Report of Strontium and Stable Oxygen Isotope Results of Human Remains from the Roman Fort at Velsen, the Netherlands

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Report of Strontium and Stable Oxygen Isotope Results of Human Remains from the Roman Fort at Velsen, the Netherlands October 24st 2016 Report of Strontium and Stable Oxygen Isotope Results of Human Remains from the Roman Fort at Velsen, The Netherlands Dr. Andrea L. Waters-Rist and drs. Jessica Palmer 1 Laboratory for Human Osteoarchaeology Faculty of Archaeology Leiden University The Netherlands Contact e-mail: [email protected] [email protected] Contact address: Van Steenis building Einsteinweg 2 2333CC Leiden The Netherlands 2 Introduction Strontium Isotopes Strontium isotope ratio (87Sr/86Sr) analysis is a method of reconstructing birthplace and geographical movement (e.g. migration, residential mobility) of archaeological human remains. The ratio of the isotopes strontium-87 to strontium-86 in geological deposits depends on the relative abundance of rubidium and strontium in the bedrock and on the age of the rocks, with factors such as the proximity to marine environments (Veizer, 1989) and atmospheric deposition (Miller et al. 1993) impacting local 87Sr/86Sr signatures (the 87Sr/86Sr of modern ocean water is 0.7092 (Viezer 1989)) (see Bentley 2006 for a review) (fig. 1). The 87Sr/86Sr ratio passes from the bedrock into the soil and groundwater and the bioavailable strontium enters the food chain. The food and water consumed by an individual while their bodily tissues are forming will match the bioavailable 87Sr/86Sr of the geological area in which they live. Due to this phenomenon the strontium isotope ratio in ones’ bones and teeth can be used to infer where a person was born and if and where they relocated during their life. Figure 1: Simplified sketch of the strontium cycle showing key processes that determine the strontium isotope composition of skeletal and dental tissues. From Willmes 2015: 25. 3 The hard outer layer of one’s tooth, the enamel, forms in infancy and childhood and thereafter does not undergo remodelling. The enamel of the permanent first molar begins formation around birth and is completed by the age of about three years; the enamel of the permanent second molar begins formation around three years and is completed by six to seven years of age; and finally, third molar enamel begins formation anywhere from eight to nine years being completed by eleven to twelve years of age (Reid and Dean 2006; derived from Northern European population data). Hence, dental enamel 87Sr/86Sr ratios tell us about where a person lived as a baby and a child. It must be kept in mind that our ability to match an individual’s 87Sr/86Sr value to a particular geological region(s) depends upon the existence of data detailing the biologically available isotope signatures of the region(s) in question. This has yet to be done for many geological areas within Europe. Fortunately however, biologically available strontium isotope ratios have been characterized for large geological areas in the following regions: The Netherlands (Kootker et al. 2016; for the Frisian area specifically see McManus et al. 2013), Belgium (Central and Southeast Belgium - Drouet et al. 2005), France (Willmes et al. 2014 and see the Isotopic Reconstruction of Human Migration database at http://80.69.77.150/), South- Central Europe (southern Germany, Austria, the Czech Republic, and Hungary – Price et al. 2001 and 2004), Germany (Central Germany - Knipper et al. 2016; Bavaria – Grupe et al.1997 and Schweissing and Grupe 2003; Southwest Germany - Oelze et al. 2012; southern Germany - Bentley and Knipper 2005), the Austrian-Italian Alps (Kutschera and Müller 2003), Portugal (Southcentral Portugal – Hillier et al. 2010, Southwestern Portugal - Waterman et al. 2014), Italy (southeastern Italy - Tafuri et al. 2016, the Veneto region of Northeastern Italy - Petrini et al. 2015), The Aegean (Nafpliolo 2011), and the Eastern Mediterranean (Cyprus, Lebanon, and Turkey – Rich et al. 2016). Often archaeologists will make use of a ‘local’ vs. ‘non-local’ distinction whereby the 87Sr/86Sr of the site and region in question is determined, with individuals who fall outside this range being classified as non-local. Seldom is it possible to determine exactly where they came from. Rather, it is more likely we can identify regions they did NOT come from, thus leaving a narrowed list of possibilities about where they might have come from. Thereafter, historical information, archaeological data (i.e. grave goods, mortuary treatment), osteological data (i.e. metric and non-metric dental and skeletal traits reflective of an individual’s biological ancestry), 4 and the results of other isotopic markers than can give clues about provenience (i.e. stable oxygen isotopes), can be used to make an argument about where a person most likely came from. Stable Oxygen Isotopes Stable oxygen isotope analysis of the ratio of oxygen-18 to oxygen-16 (18O/16O ratio), denoted as δ18O (δ=delta), is often used in combination with strontium isotope analyses to reconstruct mobility and migration. Whereas strontium isotopes are incorporated into the food chain via the soil and bedrock of a given environment, stable oxygen isotopes enter the food chain and drinking water supplies via rainfall (Bäckström 2016). The oxygen isotope ratios of rainfall in a particular area are determined by the climatic cline, with the most important factors being temperature, proximity to the coast, latitude, and altitude (Cuntz et al. 2002; Gat 1980; Yurtsever 1975). Stable oxygen isotopes are also incorporated into dental enamel, and analysis of enamel that formed at different ages will similarly reflect biologically distinct moments in an individual’s life. In Western European regions of similar latitude, temperature, altitude, and distance from the coast are the dominant factors determining the stable oxygen isotope values of rainwater (Kootker and Altena 2010). As clouds travel inland, the heavier 18O isotope is disproportionately lost first, leading to precipitation with comparatively high δ18O values. Thus, the farther away from the ocean a cloud travels, the more of the lighter 16O isotope it contains, and its precipitation will have comparatively low δ18O values. Altitude is another important factor as clouds will encounter colder air currents when they drift into higher elevations, and the heavier δ18O will rain down first in the thus temperature-induced condensation (Bowen & Wilkinson 2002; Kootker & Altena 2010; Laffoon et al. 2012). Lastly, latitude and the corresponding temperature cline need to be mentioned as a factor, because water vapour forms more easily in high temperature conditions (i.e. closer to the equator) and this vapour then condenses (in the form of precipitation) as the cloud encounters colder temperatures (i.e. areas further away from the equator), leading to the preferential deposition of the heavier δ18O isotopes in rain in warmer areas closer to the equator (Dansgaard 1964). As with strontium isotopes, stable oxygen isotopes cannot pinpoint the exact origin of an individual’s homeland or migratory locations, but rather add data to help narrow down the list of possibilities. Using stable oxygen and strontium isotope analyses together allows us to further reduce the list of possible provenance options. 5 Purpose and Hypotheses The purpose of this report is to present the strontium and stable oxygen isotope ratio results of three adult male individuals from the Roman site of Velsen I (also known as Flevum), The Netherlands (fig. 2), dated to the early decades after Christ (16-40 AD). The main individual in question is known as ‘the man in the well’ and is a tall (1.90m) young-adult (~20-30 years) male found in a well. Items found with him, including a dagger and sheath, suggest he was a member of the Roman military, possibly a soldier (Morel and Bosman 1989). Questions regarding the origin of this man have abounded for many years. Initial osteological investigations were conducted by Constandse-Westermann (1981; 1982) with additional newer analyses by Inskip (in preparation). The four main hypotheses regarding his origin can be presented as follows: (1) He was a Roman soldier who came to Velsen from a homeland in the Mediterranean region; (2) He was an auxiliary member of the Roman military who came to Velsen from a homeland in the area around the site of Velsen; (3) He was an auxiliary member of the Roman army who came to Velsen from a homeland in the approximate area that is modern-day Netherlands (including Frisia), and; (4) He was a member of the Roman military who came from a Roman outpost elsewhere in Europe. In regards to the second hypothesis it has been specifically proposed, on the basis of his tall stature, that ‘the man in the well’ may have come from ancient Frisia (e.g. Constandse- Westermann 1982), an area to the northeast of the Velsen fort (fig. 2). Two other adult male individuals found at Velsen I are also analyzed in order to provide context to the data from ‘the man in the well’. These men were likely also military personnel and strontium isotope data regarding their birthplace and childhood home may aid in the interpretation of the main individual’s homeland. 6 Figure 2: Map of The Netherlands showing the location of the Roman Fort of Velsen I (red dot), as well as other Dutch sites or locations mentioned in this report. The approximate location of the Frisian region in Roman times is outlined in green. Materials and Methods Teeth from the three skeletons were assessed for completeness and pathology. Small samples of enamel from intact molar crowns were obtained from areas free from pathology (i.e. avoiding caries, calculus, discoloration or pre- or post-mortem chips/cracks). For the ‘man in the well’, the three molars from the right mandible were sampled on the lingual surface (RM1, RM2 and RM3). For the second individual, (g2008/6 1989-Zn3) the first and third left maxillary molar were sampled on the lingual surface (LM1 and LM3).
Recommended publications
  • Indeling Van Nederland in 40 COROP-Gebieden Gemeentelijke Indeling Van Nederland Op 1 Januari 2019
    Indeling van Nederland in 40 COROP-gebieden Gemeentelijke indeling van Nederland op 1 januari 2019 Legenda COROP-grens Het Hogeland Schiermonnikoog Gemeentegrens Ameland Woonkern Terschelling Het Hogeland 02 Noardeast-Fryslân Loppersum Appingedam Delfzijl Dantumadiel 03 Achtkarspelen Vlieland Waadhoeke 04 Westerkwartier GRONINGEN Midden-Groningen Oldambt Tytsjerksteradiel Harlingen LEEUWARDEN Smallingerland Veendam Westerwolde Noordenveld Tynaarlo Pekela Texel Opsterland Súdwest-Fryslân 01 06 Assen Aa en Hunze Stadskanaal Ooststellingwerf 05 07 Heerenveen Den Helder Borger-Odoorn De Fryske Marren Weststellingwerf Midden-Drenthe Hollands Westerveld Kroon Schagen 08 18 Steenwijkerland EMMEN 09 Coevorden Hoogeveen Medemblik Enkhuizen Opmeer Noordoostpolder Langedijk Stede Broec Meppel Heerhugowaard Bergen Drechterland Urk De Wolden Hoorn Koggenland 19 Staphorst Heiloo ALKMAAR Zwartewaterland Hardenberg Castricum Beemster Kampen 10 Edam- Volendam Uitgeest 40 ZWOLLE Ommen Heemskerk Dalfsen Wormerland Purmerend Dronten Beverwijk Lelystad 22 Hattem ZAANSTAD Twenterand 20 Oostzaan Waterland Oldebroek Velsen Landsmeer Tubbergen Bloemendaal Elburg Heerde Dinkelland Raalte 21 HAARLEM AMSTERDAM Zandvoort ALMERE Hellendoorn Almelo Heemstede Zeewolde Wierden 23 Diemen Harderwijk Nunspeet Olst- Wijhe 11 Losser Epe Borne HAARLEMMERMEER Gooise Oldenzaal Weesp Hillegom Meren Rijssen-Holten Ouder- Amstel Huizen Ermelo Amstelveen Blaricum Noordwijk Deventer 12 Hengelo Lisse Aalsmeer 24 Eemnes Laren Putten 25 Uithoorn Wijdemeren Bunschoten Hof van Voorst Teylingen
    [Show full text]
  • Developments in the Oer-Ij Area
    UvA-DARE (Digital Academic Repository) The homecoming of religious practice : an analysis of offering sites in the wet low-lying parts of the landscape in the Oer-IJ area (2500 BC-AD 450) Kok, M.S.M. Publication date 2008 Link to publication Citation for published version (APA): Kok, M. S. M. (2008). The homecoming of religious practice : an analysis of offering sites in the wet low-lying parts of the landscape in the Oer-IJ area (2500 BC-AD 450). lima. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:06 Oct 2021 chapter 3 Bergen Alkmaar Egmond Heiloo Limmen Castricum Akersloot Uitgeest Heemskerk Beverwijk Assendelft Velsen Zaanstad Haarlem Amsterdam 0 10 km Figure 3.1 Oer-IJ area with the modern topographical names.
    [Show full text]
  • Belangrijke Telefoonnummers Langs De Kust
    BELANGRIJKE TELEFOONNUMMERS LANGS DE KUST Van belang is dat bij noodsituaties op zee vooral 0900-0111 wordt geïnformeerd en dus niet zelf op de club de coördinatie trachten te regelen. 112 Politie, Ambulance en brandweer 0900-0111 ALGEMEEN KUSTWACHT ALARMNUMMER (24 uur) 0519- 531247 Kustwachtpost, Schiermonnikoog, VHF 5,16,57 0519-554145 Kustwachtpost, Ameland, VHF 5,16,67 0562-442341 Kustwacht vuurtoren Brandaris, Terschelling, 0562-443100 Centrale meldpost Waddenzee, Terschelling 0562-451326 Kustwachtpost, Vlieland 0222-316270 Kustwachtpost Eierland, Texel 0223-652770 Havenkantoor, Den Helder VHF 12, 14, 16, 67 0223-616767 Politie, Rijkspolitie te Water, Den Helder 0223-641446 Politiepost, de Zandloper, Julianadorp, Den Helder 0223-624456 Reddings Brigade, Strandslag Duinoord, Den Helder 0223-641446 EHBO post, Strandslag de Zandloper, Julianadorp, Den Helder 0223-641455 EHBO, Strandpost, Julianadorp, Den Helder 0224-581601 Reddings Brigade "Paal 13", Strandpost Callantsoog, Callantsoog 0224-582431 Reddings Brigade "Paal 13", Strandpost Groote Keeten, Callantsoog 0224-561543 Reddings Brigade, Strand St. Maartenszee, St Maartenszee 072-5091643 Schoorlse Reddingsbrigade en EHBO, Hargerstrandweg 1, Schoorl 072-5897459 Vrijwillige Reddings Brigade, Strand Bergen, Bergen 072-5897296 KZ & BV Bergen, Kantine, Parkweg, bij, 37, Bergen 072-5061357 Vuurtoren, Egmond aan Zee 072-5061887 Reddingsbrigade Egmond, Strandpost (bij de vuurtoren), Egmond aan Zee 0251-650096 Reddings Brigade "De Strandlopers, Strand Castricum, Castricum 0251-650555 Politie,
    [Show full text]
  • Reactie Op Zoekgebieden Concept-RES Noord-Holland Noord
    Reactie op Zoekgebieden concept-RES Noord-Holland Noord Aan: RES Organisatie Van: Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland, Vereniging Natuurmonumenten, Landschap Noord-Holland Datum: 30-9-2020 Inhoudsopgave 1. Kop van Noord-Holland ................................................................................................................... 6 2. Westfriesland .................................................................................................................................. 12 3. Regio Alkmaar ................................................................................................................................ 16 2 1) Inleiding Met dit document willen wij u op de hoogte stellen van de wensen en bedenkingen van Landschap Noord-Holland, Vereniging Natuurmonumenten, en de Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland op de zoekgebieden uit de concept-RES 1.0. Samengevat steunen de natuurorganisaties de ambitie van de RESsen, maar vragen om meer rekening te houden met de landschappelijke draagkracht van de verschillende regio’s en hiervoor een aantal aanpassingen te doen in de zoekgebieden. Het baart ons zorgen dat Noord-Holland-Noord en -Zuid zo uiteenlopend scoren als het gaat om de omgang met natuur- en landschapswaarden. Daar waar in de zuidelijke RES deze waarden nadrukkelijk zijn meegenomen (met uitzondering van Het Gooi), is dit in de noordelijke RES duidelijk minder het geval. Onze organisaties hebben in februari 2020 een “visiekaart zon en wind”, en een document “Voorwaarden voor een zorgvuldige energietransitie”
    [Show full text]
  • Factsheet Zon-PV Noord-Holland-Noord PDF Document
    Factsheet zon-PV per RES-regio Regio Noord-Holland Noord Totaaloverzicht Opgesteld vermogen in de regio (in MWp) Per gemeente eind 2019* (in MWp) (In MWp per 1000 huishoudens) 18 0,6 Alkmaar 33 Alkmaar 9 Bergen (NH.) 13 Bergen (NH.) 0,9 347 10 Castricum 12 Castricum 0,8 8 Den Helder 15 Den Helder 0,5 6 Drechterland 12 Drechterland 1,4 3 Enkhuizen 5 Enkhuizen 0,5 17 1,4 239 Heerhugowaard 33 Heerhugowaard 6 Heiloo 8 Heiloo 0,8 13 Hollands Kroon 63 Hollands Kroon 3,0 13 Hoorn 19 Hoorn 0,6 157 6 144 Koggenland 12 Koggenland 1,3 Langedijk 8 Langedijk 1,4 115 16 110 13 Medemblik 44 Medemblik 2,3 81 3 77 Opmeer 7 Opmeer 1,4 64 11 53 49 Schagen 35 Schagen 1,7 37 38 6 27 Stede Broec 9 Stede Broec 0,9 1013 4 Texel 8 Texel 1,2 4 Uitgeest 4 Uitgeest 0,8 * *(per einde van het kalenderjaar) Woningen Totaal Woningen Totaal Gemiddeld in Nederland: 0,9 Bron: CBS – Zonnestroom: opgesteld vermogen *voorlopige cijfers SDE+ projecten Verdeling naar opstelling van gerealiseerde sde+ projecten (in MWp) Vermogen van SDE+ projecten die nog in de Gemiddeld in Nederland: 63% SDE+ gerealiseerd op daken pijplijn zitten (in MWp) 22 Alkmaar 85% Alkmaar 26 3 Bergen (NH.) 59% Bergen (NH.) 3 1 Castricum 100% Castricum 1 15 Den Helder 47% Den Helder 40 14 Drechterland 100% Drechterland 14 7 Enkhuizen 100% Enkhuizen 7 23 Heerhugowaard 43% Heerhugowaard 23 1 Heiloo 100% Heiloo 2 89 Hollands Kroon 90% Hollands Kroon 122 14 Hoorn 100% Hoorn 14 9 Koggenland 100% Koggenland 9 4 Langedijk 100% Langedijk 4 40 Medemblik 51% Medemblik 76 4 Opmeer 100% Opmeer
    [Show full text]
  • VERSPREIDINGSGEBIED HUIS AAN HUISKRANTEN Regio Noord
    Schiermonnikoog Ameland Schiermonnikoog Eemsmond VERSPREIDINGSGEBIED HUISAANHUISKRANTEN Ameland Terschelling De Marne Eemsmond Dongeradeel Regio Noord-Holland Loppersum Terschelling Appingedam Ferwerderadeel Winsum Delfzijl De Marne Bedum Dongeradeel Kollummerland C.A. Loppersum Ten Boer Dantumadeel Het Bildt Zuidhorn Appingedam Ferwerderadeel Leeuwarderadeel Slochteren Winsum Delfzijl Bedum Groningen Kollummerland C.A. Achtkarspelen Grootegast Oldambt Ten Boer Vlieland Het Bildt Dantumadeel Zuidhorn Regio-overzicht Menaldumadeel Tytsjerksteradeel Franekeradeel Leek Leeuwarderadeel Menterwolde Slochteren Harlingen Hoogezand-Sappemeer Groningen Doordeweekse Titels Weekend Titels Haren Achtkarspelen Grootegast Leeuwaden Vlieland Marum Oldambt Littenseradiel Menaldumadeel Tytsjerksteradeel Smallingerland Franekeradeel Bellingwedde Leek Tynaarlo Veendam Menterwolde Harlingen Pekela Hoogezand-Sappemeer Texel Haren Noordenveld Leeuwaden Marum Opsterland Littenseradiel Smallingerland Bellingwedde Tynaarlo Aa en Hunze Veendam Assen Stadskanaal Súdwest-Fryslan Vlagtwedde Pekela Texel Ooststellingwerf Noordenveld Opsterland Heerenveen Aa en Hunze Assen Stadskanaal De Friese Meren Súdwest-Fryslan Vlagtwedde Den Helder Borger-Odoorn Weststellingwerf Ooststellingwerf Midden-Drenthe Heerenveen Westerveld Hollands Kroon De Friese Meren Den Helder Borger-Odoorn Schagen Weststellingwerf Steenwijkerland Emmen Midden-Drenthe Coevorden Westerveld Meppel De Wolden Hoogeveen Medemblik Hollands Kroon Opmeer Enk- Stede huizen Noordoostpolder Heerhugo- Broec
    [Show full text]
  • Geografische Indeling Per 1 Januari 2019
    Geografische indeling per 1 januari 2019 1. Onverminderd hetgeen hieronder in 2. staat, geldt voor de in het zaaksverdelingsreglement genoemde soorten zaken die op meer dan één locatie worden behandeld de volgende geografische indeling: a. Locatie Alkmaar (kantonzaken en niet-kantonzaken): gemeenten Alkmaar, Bergen, Castricum, Den Helder, Drechterland, Enkhuizen, Graft-De Rijp, Heerhugowaard, Heiloo, Hollands Kroon, Hoorn, Koggenland, Langedijk, Medemblik, Opmeer, Schagen, Schermer, Stede Broec en Texel. b. Locatie Haarlem (kantonzaken): gemeenten Beverwijk, Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Uitgeest, Velsen en Zandvoort. c. Locatie Haarlem (niet-kantonzaken): gemeenten Beemster, Beverwijk, Bloemendaal, Edam-Volendam, Haarlem, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Uitgeest, Velsen, Waterland, Wormerland, Zaanstad en Zandvoort. d. Locatie Haarlemmermeer (strafzaken en bestuurszaken): zaken die zich voordoen op of rondom de luchthaven Schiphol of om logistieke- of veiligheidsoverwegingen. e. Locatie Zaanstad (kantonzaken): gemeenten Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Waterland, Wormerland en Zaanstad. 2. In strafzaken geldt voor de in het zaaksverdelingsreglement genoemde soorten zaken die in Alkmaar en in Haarlem worden behandeld dat zaken uit de gemeenten Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Waterland, Wormerland en Zaanstad niet op de locatie Haarlem worden behandeld, maar op de locatie Alkmaar. 3. Voor de in het zaaksverdelingsreglement
    [Show full text]
  • De Tweede Wereldoorlog in Het Duin (1940-1945) 71
    70 Duinen en mensen Kennemerland historie en gebruik de tweede wereldoorlog in het duin (1940-1945) 71 De Tweede Wereldoorlog in het duin 1940-1945 In de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) heeft zich van alles afge- ook de zogenaamde drakentanden, zoals langs de Herenweg bij speeld in het duin. Oppervlakkig gezien is er 65 jaar later weinig Egmond of bij het Kennemerstrand. Dit zijn allemaal resten van de meer van te zien. Waar lagen die duizenden bunkers en versper- misschien wel meest bizarre verdedigingslinie na de Chinese muur: ringen van Hitlers Atlantikwall? Hoe werden ze bevoorraad? de door de Duitsers aangelegde Atlantikwall, die zich uitstrekte over Waar zijn verzetsstrijders gefusilleerd? Het lijkt alsof men na 1945 2500 km kust van Noorwegen tot aan de Frans-Spaanse grens. De met man en macht het verleden onder het zand heeft willen wer- naam ‘Atlantikwall’ is voor een deel retoriek: het was geen aaneen- ken. Dat geldt zelfs voor veldnamen uit de oorlog als Moffenpad gesloten linie of muur, maar een keten van versterkingen. Er waren of Schietkuil. Maar wie beter kijkt ziet meer: het duin zit nog vol allerlei soorten versterkingen, van kleine Widerstandnester via Stütz- sporen die een verhaal van de oorlog vertellen. punkte en Stützpunktgruppen tot de grote Festungen, zoals bij IJmuiden. De vesting IJmuiden had als centraal element het Forteiland in de Na mei 1945 wilde Nederland zoveel mogelijk vooruit kijken en de havenmonding. oorlog snel vergeten. Zo ook in het duin. Bunkers werden gesloopt Soms tref je van de Atlantikwall nog stukken tankmuur (1.80 m of verdwenen onder het zand en ook van de vele loopgraven in het hoog), maar vaak zijn ze deels door zand overgestoven en kan een duin is weinig meer over; hier en daar zie je ze terug, tussen wat kind er overheen springen.
    [Show full text]
  • Thermotolerante E. Coli in Zeewater Langs De Nederlandse Kust, 197D
    PROF. DR. E. H. KAMPELMACHER DR. A. FONDS MEJ. L. M. VAN NOORLE JANSEN Hoofd, Laboratorium voor Zoönosen en Wetenschappelijk Hoofdambtenaar, Laboratoriumhoofdassistente, Laboratorium Levensmidde'enmicrobiologie. Laboratorium Bodem, Water, Lucht, voor Zoönosen en Levensmiddelen- Rijks Instituut voor de Volksgezondheid, Rijks Instituut voor de Volksgezondheid, microbiologie, Rijks Instituut voor de Biithoven Biithoven Volksgezondheid, Biithoven Thermotolerante E. coli in zeewater langs de Nederlandse kust, 197D 1. Inleiding cm) waren gespannen) die door middel Deze swab bemonstering vond plaats in Gedurende de maanden april tot en mst van een loden gewicht aan de onderkant de regio's Noordzee Noord en Noordzee september 1971 werden langs de Neder­ waren verzwaard, aan een houten balk Zuid. landse kust monsters zeewater verza­ gehaakt en over een afstand van circa meld, teneinde deze kwalitatief en kwan­ 500 tot 1000 meter door het water ge­ 2.2 Bacteriologische methoden titatief op het voorkomen van faecale trokken en wel in hetzelfde gebied, waar 2.2.1 Onderzoek op faecale coli coli te onderzoeken. Bovendien werd ook de watermonsters werden genomen. Onder de benaming faecale coli wordt door middel van swabs een onderzoek ingesteld naar de eventuele aanwezig­ heid van salmonellae. Een deel van het Regio 1 17. Castricum onderzoek in Cadzand werd verricht 1. Den Hoorn 18. Wijk aan Zee 2. De Koog 19. Umuiden door het laboratorium van de NV Wa­ 3. Cocksdorp 20. Zandvoort termaatschappij „Zeeland". 4. Vlieland west 21. Noordwijk 5. Vlieland oost 22. Katwijk 6. Paal 8 23. Scheveningen 2. Materiaal en methoden 7. Formerum 24. Kijkduin 8. Oosterend 25. Hoek van Holland 2.1 Herkomst der monsters 9.
    [Show full text]
  • Mogelijke Fusie Archiefdiensten Regio Gooi En Vechtstreek Geacht College
    Behandeld door Martin Ester 035 207 0000 [email protected] Datum 13 september 2019 Onderwerp Mogelijke fusie archiefdiensten regio Gooi en Vechtstreek Ons kenmerk 1628662 Pagina 1 van 2 Geacht college, De gemeente Huizen heeft haar taken ten aanzien van archiefzorg en -beheer ondergebracht bij de centrumgemeente Gooise Meren. Als direct betrokkene bij een mogelijke fusie tussen het Streekarchief Gooi en Vechtstreek en het Gemeentearchief Gooise Meren en Huizen, informeren wij u met deze brief over de voortgang van het onderzoek naar een gezamenlijke archiefdienst. Aansluitend doen wij u een procesvoorstel toekomen voor de verdere behandeling van dit dossier. Het Archief van Morgen? De colleges van Gooise Meren en Hilversum hebben in 2017 opdracht gegeven, om door middel van een businesscase, in kaart te brengen wat een mogelijke fusie tussen twee archiefdiensten betekent voor samenwerking, kosten, kwaliteit dienstverlening, aanpak digitaliseringsopgave, uitdragen cultuurhistorie en bezoeklocatie. In een vergadering van de Archiefcommissie Gooise Meren en Huizen is het initiatief voor dit onderzoek met instemming ontvangen. De afgelopen periode is veel werk voor de businesscase verzet. De businesscase ‘Archief van Morgen?’ (bijlage 1) markeert het afronden van het onderzoek naar een gezamenlijke archiefdienst in Gooi en Vechtstreek. De resultaten van het onderzoek wijzen uit dat een fusie eraan bijdraagt dat de wettelijke taken, inclusief de digitaliseringsopgave, met “minder meerkosten” en met een hogere kwaliteit uitgevoerd kunnen worden. Naar een gezamenlijk archief De colleges van de gemeenten Gooise Meren en Hilversum hebben naar aanleiding van de onderzoeksresultaten de wens uitgesproken om te komen tot één gezamenlijk archief voor de regio Gooi en Vechtstreek.
    [Show full text]
  • Overzicht Gemeenten Toegekende RREW
    Gemeente Bijdrage RREW Aa en Hunze € 275.100,00 Aalsmeer € 218.692,74 Aalten € 212.500,00 Alblasserdam € 123.167,29 Albrandswaard € 241.500,00 Alkmaar € 850.000,00 Almelo € 750.000,00 Almere € 1.659.401,33 Alphen aan den Rijn € 863.500,00 Altena € 303.416,30 Amersfoort € 1.516.145,00 Amstelveen € 518.166,70 Amsterdam € 5.941.375,80 Apeldoorn € 1.516.595,00 Arnhem € 654.932,00 Assen € 500.000,00 Asten € 330.000,00 Baarn € 100.000,00 Barendrecht € 478.838,14 Beek € 229.176,62 Beesel € 99.750,00 Bergeijk € 147.275,60 Bergen € 250.000,00 Bergen (L) € 258.513,00 Bergen op Zoom € 465.256,68 Best € 217.232,39 Beuningen € 317.348,43 Beverwijk € 348.400,00 Bloemendaal € 240.000,00 Borsele € 280.242,00 Boxmeer € 231.184,00 Boxtel € 278.069,19 Breda € 2.147.537,85 Brielle € 246.142,80 Brummen € 179.070,00 Bunschoten € 100.000,00 Capelle aan den IJssel € 599.998,48 Castricum € 250.000,00 Cuijk € 198.643,43 Dalfsen € 300.000,00 Dantumadiel € 180.000,00 1 van 5 De Bilt € 503.210,25 De Fryske Marren € 99.999,24 Delft € 882.850,00 Den Haag € 1.080.000,00 Deventer € 1.537.657,34 Diemen € 237.386,21 Dinkelland € 255.000,00 Doesburg € 134.200,00 Doetinchem € 544.700,00 Dongen € 199.963,27 Dordrecht € 600.000,00 Drechterland € 100.000,00 Drimmelen € 176.037,56 Dronten € 100.100,00 Druten € 240.863,62 Duiven € 144.813,40 Ede € 445.000,00 Eindhoven € 2.217.070,21 Elburg € 282.633,80 Emmen € 490.700,00 Enkhuizen € 100.000,00 Enschede € 1.849.850,00 Epe € 272.854,91 Ermelo € 338.316,00 Etten-Leur € 698.200,00 Geertruidenberg € 144.648,00 Geldrop-Mierlo € 370.000,00
    [Show full text]
  • Noordhollands Duinreservaat (N4)
    Noordhollands Duinreservaat (N4) 1 Algemene gegevens Nummer N4 Naam gebied Noordhollands Duinreservaat Regio Natuurbeheerplan 2020 Noord-Kennemerland Gemeenten Castricum, Beverwijk, Heemskerk, Bergen (NH) Overige wettelijke en beleidsmatige gebieds- Natura 2000-gebied #87 Noordhollands beschermingsregimes relevant voor natuur Duinreservaat (Habitatrichtlijngebied) Stiltegebied Gebruik / Functie Natuur, waterwinning, kustverdediging, recreatief medegebruik Oppervlakte NNN 4664 hectare Eigendom / beheer Provincie Noord-Holland/PWN, HHNK, Rijkswaterstaat 2 Oppervlakte en samenhang NNN De oppervlakte van het NNN in het Noordhollands Duinreservaat bedraagt bijna 5000 hectare. Dit NNN-gebied beslaat het hele duingebied van Wijk aan Zee tot Bergen aan Zee. De samenhang binnen het gebied bestaat uit het uitgestrekte aaneengesloten landschap van jonge en oudere duinen. De samenhang met andere gebieden in het NNN bestaat er hoofdzakelijk uit dat het gebied onderdeel is van de min of meer ononderbroken duinreep langs de Nederlandse vastelandskust. Ten noorden liggen de duingebieden Schoorlse Duinen (N3) en ten zuiden Duinen bij Wijk aan Zee (N18). De relatie van deze samenhangende duingebieden met nog zuidelijker gelegen duingebieden zoals het Nationaal Park Zuid-Kennemerland en de Amsterdamse Waterleidingduinen wordt, althans voor een deel van de fauna zoals kleine zoogdieren en vlinders, beperkt door het Noordzeekanaal. De duingebieden hebben aan de binnenlandse zijde veelal een harde grens met het achterliggende agrarische landschap dat is ontstaan door ontginning van de oude binnenduinen en de poldergebieden op de achterliggende strandvlakte. Als uitzondering hierop zijn met de Damlander- en Philistijnse Polder (N7), Duinrand Bakkum (N15), de Marquette en het Krengenbos ten noorden van Heemskerk (N17) en Westerhout en Lunetten (N19) nog wel ruimtelijke relaties aanwezig (en/of te herstellen).
    [Show full text]