej Tanaś, Danuta Trylska-Siekańska, Lesław J. Welker, Ryszard Wittlieb, Janusz Wojtycza, Krzysztof Wojtycza, Zbigniew K. Wójcik Recenzenci: prof. dr hab. Andrzej Jaczewski, prof. dr hab. Józef Lipiec prof. dr hab. Sławomir Mazur, dr hab. Janina Kamińska Zamieszczone w publikacji fotografi e pochodzą ze zbiorów Muzeum Harcerstwa w Warszawie, Archiwum Komisji Historycznej Chorągwi Krakowskiej ZHP, zbiorów prywatnych autorów i archiwów rodzinnych. Redaktor: Agnieszka Kazek Współpraca przy opracowaniu wskazówek bibliografi cznych: Katarzyna Kurowska Projekt okładki: Studio Marron © Copyright Muzeum Harcerstwa ISBN 978-83-923571-0-0, t. 4 ISBN 978-83-932229-8-8 ISBN 978-83-65248-15-2, ISBN 978-83-946784-0-1 Wydawcy: Muzeum Harcerstwa Muzeum Historii Polski Wydawnictwo Marron WSTĘP W roku bieżącym przypada 15. rocznica rozpoczęcia prac nad „Harcerskim Słownikiem Biografi cznym” i 10. rocznica ukazania się pierwszego tomu tej publikacji. W tym czasie „Słownik” stał się sztandarowym wydawnictwem Muzeum Harcerstwa, spotkał się z zasłużonym uznaniem i – wydany w dużym nakładzie – trafi ł do bibliotek jako istotna pomoc naukowa, zwłaszcza dla hi- storyków oświaty i wychowania. Czwarty tom „Słownika” zawiera 101 haseł. Wśród prezentowanych w nim postaci znaleźli się kolejni instruktorzy, kierujący pracą organizacji w kraju i zagranicą, a także liderzy lokalnych środowisk. Zamieszczono w nim m.in. sylwetkę jednego z twórców polskiego skautingu, prof. Bronisława Bouffałła, współtwórczyni skautingu żeńskiego w Lublinie, znanej pisarki Ewy Szelburg- -Zarembiny, przewodniczącego ZHP Romana Bnińskiego, „złotego skauta” Adama Żeromskiego, dowódcy Warszawskiego Batalionu Harcerskiego Tade- usza Młodkowskiego, wiceprzewodniczącego ZHP gen. Aleksandra Osińskie- go, naczelnika Głównej Kwatery Męskiej dr. Adolfa Heidricha, jednego z pio- nierów harcerskiego żeglarstwa Jana Kuczyńskiego, dyrektorki Harcerskiego Biura Wydawniczego „Na Tropie” i komendantki harcerek we Francji Marii Kapiszewskiej, komendanta Grup Szturmowych i dowódcy batalionu „Zośka” Ryszarda Białousa, poety powstańczej Warszawy, autora Pałacyku Michla Józefa Szczepańskiego „Ziutka”, naczelnika harcerzy Romana Kierzkow- skiego, komendantki harcerek w Niemczech Ireny Mydlarzowej, przewodni- czącego ZHPpgK Zygmunta Szadkowskiego, naczelniczki harcerek ZHPpgK dr Władysławy Spławskiej, komendantki Warszawskiej Chorągwi Harcerstwa i kierowniczki Ośrodka Badań Psychopedagogicznych ZHP prof. Antoniny Guryckiej, długoletniego redaktora „Harcerstwa” Olgierda Fietkiewicza oraz przewodniczącej ZHP prof. Marii Hrabowskiej. Są w nim także zaprezento- wani kolejni komendanci chorągwi i wybitni kierownicy pracy harcerskiej w terenie. Autorami haseł w tym tomie są naukowcy: prof. dr hab. Adam Massalski, prof. dr hab. Andrzej Romanowski, prof. dr hab. med. Krystyna Karczewska, prof. dr hab. med. Ewa Otto-Buczkowska, prof. dr hab. inż. Jerzy Bernasik, dr hab. Maciej Tanaś prof. APS; historycy: dr Jacek K. Danel, dr Wojciech Ku- charski, dr Andrzej Rembalski i dr Zbigniew K. Wójcik oraz członkowie komi- 5 sji historycznych chorągwi i hufców, z potrzeby serca dokumentujący historię harcerstwa, a także krewni opisywanych postaci. Można ocenić, że w przygoto- wanych dotychczas czterech tomach, zawierających łącznie 400 haseł, znalazły się wszystkie najwybitniejsze postacie harcerstwa międzywojennego. Należy tu przypomnieć, że schemat biogramu zastosowany w naszym wy- dawnictwie oparto na standardzie „Polskiego Słownika Biografi cznego”. Każ- dy artykuł składa się z trzech części: hasła, właściwego życiorysu i dokumen- tacji. W haśle obok nazwiska, imienia (imion), innych używanych nazwisk i pseudonimów oraz dat życia znajdują się następujące informacje: zawód, sto- pień instruktorski i najważniejsze funkcje pełnione w harcerstwie (w kolejno- ści chronologicznej). Biogramy zostały przygotowane w oparciu o opracowa- nia i źródła drukowane, a często także źródła archiwalne, wzmianki prasowe, informacje rodzin i znajomych oraz inskrypcje nagrobne. We wskazówkach bibliografi cznych znajdujących się w dokumentacji każdego biogramu podano najważniejsze źródła w kolejności wskazanej przez Instrukcję redakcyjną „Pol- skiego Słownika Biografi cznego”, a więc z podziałem na następujące ich ka- tegorie: wytworzone współcześnie wydawnictwa o charakterze słownikowym, bibliografi cznym i katalogowym, źródła internetowe (bazy danych, portale), opracowania, wydawnictwa źródłowe, wzmianki prasowe, nekrologi i wspo- mnienia pośmiertne, archiwalia oraz źródła rękopiśmienne i relacje ustne. W cyklu wydawniczym „Harcerskiego Słownika Biografi cznego” zastosowa- ny został tzw. układ holenderski, zakładający umieszczanie w każdym kolej- nym tomie wyboru haseł od A do Z. Niniejszy tom „Słownika” zrecenzowali prof. dr hab. Andrzej Jaczewski, prof. dr hab. Józef Lipiec, prof. dr hab. Sławomir M. Mazur oraz dr hab. Ja- nina Kamińska, którym w tym miejscu składam serdeczne podziękowanie za wnikliwą ocenę i zachętę do dalszych prac nad wydawnictwem. Dziękuję rów- nież licznej rzeszy współpracowników „Słownika” i zwracam się do nich z ape- lem o dalszą współpracę przy kolejnych jego tomach. Wierzę, że nasze wspólne dzieło, „Harcerski Słownik Biografi czny”, przyczyni się do utrwalenia pamię- ci o dokonaniach wybitnych instruktorów harcerskich i być może zachęci do pracy ich następców, w myśl realizacji idei wypowiedzianej przez hm. Józefa Sosnowskiego: To, co jest harcerstwem dzisiejszym, wznosi się nad tym, co było harcerstwem wczorajszym. Janusz Wojtycza 6 WYKAZ BIOGRAMÓW BASTER Zofi a GUMOWSKI Kazimierz BEŁCH Józef GURYCKA Antonina BEM Janina HEIDRICH Adolf Zbigniew BERNASIK Wincenty HENDLER Julian BIAŁKIEWICZ Feliks HRABOWSKA Maria BIAŁOUS Ryszard JĘSIAK Edward BIEŃKOWSKI Tadeusz KAPISZEWSKA Maria BLICHARSKI Wacław KAWECKA Zofi a BNIŃSKI Roman KIERZKOWSKI Roman BOGDANOWICZ Stefan KŁODAWSKI Józef BOUFFAŁŁ Bronisław KOŁOMŁOCKI Tadeusz Władysław BREDE Halina KREINER Jerzy BUGAJSKI Jan KUCZYŃSKI Jan CHODNIKIEWICZ Maria LEJCZAK Helena CZAJKA Jadwiga LEWIŃSKI Mieczysław CZARNOŁĘSKI Eugeniusz MACHALSKI Franciszek CZWACZKA Antoni MACIEJEWSKA-JANKE Teodora DELONG Teodor MAJEWSKI Andrzej DŁUGOSZEWSKI Włodzimierz MARCINIEC Leszek DOBROWOLSKI Zbigniew MAZUR Ryszard DONIEC Waldemar MAZURKIEWICZ Ludmiła DROGOMIRECKI Jerzy MITKOWSKI Władysław DRYŚ Janina MLEKODAJ Jan DYLĄG Zygmunt MŁODKOWSKI Tadeusz FIETKIEWICZ Olgierd MOJMIR Herman GIBESS Stanisław MROWEC Stanisław GŁADYSZ Franciszek MYDLARZOWA Irena GRUSZCZYŃSKI Tadeusz MYŚLIWEK Bernard GRYGLOWSKI Antoni NIEBORAK Ryszard 7 OSIŃSKI Aleksander SZCZEPAŃSKI Józef OSTROWSKA Maria SZCZĘŚCIKIEWICZ Aleksander PILIŃSKI Władysław SZELBURG-ZAREMBINA Ewa PŁOSZAJSKI Tadeusz SZELIGA Anna POROŻYŃSKI Benedykt SZELIŃSKI Wiktor POSADZKI Wojciech SZUL Bogusław PREIS Mieczysław ŚMIGAJ Józef PROKOP Jan TABOR Adam PRZYJEMSKI Jerzy TANAŚ Zygmunt PUZON Czesława TRYLSKA Jadwiga PYKOSZOWA Zofi a TRYLSKI Zdzisław RACHWAŁ Jan TUCHOLSKA Bożena REYMAN Cecylia UNGEHEUER Leopold RUSINIAK Witold URBANEK Michał RZĄSA Adam URBANOWICZ Halina SKIBA Jadwiga WASILEWSKI Mieczysław SMOLEŃ Zygmunt WISZNIOWSKI Roman SOBCZYK Zbigniew WIŚNIEWSKA Halina SOBIERAJ Leon WOŹNICKI Teofi l SPŁAWSKA Władysława WYRWALSKI Tadeusz STADLER Jerzy ŻEROMSKI Adam SZADKOWSKI Zygmunt 8 WYKAZ SKRÓTÓW AAN — Archiwum Akt Nowych b.m.w. — brak miejsca wydania abp — arcybiskup