English – Myanmar Glossary of Federalism Terms

အဂၤလိပ္ - ျမန္မာ ဖက္ဒရယ္မူႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ေဝါဟာရ အသုံးအႏႈန္းမ်ား

အခြန္ Grants Court ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ Concurrent Union

DiversityDecentral တူယွဥ္တြဲ Rules Rights အာဏာ ဖက္ဒရယ္စနစ္ Culture Sharing Constitution FederalismEquality

အစိုးရResponsibility အုပ္ခ်ဳပ္ေရး Economic ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္

revneue fiscal States Relationship တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိး Executive Minority Common ဥပေဒ Accountability English – Myanmar Glossary of Federalism Terms

အဂၤလိပ္ - ျမန္မာ ဖက္ဒရယ္မူႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ေဝါဟာရ အသံုးအႏႈန္းမ်ား

jynfaxmifpktifpwDusLΠrS pkaqmif;wifjyonf jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

ပုံႏွိပ္မွတ္တမ္း ထုတ္ေဝသည့္ကာလ pum;OD; ၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္၊ မတ္ လ (ပထမအႀကိမ္) ႏွစ္ေပါင္း (၇ဝ) နီးပါး ျပည္တြင္းစစ္ႏွင့္ ရုန္းကန္ေနခဲ့ရေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အဓိက အုပ္ေရ ရင္းျမစ္ျပႆနာသည္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား လိုလားသည့္ တန္းတူညီမွ်ေသာ ၂ဝဝဝ ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံကို ဖန္တီးတည္ေဆာက္ႏိုင္ခဲ့ျခင္း မရွိေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ မ်က္ႏွာဖံုးဒီဇိုင္း တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ား၏ ဆႏၵသည္ တန္းတူညီမွ်ေရးႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ရရွိေရး ေပါင္းဟြမ္ ဆိုသည့္ အခြင့္အေရးမ်ား ရရွိရန္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီ လက္ေအာက္မွ အတြင္းဒီဇီုင္း လြတ္ေျမာက္ေအာင္ ႀကိဳးစားရုန္းကန္ခဲ့သည့္ အခ်ိန္ကတည္းကပင္ သေႏၶတည္ခဲ့ စိုင္းေမာန္ ေသာ ႏိုင္ငံေရးရည္မွန္းခ်က္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ တနည္းအားျဖင့္ တန္းတူညီမွ်ေရးကုိ ထုတ္ေဝျဖန္႔ခ်ိသူ အေျခခံေသာ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို တုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ားက လိုလားေတာင္းတျခင္း Pyidaungsu Institute Press ျဖစ္သည္။ Publication Series လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ပိုင္း ေခတ္သစ္ျမန္မာႏိုင္ငံတည္ေဆာက္ရာတြင္ တိုင္း P0117PI03-A ရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအၾကား တန္းတူညီမွ်မႈရွိေသာ ျပည္ေထာင္စုကို ဖန္တီးႏိုင္ျခင္း ဤ စာအုပ္ျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ အဖက္ဖက္မွ ကူညီပံ့ပိုးေပးေသာ ျပည္ေထာင္စု မရွိခဲ့ေပ။ ထို႔အတြက္ေၾကာင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအခ်င္းခ်င္း အထူးသျဖင့္ ဗမာ အင္စတီက်ဴ႕ မွ သုေတသီမ်ားကို အထူးပင္ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။ ဤစာအုပ္သည္ လူမ်ဳိးႏွင့္ ဗမာမဟုတ္ေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားအၾကား တန္းတူညီမွ်မႈ ရရွိေရး International Institute for Democracy and Electrol Assistance (IDEA) ႏွင့္ The Forum of Federation မွ ၂ဝဝ၉ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ေဝေသာ English- အတြက္ ဆက္လက္ရုန္းကန္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၆၁ ခုႏွစ္တြင္ တိုင္းရင္းသားမ်ားသည္ Nepali Glossary of Federalism Terms စာအုပ္ကို မီွျငမ္းကာ အျခားအသံုးဝင္မည့္ သွ်မ္းျပည္၊ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕တြင္ စုစည္းခဲ့ၿပီး တိုင္းရင္းသားမ်ားအၾကား တန္းတူညီမွ်မႈ ဖက္ဒရယ္ႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ေဝါဟာရမ်ားကို ထပ္မံျဖည့္စြက္ၿပီး ထုတ္ေဝျခင္း ပိုမိုရွိေအာင္ ၁၉၄၇ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲသြားရန္အတြက္ ျဖစ္ပါသည္။ စာဖတ္သူမ်ား အဆင္ေျပစြာ ဖတ္ရႈႏိုင္ရန္အတြက္ တည္းျဖတ္ေပးေသာ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳ လႊတ္ေတာ္တြင္ အဆိုတင္သြင္းရန္ စီစဥ္ခဲ့ၾကသည္။ ဤသည္ကို Myanmar Knowledge Society (MKS) ကိုလည္း အထူးေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။ တပ္မေတာ္က ခြဲထြက္ေရးလႈပ္ရွားမႈဟု စြပ္စြဲကာ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ မတ္လ (၂) ရက္ေန႔ တြင္ တိုင္းျပည္အာဏာကိုသိမ္းယူခဲ့ၿပီး တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစတင္၍ တိုင္းရင္းသားမ်ားအၾကား တန္းတူေရး ႏွင့္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုအေရးမ်ားကို ျပည္ဖံုးကားခ်ကာ ပိတ္ပင္လိုက္သည္။

5I Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုအခ်ဳိ႕တို႔သည္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး လမ္းစဥ္ကို ေရြး ျမတ္ေရး၊ ျပည္တြင္းစစ္ခ်ဳပ္ၿငိမ္းေရး၊ ႏိုင္ငံေရးတန္းတူညီမွ်မႈႏွင့္ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံ ခ်ယ္၍ တန္းတူညီမွ်ေရးတိုက္ပြဲကို ဆက္လက္ဆင္ႏႊဲခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ျပည္ တည္ေဆာက္ရန္ ဦးစားေပးေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိသည္။ ၂ဝ၁၆ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာ တြင္းစစ္ မီးသည္လည္း ၿငိမ္းမရေသာ အေျခအေနသို႔ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ လတြင္ NCA လက္မွတ္ မေရးထုိးရေသးေသာ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႔

ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ ဗမာလူမ်ဳိးအပါအဝင္ ျပည္သူအားလုံး ဆင္းရဲဒုကၡမ်ဳိးစုံ အစည္းမ်ားကိုပါ ဖိတ္ေခၚ၍ သမိုင္းဝင္ “ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ - ၂၁ ခံစားခဲ့ရသည္။ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ တိုင္းရင္းသားမ်ားသည္ မိမိေနထိုင္ရာ ရာစုပင္လုံ” ကို ေနျပည္ေတာ္တြင္ က်င္းပခဲ့သည္။ ထိုညီလာခံတြင္ တပ္မေတာ္ ေဒသမ်ားကို စြန္႔ခြာၿပီး အိမ္နီးနားျခင္းႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စစ္ေျပးဒုကၡသည္အျဖစ္ လည္း အဖြဲ႔အစည္းမ်ား အပါအဝင္ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႔အစည္း (၇ဝ) ေက်ာ္က ၎တို႔၏ ေကာင္း၊ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားမ်ားအျဖစ္ လည္းေကာင္း ေနထိုင္ေနၾကသည္။ ႏိုင္ငံေရး ခံယူခ်က္၊ ရပ္တည္ခ်က္၊ နစ္နာခ်က္၊ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ထုတ္ေဖာ္ခဲ့ၾကသည္။ ခံယူခ်က္၊ ရပ္တည္ခ်က္ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိၿပီး ကြဲဲျပားေနၾကေသာ္ ေခတ္အဆက္ဆက္အစုိးရမ်ားက ျပည္တြင္းစစ္ကို ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရန္ တိုင္းရင္းသားလက္ လည္းပဲ အနာဂတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို တန္းတူညီမွ်မႈရွိေသာ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံအျဖစ္ နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆုံၿပီး အေျဖရွာရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ေသာ္လည္း ျပည္ တည္ေဆာက္ၾကမည္ ဆိုသည့္ ရည္မွန္းခ်က္အေပၚ အားလုံးသေဘာတူခဲ့ၾကသည္။ တြင္းစစ္ႀကီးကို မခ်ဳပ္ၿငိမ္းႏိုင္ခဲ့ပါ။ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက တနည္းအားျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို တန္းတူညီမွ်ေသာ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတည္ေဆာက္ လည္း တန္းတူညီမွ်ေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ ရရွိေရးမ်ားအတြက္ ဆက္လက္တိုက္ ႏိုင္ရန္ ပထမေျခလွမ္း စတင္လိုက္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ပြဲဝင္ေနၾကသည္။

ျပည္တြင္းစစ္ခ်ဳပ္ၿငိမ္းေရးအတြက္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးျပႆနာမ်ားကို ႏိုင္ငံေရးနည္း မ်ားေျမာင္လွသည့္ စိန္ေခၚမႈမ်ားအၾကားမွ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား ရသင့္ေသာ ျဖင့္ ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္ ၂ဝ၁ဝ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲတြင္ အႏိုင္ရၿပီး ပထမဆုံး အစိုးရ အခြင့္အေရးမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရးနည္းလမ္းျဖင့္သာ ေျဖရွင္းႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ ႏွင့္ ၎၏ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ အတူ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေပါင္းစုံလိုလားေသာ ဖက္ဒရယ္မူဆိုရာတြင္ ဘယ္လို တစ္ႏို္င္ငံလုံးပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈရပ္စဲေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္ (Nationwide Cease- မူမ်ဳိးႏွင့္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုကို သြားမည္နည္း။ ဒီမိုကေရစီကို အေျခခံ၍ ဖက္

ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကသည္။ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္ ေအာက္တို ဒရယ္မူႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေလ့လာေသာအခါ ေဝါဟာရ မ်ား၊ အသုံးအႏႈန္းမ်ားကို လိုအပ္လွ်င္ ျပန္လည္ ရည္ၫြန္းႏိုင္ရန္ ဖက္ဒရယ္ေဝါဟာရ ဘာလfire Agreement) (၁၅) ရက္ေန႔တြင္ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ (၈) ဖြဲ႔ႏွင့္ ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရ တို႔က တစ္ႏိုင္ငံလုံးပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈရပ္စဲေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္ ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့ ဆိုင္ရာ စကားလံုးမ်ားကို စုစည္းထားေသာ စာအုပ္မ်ား လိုအပ္လာပါသည္။ ထို ၾကသည္။ စာခ်ဳပ္၏ အဓိကအေျခခံမူတစ္ခုအျဖစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အမ်ဳိးသားတန္းတူ ေၾကာင့္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ရာတြင္ တဖက္တလမ္းမွ ျဖည့္စြက္ ေရးႏွင့္ ကိုယ္ပို္င္ျပ႒ာန္းခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ား အာမခံခ်က္အျပည့္အဝရွိေသာ ဒီမိုက ေပးႏိုင္မည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာတြင္ အသံုးမ်ားေသာ ဖက္ဒရယ္မူမ်ားအတြက္ ေရစီႏွင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္တို႔ကို အေျခခံသည့္ ျပည္ေထာင္စုကို ႏိုင္ငံေရး ေဆြးေႏြးပြဲ ဤ ေဝါဟာရစာအုပ္ကို စုစည္းေဝမွ်လိုက္ပါသည္။ ရလဒ္မ်ားႏွင့္အညီ တည္ေဆာက္ရန္ အခန္း (၁) အပိုဒ္ (၁)(က) တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိ သည္။

၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲအၿပီး အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္သည္ အစိုးရသစ္ျဖစ္လာသည္။ အမ်ဳိးသားရင္ၾကားေစ့ေရးႏွင့္ ျပန္လည္သင့္ II6 III7 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKŒ zuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Foreword

It is with great pleasure that the Embassy of Switzerland has supported the translation and adaptation of a „Glossary for Terms on Federalism” for Myanmar.

Coming from a federal country myself, with a long history of coming together and working to achieve social harmony and exchanges despite our differences, I firmly believe that the discussions in Myanmar can only profit from a frank exchange between the different stakeholders on how to achieve this long-standing dream for some, and perhaps a new way of envisaging peaceful cohabitation for others.

Our Swiss federalism did not come from one day to another, and therefore we understand very well, that a model of federalism can only be borne out of a country’s particular history and needs that have been shaped over time. Myanmar will have to find its own tailor-made federalism which allows the children of this country to grow up in a peaceful, harmonious environment.

Coming from a multi-lingual country that celebrates diversity as an asset, one may ask why create a glossary? Well, we first have to understand each other before we are able to talk to each other. This may not always easy when it comes to federalism. Besides, experts, diplomats or lawyers sometimes speak “legalese” which may be confusing to others. This glossary may help to promote a common understanding of certain terms.

The Swiss Confederation’s foundation as a sovereign nation is the collective will of the people to live harmoniously together. This awareness didn’t come overnight. It has been the result of a long and at times difficult process. We had to develop means of communicating that allowed us to discuss our differences and, above all, to make compromises. In Switzerland this has come through the creation of jointly owned institutions – in Myanmar these have yet to be created and the process has started. Throughout the transition and peace process, Switzerland has strived to help the stakeholders have common notions and concepts, so as to allow for better negotiations that allow the differences to be aired and discussed not as misunderstandings but as an exchange that ultimately serves to enrich the outcome. I particularly commend the Pyidaungsu Institute for having taken the initiative of translating and adapting this glossary as an effort to support the political dialogue in Myanmar.

I sincerely hope that this modest contribution may accompany the stakeholders in their discussions about the future shape of their country and help them come to a common understanding of how they want to build Myanmar together.

Paul R. Seger Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary

IV8 V9 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

ဤ “အဂၤလိပ္ - ျမန္မာ ဖက္ဒရယ္ဆိုင္ရာ ေဝါဟာရအသုံးအႏႈန္း” စာအုပ္ ျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ေငြေရးေၾကးေရး ကူညီပ့ံပိုးေပးေသာ Embassy of Switzerland in Myanmar အား အထူးပင္ေက်းဇူးတင္ပါသည္။

VI10 VII11 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

English Terms and Definitions In Burmese A အဂၤလိပ္ ေဝါဟာရႏွင့္ အဓိပၸာယ္မ်ား ျမန္မာ ေဝါဟာရႏွင့္ အဓိပၸာယ္မ်ား

လိုက္ေလ်ာညီေထြစြာ က်င့္သံုးရန္ Accommodation သတ္မွတ္ျပဌာန္းျခင္း

Adjustment to legal, political or ဥပေဒ၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈေရး လုပ္ထုံးလုပ္ social arrangements to take နည္းမ်ားထဲတြင္ တန္ဖိုးထား ယုံၾကည္မႈမ်ား၊ account of and provide for ကိုးကြယ္ယုံၾကည္မႈမ်ား၊ ဘာသာစကားႏွင့္ လူနည္းစုမ်ိဳးႏြယ္မ်ား၏ ဓေလ့ရိုးရာမ်ား၊ beliefs, language and tradition of မတူကြဲျပားျခင္းကို အသိအမွတ္ျပဳလိုက္ေလ်ာ significant differences in values, minorities. ညီေထြစြာ ယွဥ္တြဲသတ္မွတ္ ျပ႒ာန္းျခင္း။

Accountability တာဝန္ယူမႈ/ တာဝန္ခံမႈ

The requirement to provide မဲဆႏၵရွင္မ်ားထံ သို႔မဟုတ္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕သို႔ သက္ဆိုင္ေသာတာဝန္ရွိသူမ်ား၏၊ အက်ဳိး actions and the outcomes thereof အေၾကာင္းတင္ျပအပ္သည့္ ေဆာင္ရြက္ reasons and justifications of to stakeholders, voters or ခ်က္မ်ား၊ ရလဒ္မ်ားအားတင္ျပရန္ တာဝန္ legislatures. It is also a formal ရွိျခင္း။ ယင္းတာဝန္ခံမႈတြင္ ေရြးခ်ယ္ျခင္း ခံရေသာအရာရွိမ်ားႏွင့္ ၎တို႔အား ခန္႔ holders and those who may အပ္၊ ျဖဳတ္ခ်ျခင္း သို႔မဟုတ္ ေရြးေကာက္ relationship between office appoint, dismiss or elect them, တင္ေျမႇာက္ျခင္း ျပဳလိုသူတို႔အၾကား နည္း perhaps subject to periodic လမ္းတက် ဆက္ဆံေရးျဖစ္သည္။ ယင္း review. A democratic government, ဆက္ဆံေရးသည္ အခါအားေလ်ာ္စြာ ျပန္ for example, is accountable to its လည္သုံးသပ္မႈလုပ္ရမည့္ ဆက္ဆံေရးျဖစ္ electorate through periodic သည္။ ဒီမိုကေရစီအစိုးရသည္ ေရြးေကာက္ elections. ပြဲကို သတ္မွတ္ကာလေရာက္တိုုင္း က်င္းပ ျခင္းျဖင့္ မဲဆႏၵရွင္မ်ားကို တာဝန္ခံရသည္။

ဥပမာ- ဒီမိုကေရစီက်င့္သံုးေသာ အစိုးရ သည္ ယင္း၏ တာဝန္ခံမႈအရ ေရြးေကာက္ ပြဲဆိုင္ရာက်င့္ထံုးမ်ားကို (၅ ႏွစ္တႀကိမ္ ေရြး ေကာက္ပြဲက်င္းပျခင္း) စသည့္က်င့္ထံုးကို တာဝန္ခံရျခင္းကို ဆိုလိုသည္။

12 1 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

A Act အက္ဥပေဒ A Affirmative Action ခဲြျခားဆက္ဆံမႈေက်ာ္လႊားေရးက်င့္စဥ္ A bill that has been passed by a ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္က ျပဌာန္းလိုက္ေသာ Government programs that လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္၊ အဖြဲ႔တစ္ခုအတြက္ legislative body and it has the ဥပေဒၾကမ္းအားဥပေဒအျဖစ္ အသက္ဝင္ provide special treatment for ယခင္က နစ္နာခဲ့ရေသာ၊ ခံစားခဲ့ရေသာ ခြဲ force of law. In countries with ေအာင္ စတင္က်င့္သံုးျခင္း။ ေရးသားထား individuals from designated ျခားမႈမ်ားႏွင့္ ယခုထိတိုင္ခံစားေနရေသာခြဲ written constitutions, an act is ေသာ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒရွိသည့္ တိုင္း ျခားမႈမ်ား၊ ဖိႏွိပ္ခံရမႈမ်ား၊ ႏိုင့္ထက္စီးနင္း required to conform to the ျပည္မ်ားတြင္ အက္ဥပေဒသည္ အေျခခံ past discrimination and to ျပဳမူျခင္းမ်ားကို ျပန္လည္ကုစားႏိုင္ေသာ constitution. ဥပေဒႏွင့္အညီ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ရန္ groups to remedy the effects of eliminate existing and continuing အခြင့္အေရးမ်ားဖန္တီးကာ (ဖိႏွိပ္ျခင္းမ်ား လိုအပ္သည္။ discrimination. မရွိေအာင္) ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ား ပေပ်ာက္ ရန္ အစိုးရက သတ္မွတ္ေဆာင္ရြက္ေပးရ Administrative Court အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာတရားရံုး သည့္ စီမံကိန္းမ်ားကို ေခၚဆိုသည္။

It can be a judicial or quasi- အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ သေဘားထားကြဲလြဲမႈ judicial institution for settling မ်ားတြင္ ပဋိပကၡ၊ ျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္း စီးပြားေရးအတက္အက်ျဖစ္မႈကို administrative disputes. Its ရာ၌ တရားစီရင္ေရး သို႔မဟုတ္ သက္ဆိုင္ Anti-cyclical Fiscal Policy ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းေသာမူဝါဒ decision can be challenged in ရာနယ္ပယ္အလိုက္ တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔ Budgetary tools used by the ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစုိးရအတြက္ higher courts. အစည္းတစ္မ်ဳိး။ ယင္းတရား႐ုံးမ်ား၏ စီရင္ federal and sometimes အသံုးျပဳေသာ ရသံုး၊ မွန္းေျခေငြစာရင္းႏွင့္ ခ်က္မ်ားကို အထက္႐ုံးမ်ားတြင္ အယူခံႏိုင္ constituent governments. In မူဝါဒ။ သည္။ recessions, governments will run စီးပြားေရးက်ဆင္းခ်ိန္တြင္ အစိုးရမွ အခြန္ ေလွ်ာ့ခ်ေကာက္ခံျခင္းႏွင့္ အစိုးရ အသံုး lowering taxes and increasing Administrative Federalism စရိတ္ တိုးျမႇင့္သုံးစြဲျခင္းတို႔ ေပါင္းစပ္က်င့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဖက္ဒရယ္မူဝါဒ expenditure.deficits by some combinationIn contrast, of သုံးၿပီး အစိုးရ လိုေငြျပေအာင္ ေဆာင္ရြက္ In administrative federalism the အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ ဖက္ဒရယ္စနစ္သည္ governments in boom phases will သည္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ စီးပြားေရး တိုး federal (national) level sets legal (ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္) ဥပေဒစံႏႈန္းမ်ားႏွင့္ မူ run surpluses by a combination တက္ခ်ိန္တြင္ အခြန္တိုးျမႇင့္ေကာက္ခံျခင္း ဝါဒမ်ားကို နယ္ပယ္အခ်ဳိ႕တြင္ ခ်မွတ္ထား of raising taxes and decreasing ႏွင့္ အစိုးရအသံုးစရိတ္ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းတို႔ျဖင့္ certain areas while federal law သည္။ ဖက္ဒရယ္ဥပေဒႏွင့္ မူဝါဒမ်ား အ expenditure. standards and defines policies in ပိုေငြျပေအာင္ေဆာင္ရြက္သည္။ and federal policies are often ေကာင္အထည္ေဖာ္ရာႏွင့္ က်င့္သံုးရာတြင္ implemented and administered သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္မ်ား (သတ္မွတ္ မဲ by the constituent units, which ဆႏၵနယ္မ်ား) တြင္ ေဆာင္ရြက္သည္။ ျပည္ Article ဥပေဒပုဒ္မ themselves may make laws and နယ္မ်ားတြင္ ယင္းတို႔ကိုယ္တိုင္ ဥပေဒမ်ား regulations consistent with the ကို ေရးဆြဲထားေသာ္လည္း ယင္းဥပေဒမ်ား A separate clause or provision of ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပါ အပိုဒ္ခြဲ၊ ပုဒ္မ၊ federal laws. This type of federalism သည္ ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ျပ႒ာန္းထားေသာ a constitution, an act, statute, လႊတ္ေတာ္မွ အတည္ျပဳသည့္ ဥပေဒ၊ အက္ is practiced in Germany. ဥပေဒမ်ားႏွင့္ကိုက္ညီရမည္။ ယင္း ပံုစံကို convention, agreement or ဥပေဒ၊ပဋိညာဥ္စာခ်ဳပ္၊ သေဘာတူညီခ်က္ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံတြင္ က်င့္သံုးသည္။ contract. (သို႔မဟုတ္) စာခ်ဳပ္။

2 3 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

A Aspiration စိတ္အားထက္သန္မႈ၊ အဓိ႒ာန္ A Authoritarianism အာဏာရွင္ဝါဒ A strong desire, longing, aim or စြဲလမ္းျခင္း၊ မိမိယံုၾကည္ရာကိုျပည့္စံုေစရန္ A system of governance based on တုံ႔ျပန္ျခင္း၊ ဆြဲေဆာင္စည္းရံုးသိမ္းသြင္း ambition that translates into ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္ ရည္မွန္းခ်က္ျဖင့္ လုပ္ repression and coercion rather ျခင္းမပါေသာ၊ လူထုဆႏၵပါဝင္မႈမရွိဘဲ ဖိႏွိပ္ goals and objectives for planned ေဆာင္ရာတြင္ စိတ္အားထက္သန္မႈ၊ အဓိ than responsiveness, persuasion ျခင္း၊ အတင္းအဓမၼခ်ဳပ္ခ်ယ္ျခင္းကို အေျခခံ action. ႒ာန္ျပဳခ်က္။ and democratic participation. ေသာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ႏွင့္ ဝါဒ။ ဤသုိ႔ေသာ Such systems usually centralize စနစ္သည္ အာဏာကိုတစ္ဦးတစ္ေယာက္၊ Assimilation လက္ခံက်င့္သံုးျခင္း authority in persons and groups အဖြဲ႔တစ္ဖြဲ႔တြင္ ဗဟိုျပဳကာ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ The process by which minority တိုင္းရင္းသားလူနည္းစု သို႔မဟုတ္ လူနည္း and exhibit intolerance to dissent. စနစ္ တခုျဖစ္ၿပီး သေဘာထားကြဲလြဲမႈမ်ားကို groups adopt characteristics of စုျဖစ္ေသာ လူမ်ဳိးစုတစ္စုမွ အျခား လူမ်ိဳးစု လက္မခံေပ။ larger groups, including ႀကီး၏ ဘာသာစကား၊ ဘာသာတရား၊ ယံု language, religion, beliefs and ၾကည္ ကိုးကြယ္မႈႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္လကၡဏာမ်ား identity. It can be either voluntary ကိုလက္ခံက်င့္သံုးျခင္း။ တခါတရံ ယင္း Authority အာဏာပိုင္ / လုပ္ပုိင္ခြင့္ or coerced. အေျခအေနသည္ ကိုယ္ပိုင္ဆံုးျဖတ္ခ်က္ Legitimate power exercised by အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ဥပေဒမ်ားကို အသက္ ျဖစ္သလို အတင္းအဓမၼ လက္ခံက်င့္သံုးေစ constitutional and statutory ဝင္ေစရန္ ႏွင့္ ၎တို႔၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို ျခင္းမ်ိဳးလည္း ရွိသည္။ bodies to enforce laws and seek ဥပေဒျပ႒ာန္းခ်က္အတိုင္း လိုက္နာေစရန္ compliance of their decisions in အလို႔ငွာ အေျခခံဥပေဒအရ ေသာ္လည္း Asymmetric Federalism အခ်ဳိးမညီေသာ ဖက္ဒရယ္ဝါဒ the prescribed manner. ေကာင္း၊ စည္းမ်ည္းဥပေဒမ်ား အရ ဖြဲ႕စည္း A type of federalism where ျပည္နယ္မ်ားမွ မတူညီေသာ အခြင့္အေရး ထားသည့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ေသာ္လည္း ႏွင့္ တာဝန္ရွိေသာ ဖက္ဒရယ္စနစ္၊ ျပည္ ေကာင္း တရားဝင္က်င့္သုံးေသာ အာဏာ။ sets of rights and obligations နယ္အခ်ိဳ႕သည္ အျခားျပည္နယ္မ်ားထက္ constituent units have different which are not necessarily equal. အာဏာပိုရွိျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ ၎သည္ It refers particularly to some အေျခခံဥပေဒအရ ျဖစ္ႏိုင္သလို သာမန္ constituent units having more ဥပေဒအရလည္း လုပ္ႏိုင္သည္။ ေဒသလူ Autocracy သက္ဦးဆံပိုင္စနစ္ powers than other constituent မ်ိဳးစုအလိုက္ကြဲျပားထူးျခားေသာ ရပိုင္ခြင့္ A form of government in which ဤ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တြင္ လူတစ္ဦး တစ္ units and this may be done မ်ားႏွင့္လိုက္နာက်င့္ေဆာင္ရမည့္ အခ်က္ one person has uncontrolled or ေယာက္၏ အာဏာသည္ ယင္းလူထုအား constitutionally or through မ်ားသည္ အျခားေသာ ျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ unlimited authority over its အုပ္ခ်ဳပ္ရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေတာ္ ordinary laws. တူညီေသာ၊ တန္းတူအခြင့္အေရးမ်ား ကဲ့သို႔ people and all other instruments ၏ အျခားအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို လည္းေကာင္း မဟုတ္ေပ။ အဓိက ရည္ညႊန္းလိုသည္မွာ of the state. For example, အထိန္းေက်ာင္းမရွိအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း (သို႔မ အခ်ိဳ႕ေသာဥပေဒက်င့္ထံုးမ်ားသည္ အျခား autocratic powers are exercised ဟုတ္) အကန္႔အသတ္မဲ့အာဏာျဖင့္ အုပ္ ေသာက်င့္ထံုးမ်ားႏွင့္ မတူညီဘဲ ပိုမိုတင္း by absolute monarchs. ခ်ဳပ္ေသာအစိုးရျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ေသာ က်ပ္ထားျခင္း သို႔မဟုတ္ ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးထား အကန္႔အသတ္မဲ႔ အာဏာကို သက္ဦးဆံပိုင္ ျခင္းမ်ားကို အေျခခံဥပေဒအားျဖင့္ အသိ ဘုရင္စနစ္တြင္ က်င့္သံုးသည္။ အမွတ္ျပဳ၊ အတည္ျပဳထားေသာ ဖက္ဒရယ္ မူဝါဒ။

4 5 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

A Autonomous Communities ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ လူ႔အသိုင္းအဝန္း Bicameral Legislature လႊတ္ေတာ္ (၂) ရပ္ဥပေဒျပဳေရးအဖြဲ႔ B Communities which are recogniz- ထူးျခားထင္ရွားသည္ဟု ႏိုင္ငံေတာ္ကတရား Denotes a legislature with two လႊတ္ေတာ္ (၂) ရပ္ျဖင့္ဥပေဒျပဳေရးအဖဲြ႔ကို ed by the State as distinctive and ဝင္အသိအမွတ္ျပဳထားၿပီး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ chambers. ဆိုလိုသည္။ are accorded a measure of self- ခြင့္မ်ားအား ေပးအပ္ခံထားရေသာ ရပ္ရြာ ဥပမာ - ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ အမ်ိဳးသား government, i.e. rights to make ေဒသမ်ား။ ထိုရပ္ရြာေဒသအဖြဲ႔အစည္း လႊတ္ေတာ္ (၂) ရပ္ျဖင့္ ဥပေဒျပဳေရးအဖြဲ႔ သည္ သက္ဆိုင္ရာ ရပ္ရြာေဒသ ေရးရာမ်ား community matters. ကို ကိုယ္တိုင္ ဆံုးျဖတ္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ အခြင့္ ႐ုံးသုံးဘာသာစကား (၂) မ်ိဳးျဖင့္ သို႔မဟုတ္ their own decisions on specified အာဏာရွိျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ Bilingual/Multilingual State ႐ုံးသုံးဘာသာစကားေပါင္းစုံအသိအမွတ္ ျပဳအုပ္ခ်ဳပ္ေသာႏိုင္ငံ

Autonomous Jurisdiction ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရအာဏာ Recognition of two or more ႏိုင္ငံေတာ္က ႏွစ္မ်ဳိးႏွင့္ ႏွစ္မ်ဳိးထက္ပိုေသာ ရံုးသံုး ဘာသာစကား အသံုးျပဳႏိုင္ေစရန္ Governmental powers exercised အစိုးရအဆင့္တခုမွ ကိုယ္ပိုင္လုပ္ပိုင္ခြင့္ျဖင့္ functions. For example, the အသိအမွတ္ျပဳျခင္းကို ေခၚဆိုသည္။ by a level of government on its အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း။ ဖက္ဒရယ္အစိုးရမ်ားသည္ federallanguages government by the State for in official India own authority. In federations, this ယင္းပံုစံျဖင့္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ဖဲြ႔စည္းပံု အေျခခံ ဥပမာ- အိႏၵိယရွိ ဗဟိုအစိုးရသည္ ဘာသာ autonomy is normally stipulated စကား (၂) မ်ိဳးႏွင့္ အျခားေသာ ျပည္နယ္မ်ား ဥပေဒအတြင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ while many states in India in the constitution. follows two official languages တြင္ဘာသာစကား (၂)မ်ိဳးထက္ပို၍ ႐ုံးသုံး အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းကို ဆုိလိုသည္။ languages. recognize more than two official Autonomy ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ဥပမာ-စကၤာပူႏိုင္ငံတြင္ မေလး၊ တမီလ္း၊ တရုတ္ႏွင့္ အဂၤလိပ္ဘာသာစကားမ်ားကို Right to self-government ႏိုင္ငံေတာ္မွ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္ အ တရားဝင္ ရံုးသံုးဘာသာစကားမ်ားအျဖစ္ recognized and institutionalized ညီ တည္ေထာင္ေစသည့္၊ ႏိုင္ငံေတာ္က သံုးသည္။ by the State, in a federation အသိအမွတ္ျပဳသည့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္။ through the constitution. ဗဟိုႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရမ်ား အာဏာ Bill ဥပေဒၾကမ္း သတ္မွတ္ခြဲေဝထားသည့္ (ဖက္ဒရယ္) စနစ္ A draft of a proposed law ဥပေဒအတည္မျပဳမီ ျပည္သူလူထုမွတင္ျပ တြင္ အေျခခံဥပေဒအရ သတ္မွတ္ျပ႒ာန္း presented to the Parliament for a ေဆြးေႏြးျခင္း၊ အရပ္ဖက္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားမွ သည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္။ discussion ေဆြးေႏြးျခင္း၊ ယင္းႏွင့္ပတ္သက္ဆက္ႏြယ္ ေသာ လူထုအသိုင္းအဝန္းမွ ေဆြးေႏြးၿပီးထြက္ ေပၚလာေသာ အႀကံျပဳခ်က္မ်ား၊ ေထာက္ခံ ခ်က္မ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားကာ ဥပေဒ မျပဳမီ ဥပေဒအၾကမ္းအျဖစ္ အႀကံေပးကာလ သတ္မွတ္ၿပီးတင္ျပေသာ ဥပေဒၾကမ္းမ်ား။

ဥပမာ - ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ ေရး ဥပေဒၾကမ္း၊သတၱဳတြင္းဆိုင္ရာဥပေဒ ၾကမ္း။

6 7 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Bipartisan ႏွစ္ပါတီပါဝင္ေသာ Budget Allocation ဘ႑ာေငြ ခန္႔ခြဲလ်ာထားျခင္း B Arrangements consisting of, or ႏိုင္ငံေရးပါတီ (၂) ခုအထူးသျဖင့္ပါတီႀကီး B supported by, members of two ႏွစ္ခုမွလုပ္ေဆာင္ေသာ၊ ေထာက္ခံေသာ ကာလတခုအတြင္း ဘ႑ာေရးစီမံခ်က္ အ parties, especially two major အစီအစဥ္မ်ားကို ဆိုလိုသည္။ ဥပမာ မူဝါဒ၊ to estimate revenues and တြက္ ရေငြႏွင့္ အသံုးစရိတ္ခန္႔မွန္းလ်ာထား A budget is a financial plan used political parties or factions. ရပ္တည္ခ်က္မတူသည့္ ႏိုင္ငံေရးပါတီ ႀကီး ခ်က္သည္ ရသုံးမွန္းေျခေငြစာရင္း ျဖစ္သည္။ ႏွစ္ခုက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လုပ္ငန္းမ်ား of time. It is a management and ရသုံးမွန္းေျခေငြစာရင္းသည္ စီမံခန္႔ခြဲရန္ expenditures for a specific period ကို တညီတညြတ္ေထာက္ခံမႈ။ ထိုသို႔ေသာ planning tool, not just an ႏွင့္ စီမံခ်က္ေရးဆြဲရာတြင္ သံုးေသာ နည္း လုပ္ငန္းစဥ္တြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈ။ accounting document. It assists ပညာျဖစ္ၿပီး စာရင္းစစ္ေသာ စာရြက္စာ in the allocation of resources. A တမ္း သက္သက္မဟုတ္ပါ။ ယင္းနည္းစနစ္ Block Transfers အလံုးအရင္း /လံုးေပါင္းလႊဲေျပာင္းမႈ budget allocation is the amount ျဖင့္ ဘ႑ာေရးစီမံခ်က္အတြက္ ရေငြမ်ား Funds disbursed from a federal ဗဟိုအစိုးရမွ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားသို႔ သက္ of funding designated to each ကို မည္သို႔ခန္႔ခြဲလ်ာထားရမည္ကို အေထာက္ government to the constituent ဆိုင္ရာဘ႑ာႏွစ္တြင္ (က်န္းမာေရး၊ ပညာ expenditure line. အကူျပဳၿပီး မည္သည့္အခန္းက႑တြင္ မည္ units for discharge of constitution- ေရး စသည္က႑မ်ား၌) မည္မွ်သံုးစြဲမည္ကို မွ်သံုးစြဲျခင္းကို လ်ာထားႏိုင္ေပသည္။ al or other legal responsibilities အေသးစိတ္သတ္မွတ္ထားျခင္းမရွိဘဲ ယင္း in a sector (e.g. health, education) တို႔အတြက္ တရားဝင္ သတ္မွတ္ထားေသာ without being subject to detailed ဘ႑ာကိုသာ ခ်ထားေပးျခင္းကိုဆိုလို conditions regarding how they သည္။ are spent.

Boundaries နယ္နိမိတ္မ်ား

Legally delineated geographical ဖက္ဒရယ္စနစ္တြင္ ပထဝီအေနအထား limits indicating the territorial အရ တရားဝင္ျပဌာန္းသတ္မွတ္ထားေသာ jurisdiction of governing units in အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယူနစ္မ်ား၏ တရားစီရင္ပိုင္ခြင့္ a federal system. နယ္နိမိတ္မ်ား။

Broad-based Tax က်ယ္ျပန္႔စြာ အက်ဳံးဝင္ေသာ အခြန္

A revenue source that captures ဝင္ေငြရွိေနေသာ လူအေျမာက္အျမားထံမွ many individuals (and usually ေကာက္ခံရရွိေသာအခြန္ရင္းျမစ္။(ဤသို႔ ေကာက္ခံမႈစနစ္သည္ အခြန္အမ်ားဆံုးရႏိုင္ Income tax is broad-based, while ေသာနည္းလမ္းတခုလည္းျဖစ္သည္)။ ယစ္ can raise significant revenues). an excise tax on liquor, for မ်ိဳးခြန္အစရွိေသာ အခြန္မ်ိဳးမွာ ယစ္မ်ိဳးႏွင့္ example, is narrowly-based. ဆိုင္ေသာ (ေရာင္းသူ၊ ဝယ္သူ၊ ထုတ္လုပ္ သူ၊ စားသံုးသူမ်ား) ထံမွသာ ေကာက္ေသာ အခြန္အမ်ိဳးအစားျဖစ္၍ ဝင္ေငြခြန္ ကဲ့သို႔ က်ယ္ျပန္႔စြာ အက်ဳံးမဝင္ေခ်။

8 9 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Cabinet ဝန္ႀကီးအဖြဲ႔ Centralization ဗဟိုဦးစီးစနစ္

Top leaders of the executive The process by which powers are အလံုးစံုေသာ အာဏာမ်ားကို ဗဟိုအာဏာ C အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔၏ ထိပ္ဆုံးေခါင္းေဆာင္ C branch. Union Ministers in မ်ား။ ျမန္မာျပည္မွ ျပည္ေထာင္စုဝန္ႀကီးမ်ား။ concentrated in the central ပိုင္အဖြဲ႔က ခ်ဳပ္ကိုင္ထားျခင္း။ ဗဟိုဦးစီးစနစ္ Myanmar. authority. In a centralized system, တြင္ ေအာက္ေျခအဆင့္ယူနစ္မ်ားသည္ lower units can exercise limited အကန္႔အသတ္ျဖင့္ ခြဲေဝေပးေသာ အာဏာ delegated powers. Some ကို အသုံးျပဳႏိုင္သည္။ ဗဟိုအစိုးရ၏ ဥပေဒ federations are considered to be ႏွင့္ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာ Capacity Equalization ဘ႑ာေငြသုံးစြဲမႈစြမ္းေဆာင္ရည္မွ်တေစျခင္း ‘centralized’ because of the legal ေၾကာင့္ ဗဟိုဦးစီးစနစ္က်င့္သုံးသည့္ ႏိုင္ငံ Sometimes an objective in a ဖက္ဒရယ္စနစ္တခုတြင္ ဘ႑ာေငြ လႊဲ မ်ားအျဖစ္ အခ်ဳိ႕ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံး ေျပာင္းျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္အတြင္း ကိုယ္ပိုင္ government. သည့္ႏိုင္ငံမ်ားကို သတ္မွတ္ၾကသည္။ to bring all constituent units up or fiscal powers of the central system of federal fiscal transfers အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ အားလုံး ယင္းတို႔၏ စြမ္း to a more or less equal capacity ေဆာင္ရည္၊ ရင္းျမစ္ကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္စြမ္းကို အျပန္အလွန္ ထိန္းေက်ာင္း၊ ေစာင့္ၾကည့္မႈ in terms of revenues, taking into ထည့္သြင္းစဥ္းစားကာ ဝင္ေငြရရွိမႈအရ စြမ္း Checks and Balances account their ability to raise their ေဆာင္ရည္တန္းတူနီးပါးအထိ ေရာက္ရွိ A mechanism in some systems of အစိုးရစနစ္အခ်ဳိ႕တြင္ ဥပေဒျပဳေရး၊ အုပ္ own resources. It equalizes လာေစရန္ ရည္မွန္းခ်က္ခ်ထားသည့္ ဖက္ government whereby three ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ဟူသည့္ revenues without considering ဒရယ္ အသုံးစရိတ္ခြဲေဝခ် ထားမႈ။ ဤသို႔ branches of government (legisla- မ႑ိဳင္(၃)ခုသည္ ယင္းတို႔၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္ needs. Many federations use ေသာ ခဲြေဝသံုးစြဲမႈမ်ားတြင္ လိုအပ္ခ်က္ေပၚ tive, executive and judiciary) အတြင္း၌ သို႔မဟုတ္ မ႑ိဳင္မ်ားႏွင့္ သက္ တြင္အေျခခံၿပီး ဝင္ေငြမ်ားကို တန္းညႇိသတ္ make each other accountable ဆိုင္သည့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို တာဝန္ခံရန္ fiscal equalisation to reduce the မွတ္ျခင္း မဟုတ္ေပ။ within the limits of their respec- အျပန္အလွန္ ကန္႔သတ္ထားသည့္ လုပ္ထုံး of sub-national governments tive jurisdiction or share decis- လုပ္နည္း တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ (ဥပမာ- ရေငြ inequalities in the fiscal capacities ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုး arising from the differences in ions (e.g. over budgets or key သုံးေငြႏွင့္ အေရးႀကီးေသာရာထူးမ်ား ခန္႔ ရမ်ား၏ ဘ႑ာေရးအေနအထားအရ တန္း their geography, demography, appointments). ထားေရးကိစၥတို႔ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး တာဝန္ခံ တူမႈရွိေအာင္ က်င့္သံုးေသာ စနစ္တခု ျဖစ္ natural endowments and ရန္ အျပန္အလွန္တာဝန္ခံ ေစျခင္းမ်ဳိး) economies. However the level of သည္။ ယင္းစနစ္တြင္ နယ္ေျမတခု သို႔မ equalisation sought varies. ဟုတ္ မဲဆႏၵနယ္တခု၏ မတူညီေသာ ပထ ဝီအေနအထားအရျဖစ္ေစ၊ လူဦးေရ အရ Chief Minister ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ (ျမန္မာျပည္တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ဟု ျဖစ္ေစ၊ သံယံဇာတထြက္ရွိမႈ အနည္းအမ်ား သုံးသည္) ႏွင့္ စီးပြားေရး အေျခအေနအသီးသီး အရ The head of the executive branch ေပၚထြက္လာသည့္ ေဒသအသီးသီး၏ (cabinet) of some governments ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီက်င့္သုံးေသာ အစိုးရ ဘ႑ာသုံးစြဲမႈ မညီမမွ်ျဖစ္ျခင္းမ်ားကို ေလွ်ာ့ which have adopted the parliam- အဖြဲ႔၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္(ကက္ဘိနက္) ခ်ေပးရန္ ရည္ရြယ္ကာ ဗဟိုအစိုးရမွ ေဒသ entary system of democracy. In အႀကီးအကဲ။ အိႏိၵယကဲ့သို႔ေသာ ျပည္ ဆုိင္ရာ အစိုးရမ်ားထံ ဘ႑ာေငြခ်ထား federations, such as India, there ေထာင္စုႏိုင္ငံတြင္ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ႏွင့္ ေပးျခင္းျဖစ္သည္။ are chief ministers for governm- ျပည္နယ္အဆင့္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ား ရွိသည္။ ents at the federal and constituent unit level.

10 11 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Citizenship ႏိုင္ငံသားျဖစ္ျခင္း Coalition Politics ၫႊန္႔ေပါင္းႏို္င္ငံေရး Status of full membership in a တစ္ဦးတစ္ေယာက္သည္ တိုင္းျပည္ တစ္ခု The process by which two or C ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီစနစ္တြင္ ပါတီႏွစ္ခု သို႔မ C state by an individual. The status ၏ တင္းျပည့္အဖြဲ႔ဝင္ျဖစ္ျခင္း။ ဤ အဆင့္ more political parties in ဟုတ္ ထိုထက္မ်ားေသာႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား creates rights and obligations of အတန္းရရွိျခင္းျဖင့္ လူတစ္ဦး တစ္ေယာက္ parliamentary democracies က ဘုံလုပ္ငန္းစဥ္ကို ေဖာ္ထုတ္သတ္မွတ္ an individual towards the State. သည္ ႏိုင္ငံေတာ္က လက္ခံက်င့္သုံးသည့္ identify a common agenda, form ျခင္း၊ တူညီေသာရပ္တည္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ အခြင့္အေရးႏွင့္ တာဝန္မ်ားရွိလာသည္။ common fronts and pursue ျခင္း၊ အမ်ားသေဘာတူ မူဝါဒမ်ား ရရွိရန္ shared policies and programs ႀကိဳးပမ္းျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္။ ထိုလုပ္ငန္းစဥ္ Civil Law ဥေရာပ ဥပေဒစနစ္ either in government or in သည္ အစိုးရ အဖြဲ႔အတြင္း လုပ္ေဆာင္ျခင္း opposition. A legal system held and administe- ေရာမအင္ပိုင္ယာမွာ အသုံးျပဳေသာ ဥပေဒ ျဖစ္ႏိုင္သလို၊ အတိုက္အခံအုပ္စုအတြင္း red in the Roman Empire and မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ယခုလက္ရွိ ဂ်ာမဏီႏွင့္ အျခား လုပ္ေဆာင္ျခင္းလည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ presently practiced in Germany ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဤဥပေဒစနစ္ကို and in some other European အသုံးျပဳသည္။ (အဂၤလိပ္ဥပေဒ-Common countries. This legal system law ႏွင့္မတူေသာ္လည္း ဤစနစ္တြင္ အင္ comprises the institutions, code စတီက်ဴးရွင္းမ်ား၊ ကိုဓ ဥပေဒမ်ား၊ ျဖတ္ Coercive Federalism ဗဟိုအစိုးရက အာဏာခ်ဳပ္ကိုင္ထားျခင္း and digest, and is collectively ထုံးမ်ားပါဝင္ၿပီး ဥပေဒသိပၸံဋီကာ (corpus A type of federalism in which ျပည္ေထာင္စုစနစ္တစ္ခုတြင္ ဗဟိုအာဏာ called corpus juris civilis - as juris civilis) ဟု တစ္စုတစ္စည္းတည္း central authority is overriding သည္သာ ပဓါနက်ၿပီး အမ်ိဳးသားစည္းလုံးညီ distinct from Common Law (see ေခၚဆိုၾကသည္။) and national unity is maintained ညြတ္ေရးအတြက္ အတင္းအက်ပ္ျပဳေသာ Common Law). through a legal monopoly of အခြင့္အာဏာမ်ားကို ဥပေဒေၾကာင္းအရ coercive powers by the federal ခ်ဳပ္ကိုင္ကာ တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း။ Civil servant ႏိုင္ငံ့ဝန္ထမ္း government.

A government employee entrust- တိုင္းျပည္ကိုအုပ္ခ်ဳပ္ရန္ႏွင့္ အစိုးရ၏မူဝါဒ ed with the administration of the ကိုအေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ခန္႔ထားေသာ country and implementing အစိုးရဝန္ထမ္း (ဥပဒျပဳအဖြဲ႔၊ စစ္တပ္ႏွင့္ Coexistence အတူတကြယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး government policies (excluding တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔ မပါ)။ To live together by acknowledging the legislature, armed forces and မတူညီကြဲလြဲမႈမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳကာ၊ diversity and respecting each judiciary). ကိုယ္ပိုင္လကၡဏာကို အျပန္အလွန္ေလးစား others’ identity. In a federal state ျခင္းျဖင့္ အတူတကြယွဥ္တြဲ ေနထိုင္ျခင္း။ it implies a constitutional system ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံးသည့္ တိုင္းျပည္ of governance that provides for Coalition Government ၫႊန္႔ေပါင္းအစိုးရ တစ္ခုတြင္ အေျခခံဥပေဒႏွင့္အညီ ရပ္ရြာ self-government, autonomy and ေဒသအသီးသီး၏ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္၊ An arrangement in a parliament- ပါလီမန္စနစ္တြင္ (ဝန္ႀကီးအဖြဲ႔) ကို ႏိုင္ငံ ary system where the Cabinet is ကိုယ္ပိုင္ လြတ္လပ္ခြင့္တို႔ကိုေပးအပ္သည့္ ေရး ပါတီ ႏွစ္ခု သို႔မဟုတ္ ၎ထက္မ်ားေသာ erent communities simultaneous- formed by association of two or အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္ၿပီး ကိုယ္ပိုင္အမွတ္ ပါတီမ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းသည့္ အစိုးရအဖြဲ႔။ ly.recognition of identity to diff more political parties. လကၡဏာမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳသည္။

12 13 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Community လူ႔အသိုင္းအဝိုင္း Collective Rights အမ်ားဆိုင္အခြင့္အေရး A group of people who share ရည္မွန္းခ်က္အဓိ႒ာန္မ်ား၊ ယုံၾကည္ ကိုး C Part of the rights held by every ႏိုင္ငံသားတိုင္းရရွိခံစားထိုက္ေသာ အခြင့္ some basic characteristics of ကြယ္မႈမ်ား၊ ဓေလ့ထုံးတမ္းႏွင့္ တန္ဖိုးထား C citizen. The rights include အေရးထဲတြင္ တစိတ္တပိုင္း ပါဝင္ေသာ living through aspirations, beliefs, မႈမ်ားတူညီၾကေသာ လူတစ္စုႏွင့္ ေနရာ individual rights and collective အခြင့္အေရးျဖစ္သည္။ တစ္သီးပုဂၢလ customs, traditions and values, ေဒသတစ္ခုတြင္ အတူတကြေနထိုင္ျခင္း rights or common rights. အခြင့္အေရးႏွင့္ အမ်ားဆိုင္ အခြင့္အေရး၊ but also through the cohabitation ႏွင့္ ကူးလူးဆက္ဆံျခင္းမ်ားရွိေသာ အစု ဘုံအခြင့္အေရးတို႔ အက်ဳံးဝင္သည္။ The collective rights or common of shared space and regular အဖြဲ႔ကိုေခၚသည္။ ဤေဝါဟာရသည္ လူမ်ိဳး rights could be divided into two. အမ်ားဆိုင္အခြင့္အေရးကို ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စား interaction. Uses of the term စုမ်ားအတြက္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေတာင္ One is the common rights that ခြဲျခားႏိုင္သည္။ (ဥပမာ - လယ္သမား၊ အ include but are not limited to သူ လယ္သမားတစ္စုအတြက္ ေသာ္လည္း belongs to a class of human လုပ္သမား၊ ေက်ာင္းသား၊ စစ္သား၊ ရဟန္း၊ ethnic communities, a farming ေကာင္း၊ အျခားတူညီေသာ ရည္မွန္းခ်က္ society such as farmers, workers, သံဃာ စသည္ျဖင့္) လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတရပ္၏ community or communities that ပန္းတိုင္ႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္ ရွိသူမ်ား အတြက္ students, soldiers and monks. လူတန္းစားအလိုက္ ပိုင္ဆိုင္ထားေသာ pursue common agenda and ေသာ္လည္းေကာင္း အသုံးျပဳႏိုင္သည္။ The other is the common rights အမ်ား ဆိုင္အခြင့္အေရးႏွင့္ မ်ဳိးႏြယ္အလိုက္ goals. that belong racial groups. ရရွိခံစားထိုက္ေသာ အမ်ားဆိုင္အခြင့္အေရး တို႔ ျဖစ္သည္။

Compact သေဘာတူညီခ်က္

A voluntary agreement that binds တူညီေသာရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္ တန္ဖိုးထားမႈ Common Law အဂၤလိပ္ဥပေဒ people pursuing shared goals or အေပၚအေျခခံၿပီး လူတစ္စု၊ တစ္ဖြဲ႔က လြတ္ A legal system based in British ဤစနစ္တြင္ တရားရံုးမ်ားက အမႈကို စစ္ေဆး values. လပ္စြာ ထားရွိေသာ သေဘာတူညီခ်က္။ traditions whereby the courts ၿပီး စီရင္ထုံးမ်ားကိုလည္း စုေဆာင္းသည္။ rule on cases and build up judicial ယခင္စီရင္ထံုးမ်ားကိုလည္း ျပန္လည္ ကိုး rulings on precedent and long- ကားၿပီး အမႈစစ္ေဆးဆုံးျဖတ္သည္။ ဤ held practices. It has been စနစ္သည္ ဓနႆဟာယတိုင္းျပည္မ်ားႏွင့္ dispersed throughout common- အဂၤလိပ္စကားေျပာေသာ တိုင္းျပည္မ်ား Competence ဥပေဒအရ လုပ္ပိုင္ခြင့္ wealth countries and Englishspea- တြင္ အသံုးမ်ားသည္။ အဂၤလိပ္ဥပေဒစနစ္ Constitutional or statutory king parts of the world. Common ကို အေထာက္အကူျဖစ္ေစရန္ အတြက္ သတ္မွတ္ထားေသာ နယ္ေျမေဒသတြင္ authority of a government to law systems are complemented ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၊ ျပ႒ာန္းဥပေဒႏွင့္ ဥပေဒျပဳအာဏာႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာ by constitutional, statutory and နည္းဥပေဒမ်ားကိုလည္း အသုံးျပဳသည္။ မ်ားကို က်င့္သံုးရန္ အေျခခံဥပေဒအရ သို႔ executive powers over a delineat- မဟုတ္ ျပဌာန္းထားေသာဥပေဒအရ အစိုးရ regulatory law. exercise specified legislative and ed territory. အားလုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာေပးထားျခင္း။

14 15 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Competitive Federalism လြန္ဆြဲမႈ သ႑ာန္ရွိဖက္ဒရယ္စနစ္ Confederation ႏိုင္ငံစုံ သမဂၢ C A type of federalism where the ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာအစိုးရမ်ား အ A voluntary political union of two အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ ႏိုင္ငံႏွစ္ခု သို႔မ C federal government and constitu- ၾကားႏိုင္ငံသားမ်ား၏ ေထာက္ခံမႈႏွင့္ သစၥာ or more sovereign states for the ဟုတ္ ထိုထက္မ်ားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားက ႏွစ္ ent units vie for loyalty of citizens, ရွိမႈကို အားၿပိဳင္ၾကသည့္ ဖက္ဒရယ္အစိုးရ furtherance of mutual or common ဖက္ လက္ခံေသာ သို႔မဟုတ္ ဘုံပန္းတိုင္ try to induce them on the basis of မ်ိဳး။ ႏိုင္ငံသားမ်ားကို သူတို႔၏ အားသာခ်က္ goals, especially in matters of အတြက္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ေပါင္းစည္းထား their strengths and incentives, ႏွင့္ မက္လုံးမ်ားျဖင့္ဆြဲေဆာင္သည္။ ပိုမို သည့္ ျပည္ေထာင္စု။ အထူးသျဖင့္ ႏိုင္ငံျခား and compete for a larger role. ႀကီးမားေသာ၊ အေရးပါေသာ အခန္းက႑ and diplomacy. The constituent ေရး၊ စီးပြားေရး၊ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ သံတမန္ foreign affairs, economy, defence ရရွိရန္လည္း ၿပိဳင္ဆိုင္ၾကသည့္အစိုးရအမ်ိဳး sovereign states are usually ဆက္ဆံေရးတို႔အတြက္ ပူးေပါင္းေလ့ရွိၾက အစား။ joined by a pact, treaty or a သည္။ ထိုအဖြဲ႔ဝင္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ constitution, which confers ႏိုင္ငံမ်ားသည္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ သို႔မဟုတ္ limited authority to a common အေျခခံဥပေဒျဖင့္ ခ်ိတ္ဆက္ ထားမႈျဖင့္ Concurrent Powers တစ္ၿပိဳင္နက္က်င့္သုံးႏိုင္သည့္ အာဏာမ်ား central body. The central body ဗဟိုအစိုးရအား အကန္႔အသတ္္ျဖင့္ အာ has no direct authority over the ဏာေပးအပ္သည္။ ဗဟိုအစိုးရက အဖြဲ႔ဝင္ Powers that are shared by federal ဖက္ဒရယ္အေျခခံဥပေဒအရ ဗဟိုအစိုးရ citizens of the member states. Its ႏိုင္ငံမ်ားမွ ႏိုင္ငံသားမ်ားကို တိုက္ရိုက္အုပ္ and constituent governments ႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားၾကား ခြဲေဝထား decisions are made collectively ခ်ဳပ္ခြင့္ မရွိပါ။ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို စုေပါင္း under a federal constitution. သည့္ အာဏာမ်ား။ ထိုသို႔တၿပိဳင္နက္ က်င့္ (often by consensus) and then ခ်မွတ္သည္။ အားလုံးသေဘာတူညီခ်က္ Where laws in an area of concurre- သုံးရာတြင္ ဥပေဒမ်ား အျငင္းပြားစရာ ျဖစ္ implemented by the member- ျဖစ္တတ္ၿပီး ၎သေဘာတူညီခ်က္ကို အဖြဲ႔ ပါက ဗဟိုအဆင့္အတြက္ ဥပေဒက လႊမ္းမိုး states themselves. States join the ဝင္ႏိုင္ငံမ်ားက အေကာင္အထည္ေဖာ္ရ normally paramount. For သည္။ ဥပမာ - အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ ပညာေရး ncy conflict, the federal law is confederation on the basis of သည္။ ယခင္ျပဌာန္းခ်က္မ်ားအေပၚ အေျခ example, education and health ႏွင့္ က်န္းမာေရးတို႔သည္ အိႏိၵယႏိုင္ငံ၏ provisions made in the past and ခံၿပီး ထိုျပည္ေထာင္စုတြင္ သက္ဆုိင္ရာ are areas where union governm- ျပည္ေထာင္စုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ား appoint mandated delegates to ႏိုင္ငံမ်ား ပါဝင္ပူးေပါင္းရျခင္းျဖစ္ၿပီး လုပ္ ent and state governments in အၿပိဳင္ က်င့္သုံးေသာ အာဏာရွိေသာက႑ the central body. ပိုင္ခြင့္အပ္ႏွင္းထားသည့္ ကိုယ္စားလွယ္ India hold concurrent powers. မ်ား ျဖစ္သည္။ A federal union of sovereign မ်ားကို ဗဟိုအစိုးရတြင္ ခန္႔အပ္သည္။ states. A federal model where အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ ႏိုင္ငံမ်ား ပါဝင္ေသာ many nations established a union ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု။ ကာကြယ္ေရး Conditional Grants ကန္႔သတ္ခ်က္ရွိေသာ ေထာက္ပံ့ေငြ for purposes of defence or other အတြက္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျခားအက်ိဳး interests. Members of the စီးပြားအတြက္ ေသာ္လည္းေကာင္း ရည္ Funds transferred by the federal ဗဟိုအစိုးရမွ ျပည္နယ္အစိုးရသို႔ ကိစၥတစ္ confederation are leaders of ရြယ္ကာ တည္ေထာင္သည့္ ႏိုင္ငံအေတာ္ government to constituent units ရပ္ရပ္အတြက္ အသုံးျပဳရန္ ခ်ထားေပးေသာ international level. Members do မ်ားမ်ားစုဖြဲ႔ထားေသာ ျပည္ေထာင္စုပံုစံ မ်ိဳး ရန္ပုံေငြျဖစ္ၿပီး အသုံးျပဳပုံကို ကန္႔သတ္ထား not wage war among themselves ျဖစ္သည္။ limits on its spending that are ကာခ်ထားေပးသူ ဗဟိုအစိုးရက ေစာင့္ for specific purposes and with as agreed. It is a combination of monitored by the grantor. ၾကည့္သည့္ အေထာက္အပံ့မ်ိဳး။ ထိုသို႔ ႏိုင္ငံစုံ ျပည္ေထာင္စုအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံမ်ား independent sovereign states or သည္ ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအဝိုင္းတြင္ nations. The model can be seen အမ်ားနည္းတူ လြတ္လပ္ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္

16 17 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

today as commonwealth nations သည္။ ယင္းအဖြဲ႔ဝင္ႏိုင္ငံမ်ားသည္ သေဘာ Congress လႊတ္ေတာ္ or European Union. တူညီခ်က္အရ စစ္မက္ျဖစ္ပြားျခင္း မရွိေပ။ C သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ အခ်ဳပ္အျခာ အာ The national legislative body of a ႏိုင္ငံေတာ္၏အျမင့္ဆုံးဥပေဒျပဳအဖြဲ႔။ C ဏာပိုင္ ႏိုင္ငံမ်ား၊ တိုင္းျပည္မ်ား စုေပါင္း nation. ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ယင္းပံုစံကို မ်က္ေမွာက္ An assembly organized usually ႏိုင္ငံေရးကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ တည္ေထာင္ ေခတ္တြင္ ဓနသဟာယ ႏိုင္ငံအဖြဲ႔ မ်ားႏွင့္ for political purposes. More သည့္လႊတ္ေတာ္။ ပိုမိုတိက်ေအာင္ ေျပာရ ဥေရာပသမဂၢအျဖစ္ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္သည္။ မည္ဆုိလွ်င္ ကြန္ကရက္လႊတ္ေတာ္သည္ bicameral national legislatures in သမၼတစနစ္က်င့္သုံးေသာ အေမရိကန္ျပည္ Conflict Management ပဋိပကၡစီမံခန္႔ခြဲျခင္း specifically, Congress refers to the the presidential system of ေထာင္စုႏွင့္ ေတာင္အေမရိကျပည္ေထာင္ The process by which escalation ျဖစ္ပြားေနဆဲ ပဋိပကၡကို ႀကီးထြားမလာ ေစ governance such as those of the စုႏိုင္ငံမ်ားရွိ လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္ျဖင့္ ဖြဲ႔စည္း ရန္ ညိႇႏိႈင္းျခင္း၊ ျဖန္ေျဖျခင္းျဖင့္ တားဆီး United States of America and ေသာ ႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ကို ဆို or managed through negotiation ရန္ႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲ၍ ပဋိပကၡျပင္းထန္ျခင္းကို most Latin American federations. လိုသည္။ of existing conflicts is contained and mediation which can then ေလွ်ာ့ခ်ရန္၊ ေျဖရွင္းရန္အတြက္ ေဆာင္ help in the reduction of intensity ရြက္ေသာ လုပ္ငန္းစဥ္။

orConflict transformation Resolution of conflict. ပဋိပကၡေျဖရွင္းျခင္း Consensual Democracy သေဘာတူမွ်တမႈအေျချပဳ ဒီမိုကေရစီ Settlement of disputes between ႏွစ္ဖက္သို႔မဟုတ္ ထိုထက္မ်ားေသာ အဖြဲ႔ two or more parties through မ်ားအၾကား ျဖစ္ပြားေသာ အျငင္းပြားမႈကို The type of democracy that အႏိုင္ရရွိသူ (ကိုယ္စားလွယ္ေနရာအမ်ား negotiation, mediation, litigation ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးျခင္း၊ ျဖန္ေျဖျခင္း၊ တရားစြဲ prevents the winners (majority စုအႏိုင္ရပါတီ) ကို အာဏာအားလုံုးရယူျခင္း or coercion with the help of ျခင္း သို႔မဟုတ္ အတင္းအက်ပ္ ခိုင္းေစျခင္း party) from taking all power and မွ တားဆီးၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ လူနည္းစုတို႔ facilitators, mediators or superior ျဖင့္ေျဖရွင္းျခင္း။ဤသို႔ေျဖရွင္းရာတြင္ ၾကား provides the minorities scope for အား အာဏာခြဲေဝေပးသည့္ ဒီမိုကေရစီ authorities. ဝင္ညႇိႏႈိင္းေပးသူမ်ား၊ ျဖန္ေျဖသူမ်ား၊ အ power-sharing in governance. In စနစ္။ ဤစနစ္တြင္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အမ်ားစုကို ထက္အာဏာပိုင္လူႀကီးမ်ား၏ အကူအညီ this system most decisions are အႏိုင္ရပါတီ၏ဆႏၵအရ မခ်မွတ္ဘဲ အစု ျဖင့္ လုပ္ေဆာင္သည္။ made on the basis of the အဖြဲ႔ အမ်ားအျပား ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈႏွင့္ participation and consent of most ယင္းတို႔၏ သေဘာတူညီမႈကို ရယူကာ ဆုံး Conflict Transformation ပဋိပကၡေလွ်ာ့ခ်ျခင္း parties concerned rather than ျဖတ္ခ်က္မ်ားခ်မွတ္သည္။ ဆြစ္ဇာလန္ only on the will of the majority. ႏိုင္ငံတြင္ သေဘာတူမွ်တမႈ အေျချပဳဒီမိုက The process by which intensity of ပဋိပကၡတြင္ ပါဝင္သူမ်ား သို႔မဟုတ္ ျဖန္ေျဖ Switzerland has practiced ေရစီကို က်င့္သုံးခဲ့သည္။ သူမ်ား၏ ၾကားဝင္ျဖန္ေျဖျခင္းျဖင့္ ပဋိပကၡ consensual democracy. interventions by parties to the ၏အရွိန္ကို ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း။ ပဋိပကၡေလွ်ာ့ခ် conflict is reduced through ျခင္းဆိုရာတြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေရရွည္တည္တံ့ transformation prepares the မည့္ ေျဖရွင္းခ်က္အတြက္ ဘုံရပ္တည္ခ်က္ conflict or mediators. Conflict ground for its peaceful and ကို အစပ်ဳိးေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ durable resolution.

18 19 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Consociational Demorcracy ပူးေပါင္းဒီမိုကေရစီ Constitutional Court အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ခံုရံုး A system of governance based on ႏိုင္ငံ၏ အသိအမွတ္ျပဳထားသည့္ လူမ်ိဳးစု၊ A judicial body established by the အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အျငင္း C recognized national ethnic, C ဘာသာစကား သို႔မဟုတ္ ဘာသာေရးႏွင့္ constitution to resolve contenti- ပြားမႈမ်ား ေျဖရွင္းရန္ အေျခခံဥပေဒအရ linguistic or religious communit- ဆိုင္ေသာ လူ႔အသိုက္အဝန္းကို အေျခခံ ous issues related to the constitu- တည္ေထာင္သည့္ တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔။ ies, which provides for some ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္။ လက္ခံႏိုင္ဖြယ္မရွိ tion. Some federations have အခ်ဳိ႕ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုမ်ားသည္ autonomy for these communities ေသာ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို တစ္ခ်က္ လႊတ္ constitutional courts, while အေျခခံဥပေဒခုံရံုးရွိသည္။ အခ်ဳိ႕ဖက္ဒရယ္ as well as for some joint decision- အာဏာျဖင့္ ပယ္ခ်ျခင္းအပါအဝင္ ကိုယ္ others have constitutional ျပည္ေထာင္စုမ်ားတြင္ ဥပေဒေရးရာ ကိစၥ making, including the right of ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ႏွင့္ ပူးတြဲဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ matters dealt with by a supreme အားလုံးကို စီရင္ဆုံးျဖတ္ေသာ တရားရံုးခ်ဳပ္ each community to veto ျခင္းတို႔ကိုလည္း ျပဳလုပ္ခြင့္ရွိသည့္ စနစ္ court which deals with all legal (တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္) က အေျခခံဥပေဒ unacceptable decisions. This ျဖစ္သည္။ အလြတ္သေဘာ သို႔မဟုတ္ questions ဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္မ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္း system is often established သေဘာတူညီခ်က္မ်ားျဖင့္ ဤစနစ္ကို ထူ သည္။ informally or by convention and ေထာင္ႏိုင္ၿပီး အေျခခံဥပေဒအရ အျပည့္ not fully recognized constitutiona- အဝ အသိအမွတ္ျပဳလက္ခံထားျခင္း မရွိ lly. Both unitary and federal ေသာ စနစ္မ်ဳိး ျဖစ္တတ္သည္။ တျပည္ Constitutional Entrenchment မူလအခြင့္အေရးကို အေျခခံဥပေဒမွာ governments can have consociati- ေထာင္စနစ္ က်င့္သုံးေသာ ႏိုင္ငံႏွင့္ ျပည္ of Fundamental Rights ထည့္သြင္းျခင္း onal features. ေထာင္စုစနစ္ က်င့္သုံးေသာ ႏိုင္ငံတို႔တြင္ The incorporation of fundamental အေျခခံမူလအခြင့္အေရးမ်ားကို အေျခခံ လည္း ပူးေပါင္းဒီမိုကေရစီစနစ္ကို က်င့္သုံး rights in the constitution. ဥပေဒထဲတြင္ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပျခင္း။ အဆို ႏိုင္သည္။ Amendments to these constituti- ပါ မူလအခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ဆိုင္သည့္ အ onal provisions normally require ေျခခံဥပေဒျပဌာန္းခ်က္မ်ားကို ျပင္ဆင္ရန္ Constituent People ႏိုင္ငံေတာ္တြင္အက်ဳံးဝင္သည့္ ျပည္သူ more than a simple, legislative အတြက္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔၏ ထက္ဝက္ ေက်ာ္ majority. People who constitute a state. ႏိုင္ငံေတာ္အျဖစ္ ရပ္တည္ႏို္င္ရန္အတြက္ ထက္ မ်ားႏိုင္သမွ်မ်ားေသာ ေထာက္ခံမဲ လိုအပ္ေသာ မွီတင္းေနထုိင္ၾကသူမ်ားႏွင့္ လိုအပ္သည္။ အျခားဝိေသသ လကၡဏာရွိလူစု။

Constituency မဲဆႏၵနယ္/ နယ္ေျမ အစိတ္အပိုင္း Constituent Unit ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံးေသာ ႏိုင္ငံတြင္ - Electoral district - မဲဆႏၵနယ္ A constitutionally recognized ပါဝင္ေသာျပည္နယ္ - ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပရာ နယ္နိမိတ္သတ္ member units of a federation အေျခခံဥပေဒအရ အသိအမွတ္ျပဳထား boundary or residents in an မွတ္ခ်က္ရွိသည့္ ေဒသ။ ေရြးေကာက္ပြဲ which may be labelled states, ေသာ ျပည္နယ္ အစရွိသည့္ ျပည္ေထာင္စု၏ - An area with defined electoral electoral district where election က်င္းပႏိုင္သည့္ မဲဆႏၵနယ္အတြင္း မွီ provinces, cantons, Länder, etc. အဖြဲ႔ဝင္မ်ား။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုတြင္ could be held. တင္းေနထိုင္သူမ်ားရွိသည့္ ေနရာေဒသ။ In a federation the constitution ဗဟိုအာဏာပိုင္အဖြဲ႔ႏွင့္ ျပည္နယ္အာ divides sovereign power between ဏာပိုင္အဖြဲ႔တို႔၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို a federal authority and the အေျခခံဥပေဒျဖင့္ ခြဲျခားေပးထားသည္။ constituent units.

20 21 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Constitutionality အေျခခံဥပေဒလိုက္နာျခင္း C Constitutional Hierarchy အေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာကိစၥရပ္မ်ား ေျဖရွင္း ရန္ အဆင့္သတ္မွတ္္ခ်က္ Conformity with the constitution. ဥပေဒ၊ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ကျပဌာန္းထားေသာ C Constitutionality is a status of ဥပေဒ၊ အက္ဥပေဒ၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း C The hierarchy established by the တိုင္းျပည္အျမင့္ဆုံးႏွင့္အေျခခံအက်ဆုံး legality given to a law, statute, act, မ်ား၊ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား သို႔မဟုတ္ အုပ္ constitution as the supreme ေသာ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရ သတ္ rules, procedures or administra- ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားသည္ fundamental law of the land. The မွတ္ထားသည့္ အဆင့္သတ္မွတ္ခ်က္။ tive actions depending upon their အေျခခံဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ အေျခခံဥပေဒပါျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကို ေနာက္ conformity to constitutional ညီမႈ ရွိမရွိတြင္ မူတည္ကာ ယင္းတို႔၏ authority entrusted with the task ဆုံးပိတ္ အနက္ဖြင့္ဆိုရန္ လုပ္ငန္းအတြက္ constitution also defines the provisions. တရားဥပေဒအျဖစ္ အသက္ဝင္တည္တံ့မႈ။ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ အပ္ႏွင္းထားျခင္းကို provisions. လည္း အေျခခံဥပေဒတြင္ ဖြင့္ဆိုထားသည္။ of final interpretation of its Cooperative Federalism ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း ဖက္ဒရယ္စနစ္

A type of federalism in which ဤဖက္ဒရယ္စနစ္အမ်ိဳးအစားသည္ မူဝါဒ constituent units and the central ခ်မွတ္ျခင္းႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈေပးရာတြင္ ျပည္ Constitutional Supremacy အေျခခံဥပေဒကို အျမင့္ဆုံးဥပေဒအျဖစ္ authority agree to share နယ္မ်ားႏွင့္ ဗဟိုအာဏာပိုင္အဖြဲ႔အတူတကြ သတ္မွတ္ျခင္း responsibilities of policy တာဝန္ယူရန္ သေဘာတူေသာစနစ္ျဖစ္ The doctrine of constitutional လူတစ္ဦးသည္မည္မွ်ပင္ ရာထူးအဆင့္ျမင့္ formulation and service delivery. သည္။ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း ဖက္ဒရယ္ supremacy holds that no matter ေစကာမူ ဥပေဒသည္ ထိုပုဂၢိဳလ္၏ အထက္ Cooperative federalism is often စနစ္ႏွင့္ ၿပိဳင္ဆိုင္ျခင္း ဖက္ဒရယ္စနစ္သည္ how high an individual is, laws တြင္ရွိၿပီး ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသည္ contrasted with competitive ဆန္႔က်င္ဖက္ ျဖစ္ၾကသည္။ are above the individual and the အျခားေသာဥပေဒအားလုံး၏ အထက္တြင္ federalism. constitution is above all other ရွိသည္ ဟူေသာအဓိပၸာယ္ျဖစ္သည္။ laws. Corruption အဂတိလိုက္စားျခင္း

Use of bribery and other practices အစိုးရတာဝန္ရွိသူမ်ား တစ္စံုတစ္ခုေသာ Constitutionalism အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ကိုက္ညီမႈရွိျခင္း in order to encourage behaviour, ကိုယ္က်ိဳးစီးပြားရရွိရန္ လုပ္ေဆာင္ျခင္းကို အားေပးအားေျမႇာက္ျပဳသည့္လာဘ္ေပး A belief in limited government. It အစိုးရအာဏာအကန္႔အသတ္ရွိသင့္သည္ a particular or private interest. In လာဘ္ယူမႈႏွင့္ အျခားေသာ အေလ့အထ also means constitutional ဟူေသာအယူအဆ။ဥပေဒမ်ားသည္ အား especially by officials, to further order to strengthen accountability မ်ား။ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံရသူတုိ႔၏ governance with supremacy of လုံး အထက္တြင္ရွိၿပီး အေျခခံဥပေဒႏွင့္ တာဝန္ခံမႈကို အားေကာင္းေစရန္ အေျခခံ laws, compliance of statutory အညီအုပ္ခ်ဳပ္ရျခင္း၊ ႏိုင္ငံေတာ္ကဥပေဒျပ may take measures so that those ဥပေဒက အာဏာလက္ဝယ္ရွိသူမ်ား အမ်ား provisions by the State and ဌာန္းခ်က္မ်ားကို လိုက္နာျခင္း၊ ဥပေဒအရ of elected officials, constitutions in power do not unfairly ျပည္သူ၏ အက်ိဳးစီးပြားကို မေလ်ာ္ညီစြာ institutionalization of methods of ပဋိပကၡေျဖရွင္းသည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို appropriate public goods. အသံုးမျပဳေစရန္ စီမံေဆာင္ရြက္မႈမ်ား ျပ စနစ္တက် သတ္မွတ္ျခင္း စသည္တို႔ျဖစ္ Traditionally, anti-corruption ဌာန္းေပးထားႏုိင္သည္။ အစဥ္အလာအရ၊ rational means. It also means သည္။ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကို လိုက္နာ conflict resolution through legal- measures have been left to အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ တုိက္ဖ်က္ေရးကို သာ abiding by the rule of law and ျခင္းႏွင့္ အစိုးရက အႂကြင္းမဲ့အာဏာ က်င့္ ordinary legislation. As it has မန္ ဥပေဒျပဳေရးကို ကိုင္တြယ္ေစခဲ့သည္။ absence of arbitrary power သုံးမႈမရွိသည့္ သေဘာလည္းျဖစ္သည္။ become acknowledged that those အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈမွ အက်ိဳးခံစားေနရ သူ exercised by the government. တို႔မွာ မၾကာခဏဆိုသလို ျခစားမႈကို တိုက္

who benefit from corruption are 22 23 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

often the same people in charge ဖ်က္ရန္ ဥပေဒျပဳေရးအာဏာကို တာဝန္ယူ of legislating against corruption, ထားသူမ်ားပင္ျဖစ္ေနသည္ကို သိရွိလာၿပီး Customary Law ဓေလ့ထံုးထမ္းဥပေဒ C including instruments in the ေနာက္၊ ဥပေဒမ်ားျပဌာန္းရာတြင္ လက္ရွိ Legal rules, often unwritten, that လူ႔အသိုက္အဝန္းတစ္ခု၏ တည္ဆဲ အေလ့ C constitution that reach beyond ႏိုင္ငံေရးအာဏာရွိသူမ်ား ရာထူးသက္တမ္း are based on existing practices of အက်င့္မ်ားကို အေျခခံသည့္ ဥပေဒစည္း ကုန္ဆံုးေက်ာ္လြန္သည္အထိ၊ သက္ေရာက္ a community. မ်ဥ္းမ်ားျဖစ္ၿပီး အကၡရာတင္ေရးသားထား for example provisions that aim ေစႏိုင္ေသာ၊ ဥပမာပြင့္လင္းျမင္သာမႈ၊ တာ ျခင္းမ်ဳိး မရွိတတ္ေပ။ current politicians’ term in office, to contribute to transparency, ဝန္ခံမႈတို႔ကို ရည္ရြယ္ေသာ ဥပေဒျပဌာန္း accountability, and to establish ခ်က္မ်ားႏွင့္ ရာထူးလက္ဝယ္ရွိစဥ္ က်ဳးလြန္ independent tribunals and other ေသာ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈအတြက္ စံုစမ္းစစ္ institutions where those who ေဆးရန္ႏွင့္ တရားစြဲဆိုရန္၊ လြတ္လပ္ေသာ Customs အေကာက္ခြန္ ခံုရုံးတို႔ႏွင့္ အျခားေသာအဖြဲ႔အစည္း၊ စည္း Duties, fees or tolls that are levied corruption may be investigated မ်ဥ္းတို႔ကိုတည္ေထာင္သည့္ ဥပေဒ ျပ႒ာန္း ကုန္စည္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား တင္ပို႔ျခင္းႏွင့္ have committed official upon export or import of goods and prosecuted. မႈမ်ိဳးကို အေျခခံဥပေဒတြင္ ထည့္သြင္းလာ တင္သြင္းျခင္းအတြက္ ေကာက္ခံေသာ and services. ၾကသည္။ အခြန္၊ အခ၊ လမ္းတံတားျဖတ္သန္းခ စ သည္။

Cross-cultural ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကို ယွက္ႏႊယ္ေလ့လာျခင္း

Comparing, pertaining to or ႏွစ္ခု သို႔မဟုတ္ ထိုထက္မ်ားေသာ ယဥ္ dealing with two or more different ေက်းမႈမ်ားကို ဆက္ႏႊယ္ကာ ႏႈိင္းယွဥ္ျခင္း။ cultures.

ယဥ္ေက်းမႈအရ ကိုယ္ပိုင္ဆုံးျဖတ္ Cultural Autonomy အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္

Refers to the self-government of ယဥ္ေက်းမႈအရ ထူးျခားထင္ရွားသည့္ အစု distinct cultural groups over အဖြဲ႔မ်ားအား ၎တို႔၏ ကိုယ္ပိုင္အမွတ္ issues that concern their identity. လကၡဏာအတြက္ အေရးပါသည့္ ကိစၥရပ္ Non-majority groups claiming a မ်ားတြင္ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ဆုံးျဖတ္ခြင့္ကိုဆို distinct identity often seek လိုသည္။ကြဲျပားထင္ရွားသည့္ ကိုယ္ပိုင္ cultural autonomy as a means to အမွတ္လကၡဏာကို ေတာင္းဆိုေသာအမ်ား exercise direct control over စုမဟုတ္သည့္ လူတစ္စုက ပညာေရးႏွင့္ matters of importance to the ဘာသာစကားကဲ့သို႔ေသာ သူတို႔ဆက္လက္ survival of their group, matters ရပ္တည္ေရးအတြက္ အေရးႀကီးေသာ ကိစၥ like education and language မ်ား တိုက္႐ိုက္ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဖို႔ရာ ယဥ္ေက်း policies. မႈအရ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ဆုံးျဖတ္ခြင့္ ရရွိရန္ ႀကိဳးပမ္းၾကသည္။

24 25 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

De facto Government တရားမဝင္အစိုးရ Delegate Jurisdiction and လႊဲအပ္ထားၿပီး ႐ုပ္သိမ္းႏုိင္သည့္ A government that has usurped တရားဥပေဒႏွင့္အညီ အာဏာရယူထား Responsibilities အခြင့္အာဏာမ်ား the attributes of sovereignty from သည့္ အစိုးရထံမွ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ Governmental powers constituti- အေျခခံဥပေဒအရ အစိုးရအဆင့္တစ္ခုသို႔ the rightful legal government and သိမ္းယူၿပီး အေျခခံဥပေဒႏွင့္ မေလ်ာ္ညီစြာ D onally assigned to one level of တာ၀န္ေပးအပ္ထားေသာ အစိုးရအာဏာ D that maintains itself without တရားဥပေဒအေျခမခံဘဲ အာဏာရလာ government which has transferr- မ်ားကို အျခားအဆင့္တစ္ခုသို႔ ထပ္မံလႊဲ constitutional or legal basis. It is သည့္ အစိုးရအဖြဲ႔။ ဥပေဒႏွင့္အညီ ဖြဲ႔စည္း ed the authority to another level အပ္ျခင္းျဖစ္ၿပီး ထိုအာဏာကို လႊဲအပ္သူက used in contrast with a de jure ထားသည့္ တရားဝင္အစိုးရ (De jure of government, subject to the ျပန္လည္႐ုပ္သိမ္းႏိုင္သည့္ အေျခအေန government, which is established government) ႏွင့္မတူေၾကာင္းျပရာတြင္ condition that the transfer is သတ္မွတ္ေပးထားသည့္ အခြင့္အာဏာ and maintained according to law. သုံးႏႈန္းသည္။ revocable by that delegating မ်ား။ authority. Debt security ေႂကြးၿမီအာမခံ

Interest-bearing debt instrum- ေစ်းကြက္မွ အရင္းအႏွီးရယူရန္ ေခ်းယူသူ Delegated Legistlation ents issued by the borrower to က အတိုးပါေသာ ေခ်းေငြစာခ်ဳပ္ျပဳလုပ္ျခင္း။ ဥပေဒျပဳခြင့္လႊဲအပ္ျခင္း raise capital from the market. ၎စာခ်ဳပ္သည္ လႊဲေျပာင္းႏိုင္ေသာ စာခ်ဳပ္ Legislation promulgated by an လႊတ္ေတာ္မွ ဥပေဒေရးရာ သို႔မဟုတ္ လုပ္ Such instruments could be either လည္းျဖစ္ႏိုင္ၿပီး မလႊဲေျပာင္းႏိုင္ေသာ စာခ်ဳပ္ authority on the basis of power ငန္းကၽြမ္းက်င္သည့္ ေရးရာအဖြဲ႕၊ ေကာ္မတီ negotiable or non-negotiable. လည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ conferred on that body by the စသည္တို႔အား အပ္ႏွင္းထားေသာ ဥပေဒျပဳ legislative authority having ျခင္းလုပ္ပိုင္ခြင့္အရ ေရးဆြဲျပ႒ာန္းေသာ Decentralization ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလွ်ာ့ခ်ျခင္း (ေဒသဆိုင္ရာ competence over the subject ဥပေဒ။ A process of governance where အစိုးရမ်ားသို႔ အာဏာခြဲေဝျခင္း) matter. For instance, legislature ဥပမာ- ဥပေဒျပဳေရးမ႑ိဳင္ (လႊတ္ေတာ္) constituent units exercise admin- ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရမ်ားက အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ normally delegates authority to က အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္ (အစိုးရအဖြဲ႔) ကို ဥပေဒျပဳေရး၊ ဘ႑ာေငြႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ the executive (Cabinet) to make ပင္မဥပေဒတစ္ရပ္၏ မူေဘာင္အတြင္းနည္း authority. The process is also လုပ္ပိုင္ခြင့္ က်င့္သုံးႏိုင္သည့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ regulations or other detailed istrative, legislative and/or fiscal ဥပေဒမ်ား ေရးဆြဲရန္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ စနစ္။ ဤစနစ္သည္ ဗဟိုအစိုးရမွ ၎ထက္ laws, usually within the လႊဲပို႔ေလ့ရွိသည္။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္ ty fromcentral government to လက္ေအာက္ခံအစိုးရအဖြဲ႕အဆင့္ဆင့္သို႔ framework of a larger piece of defined as the transfer of authori- စုအခ်ဳိ႕တြင္ ဥပေဒျပဳေရးလႊဲအပ္ျခင္းကို lower levels of government in ႏိုင္ငံေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ နယ္နိမိတ္ အ legislation. As well, some အစိုးရက ထုတ္ျပန္သည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ political, administrative and လိုက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးက႑မ်ား လုပ္ပိုင္ခြင့္ federations permit delegated ရာ အမိန္႔ေၾကညာစာမ်ားၾကားတြင္ လုပ္ပိုင္ territorial hierarchy. လႊဲေျပာင္းျခင္း ဟုလည္းဆိုၾကသည္။ legislation between orders of ခြင့္ ေပးထားသည္။ government. Deconcentration အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတာဝန္ရွိသူမ်ား/ The physical distribution of အရာထမ္းမ်ား ေျပာင္းေရႊ႕ျခင္း administrative personnel away အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုဂၢိဳလ္မ်ား/ အရာထမ္းမ်ား Delegated Powers လႊဲအပ္ေသာအာဏာ from the centre or capital. It can အားဗဟို သို႔မဟုတ္ ၿမိဳ႕ေတာ္မွ ေျပာင္းေရႊ႕ Powers that are assigned by one အစိုးရအဆင့္တစ္ခုက အျခားအစိုးရအဆင့္ ျခင္း။ လက္ေတြ႔လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ခ်က္ level of government to another တစ္ခုသို႔ လႊဲအပ္ထားသည့္ ျပန္လည္႐ုပ္ governance responsibilities for မ်ား အတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတာဝန္မ်ား လႊဲ also be defined as transfer of on a revocable basis. သိမ္းႏိုင္ေသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာမ်ား။ ေျပာင္းေပးျခင္းဟုလည္း ဆိုႏိုင္သည္။ specific functions. 26 27 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKŒ zuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Devaluation ေငြတန္ဖိုးေလွ်ာ့ခ်ျခင္း Direct Democracy တိုက္ရိုက္ဒီမိုကေရစီ A downward adjustment in the အစိုးရက ေငြတန္ဖိုးကို အျခားႏိုင္ငံသုံး ေငြ A form of governance in which တိုင္းျပည္တစ္ခုလုံး သို႔မဟုတ္ ေဒသမ်ား၏ exchange rate of a country’s တို႔ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ကာ ေငြေၾကးအားတန္ဖိုး direct participation of ordinary အေရးႀကီးေသာ ကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ ဆုံး D currency relative to foreign ခ်ျခင္း။ D citizens in decision-making on currencies. ျဖတ္ ခ်က္ခ်မွတ္ရာတြင္ ႏိုင္ငံသားမ်ားတိုက္ ရိုက္ပါဝင္ႏိုင္ျခင္းကို အာမခံေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ regional importance is assured. ေရးစနစ္ ျဖစ္သည္။ ကိုယ္စားျပဳဒီမိုကေရစီ specific issues of national or Use of referendums to validate တြင္ အေရးႀကီးသည့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို Development Regions ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးေဒသမ်ား important decisions in တရားဝင္အတည္ျပဳရန္ ျပည္လုံးကၽြတ္ဆႏၵ Division of the country into တိုင္းျပည္တစ္ခု၏ နယ္ေျမမ်ားကို ဖြံ႕ၿဖိဳးေရး representative democracies or ခံယူပြဲျပဳလုပ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ သမၼတဦး regions to coordinate developme- လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ရန္ ေဒသမ်ားအျဖစ္ ခြဲ plebiscites in a presidential ေဆာင္သည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တြင္လူထု ntal activities. ျခားသတ္မွတ္ျခင္း။ system of government is a form ဆႏၵခံယူပြဲျပဳလုပ္ျခင္းတို႔သည္ တိုက္ရိုက္ of direct democracy. Its use is ဒီမိုကေရစီျဖစ္သည္။ ဆြစ္ဇလန္ႏိုင္ငံမွာ popular in Switzerland. အသုံးမ်ားသည္။

Devolution အာဏာခြဲေဝေပးျခင္း Distinct Society အထူးေဒသ A process by which administrative, ျပည္နယ္မ်ားသို႔ စီမံခန္႔ခြဲမႈ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ A concept that owes its origin to ကြီးဘက္ျပည္နယ္အေရးသည္ ကေနဒါႏိုင္ငံ ဥပေဒျပဳျခင္းႏွင့္ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ လုပ္ပိုင္ constitutional debate in Canada ၌ အေျခခံဥပေဒေရးရာ အေခ်အတင္ေဆြး powers are given to constituent ခြင့္အာဏာမ်ားေပးအပ္ျခင္း။ ဤသို႔ အာ executive, legislative and fiscal on the Quebec question. A society ေႏြးျခင္းမွ အစပ်ိဳးသည့္သေဘာတရားျဖစ္ units. Devolution differsfrom ဏာခြဲေဝေပးျခင္းသည္ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ that displays distinctive သည္။ ဓေလ့ထုံးတမ္း၊ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈ၊ federalism in that the devolvedpo- တြင္ အာဏာခြဲေဝေပးျခင္းႏွင့္ ကြာျခားသည္။ characteristics and identity that ဘာသာစကားႏွင့္ လူေနမႈအဆင့္အတန္း wers may be repealed, that is အေၾကာင္းမွာ ဤစနစ္တြင္ လႊဲအပ္ထား set it apart from all others in the အရ အျခားျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ လုံးဝကြဲျပား taken back to the centre by the ေသာ အာဏာမ်ားကို သာမန္္ဥပေဒျပ႒ာန္း matters of customs, faith, ျခားနားျခင္းကို သီးျခား ထူးျခားထင္ရွားေန central government by ordinary ခ်က္အရ ဗဟိုအစိုးရက ျပန္လည္ ႐ုပ္သိမ္း language and/or lifestyle can be သည့္ အထူးေဒသဟု ဆိုႏိုင္သည္။ legislation. It is different from ႏုိင္သည္။ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလွ်ာ့ခ်ျခင္း လုပ္ described as a distinct society. decentralization in the sense that ငန္းစဥ္ႏွင့္လည္း ကြဲျပားသည့္ စနစ္ျဖစ္သည္။ devolution involves transfer of ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ political powers whereas ေရး သိုု႔မဟုတ္ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ လုပ္ပိုင္ decentralization is usually the ခြင့္အာဏာမ်ားကို လႊဲေျပာင္းေပးျခင္း ျဖစ္ၿပီး Distribution of authority လုပ္ပိုင္ခြင့္ခြဲေဝျခင္း transfer of administrative or ဤစနစ္တြင္ ႏိုင္ငံေရးအာဏာမ်ားကို လႊဲ The allocation of executive, ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတစ္ခုအတြင္း အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းေပးျခင္း ပါဝင္ေနျခင္းေၾကာင့္ ဗဟိုခ်ဳပ္ legislative and judicial authority ေသာ အစိုးရမ်ားသို႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ၊ ကိုင္မႈေလွ်ာ့ခ်ျခင္းႏွင့္ ကြဲျပားျခင္းျဖစ္သည္။ to different levels of government fiscal powers. ဥပေဒျပဳေရးအာဏာႏွင့္ တရားစီရင္ေရး within a federation. အာဏာမ်ားခြဲေဝျခင္း ျဖစ္သည္။

28 29 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Diversity မတူကြဲျပားမႈမ်ားတည္ေနျခင္း Dual Federalism ဖက္ဒရယ္စနစ္ The existence of distinct political, လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈ The classical federal idea of a ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုတစ္ခုတြင္ လုပ္ပိုင္ economic, social, cultural and ေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အရထူးျခားထင္ရွား strict legislative division of ခြင့္အာဏာမ်ားကို ဥပေဒျပဳေရးအာဏာျဖင့္ D demographic differences within D သည့္ ကြဲျပားျခားနားမႈမ်ား တည္ရွိေနျခင္း။ powers in a federation, where တိက်စြာသတ္မွတ္ခြဲေဝထားသည့္ အေျခ a society. each order of government တက်ျဖစ္ၿပီးေသာ ဖက္ဒရယ္စနစ္ အယူ legislates and administers အဆ။ ၎စနစ္တြင္အစိုးရ အဆင့္တစ္ခုစီ Double Federation တူယွဥ္တြဲ ဖက္ဒရယ္မူ autonomously in its own distinct က သက္ဆုိင္ရာ နယ္ေျမတြင္လြတ္လပ္စြာ sphere or areas of constitutional ဥပေဒျပဳခြင့္ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရွိသည္။ လက္ A federal arrangement in Belgium ဘယ္လဂ်ီယံႏိုင္ငံရွိ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ competence. In practice, modern ေတြ႔တြင္ ေခတ္သစ္ဖက္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္ where two sets of constituent ေဒသႏွစ္ခု ယွဥ္တြဲတည္ရွိေနသည့္ ဖက္ federations combine elements of စုမ်ား၌ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈရွိေသာ ဖက္ဒ ဒရယ္စနစ္။ လုပ္ပိုင္ခြင့္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိၿပီး (ေဒ dualism with cooperative and ရယ္စနစ္ပုံစံမ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ဖြဲ႔စည္းမႈရွိ bases (regional vs. cultural) and သဆိုင္ရာႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အေျခခံ units coexist, defined on different integrated forms of federalism. ေသာဖက္ဒရယ္စနစ္ပုံစံမ်ား၏ ကြဲျပားေသာ with different authorities. အသီးသီးကို မူတည္၍) ဖြင့္ဆိုသတ္မွတ္ ပုံစံမ်ားကို ဒြန္တြဲေပါင္းစပ္ထားသည္။ ထားသည့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္။

Double Majority Voting (၂) ဆင့္ ျပည္သူ႔ဆႏၵခံယူမႈစနစ္

A system of putting important အေရးႀကီးႏိုင္ငံေရး ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ political decisions to vote where ျခင္းအတြက္ ဆႏၵမဲေပးရန္အမ်ားစုေထာက္ two types of majority are required ခံမဲကို အဆင့္ႏွစ္ဆင့္ျဖင့္ မဲဆႏၵခံယူရန္ for a measure to be approved. In သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းထားသည့္ စနစ္။ Switzerland, for example, the ဥပမာ- ဆြစ္ဇလန္ႏိုင္ငံ၌ အေျခခံဥပေဒျပင္ passing of a constitutional ဆင္ခ်က္တစ္ရပ္အတြက္ မဲေပးပိုင္ခြင့္ရွိသူ amendment requires a double အမ်ားစု၏ ေထာက္ခံမႈရရွိရန္ အဆင့္ တစ္ majority; not only must a majority ဆင့္အေနျဖင့္ လိုအပ္သည့္အျပင္ သက္ of people vote in favor of the ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္မ်ား၏ အမ်ားစု ေထာက္ခံ amendment, but a majority of မဲရရွိရန္လည္း (ဆႏၵခံယူပြဲ) အဆင့္တစ္ဆင့္ cantons must also give their အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသည္။ ဤႏွစ္ဆင့္ consent. This serves as a ဆႏၵခံယူမႈစနစ္သည္ အရြယ္အစားေသး protective mechanism for smaller ငယ္သည့္ ျပည္နယ္မ်ားကို ကာကြယ္ေစာင့္ cantons. ေရွာက္ ေပးထားသည့္ စနစ္ျဖစ္သည္။

30 31 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Economic Union ကုန္သြယ္ေရးသမဂၢ Earmarked Revenue လ်ာထားအခြန္ A policy to integrate the internal ကုန္စည္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈကုန္သြယ္ေရး သတ္မွတ္ထားသည့္ အသုံးစရိတ္တစ္ရပ္ market of a federation by reducing အတားအဆီးမ်ား ဖ်က္သိမ္းျခင္း၊ ေလွ်ာ့ေပါ့ sources that must be allocated to အတြက္ တိက်စြာသတ္မွတ္ထားေသာ အခြန္ Tax revenue from specified or eliminating barriers to trade ျခင္း၊ အလုပ္သမားေရြ႕ေျပာင္းခြင့္ျပဳျခင္း ရ လမ္းမ်ားမွရရွိေသာအခြန္ေငြကိုအသုံးျပဳ in goods and services, to labor ႏွင့္ ေငြေၾကးအေပးအယူ လြတ္လပ္ေစျခင္း E hypothecated tax. The revenue is ျခင္း။ ဤအခြန္ကို တရားဝင္ေၾကညာ ေပး E specified expenditure; also called ျဖင့္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု၏ ျပည္တြင္း reserved or set aside for a ေဆာင္သည့္ အခြန္ဟုလည္းေခၚသည္။ ဤ transactions. An economic union ေစ်းကြက္ေပါင္းစည္းျခင္း မူဝါဒျဖစ္သည္။ particular purpose and is အခြန္ကို ရည္ရြယ္ခ်က္ တစ္ရပ္ရပ္အတြက္ mobility and to financial harmonizes regulatory policies ျပည္နယ္ႏွင့္ နယ္ေျမေဒသမ်ား ကဲ့သို႔ေသာ different from general tax. It may ဖယ္ခ်န္ျခင္း၊ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ထား and programs of component ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး or may not be associated with ျခင္းျပဳႏိုင္ၿပီး အေထြေထြအခြန္ႏွင့္ ကြာျခား entities such as provinces or နယ္ေျမေဒသမ်ား၏ လုပ္ထုံးလုပ္နည္း transfers between orders of သည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဆင့္တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု states. မူဝါဒမ်ားႏွင့္ စီမံခ်က္မ်ားကို ဟန္ခ်က္ညီ government. ၾကား လႊဲအပ္ေသာအခြန္ႏွင့္ ဆက္စပ္၍ ေအာင္ ကုန္သြယ္ေရးသမဂၢက ေဆာင္ရြက္ လည္း ရ၊ မဆက္စပ္ဘဲလည္း ထားရွိႏိုင္ သည္။ သည့္ အခြန္ ျဖစ္သည္။

Economies of Scale လုပ္ငန္းႀကီးေလ ထုတ္ကုန္တစ္ခုခ်င္း Economies of scale arise when တန္ဖိုး နည္းေလ Economic Liberalization စီးပြားေရးမူဝါဒ ေျဖေလွ်ာ့ျခင္း the cost per unit falls as output စက္႐ုံ၊ လုပ္ငန္း အရြယ္အစားႀကီး လာသည္ Program of reducing government စီးပြားေရးတြင္ အစိုးရပိုင္လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ increases. ႏွင့္အမွ် ထုတ္ကုန္တစ္ခုခ်င္း၏ပွ်မ္းမွ်ကုန္ ownership and regulation of the အစိုးရကစည္းၾကပ္ျခင္းကို ေလွ်ာ့ခ်သည့္ က်စရိတ္ ေလ်ာ့က်လာကာ ပို၍တြက္ေျခ economy; typically advanced အစီအစဥ္ျဖစ္သည္။ ပုဂၢလိကပိုင္အျဖစ္ျပဳ ကိုက္လာျခင္း။ through privatization, deregula- လုပ္ျခင္း၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေလွ်ာ့ေပါ့ tion and the phasing out of ျခင္း၊ ပို႔ကုန္၊ သြင္းကုန္မ်ားအတြက္ အ customs tariffs and import ေကာက္ခြန္ သက္သာေလွ်ာ့ေပါ့ ခြင့္ေပး Electoral System ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ controls. သည့္ ကာလအပိုင္းအျခား သတ္မွတ္ျခင္း The method of converting votes ေရြးေကာက္ တင္ေျမႇာက္ျခင္းခံရသည့္ ကိုယ္ တို႔ျဖင့္ စီးပြားေရးနယ္ပယ္တြင္ မူဝါဒမ်ား into seats in an elected body. စားလွယ္ေနရာအတြက္ လိုအပ္သည့္ မဲ ေျဖေလွ်ာ့ေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ အေရအတြက္ကို သတ္မွတ္ထားသည့္ စနစ္ ျဖစ္သည္။

Electoral system or voting system မဲေပးျခင္းစနစ္

The set of rules governing the ဆႏၵမဲမ်ားအား အႏုိင္ရကိုယ္စားလွယ္ေန conversion of votes into seats. ရာ အျဖစ္ေျပာင္းရန္ အသုံးျပဳေသာ နည္း ဥပေဒမ်ား။

32 33 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

ain transparency, federal systems အစိုးရအဆင့္ဆင့္မ်ား အၾကား ျပဳလုပ္ျခင္း Enabling Legislation ဥပေဒျပဳေရးလုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးျခင္း often enumerate legislative, ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ျဖစ္ပါက ႂကြင္းက်န္ အာ သတ္မွတ္ထားသည့္ တာဝန္ရွိသူမ်ားအား ဏာသည္ အေရးမႀကီးလွပါ။ ဥပေဒျပ႒ာန္းရန္၊ ဥပေဒအာဏာတည္ levels of government, particularly Legislation that gives specified taxation and fiscal powers for all implement or enforce a law. အသက္ဝင္ရန္ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ေပးအပ္ the central government and officials the authority to E သည့္ ဥပေဒေရးဆြဲျပ႒ာန္းမႈ။ constituent governments. In such E cases, the residual powers are less important. Entitlement လုပ္ပိုင္ခြင့္ အပ္ႏွင္းျခင္း

A constitutional provision, အေျခခံဥပေဒျပဌာန္းျခင္းျဖင့္ ေသာ္လည္း government policy or program ေကာင္း၊ အစိုးရမူဝါဒျဖင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း Equal Representation အခ်ဳိးညီ ကိုယ္စားျပဳျခင္း that guarantees and provides သို႔မဟုတ္ အစိုးရအစီအစဥ္ျဖင့္ ေသာ္လည္း It applies to individuals or groups. လူတစ္ဦး သို႔မဟုတ္ လူတစ္စုႏွင့္ သက္ဆိုင္ ေကာင္းလူတစ္စုအား လုပ္ပိုင္ခြင့္ အပ္ႏွင္း Representation proportional to သည္။ လူဦးေရပမာဏကိုလိုက္၍ အခ်ဳိးက် ျခင္း။ the size of groups is essentially benefits to aparticular group. ကိုယ္စားျပဳျခင္း ျဖစ္သည္။ လူတစ္ဦးခ်င္းစီ based on equal representation အတြက္ အခ်ဳိးက်ကိုယ္စားျပဳျခင္း ျဖစ္ for individuals (representation သည္။ (လူဦးေရအရ ကိုယ္စားျပဳျခင္း) Enumerated Powers ဥပေဒျပဳအာဏာသတ္မွတ္ျခင္း by population). It can also apply အခ်ိဳးက်ကို္ယ္စားျပဳ ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ရွိ အစိုးရအဆင့္တစ္ခု သို႔မ to electoral systems, where တြင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားကရရွိသည့္ လူထု law making that are explicitly ဟုတ္ အစိုးရအဆင့္ဆင့္အတြက္ ဥပေဒျပဳ political parties are given The powers for specific areas of တစ္ရပ္လုံး၏ ဆႏၵမဲအခ်ဳိးအလုိက္ ကိုယ္စား assigned to one or more levels of ခြင့္ရွိသည့္ နယ္ပယ္မ်ားကို သတ္မွတ္ေပး representation proportional to လွယ္ေနရာ ခြဲေဝရရွိသည္။ (ဆႏၵမဲ ရရွိမႈ government in a federation. ထားျခင္းျဖစ္သည္။၎သည္ ႂကြင္းက်န္အာ their share of the popular vote အရ အခ်ဳိးက် ကိုယ္စားျပဳျခင္း) အခ်ိဳ႕ ဖက္ These are distinct from residual ဏာႏွင့္ မတူပါ။ ႂကြင္းက်န္အာဏာမွာ မည္ (proportional representation). ဒရယ္စနစ္မွာလည္း ဤမူကို အသုံးျပဳသည္။ powers which are for areas that သို႔ေသာ ဥပေဒျပဳခြင့္ဟု တိက်စြာေဖာ္ျပ Finally, in some federations, the ျပည္နယ္မ်ားသည္ ဗဟိုဥပေဒျပဳအဖြဲ႔၏ ထားျခင္း မရွိ။ အစိုးရအဆင့္တစ္ခု အတြက္ principle is applied to groups and အထက္လႊတ္ေတာ္တြင္ ကို္ယ္စားလွယ္ assigned to just one order of သာျဖစ္သည္။ particularly to constituent units အေရအတြက္ အညီိအမွ်ရရိွၾကသည္။ government.are not specified For but example, are typically the ဥပမာ- အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၌ ဗဟို where each unit gets equal federal level of government in the အစိုးရသည္ အေျခခံဥပေဒက ေပးထားသည့္ representation of some kind in United States of America has only သတ္မွတ္ဥပေဒ ျပဳခြင့္သာ ရွိသည္။ ျပည္ some federal institutions, most နယ္မ်ားတြင္ ႂကြင္းက်န္အာဏာ ရွိသည္။ notably the upper house of the granted to it in the Constitution, ျပည္နယ္အစိုးရႏွင့္ ဗဟိုအစိုးရအၾကား central legislature. whileenumerated the states powers, have specifically residual လုပ္ပိုင္ခြင့္ မွ်တမႈႏွင့္ ထင္သာျမင္သာရွိရန္ powers. In order to ensure the ဖက္ဒရယ္စနစ္၌ ဥေပဒျပဳေရး၊ အခြန္ balance of power between consti- ေကာက္ခံခြင့္ႏွင့္ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာလုပ္ပိုင္ tuent governments and the ခြင့္အတြက္ အခြင့္အာဏာသတ္မွတ္ျပ႒ာန္း central government and to maint- မႈရွိသည္။ အထူးသျဖင့္ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္

34 35 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Equalization တစ္ေျပးညီျဖစ္ရန္ ဘ႑ာေငြ မွ်ေဝျခင္း Ethnicity တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး Redistribution of revenues within ဖက္ဒရယ္တိုင္းျပည္ရွိ ျပည္နယ္မ်ားအား a federation to provide a ယဥ္ေက်းမႈထုံးထမ္းဓေလ့ သို႔မဟုတ္ ဘာ တိုင္းျပည္၏ ဘ႑ာေငြမ်ားကို မွ်တစြာခြဲေဝ minimum equitable standard of communities on the basis of သာစကားမ်ားကို အေျခခံၿပီး သက္ဆိုင္ရာ ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ ခြဲေဝျခင္းျဖင့္ တိုင္း A term used to identify specific resources for constituent units traditions, culture or language. အသိုင္းအဝိုင္းမ်ားကို သတ္မွတ္ရာတြင္ ျပည္၏ မည္သည့္ေနရာတြင္ ေနထိုင္သည္ E and thus to ensure citizens have သုံးသည္။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး။ E a comparable level of government ျဖစ္ေစ အစိုးရ၏ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ရရွိႏိုင္ services regardless of their place သည္။ ဘ႑ာေငြရရွိသည့္ ေဒသဆိုင္ရာ အစိုးရ၏ ဝင္ေငြပမာဏႏွင့္ အသုံးစရိတ္ လို of residence. It is typically based Ethnic minority လူနည္းစုတုိင္းရင္းသားမ်ဳိးႏြယ္ on a formula that takes into အပ္ခ်က္မ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားကာ A community or population account either/or both the ဘ႑ာခြဲေဝေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ မည္သည့္ တိုင္းျပည္တစ္ခုရွိ ပင္မယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ recipient government’s own ခြဲေဝမႈပုံေသနည္းကို က်င့္သုံးသည္ျဖစ္ေစ belonging to a particular race or ထုံးစံႏွင့္ မတူညီသည့္ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ရွိ source revenue capacity and/or ဆင္းရဲေသာ ျပည္နယ္မ်ားအား အျခားျပည္ group of people who have a ေသာ သီးျခားမ်ိဳးႏြယ္စု သို႔မဟုတ္ လူနည္းစု its expenditure requirements နယ္မ်ားနီးပါ ေခ်ာင္လည္လာေစရန္ သို႔ culture that is different from the တြင္ပါဝင္သည့္ အသိုင္းအဝိုင္း၊ လူနည္းစု (needs of different jurisdictions). မဟုတ္ သတ္မွတ္ထားသည့္ ျပည္လုံးကၽြတ္ main culture of a country. ၏ လူဦးေရ။ Whatever the precise formula, အဆင့္ အနိမ့္ဆုံးရွိရမည့္ စံသတ္မွတ္ခ်က္ such programs usually bring ေရာက္ေအာင္ဘ႑ာေငြ အေထာက္အပံ့ poorer constituents units close Ethnofederalism လူမ်ိဳးစုအရ ျပည္နယ္မ်ားခြဲျခားျခင္း မွ်ေဝျခင္း စီမံခ်က္မ်ဳိးျဖစ္သည္။ ဘ႑ာေငြ to a national average or national အေထာက္အပံ့ မွ်ေဝျခင္း စီမံခ်က္မ်ားကို A federal political system in ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံေရးစနစ္တြင္ ျပည္နယ္မ်ား mean standard across the which territorial constituent federation. Equalization ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အမ်ားဆုံး ကို ေနထိုင္သည့္ လူမ်ိဳးအရပိုင္းျခားသတ္ units are explicitly designated as programs are most developed in ေတြ႔ႏိုင္သည္။ မွတ္သည့္စနစ္။ ဤစနစ္ကိုအသုံးျပဳသည့္ ethnic homelands. Ethiopia is an richer federations. သာဓကျပရမည့္ႏိုင္ငံတစ္ခုမွာ အီသီယိုး example of ethnofederation. ပီးယား ျဖစ္သည္။ Equalization Payments တစ္ေျပးညီျဖစ္ရန္ ဘ႑ာေငြမွ်ေဝျခင္း Revenue transfers from the အတြက္ ေပးေငြ Ethnonationalism လူမ်ိဳးေရးအေျခခံ အမ်ဳိးသားေရးဝါဒ federal government (and some- ဖက္ဒရယ္အစိုးရႏွင့္ ပိုမိုခ်မ္းသာေသာ ျပည္ times from richer constituent နယ္က ဝင္ေငြနည္းေသာ အျခားျပည္နယ္ A form of nationalism wherein the တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးကို မူတည္ကာ တိုင္းျပည္ units) to offset differences in ၏ ဝင္ေငြရရွိမႈ ျဖည့္ဆည္းရန္ႏွင့္ အသုံး ကိုအနက္ဖြင့္ဆိုသတ္မွတ္သည့္ အမ်ဳိးသား revenue-raising capacity and စရိတ္ လိုအပ္ခ်က္ျဖည့္ဆည္းရန္ စီမံခန္႔ ခြဲ ethnicity. Ethnonationalism is ေရးဝါဒ ျဖစ္သည္။ လူမ်ိဳးေရးအေျခခံ အမ်ဳိး nation is defined in terms of sometimes expenditure needs of ေပးေသာေငြ ျဖစ္သည္။ usually contrasted to civic သားေရးဝါဒသည္ လစ္ဘရယ္ က်ေသာ constituent units. nationalism wherein the nation (အစြန္း မေရာက္ေသာ၊ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ ကင္းေသာ) အမ်ဳိးသားေရးဝါဒႏွင့္ ျခားနား Ethnic group လူမ်ိဳးစု membership of the whole country သည္။ လစ္ဘရယ္ အမ်ဳိးသားေရးဝါဒမွာ A community or population made is defined in terms of political ယဥ္ေက်းမႈတူညီေသာ လူတစ္စု သုိ႔မဟုတ္ rather than descent or ancestry. လူမ်ိဳးေရးကိုအေျခမခံဘဲ ႏိုင္ငံေရးအရ up of people who share a common မ်ဳိးႏြယ္တူ ဆင္းသက္လာသူမ်ားျဖင့္ဖြဲ႔စည္း အမ်ိဳးသားဝါဒ ျဖစ္တည္မႈကို အေျခခံသည္။ cultural background or descent ထားေသာ အသိုင္းအဝန္း။

36 37 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Exchange rate control ေငြလဲႏႈန္းထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း Executive Power အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာ

ႏိုင္ငံျခားေငြကို ျပည္တြင္းသုံးေငြႏွင့္ လဲလွယ္ Power to put decisions, laws etc., ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား၊ ဥပေဒမ်ားစသည္တို႔ of foreign currency in terms of သည့္ ေစ်းႏႈန္းအားအစိုးရမွ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း။ into effect (power conferred The official regulation of the price အေကာင္အထည္ေဖာ္သည့္ အာဏာ (အုပ္ domestic currency also known as ႏိုင္ငံျခားေငြေၾကး၏ ျပည္တြင္းေငြတန္ဖိုး upon the executive). In some ခ်ဳပ္ေရး မ႑ိဳင္တြင္ အာဏာအပ္ႏွင္းထား E E domestic price of foreign ျဖင့္ေဖာ္ျပေသာ ေပါက္ေစ်းဟုလည္း ေခၚ federations, the federal executive ျခင္း)။ ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံအခ်ဳိ႕တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ currency. သည္။ has extensive independent ေရး အႀကီးအကဲသည္ အမိန္႔ျဖင့္ဥပေဒျပဳႏိုင္ authority to make laws by decree ေသာ အာဏာရွိသည္။ အေရးေပၚေသာ or in circumstances of a national အေျခအေနမ်ားတြင္လည္း အမိန္႔ျဖင့္ဥပေဒ Exclusive Competence သီးသန္႔လုပ္ပိုင္ခြင့္ emergency. ျပဳႏိုင္သည္။

Power assigned exclusively to ဖက္ဒရယ္တိုင္းျပည္တြင္ လုပ္ပို္င္ခြင့္အာ one order of governmentrather ဏာကို အစိုးရအဖြဲ႔အဆင့္ဆင့္က မက်င့္ than being exercised concurrently သုံးဘဲ အစိုးရအဆင့္တစ္ခုတည္းကိုသာ Expenditure Responsibilities အသုံးစရိတ္အတြက္တာဝန္ရွိျခင္း in a federation. လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ အပ္ႏွင္းျခင္းျဖစ္သည္။ Responsibilities of each level of ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလွ်ာ့ခ်သည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး government in a decentralized စနစ္၌ ကုန္စည္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈေပးရာတြင္ system of governance for deliver- လည္းေကာင္း၊ ဝန္ေဆာင္မႈေပးျခင္းကို စီမံ Executive Federalism အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္လႊမ္းမိုးသည့္ ing goods and services, administ- ခန္႔ခြဲရာတြင္ လည္းေကာင္း၊ ဝန္ေဆာင္မႈ အတြက္ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ရာတြင္ လည္း A type of federalism that tends to ဖက္ဒရယ္စနစ္ ing a service and setting ေကာင္း၊ စံႏႈန္း၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း သို႔မ be dominated by the executive အစိုးရအႀကီးအကဲႏွင့္ အစိုးရအဖြဲ႔ဝင္မ်ား standards,ering the service regulations delivery, or policies financ- ဟုတ္ မူဝါဒခ်မွတ္ၿပီး အစိုးရက ဝန္ေဆာင္မႈ branches such as heads of ကဲ့သို႔ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္က လႊမ္းမိုး guiding the provision of govern- ေပးရာတြင္ အစိုးရအဆင့္ဆင့္က အသုံး government and cabinets. The သည့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္မ်ိဳးကိုေခၚသည္။ ဤ ment services. Most federal စရိတ္မ်ား တာဝန္ရွိစြာသုံးစြဲျခင္း ျဖစ္သည္။ role of legislatures is downplayed ဖက္ဒရယ္စနစ္မွာ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔၏ အခန္း constitutions are written in terms ဖက္ဒရယ္အေျခခံဥပေဒအမ်ားစုက ိုဥပေဒ in this type of federalism. It can က႑အား မထင္ရွားလွပါ။ ပါလီမန္စနစ္ of legislative responsibilities and ျပဳအဖြဲ႔၏ တာဝန္အျဖစ္ေရးဆြဲၾကၿပီး အသုံး be particularly strong in က်င့္သုံးေသာဖက္ဒရယ္စနစ္မွာ ဤသို႔ျဖစ္ the expenditure responsibilities စရိတ္သည္လည္း ထိုတာဝန္တြင္ အက်ဳံး parliamentary federations, for တတ္သည္။ ဥပမာ- ကေနဒါ၊ ၾသစေၾတးလ်၊ are implicitly linked to these. ဝင္ ဆက္စပ္သည္။ သို႔ေသာ္အခ်ိဳ႕ေသာ example, Canada, Australia, ဂ်ာမနီႏွင့္ အိႏိၵယ။ ဤတိုင္းျပည္မ်ားမွာ However, some federations ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံတို႔တြင္ အစိုးရ၏ မည္သည့္ Germany and India, where the အစိုးရအဖြဲ႔၏ ဝန္ႀကီးမ်ားသည္ ဥပေဒျပဳ explicitly indicate which order of အဆင့္က စီမံကိန္းမ်ားကို ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲရ executives of each government အဖြဲ႔၏ အမ်ားစုေထာက္ခံမႈကိုရသည္။ ထို႔ government shall administer မည္ဟု အတိအလင္းသတ္မွတ္သည္။ ဥပ are supported by majorities in ေၾကာင့္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႔ႏွင့္ သေဘာတူၿပီး programs, often in a context of ေဒျပဳေရးအာဏာကို ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ their legislatures and the ျဖစ္သည့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို ဥပေဒျပဳ concurrent legislative power. ႏွင့္ ျပည္နယ္အဆင့္ ပူးတြဲက်င့္သုံးခြင့္ ရွိ legislatures are highly likely to အဖြဲ႔က လက္ခံရမည္သာျဖစ္သည္။ adopt decisions agreed upon by သည့္ အေျခအေနတြင္ ထိုသို႔သတ္မွတ္ေလ့ their executives. ရွိသည္။

38 39 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Extra Constitutional အေျခခံဥပေဒကို ေက်ာ္လြန္ေသာ Federacy ႏိုင္ငံခ်င္း ႏိုင္ငံေရးအရခ်ိတ္ဆက္မႈ A term which refers to political Something that is not provided အေျခခံဥပေဒတြင္ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထား တစ္ျပည္ေထာင္စနစ္ သို႔မဟုတ္ ျပည္ arrangements where a smaller for in the constitution, for ျခင္းမရွိေသာအရာ။ ဥပမာ- အေျခခံဥပေဒ ေထာင္စုစနစ္မွာ ေသးငယ္ေသာႏိုင္ငံသည္ unit or units are linked to a larger example an extra-constitutional တြင္ မပါေသာအာဏာ။ အေျခခံဥပေဒမွာ ပို၍အင္အားႀကီးေသာ တိုင္းျပည္ႏွင့္ခ်ိတ္ E unitary or federal polity, but the power. Extraconstitutional does ေဖာ္ျပျခင္းမရွိသျဖင့္ အေျခခံဥပေဒႏွင့္မညီ ဆက္သည့္ႏိုင္ငံေရးစနစ္ ျဖစ္သည္။ သို႔ smaller unit or units retain F not necessarily mean ပါဟုဆိုလုိျခင္း မဟုတ္။ အေျခခံဥပေဒကိုခ်ဳိး ေသာ္ ႏိုင္ငံျခားဆက္ဆံေရးႏွင့္ ကာကြယ္ considerable autonomy except unconstitutional, that is, in ေဖာက္ျခင္းမဟုတ္ပါ။ (ဥပမာ- ဥပေဒျပဳ ေရးမွလြဲ၍ ႏိုင္ငံငယ္သည္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ over foreign affairs and defense, violation of constitution. လႊတ္ေတာ္က စြပ္စြဲျပစ္တင္၍ ၾကားနာစစ္ ခြင့္မ်ားရရွိသည္။ ႏိုင္ငံႀကီး၏ စီမံခန္႔ခြဲေရး have a minimum role in the ေဆးႏိုင္သည္ဟုလည္း လက္ခံထားသည့္ တြင္အနည္းငယ္သာ ပါဝင္ႏိုင္သည္။ ခ်ိတ္ management of the larger one, အေျခခံဥပေဒကို ေက်ာ္လြန္၍ လုပ္ပိုင္ခြင့္ ဆက္ျခင္းကိုလည္း ႏွစ္ဖက္သေဘာတူညီ and the relationship can be အာဏာကို သမၼတက အသုံးျပဳျခင္း) ခ်က္ျဖင့္သာ ဖ်က္သိမ္းႏိုင္သည္။ ဥပမာမ်ား dissolved only by mutual agreem- မွာ ပြယ္တိုရီကို ႏိုင္ငံႏွင့္ ေျမာက္မာရီယာနာ ent. Examples are Puerto Rico ကၽြန္းစုႏို္င္ငံတို႔သည္ အေမရိကန္ျပည္ and the Northern Marianas in ေထာင္စုႏွင့္အလားတူ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းတြင္ Extra-judicial ဥပေဒႏွင့္အညီ တရားစီရင္မႈမရွိျခင္း relation to the United States of ခ်ိတ္ဆက္မႈရွိသည္။ America. A measure undertaken without (႐ုံးတင္စစ္ေဆးမႈမရွိျခင္း) proper judicial authorization and သင့္ေလ်ာ္သည့္ တရားစီရင္ေရး လုပ္ပိုင္ခြင့္ contrary to the law. For example, အာဏာမပါဘဲ တရားဥပေဒႏွင့္ဆန္႔က်င္ an extra-judicial execution. သည့္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္။ Federal Account/Budget ဖက္ဒရယ္အစိုးရ၏ ရ/သုံးေငြစာရင္း ဥပမာ-႐ုံးတင္စစ္ေဆးမႈမရွိပဲကြပ္မ်က္ျခင္း။ A detailed, formal statement of လာမည့္ႏွစ္အတြက္ ဖက္ဒရယ္အစိုးရ၏ the federal government’s planned သုံးစြဲမည့္ ကုန္က်စရိတ္ႏွင့္ ရရွိရန္ခန္႔မွန္း expenditures and anticipated သည့္ ဝင္ေငြမ်ားကို အေသးစိတ္ေဖာ္ျပၿပီး receipts for the upcoming year, တရားဝင္ထုတ္ျပန္ေသာစာရင္း။၎ကို ဥပ usually submitted to and ေဒျပဳအဖြဲ႔သို႔ တင္ျပၿပီး သေဘာတူညီခ်က္ approved by the legislature. It ရယူေလ့ရွိသည္။ ဘ႑ာေငြရရွိမည့္ ရင္း includes sources of revenue, ျမစ္၊အစိုးရဌာနအခ်င္းခ်င္း ဘ႑ာေငြလႊဲ intergovernmental transfers and ေျပာင္းျခင္း ႏွင့္အသုံးစရိတ္မ်ားပါဝင္သည္။ expenditures.

40 41 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Federal Autonomy ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံအတြင္းကိုယ္ပို္င္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ Federal Government ဖယ္ဒရယ္ႏိုင္ငံ၏ဗဟိုအစိုးရ

The autonomy or space for self- ဖက္ဒရယ္တိုင္းျပည္အတြင္း ျပည္နယ္မ်ား The central government of a ဖယ္ဒရယ္ႏိုင္ငံ ဗဟိုအစိုးရ။ ဗဟိုအစိုးရကို rule available to constituent အား ကိုုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရရွိ ႏိုင္သည့္ အေျခ federated state. A federal နာမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးေပးၾကသည္။ ေတာင္အာဖ governments or regions within a အေန၊ အခြင့္ရႏိုင္သည့္နယ္ေျမ။ (ဖက္ဒ government may be named in ရိကတြင္ အမ်ိဳးသားအစိုးရ၊ ၾသစေတးလ် federation. Federal Capital ရယ္ ၿမိဳ႕ေတာ္၊ ခရိုင္ သို႔မဟုတ္ နယ္ေျမ) different ways such as national တြင္ ဓနသဟာရအစိုးရ၊ အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ District or Territory. တခ်ိဳ႕ ဖက္ဒရယ္တိုင္းျပည္တြင္ ဖက္ဒရယ္ government in South Africa, ယူနီယံအစိုးရ၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ဖယ္ဒ F F ၿမိဳ႕ေတာ္ရွိသည့္ဧရိယာျဖစ္၍ အေျခခံဥပေဒ Commonwealth government in ရယ္အစိုးရ ဟုေခၚၾကသည္။ အရဗဟိုအစိုးရက နယ္ခံအစိုးရ အေပၚအ Australia, Union government in ထူး အာဏာလႊမ္းမိုးသည့္ေနရာျဖစ္သည္။ India, and federal government in ဥပမာမ်ားမွာ ဝါရွင္တန္၊ ကန္ေဘရာ၊ ေဒလ္ the United States of America. ဟီး၊ ဘရာဇီးႏွင့္ မကၠစီကိုၿမိဳ႕ ျဖစ္သည္။ Federal Loyalty ဖယ္ဒရယ္စနစ္အေပၚသစၥာရွိျခင္း Federal Constitutional Court ဖက္ဒရယ္ အေျခခံဥပေဒခုံ႐ုံး Denotes loyalty of governments အစိုးရမ်ား၏ သစၥာရွိျခင္းကို ေခၚသည္။ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္ စီရင္ပိုင္ - federal and constituent units - ဖက္ဒရယ္အစိုးရစနစ္အေပၚ ဗဟိုႏွင့္ျပည္ decisive power of resolving ခြင့္ ရွိေသာတရားရံုးျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ိဳ႕ ဖက္ The final court of appeal with towards the federal system of နယ္ အစုိးရမ်ား၏ သစၥာရွိမႈျဖစ္သည္။ constitutional issues. In some ဒရယ္ တိုင္းျပည္မ်ားတြင္အေျခခံဥပေဒ government. It also implies အစိုးရ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခုအၾကား စည္းလံုးညီ federations, constitutional issues ဆုိင္ရာ အျငင္းပြားမႈကို တရားလႊတ္ေတာ္ solidarity of governments ၫြတ္ေရးရွိျခင္းကို ေဖာ္ျပသည္။ are judged by the country’s ခ်ဳပ္က စီရင္သည္။ towards one another. supreme court.

Federal Court ဖက္ဒရယ္တရားရံုး Federal Mandate ဖယ္ဒရယ္ဥပေဒ A court with jurisdiction over ဗဟိုအစုိးရဥပေဒႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္စီရင္ A legal requirement set by the ျပည္နယ္မ်ားကို တစုတစည္းထဲ ေပါင္းစည္း matters of federal law, as opposed ပိုင္ခြင့္ရွိေသာ တရားရံုးျဖစ္၍ ျပည္နယ္မ်ား federal government that binds ႏိုင္ေစရန္ ဗဟိုအစိုးရက ေရးဆြဲေသာ ဥပေဒ။ to laws of constituent units or ၏ ဥပေဒႏွင့္အေျခခံဥပေဒႏွင့္မဆိုင္။ ဗဟို constituent units. In Germany, it ဂ်ာမနီႏိုင္ငံတြင္ ဗဟိုအစိုးရကျပည္နယ္မ်ား constitutional laws. It is usually အစိုးရက အကုန္အက်ခံ၍ တည္ေထာင္ is usually in the form of a new law ေဆာင္ရြက္ရန္ လုပ္ငန္းတာဝန္မ်ားကို ဥပ funded by the federal government. သည့္ တရားရံုးျဖစ္သည္။ of the central government ေဒသစ္ျပဳလုပ္ၿပီး ေပးအပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ requiring tasks to be executed by လန္းဒါး(ဂ်ာမနီရွိျပည္နယ္မ်ား) ၏ လုပ္ငန္း Federal Democracies ဖက္ဒရယ္ဒီမိုကေရစီ governments of constituent တာဝန္ျဖစ္ေသာ ကိစၥမ်ား အထက္ပါကဲ့သို႔ A federation of democratic ဒီမိုကေရစီဖယ္ဒရယ္ အစိုးရအတြင္းရွိ units.Such mandates establish ေသာ ဥပေဒသစ္က မူဝါဒစံႏႈန္းႏွင့္ မူေဘာင္ constituent units with ademocra- အေျခခံဥပေဒကအာဏာႏွင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ overarching policy standards or မ်ားကို လႊမ္းၿခံဳသည္။ အေမရိကန္ျပည္ tic federal government, each with မ်ား အပ္ႏွင္းထားေသာ ဒီမိုကေရစီျပည္နယ္ frameworks in particular areas ေထာင္စုႏိုင္ငံသည္လည္း ကုန္သြယ္ေရး powers and authority assigned မ်ား။ where the responsibility ႏွင့္ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရးအာဏာ သို႔မ by a supreme constitution. otherwise lies with the Länder ဟုတ္ ဗဟိုအစိုးရ၏ အာဏာကို အသံုးျပဳ (i.e. constituent units in ၿပီး အထက္ပါအတိုင္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။

42 43 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Germany). The United States ထိုသို႔လႊမ္းၿခံဳသည့္ ဥပေဒအတိုင္း ေဆာင္ Federalism ဖက္ဒရယ္စနစ္ government can also impose ရြက္ခိုင္းပါက ဗဟိုအစိုးရ၏ ရံပံုေငြ ေထာက္ Federalism refers to a broad certain mandates on states, using ဖက္ဒရယ္စနစ္ဆိုသည္မွာ တစ္ျပည္ေထာင္ ပံ့ျခင္းကိုလည္း ျပည္နယ္မ်ားက ရရွိႏိုင္ category of political systems in the trade and commerce power စနစ္၌ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဥပေဒအာဏာမ်ား ဗဟို သည္။ which, by contrast with the single or the federal supremacy clause. တစ္ေနရာတည္းမွာရွိသည့္ စနစ္ႏွင့္ ဆန္႔ central source of political and As well, mandates can be က်င္ၿပီး အေျခခံဥပေဒအရ ဖြဲ႔စည္းသည့္ legal authority in unitary systems, conditions of federal funding of အစိုးရ ႏွစ္ရပ္ (သို႔မဟုတ္) ထိုထက္ ပိုမ်ား F there are two or more constituti- F programs by constituent units. ေသာ အစိုးရအဆင့္ဆင့္ ရွိသည့္ က်ယ္ျပန္႔ onally established orders of ေသာ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ျဖစ္သည္။ ထိုအစိုးရမ်ား government, each directly သည္လည္း ျပည္သူလူထုက တိုက္ရိုက္ elected, and each order having ေရြးေကာက္ တင္ေျမႇာက္ျခင္းခံရ၍ လုပ္ Federal President ဖယ္ဒရယ္သမၼတ some autonomy from the other ပိုင္ခြင့္အာဏာအရ အျခားအစိုးရ အဆင့္မွ in terms of the powers assigned Head of the federal executive ဖယ္ဒရယ္ႏိုင္ငံတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔၏ လြတ္လပ္ခြင့္ရွိသည္။ ဤစနစ္မွာ ဗဟို to it. The system combines branch and head of State in အႀကီးအကဲႏွင့္ သမၼတစနစ္တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရႏွင့္ ပူးေပါင္းအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ႏွင့္ ေဒသႏၱရ elements of shared rule presidential-congressional အႀကီးအကဲ။ တခါတရံ ပါလီမန္စနစ္၌ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္မ်ား ပါဝင္သည္။ (collaborative partnership) systems and sometimes the head ႏိုင္ငံေတာ္ အႀကီးအကဲ။ of State in parliamentary systems. through a common government and regional self-rule (constituent unit autonomy) for the governm- ents of the constituent units.

Federal Supervision ဗဟိုအစိုးရ၏ႀကီးၾကပ္ျခင္း လြတ္လပ္ေသာတိုင္းျပည္မ်ားတစ္ခုအျဖစ္ Administrative and legal regime ဗဟိုအစိုးရ၏ရံပံုေငြေထာက္ပံ့ျခင္းႏွင့္ဖယ္ Federation by Aggregation ပူးေပါင္းျခင္း under which the federal ဒရယ္ဥပေဒျဖင့္လုပ္ငန္းတာဝန္ေပးအပ္သ The creation of a federation by ယခင္ကလြတ္လပ္ေသာ တိုင္းျပည္မ်ားက government exercises supervis- ည့္ အခါဗဟိုအစိုးရကျပည္နယ္အစိုးရကို joining previouslyindependent သီးျခားအမည္နာမျဖင့္ စုစည္းၿပီးတိုင္းျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရေသာ္လည္းေကာင္းဥပေ units under a common entity. တခုအျဖစ္ ျပည္ေထာင္စုတိုင္းျပည္ ဖန္တီး federal funding or federal ဒအရ ေသာ္လည္းေကာင္း ႀကီးၾကပ္ျခင္း။ ျခင္း။ mandateory authority is involved. specifically where

Federalism by Disaggregation တစ္ျပည္ေထာင္မွျပည္ေထာင္စုတိုင္းျပည္ ျဖစ္လာျခင္း

A federal system formed when a တစ္ျပည္ေထာင္စနစ္က်င့္သံုးေသာ တိုင္း unitary state transforms itself ျပည္တစ္ခုသည္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ into a federation by forming ျပည္နယ္မ်ားကို ဖြဲ႕စည္းကာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ autonomous constituent units. ေထာင္စုထူေထာင္ျခင္း။

44 45 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

အထူးသျဖင့္ ဘ႑ာေငြလႊဲေျပာင္းျခင္းမ်ား Federation ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု differ regarding how many of ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းေသာ ကိစၥရပ္မ်ားကို အေျခခံ A political union comprising ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ အေျမာက္အမ်ားရရွိ thesefiscal issues,discipline. especially Federations relating ဥပေဒတြင္ ျပ႒ာန္းထားမႈမ်ားမွာ ဖက္ဒရယ္ constituent units with a large ေသာ ျပည္နယ္မ်ားျဖင့္ဖြဲ႔စည္းသည့္ ႏိုင္ငံ to transfers, are set down in the ျပည္ေထာင္စုတစ္ခုႏွင့္တစ္ခု မတူေခ်။ measure of self-government ေရးစနစ္အရ ေပါင္းစည္းေသာ ျပည္ေထာင္ constitution. combined with a federal စုျဖစ္ၿပီး၊ ဗဟိုအစိုးရက တူညီေသာ အက်ဳိး government responsible for စီးပြားမ်ားအတြက္ တာ၀န္ယူသည္။ အစိုးရ Fiscal Coordination F ဘ႑ာေငြညိႇႏႈိင္းျခင္း F shared interests, each order of အဆင့္ဆင့္သည္ အေျခခံဥပေဒက ေပးအပ္ Processes to coordinate taxing, ျပည္ေထာင္စုစနစ္တြင္ အစိုးရ အဆင့္ဆင့္ government possessing authority ေသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာပိုင္ဆိုင္သည္။ borrowing and expenditure က အခြန္ေငြေကာက္ခံျခင္း၊ ေခ်းယူျခင္းႏွင့္ assigned to it by constitution, ဥပေဒျပဳေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ အခြန္ policies between orders of သုံးစြဲျခင္းမ်ားကို ညိႇႏိႈင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း။ each empowered to deal directly ေကာက္ခံေရးတြင္ ႏိုင္ငံသားမ်ားအတြက္ government in a federal system, အထူးသျဖင့္ ေႂကြးၿမီထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ စီးပြား with the citizens in the exercise တိုက္ရိုက္ေျဖရွင္း ေဆာင္ရြက္ခြင့္ ရွိသည္။ notably to control debt and deal ေရးအတက္အက်ရွိသည့္ အခ်ိန္မ်ားတြင္ of its legislative, executive and ႏိုင္ငံသားမ်ားက တိုက္ရိုက္ေရြးေကာက္ with economic cycles. ညႇိႏႈိင္းေဆာင္ရြက္ၾကသည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား။ taxing powers, and each with တင္ေျမႇာက္သည့္ အေရးပါသည့္ အင္စတီ major institutions directly elected က်ဴရွင္းမ်ားလည္း ျပည္နယ္မ်ားတြင္ ရွိၾက Fiscal Co-participation စီမံကိန္းအတြက္ ဘ႑ာေရးအရ by the citizens. The written သည္။အကၡရာတင္ေရးသားထားေသာ ေပါင္းစည္းျခင္း constitution distributing အေျခခံဥပေဒက အပ္ႏွင္းသည့္လုပ္ပိုင္ခြင့္ Fiscal arrangements under which authority to the different orders အာဏာမ်ားကို ဗဟိုေရာ၊ ေဒသဆိုင္ရာ constituent units and federal လုပ္ငန္းစီမံကိန္းသို႔မဟုတ္ အစီအစဥ္မ်ား of government cannot be အစိုးရကပါ တစ္ဖက္သတ္ ျပင္ဆင္၍ မရ governments share responsibility အတြက္ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ား unilaterally amended by either ေပ။ ကပူးေပါင္းတာဝန္ယူၿပီး ဘ႑ာေငြထည့္ order. or programs. It may also include ဝင္ၾကရသည့္ ဘ႑ာေရးမူဝါဒမ်ား ျဖစ္သည္။ for financing certain joint projects ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုရွိ အစိုးရအဆင့္ Federation or federal union ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု sources negotiated as a contract အားလံုးက ေဆြးေႏြးသေဘာတူထား သည့္ A country formed by separate shared access to specific revenue သီးျခားျပည္နယ္မ်ားျဖင့္ ႏိုင္ငံတစ္ခုကို ဖြဲ႔ between all levels of government အခြန္ဝင္ေငြရလမ္းမ်ားကို အတူတကြ ရယူ states that have given certain စည္းၿပီး အာဏာအခ်ိဳ႕ကို ဗဟိုအစိုးရအား in a federation. သုံးစြဲခြင့္လည္း ပါဝင္ႏိုင္သည္။ powers to the central government, ေပး၍ မိမိေဒသကိစၥကို မိမိဘာသာထိန္း while keeping control over local ခ်ဳပ္ျခင္း။ Fiscal Discipline အစုိးရ၏ ေရရွည္ဘ႑ာေငြသုံးစြဲမႈႏွင့္ matters. စီမံခန္႔ခြဲမႈျပဳႏုိင္စြမ္း

Fiscal Constitution အေျခခံဥပေဒအရ ဘ႑ာေငြစီမံခန္႔ခြဲမႈ Avoidance by government of ေႂကြးၿမီပိုလွ်ံမႈ သို႔မဟုတ္ လိုေငြအၿမဲျပျခင္း excessive or sustained budget The constitutional division of အခြန္ေငြေကာက္ခံျခင္းတာဝန္ႏွင့္ သံုးစြဲခြင့္ တို႔ကို အစိုးရက ေရွာင္ျခင္း သို႔မဟုတ္ လိုေငြ powers among different orders အာဏာမ်ားကို အစိုးရအဆင့္ဆင့္အား ျပျခင္းႏွင့္ အေႂကြးတင္ျခင္း စသည့္ အေျခ of government on revenue raising အေနမ်ဳိးအျဖစ္မခံဘဲ အသုံးစရိတ္ႏွင့္ အခြန္ အေျခ ခံဥပေဒ အရခြဲေဝျခင္း။ အစိုးရမ်ား deficit or debt; also fiscal responsibilities and spending ေကာက္ခံမႈကို မွ်တမႈရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ အၾကားလႊဲေျပာင္းျခင္းႏွင့္ ေရရွည္ဘ႑ာ responsibility or sound finances. powers and provisions governing ေငြသုံးစြဲမႈႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ျပဳႏိုင္စြမ္းတို႔ဆိုင္ရာ ကာ အစိုးရအသုံးစရိတ္ကို ေရရွည္ အက်ဳိး intergovernmental transfers and ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားျဖစ္သည္။ ဤကိစၥရပ္ မ်ား ျဖစ္ထြန္းမႈရွိစြာျဖင့္ သုံးစြဲျခင္း။

46 47 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

F Fiscal Disparity ဘ႑ာေငြရရွိမႈ မညီမွ်ျခင္း system, both the federal စနစ္မွာ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ား government and the constituent သည္ အေျခခံဥပေဒအရ ေသာ္လည္းေကာင္း The differences in revenue အရင္းအျမစ္နည္းပါးျခင္းႏွင့္ စီးပြားေရး capacity between constituent သို႔မဟုတ္ အျခားအစီအစဥ္အရ ေသာ္လည္း အင္အားမညီမွ်ျခင္းေၾကာင့္ ေပၚေပါက္ လာ accordance with constitutional units in a federation resulting ေကာင္းျပဌာန္းခ်က္ႏွင့္ စည္းကမ္းသတ္ ေသာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုရွိ ျပည္နယ္ orunits other conduct arrangements, fi scal policy in from their different resource မွတ္ခ်က္အရ ေသာ္လည္းေကာင္း ရေငြသံုး မ်ား အခြန္ေငြရရွိမႈ မတူညီျခင္း။ provisions and conditions. endowment and strength of their ေငြ မူဝါဒ ထားရွိၾကသည္။ F F local economies. Fiscal Referendum ဘ႑ာေငြမူဝါဒအတြက္ ဆႏၵခံယူပြဲ

Fiscal Equilibrium လုိေငြရေငြညီမွ်ျခင္း Part of the Swiss practice of direct ဆြစ္ဇာလန္ႏုိင္ငံ၏ တိုက္ရိုက္ဒီမိုကေရစီ democracy whereby citizens can အရ ႏိုင္ငံသားမ်ားက ျပည္လံုးကၽြတ္ဆႏၵခံ A concept of the balance between ဘ႑ာေငြရရွိမႈႏွင့္ လိုအပ္မႈခ်ိန္ခြင္လွ်ာညီ initiate and decide through ယူပြဲျဖင့္ ဘ႑ာေငြကိစၥကို အဆံုးအျဖတ္ျပဳ မွ်ျခင္းကို ေခၚသည္။ အထူးသျဖင့္ ျပည္နယ္ referendums binding their လုပ္၍ ဆႏၵခံယူပြဲဆုံးျဖတ္ခ်က္အတိုင္း အစိုး especially of constituent units. It မ်ား အတြက္ျဖစ္သည္။ ဗဟိုႏွင့္ျပည္နယ္ fiscal needs and fiscal means, ရကလည္း လိုက္နာေဆာင္ရြက္ရန္ တာဝန္ may also refer to the balance အစိုးရမ်ားအၾကား လိုေငြရေငြ ညီမွ်ျခင္းလည္း ရွိသည္။ between the federal and ျဖစ္ႏိုင္သည္။ လိုေငြႏွင့္ရေငြမွ်ေျခရွိ၊ မရွိ governments on fiscal matters. constituent governments. This ဆိုသည္ကို ဆုံးျဖတ္ေပးႏုိင္သည့္ အေတြ႔ Fiscal regime အခြန္စနစ္ always includes elements of အႀကံဳအေျခခံ ျဖစ္ရပ္မ်ားလည္း ဤအယူ The set of tools, such as taxes, သံယံဇာတ စမ္းသပ္ရွာေဖြျခင္းႏွင့္ ထုတ္ယူ subjective judgment whether အဆတြင္ ပါဝင္သည္။ royalties and dividend, to ျခင္းမွရရွိေသာ အခြန္မွ တုိင္းျပည္ဘ႑ာေငြ determine how the revenues ကို ႏိုင္ငံေတာ္ႏွင့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ားၾကား thereFiscal is Federalism fiscal equilibrium or not. ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု၏ ရေငြသံုးေငြ generated from natural resource ခြဲေဝရာတြင္ အခြန္၊ ခိုင္ေၾကး စသည့္ အခြန္ exploration and production are The arrangements and practices ခြဲေဝျခင္း ေကာက္ခံနည္းႏွင့္ အျမတ္ခြဲေဝျခင္းဆိုင္ရာ shared between the state and the regarding the allocation of taxing, မူဝါဒမ်ား။ ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုတစ္ခုတြင္ အခြန္ investors. spending and regulatory ေကာက္ျခင္း၊ အသံုးျပဳျခင္းႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္း functions and intergovernmental ကမ္းသတ္မွတ္ျခင္းႏွင့္ အစိုးရ အဆင့္ဆင့္ Flat Tax အခြန္တေျပးညီေကာက္ျခင္း transfers amongst different အၾကား ေငြေၾကးလႊဲေျပာင္းျခင္း အတြက္ A system that taxes everyone’s ဝင္ေငြမည္မွ်ပင္ျဖစ္ေစ ဝင္ေငြခြန္ကို ႏႈန္း orders of government within a အစီအမံႏွင့္ အေလ့အက်င့္ကို ေခၚသည္။ income at the same rate, regardless ထား တစ္ေျပးညီ ေကာက္ခံျခင္းစနစ္။ federation. of their income.

Fiscal Policy အစိုးရဘ႑ာေရးမူဝါဒ Foreign Exchange ႏိုင္ငံျခားသံုးေငြ Means by which a government အစိုးရဘ႑ာေရးမူဝါဒဆိုသည္မွာ အစိုးရ Instruments of exchange such as ေငြေၾကးအမ်ဳိးမ်ဳိးသုံးစြဲၾကသည့္ တစ္ဦးခ်င္း adjusts its levels of income and ကတိုင္းျပည္၏ စီးပြားေရးအေျခအေန သိရွိ paper currency, notes and သို႔မဟုတ္ အဖြဲ႔အစည္းသို႔မဟုတ္ႏိုင္ငံမ်ား expenditures (taxation, spending, ရန္ႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးရန္ရေငြအဆင့္ႏွင့္ သံုးေငြ cheques that are used to make ၾကားေပးေခ်မႈမ်ားျပဳလုပ္ရန္ႏွင့္ ေရာင္းဝယ္ အဆင့္မ်ား (အခြန္ေကာက္ယူျခင္း၊ အသံုး payments between individuals, ေဖာက္ကားျခင္းမ်ား လုပ္သည့္အခါ အသံုး ျပဳျခင္း၊ ေငြေခ်းျခင္း၊လိုေငြျပျခင္း) မ်ားအား borrowing, deficit etc.) in order organizations, or countries that ျပဳေသာေငြစကၠဴ၊ အေႂကြႏွင့္ ခ်က္လက္မွတ္ nation’s economy. In a federal ညိႇျခင္းျဖစ္သည္။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု to monitor and infl uence a use differentcurrencies. မ်ား။ 48 49 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKŒ zuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Foreign policy, foreign relations ႏိုင္ငံျခားေရးမူဝါဒ or foreign affairs General Purpose Grants အေထြေထြကိစၥအတြက္ေထာက္ပံ့ေငြ မိမိတိုင္းျပည္၏ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားေအာင္ A policy pursued by a nation in ျမင္ေရးအတြက္ တိုင္းျပည္တစ္ခုက အျခား Revenue transfers from federal မည္သည့္ကိစၥအတြက္ အသံုးျပဳရန္ဟု လ်ာ dealing with other nations, ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံရာတြင္ က်င့္သုံးသည့္ government directly to ထားျခင္းမရွိဘဲ အေထြေထြကိစၥအတြက္ designed to achieve its national မူဝါဒ။ constituent units as part of their အသံုးျပဳရန္ ဗဟိုအစိုးရက ျပည္နယ္မ်ားသို႔ objectives. consolidated revenue that is not တိုက္ရိုက္ ခ်ထားေပးသည့္ ေထာက္ပံ့ေငြ။ F Framework Jurisdiction မူေဘာင္ခ်မွတ္ေပးႏုိင္သည့္ ဗဟိုအစိုးရ G earmarked for specific activities. Authority of the federal govern- အခြင့္အာဏာ ment to establish overarching သက္ဆိုင္ရာ နယ္ေျမေဒသမ်ားတြင္ ဗဟို policy standards in particular ဖက္ဒရယ္ အစိုးရက တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ဆက္ Grant in aid ေထာက္ပံ့ေငြ areas. In Germany, such powers စပ္ေနသည့္ မူ၀ါဒစံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ား ခ်မွတ္ Funds disbursed from the central ေက်ာင္းႏွင့္လမ္းကဲ့သို႔ အမ်ားျပည္သူႏွင့္ are used by the centre to set ႏိုင္သည့္ အခြင့္အာဏာ။ ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံတြင္ government to the state or local ဆိုင္ေသာ လုပ္ငန္းစီမံကိန္း တည္ေဆာက္ policy standards even where ဗဟိုအစိုးရက ၎အာဏာမ်ိဳးကို ျပည္နယ္ government for the purposes to ရန္ ဗဟိုအစိုးရမွျပည္နယ္ သို႔မဟုတ္ ေဒသ primary responsibilities lie with မ်ားအတြက္ က်င့္သံုးသည္။ the Länder (i.e. constituent units အစိုးရအား က်ခံေပးရသည့္ ေထာက္ပံ့ေငြ။ as school or road construction. in Germany). help finance a public project, such

Freedom of Conscience of ပါတီေလာင္းရိပ္ကင္းေသာ လြတ္လပ္စြာ Members of Parliament မဲေပးခြင့္ Gross Domestic Product စုစုေပါင္းျပည္တြင္းထုတ္ကုန္

The liberty of members of ဥပေဒျပဳရန္အဆုိတင္သြင္းသည့္အခါမိမိ The total market value of goods သတ္မွတ္ထားေသာ အခ်ိန္ကာလအတြင္း parliament to vote on proposed ပါတီ၏ လိုလားခ်က္အတိုင္း မဲမေပးဘဲ မိမိ and services produced within a တိုင္းျပည္တစ္ျပည္၏ စီးပြားေရး အေျခအေန legislation according to their ကိုယ္ပိုင္ ယံုၾကည္ခ်က္အတိုင္း လႊတ္ေတာ္ country’s economy during a တစ္ရပ္တြင္ ထုတ္လုပ္လုပ္ေသာ ကုန္စည္ personal conscience rather than ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက လြတ္လပ္စြာ မဲေပး ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၏ စုစုေပါင္း ေစ်းကြက္ in accordance with the line set by ခြင့္ရွိျခင္း။ တန္ဖိုး။ their political parties. specific period of time.

50 51 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Home Rule Harmonization လိုက္ဖက္မႈရွိေစျခင္း ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး This term has been used in Establishment of comparability ျပည္နယ္မ်ားအၾကား တေျပးညီျဖစ္ေစရန္ ဤေဝါဟာရကို အဓိပၸာယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ႏိုင္ငံ different countries in different in rules and regulations between ပုံမွန္မဟုတ္ေသာ အျခားနည္းလမ္း တစ္ရပ္ အသီးသီးမွာအသံုးျပဳၾကသည္။ အိုင္းရစ္လူ ways. In Irish history and in India constituent units of a political အေနျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးအစီအစဥ္ တစ္ရပ္အရ မ်ိဳး၏ သမိုင္းႏွင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ ၁၉၂ဝ ခုႏွစ္ in the 1920s the Home Rule order as an alternative to လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား၊ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒမ်ား မ်ားက အမ်ဳိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈတြင္ လြတ္ movement meant the nationalists’ uniformity. တြင္ ႏိႈင္းယွဥ္ႏိုင္မႈ တည္ေဆာက္ျခင္း။ လပ္ေရးျဖင့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရရွိေရး movement for self-government ျဖစ္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ through independence. On the မူ ဤေဝါဟာရကို ၿမိဳ႕နယ္မ်ားက ဥပေဒ စည္း other hand, in the United States H မ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို ၎တို႔ ကိုယ္တိုင္ H High Court တရားလႊတ္ေတာ္ the term has been commonly ေရးဆြဲျပ႒ာန္းရန္ ျပည္နယ္မ်ားက ၿမိဳ႕နယ္ used for the transfer of power It is generally the court of appeal. မ်ားထံ အာဏာလႊဲအပ္ျခင္းအတြက္ သုံး အမ်ားအားျဖင့္ အယူခံတရားရံုးျဖစ္သည္။ from the states to the localgovern- In India it is the highest court at သည့္ ေဝါဟာရ ျဖစ္သည္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ ျပည္နယ္အဆင့္ရွိအျမင့္ဆံုး ments to pass their own the level of a constituent state. ေသာ တရားရံုးျဖစ္သည္။ တရားလႊတ္ေတာ္ regulations. The high court may also be သည္ မူလအခြင့္အေရးမ်ားကို အသက္ဝင္ endowed with extraordinary ေစရန္ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္၏ ေဆာင္ Homeland မိခင္တိုင္းျပည္ jurisdiction to enforce ရြက္ခ်က္တစ္ရပ္ကို အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ညီ fundamental rights and judicial မညီ ျပန္လည္ သုံးသပ္ျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္ Widely used in different ပိုင္နက္နယ္ေျမကို ရည္ညႊန္းရန္ပထဝီ အေန review. ေသာအထူးစီရင္ပိုင္ခြင့္တို႔လည္း အပ္ႏွင္း geographical contexts to refer to အထားအရ အမ်ိဳးမ်ိဳး အသံုးျပဳၾကသည္။ ခံထားရသည္။ the territory in which an ethnic တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး အုပ္စုတစ္စုကာလတာ group has a long history, a deep ရွည္ေနထိုင္ခဲ့ေသာ သမိုင္းေၾကာင္းရွိၿပီး cultural association and strong နက္ရႈိင္းေသာ ယဥ္ေက်းမႈအဆက္အႏႊယ္ ties in terms of identity with a ရွိသည့္အျပင္ သီးျခားအမ်ိဳးသားအမွတ္ Home Affairs ျပည္ထဲေရး country in which a particular လကၡဏာတစ္ခုႏွင့္ ခိုင္မာေသာ ဆက္ႏႊယ္ Matters relating to the domestic တရားဥပေဒစုိးမိုးေရး၊ တိုင္းျပည္လုံၿခံဳေရး national identity began. မႈရွိသည့္ နယ္ေျမကိုရည္ၫႊန္းသည္။ administration of a nation, such ႏွင့္ လူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရး ကဲ့သို႔ေသာ ျပည္ as law and order, national တြင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ကိစၥ security, and immigration, as ရပ္မ်ား။ Homogeneity, Standard of တစ္သားတည္းျဖစ္မႈဆိုင္ရာစံႏႈန္း

Principles of constitutional ၾသစတီးယားႏိုင္ငံတြင္ ျပည္နယ္မ်ား၏ official or governmental concerns. adjudication in Austria limiting ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္မႈ စနစ္မ်ားကို စီစဥ္သတ္ the autonomy of Länder မွတ္ပုံ ေဖာ္ရာ၌ ၎တို႔၏ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ (constituent units) in designing ခြင့္ကို ကန္႔သတ္သည့္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံ their own governing systems. ဥပေဒအရ စီရင္ဆုံးျဖတ္ျခင္းႏွင့္ သက္ဆိုင္ ေသာ အေျခခံမူဝါဒမ်ား။

52 53 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Horizontal Imbalances ျပည္နယ္/စီရင္စုမ်ားၾကားမညီမွ်မႈမ်ား Inclusiveness ပါဝင္ေစျခင္း

A situation where some ျပည္နယ္မ်ား သို႔မဟုတ္ စီရင္စုမ်ားသည္ Refers to policies of including အုပ္ခ်ဳပ္မႈလုပ္ငန္းစဥ္ကို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ် constituent units, like provinces, ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ပါဝင္ေသာ diversity and plurality of peoples ျခင္းႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းမ်ား raise more per capita revenue အျခားျပည္နယ္/ စီရင္စုမ်ားထက္တစ္ဦးက် in decision-making and ေဆာင္ရြက္ရာတြင္္ မတူကြဲျပားေသာလူမ်ိဳး and provide better services than ဝင္ေငြပိုမိုရရွိ၍ ဝန္ေဆာင္မႈလည္း ပိုမိုေပး implementation processes of အသီးသီးအား ပါဝင္ေစျခင္းဆိုင္ရာ မူဝါဒ the other constituent units of the ႏိုင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ ျပည္နယ္/စီရင္ governance. It also includes မ်ားကို ရည္ၫႊန္းသည္။ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း federation. Horizontal imbalances စုမ်ားၾကား မညီမွ်မႈမ်ားကို ဗဟိုအစိုးရ သို႔မ empowerment of the marginali- ခံရေသာသူႏွင့္ မဲဆႏၵေပးပိုင္ခြင့္႐ုတ္သိမ္းခံ are sometimes corrected through ဟုတ္ ျပည္နယ္အစိုးရက မွ်တေစျခင္းျဖင့္ zed and the disenfranchised. ထားရသူမ်ားႏွင့္ဆိုင္သည့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ H equalization payments (see ျပဳျပင္ႏိုင္သည္။(Equalization ကိုၾကည့္ ရရွိမႈ ကိုလည္း ထည့္သြင္းထားသည္။ Equalization). ပါ။) I

Income Tax ဝင္ေငြခြန္

It is often the primary source of ဝင္ေငြခြန္သည္ ဗဟိုအစိုးရ၏ အဓိကဝင္ revenue for federal governments ေငြရလမ္း ျဖစ္တတ္သည္။ စက္မႈျပည္ and some constituent units in ေထာင္စုႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း အဓိကဝင္ေငြ industrialized federations. This ရရွိသည့္ ဇစ္ျမစ္ျဖစ္သည္။ ျပည္သူမ်ား၏ is a direct tax based on net income ဝင္ေငြ (လစာ၊ လုပ္ခ၊ အပိုရေပါက္ရလမ္း (salaries, wages, tips, and ႏွင့္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈမွရေငြ) မွ အခ်ိဳးႏႈတ္သင့္ earnings from investments) less သည္မ်ားႏုတ္ၿပီး တိုက္႐ိုက္အခြန္ေကာက္ deductions, exemptions or ယူျခင္း ျဖစ္သည္။ credits.

Indigenous People ႒ာေနတိုင္းရင္းသားျပည္သူ

The people originating in and ေဒသတစ္ခု သို႔မဟုတ္ တိုင္းျပည္တစ္ခုမွ possessing characteristics of a ဆင္းသက္လာေသာလူမ်ိဳး၊ ထိုေဒသတိုင္း particular region or country. ျပည္၏ လကၡဏာရပ္မ်ား ပိုင္ဆိုင္ေသာ လူ Generally used in the international မ်ိဳး။ ႏိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးတြင္ ႒ာေန context, “indigenous” refers to တိုင္းရင္းသားဆိုသည္မွာ နယ္ေျမတစ္ခု peoples who are original to a တြင္ မူရင္းေနထိုင္သူမ်ားကို ေယဘုယ်အား particular territory. ျဖင့္ သတ္မွတ္ေခၚတြင္သည္။

54 55 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Individual Autonomy ကိုယ္ပိုင္လြတ္လပ္ခြင့္ Inflation Target Policy ျဖစ္ေစခ်င္ေသာေငြေဖာင္းပြႏႈန္း

It is the idea to live one’s life ကိုယ္ပိုင္အေၾကာင္းျပခ်က္ႏွင့္ မိမိဘဝ တည္ ေငြေၾကးေဖာင္းပြႏႈန္း အဆင့္တစ္ခုအထိသာ according to reasons and motives ေဆာက္ျခင္း အယူအဆ သေဘာတရား ေရာက္ရွိေစရန္ ခ်မွတ္ထားေသာ မူဝါဒတခု။ Such a policy specifies a desired that are taken as one’s own and ျဖစ္၍ ျပင္ပေလာက၏ ခိုင္းေစျခင္းႏွင့္ လႊမ္း level of inflation. are not the product of manipula- မိုးမႈမပါဘဲ မိမိကိုယ္ပုိင္ လြတ္လပ္ခြင့္ျဖင့္ tive or distorting external forces. ရွင္သန္ျခင္းကို ေခၚသည္။ Institution အဖြဲ႔အစည္း/က်င့္ထံုး

There are formal as well as စနစ္တက် (ပံုစံတက်) ဖြဲ႔စည္းထားေသာ informal institutions. Formal Individual Rights တစ္သီးပုဂၢလအခြင့္အေရး အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားႏွင့္ စနစ္တက် မဟုတ္ institutions can be described as ေသာ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားရွိသည္။ စနစ္ Beginning with the collective ႏိုင္ငံသားတိုင္း တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီ I particular organizations တက်ဖြဲ႔စည္းထားေသာ အင္စတီက်ဴးရွင္း I ownership and sharing of state ခံစားရရွိထိုက္ေသာ တစ္သီးပုဂၢလဆိုင္ရာ established for social, educational, မ်ားမွာလူမႈေရး၊ ပညာေရး၊ ဘာသာေရးႏွင့္ sovereignty, individual rights in အခြင့္အေရး (Individual Rights) သည္ religious or governmental အစိုးရလုပ္ငန္းဆုိင္ရာမ်ားအတြက္ ျဖစ္ႏုိင္ a democracy is to enjoy freedom, ႏိုင္ငံေတာ္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာမ်ားကို စု purposes, etc. Informal သည္။ စနစ္တက်ဖြဲ႔စည္းထားျခင္း မဟုတ္ to determine one’s own fate, not ေပါင္းပိုင္ဆိုင္ျခင္းႏွင့္ ခြဲေဝသံုးစြဲျခင္းမွစ၍ institutions are well-established ေသာ အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားမွာ ဓေလ႔ထံုး for outsiders including the ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္တရားမ်ားႏွင့္ အညီ လူ and structured patterns of တမ္းမ်ား၏ အေျခခံျဖစ္ၿပီး ေကာင္းစြာအေျခ government to interfere in our သားတိုင္းက ရရွိခံစားထိုက္ေသာ လြတ္လပ္ behaviour or of relationships that ခိုင္ကာ ပံုစံတက်ရွိသည့္ အျပဳအမူ၊ ဆက္ affairs and to pursue education ခြင့္မ်ား၊ မိမိကံၾကမၼာ အေကာင္းအဆိုးကို are accepted as a fundamental ဆံေရးမ်ားကို ေတြ႔ရွိႏုိင္သည္။ ဥပမာ တစ္ and livelihood freely. မိမိကိုယ္တိုင္လြတ္လပ္စြာ ဖန္တီးႏိုင္ ေရြး part of a culture, as marriage: the ခုမွာလက္ထပ္ထိမ္းျမားမႈ (မိသားစု အင္စ ခ်ယ္ႏိုင္ေရးအတြက္ မိမိတို႕ ကိုယ္တိုင္တာဝန္ institution of the family. တီက်ဴးရွင္း) ျဖစ္သည္။ ယူပိုင္ခြင့္ႏွင့္ တာဝန္ခံပိုင္ခြင့္မ်ား၊ အစိုးရ အပါအဝင္ ျပင္ပလူမ်ားက မိမိ၏ ဘဝတည္ ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရးႏွင့္ တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးကို လာေရာက္ ေႏွာင့္ယွက္ျခင္း မရွိရေလေအာင္ Integration ေပါင္းစပ္ျခင္း ကာကြယ္ခြင့္ အခြင့္အေရးႏွင့္ မိမိကိုယ္တိုင္ A process by which people of မိမိစိတ္တိုင္းက် ပညာဆည္းပူးခြင့္၊ စီးပြား တိုင္းျပည္တစ္ခုရွိ လူမ်ိဳးျခားမ်ားကို အသိုက္ different races and ethnicities are ရွာပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ဘဝထူေထာင္ပိုင္ခြင့္ စသည္ အဝန္းတစ္ခုအျဖစ္ ေပါင္းစပ္ျခင္းျဖစ္စဥ္။ incorporated into the national အခြင့္အေရး တို႔ပင္ျဖစ္သည္။ ႏွစ္လမ္းသြား ျဖစ္စဥ္ျဖစ္၍ လူမ်ားစုလူမ်ိဳး community. It is a two-way ႏွင့္ လူနည္းစုလူမ်ိဳးမ်ားတစ္မ်ိဳးႏွင့္ တစ္မ်ိဳး process through which both ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရးအေပၚ Inflation ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈ members of a majority and နားလည္ေပးရန္ သေဘာတူညီျခင္းျဖစ္ minority groups agree to သည္။ A rise in the general level of အခ်ိန္တခုအတြင္း ကုန္ပစၥည္းႏွင့္ ဝန္ေဆာင္ peacefully accommodate their prices of goods and services over မႈအစရွိေသာ အေထြေထြ ေစ်းႏႈန္းမ်ား ျမင့္ differences. time. တက္ျခင္း။

56 57 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Integrative Federation မတူသူမ်ားစည္း႐ံုးျခင္း Intergovernmental အစိုးရမ်ားအၾကားပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း Cooperation/ Coordination A process though which a မတူကြဲျပားသူမ်ားကို အေျခခံဥပေဒျဖင့္ ဘံုရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ ေရာက္ရွိရန္ႏွင့္ constitutional order isestablished စည္း႐ံုးျခင္း၊ ယခင္သီးျခားစီရွိေသာ အမွီ Arrangements between two or ျပည္သူလူထုသို႔ ဝန္ေဆာင္မႈေပးရန္ (သို႔မ that seeks to achieve unity in အခိုကင္း လြတ္လပ္သူမ်ားကို တစ္ခုတည္း more governments for accomplis- ဟုတ္) ဘံုတူညီေသာ ျပႆနာမ်ားေျဖရွင္း diversity among previously အျဖစ္ အေျခခံဥပေဒတစ္ခုတည္း ေအာက္ hing common goals, providing a ရန္ အစိုးရမ်ားအၾကား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ independent or confederated တြင္ ေပါင္းစည္းျခင္း။ serviceor solving a common ျခင္းႏွင့္ ညႇိႏႈိင္းျခင္း အစီအမံျဖစ္သည္။ျပည္ component entities. problem. Also, arrangements for ေထာင္စုႏိုင္ငံရွိ အစိုးရအဆင့္ဆင့္ အၾကား maintenance of ongoing working အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ မူဝါဒခ်မွတ္ေရး ေဆာင္ရြက္ relationships in administrative ၾကရာတြင္ ဆက္ဆံေရးအဆင္ေျပရန္ေဆာင္ Interest Group အက်ိဳးတူအဖြဲ႔ I and policy-making between/and ရြက္ျခင္းျဖစ္၍ အေျခခံဥပေဒအရ ေဆာင္ရြက္ I Also called a pressure or advocacy ႏိုင္ငံေရးအသိုက္အဝန္းႏွင့္ ျပည္သူလူထု within levels of government in a ျခင္း မဟုတ္ပါ။ အေပၚ ၾသဇာလႊမ္းမိုးရန္ ၾကိဳးစားေသာ အင္ federation, and not necessarily political institutions and the အားစု (သို႔မဟုတ္) တြန္းအားေပးေသာအဖြဲ႔ rooted in the constitution. group, it exercises influence on broader public in order to secure ဟု လည္းေခၚၾကသည္။ အက်ိဳးတူအဖြဲ႔တစ္ခု decisions favorable to it. An သည္ ႏိုင္ငံေရးၾသဇာထူေထာင္ေသာ အဖြဲ႔ Intergovernmental Relations အစိုးရမ်ားအၾကားဆက္ဆံေရး interest group is different from a မ်ားႏွင့္ မတူဘဲ၊ ဥပေဒျပဳေရးႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ lobby group as it not only tries to ေရးပိုင္း၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားအေပၚတြင္ Relations between the govern- ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံရွိ အစိုးရမ်ား လႊမ္းမိုးရန္ႀကိဳးစားရုံ သာမက အမ်ားျပည္ ments of a federation— both အၾကား ဆက္ဆံေရးျဖစ္၍ ျပည္နယ္အစိုးရ executive decisions but also သူအား အသိပညာေပးရန္ႏွင့္ လႊမ္းမိုးရန္ horizontal amongst constituent မ်ားအခ်င္းခ်င္း ဆက္ဆံေရးႏွင့္ အစိုးရ influence legislative and လည္း ႀကိဳးစားၾကပါသည္။ units and vertical between အထက္ေအာက္ ဆက္ဆံေရးလည္း ျဖစ္ broader public with regard to various orders of government— ႏိုင္သည္။ မူဝါဒညိႇႏိႈင္းရန္ႏွင့္ ပူးတြဲအစီ certainseeks to issues. inform and influence the for the purpose of policy အစဥ္မ်ား ေဆာင္ရြက္ရန္ဆက္ဆံျခင္း ျဖစ္ coordination and/or agreement သည္။ on shared programs.

Interest Rate ဘဏ္တိုးႏႈန္း

The cost of borrowing, return ေခ်းယူျခင္း၏ ကုန္က်စရိတ္၊ ေခ်းငွားျခင္း Interim Constitutional ယာယီအေျခခံဥပေဒေရးဆြဲျခင္း from lending and rewards for ျဖင့္ ရရွိေသာေငြ၊ ေငြစုျခင္းျဖင့္ ရရွိေသာ Arrangements savings expressed in percentage အက်ိဳးကို ရာခိုင္ႏႈန္းျဖင့္ ေဖာ္ျပျခင္း။ ၎ Provisional constitutional agree- ယာယီအသံုးျပဳရန္ ယာယီအေျခခံဥပေဒ terms; usually is under the direct ကို ႏိုင္ငံ၏ လြတ္လပ္ေသာ ဗဟိုဘဏ္မွ ments which are temporarily in ေရးဆြဲသေဘာတူညီျခင္း။ အေျခခံဥပေဒ or indirect surveillance of a တိုက္ရိုက္ သို႔မဟုတ္ သြယ္ဝိုက္ ေစာင့္ၾကည့္ place. They serve as the law တစ္ခု အၿပီးအျပတ္ေရးဆြဲ၍ အသံုးမျပဳမီ country’s independent central ျခင္း ေအာက္တြင္ ရွိတတ္သည္။ providing the basic structure of အစိုးရတစ္ခု၏ အေျခခံတည္ေဆာက္ပံု bank. government until the adoption of အတြက္ အသံုးျပဳရေသာ ဥပေဒျဖစ္သည္။

a final constitution. 58 59 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Interlocked Governance အျပန္အလွန္ဆက္ထားသည့္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး Internal Self-determination ျပည္တြင္းကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ A model of federalism ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရတို႔ အခ်ိဳ႕ International law recognizes a တိုင္းျပည္တစ္ခု သို႔မဟုတ္ ကိုလိုနီနယ္ေျမ characterized by shared ေနရာမွာ ပူးတြဲအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္္ရွိေသာ ဖယ္ဒရယ္ right to self-determination for တစ္ခုအတြင္း ေနထိုင္သူလူမ်ိဳးမ်ား၏ ကိုယ္ jurisdiction in certain areas ျပည္ေထာင္စုစနစ္။ ဤေနရာတြင္ အစိုးရ ‘peoples’ who are essentially the ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ကို ႏိုင္ငံတကာဥပေဒကအသိ between federal and constituent အဆင့္တစ္ခုက မူဝါဒတစ္ခုခ်မွတ္ရန္အျခား inhabitants of a distinct country အမွတ္ျပဳသည္။ ၎အခြင့္အေရးတြင္အခ်ဳပ္ unit levels of government, in အဆင့္ရွိေသာအစိုးရ၏ သေဘာတူညီခ်က္ or colony; such a right includes အျခာအာဏာရွိ တိုင္းျပည္ျဖစ္ျခင္းလည္းပါ which each level of government ရယူျခင္း ျဖစ္သည္။ ဥပမာဂ်ာမနီႏိုင္ငံတြင္ the right to a sovereign country. ဝင္သည္။ ၎ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္တြင္ တိုင္း must obtain the agreement of the ဗဟိုအစိုးရ၏ ဥပေဒမ်ားကို ျပည္နယ္မ်ားက This right to self-determination ျပည္ရွိလူဦးေရအတြက္ မပါဝင္ပါ။ ထိုလူဦး other level to establishor အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ထို ျပည္နယ္မ်ား does not normally extend to ေရတစ္စု လူ႔အခြင့္အေရးႀကီးမားစြာ ခ်ိဳး I implement policy. Germany is an ၏ သေဘာတူညီခ်က္ရရွိရန္ လိုအပ္သည္။ I populations within a country or ေဖာက္ျခင္းခံရမွသာ ပါဝင္သည္။ ထိုသို႔ example where federal laws colony except in cases of extreme မဟုတ္ပါက တိုင္းျပည္တစ္ခုအတြင္းရွိ လူ implemented by the Länder human rights abuses towards တစ္စု သို႔မဟုတ္ လူဦးေရတစ္ခုတို႔သည္ (constituent units) require the that population. Otherwise, ျပည္တြင္း ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ ဟုေခၚဆို consent of a weighted majority of groups or populations within a ေသာ အခြင့္အေရးရွိသည္။ ၎သည္ တိုင္း the Länder. country have what is called the ျပည္တစ္ခု၏ ႏိုင္ငံေရးတြင္ အျပည့္အဝ right to internal self- ပါဝင္ခြင့္ရွိျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ ျပည္တြင္း determination. This is a right to ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္မွာ ခြဲထြက္ခြင့္မပါဝင္ပါ။ participate fully in the political တိုင္းျပည္၏ ႏိုင္ငံေရးတြင္ အဆိုပါ လူမ်ိဳး life of their country. The right to မ်ားအေနျဖင့္ ယင္းတို႔၏ ရည္မွန္းခ်က္မ်ား Internal Revenue ျပည္တြင္းအခြန္ဘ႑ာ internal self-determination does ေဖာ္ထုတ္ရန္ ကိုယ္ပိုင္ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ခြင့္ The revenue of a government အခြန္ကဲ့သို႔ေသာ အစိုးရက ရရွိသည့္ ျပည္ not include a right to secede from ကို ဆိုလိုသည္။ from any domestic source, such တြင္းမွ ရေငြမ်ား။ a State; it requires a people to as taxes. express its aspirations through the national political system.

Inter-state Relations ျပည္နယ္မ်ားဆက္ဆံေရး

Relationship between constituent ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံရွိ ျပည္နယ္ units of a federation. မ်ားအၾကား ဆက္ဆံျခင္း။

60 61 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Joint Governance ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ျပည္နယ္အစိုးရ Judicial Review တရားေရးဆုိင္ရာျပန္လည္သံုးသပ္ျခင္း A federal governance system ပူးတြဲအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း Powers of the courts to decide ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ႏွင့္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔၏ ေဆာင္ characterized by shared ဗဟိုအစိုးရႏွင့္အဆင့္ဆင့္ေသာ အစိုးရမ်ား upon the constitutionality of a ရြက္ခ်က္မ်ားသည္ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ညီ jurisdiction between central and က ပူးတြဲစီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိေသာ ဖက္ဒရယ္ အုပ္ legislative or an executive act and ၫႊတ္ျခင္းရွိ/မရွိတရားေရးဆိုင္ရာက ျပန္္ constituent unit levels of ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တစ္ခုကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ invalidate that act if it is government. လည္သံုးသပ္ျခင္းအာဏာ၊ အေျခခံဥပေဒ determined to be contrary to ႏွင့္ ဆန္႔က်င္သည္ဟုဆံုးျဖတ္ပါက အစုိးရ Joint Responsibilities ပူးတြဲတာဝန္ယူျခင္း constitutionalprovisions or ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔၏ ထိုေဆာင္ရြက္ခ်က္ principles. မ်ားသည္ တရားမဝင္ေတာ့ပါ။ Responsibilities that are shared ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ား ပူးတြဲ by the central government and တာဝန္ယူေသာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု constituent units in a federation. စနစ္။ Judiciary တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔ J J Joint Taxes ပူးတြဲအခြန္ The branch of government that ျပ႒ာန္းဥပေဒအေပၚ အနက္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ is endowed with the authority to ဆိုျခင္း၊ ဥပေဒအျငင္းပြားမႈေျဖရွင္းျခင္းႏွင့္ Tax sources that, according to a အေျခခံဥပေဒအရ အစိုးရအဆင့္ ႏွစ္ဆင့္ interpret the law, adjudicate legal တရားစီရင္ျခင္းအာဏာရွိေသာ အစိုးရ၏ constitution, should be shared by ပူးတြဲ အခြန္ေကာက္ခံျခင္းႏွင့္ မွ်ေဝသံုးစြဲ disputes, and otherwise ဥပေဒေရးရာ အဖြဲ႔ အစည္း။ တရားေရးဌာန။ the two levels of government. ျခင္း။ administer justice. Joint Venture ဖက္စပ္လုပ္ငန္း

Agreement between two or more ကုမၸဏီႏွစ္ခု သို႔မဟုတ္ ထိုထက္ပိုေသာ Jurisdiction စီရင္ပိုင္ခြင့္ companies to cooperate on a ကုမၸဏီမ်ားက ယင္းတို႔ အက်ိဳးအတြက္လုပ္ particular project or a business ငန္း သို႔မဟုတ္ စီးပြားေရးစီမံကိန္းတစ္ခုတြင္ နယ္ေျမ သို႔မဟုတ္ ဥပေဒျပဳေရးက႑ over which an order of govern- that serves their mutual interests. ဖက္စပ္လုပ္ကုိင္ျခင္း။ ဖက္စပ္လုပ္ကိုင္ရန္ အေပၚအစိုးရ၏ အမိန္႔အာဏာျဖင့္ (တရား ment,The territorial including or the legislative judiciary, fields has In most cases, the agreement သေဘာတူညီခ်က္တြင္ ဖက္စပ္ကုမၸဏီမ်ား စီရင္ေရးအဖြဲ႔ အပါအဝင္)ဥပေဒျပဳခြင့္ အာ the authority to make laws. involves the parties taking a ၏ ေငြလုံးေငြရင္းအတြက္ ရွယ္ယာထည့္ဝင္ ဏာရွိျခင္း။ share in the capital of a joint ၾကၿပီး ကုန္က်စရိတ္ႏွင့္ ဝင္ေငြအျမတ္အစြန္း venture company, and sharing ကို ယင္းတို႔ထည့္သည့္ ရွယ္ယာအခ်ိဳးအစား costs and earnings in proportion အတိုင္း မွ်ေဝၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ to that share.

Judicial Interpretation တရားေရးဆိုင္ရာ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္

The method by which the courts အေျခခံဥပေဒျပ႒ာန္းခ်က္ႏွင့္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ establish the meaning of က ျပ႒ာန္းေသာဥပေဒမ်ား၏ အနက္အဓိပၸာယ္ constitutional provisions or ကို တရား႐ံုးမ်ားက ဖြင့္ဆိုျခင္းစနစ္ သို႔မ legislative acts. ဟုတ္ တရားဝင္ျပ႒ာန္းထားေသာ အက္ဥပ ေဒ။

62 63 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Legitimacy တရားဝင္မႈ Language Community ဘံုဘာသာစကားရွိေသာလူ႔အသိုင္းအဝိုင္း The state or quality of being တရားဝင္ၿပီးဥပေဒႏွင့္ ညီညြတ္၍မွန္ကန္ It is a community which shares a ဘံုုဘာသာစကားေျပာေသာ လူ႕အသိုင္း accepted as legitimate, lawful or သည္ဟု ဥပေဒအရ လက္ခံႏိုင္စရာျဖစ္ေသာ common language. အဝိုင္းကို ေခၚဆိုသည္။ right. It can refer to a system အေျခအေန သို႔မဟုတ္ အရည္အခ်င္းရွိျခင္း။ being accepted as legitimate by ျပည္သူလူထုအေနျဖင့္ တရားဝင္ျဖစ္သည္ the population, or have a narrow ဟု လက္ခံျခင္း သို႔မဟုတ္ တရား႐ံုး၏လက္ Language policy ဘာသာစကားမူဝါဒ meaningof legal legitimacy as ခံျခင္းလည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ In multilingual countries: a ဘာသာစကားအေျမာက္အျမားရွိေသာ တိုင္း recognized by the courts. government policy designed to ျပည္မ်ားတြင္ ဘာသာစကားတစ္ခု သို႔မ favor or discourage the use of a ဟုတ္ ဘာသာစကားမ်ား အသုံးျပဳျခင္းကို Levels of Government အစိုးရအဆင့္ဆင့္ certain language or languages. အားေပးျခင္း၊ အားမေပးျခင္းႏွင့္ သက္ဆိုင္ Vertical arrangement of governm- အစိုးရ လက္ေအာက္ခံစည္ပင္သာယာေရး ေသာ အစိုးရမူဝါဒ။ ents from local (municipal) to မွ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုဝင္ ေဒသႏၱရ L L regional (constituent units) to အစိုးရ အပါအဝင္ ျပည္နယ္မွ ဗဟိုအဆင့္ရွိ federal. (See Orders of Govern- အစိုးရမ်ားကို ေခၚသည္။ (Orders of ment) Government ကိုၾကည့္ရန္) Law ဥပေဒ

A rule of conduct or action ကိစၥရပ္တစ္ခုႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းေသာ စည္းမ်ဥ္း Liberties/ Freedoms လြတ္လပ္ခြင့္ prescribed or formally recognized အျပည့္အစုံကို တရားဝင္ အသိအမွတ္ျပဳ Liberty is a state of being free to လြတ္လပ္ခြင့္ဆိုသည္မွာ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး as binding or enforced by a သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းထားၿပီး လိုက္နာရမည့္ enjoy various social, political or သို႔မဟုတ္ စီးပြားေရးအခြင့္အေရးႏွင့္ အက်ိဳး controlling authority; the whole (သို႔မဟုတ္) အာဏာသက္ေရာက္ေစသည့္ economic rights and privileges. ခံစားခြင့္မ်ားကို လြတ္လပ္စြာရရွိျခင္း ျဖစ္ body of laws relating to one က်င့္ဝတ္စည္းမ်ဥ္း။ The concept of liberty forms the သည္။ လြတ္လပ္ခြင့္သည္ ဒီမိုကေရစီအေျခ subject. core of all democratic principles. ခံမူ၏ အဓိကေသာ့ခ်က္ျဖစ္သည္။ လြတ္ The meaning of liberty includes လပ္ခြင့္ဆိုသည္မွာ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ an individual’s right to freedom အတြက္ အနုိင္အထက္ျပဳခံရျခင္းမွ လြတ္ Law and Order တရားဥပေဒစိုးမိုးသည့္အေျခအေန from coercion and freedom to act. ေျမာက္ျခင္းႏွင့္ လြတ္လပ္စြာေဆာင္ရြက္ခြင့္ In the plural case, liberties တို႔ျဖစ္သည္။ အမ်ားအတြက္ဆိုလွ်င္ အေျခခံ The situation in a country where တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကို ေလးစားလိုက္နာ incorporate fundamental ဥပေဒက အာမခံထားေသာ ႏုိင္ငံသားမ်ား the vast majority of the population သည့္ အေျခအေန။ လူထုကလည္း ဥပေဒ freedoms guaranteed by the ၏မူလ လြတ္လပ္ခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ား ျဖစ္ respects the rule of law and ကို ေလးစားလိုက္နာၿပီး တရားဥပေဒ စိုးမိုး constitution. သည္။ where law enforcement agencies ေရးအတြက္ ေစာင့္ၾကည့္ေဖာ္ေဆာင္ေပး observe the law that their powers. ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ ဌာနမ်ားကလည္း Linguistic state တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈကို အေကာင္အထည္ ဘာသာစကားအရ ဖြဲ႔စည္းေသာျပည္နယ္ ေဖာ္ရာတြင္ ဥပေဒျပ႒ာန္းထားသည့္အတိုင္း In India: a state created for အိႏိၵယႏိုင္ငံတြင္ ေဒသတြင္း သံုးစြဲေသာ ဘာ လိုက္နာ က်င့္သံုးေဆာင္ရြက္သည့္ အေျခ speakers of a regional language. သာစကားအေပၚ အေျချပဳ တည္ေထာင္ အေန။ ေသာ ျပည္နယ္တစ္ခုကို ဆိုလိုသည္။

64 65 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Macroeconomic Local Government နယ္ခံအစိုးရ ႏိုင္ငံလံုးအဆင့္စီးပြားေရး Pertaining to entire national Government of a village, city, ျပည္နယ္တစ္ခုကို ႏိုင္ငံေရးအရ ခြဲျခမ္းေပး တိုင္းျပည္တစ္ခုလံုး၏ စီးပြားေရးကို ဆိုလို economy. It consists of GDP county, parish, township, ေသာ တိုင္း၊ ခ႐ိုင္၊ ၿမိဳ႕နယ္၊ ၿမိဳ႕နယ္ခြဲစည္ပင္ သည္။ ၊ အလုပ္လက္မဲ့ႏႈန္း၊ ကုန္ေစ်း measurement, analysis, activities municipality, borough, board, သာယာေရး၊ ပတ္ဝန္းက်င္ေက်းရြာ အုပ္စု ႏႈန္း စသည္မ်ားတိုင္းတာျခင္း၊ ခြဲျခမ္းစိတ္ and policy prescriptions for GDP, district, or other generalpurpose ႏွင့္ ေက်းရြာအစိုးရမ်ားကို ေခၚသည္။ ျဖာျခင္း၊ မူဝါဒခ်မွတ္ျခင္းမ်ား ပါဝင္သည္။ political subdivision of a state at unemployment rates, prices, etc. the local level.

Majoritarianism လူမ်ားစုသေဘာလိုက္နာျခင္း Local self-government နယ္ခံကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရအစိုးရ The view that a numerical ကိန္းဂဏန္းအားျဖင့္ အမ်ားစုျဖစ္ေသာ Government of an area smaller ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုနယ္ေျမ သို႔မဟုတ္ majority (sometimes categorized (ဘာသာေရးအရ သို႔မဟုတ္ ဘာသာစကား than the territory of a federation by religion, language, or some L ျပည္နယ္မ်ားထက္ ေသးငယ္ေသာ ဧရိယာ အရ သို႔မဟုတ္ အျခားနည္းျဖင့္ သတ္မွတ္ or a constituent unit of a ၏ အစိုးရ။ ၎ကို ရြာ၊ ၿမိဳ႕၊ ၿမိဳ႕ႀကီး၊ စီရင္စု၊ other identifying factor) of the ေသာ) လူအုပ္စုတို႔သည္ လူတိုင္းႏွင့္ သက္ M federation. This may be called a ခ႐ိုင္ သို႔မဟုတ္ တိုင္းေဒသႀကီး အစိုးရဟု population is entitled to make ဆိုင္ေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ခြင့္ရွိသည္ ဟူ village, town, city, county, district ေခၚဆိုႏိုင္သည္။ decisions that affect the whole of ေသာအယူအဆ။ ထိုအယူအဆသည္ လူ or region. True self-government အမွန္တကယ္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေသာ society. The danger this poses to နည္းစု လူမ်ိဳးမ်ားအတြက္ အႏၱရာယ္ရွိျခင္း implies a democratically elected အဖြဲ႔ျဖစ္၍ ၎အဖြဲ႔သည္ ေဒသခံျပည္သူမ်ား minorities of various types has ေၾကာင့္ လူမ်ားစုတို႔သည္မူလအခြင့္အေရး body representing the local အားကိုယ္စားျပဳမည္ျဖစ္ၿပီး ေဒသခံျပည္သူ been invoked to justify constraints ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ဥပေဒၾကမ္းေရးဆြဲျခင္း၊ မ်ား၏ ဦးစားေပးသည့္ လုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ on what a majority can do, ဘာသာစကားကာကြယ္ျခင္း၊ ထိလြယ္ရွ autonomy and resources to ရြက္ရန္ လံုေလာက္ေသာေငြႏွင့္ အာဏာရ especially through bills of လြယ္ ျဖစ္ေသာ ကိစၥအတြက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ inhabitants with sufficient pursue locally determined ရွိရမည္ျဖစ္သည္။ fundamental rights, language ခ်ျခင္း သို႔မဟုတ္ ျပည္နယ္မ်ားကို အာဏာ priorities. protections, specialdecision rules အပ္ႏွင္းျခင္းတို႔တြင္ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ on sensitive issues or through မရွိေစရန္ ကန္႔သတ္ထားသင့္ေသာ အယူ devolution of powers to အဆ တစ္ခုျဖစ္သည္။ constituent units in a federation. Lower House ေအာက္လႊတ္ေတာ္ / ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္

လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္ရွိေသာ ပါလီမန္မ်ားတြင္ important, chamber in a ပထမဆံုးႏွင့္ အေရးႀကီးဆံုးျဖစ္ေသာ လႊတ္ The first, and usually most Majority Community နယ္ေျမတစ္ခုရွိလူမ်ားစု bicameral parliament. ေတာ္ကိုေခၚဆိုျခင္း ျဖစ္သည္။ A group constituting more than နယ္ေျမတစ္ခုရွိ စုစုေပါင္းလူဦးေရ၏ ထက္ one half of the total population ဝက္ေက်ာ္ရွိေသာ လူအုပ္စု တစ္စု။ within a given territory.

66 67 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Manufacturing Tax ထုတ္ကုန္အခြန္ Metropolitan Region ၿမိဳ႕ျပေဒသ Excise or sales tax on the ကုန္ပစၥည္းထုတ္လုပ္ရာတြင္ ေကာက္ခံ An urban administrative or စီမံကိန္းေရးဆြဲေရးအတြက္ ေကာင္းမြန္ production of goods. ေသာ ယစ္မ်ိဳးခြန္ႏွင့္ ေရာင္းရေငြအခြန္။ developmental region consisting ေသာ ေနရာတစ္ခုအျဖစ္ ယူဆရႏိုင္သည့္ of at least one large city, its အနည္းဆံုး ၿမိဳ႕ႀကီးတစ္ခုပါဝင္၍ ဆင္ေျခဖံုး Marginalized Groups ဖယ္ၾကဥ္ခံရေသာလူတစ္စု ႏွင့္ ၿမိဳ႕စြန္ၿမိဳ႕ဖ်ား ပါဝင္သည့္ေနရာ ျဖစ္ area which may be considered as သည္။ Groups within society and a state လူ႔အဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတစ္ခုအတြင္းတြင္ onesuburbs, unit periphery for the andpurpose influence of that have been traditionally ခြဲျခားဆက္ဆံၿပီး ဖယ္ၾကဥ္ျခင္းခံရသျဖင့္လူ႔ planning. excluded from meaningful အဖြဲ႔အစည္းတြင္ မဝင္ဆန္႔ႏိုင္ဘဲ သူတို႔၏ participation in society and စြမ္းေဆာင္ရည္အေပၚ အသံုးခ်ခြင့္မရွိေသာ Minority Community deprived of opportunities for လူအုပ္စု။ လူနည္းစုဝင္ အသိုင္းအဝိုင္း realization of their potential. A sub-group within a larger နယ္ေျမတစ္ခုတြင္ ေနထိုင္ၿပီးလူမ်ားစုမဟုတ္ population, which may live on a ေသာ အုပ္စုခြဲ။ လူနည္းစု၏ အဓိပၸာယ္မွာ M Meaningful Access အစိုးရသည္လူတိုင္းအတြက္ျဖစ္ျခင္း given territory, which does not form အရြယ္အစားမည္မွ်ပင္ျဖစ္ေစ လႊမ္းမိုးေသာ M (to government) either a majority or a plurality. အုပ္စုႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္လွ်င္ လူမႈ ေရး၊ ပညာေရး၊ Implies a positive obligation (as အစိုးရသည္ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္းမျပဳလုပ္ရန္ က်န္းမာေရး၊ အလုပ္အကိုင္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး opposed to negative obligation of တာဝန္ရွိျခင္းကို ဆိုလိုျခင္းမဟုတ္ဘဲ လူ sometimes refer to a group that is တို႔တြင္ နိမ့္က်ေလ့ရွိသည့္ အုပ္စုကို လူ Definitions of a minority group non-discrimination) of the တိုင္းအတြက္ ေဆာင္ရြက္ရန္တာဝန္ရွိျခင္း disadvantaged in relation to a နည္းစုဝင္အသိုင္းအဝိုင္းဟု ေခၚဆိုတတ္ government to take all ကိုဆိုလုိသည္။ အစိုးရသည္္ လူပုဂၢဳိလ္တစ္ dominant group in terms of its သည္။ appropriate measures to ensure ဦးခ်င္း၊ မသန္စြမ္းသူ၊ ဘာသာစကား၊ ယဥ္ social status, education, that all individuals, regardless of ေက်းမႈ၊ လူမ်ိဳး၊ ေယာက္်ား၊ မိန္းမ၊ ဆင္းရဲ employment, health and political physical disability, language, ခ်မ္းသာ မခြဲျခားဘဲ လူတိုင္းက အစိုးရဌာန power, whatever its numerical size. culture, race, gender and မ်ားသို႔ ဝင္ေရာက္ပါဝင္ႏိုင္ေအာင္သင့္ေတာ္ background can effectively access သည့္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားအားလံုးျပဳလုပ္ and participate in governmental ရမည္ျဖစ္သည္။ အစိုးရထံမွ ရံပံုေငြရရွိေသာ Monarchy ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ institutions. The obligation is အဖြဲ႔အစည္းမ်ားကိုိ ဤသို႔ေဆာင္ရြက္ရန္ A form of government in which a ဘုရင္အုပ္စိုးေသာ အစိုးရမ်ိဳးျဖစ္၍လူတစ္ဦး often imposed on private agencies တာဝန္ေပးျခင္း ခံရတတ္သည္။ ယဥ္ေက်းမႈ monarch, usually a single person, တည္းသာ ျဖစ္တတ္ၿပီး သားစဥ္ေျမးဆက္ and institutions receiving အရ လူနည္းစုျဖစ္ေသာသူမ်ားသည္ ျပည္ is the hereditary head of the state. ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲလုပ္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ government funding. Cultural သူ႔ ဘ႑ာေငြရရွိေသာ အဖြဲ႔မ်ားတြင္ ပါဝင္ In most monarchies, a monarch ေရးစနစ္။ ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တိုင္းတြင္ minorities invoke this concept ႏိုင္ရန္ ဤအခ်က္ကို ေထာက္ျပေလ့ရွိၾက holds his/her position for life. ဘုရင္သည္ တစ္သက္လုံး ရာထူးတည္ၿမဲ against government agencies so သည္။ The position may be largely သည္။ ၎ ရာထူးဂုဏ္သည္ တိုင္းျပည္ရွိ as to eliminate cultural barriers symbolic or powerful. ဂုဏ္ရွိန္ဝါရွိေသာ ျပရုပ္တခုအေနျဖင့္ ရပ္ to their effective participation in တည္သည္။ publicly-funded bodies.

68 69 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Monetary Stabilization ေငြေၾကး တည္ၿငိမ္ေအာင္လုပ္ျခင္း Nation ႏိုင္ငံ Re-establishment of price ကုန္ေစ်းႏႈန္းျမင့္တက္လာျခင္း (သို႔မဟုတ္) A community of people who stability through monetary က်ဆင္းျခင္းရွိေသာ အခ်ိန္တြင္ေငြေၾကး စုေပါင္းအားထုတ္ၾကသည့္ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ share a common identity and who management during high တည္ၿငိမ္ရန္ စီမံခန္႔ခြဲ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ရွားမႈျဖင့္ မိမိတို႔၏ကံၾကမၼာကို မိမိတို႔ ဘာ decide or want to decide about သာ ဖန္တီးလိုေသာ၊ စိတ္တူကိုယ္တူရွိၾက their destiny through concerted သည့္ လူအုပ္စုတစ္စု။ ၎ လႈပ္ရွားမႈသည္ Multiculturalisminflation or deflation. ယဥ္ေက်းမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးလက္ခံျခင္း/ political action. Such action is ျပည္နယ္ တစ္ခုရရွိေရး၊ တည္ၿမဲေစေရးႏွင့္ directed at gaining, preserving, The practice of acknowledging လူမ်ိဳးေပါင္းစံု ယဥ္ေက်းမႈဝါဒ ခိုင္မာေစေရးတို႔အတြက္ ျဖစ္သည္။ လူမ်ိဳးစု or strengthening statehood. ဟူသည့္ခံံယူ ခ်က္အရ “ႏိုင္ငံ” ဟူေသာ and respecting the equality of တိုင္းျပည္တစ္ခု (သို႔မဟုတ္) နယ္ေျမတစ္ခု “Nation” may also be understood စကားရပ္သည္ သမိုင္းအရေသာ္ လည္း various cultures, religions, races ရွိ ယဥ္ေက်းမႈမ်ား၊ ဘာသာတရားမ်ားႏွင့္ in its ethnic sense when the term ေကာင္း၊ ဘာသာ စကားအရေသာ္လည္း and ethnicities within a country လူမ်ိဳးမ်ားအားလံုးကို တန္းတူအျဖစ္အသိ ေကာင္း၊ ထူးျခားေသာေနထိုင္ပုံႏွင့္ ေမြးဖြား or a territory. အမွတ္ျပဳေလးစားျခင္းျဖစ္သည္။ cultural and social community ရာေဒသအရ ေသာ္လည္းေကာင္း တူညီၾက refers to a form of self-defined which shares a common history, သည့္ ကိုယ္ပိုင္သတ္မွတ္ထားေသာ ယဥ္ M Multinational State လူမ်ိဳးေပါင္းစံု အမ်ိဳးသားႏုိင္ငံေတာ္ language, distinctive lifestyle and ေက်းမႈႏွင့္ လူမႈအသိုက္အဝန္းပုံစံ တစ္ရပ္ A state which incorporates more လူမ်ိဳးအစုအေပါင္းတစ္ရပ္ထက္မက ပါဝင္ a homeland. ကို ရည္ၫႊန္းသည္။ N than one nation. Some federations ဖြဲ႔တည္ေနေသာ ႏိုင္ငံေတာ္တစ္ခု၊ အခ်ိဳ႕ are composed of a single nation ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုမ်ားတြင္ လူမ်ိဳး but others are multinational. A တစ္မ်ိဳးတည္း ပါဝင္၍အျခား ဖက္ဒရယ္ျပည္ nation-state is a state composed ေထာင္စုစနစ္မ်ားတြင္ လူမ်ိဳးစံုပါဝင္သည္။ National Assembly ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ of one nation. အမ်ိဳးသားႏုိင္ငံေတာ္ တစ္ရပ္သည္ လူမ်ိဳး It is either a legislature, or the လႊတ္ေတာ္ (သို႔မဟုတ္) လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္ အစုအေပါင္းတစ္ရပ္ျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားေသာ lower house of a bicameral ရွိေသာ တိုင္းျပည္တြင္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္။ ႏုိင္ငံေတာ္တစ္ခုျဖစ္သည္။ legislature in some countries. In ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံတြင္ ဗဟိုအစိုးရ federations it usually refers to a ၏ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္ ဟုေခၚေလ့ရွိသည္။ Municipal Organic Charters စည္ပင္သာယာေရးဥပေဒ legislative house of the federal သို႔ေသာ္ ဤနာမည္ ကိုျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ Cities and counties are sometimes ၿမိဳ႕ႏွင့္စီရင္စုမ်ားကို တစ္ခါတစ္ရံံဥပေဒေရး government, but sometimes the အတြက္ အသုံးျပဳေလ့ရွိသည္။ ကေနဒါတြင္ accorded the right to draft and ဆြဲ အသုံးျပဳခြင့္ေပးသည္။ ဤသေဘာတူ title is used for a provincial ကီြဗက္ျပည္နယ္အတြက္ အသုံးျပဳ သကဲ့သို႔ adopt charters. These instrum- စာခ်ဳပ္သည္ ေဒသႏၱရကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး legislature such as that of ျဖစ္သည္။ ၁၉၉ဝ ျပည့္ႏွစ္ နီေပါဘုရင့္ ents of local selfgovernment are အာဏာပိုင္အဖြဲ႔ အတြက္ျဖစ္၍ စည္ပင္သာ Canada’s province of Quebec. In ႏိုင္ငံ၏ အေျခခံဥပေဒတြင္ လႊတ္ေတာ္ ႏွစ္ called municipal organic charters. ယာေရးဥပေဒ ဟုေခၚသည္။ the 1990 Constitution of the ရပ္အနက္ အထက္လႊတ္ေတာ္ကို Rastriya Kingdom of Nepal the upper Sabha သို႔မဟုတ္ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ house of the bicameral parliament Municipality စည္ပင္သာယာေရးအဖြဲ႕ ဟုေခၚသည္။ was called Rastriya Sabha or A local government often ၿမိဳ႕ႀကီးၿမိဳ႕ငယ္တြင္႐ုံးစိုက္ေသာ ေဒသႏၱရ National Assembly. centered in a town or a city. အာဏာပိုင္အဖြဲ႕အစည္း။

70 71 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

National Community ႏိုင္ငံရွိျပည္သူမ်ား Nationhood သီးျခားႏိုင္ငံျဖစ္တည္မႈ

Refers to the group of people နိုင္ငံတစ္ခုအတြင္းရွိ ျပည္သူမ်ားကို ေခၚ The quality of being a nation; ႏိုင္ငံျဖစ္တည္မႈအတြက္ ျပည့္စံုေစသည့္ forming a nation. Sometimes it သည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ျပည္နယ္တစ္ျပည္ sometimes also the fact of လကၡဏာမ်ား။ တစ္ခါတစ္ရံအမ်ိဳးသားလြတ္ also denotes the population of a နယ္ရွိ ျပည္သူတစ္ရပ္လုံးကို ေခၚသည္။ achieving national independence လပ္ေရး သို႔မဟုတ္ ကိုိယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး state. In many nation-states, the အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံအတြင္းရွိ or autonomy. ရရွိမႈႏွင့္ ဆိုင္ေသာျဖစ္ရပ္ကိုလည္း ရည္ national community refers to all ျပည္သူမ်ား အားလုံးကိုရည္ၫႊန္းသည္။ ၫႊန္းသည္။ of its people. Native Community ေဒသခံအရပ္သားလူထု National Standards ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္စံႏႈန္းမ်ား The original inhabitants in a ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ သတ္မွတ္ထားေသာနယ္ Rules or regulations imposed or ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု တစ္ခုလုံးတြင္ ျပ ေျမတခုအတြင္း တူညီေသာ ဘာသာစကား၊ applied uniformly across a ႒ာန္းထားေသာ သို႔မဟုတ္ က်င့္သုံးေသာ are bonded by common language, ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားအားျဖင့္ federation, establishing certain ဥပေဒမ်ား၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားျဖစ္၍ specified territory of a state who culture and tradition. (See ကနဦးကတည္းက တည္ရွိေနေသာ၊ မူလ binding standards that have to be ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားက ေလးစားၿပီး တရား Indigenous People) အစမွ ေနထိုင္ေသာေဒသခံ အရပ္သား လူ respected by the constituent unit ဝင္ လိုက္နာရေသာ စံႏႈန္းထားမ်ားျဖစ္သည္။ ထု။ (Indigenous People ကို ၾကည့္ပါ။) governments. This makes it ဖက္ဒရယ္စံႏႈန္းမ်ားႏွင့္ အတူတူျဖစ္သည္။ N N synonymous with federal Natural Resources သဘာဝ သံယံဇာတမ်ား standards. Resources supplied by nature. သဘာဝအားျဖင့္ရရွိေသာသယံဇာတ။ Nationality လူမ်ဳိး/ ႏို္င္ငံသား These are commonly subdivided သဘာဝမွ ရရွိေသာသယံဇာတကိုျပန္လည္ into non-renewable resources, ျဖည့္တင္းႏိုင္စြမ္းရွိေသာ သယံဇာတႏွင့္ Membership in the community of ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ လူအုပ္စုတစ္စုတြင္ ပါဝင္ such as minerals and fossil fuels, ျပန္လည္ျဖည့္တင္းႏိုင္စြမ္း မရွိေသာ သယံ a particular nation. In nation- ေသာ အုပ္စုဝင္ျဖစ္မႈ။ အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံမ်ား and renewable (when properly ဇာတ ဟု ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စား ခြဲျခားႏိုင္သည္။ ျပန္ states, nationality and citizenship တြင္ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ႏွင့္ ၎၏ဇာတိ managed) natural resources, လည္ျဖည့္တင္းႏိုင္စြမ္း မရွိေသာ အမ်ိဳးအစား are sometimes used ႏို္င္ငံအၾကားတည္ရွိေသာ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ႏွီး မ်ားတြင္ တြင္းထြက္သယံဇာတမ်ားျဖစ္ေသာ interchangeably and the term ႏႊယ္ ပါဝင္ပတ္သက္မႈ၊ သစၥာခံနာခံလိုက္ depicts the relationship between and agricultural land. ဓာတ္သတၳဳမ်ား၊ ေရနံ၊ သဘာဝဓာတ္ေငြ႔မ်ား ေလ်ာမႈ စသည့္အေပၚမူတည္၍ လူမ်ဳိး including water, wind, fisheries, ပါဝင္ၿပီး ျပန္လည္ျဖည့္တင္းစြမ္းရည္ရွိေသာ a person and their state of origin, အျဖစ္ရပ္တည္မႈႏွင့္ ႏို္င္ငံသားျဖစ္မႈစသည္ သယံဇာတမ်ားတြင္ ေရ၊ ေလ၊ ငါး သယံဇာတ ျဖင့္အလ်ဥ္းသင့္သလို သံုးစြဲၾကသည္။ လူမ်ိဳး၊ ႏွင့္ စိုက္ပ်ိဳး ႏိုင္ေသာေျမယာမ်ားပါဝင္သည္။ and/or loyalty. When used ႏို္င္ငံသားစသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးသုံးစြဲေခၚဆို culture, association, affiliation ရာတြင္လူမ်ိဳးဟူေသာအသုံးသည္ ဝိေသသ Need Equalization မွ်ေျခမူဝါဒ လကၡဏာမ်ားခြဲျခားေဖၚ ထုတ္ျခင္းဆိုင္ရာ လူ differently, nationality is an မ်ိဳးစုႏြယ္မ်ား၏ အမွတ္အသားတစ္ရပ္ျဖစ္ Transfers from the federal ျပည္ေထာင္စုအစိုးရမွ ပါဝင္ဖြဲ႔စည္းထားသည့္ ethnic marker of identification jurisdiction over the person, and သည္။ ႏို္င္ငံသားျဖစ္မႈမွာ လူတစ္ဦး အေပၚ government to constituent units ျပည္နယ္၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ စသည့္ while citizenship affords the state ႏို္င္ငံေတာ္၏ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈေပး based on their relative နယ္ေျမမ်ားကိုို ၎တို႔၏ ႏိႈင္းယွဥ္ ဘ႑ာ of the State. ျခင္းရထိုက္သလို၊ ႏိုင္ငံ၏တရားစီရင္ဆံုးျဖတ္ expenditure needs. ေရးအသုံးစရိတ္ လိုအပ္ခ်က္အေပၚအေျခခံ affords the person the protection မႈအားလည္း ခံယူလိုက္နာရမည္ျဖစ္သည္။ ၿပီး လႊဲေျပာင္းေပးအပ္သည့္အရာမ်ား။

72 73 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

territorial federalism. This is an Non-majority Community လူမ်ိဳးအမ်ားစုမဟုတ္ေသာလူထု အတန္းတစ္ရပ္ကို အပ္ႏွင္းေပးထားသည္။ unusual arrangement. ထို႔ေၾကာင့္ ဘယ္လ္ဂ်ီယံသည္ နယ္ေျမကို Refers to numerically small but လူဦးေရအရနည္းေသာ္လည္း၊ ျပည္နယ္ အေျခမျပဳေသာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု not ‘minor’ or ‘subordinate group’ တစ္ျပည္နယ္ သို႔မဟုတ္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း တစ္ရပ္အေနျဖင့္ အတိုင္းအတာတစ္ခု in relation to the ‘dominant တစ္ရပ္တြင္ လူမ်ိဳးစုငယ္အျဖစ္လည္း အထိ အသိအမွတ္ျပဳသည္။ ယင္းမွာထူးျခား group’ in a state or society. မဟုတ္၊ လႊမ္းမိုးႀကီးစိုးထားေသာ လူအုပ္စု ေသာလုပ္ထုံးလုပ္နည္း တစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ႏွင့္ႏိႈင္းစာလွ်င္ လက္ေအာက္ခံလူမ်ိဳးစု အေနျဖင့္လည္း မဟုတ္ေသာ လူအုပ္စုကို ရည္ၫႊန္းသည္။

Non-territorial Federalism နယ္ေျမကိုအေျခမျပဳေသာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုအျမင္

Creates governing structure နယ္ေျမမ်ားခဲြျခားျခင္းထက္ တိုင္းရင္းသား linked to ethno-linguistic ဘာသာစကားေျပာသည့္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမ်ား communities, rather than the အား အေျခခံကာ အာဏာပိုင္အေဆာက္ N territories in a federation. It may အအုံတစ္ရပ္ ဖန္တီးျခင္းျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံ N apply when minorities are spread တစ္ခု၏ နယ္ေျမမ်ားအတြင္း လူနည္းစုလူ မ်ိဳးမ်ားေနရာအႏွံ႔တြင္ ျဖန္႔က်က္ေနထိုင္ territory of the same state, yet feel လ်က္ ရွိေသာ္လည္း တူညီေသာသီးျခား aout common in different identity. parts In aof non- the အမွတ္လကၡဏာမ်ားရွိသည့္အခါ ၎စနစ္ territorial federation the persons ကို အသံုးျပဳႏိုင္သည္။ နယ္ေျမအေျခမျပဳ belonging to a particular ေသာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုမ်ားတြင္ ေန community regardless of their ထုိင္ရာအရပ္ေဒသႏွင့္ မဆိုင္ဘဲ သီးျခားလူ႔ geographic place of residence အဖြဲ႔အစည္းတစ္ရပ္တြင္ ပါဝင္သည့္ လူမ်ား form an entity of a federation and သည္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုတြင္ သီးျခား enjoy identity, autonomy and ျဖစ္တည္မႈတစ္ရပ္အျဖစ္ ပါဝင္ဖြဲ႔စည္းမႈရွိၿပီး representation. In Belgium the ၎ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ သီးျခားအမွတ္လကၡ linguistic communities are ဏာ၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမူႏွင့္ ကိုယ္စား accorded such a status for certain ျပဳမႈအက်ိဳးခံစားခြင့္ ရရွိသည္။ ဘယ္လ္ဂ်ီ powers, while territorial ယန္ႏိုင္ငံတြင္ နယ္ေျမအပိုင္းအျခားအရ communities have other powers. ဖြဲ႕စည္းထားေသာ လူ အုပ္စုမ်ား ပါဝင္မႈအရ Therefore, Belgium is regarded as သီးျခားအာဏာ ရွိေသာ္လည္း ဘာသာစကား having a certain degree of non- တူ လူအုပ္စုကို အခ်ဳိ႕ေသာ အာဏာအဆင့္

74 75 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Orders of Government အစိုးရ၏အဆင့္ဆင့္ Official Interest Rate တရားဝင္အတိုးႏႈန္း The vertical division within a ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု အစိုးရစနစ္တစ္ခု Rate of interest set by a govern- ဗဟိုအစိုးရ (သို႔) ဗဟိုဘဏ္မွ တရားဝင္ ခ် system of federal government; အတြင္းရွိ အထက္ေအာက္အဆင့္ဆင့္ ပိုင္း ment or a central bank. It should မွတ္ထားေသာ အတိုးႏႈန္းထားျဖစ္သည္။ typically one overarching central ျခားထားမႈ။ အထက္ေအာက္ အဆင့္အဆင့္ be understood in contrast to ယင္း အတိုးႏႈန္းထားသည္ ကမာၻ႕ေဈးကြက္ government, several broad သေဘာတရားအတိုင္း အျမင့္ဆံုး အာဏာ market rate of interest ရွိ ဝယ္လိုအားႏွင့္ ေရာင္းလိုအားအရျပ႒ာန္း regional governments that are ပိုင္ အေနျဖင့္ ဗဟိုျပည္ေထာင္စုအစိုးရရွိၿပီး determined by demand and ေပးေသာ ေစ်းကြက္အတိုးႏႈန္းႏွင့္ မတူ the constituent units, and a ယင္းလက္ေအာက္တြင္ သီးျခားေဒသဆိုင္ supply on the global markets. ေၾကာင္း သတိျပဳရမည္ ျဖစ္သည္။ multitude of local governments, ရာ အစုိးရအဖြဲ႔မ်ား၊ ဘက္စံုက႑စံုမွ မ်ားျပား notably municipalities (see လွေသာ ေဒသႏၱရအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ စည္ပင္ Levels of Government). သာယာေရးအဖြဲ႔မ်ား အဆင့္ဆင့္ တည္ရွိ သည္။(Levels of Government ကို Oligarchy အုိလီဂါခီ / လူနည္းစုအုပ္ခ်ဳပ္ေသာပံုစံ ၾကည့္ပါ။) A form of government where (ခ်မ္းသာမႈ၊ မိသားစု၊ စစ္အင္အား - သို႔မ Ordinances ဥပေဒကဲ့သို႕ အာဏာတည္ေသာ အမိန္ ့ ဟုတ္ - ဘာသာေရးယံုၾကည္မႈအရ ႀကီးစိုး (တစ္ခ်က္လႊတ္ဥပေဒမ်ား) with a small elite segment of လႊမ္းမိုး မႈရွိေသာ) လူ႔အဖြဲ႕အစည္းထဲမွ Provisional law made by the political power effectively rests society (whether distinguished အထက္တန္းစား လူနည္းစုအုပ္စုတစ္စုက executive under the authority of အေျခခံဥပေဒ၏ ခြင့္ျပဳခ်က္အရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး O by wealth, family, military powers ႏိုင္ငံေရးအာဏာကို ထိထိေရာက္ေရာက္ the constitution and not of အဖြဲ႕က ျပ႒ာန္းေပးေသာ ယာယီဥပေဒအျဖစ္ O or spiritual hegemony). The word ဆုပ္ကိုင္ထားသည့္ အစိုးရပုံစံတစ္ရပ္ ျဖစ္ another statute. In India and ၿပီး ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕က ထုတ္ျပန္ေသာ ဥပေဒ oligarchy is translated into ‘rule သည္။ အုိလီဂါခီ ဆိုေသာေဝါဟာရကို Nepal, used for laws issued by the မဟုတ္ေပ။ အိႏၵိယႏွင့္ နီေပါႏိုင္ငံတို႔တြင္ by few’. It needs to be understood လူအနည္းငယ္ကသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာစနစ္ government at a time when လႊတ္ေတာ္ရပ္နားခ်ိန္၌ အစုိးရကထုတ္ျပန္ in contrast to democracy. ဟု အနက္ျပန္ဆို ႏိုင္သည္။ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ parliament is in recess. In some ေသာဥပေဒမ်ားျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ျဖစ္ သေဘာတရားဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္သည္ ဟု cases, the term ‘ordinances’ is ရပ္မ်ားတြင္ ယင္းစကားရပ္ကို စည္ပင္သာ နားလည္အပ္သည္။ used for municipal legislation. ယာေရးဥပေဒအတြက္ အသံုးျပဳသည္။ စည္ Power of municipal governments ပင္သာယာေရးအဖြဲ႔၏ အမိန္႔ထုတ္ျပန္ခြင့္ to enact ordinances is derived အာဏာသည္ ဖက္ဒရယ္အေျခခံဥပေဒ သို႔ from the federal or provincial မဟုတ္ ေဒသႏၱရအေျခခံဥပေဒ သို႔မဟုတ္ Opposition အတိုက္အခံ/ အတိုက္အခံျပဳျခင္း constitution or statutes, or ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔က ျပ႒ာန္းထာေသာ ဥပေဒ established in the municipal မ်ား သို႔မဟုတ္ စည္ပင္သာရာေရး ဥပေဒ The members of the main house (အႏိုင္ရ၊ အာဏာရ) အစိုးရကို မေထာက္ခံ charter. မ်ားမွ ဆင္းသက္လာသည္။ of the legislature who are not ေသာ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္အတြင္းရွိ လႊတ္ supporting the government and ေတာ္ အမတ္မ်ား။ ၎တို႔အေနျဖင့္ ရွိၿပီး Original States မူရင္းႏိုင္ငံမ်ား which seek to change the သား လုပ္ထုံးလုပ္နည္း ေဘာင္အတြင္းမွ Those constituent units of a မူလအစကတည္းက တည္ရွိကာ ဖက္ဒေရး government within established အစိုးရ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ရန္ႀကိဳးစားၾက federation that pre-existed the ရွင္းတြင္ ယူနစ္မ်ားအျဖစ္ ပါဝင္ၿပီး ျပည္ procedures. သည္။ union and were instrumental in ေထာင္စု ဖြဲ႔စည္းတည္ေထာင္ရာတြင္ ပါဝင္ its formation. သည့္ ျပည္နယ္မ်ားျဖစ္သည္။

76 77 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Parliament Overlapping Jurisdiction ထပ္ေနေသာ တရားစီရင္ခြင့္အာဏာ ပါလီမန္ / လႊတ္ေတာ္ A legislature that formulates A subject matter where two or အစိုးရ၏အဆင့္ ႏွစ္ခု သို႔မဟုတ္ႏွစ္ခု ထက္ ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တစ္ရပ္တြင္ ဥပေဒ laws, adopts the budget and more orders of government are ပိုေသာ အဆင့္မ်ားကို အေျခခံဥပေဒအရ ျပ ျပဳေပးေသာ၊ ရသံုးမွန္းေျခေငြစာရင္းမ်ား forms the government in a constitutionally permitted to act. ႒ာန္းရန္ ခြင့္ျပဳထားေသာ အေၾကာင္းအရာ။ လက္ခံအတည္ျပဳေပးေသာ၊ အစိုးရဖြဲ႕စည္း parliamentary system of ေပးေသာ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕ျဖစ္သည္။ ၎အဖြဲ႔ governance. It also plays the role သည္ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႔ဝင္မ်ား(ကက္ of making the executive of the ဘိနက္) ကို တာဝန္ခံမႈရွိေအာင္ လုပ္ေဆာင္ Over-representation အခ်ိဳးမညီေသာ ကိုယ္စားျပဴမႈ government (cabinet) ရာတြင္လည္း အဓိကအခန္းက႑မွပါဝင္ၿပီး This occurs where there is a အုပ္စုတစ္စုအတြက္ လူဦးေရအရ ယင္း ပါ accountable and scrutinizes အစိုးရ၏ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ စီမံကိန္းမ်ားကို ေစ့ disproportionately high ဝင္သင့္သည့္ အခ်ိဳးထက္ လြန္ကဲေနေသာ government policies and ေစ့စပ္စပ္ၾကည့္႐ႈစစ္ေဆးသည္။ representation of a group in ကိုယ္စားျပဳမႈမ်ားကို ဆိုလိုသည္။ ဥပမာ - programs. comparison to the numbers of ႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ အမ်ိဳးသားမ်ားသည္ ႏိုင္ငံ that group in the general ေရးႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းတြင္ ကိုယ္စားျပဳ population. For example, males ပါဝင္ႏႈန္း (အမ်ိဳးသမီးမ်ားထက္) ပိုမိုမ်ား Parliamentary Sovereignty/ ပါလီမန္ (သို႔) လႊတ္ေတာ္ဆိုင္ရာ are over-represented in politics ျပားျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ Supremacy အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ/ လႊမ္းမိုးမႈ O and governance of most countries. A constitutional concept in some ဥပေဒျပဳရာတြင္ ပါလီမန္အား အကန္႔အသတ္ P parliamentary democracies မရွိ အာဏာေပးအပ္ထားသည့္ အခ်ိဳ႕ေသာ where parliament has unlimited ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီစနစ္က်င့္သုံးေသာ ႏိုင္ငံ power to make laws. Its power မ်ားရွိ အေျခခံဥပေဒ၏ သေဘာတရား ျဖစ္ extends to changing constitutional သည္။ ယင္းစနစ္တြင္ ပါလီမန္သည္ ယင္း rules, judicial precedents, အာဏာကို ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒစည္းမ်ဥ္း legislative acts and executive မ်ားကိုျပင္ဆင္ျခင္း၊ တရားေရးစီရင္ထုံးမ်ား၊ decisions. When parliamentary ဥပေဒျပဳလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး sovereignty prevails, the judiciary ဆိုင္ရာဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားအထိ ခ်ဲ႕ထြင္သက္ has no right to invalidate the acts ေရာက္ေစသည္။ ပါလီမန္အခ်ဳပ္အျခာက passed by parliament. It can only လႊမ္းမိုးေနေသာအခါ ယင္းက ထုတ္ျပန္ျပ interpret the laws passed by the ႒ာန္းလိုက္ေသာ ဥပေဒမ်ားကို တရားစီရင္ parliament. Instances of ေရးအာဏာက ပ်က္ျပားေစႏိုင္ေသာ အခြင့္ parliamentary sovereignty exist အေရးမရွိေပ။ ယူႏိုက္တက္ကင္းဒမ္း၊ in the United Kingdom, Israel and အစၥေရးလ္ႏွင့္ နယူးဇီလန္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ New Zealand. ယင္း စနစ္ကို က်င့္သံုးသည္။

78 79 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

People ျပည္သူလူထု Parliamentary System ပါလီမန္ (သို႔) လႊတ္ေတာ္စနစ္ The aggregate of the individuals ႏို္င္ငံတစ္ႏိုင္ငံအတြင္းမွီတင္းေနထုိင္ေသာ A system of government in which ကတ္ဘိနက္ဟုေခၚေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲဲ႔ who comprise a state or a nation. လူတစ္ဦးခ်င္း၏ အစုအေပါင္းျဖစ္သည္။ the executive is composed of a အစည္းဝင္ ဝန္ႀကီးမ်ားကို လႊတ္ေတာ္ကိုယ္ In a more restricted sense, as ေယဘုယ်အားျဖင့္ အေျခခံဥပေဒ၏ အသံုး select group of members of စားလွယ္မ်ားထဲမွ ျပန္လည္ေရြးေကာက္ generally used in the အႏႈန္းအရ ႏိုင္ငံေရး ရည္မွန္းခ်က္မ်ားအတြက္ Parliament, called the cabinet, ကာ ဖြဲ႔စည္းထားေသာ အစိုးရစနစ္ျဖစ္သည္။ constitutional law, the entire ႏိုင္ငံေရး အာဏာကို အပ္ႏွင္းျခင္း ခံရေသာ which is accountable to ယင္း အစိုးရအဖြဲ႔သည္ ပါလီမန္ကို တာဝန္ခံ body of those citizens of a state ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ အစုအေဝးတစ္ခုလုံးျဖစ္ Parliament. The executive is ရသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔သည္ (ပါလီမန္ or a nation who are entrusted သည္။ dependent on direct or indirect ဟု ေခၚေသာ) ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္၏ with political power for political support of the legislature (often အေထာက္ အပံ့ကို တိုက္ရုိက္ျဖစ္ေစ၊ သြယ္ purposes. termed the parliament), ဝိုက္ျဖစ္ေစ မွီခိုေနရၿပီး မဲစနစ္ျဖင့္ ျဖဳတ္ခ် Peoples frequently expressed through a ပိုင္ခြင့္ အဆုိတင္သြင္းႏိုင္ေသာ စနစ္ျဖစ္ လူမ်ိဳးမ်ား သည္။ ပါလီမန္ဝါဒကို ၿဗိတိန္ႏွင့္အိႏၵိယႏိုင္ငံ The human beings of particular သီးျခားႏို္္င္ငံမ်ား၊ လူ႔အသိုင္းအဝန္းမ်ား သို႔ as parliamentarianism; examples တုိ႔တြင္ က်င့္သံုးသည္။ nations, communities or ethnic vote of confidence. Also known မဟုတ္ လူမ်ိဳးစုအုပ္စုမ်ားတြင္ မီွတင္းေန include the United Kingdom and groups. In international law, it ထိုင္ေသာ လူသားမ်ား။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ India. refers to peoples who have the ဥပေဒအရ အဆိုပါ လူပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံ right to external self- အတြင္းရွိတျခားလူမ်ိဳးမ်ား၏ လက္ေအာက္ P determination, not to sub- ခံမဟုတ္ဘဲ၊ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ရွိသည္။ P populations within a country. Participatory Democracy အားလံုးပါဝင္ေသာဒီမိုကေရစီ Plural Society Democracy that does not limit ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ျပည္သူလူထု၏ ပူးေပါင္း ဗဟုလူ႔အဖြဲ႔အစည္း citizens’ participation to elections ေဆာင္ရြက္မႈကိုကန္႔သတ္မထားဘဲ၊ လြတ္ A society in which two or more မတူကြဲျပားေသာ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဘာသာတရား but creates opportunities for လပ္စြာပါဝင္ခြင့္ေပးထားေသာ စနစ္ျဖစ္ၿပီး distinct cultural, religious or (သို႔) လူမႈေရးဆိုင္ရာ အစုအဖြဲ႔မ်ား ႏွစ္ဖြဲ႕ citizens’ direct participation in ေရြးေကာက္ခံ၊ ခန္႔အပ္ခံ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား social groups co-exist. သို႔မဟုတ္ ထို႔ထက္ပို၍ အတူတကြယွဥ္တြဲ decision making without the ၏ ၾကားဝင္ဆက္သြယ္ေပးမႈမပါဘဲ ဆုံး တည္ရွိေနထိုင္ၾကေသာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း။ intermediary of elected or ျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္မႈမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ appointed representatives. ပူးေပါင္းပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ အခြင့္အလမ္း Pluralism ဗဟုဝါဒ မ်ားကို ဖန္တီးေပးထားေသာ ဒီမိုကေရစီ A system or philosophy, which, in မတူကြဲျပားမႈအေပၚ ေလးစားသမႈျပဳေသာ စနစ္။ the name of respect for diversity, စနစ္ သို႔မဟုတ္ အေတြးအေခၚ။ ယင္းစနစ္ acknowledges the existence of သို႔မဟုတ္ အေတြးအေခၚက မတူညီေသာ different political opinions, moral ႏိုင္ငံေရးယူဆခ်က္မ်ား၊ မတူညီေသာ က်င့္ and religious beliefs, and cultural ဝတ္ႏွင့္ ဘာသာေရးဆိုင္ရာယုံၾကည္မႈမ်ား၊ and social behavior. မတူညီေသာ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ လူမႈေရးဆိုင္ ရာ အျပဳအမူမ်ားတည္ရွိမႈကို လက္ခံသည္။

80 81 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Policy မူဝါဒ Pluralistic Values ဗဟုဝါဒ စံတန္ဖိုးမ်ား A course of action selected by လက္ရွိအေျခအေနကို အေျခခံၿပီးလက္ရွိ These are values based on diverse ကြဲျပားျခားနားေသာ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ government institution, group or ႏွင့္ အနာဂတ္အတြက္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်ရန္ religious and/or political beliefs (သို႔မဟုတ္) ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ယုံၾကည္မႈမ်ား an individual, based on the လမ္းၫႊန္အျဖစ္ အစိုးရအဖြဲ႔အစည္း၊ လူတစ္ and views of the world. ႏွင့္ ကမၻာေလာကကို သုံးသပ္ရႈ ျမင္ေသာ present conditions, to guide and စု သို႔မဟုတ္ လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးခ်င္းတို႔က ေရြး အျမင္မ်ားအေပၚတြင္ အေျခခံထားသည့္ စံ determine present and future ခ်ယ္ထားေသာ ေဆာင္ရြက္ပုံနည္းလမ္း။ တန္ဖိုးမ်ားျဖစ္သည္။ decisions. Government policies အစိုးရ၏ မူဝါဒမ်ားသည္ အၿမဲတမ္းေရရွည္ are usually long term and often အတြက္ျဖစ္တတ္ၿပီး တိတိက်က် ဥပေဒျပဳ ျခင္းအားျဖင့္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစသည္။

supported by specific legislation. Plurinational Identities ဗဟုအမ်ဳိးသားေရးအမွတ္လကၡဏာ An individual has plural national လူတစ္ေယာက္အေနျဖင့္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ Political Party ႏိုင္ငံေရးပါတီ identities when he or she belongs ထက္ပို၍ ပါဝင္ေသာအခါ (သို႔မဟုတ္) ေပါင္း An organization or group of ႏိုင္ငံေရးအာဏာရရွိရန္ ၿပိဳင္ဆိုင္ရုန္းကန္ စည္း ေနထိုင္ေသာအခါ ၎တြင္ ဗဟုအမ်ိဳး people with similar political ႀကိဳးစားရာတြင္ပါဝင္သည့္ တူညီေသာ ႏိုင္ငံ than one nation. For example, သားေရးလကၡဏာရွိသည္။ ဥပမာ - စေကာ့ beliefs and objectives that seeks ေရး ယုံၾကည္ခ်က္၊ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားရွိေသာ to, or self-affiliates with, more Scots have plural national လူမ်ိဳးမ်ားသည္ တဖက္တြင္ လူမ်ိဳးအရ to engage in a competitive အဖြဲ႔အစည္း သို႔မဟုတ္ လူအုပ္စု။ identities—Scottish and British. စေကာ့လူမ်ိဳးမ်ား ျဖစ္သလို ၿဗိတိသွ်လူမ်ိဳး struggle to gain political power. P P လည္း ျဖစ္သျဖင့္ တစ္ခုထက္ပိုေသာ အမ်ိဳး သားေရး အမွတ္လကၡဏာမ်ားရွိၾကသည္။ Political Plurality ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာဗဟုျဖစ္တည္မႈ Free operation of a full range of ႏိုင္ငံေရးစနစ္တစ္ခုအတြင္း က်ယ္ျပန္႔ေသာ interests and expression in a အက်ိဳးစီးပြားႏွင့္ သေဘာထားေဖာ္ျပခ်က္ Plurinational State ဗဟုအမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေတာ္ political system. တို႔ျဖင့္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ It is a state in which the population လူမ်ိဳး (၂) မ်ိဳး သို႔မဟုတ္ (၂) မ်ိဳး ထက္ပို ရြက္ျခင္း။ consists of two or more ပါဝင္ေသာ ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ လူမ်ိဳးေပါင္းစုံ nationalities—a multinational ေနထိုင္ေသာ ႏိုင္ငံ ဟုလည္းေခၚသည္။ Political System ႏိုင္ငံေရးစနစ္ state. In prescriptive terms, a တရားဝင္လက္ခံထားမႈအရ ေနထိုင္သူတို႔ state that respects and encourages ၏ လူမႈယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ မတူကြဲျပားမႈကို A set of institutions concerned မည္သည့္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတြင္မဆို သယံဇာ the sociocultural diversity of the ေလးစားမႈရွိေသာ၊ အားေပးေသာ ႏိုင္ငံကို with formulating and တ အရင္းအျမစ္မ်ားအသုံးျပဳျခင္း၊ ထုတ္ population is considered to be a ဗဟုအမ်ိဳးသားႏို္င္ငံေတာ္ အျဖစ္ သေဘာ implementing collective goals လုပ္ျခင္း၊ ျဖန္႔ေဝျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ plurinational state. ထားၾကသည္။ and decistions relating the use, စုေပါင္းရည္မွန္းခ်က္မ်ားႏွင့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ production and distribution of မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ရန္ႏွင့္ အေကာင္အထည္ resources in any given society. ေဖာ္ရန္ ဖြဲ႔စည္းထားေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား။

82 83 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Power-sharing အာဏာမွ်ေဝမႈ Positive Discrimination ဦးစားေပးျခင္း This term is used to describe a နယ္ေျမပိုင္းျခားမႈအရ၊ ဇာတိမ်ိဳးႏြယ္အရ၊ Refers to the idea that အတိတ္ကာလက ဖယ္က်ဥ္မႈမ်ားႏွင့္ မမွ်တ system of governance in which all လူမ်ိဳးေရးအရ၊ ဘာသာစကားအရ၊ ဘာသာ marginalized social groups ခဲ့မႈမ်ားအတြက္ ေပးေလ်ာ္မႈျပဳရန္ ဦးစား or some groups of society, usually ေရးအရ သတ္မွတ္ထားေသာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း should be provided special ေပးျခင္း မခံခဲ့ရေသာ ယင္းအုပ္စုကို အထူး အားလုံး သို႔မဟုတ္ အခ်ိဳ႕ကို အၿမဲတမ္း အာ privileges andopportunities to အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ေပး racial, linguistic or religious lines, ဏာခြဲေဝေပးထားျခင္းကို အာမခံခ်က္ေပးရ compensate them for past defined along territorial, ethnic, သင့္သည္ဆိုေသာ အယူအဆကို ရည္ၫႊန္း are guaranteed a permanent သည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ပုံစနစ္ကို ေဖာ္ျပရန္ အသုံးျပဳ injustices as measures of သည္။ share of power. Power-sharing ေသာ ေဝါဟာရျဖစ္သည္။ အာဏာခြဲေဝမႈ arrangements include guaranteed အစီအစဥ္တြင္ အမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာ အဖြဲ႕ Action). political representation in public retribution (see also Affirmative အစည္းမ်ားတြင္ အာမခံခ်က္ေပးထားေသာ institutions, protection of ႏိုင္ငံေရးအရ ကိုယ္စားျပဳမႈ၊ လူနည္းစုအခြင့္ minority rights or group rights, အေရးမ်ား၊ အုပ္စုအခြင့္အေရးမ်ားကို အကာ federalism or consociationalism. အကြယ္ေပးမႈ၊ ဖက္ဒရယ္သေဘာတရားႏွင့္ Post-colonial ကိုလိုနီအလြန္ It also implies sharing of power မိတ္ဖက္ဖြဲ႔စည္းမႈ သေဘာတရားမ်ား ပါဝင္ by various political parties in a Of or relating to a period following သည္။ ပါလီမန္စနစ္တစ္ခုတြင္ ရွိေသာ ကိုလိုနီႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရးရရွိၿပီးခါစ အခ်ိန္ parliamentary system. In federal the establishment of independe- ႏိုင္ငံေရးပါတီ အမ်ိဳးမ်ိဳးက အာဏာခဲြေဝယူ ကာလႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာ။ structures, horizontal power- nce in a colony. ထားျခင္းကိုလည္း ရည္ၫႊန္းသည္။ ဖက္ဒ P sharing refers to division of ရယ္စနစ္တြင္ ျပည္နယ္မ်ားအား အာဏာ P power between different ခြဲေဝမႈႏွင့္ အစိုးရအဆင့္အဆင့္အၾကား components of a federal system အာဏာခြဲေဝျခင္းမ်ား ရွိသည္။ while vertical power-sharing is the division of power between Power အာဏာ different levels of government. The right, ability, or authority to အေရးယူေဆာင္ရြက္မႈတစ္ခုကို ျပဳလုပ္ရန္ perform an act. It also refers to အခြင့္အေရး၊ စြမ္းရည္၊ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ။ legal capacity to do something; တစ္စုံတစ္ခုကို လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ရန္ ဥပေဒအရ for example, legislative power စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ျခင္းကို လည္းရည္ၫႊန္းသည္။ Presidency သမၼတရာထူး means power to make laws. ဥပမာ- ဥပေဒျပဳအာဏာဆိုသည္မွာ ဥပေဒ သမၼတက ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲအေနျဖင့္ ကို ျပ႒ာန္းခြင့္အာဏာျဖစ္သည္။ where the president serves as ျဖစ္ေစ၊ အစိုးရအႀကီးအကဲအေနျဖင့္ ျဖစ္ The federal executive office head of state, and in some cases, ေစ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေသာ ဖက္ဒရယ္ head of government. အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရုံး။

84 85 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Pre-emption လုပ္ပိုင္ခြင့္ Presidential System သမၼတစနစ္

An American term used to denote ဗဟိုအစိုးရမွဥပေဒမ်ားျဖင့္ ျပည္နယ္ဥပေဒ A system of governance in which သမၼတတစ္ဦးအေနျဖင့္ အစိုးရအႀကီးအကဲ a displacement of state laws by မ်ားကို ပယ္ဖ်က္အစားထိုးျခင္းကို ၫႊန္းဆို ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲ ဂုဏ္ပုဒ္ကို ကိုယ္ federal laws. This also refers to ေသာ အေမရိကန္ ေဝါဟာရ။ ေဒသႏၱရဥပ head of government is combined စားျပဳကာ တေပါင္းတည္းထားေသာ အုပ္ the office of the head of state and the process of a federal agency ေဒ (သို႔မဟုတ္) ျပည္နယ္ဥပေဒမ်ားကို and usually referred to as a ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ တစ္ခုျဖစ္ၿပီး အစိုးရအဖြဲ႔တခု၏ voiding a local ordinance or state ပယ္ဖ်က္ျခင္း (သို႔မဟုတ္) အေၾကာင္းအရာ president; and the president is သက္တမ္းတစ္ခုအတြက္ လူထုက တိုက္ရိုက္ law or precluding the adoption of တစ္ရပ္ေပၚတြင္ ျပည္နယ္ဥပေဒမ်ား က်င့္ directly elected by the people for ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ထားသည့္ သမၼတ state laws on a subject, asserting သုံးမႈကို ပိတ္ပင္ျခင္း၊ ျပည္နယ္ (သို႔မဟုတ္) ျဖစ္သည္။ that the federal government, not ေဒသျဖစ္တည္မႈအရ မဟုတ္ဘဲ၊ အေရးကိစၥ the state or locality, has ultimate တစ္ရပ္အေပၚတြင္ ဗဟိုအစိုးရကသာအျမင့္ a fixed term. authority on the matter. ဆုံးအာဏာရွိသည္ဟု အခိုင္အမာေဖာ္ျပျခင္း Price Stability ေစ်းႏႈန္းတည္ၿငိမ္မႈ တို႔ႏွင့္ဆိုင္သည့္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု A situation in which the average ပ်မ္းမွ်ေစ်းႏႈန္းမ်ား တက္သြားျခင္း (သို႔မ အစိုးရဌာန၏ လုပ္ငန္းစဥ္ကို ရည္ၫႊန္းသည္။ level of prices is moving neither ဟုတ္) က်ဆင္းသြားျခင္းမရွိေသာ အေျခ up nor down. In practical terms, အေန တစ္ ရပ္။ လက္ေတြ႔အသုံးအႏႈန္းတြင္ it also refers to a state of the ၎ကို ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈ နိမ့္က်ျခင္း (သို႔မ economy characterized by low ဟုတ္) ေငြက်ဳံ႕မႈလကၡဏာရွိေသာ စီးပြား President သမၼတ ေရးအေျခ အေနတစ္ရပ္ အျဖစ္ရည္ၫႊန္း P The executive head in a presiden- P သမၼတအစိုးရစနစ္တစ္ခုတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ stable value of money. Price သည္။ ေငြေၾကးတန္ဖိုးတည္ၿငိမ္ျခင္း ျဖစ္ tial system of government who inflation or deflation, and thus a အႀကီးအကဲအျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ stability is one of the central goals သည္။ ဗဟို အစိုးရႏွင့္ ဗဟိုဘဏ္တို႔သည္ serves as head of state, and in ေသာ၊ အခ်ိဳ႕ေသာကိစၥရပ္မ်ားတြင္ အစိုးရ of most federal governments and ေစ်းႏႈန္းတည္ ၿငိမ္ျခင္းကို အဓိက ရည္မွန္း some cases, head of government. အႀကီးအကဲအျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေသာ central banks. ခ်က္ထားသည္။ In some parliamentary systems, အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာအႀကီးအကဲ။ အိႏိၵယ like India, the president is only ကဲ့သို႔ အခ်ိဳ႕ေသာ ပါလီမန္စနစ္မ်ားတြင္ the head of state, which is a သမၼတသည္ ႏိုင္ငံတခု၏ ျပယုဒ္တခု အျဖစ္ largely ceremonial function. In သာရပ္တည္သည္။ အေမရိကန္ႏွင့္ လက္ Prime Minister ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ some cases, such as the United တင္အေမရိက ဖက္ဒေရးရွင္းႏိုင္ငံကဲ့သို႔ Head of the government who States and Latin American ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ သမၼတသည္ ႏိုင္ငံေတာ္ ပါလီမန္စနစ္မ်ားတြင္ အစိုးရဝန္ႀကီးအဖြဲ႔ကို heads the Cabinet in parliamen- federations, the President serves အႀကီးအကဲျဖစ္ရုံသာမက အစိုးရအဖြဲ႔အႀကီး ဦးေဆာင္ေသာ အစိုးရအႀကီးအကဲ။ ဝန္ႀကီး tary systems. Prime Minister is as the elected head of government အကဲလည္းျဖစ္သည္။ ခ်ဳပ္သည္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ေနရာ as well as head of state. often the leader of the political အမ်ားဆုံးရရွိေသာ ႏိုင္ငံေရးပါတီ၏ ေခါင္း party which has the majority of ေဆာင္လည္း ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ seats in the parliament.

86 87 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

P Principle of Territoriality နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မႈအေျခခံသေဘာတရား Progressive Tax ႏႈန္းတိုးခြန္ The principle held up by states as လူသားမ်ိဳးႏြယ္အတြက္ အျမင့္ဆုံးဖြဲ႕စည္း A tax structure in which taxpayers အခြန္ေပးေဆာင္သူမ်ားသည္ ဝင္ေငြပိုတိုး the supreme organizing principle ထားသည့္ အေျခခံမူအျဖစ္ ႏိုင္ငံမ်ားက စြဲ who earn more are charged a လာေလေလ ၎တို႔၏ ဝင္ေငြအေပၚ ရာခိုင္ for the human race. Territory is ကိုင္ထားေသာ အေျခခံသေဘာထား။ နယ္ higher percentage of their ႏႈန္းျမင့္မားစြာ ေကာက္ခံေသာအခြန္ေကာက္ the fundamental base of a state. ေျမသည္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ၏ အေျခခံျဖစ္ income. The aim of such a tax is ခံသည့္ပုံသ႑န္။ ဤအခြန္ေကာက္ခံမႈသည္ The territoriality principle in သည္။ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒမ်ားတြင္ နယ္ေျမ to secure social justice. လူမႈေရးဆိုင္ရာ တရားမွ်တမႈကို လုံၿခဳံခိုင္မာ international law gives legal ပိုင္ဆိုင္မႈ အေျခခံသေဘာတရားက ႏိုင္ငံ ေစရန္ျဖစ္သည္။ authority for a state to exercise တစ္ႏိုင္ငံကို အမႈအခင္းတစ္ခုအား စီရင္ဆုံး jurisdiction in a case, due to ျဖတ္ပိုင္ခြင့္ကို ရာဇဝတ္မႈျဖစ္ပြားေသာ ေန location of the crime. This ရာေဒသအရ ဥပေဒဆိုင္ရာအခြင့္အာဏာ principle also bars states from ေပးအပ္ထားသည္။ နယ္ေျမပိုင္ဆိုင္မႈ စည္း Property Tax အိမ္ၿခံေျမအခြန္ exercising jurisdiction beyond မ်ဥ္းသည္ ႏိုင္ငံတစ္ခုက်င့္သုံးႏိုင္သည့္ Taxes paid on property often set ဖက္ဒရယ္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေဒသႏၱာရအစုိးရ their borders, though with some အခြင့္အာဏာအတြက္ တရားဝင္အာဏာရွိ by local governments, on assessed ထံ ေပးေဆာင္ရေသာ ပိုင္ဆိုင္မႈဆိုင္ရာ possible exceptions. မႈကို ေပးအပ္သည္။ ဤ စည္းမ်ဥ္းသည္ property values. Usually applies အခြန္။ ဥပမာ - အိမ္ျခံေျမအခြန္။ ႏိုင္ငံမ်ားကို အခ်ဳိ႕ေသာ ႁခြင္းခ်က္အေျခအေန to land and buildings. မ်ားမွ တစ္ဆင့္ ၎တို႔၏နယ္စပ္ကို ေက်ာ္ လြန္၍ အာဏာက်င့္သုံးျခင္းကို တားျမစ္ P ထားသည္။ P Proportional Representation အခ်ိဳးက်ကိုယ္စားျပဳမႈ Private Law ပုဂၢလိကဆိုင္ရာဥပေဒ A system of electing members of ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ေရြး Part of a legal system that involves စာခ်ဳပ္မ်ား (သို႔မဟုတ္) တရားမ နစ္နာမႈ the legislature, in which the ေကာက္ျခင္းစနစ္ တစ္ခုျဖစ္သည္။ ယင္း relationships between မ်ား ႏွင့္ စာခ်ဳပ္ေဖာက္ဖ်က္မႈမ်ား အပါအဝင္ number of seats allocated to a စနစ္တြင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီတစ္ခုကို ခြဲေဝေပး individuals, including contracts လူတစ္ဦးခ်င္းအၾကားရွိ ဆက္ဆံေရးႏွင့္ particular party is determined by ေသာအမတ္ေနရာကို အဆိုပါ ႏိုင္ငံေရးပါတီ or torts. ပတ္သက္ေသာ ဥပေဒစနစ္တစ္ခု၏အစိတ္ the percentage of the popular ကရရွိေသာ ေထာက္ခံမဲရာခိုင္ႏႈန္းအလိုက္ အပိုင္း။ vote won by that party. This သတ္မွတ္သည္။ ဤစနစ္ကို ဥေရာပႏိုင္ငံ system is used in many countries, မ်ားအပါအဝင္ တိုင္းျပည္အမ်ားစုတြင္ အသံုး including most European ျပဳသည္။ ဥပမာ- နီေပါႏိုင္ငံ၏ ျပည္သူ႔ countries. Of the (601) members Privatization ပုဂၢလိကပိုင္ျပဳေရး လႊတ္ေတာ္တြင္ အမတ္ေနရာ (၆ဝ၁) ေန of Nepal’s Constituent Assembly, ရာ ရွိသည့္အနက္ (၃၃၅) ေနရာကို အခ်ိဳး Transfer of ownership and ျပည္သူပိုင္လုပ္ငန္းမ်ား၏ စီမံခန္႔ခြဲမႈႏွင့္ ပိုင္ (335) were elected on the basis က်ကိုယ္စားျပဳမႈကို အေျခခံ၍ ေရြးေကာက္ management of public enterprises ဆိုင္္မႈကို ပုဂၢလိကက႑သို႔ လဲႊေျပာင္းျခင္း of proportional representation. တင္ေျမႇာက္သည္။ to the private sector; de- (ႏိုင္ငံပိုင္လုပ္ငန္းမ်ား ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း)။ nationalization.

88 89 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Protection of Minorities လူနည္းစုမ်ားကာကြယ္ျခင္း Public Law ျပည္သူ႕ေရးရာဥပေဒ

Involves constitutional and statu- လူနည္းစုအုပ္စုမ်ား၏ အေျခခံလြတ္လပ္မႈ The law governing the relation- ႏိုင္ငံေတာ္ႏွင့္ လူတစ္ဦးခ်င္းၾကား ဆက္ဆံ tory provisions for guaranteeing မ်ားကို အာမခံခ်က္ေပးရန္ အေျခခံဥပေဒ ship between the state on one ေရးကိုလႊမ္းမိုးေနေသာ ဥပေဒ။ ႏိုင္ငံေတာ္ fundamental freedoms of ဆိုင္ရာ၊ ဥပေဒဆိုင္ရာျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏွင့္ hand and individuals, including ႏွင့္ လူတစ္ဦးခ်င္းအျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳ minority groups. It also involves သက္ဆိုင္သည္။ အစိုးရအဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳး legal entities recognized as ေသာ ဥပေဒအေဆာက္အအုံမ်ား ပါဝင္သည္။ the representation of linguistic, တြင္ အျခားလူနည္းစုမ်ား (သို႔မဟုတ္) ယဥ္ individuals, on the other. အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာဥပေဒ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး cultural or other minorities in the ေက်းမႈဆိုင္ရာ၊ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ ကိုယ္ Constitutional law, administrative ဆိုင္ရာဥပေဒႏွင့္ ျပစ္မႈဆိုင္ရာဥပေဒမ်ား various levels of government. In စားျပဳမႈမ်ားႏွင့္ လည္းသက္ဆိုင္သည္။ ဖက္ law and criminal law are သည္ ျပည္သူ႔ေရးရာဥပေဒအခြဲမ်ား ျဖစ္ၾက a federal system of governance, ဒရယ္အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္တစ္ခုတြင္ လူနည္း subdivisions of public law. Public သည္။ ျပည္သူ႔ေရးရာဥပေဒသည္ တစ္ႏိုင္ငံ the meaning of protection of စုမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးျခင္း အဓိပၸာယ္ laws have general applicability လုံးတြင္ က်င့္သုံးႏိုင္မႈရွိသည္။ minorities also extends to မွာ လူနည္းစုမ်ားဆီတြင္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ nationwide. ensuring constitutional measures ခြင့္ကို အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ျပ of self-governance to minority ႒ာန္းေပးျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းတို႔အထိ က်ယ္ groups. ျပန္႔သည္။ Public Utility ျပည္သူ႕ေရးရာဝန္ေဆာင္မႈ Public enterprises owned and လွ်ပ္စစ္၊ေရႏွင့္ဓာတ္ေငြ႔ ကဲ့သို႔ေသာ အေျခ Province ျပည္နယ္ managed by the government to ခံဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ျဖည့္ဆည္းရန္ အစိုးရက provide basic services such as ပိုင္ဆိုင္ေသာ၊ စီမံခန္႔ခြဲေသာ ျပည္သူပိုင္ P A term to describe a territorial ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုအတြင္း ပါဝင္ေသာ P electricity, water or gas. လုပ္ငန္းမ်ား။ constituent unit within a federa- နယ္နိမိတ္ယူနစ္္တစ္ခုကိုေဖာ္ျပရန္ သုံးႏႈန္း tion. ေသာ ေဝါဟာရ။

Provincial Equality ျပည္နယ္ဆိုင္ရာမွ်တမႈ

The term is used in the context of ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အခ်ိဳးညီေသာ symmetric federalism to point to ျပည္ေထာင္စုနစ္၏ အဓိပၸာယ္တြင္ ျပည္ the equal status of constituent နယ္မ်ား၏ တူညီေသာ ဝိေသသ (ဂုဏ္ပုဒ္) units in federations. In economics ကို ၫႊန္ျပရန္ အသုံးျပဳေသာ အသုံးႏႈန္းေဝါ the term refers to the ideal of a ဟာရ တစ္ခု။ federal system seeking to equalize living standards in all provinces through measures of equalization payments.

Provincial Government ျပည္နယ္အစိုးရ

Government of a province. ျပည္နယ္တစ္ခု၏အစိုးရ။

90 91 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Regionalism နယ္ေျမပိုင္းျခားေရးအျမင္ Race လူမ်ိဳး (မ်ိဳးႏြယ္စု) In politics, regionalism is a ႏိုင္ငံေရးတြင္ အစဥ္အလာအရျဖစ္ေစ၊ A category of people distinguished လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးႏွင္တစ္မ်ိဳး၊ မ်ိဳးႏြယ္တစ္ခုႏွင့္ political ideology that focuses on တရားဝင္သတ္မွတ္ခ်က္အရ (အုပ္ခ်ဳပ္မႈဆိုင္ from others on the basis of visible တစ္ခု ျမင္သာထင္းရွားေသာ ကြဲျပားျခားနား the interests of a particular ရာ ပိုင္းျခားမႈမ်ား၊ စီရင္စုထပ္ဆင့္ပိုင္းျခား characteristics (e.g. skin color or မႈမ်ား၏ လကၡဏာမ်ား (ဥပမာ - ဘာသာ region or group of regions, မႈမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးအရပိုင္းျခားမႈမ်ား-သို႔မ စကား၊ အသားအေရာင္၊ ဆံပင္စသည့္ မ်ိဳး whether traditional or formal ဟုတ္- ဖြဲ႕စည္း မႈယူနစ္မ်ားအရ) ျဖစ္ေစ ႏြယ္စုလကၡဏာမ်ား/ ကိုယ္ပိုင္လကၡဏာ (administrative divisions, ေဒသဆိုင္ရာအုပ္စု သို႔မဟုတ္ သီးျခား hair type) or self-identification. မ်ား။ country subdivisions, political ေဒသ၏ အက်ိဳးစီးပြား အေပၚအေလးထား divisions or constituent units). ေသာ ႏိုင္ငံေရးအယူအဆျဖစ္သည္။ နယ္ Referral of Power အခြင့္အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးအပ္ျခင္း Proponents of regionalism seek ေျမပိုင္းျခားေရး အျမင္ကို ေထာက္ခံသူမ်ား Constitutional provision allowing သတ္မွတ္ထားေသာ နယ္ေျမအပိုင္းအျခား က(ဗဟိုမွလက္ေအာက္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားသို႔ one level of government to ကို ေက်ာ္လြန္၍ တျခားအစိုးရအဆင့္ တစ္ and political power, either ခြဲေဝေပးျခင္း၊ ျပည္နယ္ အခြင့္အေရး၊ ဗဟို transfer or delegate authority to to increase the region’s influence ရပ္ကို လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ လႊဲေျပာင္းေပးအပ္ through movements for limited ခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလွ်ာ့ခ်ေရးစသည့္) ကန္႔သတ္ act to another level of government ရန္၊ သို႔မဟုတ္ တာဝန္ခြဲေဝအပ္ႏွင္းရန္ form of autonomy (devolution, ထားေသာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ပုံစံအတြက္ over a stipulated subject matter အစိုးရအဆင့္တစ္ရပ္ကို ခြင့္ျပဳေပးထား states’ rights, decentralization) လႈပ္ရွားမႈမ်ားမွ တစ္ဆင့္ျဖစ္ေစ၊ (လြတ္လပ္ of jurisdiction. ေသာ အေျခခံဥပေဒ ျပ႒ာန္းခ်က္။ or through stronger measures for ေသာအခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၊ သီးျခားေနထိုင္ a greater degree of autonomy ေရးမူဝါဒ၊ လြတ္လပ္ေရးစသည့္) ကိုယ္ပိုင္ (sovereignty, separatism, Region နယ္ေျမ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္အတိုင္းအတာ ပိုမိုရရွိေရး R independence). အတြက္ ပိုမိုျပင္းထန္ေသာ လႈပ္ရွားမႈမ်ားမွ R An area having some တျခားေသာနယ္ေျမမ်ားႏွင့္မတူ ကြဲျပား တစ္ဆင့္ျဖစ္ေစ အဆိုပါနယ္ေျမေဒသ၏ characteristics that distinguish it သည့္ ဝိေသသလကၡဏာ ရွိေသာ နယ္ေျမ။ လႊမ္းမိုးမႈႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအာဏာကို တိုးတက္ from other areas. It can also be ျပည္ေထာင္စုတြင္ပါဝင္ေသာ ယူနစ္နယ္ေျမ ရရွိလာေစရန္ ႀကိဳးပမ္းၾကသည္။ used to denote territorial, မ်ား၏ ပိုင္နက္အရျဖစ္ေစ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရ administrative or political ျဖစ္ေစ သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံေရးကြဲျပားမႈမ်ားအရ Regulation စည္းမ်ဥ္း boundaries of constituent units ျဖစ္ေစ က႑အလိုက္ခြဲျခားသတ္မွတ္ရန္ A rule, law or principle designed အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ႏွင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ေရးဆြဲေသာ of a federation. အသုံးျပဳႏိုင္သည္။ to control or govern conduct. နည္းဥပေဒ၊ ဥပေဒႏွင့္ အေျခခံမူ။

Representative Government ကိုယ္စားျပဳအစိုးရ Regional Borrowing နယ္ေျမေဒသအလိုက္ ပိုက္ဆံေခ်းယူျခင္း A system of government where ပံုမွန္က်င္းပသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ငန္း Regional borrowing is the ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ပါဝင္ေသာ the legislative and executive စဥ္မ်ားမွတစ္ဆင့္ တိုက္ရိုက္ျဖစ္ေစ၊ သြယ္ arrangement by which ျပည္နယ္မ်ား၏ အစီအစဥ္ျဖင့္ ယင္း ျပည္ ဝိုက္ျဖစ္ေစ ေရြးခ်ယ္ခန္႔အပ္ထားေသာ constituent units of a federation နယ္မ်ားက ျပည္တြင္းျပည္ပ အရင္းအႏွီး indirectly, through a process of ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ဝင္မ်ား bodies are filled, directly or raise money in domestic or ေစ်းကြက္မ်ားမွ ပိုက္ဆံေခ်းျခင္း။ regular elections. ျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားေသာ အစိုးရစနစ္ကို ဆိုလို foreign capital markets. သည္။

92 93 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Reserved Powers သီးသန္႔ခြဲခန္႔ထားေသာအာဏာ

Republic သမၼတႏိုင္ငံ Reserved powers are the powers သီးသန္႔ခြဲခန္႔ထားေသာ အာဏာဆိုသည္မွာ that are neither delegated to the ဗဟိုအစိုးရကိုလည္း အခြင့္အာဏာမေပး၊ A state in which power is held by ျပည္သူလူထုႏွင့္ ေရြးေကာက္ခံကိုယ္စား federal government nor ျပည္နယ္အစိုးရအား ေပးရန္လည္း တားျမစ္ the people and their elected လွယ္မ်ားက အာဏာကို ဆုပ္ကိုင္ထားေသာ prohibited from being assigned ျခင္းမရွိေသာ အာဏာကို သီးသန္႔အာဏာ representatives and which has an ႏိုင္ငံ။ အဆိုပါႏိုင္ငံတြင္ ေရြးေကာက္တင္ to the constituent units. They are ဟု ေခၚဆိုသည္။ ျပည္သူလူထုကို ျဖစ္ေစ၊ elected president as head of state. ေျမႇာက္ထားေသာ သမၼတသည္ ႏိုင္ငံေတာ္ reserved to the people, or to the ျပည္နယ္မ်ားကိုျဖစ္ေစ သီးသန္႔ေပးထား အႀကီးအကဲ ျဖစ္သည္။ constituent units. The Reserved ေသာအာဏာျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ Powers under the Tenth Amend- အေျခခံဥပေဒ (၁ဝ) ႀကိမ္ေျမာက္ျပင္ဆင္ ment to the U.S. constitution is an ခ်က္အရ သီးသန္႔ခြဲခန္႔ထားေသာ အာဏာ example. သည္ သာဓကတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။

Reserved Seats သီးသန္႕လ်ာထားေသာအမတ္ေနရာမ်ား Republican Federalism သမၼတစနစ္ကိုလိုလားေသာ ဖက္ဒရယ္ဝါဒ Seats in a parliament or national Refers to federal democracies စာရင္းမွတ္တမ္းသြင္းျခင္း သို႕မဟုတ္ ကိုယ္ သမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္ စုစည္းထားေသာ ဖက္ဒ assembly which are set aside for that are organized as a republic. စားျပဳေစျခင္း ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားျဖင့္ ဘာသာ ရယ္ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ားကို ရည္ၫႊန္းသည္။ stipulated reasons for a group or India and the United States are ေရး၊ တိုင္းရင္းသားျဖစ္မႈ၊လိင္၊ ဘာသာစ အိႏိၵယႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုသည္ category of persons, based on federal republics. ကား သို႔မဟုတ္ ျပည္ပတြင္မွတ္ပုံတင္ထား ဖက္ဒရယ္ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို က်င့္သံုးေသာ religion, ethnicity, gender, ျခင္းအေပၚအေျခခံေသာ လူအုပ္စုမ်ား အ သမၼတႏိုင္ငံမ်ား ျဖစ္သည္။ language or external registration, R တြက္ ျပ႒ာန္းထားေသာ အေၾကာင္းတရား R for the purposes of registration မ်ားအရ လႊတ္ေတာ္/ပါလီမန္ သို႔မဟုတ္ and or representation. လႊတ္ေတာ္တြင္ သီးသန္႔လ်ာထားေသာ ေန ရာမ်ား။ Reservation သီးသန္႔သတ္မွတ္ထားေသာ ကိုယ္စားလွယ္ေနရာ Residual Powers ႂကြင္းက်န္အာဏာ

A process of positive discrimina- ဥပေဒျပဳေရးအဖြဲ႔ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕တြင္ ဖက္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စုဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံ tion to ensure adequate ဖယ္က်ဥ္ခံ လူနည္းစုအုပ္စုမ်ား၏ ကိုယ္ are left by a federal constitution ဥပေဒအရ တိတိက်က်ခြဲေဝသတ္မွတ္ေပး Those unidentified powers that representation of marginalized စားျပဳမႈကို အလံုအေလာက္ရရွိေစရန္ အျပဳ either implicitly or explicitly to a ထားေသာအာဏာမ်ားႏွင့္ မတူဘဲ၊ တိုက္ groups in legislative and executive သေဘာေဆာင္ေသာ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ လုပ္ particular order of government ရိုက္ ျဖစ္ေစ၊ သြယ္ဝိုက္ျဖစ္ေစ မည္သည့္ positions. In India, reservation ငန္းစဥ္ျဖစ္သည္။အိႏၵိယတြင္ သတ္မွတ္ထား in contrast to explicitly assigned အစိုးရအဆင့္ဆင့္ကိုမွ ေပးအပ္ထားျခင္း refers to reservation of seats in ေသာ လူအုပ္စုမ်ားအတြက္ ပါလီမန္ သို႔မ enumerated powers. In the မရွိေသာ ႂကြင္းက်န္သည့္ အခြင့္အာဏာမ်ား parliament or the administration ဟုတ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕တြင္ သီးသန္႔ထား United States such powers are ကို ဆိုလိုသည္။ ဤသို႔ေသာအခြင့္အာဏာ for tareted groups of people. ေသာ ကိုယ္စားလွယ္ေနရာမ်ားကို ရည္ reserved to the people or to the ကို အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ျပည္သူမ်ား(သို႔) ၫႊန္းသည္္။ state. ျပည္နယ္အစိုးရ၏ လက္ဝယ္တြင္ သီးသန္႔ ထားရွိသည္။

94 95 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Responsible Government တာဝန္ရွိေသာအစိုးရ R Revenue Sharing ဝင္ေငြခြဲေဝသံုးစြဲျခင္း The British term for an executive ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္တြင္ အမ်ားစု၏ စဥ္ Arrangements for sharing အစိုးရအဖြဲ႔၏ အစိုးရအဆင့္ဆင့္ၾကား government that depends upon ဆက္ မျပက္ေထာက္ခံမႈအေပၚ မွီတည္ ေန revenue between orders of အခြန္ဘ႑ာအေပၚ ခြဲေဝျဖန္႔ျဖဴးသံုးစြဲျခင္း the continuing support of the ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အစိုးရအဖြဲ႔ (ၿဗိတိသွ် government, usually from the ကိုဆိုသည္။ ျပည္ေထာင္စုဗဟိုအစုိးရမွ ႏိုင္ majority in the legislature. အသုံး အႏႈန္း)။ federal government to its ငံေတာ္အတြင္း ေကာက္ခံရရွိေသာ အခြန္ Responsiveness တံု႔ျပန္မႈအားေကာင္းျခင္း constituent units according to an ဘ႑ာကို အစိုးရအဆင့္ဆင့္သို႕ သက္ဆိုင္ established formula or practice. ရာေဒသအလိုက္ ၊ က႑အလိုက္ ဖြဲ႔စည္းပံု The ability and readiness of a အစိုးရတစ္ရပ္၏ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအေျပာင္း အေျခခံ ဥပေဒအရ ခြဲေဝျဖန္႔ျဖဴးသံုးစြဲျခင္း government to respond rapidly အလဲမ်ားအေပၚ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ တံု႔ျပန္ႏိုင္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း သို႔မဟုတ္ နည္းစနစ္ကို to societal changes, to take into စြမ္း၊ သာမန္ျပည္သူ႔အက်ိဳးစီးပြားကို ေဖာ္ ဆိုလိုသည္။ account the expectations of civil ထုတ္ေပးရာတြင္ အရပ္သားလူ႔အဖြဲ႔အစည္း society in identifying the general ၏ ေမွ်ာ္မွန္း ခ်က္မ်ားကို ထည့္ဝင္စဥ္းစား public interest and to critically ေပးႏုိင္ျခင္း၊ ယင္းသို႔ေဖာ္ေဆာင္ေပးရာတြင္ Rule of Law တရားဥပေဒစိုးမိုးျခင္း examine its actions and policies. လက္ေတြ႔ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား၊ မူဝါဒ ေရး It is a doctrine that holds that no လူသားတိုင္းယင္းတို႔၏ ဆင္းရဲခ်မ္းသာ၊ ရမ်ားကို ဆန္းစစ္ေဝဖန္ႏုိင္စြမ္းႏွင့္ လူထု individual is above the law and အ႐ုပ္အလတ္မေရြး ဥပေဒအရအားလံုး အက်ိဳးလိုလားမႈကို ဆိုလိုသည္။ everyone regardless of their တန္းတူပင္ ျဖစ္သည္ဆိုေသာ အဆိုႏွင့္ မည္ Restructuring of the State ႏိုင္ငံေတာ္ကို ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္း social status is equal before law. သူမွ်ဥပေဒအထက္တြင္မရွိေစရ ဆုိေသာ It is the re-arranging of the It is a condition in which every အယူအဆ။ R ႏို္င္ငံေတာ္၏ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ အေဆာက္ member of society including its ထိုအျမင္အရအုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားအပါအဝင္ လူ႔ R political structure of a state. It အအံုကို ျပန္လည္စီစဥ္ဖြဲ႔စည္းျခင္း ျဖစ္သည္။ ruler accepts the authority of the အဖြဲ႔အစည္းတြင္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီ may provide access to the state အဆိုပါ ႏို္င္ငံေတာ္အေဆာက္ အအံုမ်ားကို law. This carries the implication သည္ ဥပေဒကိုလုိက္နာရမည္ျဖစ္သည္။ structures and decision-making ျပန္လည္ျပင္ဆင္ျခင္းသည္ ႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႔ that this applies equally to all တရားဥပေဒသည္ အစိုးရအဆင့္ဆင့္ တိုင္း to every section of society, စည္းတည္ေဆာက္ပံုႏွင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ် levels of government. အတြက္ တေျပးတည္းသက္ေရာက္မႈ ရွိေစ particularly to the excluded and မွတ္ျခင္းမ်ားတြင္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္းမွ ရမည္ဟူေသာ အယူအဆ။ marginalized groups. လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအသိုင္းအဝိုင္းအတိုင္း ဆံုး ျဖတ္ပါဝင္ႏိုင္ျခင္းအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္ သကဲ့သို႔ ယခင္က ေဘးဖယ္ထုတ္ခံ လူ နည္းစုအုပ္စုမ်ားကိုလည္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ် မွတ္ရာတြင္ ပါဝင္ခြင့္ေပးျခင္းအေပၚတြင္ လည္း အက်ိဳးသက္ေရာက္သည္။ ဥပမာ - ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လက္ရွိၿငိမ္းခ်မ္းေရး ႏွင့္ အမ်ိဳးသားျပန္လည္ ရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္ စဥ္သည္ ႏိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္းပံုကို ျပန္လည္ ဖြဲ႕စည္းရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္တစိတ္တပိုင္း ျဖစ္ သည္။

96 97 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Sales Tax ေရာင္းအား/ ေရာင္းရေသာအျမတ္ခြန္ Second Chamber ဒုတိယလႊတ္ေတာ္ /အထက္လႊတ္ေတာ္/ A consumption tax on retail sales ကုန္စည္မ်ားႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားေရာင္းခ် အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ of goods and services. ျခင္းအတြက္ ေကာက္ခံေသာအခြန္။ Upper house of a bicameral ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္ (၂) ရပ္ရွိေသာ ႏိုင္ငံရွိ legislature. In federations, the အထက္လႊတ္ေတာ္။ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ upper house is usually composed တြင္ အထက္လႊတ္ေတာ္သည္ ျပည္နယ္ of representatives of constituent မ်ားမွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားပါဝင္သည္။ အထက္ Schedule ဇယား / ေနာက္ဆက္တြဲပါ units. The second chamber may လႊတ္ေတာ္/ အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္တြင္ also consist of representatives A schedule is often found as an အခ်က္အလက္မ်ား တိုင္းရင္းသား ကိုယ္စားလွယ္မ်ားႏွင့္အျခား from ethnicities and other ေသာ လူမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ားမွကိုယ္စားလွယ္မ်ား annex of a Constitution Act or စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား (သို႔မဟုတ္) အေျခ national communities. ပါဝင္သည္။ Regulation. Schedules may ခံဥပေဒပုဒ္မမ်ားတြင္ အမ်ားဆံုးေတြ႔ရေသာ provide relevant details, such as အေျချပဇယားမ်ားႏွင့္ေနာက္ဆက္တြဲပါ an international convention အခ်က္အလက္မ်ား။ ယင္းဇယားမ်ားသည္ enacted in the legislation, or a သက္ဆိုင္ရာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား၊ Secular State ဘာသာေရးႏွင့္စည္းျခားႏိုင္ငံ long list, such as a list enumerating ရည္ၫႊန္းခ်က္မ်ား၊ ႏိုင္ငံတကာစံၫႊန္းမ်ား၊ A secular state is a state or a မည္သည့္ကိုးကြယ္ရာ ဘာသာတမ်ိဳးမ်ိဳးအား the distribution of powers. ယင္းႏွင့္ပတ္သတ္ေသာ ဥပေဒအေၾကာင္း တရားဝင္ဦးစားေပးဘာသာအျဖစ္ သတ္ အရာမ်ား၊ ရွည္လ်ားမ်ားျပားေသာ စာရင္း in matters of religion, neither မွတ္ထားျခင္းမရွိေသာ၊ မည္သည့္ ဘာသာ မ်ားႏွင့္ အာဏာခြဲေဝမႈဆိုင္ရာအေၾကာင္း country that is officially neutral supporting nor opposing any တရား၏ လႊမ္းမိုးမႈကိုမွ် လက္မခံေသာ အခ်က္မ်ားကို ေရးဆြဲၿပီး တြဲထားေသာစာတြဲ particular religious system. This ႏိုင္ငံ ကိုေခၚဆိုသည္။ ဤသို႔ယံုၾကည္မႈသည္ မ်ားျဖစ္သည္။ S ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ရာ ဘာသာတရားတိုင္း S from religion arises out of ကို လြတ္လပ္ခြင့္ေပးထားၿပီး ႏိုင္ငံအေရး belief of keeping state affairs free ideology of secularism. တြင္ ဘာသာေရးႏွင့္ ကင္းကြာေအာင္ စည္း ျခားထားျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၏ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ Secession ခဲြထြက္ျခင္း/ႏႈတ္ထြက္ျခင္း မည္သည့္ဘာသာတရားကိုမွ် ႏိုင္ငံေတာ္ The act of withdrawing from an အဖြဲ႔အစည္းတခုမွ၊ ျပည္ေထာင္စုအဖြဲ႔မွ၊ သို႔ ဘာသာအျဖစ္ မသတ္မွတ္ရ ဟု ျပဌာန္း organization, union, or political မဟုတ္ ႏိုင္ငံေရးဆုိုင္ရာပါဝင္ပတ္သက္မႈမွ ထားေသာေၾကာင့္ ဘာသာေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး entity. It usually refers to the ႏႈတ္ထြက္ျခင္း/ခြဲထြက္ျခင္း။ ပံုမွန္အားျဖင့္ ကင္းေအာင္စည္းျခားႏိုင္ငံအျဖစ္ ရပ္တည္ creation of a new independent ပိုမိုႀကီးမားေသာ ႏို္င္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွ ခြဲထြက္ၿပီး သည္။ state from a larger one. လြတ္လပ္ေသာ ႏုိင္ငံသစ္တည္ေထာင္ျခင္း အတြက္ ရည္ၫႊန္းသံုးစြဲသည္။

98 99 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Secularism ဘာသာစည္းျခားဝါဒ/ ဘာသာေရး Self-Administered Zones ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ မႏြယ္ေသာ ဝါဒ A term used only in Myanmar. ျမန္မာႏို္င္ငံတြင္သာ အသံုးျပဳေသာ စကား An ideology according to which မည္သည့္ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ရာ ဘာသာတ အသံုးအႏႈန္းျဖစ္ၿပီး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ zones. 1. Danu, 2. Kokang, 3. Naga, religion or religious beliefs ရား၊ ဘာသာေရးကိုမွ် ျပည္သူ႔အေရးႏွင့္ ေဒသ (၅) ခုရွိသည္။ (၁) ဓႏု ၊ (၂) ကိုး 4.There Pa-O, are 5. Palaungfive self-administered should be excluded from certain ႏိုင္ငံေရးဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားတြင္ ထည့္သြင္း ကန္႔၊ (၃) နာဂ၊ (၄) ပအိုဝ့္၊ (၅) ပေလာင္။ human activities and decisions, စဥ္းစားထားျခင္းမရွိေသာ အေတြးအေခၚ၊ - Constituency No. 8, Danu Self- - မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၈) ဓႏု ကိုယ္ပိုင္အုပ္ especially those pertaining to အထူးသျဖင့္ အမ်ားျပည္သူလူထုႏွင့္ စပ္ administered Zone (Ywangan ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ (ရြာငံၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ ပင္းတယ ဆိုင္ေသာအရာမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးလုပ္ငန္း and Pindaya Township) ၿမိဳ႕နယ္) စဥ္မ်ားတြင္ ဘာသာေရးကို ဖယ္ထုတ္ထား - Constituency No. 11, Kokang - မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၁၁) ကိုးကန္႕ကိုယ္ပိုင္ public and political affairs. သင့္သည္ဟုဆိုေသာ အယူအဆ။ Self-administered Zone အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ (ကုန္းၾကမ္းႏွင့္ (Konkyan and Laukkai) ေလာက္ကိုင္) - Constituency No. 12, Naga Self- - မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၁၂) နာဂ ကိုယ္ပိုင္ administered Zone (Leshi, Lahe Self-Administrative Area ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ နယ္ေျမမ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ (ေလရွီးၿမိဳ႕နယ္၊ လ Township, Namyun Township) ဟယ္ၿမိဳ႕နယ္ ႏွင့္ နန္းယြန္းၿမိဳ႕နယ္) The collective term for Self- ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္တိုင္း၊ ေဒသ စသည္တို႔ - Constituency 9, Pa-O Self- - မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၉) ပအိုဝ္း ကုိယ္ပိုင္ administered Division and Self- ကို ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ နယ္ေျမမ်ားဟု administered Zone (Hopong, အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ (ဟိုပံုးၿမိဳ႕နယ္၊ ဆီ administered Zones. ၿခံဳငံုေရးသားေသာ အသံုးအႏႈန္းျဖစ္သည္။ Hsihseng, Pinlaung Township) ဆိုင္ၿမိဳ႕နယ္ ႏွင့္ ပင္ေလာင္းၿမိဳ႕နယ္) - Constituency No. 10, Palaung - မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၁ဝ) ပေလာင္ကိုယ္ပိုင္ Self-administered Zone အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ (နမ့္ဆန္ႏွင့္ မန္တံု) S (Namhsan and Manton) S Self-administered Division ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရတိုင္း

A term used only in Myanmar. ျမန္မာႏို္င္ငံတြင္သာ အသံုးျပဳေသာ စကား Self-determination ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ There is one self-administered အသံုးအႏႈန္းျဖစ္ၿပီး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ In modern international law, a အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာဥပေဒအရ ထူးျခားလကၡ division in the country. It refers တိုင္း (၁) ခုရွိသည္။ ယင္းတြင္ ‘ဝ’ ကိုယ္ပိုင္ collective “people’s right” to ဏာရွိေသာ လူတစ္စု/လူမ်ိဳးစု တစ္စု၏ to “Wa” Self-administered အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရတိုင္းကို ေဖာ္ၫႊန္းသည္။ ရွမ္း Division. Shan State, Constituency ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္ျဖစ္သည္။ ဤဥပေဒ ျပည္နယ္၊ မဲဆႏၵနယ္ အမွတ္ (၁၂) ဝ ကိုယ္ equate to a right to nationhood, 12, Wa Self-administered Division အရ လြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ မတူဘဲ အနည္းဆုံး ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရတိုင္း (ဟိုပန္၊ မိုင္းေမာ၊ butgovern at atheir minimum affairs. Thisensures may notthe (Hopang, Mongma, Panwai, မိမိ၏ လူမ်ိဳး၊ မ်ိဳးႏြယ္စုႏွင့္ ဓေလ့ဘာသာ ပန္ဝိုင္၊ နားဖန္း၊ မက္မန္း ႏွင့္ ပန္ဆန္း (ခ) right of a people to preserve its Nahpan, Metman, Pangsang (a) စကားမ်ား၊ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ားကို ပန္ခမ္း။ language and heritage. The Pankham). ထိန္းသိမ္းထားပိုင္ခြင့္အား ေပးထားသည္။ United Nation’s Charter and ကုလသမဂၢသေဘာတူညီခ်က္ႏွင့္ အျပည္ Convention 169 of the Internatio- ျပည္ဆိုင္ရာ အလုပ္သမားအဖြဲ႔အစည္း၏ nal Labour Organization သေဘာတူညီခ်က္ အပိုဒ္ ၁၆၉ တြင္ ျပည္ elaborate on the conditions under သူလူထုအားႏိုင္ငံေရးအရ ကန္႔သတ္ခံထား

100 101 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

which a people may have some ရေသာအုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္အခ်ိဳ႕ကို ရရွိေစရန္ပါရွိ Senate အထက္လႊတ္ေတာ္/ အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္ politically autonomous rights သည္။ The name given to a second ဥပေဒျပဳ အဖြဲ႕ (၂) ရပ္ရွိေသာ ျပည္ေထာင္ where its rights would otherwise chamber or upper house of a စုႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဒုတိယလႊတ္ေတာ္ သို႕မ be restricted. bicameral federal legislature in ဟုတ္ အထက္လႊတ္ေတာ္ ကို ေခၚဆိုသည္။ several federations including ယင္းအသံုးအႏႈန္းကို အာဂ်င္တီးနား၊ ဘရာ Argentina, Brazil, Canada, Mexico, ဇီလ္း၊ ကေနဒါ၊ မက္ဆီကို၊ ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား၊ Nigeria, Spain and the United စပိန္ႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ Self-government ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး States. အသံုးမ်ားသည္။ The ability of peoples to govern ရိုးရာဓေလ့၊ ယဥ္ေက်းမႈ တန္ဖိုးစံမ်ားႏွင့္ ဥပမာ- ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ Amyotha Hluttaw themselves according to their အညီ လူထုကိုယ္တိုင္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း။ Representative - အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္ values, cultures and traditions. In အက်ယ္ေျပာရမည္ဆိုလွ်င္ ျပည္ေထာင္စု အမတ္ဟု ေခၚေဝၚၾကသည္။ (တိုင္းႏွင့္ ျပည္ its wider sense, this also refers to စနစ္ သို႔မဟုတ္ တစ္ျပည္ေထာင္စနစ္တြင္ နယ္ အလိုက္ ) institutions of local government ပါဝင္ေသာ ေဒသႏၱရအစိုးရကို ရည္ၫႊန္း in a federal or unitary system. သည္။

Separation of Powers အာဏာခြဲေဝပိုင္းျခားကန္႔သတ္ထားျခင္း Refers to the allocation of powers Self-rule ကိုယ္ပို္င္အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံ၊ တစ္ျပည္ေထာင္ႏိုင္ငံ amongst the branches of a မ်ားတြင္ ယင္းအစိုးရ၏ အဆင့္ဆင့္အာဏာ The freedom to govern one’s own တိုင္းျပည္တျပည္ သို႕မဟုတ္ နယ္ေျမ တခု government (whether federal or ခြဲေဝျခင္း။ လက္တင္အေမရိကားႏိုင္ငံမ်ား country or region. In a federation တြင္ မိမိကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖင့္ လြတ္ constituent unit). In the United ႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ယင္း S S it is usually granted the right to လပ္စြာ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း။ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္ States of America and Latin အသံုးအႏႈန္းကို ျပည္ေထာင္စုအစိုးရႏွင့္ native people who used to have စုစနစ္အရ ဌာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားအား American federations, the term သမၼတ၊ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ တရားလႊတ္ေတာ္ their own traditional rules and ေပးအပ္ေသာ နယ္ေျမမ်ား၊ ျပည္နယ္မ်ား “separation of powers” applies to ခ်ဳပ္အၾကား အာဏာခြဲေဝကန္႔သတ္ျခင္း land. ကို အဆိုပါတိုင္းရင္းသားမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈ the separation in the federal အတြက္ အသံုးျပဳေသာစကားလံုးျဖစ္သည္။ ဓေလ့ထံုးစံမ်ားျဖင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ပိုင္ခြင့္ေပး government between the ထိိုသို႔ အစိုးရ လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ တရားေရး အပ္ျခင္း။ Presidency, Supreme Court and မ႑ိဳင္ၾကား အာဏာခြဲေဝမႈသည္ အာဏာ Congress. It relates to the concept အျပန္အလွန္ စစ္ေဆးထိန္းညိႇ (checks of checks and balances. and balances) အယူအဆႏွင့္ ဆက္စပ္ Semi-direct Democracy ကိုယ္စားျပဳဒီမိုကေရစီ သည္။ A system of representative ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကိုတရားဝင္ျဖစ္ေစရန္ democracy in which use of အတြက္ အမ်ားျပည္သူ၏ ေထာက္ခံမႈကိုရ plebiscite is sometimes made to ယူကာ မဲခြဲၿပီးဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ေသာ ဒီမုိ legitimize decisions. ကေရစီစနစ္(လူထုဆႏၵခံယူပြဲမ်ားသံုးေသာ) ကိုယ္စားျပဳ ဒီမိုကေရဒီစနစ္။

102 103 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Social Inclusion လူမႈေရးရာပါဝင္ေသခ်ာေစျခင္း Shared Revenues ဝင္ေငြခဲြေဝမႈစနစ္ Positive action taken to include ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ၊ အားလံုးပါဝင္ေသာ မူ Revenues that are shared အစိုးရအဆင့္ဆင့္မ်ားအၾကား ခြဲေဝထား all sectors of society into ဝါဒေရးရာအစီအစဥ္မ်ား ေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ between two or more orders of ေသာဝင္ေငြခြန္မ်ားျဖစ္သည္။ ျပည္ေထာင္စု processes of policy planning and ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ျခင္းမ်ားတြင္ လူ႔အဖြဲ႔ government. Typically the federal အစိုးရက ေကာက္ခံထားေသာအခြန္ကိုျပန္ other decisionmaking. အစည္းအားလံုးပါဝင္လာႏိုင္ေအာင္ စီမံျခင္း။ government collects shared လည္မွ်ေဝငွေသာ ဝင္ေငြခြန္ျဖစ္သည္။ သက္ revenues. Constituent units ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္မ်ားသည္ အဆိုပါ အခြန္ normally receive their portion ခြဲေဝမႈမွရေသာ အသံုးစရိတ္ေငြမ်ားကို မည္ without conditions regarding သို႔ သံုးစြဲမည္ဟူ၍ အေၾကာင္းျပခ်က္ ေပး Sovereignty အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ခြင့္ their use. စရာမလိုပဲ ျပည္နယ္အတြက္ ခြဲတမ္းပမာဏ The principle that the state ႏိုင္ငံေတာ္မွ ယင္း၏နယ္နိမိတ္ႏွင့္ နယ္နိ အတိုင္း ရရွိႏိုင္သည္။ exercises absolute power over its မိတ္အတြင္း မွီတင္းေနထိုင္ေသာ လူဦးေရ territory and population. It also အေပၚ အႂကြင္းမဲ့အာဏာက်င့္သံုးသည့္ includes the freedom of a state to အေျခခံသေဘာတရား။ အခ်ဳပ္အျခာအာ Shared Rule ပူးတြဲ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း determine its foreign relations ဏာပိုင္ ႏိုင္ငံတစ္ခုအေနျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာ An exercise of authority over သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္အလုိက္အမ်ားႏွင့္ with other states and be a အဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္ ပါဝင္ေရးႏွင့္ လြတ္လပ္ သက္ဆိုင္ေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္ က႑ member of international စြာဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ႏိုင္ေသာ ႏိုင္ငံေတာ္တခု units through common အလိုက္ အာဏာခြဲေဝအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း။ ျပည္ organizations. အျဖစ္၊ အျခားတိုင္းျပည္မ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံရာ specific subjects by constituent institutions. In federations, this ေထာင္စုႏိုင္ငံမ်ားတြင္ သက္ဆိုင္ရာျပည္ တြင္ လည္းေကာင္း၊ ႏို္င္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္း term is particularly used to depict နယ္အလိုက္၊ ဗဟိုအဆင့္အလိုက္ ဆံုးျဖတ္ မ်ားတြင္ အဖြဲ႔ဝင္အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ S the participation of constituent ခ်က္ခ်မွတ္ရာ၌ပါဝင္ျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ လည္းေကာင္း အႂကြင္းမဲ့အာဏာ က်င့္သံုး S units in the decisionmaking at the ဥပမာအားျဖင့္ - ျပည္နယ္အလုိက္ အထက္ ျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ federal level, e.g. based on လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ ပါဝင္မႈ။ representation of the constituent units in the second chamber of parliament. Special Autonomous Area အထူး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ Special arrangement for an ethnic ျပည္ေထာင္စုတခု၏ ျပည္နယ္အတြင္းရွိ minority community’s self- လူနည္းစု၏ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဘာသာစကား၊ Shared Sovereignty အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပုိင္ခြင့္အားခြဲေဝ administration within the ႐ိုးရာဓေလ့မ်ားကို အေျခခံကာကိုယ္ပိုင္ Sovereignty exercised by two or အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း constituent unit of a federation အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ျဖင့္ အထူးစီမံခန္႔ခြဲမႈအားယင္း more states, or in the federal အစိုးရအဆင့္ဆင့္၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ so that the community has some ျပည္နယ္ သို႔မဟုတ္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု ကို ခြဲေဝစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း။ measure of self-government in တခုထံ အပ္ႏွင္းျခင္း။ government. relation to its culture, language, context, by different levels of customs and traditions.

104 105 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

State တုိင္းျပည္/ ႏိုင္ငံေတာ္ Specific-purpose Grant အထူးစီမံခ်က္ေထာက္ပံ့ေငြ A political association with ပထဝီအေနအထားတခုအေပၚ နယ္နမိတ္ Fiscal transfers by the central လုိအပ္ခ်က္အေပၚမူတည္၍ ေသာ္လည္း sovereign control over a တခုအေပၚ ႏိုင္ငံေရးအရ အခ်ဳပ္အျခာ အာ government to other levels of ေကာင္း၊ စီမံခ်က္အရေသာ္လည္းေကာင္း၊ geographic area. It may be a ဏာပိုင္ဆိုင္ျခင္း။ ယင္းသည္ တုိင္းႏိုင္ငံ government tied to its policy သီးျခားစီမံကိန္းမ်ား အရေသာ္လည္းေကာင္း၊ nation state, or a multinational တခု၊ သို႔မဟုတ္ တိုင္းႏိုင္ငံမ်ားအမ်ားအျပား မူဝါဒေရးရာဦးစားေပးအစီအစဥ္ျဖင့္ေသာ္ state. A state usually includes the ပါဝင္ႏိုင္သည္။ ႏိုင္ငံေတာ္တခုသည္ ပံုမွန္ projects; a conditional grant. လည္း ေကာင္းဗဟိုအစိုးရမွ အျခားေသာ set of institutions that claim the အားျဖင့္ နယ္နိမိတ္တခုအတြင္း ဥပေဒျပဳ priorities, specified programs, or အစိုးရအဆင့္ဆင့္မ်ားသို႔ ဘ႑ာေရးလို authority to make the rules that ေရးကို တြဲဖက္လုပ္ေဆာင္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္သူ အပ္ခ်က္ ေထာက္ပံ့ျခင္း။ govern the exercise of coercive ႏွင့္ယင္းဥပေဒအားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခံျပည္သူ power for the people of the မ်ား ပါဝင္သည္။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဥပေဒ society in that territory. Its status အရ ထိုသုိ႔ေသာတိုင္းျပည္ကို တိုင္းျပည္ Spending Power လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ as a state in international law တခုအျဖစ္သတ္မွတ္ၿပီး အျခားေသာ တိုင္း depends in part on being ႏိုင္ငံမ်ားမွလည္း တိုင္းျပည္တခုအျဖစ္အသိ In federal context, it means an ဖက္ဒရယ္အေျခခံသေဘာအရ ဗဟိုအစိုးရ recognized as such by a number အမွတ္ျပဳလက္ခံထားေသာ အေျခအေနကို ability of the central government ၏ ယင္းဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ အခြင့္အာဏာရွိ of other states. ဆိုလုိသည္။ to spend in areas that are outside ေသာ ေနရာကို ေက်ာ္လြန္ကာအသံုးျပဳျခင္း its jurisdiction but within the ႏွင့္ ယင္းအာဏာသည္ အစိုးရအဆင့္ဆင့္ jurisdiction of another order of တြင္း သံုးပိုင္ခြင့္ရွိျခင္းကုိ ဆိုလုိသည္။ ဗဟို State in a Federal State ျပည္ေထာင္စုတိုင္းျပည္ ရွိျပည္နယ္ government. Federal governm- အစိုးရသည္ ယင္းလုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာကို The term for constituent units in ျပည္ေထာင္စုတိုင္းျပည္ရွိ အစိတ္အပိုင္း ents frequently use the spending သက္ဆိုင္ရာ က႑၊ ျပည္နယ္အလုိက္စီမံ several federal countries such as တခုကို ျပည္နယ္ဟု ေခၚဆိုသည္။ ၾသစ S ကိန္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားတြင္ယင္း S Australia, Brazil, India, Mexico, ေၾတးလ်၊ ဘရာဇီလ္း၊ အိႏၵိယ၊ မကၠဆီကို၊ and activities of constituent units တုိ႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာထက္ ေက်ာ္လြန္ကာ Nigeria and the United States. power to influence the programs ႏိုင္ဂ်ီရီးယားႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု in areas beyond the federal အသံုးျပဳတတ္ၾကၿပီး အထူးသျဖင့္ သက္ဆိုင္ တို႔သည္ ျပည္နယ္မ်ားျဖင့္ စုေပါင္းထား legislative compete-nce, such as ရာ ျပည္နယ္တခုအတြက္ စီမံကိန္းမ်ားအား ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ by funding national programs in (ဥပမာ- ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး စသည္) a constituent unit’s jurisdiction, က႑မ်ားတြင္ မျဖစ္မေနျဖည့္ဆည္းရမည့္ like education or health, through ဘ႑ာေရးေထာက္ပံ့မႈမ်ားတြင္ သံုးတတ္ Statehood တိုင္းႏိုင္ငံတခု၏ဝိေသသ transfers conditional upon ၾကသည္။ The property of being a state with adherence to federation-wide နယ္နိမိတ္တခုအတြင္း အခ်ဳပ္အျခာအာ norms. ဏာကို ထိေရာက္စြာ က်င့္သံုးေသာ အစိုးရ sovereignty over a people within ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခံျပည္သူမ်ား ပါဝင္ျခင္း၊ အျခား a government exercising effective a geographic area, as recognized ေသာတိုင္းႏိုင္ငံမ်ားမွ လည္း တိုင္းျပည္တခု by other states. အျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳ လက္ခံထားေသာ အေျခအေနစသည့္ လကၡဏာမ်ားျဖင့္ ျပည့္ စံုျခင္း၏ ဝိေသသ။

106 107 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Statutory ျပ႒ာန္းဥပေဒ Subsidiarity အာဏာခြဲခန္႔ထားျခင္း/ Of, relating to, enacted or ဥပေဒႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ အမ်ားျပည္သူ The principle that powers should အဆင့္ဆင့္ခြဲခန္႔ထားျခင္း regulated by a statute. Understood က်င့္သံုးလိုက္နာရန္ တရားဝင္ျပ႒ာန္းထား be exercised at the lowest level of အာဏာကို အစိုးရအဆင့္ ေအာက္ဆံုးအထိ also as status as in “statutory ေသာ ဥပေဒမ်ား။ ဥပေဒဆိုင္ရာအေျခအေန government at which they can အက်ိဳးရွိစြာ က်င့္သံုးသင့္သည္ ဟူေသာ matters”. ႏွင့္ ဥပေဒဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအရာမ်ားဟု သေဘာတရား၊ အခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဤ ဆိုလိုသည္။ countries adopt this principle သေဘာတရားကို ပါဝါအဆင့္ဆင့္အက်ိဳး efficiently be exercised. Some through devolution of power. သက္ေရာက္ေစျခင္းျဖင့္ က်င့္သံုးၾကသည္။

Sub-constitutional သမား႐ိုးက်ဖြဲ႔စည္းပံုဥပေဒ

Rules and institutional arrange- ဥပေဒအသြင္အခြင့္အာဏာ ရွိေသာ္လည္း ments that may have the force of နည္းဥပေဒမ်ားႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာမ်ား Supranational Entities ႏို္င္ငံစံုအဖြဲ႕အစည္း law but of ordinary (legislative သည္ သမား႐ိုးက်ဆန္ေသာ အာဏာသာရွိ They are organizations or အဖြဲ႔အစည္းမ်ား သို႔မဟုတ္ အင္စတီက်ဴး acts) rather than constitutional သည္။ institutions the membership of ရွင္း အဖြဲ႔ဝင္မ်ားအျဖစ္ရပ္တည္ၿပီး အဖြဲ႔တခု law. which encompasses more than သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံေပါင္းစံုပါဝင္ေသာ အစုအဖြဲ႔၊ one state such as the European သမဂၢ၊ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ စသည္ျဖင့္ေခၚဆိုသည့္ Union. ဥေရာပသမဂၢကဲ့သို႔ေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား။ Subjects of the Federation ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု၏ ျပည္နယ္မ်ား

Generic term for various သံုးစြဲပံုအမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားေသာ ပံုစံျဖစ္ၿပီး ရုရွား S constituent units of the Russian ၏ ဖက္ဒရယ္စနစ္တြင္ ျပည္နယ္၊ နယ္ေျမ၊ S Federation comprising republics, ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသမ်ားႏွင့္ နယ္ territories, regions, autonomous ပယ္မ်ားအျပင္ ဖက္ဒရယ္ၿမိဳ႕ေတာ္မ်ား စ Supremacy Clause အာဏာတည္ေသာစကား areas, autonomous regions and သျဖင့္ ကြဲျပားစြာ ေခၚဆိုသည္။ Under the supremacy clause of ေနာက္ဆံုးအယူခံ အာဏာတည္ေသာ federal cities. the United States constitution, စကားအျဖစ္မွတ္ယူသည္။ အေမရိကန္ျပည္ Congress can enact legislation ေထာင္စုတြင္ အေျခခံဥပေဒအရလႊတ္ေတာ္ that may supersede state အတြင္း ဥပေဒျပဳေရးတြင္ ျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ authority and preempt state ယင္းတို႔၏ နည္းဥပေဒမ်ားအားျဖင့္ ဒြိဟ Sub-national Unit ျပည္နယ္/ေဒသ regulations. အျဖစ္ ကြဲျပားေနပါက ေနာက္ဆံုးအာဏာ An administrative or political စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရး သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံေရးအရ တည္စကားသည္ လႊတ္ေတာ္ကသာ အဆံုး division within a state on a level ခြဲခန္႔ထားေသာ ျပည္နယ္တခု။ ဗဟိုအစိုးရ အျဖတ္ေပးျခင္းျဖင့္ အာဏာတည္ေစျခင္း below that of the central state ေအာက္တြင္ ကုိယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ အာဏာ ျဖစ္သည္။ with a certain degree of autonomy. ရွိေသာျပည္နယ္/ေဒသ။

108 109 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Supreme Court တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ Taxation အခြန္ေကာက္ခံျခင္း

In most cases, the highest court တရားရံုး၏ အျမင့္ဆံုးလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္။ The practice of a government အစိုးရကိစၥမ်ားအတြက္ အသုံးျပဳရန္လူ within the legal system. It is the တနည္းအားျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္အတြင္း တရား collecting money from individuals ပုဂၢိဳလ္ႏွင့္ ကုမၸဏီမ်ားထံမွ အစိုးရကေကာက္ highest appellate court for all ရံုးမ်ားအားလံုး၏ အျမင့္ဆံုးအာဏာရွိေသာ and corporate entities to use for ယူေလ့ရွိေသာ အခြန္ေငြ။ other courts in the state. Also, the တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္။ ထုိ႔ျပင္ဖြဲ႔စည္းပံု government purposes. highest court for constitutional အေျခခံဥပေဒႏွင့္ အျခားဥပေဒမ်ားအေပၚ and other laws in Canada, India, အျမင့္ဆံုးေသာ တရားလႊတ္ေတာ္အျဖစ္ Mexico, Nigeria and the United ရပ္တည္ၿပီး ကေနဒါ၊ အိႏၵိယ၊ မက္ဆီကို၊ Tax Autonomy အခြန္လြတ္လပ္စြာေကာက္ခံခြင့္အာဏာ States. ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု တြင္ က်င့္သံုးေသာ စနစ္တခုျဖစ္သည္။ The degree to which an order of အစိုးရအဖြဲ႔အတြင္း အျခားေသာအစိုးရအဖြဲ႔ government raises its own အေပၚ ဝင္ေငြမွ်ေဝသံုးစဲြခြင့္ကို မမွီတည္ဘဲ revenue through its own tax အစိုးရအသံုးစရိတ္အတြက္ မိမိဘာသာမိမိ

Symmetric Federalism တန္းတူညီမွ်ေသာ ျပည္ေထာင္စုဝါဒ အခြန္ေကာက္ခံျခင္း၊ မိမိတုိ႔၏ဘ႑ာေရး requirements, rather than relying အတြက္လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို မိမိဘာသာျဖည့္ Symmetric federalism refers to a bases to finance its expenditure တန္းတူညီမွ်ေသာ ျပည္ေထာင္စုဝါဒဆိုသည္ on Intergovernmental transfers တင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ federal system of government in မွာ ျပည္နယ္မ်ားသည္အားလံုး တန္းတူ or revenue-sharing. which each constituent state to ညီမွ် အခြင့္အာဏာ တူသည္ဟူေသာ ျပည္ the federation possess equal ေထာင္စုစနစ္ကို ရည္ၫႊန္းျခင္းျဖစ္သည္။ powers. In a symmetric federalism ထုိ စနစ္တြင္ မည္သည့္ကြဲျပားမႈမ်ားမွ မရွိ၊ no distinction is made between အားလံုးတန္းတူပင္ျဖစ္သည္။ ယင္းစနစ္သည္ constituent states.[1] This is in မွ်တမႈမွေသြဖီေသာ/ အခ်ိဳးမညီေသာ ဖက္ S T contrast to an asymmetric ဒရယ္ဝါဒႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဘက္ ျဖစ္သည္။ federalism, where a distinction is Tax Base သတ္မွတ္အခြန္ႏႈန္းထား made between constituent states. What a tax is imposed on. For မေဆာင္မေနရ အေျခခံအခြန္ အမ်ိဳးအစား။ example, taxable personal income ကုန္စည္တခုခ်င္းစီ တန္ဖိုးအေပၚ ေရာင္းရ for income tax; the value of a sale ေငြအခြန္ႏွင့္ ဝင္ေငြအခြန္ စသည္တို႔ ပါဝင္ for sales tax; Liters of gasoline for သည္။ an excise tax. ဥပမာ - လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီ၏ ဝင္ ေငြအခ်ဳိးက်စနစ္ျဖင့္ ဝင္ေငြခြန္မ်ား၊ ကုန္စည္ တခုခ်င္းစီ၏ ကုန္စည္ေရာင္းခြန္ (ဓါတ္ဆီ တစ္လီတာေရာင္းရပါက တစ္လီတာ အေကာက္ အခြန္ႏႈန္းထား စသည္ အေျခခံ အခြန္စနစ္။)

110 111 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Tax Collection အခြန္ေကာက္ျခင္း Tax Rate အခြန္ႏႈန္းထား

Usually refers to the process of ႏိုင္ငံေတာ္မွ အခြန္ေကာက္ေသာ လုပ္ငန္း This is the percentage of tax သတ္မွတ္ထားေသာ ပမာဏတခုတြက္ collecting taxes. စဥ္တခု။ အခြန္ ေပးေဆာင္ရမည့္ ရာခိုင္ႏႈန္းထား။ individual income or a property’s ဥပမာ - လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီ၏ ဝင္ levied on a fixed amount, as assessed value. As the taxable ေငြ သို႔မဟုတ္ ပိုင္ဆိုင္မႈတန္ဖိုးအား သတ္ Tax Competition အခြန္ၿပိဳင္စနစ္ amount increases, the tax rate မွတ္ထားေသာ ပမာဏ။ ဝင္ေငြျမင့္မား may rise (progressive), lower သူမ်ားအေနျဖင့္ ဝင္ေငြျမင့္လာသည္ႏွင့္ The relative lowering of tax rates ကုန္ထုတ္အရင္းအျမစ္မ်ား စီးဝင္မႈကို အား အမွ် ေပးေဆာင္ရေသာ အခြန္ႏႈန္းထားကို among governments to either ေပးရန္ အခြန္ေလွ်ာ့ေပါ့ထားျခင္း (သို႔မဟုတ္) (proportional). လည္း အစိုးရမွ ပိုမိုတိုးျမႇင့္ထားသလို ဝင္ ကုန္ထုတ္အရင္းအျမစ္မ်ား စီးထြက္မႈကို (regressive) or remain fixed ေငြနည္းပါးသူမ်ားအတြက္ ေပးေဆာင္ရ productive resources or ေလ်ာ့ က်ေစရန္ အခြန္တိုးျမႇင့္ေကာက္ခံျခင္း encourage the inflow of ေသာ အခြန္ႏႈန္းထားမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ထား discourage their exodus. This ျပဳလုပ္သည့္ အစုိးရ၏ အခြန္ေကာက္ခံျခင္း ျခင္း သို႔မဟုတ္ ဝင္ေငြခြန္အေသသတ္မွတ္ strategy is also adopted to နည္းစနစ္။ ယင္းစနစ္သည္ က႑အလိုက္ ထားျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ encourage or discourage ရင္ႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားကို အားေပးျခင္းႏွင့္ ကန္႔ investments in different sectors သတ္ျခင္းမ်ားအတြက္ လည္းေကာင္း၊ or to create employment အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ေဖာ္ Taxing and Spending Laws အခြန္ေကာက္ျခင္းႏွင့္သံုးစြဲျခင္းဥပေဒ opportunities in designated areas ေဆာင္ေပးရာတြင္ လည္းေကာင္း ဖက္ဒရယ္ Laws that empower the state to ႏို္င္ငံေတာ္အေနျဖင့္ အခြန္ေကာက္ခံျခင္း within a federation by different ႏိုင္ငံအတြင္း အစိုးရအဆင့္ဆင့္မွ က်င့္သံုး raise taxes and make ကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္သလို သံုးစြဲျခင္းအတြက္ levels of government. ေသာစနစ္ ျဖစ္သည္။ expenditures. Taxing and လည္း ခြင့္ျပဳေပးထားေသာ အာမခံေသာ spending laws originate from the ဥပေဒမ်ား။ အခြန္ေကာက္ခံျခင္းႏွင့္ သံုးစြဲ legislature and empower the ျခင္းဆိုင္ရာ ဥပေဒမ်ားသည္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕ T executive to raise taxes, borrow, မွ ျပ႒ာန္းျခင္းျဖစ္ၿပီး အခြန္ေကာက္ခံျခင္းႏွင့္ T Tax Credit အခြန္လြတ္ျခင္း or accept grants to meet အခြန္တိုးျမႇင့္ျခင္း၊ ေခ်းငွားျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ အခြန္ေလွ်ာ့ခ်ေသာစနစ္ မဟုတ္ဘဲ အခြန္ expenditure on approved plans ေခ်းေငြမ်ားလက္ခံျခင္းတို႔အားျဖင့္ ခ်မွတ္ ကင္းလြတ္ခြင့္ အက်ိဳးခံစားထိုက္သူမ်ား and programs. The payment available to defined ထားေသာ စီမံခ်က္မ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား system that, unlike tax deductions, အေနျဖင့္ အခြန္ေပးေဆာင္ရေသာ ပံုမွန္ beneficiaries through the tax အားလုပ္ေဆာင္ႏိုင္သည့္ အခြင့္အာဏာကို does not require tax to have been ႏႈန္းထားမ်ားကို ေပးေဆာင္ရန္ မလိုအပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ကို ေပးထားေသာ ဥပေဒ ျခင္း။ အသံုးမ်ားေသာ ဝင္ေငြကို ျပန္လည္ မ်ား ျဖစ္သည္။ A common way to redistribute ခြဲေဝျခင္း အခြန္စနစ္ ျဖစ္သည္။ incomepaid for theto individuals benefit to be through gained. the tax system. Territorial Autonomy နယ္ေျမဆိုင္ရာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး

A measure of self-government for တိုင္းျပည္တခု၏ နယ္နိမိတ္တခုတြင္း မီွ the people living in a territorial တင္းေနထုိင္ေသာ ျပည္သူမ်ားအတြက္ unit within the larger state. ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္။

112 113 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Territorial Federalism နယ္ေျမ ဆိုင္ရာဖက္ဒရယ္မူ Transition The conventional division of the နယ္နိမိတ္တခုအား ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ရာ၌ အကူးအေျပာင္းကာလ federal system into geographically အဆိုပါနယ္ေျမဆိုင္ရာ ဖက္ဒရယ္မူသည္ It is a temporary phase of state- ႏိုင္ငံေရးအရတိုင္းျပည္ တစ္ျပည္၏ ႏိုင္ငံေရး သက္ဆိုင္ရာေဒသ၊ ျပည္နယ္၏ ဘာသာ affairs which takes place after a ဆိုင္ရာအေျခအေနတစ္ရပ္သို႔ အသြင္ကူး than linguistic, cultural, ethnic, စကား၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး political change which will ေျပာင္းေနေသာ အကူးအေျပာင္းကာလႏွင့္ defined constituent units rather occupational or other bases of မ်ား၏ အေျခအေနတို႔အား အေျခခံထားခြဲ continue until a new constitutional အေျခခံဥပေဒအသစ္ ေရးဆြဲရာကာလ။ identity. ျခားျခင္းမ်ဳိး မဟုတ္ဘဲ ပထဝီအေနအထား system is adopted. ဥပမာ - ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ႏိုင္ငံေရးအေျခအေန ျဖင့္သာ သတ္မွတ္ပိုင္းျခားထားေသာ စနစ္ အရ ယခုအခ်ိန္သည္ ဒီမိုကေရစီစနစ္သို႔ ကို နယ္ေျမဆိုင္ရာဖက္ဒရယ္မူ ဟုေခၚဆို အသြင္ကူးေျပာင္းေနေသာ အကူးအေျပာင္း သည္။ ကာလ အျဖစ္သတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ လက္ရွိ က်င့္သံုးေနေသာ အေျခခံဥပေဒကို ႏိုင္ငံေရး Territory နယ္ေျမ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားရလဒ္ႏွင့္ အညီ ျပဳျပင္ေျပာင္း The geographical area under the အခ်ဳပ္အျခာအာဏာရွိေသာ တိုင္းျပည္တခု လဲရန္ ႀကိဳးစားေသာ ကာလျဖစ္သည္။ jurisdiction of a sovereign state; ၏ ဥပေဒစိုးမိုးေသာ နယ္ေျမ၊ အုပ္ခ်ဳပ္စီမံ a region marked off for administ- ေရးႏွင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္အတြင္းရွိေသာ ျပည္ rative or other purposes; also နယ္ အျဖစ္တည္ရွိေသာ နယ္ေျမ။ Transitional Government refers to the area of constituent ကူးေျပာင္းေရးကာလ အစိုးရ units in territorial federalism. တုိင္းျပည္၏ ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲျဖစ္ after major political change in a ၿပီးေနာက္ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒေရးဆြဲၿပီး Three-layer Federalism အဆင့္ (၃) ဆင့္ရွိ ဖက္ဒရယ္ ဝါဒ A government in office, usually country, for a temporary period ေရြးေကာက္ခံ အစိုးရအဖြဲ႕က တာဝန္မယူမီ The classic division of federations ဖက္ဒရယ္အစိုးရမ်ား ခြဲျခားသတ္မွတ္ေရး until a duly elected government ၾကားကာလတြင္ အစိုးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလုပ္ T into three levels or orders of တြင္ ရွိေသာ အစိုးရအဆင့္ (၃) ဆင့္ခြဲျခား ငန္းမ်ားကို လည္ပတ္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ T government: the overarching သတ္မွတ္ျခင္း။ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ (ဝါ) a new constitution. ေနေသာ ယာယီအစိုးရ။ federal government; the ဗဟိုအစိုးရ၊ ျပည္နယ္အစိုးရႏွင့္ ေဒသႏၱရ assumes the office after adopting constituent units; and various အစုိးရအဖြဲ႔မ်ားအျဖစ္ အဆင့္ (၃) ဆင့္ျဖင့္ local governments of the ‘Third ခြဲျခားသတ္မွတ္သည္။ Order of Government’.

114 115 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Union သမဂၢ Under-representation ကိုယ္စားျပဳႏိုင္မႈ ရွိသင့္သည္ထက္ နည္းပါးျခင္း The term is used to describe the ႏိုင္ငံမ်ား လြတ္လပ္စြာ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ association of nation states such အစုအဖြဲ႕တခု။ A situation where a group has စုစုေပါင္းလူဦးေရတြင္ မိမိလူဦးေရ ပမာဏ as the European Union; it also ဥပမာ - ဥေရာပသမဂၢ။ comparatively less representation ထက္ ႏိႈင္းယွဥ္ကိုယ္စားျပဳမႈနည္းပါးေသာ refers to unitary governments, ျပည္ေထာင္စုအစိုးရမ်ား ပူးေပါင္းဖြဲ႕စည္း than the strength of such group အေျခအေနတစ္ရပ္၌ ရွိေသာ အေျခအေန။ such as the United Kingdom, ထားေသာ ႏိုင္ငံ။ in the general population. For ဥပမာ - တိုင္းရင္းသားလူနည္းစု၏ ကိုယ္ United States of America and ဥပမာ- ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္ example, ethnic minorities စားျပဳမႈသည္ ဥပေဒျပဳေရးအဖြဲ႔၊ အုပ္ခ်ဳပ္ Malaysia. စုႏွင့္ မေလးရွားႏိုင္ငံ။ groups are often under- ေရးအဖြဲ႔ႏွင့္ တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔မ်ားတြင္ represented in the legislature, the နည္းပါးျခင္း (လူဦးေရအရ ကိုယ္စားျပဳမႈ Union Territories ျပည္ေထာင္စုနယ္ေျမမ်ား executive and the judiciary. မပါဝင္ျခင္း) An administrative division of အိႏိၵယအစုိးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ ပိုင္းျခား India. Unlike states, which have ထားေသာေဒသ။ကိုယ္ပိုင္အစိုးရရွိေသာ their own government, union အျခားျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ မတူဘဲ ဗဟိုအစိုးရ Unfunded Mandate အသုံးစရိတ္မေထာက္ပံံ့ဘဲ က်င့္သုံးသည့္ territories are ruled directly by မွ တိုက္႐ိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ျပည္ေထာင္စု အာဏာ the central government. နယ္ေျမမ်ား။ When a federal government အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တာဝန္မ်ားကို ၿပီးေျမာက္ရန္ imposes expenditure obligations အတြက္ ဗဟိုအစိုးရမွ အသုံးစရိတ္ကို ပံ့ပိုးမႈ Unitary State တစ္ျပည္ေထာင္စနစ္ျဖစ္ေသာႏိုင္ငံ on constituent unit governments မျပဳဘဲ (ျပည္နယ္ႏွင့္ တိုင္းေဒသႀကီး) အစိုးရ A state with a single center of ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံတစ္ခုႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဘက္ without providing revenues to မ်ားအား ရည္မွန္းထားေသာ အေကာင္အ sovereign political authority as ျဖစ္၍ ႏိုင္ငံေရး အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ဗဟို meet the obligation. ထည္ေဖာ္ရမည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအတြက္ opposed to a federal state. It can ခ်က္တစ္ခုသာ ရွိေသာႏိုင္ငံ။ ဗဟိုဦးစီးခ်ဳပ္ မည္သည့္ ေထာက္ပံ့မႈမွ မေပးျခင္း။ be centralized or decentralized ကိုင္မႈျဖစ္ေနႏိုင္သလို (သို႔မဟုတ္) ျပည္ but decentralized regional or နယ္အစိုးရ (သို႔မဟုတ္) ေဒသႏၱရအစိုးရ U U local governments do not have မ်ားကို အေျခခံဥပေဒျဖင့္ ၎တို႔၏ အဆင့္ Unicameralism လႊတ္ေတာ္တစ္ရပ္သာထားေသာစနစ္ constitutionally protected status. အတန္းမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးအပ္ထား ျခင္းမရွိေသာ္လည္း အာဏာအပ္ႏွင္းထား A form of government with a ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔တစ္ခုသာ ထားေသာ အစိုးရ ေသာ စနစ္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ single legislative chamber. မ်ိဳး။

Untied Grant ေႏွာင္ႀကိဳးမဲ့ ရန္ပုံေငြ

Uniform Policies တူညီေသာမူဝါဒမ်ား Intergovernmental transfers အျခားတြဲဖက္ထားေသာ ကန္႔သတ္ခ်က္ Policies and standards imposed ကြဲျပားျခားနားမႈ မရွိဘဲ (ျပည္နယ္ႏွင့္ တိုင္း without any attached conditions မ်ား (သို႔မဟုတ္) သိီးျခားရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ across a federation, upon ေဒသႀကီးမ်ား) အားလံုးအေပၚတြင္ ျပည္ or expenditure requirements; ေငြေပးေခ်မႈမ်ားႏွင့္ ကြဲျပားသည့္တြဲဖက္ constituent units, without ေထာင္စုႏိုင္ငံ တဝွမ္းလံုးအတြက္ တူညီစြာ ထားေသာ အသုံးစရိတ္လိုအပ္ခ်က္မ်ားမပါ variation. ခ်မွတ္ထားေသာ မူဝါဒမ်ား။ payments. ဝင္ဘဲ ျပည္တြင္းအစိုးရမ်ားအခ်င္းခ်င္းေငြ contrast with specific purpose ေၾကးလႊဲေျပာင္းမႈ။

116 117 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Upper House အထက္လႊတ္ေတာ္ VAT (Value-Added Tax) ထပ္ဆင့္တန္ဖိုးခြန္ One of two chambers in a ဖယ္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စု၏ ဥပေဒျပဳ လႊတ္ A form of indirect sales tax paid bicameral legislature, which ေတာ္ (၂) ရပ္ ရွိသည့္ အနက္ ျပည္နယ္မ်ားမွ ထုတ္လုပ္မႈ (သို႔မဟုတ္) ျဖန္႔ခ်ိမႈအဆင့္တိုင္း on products and services at each often contains either the ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ လူမ်ိဳးစုအေရးအတြက္ ၌ စားသုံးသူဆီသို႔ ေရာက္ရွိရန္ ပါဝင္သည့္ stage of production or distribu- representatives of regions or အဓိက ကိုယ္စားျပဳေသာ ကိုယ္စားလွယ္ ကုန္က်စရိတ္ႏွင့္ အရည္အေသြးျမႇင့္တင္ tion, based on the value added at federal states or acts as a chamber မ်ား ပါဝင္ေသာ လႊတ္ေတာ္ကို အထက္လႊတ္ သည့္ ထပ္ဆင့္တန္ဖိုးတို႔အေပၚ အေျခခံေသာ that stage and included in the of review. ေတာ္ဟု ေခၚပါသည္။ အထက္လႊတ္ေတာ္ ကုန္စည္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈအေပၚ သြယ္ဝိုက္ cost to the ultimate customer. သည္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မွ တင္သြင္းလာ ေကာက္ခံသည့္ အခြန္အမ်ိဳးအစား။ ေသာ ဥပေဒမူႀကမ္းမ်ားကို ျပန္လည္သံုး သပ္ အတည္ျပဳေပးရသည္။ Vertical and Horizontal အထက္ႏွင့္ ေအာက္အဆင့္ အစုိးရ Inequality User Charges အသုံးျပဳသူမွေငြေပးေခ်ျခင္း အထက္ႏွင့္ ေအာက္အဆင့္ အစိုးရမ်ားၾကား Individual payments for public အစိုးရတစ္ရပ္မွ ျဖည့္ဆည္းေပးေသာ ျပည္ ၌ ဓနအင္အား ေတာင့္တင္းမႈႏွင့္ အစိုးရ capacity vertically between levels သူ႔ေရးရာ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားအတြက္ တစ္ဦး ဘ႑ာေရး စီမံေဆာင္ရြက္မႈ စြမ္းရည္ႏွင့္ ofDifference government in wealth and horizontally and fiscal provision of that service by a တစ္ေယာက္ခ်င္းက တိုက္႐ိုက္ေငြေပးေခ် တူညီေသာ ေဒသထဲရွိျပည္နယ္ (သို႔မ services that directly finance the between constituent units’ government. ရေသာ ေငြေပးေခ်မႈ။ ဟုတ္) တိုင္းေဒသႀကီး အာဏာပိုင္အဖြဲ႔ jurisdictions in the same sphere. အစည္းမ်ားၾကားရွိ ျခားနားခ်က္။

Vertical Fiscal Imbalances အစုိးရအဆင့္ဆင့္ ဝင္ေငြ ထြက္ေငြ မမွ်တမႈ

U An imbalance in revenue and အစိုးရအသုံးစရိတ္လိုအပ္မႈထက္ ပိုမိုအခြန္ expenditure responsibilities ေကာက္ခံျခင္းႏွင့္ အစိုးရအသုံးစရိတ္ လို V between the levels of government အပ္မႈထက္ ေလ်ာ့နည္းကာ အခြန္ေငြ in a federation where one level ေကာက္ခံမႈ လုံေလာက္စြာမရရွိျခင္းတို႔ ျဖစ္ (usually federal) collects more ေနသည့္ ျပည္ေထာင္စုတစ္ခုတြင္ အစိုးရ revenues than its expenditure အဆင့္ဆင့္ၾကား အခြန္ဝင္ေငြႏွင့္ အသုံး needs and the other does not စရိတ္ မမွ်တမႈ။ collect enough revenue for its expenditure responsibilities.

118 119 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Veto ဗီတိုအာဏာ Wealth Sharing ဓနႂကြယ္ဝမႈ မွ်ေဝသုံးဆြဲျခင္း

Valid power that one can exercise အမ်ားက အတည္ျပဳၿပီးေသာ အာဏာကို Sharing of wealth by different စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား (သို႔မဟုတ္) သေဘာ to block a decision (e.g. the power အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း မျပဳ levels of government in a federal တူညီထားေသာ အခ်ိဳးအစပ္ တစ္ခုျဖင့္၊ that a head of state has to reject ႏိုင္ေအာင္ ပိတ္ပင္ထားႏိုင္ေသာ တရားဝင္ system by an agreed formula or ဖက္ဒရယ္စနစ္တစ္ခုတြင္ မတူညီေသာ a bill passed by the legislature). အခြင့္အာဏာ။ principles. The wealth of a အစိုးရအဆင့္ဆင့္မွ ဓနႂကြယ္ဝမႈ မွ်ေဝသုံး ဥပမာ- ဥပေဒၿပဳလႊတ္ေတာ္မွျပ႒ာန္းေသာ စြဲျခင္း။ ျပည္ေထာင္စုတစ္ခု၏ ဓနႂကြယ္ဝမႈ ဥပေဒတစ္ရပ္ကိုႏိုင္ငံေတာ္ အႀကီးအကဲမွ broadly to include natural ကိုသဘာဝရင္းျမစ္မ်ား၊ လူ႔စြမ္းအားရင္းျမစ္ federation is often defined ကန္႔ကြက္ႏိုင္ေသာ အာဏာ။ resources, human resources, မ်ား၊ သမိုင္းေၾကာင္းဆိုင္ရာႏွင့္ ယဥ္ေက်း historical and cultural assets and မႈဆိုင္ရာ ပိုင္ဆိုင္မႈတန္ဖိုးမ်ားႏွင့္ ေငြေၾကး ဆိုင္ရာပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားအျပင္ ျပည္သူ႔ေရးရာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားထိ တိုင္က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ financial assets, including public Voter မဲဆႏၵရွင္ wealth extends to the means, ျပန္႔ ပါဝင္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ ဆိုၾကသည္။ ဓန institutions. The definition of institutions, policies and ႂကြယ္ဝမႈ မွ်ေဝသံုးစြဲျခင္း အနက္အဓိပၸာယ္ A person who votes or has the မဲေပးသူ သို႔မဟုတ္ တရားဥပေဒအရ ဆႏၵ opportunities that affect the ဖြင့္ဆိုမႈသည္ နယ္ေျမတစ္ခု၏ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ legal right to vote မဲေပးပိုင္ခြင့္ရွိသူ။ creation and distribution of ရာ ရင္းျမစ္မ်ားႏွင့္ အစိုးရအခြန္ ဘ႑ာေငြတို႔ wealth in addition to a territory’s အျပင္ ႂကြယ္ဝမႈကို ျဖန္႔ေဝျခင္းႏွင့္ အသစ္ physical resources and ဖန္တီးမႈကို သက္ေရာက္ေစေသာ အင္စတီ government revenues. A key က်ဴးရွင္းမ်ား၊ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ အခြင့္အလမ္း dimension of wealth is fair မ်ားထိ တိုးခ်ဲ႕ဖြင့္ဆိုလာၾကသည္။ ဓနႂကြယ္ participation in decision-making ဝမႈ မွ်ေဝျခင္းကို တုိင္းတာသည့္ ေသာ့ခ်က္ that affects the generation of သည္ ရင္းျမစ္မ်ားခြဲေဝသုံးစြဲမႈႏွင့္ ဓနတိုးပြား wealth and allocation of ေအာင္ ေဆာင္ရြက္မႈတို႔ကို သက္ေရာက္ resources. ေစေသာ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားခ်မွတ္ျခင္း၊ ယင္း V ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ရာတြင္လည္း မွ်မွ်တ တ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈပင္ျဖစ္သည္။ W

120 121 Glossary of Federalism Terms Pyidaungsu Institute jynfaxmifpktifpwDusKΠzuf'&,fa0g[m&toHk;tE+ef;rsm;

Weighted Representation အေလးပိုေသာကိုယ္စားျပဳမႈ Webminister System ဝက္မင္နင္စတာစနစ္

A method whereby a minority အစိုးရအထဲတြင္ ၎လူနည္းစုတို႔၏ အသံ The version of parliamentary အဂၤလန္ႏိုင္ငံတြင္ အစျပဳ၍ ၿဗိတိသွ်ျပည္ group is given more ကိုပိုမိုစြာ ၾကားသိေစႏိုင္ရန္အတြက္ ဒီမိုက government originating in ေထာင္စု (အဂၤလန္၊ စေကာ့တလန္၊ ေဝးလ္၊ representation than it would be ေရစီနည္းက် အင္စတီက်ဴးရွင္းမ်ားအထဲ England, subsequently in United အိုင္ယာလန္ ႏုိင္ငံမ်ား ေပါင္းစည္းထားေသာ numerically entitled to in တြင္ ကိန္းဂဏန္း အရစုေပါင္းထားမႈထက္ Kingdom. This system has အမည္) ျဖစ္သည္အထိ ဆက္၍ က်င့္သုံး democratic institutions so as to ပိုမိုကာ လူနည္းစုျဖစ္ေသာ အုပ္စုတစ္စုကို following the attributes: ေသာပါလီမန္ အစိုးရအသြင္သ႑ာန္။ ဤ give it greater voice in govern- ကိုယ္စားျပဳမႈေပးထားသည့္ နည္းစနစ္တစ္ Parliamentary system of စနစ္တြင္ အစိုးရဝန္ႀကီးမ်ားသည္ ေရြး ment. There are various ways of ခု။ အထူးေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ျခင္း ဆိုင္ government, cabinet with ေကာက္ တင္ေျမႇာက္ခံရေသာ ပါလီမန္ giving weighted representation ရာ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားမွတစ္ဆင့္ အေလး collective responsibility toward လႊတ္ေတာ္ကို စုေပါင္းတာဝန္ခံသည္။ ႏိုင္ငံ including through special ပိုေပးေသာ ကုိယ္စားျပဳမႈကို ေပးအပ္ျခင္း elected parliament; and nominal ေတာ္ အႀကီးအကဲကို ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္ေဆာင္ electoral arrangements. Weighted နည္းလမ္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္။၎တို႔၏ လူဦး head of state who acts on the အျဖစ္ ထားရွိသည္။ ၾသစေၾတးလ်၊ ကေနဒါ representation sometimes ေရအခ်ိဳးအစားတြင္ ေသးငယ္ေသာ ျပည္ elected government. It has been ႏွင့္အိႏိၵယႏိုင္ငံ ကဲ့သို႔ေသာ ဖက္ဒရယ္စနစ္ includes systems of representa- နယ္မ်ားဆီသို႔ အနည္းဆုံး ကိုယ္စားျပဳမႈ adopted in federal systems, မ်ားတြင္ အဆိုပါ ပါလီမန္စနစ္ကိုလက္ခံ tion in the upper chamber where အဆင့္တစ္ခုကို ျဖည့္ဆည္းေပးရန္ႀကီးမား including Australia, Canada and က်င့္သုံးၾကသည္။ larger units get fewer seats in ေသာျပည္နယ္မ်ားသည္ အနည္းငယ္ေသာ India. proportion to their population to လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ေနရာကိုသာရ provide a minimum level of ရွိေစရန္ အေလးပိုေပးေသာကုိယ္စားျပဳမႈ representation to smaller units. နည္းစနစ္မ်ားသည္ တစ္ခါတစ္ရံ အထက္ လႊတ္ေတာ္ရွိ ကုိယ္စားျပဳမႈစနစ္မ်ားတြင္ပါ ဝင္ေလ့ရွိသည္။

W W

122 123 W “တို္င္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား လိုလားေသာ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စု ကို တည္ေဆာက္သြားႏိုင္ရန္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ႀကီးမားေသာ ေျပာင္းလဲမႈႀကီးကို စတင္ေနပါၿပီ။ ဒီမိုကေရစီကို အေျခခံေသာ ဖက္ဒရယ္မူကို မည္သို႔က်င့္သံုးမည္ စသည့္ အေျခခံအားျဖင့္ သိသင့္သိထိုက္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေလ့လာေသာ အခါ ေဝါဟာရမ်ား၊ အသုံးအႏႈန္းမ်ားကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း တိတိက်က် နားလည္သုံးစြဲႏိုင္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ ဖက္ဒရယ္ႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ အကိုးအကားမ်ား ျမန္မာဘာသာ ျပန္ဆိုထားမႈ အေတာ္နည္းပါးေနေသးသည္။ ထိုေၾကာင့္ ဖက္ဒရယ္ျပည္ ေထာင္စုကို တည္ေဆာက္ရာတြင္ တဖက္တစ္လမ္းမွ ပါဝင္ေပး ႏိုင္မည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္တကြ ႏိုင္ငံတကာတြင္ တြင္က်ယ္စြာ အသုံုးျပဳေသာအသုံုးအႏႈန္းမ်ားကို စုစည္းထားေသာ ဤေဝါဟာရ စာအုပ္ကို အားလုံးအတြက္ အက်ိဳးျပဳေစရန္ ရည္ရြယ္၍ ထုတ္ေဝလိုက္ပါသည္။”

အမွတ္ ၃၇/၁၊ ျမင္သာ (၄) လမ္း၊ ၁၄/၁ ရပ္ကြက္၊ ေတာင္ဥကၠလာပၿမိဳ႕နယ္၊ ရန္ကုန္။ ဖုန္း - +၉၅ ၉၇၇ ၂ဝ၄၄ ၂၇ဝ email- [email protected] Website: www.pyidaungsuinstitute.org