| TEMAT NUMERU | Wiosenny przeł Radon bezkolbowy bez tajemnic Znów po 75 latach – i to znów w marcu – Fabryka Broni w Radomiu uruchamia produkcję nowatorskiego TEKST LESZEK ERENFEICHT, JAROSŁAW przełomie lat 2007/2008 w Zakładzie Kon - karabinu, który ma szansę stać LEWANDOWSKI strukcji Specjalnych Instytutu Techniki Uz- brojenia Wydziału Mechatroniki Wojskowej się eksportowym przebojem, pierwszy dzień wiosny, Akademii Technicznej w Warszawie i jedno- ale przede wszystkim mógłby 21 marca, Fabryka Broni cześnie w radomskiej Fabryce Broni „Łucznik” skutecznie uzbroić polską w Radomiu zorganizowa- – Radom Sp. z o.o. jako projekt badawczo- armię. Pozostaje mieć nadzieję, ła prasową premierę strze- -rozwojowy PBR/15-224/2007/WAT. Projekt że dzieje karabinu Maroszka lającego prototypu kara- rozwojowy nr O R00 0010 04, zatytułowany binuW MSBS-5,56 w konfiguracji bezkol bo wej. „Opracowanie, wykonanie oraz badania kon- i roku 1939 nie powtórzą się Rozwój projektu MSBS-5,56 śledziliśmy bacz- strukcyjno-technologiczne karabinków stan- zbyt dokładnie... nie na naszych łamach (STRZAŁ 1, 10/09, 1, dar dowych (podstawowych) modułowego 4, 9, 10/10, 7-8, 10-11/11, 9/12), więc teraz systemu broni strzeleckiej kalibru 5,56 mm tylko przypomnimy pokrótce jego historię dla Sił Zbrojnych RP” został rozpisany na i zajmiemy się konstrukcyjną oraz użytkową trzy lata: od 4 grudnia 2007 do 3 grudnia stroną nowej konfiguracji Radona. Cykl wy- 2010 roku. dawniczy sprawił, że inni ubiegli nas w prezen- Po raz pierwszy w dziejach polscy kon- tacji zdjęć bezkolbowego Radona – ale za to my struktorzy broni uciekli się wówczas do sze- jako pierwsi pokażemy Wam, co ma w środku! roko zakrojonych konsultacji wśród zarów- no docelowych użytkowników wojskowych, MSBS-5,56 Radon jak i cywilnych profesjonalistów (w tym nas, Program Modułowego Systemu Broni Strze- dziennikarzy prasy fachowej) na temat zało- leckiej kalibru 5,56 mm zapoczątkowano na żeń programu i szczegółowych rozwiązań

6 STRZAŁ numer specjalny | KWIECIEŃ 2014 Komora spustowa bezkolbowca w przedniej części – widoczny hak łączący ją z komorą zamkową; faktura wydruku jest bardzo przyjemna, warto ją zachować w wersji docelowej

Wojskowi bowiem niestety od początku nie wykazywali entuzjazmu. W ich ocenie Beryl miał całkowicie zaspokajać potrzeby armii, a jego nieperspektywiczność specjal- nie panom generałom nie spędzała snu karabinu w konfiguracji klasycznej (kolbo- z powiek – wszak zgodnie z poglądami z cza- wej) powstała w technologii wydruku trój- sów, w których spora część z nich zdobyła wymiarowego (rapid prototyping) latem generalskie gwiazdki, wojen już się nie wy- 2008 roku, a publicznie zaprezentowano ją grywało karabinami. Świadomość tego, że wraz z podobną makietą w konfiguracji bez- karabin stał się na powrót podstawowym kolbowej w grudniu (STRZAŁ 1/09). narzędziem pracy żołnierza, przyniosły do- Zadaniem trzecim, obliczonym na równo świadczenia udziału WP w zagranicznych rok, od grudnia 2008 do grudnia 2009 roku, konfliktach asymetrycznych. było „Wykonanie dwóch demonstratorów om: technologii”, czyli produkcja funkcjonalnych Nowe otwarcie modeli metalowych. Jego podsumowa- Pierwsze demonstratory były przyrządami la- niem była pierwsza publiczna prezentacja boratoryjnymi i taką też miały urodę. Służyły demonstratorów technologii MSBS-5,56K wypróbowaniu w praktyce pomysłów kon- (prawie) (kolbowego) i MSBS-5,56B (bezkolbowe- strukcyjnych, a nie wygrywaniu konkursów go), mająca miejsce 15 grudnia 2009 roku piękności, co niestety było po nich widać. w Radomiu (STRZAŁ 1/10). Ściśle z tym po- Kiedy już przetestowano wszystko, co wiązane było zadanie czwarte, „Przepro - było do przetestowania, przyszedł czas na wadzenie badań dwóch demonstratorów zewnętrzną formę. WAT utworzyła zespół, technologii”, obliczone na 9 miesięcy – do w którym wziął udział współpracownik września 2010 roku, po którego wykonaniu Strzału, Adam Gawron. Dzięki wysiłkom demonstratory technologii po raz pierwszy tego zespołu powstała zupełnie nowa bryła zaprezentowano publicznie na targach zewnętrzna obu konfiguracji karabinów, przyszłego systemu. Cieszy nas bardzo, że MSPO w Kielcach. Ostatnie trzy miesiące które przestały straszyć blokowatymi kształ- w kolejnych odsłonach nowego systemu trwania projektu poświęcono na realizację tami. Ta operacja plastyczna wymagała jed- widzimy wiele rozwiązań zaproponowanych zadania piątego, którym była „Analiza wyni- nak daleko idącej ingerencji w wewnętrzną wówczas między innymi przez zespół ma- ków badań oraz wybór docelowego układu konstrukcję – właściwie zbudowania nowe- gazynu STRZAŁ. konstrukcyjnego MSBS-5,56 przez Siły Zbroj - go karabinu. Wydruki 3D nowej wersji Drugim zadaniem było obliczone na 9 ne RP”. Założeniem miało być skoncentro- MSBS-5,56K (i makietę nowego 40 mm gra- miesięcy (od marca do grudnia 2008 roku) wanie wysiłków konstrukcyjnych na konfi- natnika podwieszanego do niego) zapre- „Opracowanie dwóch projektów demon- guracji wybranej przez wojsko, ale skoń- zentowano w sierpniu 2010 roku na WAT stratorów technologii”. Pierwsza makieta czyło się na analizie wyników badań. (STRZAŁ 9/10). Analogicznie do procesu konstruowania nowych samochodów, identyczne założenia wstępne wynikające z ergonomii i współ- czesnych poglądów na użycie broni długiej dały w rezultacie karabin przypominający inne modele tworzone w tym czasie. Szyb - ko podniosły się więc zarzuty, że karabin jest do nich zbyt podobny – zwłaszcza do Remingtona ACR, mimo że ten nigdy nie miał odmiany bezkolbowej. Kolejne wersje prezentowane na targach MSPO wraz z de- Komora zamkowa wraz z suwadłem i zamkiem, od dołu – jak widać, MSBS jest zupełnie monstratorami technologii stopniowo od- nowym karabinem, to ani nie AK, ani nie AR-15, ani nie ACR... chodziły od wzornictwa ACR, dopracowując

KWIECIEŃ 2014 | numer specjalny STRZAŁ 7 Bezkolbowy MSBS-5,56B/Radon-B w całej okazałości. Charakterystyczny podłużny otwór pomiędzy komorą spustową a komorą zamkową służy do chłodzenia lufy na newralgicznym odcinku tuż za komorą nabojową – ale nie jest pewne, czy utrzyma się w wersji produkcyjnej karabinu, bo jak się okazuje nie jest niezbędny: lufa się nie przegrzewa

Niestety, nie możemy pokazać wnętrza komory spustowej, wraz ze szczegółowymi rozwiązaniami mechanizmu wypinania magazynka, a także pokazać samego modułu spustowo- -kurkowego, bo zostaliśmy nieomal zaprzysiężeni – na osłodę więc rysunki wersji wcześniejszej („kanciastej”), która nie różni się aż tak bardzo od obecnej

Zamek MSBS jest w typie AR-15, ale w szczegółach odmienny

się szeregu własnych oryginalnych rozwią- zań, chronionych dziś 11 wzorami użytko- wymi i 7 patentami – a kolejne czekają na ochronę zgłoszonymi patentami. Dziś to nowe karabiny – jak MDR – po- równuje się z kolei z Radonem-B, co chyba dobrze świadczy o jego oryginalności i ja- kości pracy zespołu odpowiedzialnego za wzornictwo. Sukces pierwszej fazy prac pozwolił roz- począć drugą – program badawczo-rozwo- jowy i wdrożeniowy „MSBS”, wykonywany przez WAT i FB Radom, finansowany przez Polski Holding Obronny ze środków Mini- sterstwa Skarbu w latach 2011–2014, a wpi- ków walki składającego się z karabinu sujący się w ustanowiony w roku 2009 przez w układzie kolbowym, granatnika podwie- Ministra Obrony Narodowej program ope- szanego i noża-bagnetu. Później ruszył jeszcze racyjny „Zaawansowane Indywidualne Sys- program rozwojowy Nr O ROB 0034 03 001 temy Walki – kryptonim Tytan” – czyli polski pod tytułem „Opracowanie, wykonanie oraz program Żołnierza Przyszłości. Program ten badania konstrukcyjno-technologiczne Mo- przewidywał wdrożenie do uzbrojenia Sił du łowego Systemu Broni Strzeleckiej kali- Zbrojnych RP zespołu indywidualnych środ- bru 5,56 mm (MSBS-5,56)” wykonywanego

8 STRZAŁ numer specjalny | KWIECIEŃ 2014 przez konsorcjum FB i WAT, a dofinansowa- bez precedensu w historii krajowego prze- rabinu kolbowego w bezkolbowy (i vice nego przez Narodowe Centrum Badań i Roz- mysłu zbrojeniowego – zapłaciła z własnych versa), wymiana lufy (na lufę innej długości woju ze środków przeznaczonych na naukę pieniędzy za badania certyfikacyjne Radona, lub konstrukcji, w zależności od potrzeb), w latach 2012–2016. zwykle finansowane przez wojsko. Teraz pił- jak również zmiana kierunku wyrzucania 14 sierpnia 2012 roku w Radomiu zapre- ka leży po stronie wojska – ciekawe czy i co łusek z prawostronnego na lewostronny – zentowano ostateczne prototypy karabi - stanie tym razem na przeszkodzie do osta- w zasadzie potrzebna jedynie w układzie nów w układzie klasycznym (STRZAŁ 9/12). tecznego zerwania pępowiny łączącej armię bezkolbowym, ale możliwa w obu ze wzglę- Wszystko zdawało się na prostej drodze do z dawnymi czasami? du na unifikację komór zamkowych. Obie przyjęcia do uzbrojenia, zwłaszcza odkąd wersje mają około 60% wspólnych części, wraz z Radonem zaczęto prezentować nowy Radon z bliska czyli dużo. radomski granatnik podwieszany 40 mm, 5,56 mm karabin MSBS-5,56 Radon jest au- MSBS-5,56 działa na zasadzie wykorzy- konforemny z nową szatą karabinu. Od tam- tomatyczną bronią indywidualną, działającą stania energii części gazów prochowych od- tej prezentacji minęły dwa lata: mamy za- na zasadzie odprowadzania gazów. Wystę - prowadzanych przez boczny otwór w lufie kładany w projekcie Tytan rok 2014, karabin puje w dwóch zasadniczych wersjach, róż- na tłok gazowy o krótkim skoku, który na jest gotowy do produkcji, podobnie jak gra- niących się układem konstrukcyjnym: odcinku około 17 mm napędza suwadło. natnik i bagnet – ale niestety Radona jak MSBS-5,56K/Radon-K (układ klasyczny, kol- W czasie ruchu suwadła do tyłu następuje w wojsku nie było, tak nie ma. Spór idzie bowy) i MSBS-5,56B/Radon-B (układ bez- odryglowanie zamka, wyciągnięcie łuski teraz głównie nie o sam karabin, tylko kolbowy, bull-pup). Konstrukcją bazową jest z komory nabojowej i wyrzucenie jej z broni, o prawa do jego konstrukcji – wojsko chce Radon-K, ze składaną na bok kolbą regulo- napięcie kurka oraz ściśnięcie sprężyny po- być właścicielem dokumentacji, na co nie wanej długości. Bezkolbowy MSBS-5,56B wrotnej, a sprężyna donośnika podnosi słup godzi się FB po doświadczeniach z Berylem powstaje przez połączenie komory zamko- nabojów w magazynku do szczęk, ustawia- i długą walką o jego konieczne moderniza- wej (identycznej dla obu wariantów) z od- jąc górny nabój na drodze zamka. cje, której kibicowaliśmy na naszych ła- miennej konstrukcji komorą spustową – W skrajnym tylnym położeniu suwadło mach. Wojsko mówiło, że nie może przyjąć broń zapewnia takie same możliwości og - uderza o zderzak i pod działaniem sprężyny Radona, bo nie jest certyfikowany – ale też nio we, przy znacznie zmniejszonych przez powrotnej rozpoczyna ruch do przodu. Za- nie może zlecić jego certyfikacji, bo nie jest zmianę układu konstrukcyjnego gabarytach. mek wypycha nabój z magazynka i dosyła przyjęty. By skończyć z tym paragrafem 22, Dzięki modułowej konstrukcji możliwe jest go do komory nabojowej. Gdy suwadło zbli- Fabryka zdecydowała się wreszcie na krok łatwe i szybkie przekształcenie każdego ka- ża się do skrajnego przedniego położenia, następuje zaryglowanie zamka – na skutek obrotu zamka w prawo (niezależnie od kie- runku wyrzucania) rygle wchodzą za po- wierzchnie oporowe tulei ryglowej lufy. Po zaryglowaniu zamka suwadło obraca spust samoczynny. Jeśli przełącznik rodzaju ognia ustawiony jest na ogień ciągły, kurek jest zwalniany, następuje strzał i cykl pracy au- tomatyki broni powtarza się, do momentu zwolnienia spustu lub wyczerpania nabo- jów z magazynka. Jeśli przełącznik rodzaju ognia ustawiony był na ogień pojedynczy, kurek utrzymywany zaczepem ognia poje- Napinacz suwadła zamocowany w komorze zamkowej ma sprytną zapadkę, która umożliwia dynczego pozostaje napięty i następuje dopchnięcie suwadła, choć napinacz nie porusza się przy strzale; strzałką zaznaczono przerwanie cyklu automatyki broni. Aby popychacz układu gazowego, umieszczony nad lufą oddać kolejny strzał należy zwolnić i po- nownie wcisnąć spust. Po zużyciu wszystkich nabojów z maga- zynka, suwadło z zamkiem zatrzymuje się w tylnym położeniu na zaczepie zamka. Można je teraz zwolnić naciskając na dźwi- gnię zwalniającą zaczepu, wyprowadzoną na obie strony komory zamkowej. W daw- nych demonstratorach technologii były to dźwignie przypominające zwalniacz zamka z karabinu AR-15, umieszczone pionowo nad gniazdem magazynka po obu stronach, w wersji docelowej zastosowano zaczep przypominający połączenie rozwiązań z FN FAL (sam zaczep) i ACR (skrzydełka po bo- Obsada lufy z widoczną jedną z śrub, które poruszają kliny mocujące lufę kach kabłąka), lepiej zabezpieczający przed

KWIECIEŃ 2014 | numer specjalny STRZAŁ 9 rabinka („sub-karabinka”) skrócona będzie do wartości pomiędzy 10 a 12 cali – czyli od 254 do 305 mm; dokładny wymiar jeszcze nie jest znany, zostanie ustalony po pró- bach. Konstrukcja MSBS-5,56 od początku była przystosowana do obsługi zarówno lewą, jak i prawą ręką. Zwyczajowe mówie- nie o „przystosowaniu broni do strzelania dla leworęcznych” jest w tym przypadku mylącym skrótem myślowym – strzelanie z okna lub szerzej zza przesłony często zmu- sza do strzelania z lewego ramienia także użytkowników jak najbardziej praworęcz- nych. Z my ślą o takich przypadkach Radon Przycisk zaczepu suwadła – normalnie zostaje ono w w pozycji otwartej po ostatnim strzale, ale można też (przy odrobinie wprawy i chwili namysłu którym palcem w którą stronę i co naciskać) został wyposażony w całkowicie zdwojone zapiąć je w tej pozycji ręcznie, co jest niezbędne np. do usuwania pewnych zacięć ma nipulatory (zwalniacz zaczepu zamka, za- trzask magazynka, bezpiecznik-przełącznik rodzaju ognia), pozwalające obsługiwać broń równie sprawnie lewą i prawą ręką. Napinacz zamka, który w demonstratorze był przekładany z lewej na prawą stronę i poruszał się z suwadłem, w nowym kara- binie jest obustronny i nie porusza się przy strzelaniu – a mimo to pozwala na ręczne dosłanie zamka w razie potrzeby. Przy - stosowaniem dla leworęcznych użytkow- ników Radona-B jest natomiast możli- wość zmiany kierunku wyrzucania łusek. W MSBS-5,56 jest to możliwe bez użycia na- Bagnet (a właściwie „nóż – bagnet”) będzie podpinany do bezkolbowca od góry lufy, przez co rzędzi, czy dodawania jakichkolwiek części. ładnie się wkomponowuje w linie broni – tyle, że kształt wycięć osłony lufy będzie jeszcze Wystarczy po rozłożeniu częściowym obró- zapewne zmieniony, żeby można było łatwiej sięgnąć do zatrzasku bagnetu cić zamek o 180°, po czym przenieść na drugą stronę komory zamkowej pokrywkę przypadkowym zwolnieniem. W MSBS-5,56B WP używa wyłącznie amunicji z pociskiem nieużywanego okna wyrzutowego i prze- przycisk zwalniacza zamka przeniesiono na długim, o rdzeniu stalowym, odpowie dnika nieść odbijacz łusek. tylną ścianę gniazda magazynka, na wzór SS109/M855. Oczywiś cie na życzenie klienta W demonstratorze wymagało to także IWI X95. Jeśli przed zwolnieniem suwadła FB może oferować karabin z lufą o skoku uni- przełożenia trzpienia sterującego ryglowa- dokonano zmiany magazynka, zamknięcie wersalnym – pozwalającym strzelać amuni- niem z lewego do prawego wycięcia zamka dośle do lufy kolejny nabój i karabin cją zarówno z pociskiem M193, jak SS109. kształtowego suwadła. Nowe suwadło będzie gotowy do dalszego strzelania. Broń Lufy Radona są łatwo wymienne w polu przekonstruowano całkowicie, pozbawia- jest zasilana z magazynka zgodnego z nor - (choć nie szybkowymienne, jak w broni ma- jąc integralnego popychacza rodem z FN mą STANAG 4179 (a więc do karabinów ty- szynowej) dzięki zastosowaniu mechanizmu SCAR. Jest ono teraz kompaktowe, a po- poszeregu AR-15). Zatrzask magazynka jest mocującego lufę w komorze zamkowej za pychacz stanowi oddzielny zespół z wła- dostępny obustronnie w obu odmianach pomocą dwóch klinów osadzonych na śru- sną sprężyną powrotną (w stylu SWT / Ra dona, obsługiwany przyciskami nad spu- bie rzymskiej – jej obrót z dowolnie wybra- G.43 / HK G36 / HK416). Całkowicie zmie- stem, przypominającymi zwalniacz maga- nej strony powoduje rozsunięcie klinów niła się też filozofia zmiany kierunku wy- zynka z pistoletu. Dzięki nożycowemu ukła- i uwolnienie lufy, bez demontażu jakichkol- rzucania, odchodząc od zmiany kierunku dowi przycisków nacisk z dowolnej strony wiek innych elementów broni. Przy tym obrotu, wymagającej dwóch oddzielnych zwalnia zaczep magazynka umieszczony kliny jedynie blokują lufę, osadzaną w obsa- wycięć kształtowych w suwadle, na rzecz z przodu lewej strony magazynka – nawet dzie, toteż do jej wymiany nie potrzeba jak zmiany jedynie punktu wyjściowego ob- jeśli w Radonie-B wymaga to przeniesienia w FN SCAR czy CZ 805 klucza dynamome- rotu zamka, przy zachowaniu jednego kie- ruchu 20-centymetrowym cięgłem. Karabin trycznego i figurowej kolejności dokręcania runku obrotu. Dzięki temu odwrócenie je- strzela nabojami 5,56 mm x 45 NATO (STA- ośmiu śrubek na krzyż – wystarczy prosty dynie samego zamka o 180° wystarcza, by NAG 4172) lub ich krajowym odpowiedni- klucz imbusowy, który w docelowej postaci łuska była wyrzucana w lewo lub prawo kiem (nabój 5,56 mm RS). Lufa ma prze- broni ma być dołączany do niej i przeno- i nie trzeba zmieniać nic więcej. wód o profilu bruzdowanym, sześciopolowy, szony w specjalnym gnieździe łoża lub Broń nie ma żadnych stałych przyrządów prawoskrętny, o skoku 178 mm, zgodnym w zasobniku w chwycie. Zasadnicza lufa ma celowniczych, ani mechanicznych, ani op- ze STANAG. Wybrano taki skok bruzd, gdyż długość przewodu 406 mm, w wariancie ka- tycznych. Zamiast tego na całej górnej po-

10 STRZAŁ numer specjalny | KWIECIEŃ 2014 Regulator gazowy w bezkolbowcu jest nieco bardziej schowany, ale nadal Stopka bezkolbowca – prosty kawałek metalu i gumy, być może można nim dość łatwo operować – choć można pomyśleć o nieco większych będzie dostępny w kilku odmianach różniących się grubością, wycięciach w osłonie co pozwoli na regulację długości osady w pewnym (niewielkim, ale zawsze) zakresie

wierzchni komory zamkowej umieszczono tu. Obie bronie (bagnet i granatnik) były ob- w którego wycięciu zapina się hak na jelcu szynę montażową zgodną ze standardem jęte programem, więc żeby je ze sobą po- bagnetu. Można? Można, tylko trzeba chcieć... STANAG 4694 (tzw. szyna Picatinny, daw- godzić, trzeba było zmienić cały paradygmat niej MIL-STD-1913), na której można monto- mocowania bagnetu. Do tej pory wszystkie Wrażenia z obsługi wać dowolnie wybrane przyrządy celownicze. polskie karabiny przed i po wojnie – z wy- Mieliśmy unikalną okazję zaznajomić się z Ra- Jako podstawowy celownik przewidy wany jątkiem karabinów Mosina – miały bagnety donem-B bliżej, podczas pobytu w fabryce. jest kolimator Aimpoint Micro T-1 lub holo- nożowe, zawieszane pod lufą. Bliskie osa- Przez pół dnia ćwiczyliśmy zmiany magazynka graficzny EOTech (obecny w wojsku mo - dzenie osi luf granatnika i karabinu spowo- (stojąc, klęcząc i leżąc), składanie się na sucho del 552 lub nowszy serii XPS), które mogą dowało konflikt – głowica i rękojeść bagne- (i mokro), próbowaliśmy opanować manual- być uzupełnione o przystawkę powiększają- tu wchodzą w tor lotu granatu! Rozwiązanie ną obsługę broni tak blisko, na ile to było moż- cą lub monokular noktowizyjny (np. MU-3) zaczerpnięto z karabinu HK G3 – przeniesio- liwe. Nie o wszystkim niestety możemy opo- do strzelań w nocy. no bagnet nad lufę. Wystarczyło w tym celu wiedzieć, bo – jak już wspomniano – pewne Opracowanie granatnika spowodowało obrócić o 180° nałożony na lufę pierścień prace o charakterze patentowym wciąż trwa- nieoczekiwany problem z montażem bagne- z zaczepem do bagnetu i tłumik płomienia, ją, ale o wielu z nich możemy, i powiemy.

Karabin rozłożony na podzespoły, czyli „do czyszczenia” – w tym egzemplarzu trzpienie łączące dają się odłączyć od broni, ale w wersji docelowej będą rozwiązane identycznie jak w wersji kolbowej, czyli nie będzie możliwości ich całkowitego wyjęcia (i zgubienia)

12 STRZAŁ numer specjalny | KWIECIEŃ 2014 Przede wszystkim o mitycznej zmianie bezkolbowej obsługuje się ręką „słabą”, rabinach rodziny AR-15, ale to raczej ame- magazynka, która wedle licznych wojsko- podczas gdy w wersji kolbowej zasadniczo rykański karabin wprowadził nowatorskie na wych i okołowojskowych specjalistów w ka- palcami ręki strzelającej. Ale to wbrew po- tamte czasy standardy ergonomii i manual- rabinie bezkolbowym miałaby być znacznie zorom lepiej, gdyż nie grozi nam sytuacja nej prostoty obsługi – zresztą inne kolbowe wolniejsza i trudniejsza, niż w karabinie błędu koordynacji rąk, skutkującego zwol- karabiny sprzed ćwierćwiecza, z kałaszniko- z klasycznym układem z kolbą właściwą. nieniem zamka zanim szczęki magazynka wem na czele, też nie mogły się równać Otóż nie jest ona trudniejsza – więcej: zda- zostaną wprowadzone na drogę suwadła – z AR-15 pod względem szybkości obsługi, niem części Redakcji jest wręcz łatwiejsza. wtedy nabój nie zostaje pobrany z maga- a zwłaszcza zmiany magazynka (bo już nie Skąd taka opinia? Spróbujmy przybliżyć zynka, bo suwadło przechodzi nad maga- przeładowania). nasze argumenty: zynkiem za wcześnie. To wcale nie jest przy- Kolejna rzecz, to droga przemieszczenia W porównaniu z Radonem-K obsługa padek wydumany, w praktyce strzelań dyna- magazynka z ładownicy do karabinu, która broni ręką trzymającą karabin jest taka micznych takie sytuacje się zdarzają (może w bezkolbowcu jest krótsza, czyli czynność sama, bo takie same są manipulatory – takie niezbyt często, ale jednak). Schemat obsłu- ta jest szybsza. Tu dochodzimy do kluczo- same i w tych samych miejscach umiesz- gi bezkolbowca takiej sytuacji przeciwdziała wego punktu, czyli rzekomej trudności czone, za wyjątkiem przycisku zwalniania lepiej – tu najpierw wpinamy magazynek, w trafianiu magazynkiem „po omacku, gdzieś suwadła z zamkiem, zapiętego w tylnym, a potem naciskamy przycisk zaczepu zamka: pod pachę”, a także konieczności „przebija- otwartym położeniu. Przycisk ten w wersji odwrotnie byłoby trudniej, bo obie czynno- nia się przez warstwy oporządzenia na ka- mizelce”. Otóż taka sytuacja nie zajdzie, bo zajść nie może: jeśli używamy modnej (choć Suwadło z zamkiem widziane od dołu i tyłu to już moda ciut passé) pełnej kamizelki – uwagę zwracają dwie z systemem mocowanych na niej zasobni- masywne śruby i łeb ków na magazynki, to nie składamy się do kołka ustalającego iglicę strzału w pozycji tradycyjnej, „bocznej”, tylko w nowoczesnej pozycji „przedniej”. W takim składzie gniazdo magazynka znaj- duje się bezpiecznie daleko od oporządze- nia. Jeśli zaś składamy się w myśl tradycyj- nej karabinowej mody, to wówczas mamy na sobie inny rodzaj oporządzenia – np. bio- drowy pas z ładownicami. I w takim przy- padku także nie mamy konfliktu pomiędzy kolbą / gniazdem magazynka a ekwipunkiem. Zaś trafienie ręką – także ręką trzymającą ma- gazynek – pomiędzy drugi łokieć i rękę jest ści wykonuje ta sama dłoń. A w kolbowcu znacznie łatwiejsze i szybsze, niż trafienie zwolnienie zamka po wpięciu magazynka w miejsce przed tą ręką, w pustkę. Tak jak ła- jest tak samo łatwe / trudne jak zrobienie twiej jest trafić z zamkniętymi oczami palcem tego przed wpięciem, bo robią to dwie w nos, niż palcem w guzik od koszuli – choć różne ręce. Obsługa wymiany magazynka niby ta koszula na brzuchu, a brzuch nasz jak w starszych modelach bull-pupów, zwłasz- najbardziej. cza w brytyjskich karabinach rodziny SA80 Powyższe rozważania to nie są czcze czy austriackich AUG, rzeczywiście wyma- dywagacje teoretyczne, zostały one jak gała bardziej skomplikowanych czynności wspomniałem poparte ćwiczeniami na fa- manualnych, niż wymiana magazynka w ka- brycznej strzelnicy, a czasy zmian magazynka Suwadło z zamkiem widziane od przodu

1

2 4 5

Suwadło z zamkiem i urządzeniem powrotnym. Z powodu trwającego 3 postępowania patentowego niektóre szczegóły zespołu ruchomego na prośbę FB zostały zamazane Suwadło i zamek rozłożone na części: 1 - suwadło, 2 - iglica, 3 - kołek ustalający, 4 - sworzeń sterujący, 5 - trzon zamkowy

KWIECIEŃ 2014 | numer specjalny STRZAŁ 13 mierzone były timerem. Ćwiczyli koledzy Le- wan dow ski i Zdzitowiecki, co jakieś tam do- świadczenie w strzelaniu dynamicznym ma - ją. Zgoda, ten pierwszy należy do zwolen- ników bull-pupów, ale drugi wręcz przeciw- nie. A werdykt był jednogłośny: w porów- naniu dwóch konfiguracji karabinu systemu MSBS wersja bezkolbowa jest szybsza i wygodniejsza w obsłudze. Lepsze jest także wyważenie broni, przez co łatwiej jest się z nią poruszać – ale to już rzecz bardzo subiektywna. Żeby nie przesłodzić tej beczki miodu, (mała) łyżeczka dziegciu – bezkolbowiec jest mniej wygodny, gdy trzeba usunąć za- cięcie, zwłaszcza bardzo popularnego Kontrola wzrokowa okna wyrzutowego jest w bezkolbowcu nieco trudniejsza, niż w wersji w przypadku magazynków pochodzących klasycznej – i to jest jedyna przewaga tego ostatniego nad tym pierwszym; rzekomo trudniejsza z karabinów rodziny AR-15 typu, czyli po- wymiana magazynków to po przeniesieniu zwalniacza magazynka na chwyt jedynie legenda brania więcej niż jednego naboju z maga- zynka. Tu trudniej zdiagnozować rodzaj za- Wrażenia ze strzelania trów 50, pokazują potencjał broni. Strzelania cięcia, bo gorzej widać okno wyrzutowe, Jeśli chcieć określić to jednym słowem, to na skupienie przeprowadziliśmy na fabrycz- a odciągnięcie suwadła z jednoczesnym nowy radomski karabin strzela błyskotliwie. nym torze 100-metrowym, opierając broń ręcznym unieruchomieniem zamka w tyl- Zarówno stabilność przy strzelaniu poje- na specjalnej podstawce, a strzelania szyb- nym, otwartym położeniu wymaga pewnej dynczych strzałów celowanych, krótkich kie wykonano na strzelnicy 50-metrowej. wprawy. Nam nie zawsze się to udawało – serii dwu- lub trzystrzałowych, jak i serii Strzelało dwóch strzelców, w przypadku więcej: z początku sami nie wpadliśmy dłuższych jest wzorowa, broń jest bardzo prezentowanych tarcz jeden celował w cen- jakie ruchy trzeba wykonywać, i brakowało łatwa do kontrolowania. Może przy dłuż- tralne pole tarczy, drugi w tzw. górne pole A nam trzeciej ręki. Dopiero konsultacja szych seriach podrzut wersji bezkolbowej (co jest eufemizmem pozwalającym unik- z konstruktorami pomogła dopracować jest zauważalnie większy, niż wersji kolbo- nąć niepoprawnego politycznie stwierdze- właściwe chwyty manipulatorów. Testowa - wej, ale w dalszym ciągu są to wartości co nia, że celował w głowę tarczy). Oba karabi- ne egzemplarze, z częściami plastikowymi najmniej do przyjęcia, o ile nie bardzo do - ny miały zamontowane celowniki kolima- wykonanymi jako wydruki 3D, zdradzały bre. Egzemplarz z którego strzelaliśmy był torowe Aimpoint Micro T-1 2MOA, ustawio- niezbyt równe i czasami oporne działanie po połowie badań żywotnościowych, więc ne fabrycznie. niektórych dźwigni i przycisków, ale jak ro- strzelanie na 100 m nie miało w tym przy- Co ciekawe, jednocześnie przeprowa- zumiemy w wersji produkcyjnej będzie to padku sensu (lufa była już nieco zużyta) – dzone porównawcze strzelania z karabinu wszystko poprawione. ale prezentowane tarcze, strzelone na me- w układzie kolbowym wykazały, że różnice

Porównanie sylwetek i długości całkowitej obu wariantów karabinu – jak widać, różnica jest znaczna; co warto podkreślić, oba karabiny mają lufy TEJ SAMEJ DŁUGOŚCI!

14 STRZAŁ numer specjalny | KWIECIEŃ 2014 MSBS na stanowisku strzeleckim w Fabryce Broni w Radomiu – z lewej Radon-K, z prawej Radon-B STRZELANIE NA 50 m

strzelec 1 strzelec 2 pomiędzy oboma konfiguracjami są mini- sięciu wystrzelonych nabojów, choć na tejże typ / model centr. pole górne pole malne – ale jednak z lekkim wskazaniem na podstawie można pokusić się już o stwier- 34 mm 28 mm wersję kolbową, biorąc pod uwagę wymia- dzenie, że broń ta generalnie strzela bardzo Radon-B (bezkolbowy) ry nominalne skupienia. Jednakże wersja bez- dobrze. Bo co ważne, nie odnotowaliśmy Radon-K (kolbowy) 31 mm 27 mm kolbowa uzyskałaby nawet lepsze skupie- żadnych zacięć czy niewypałów (aczkolwiek nia, gdyby odliczyć wyraźny odskok w serii na słabych, sportowych nabojach .223 Rem nicji wersja kolbowa funkcjonowała normal- celowanej w centralne pole tarczy, być z pociskiem 55 gr bezkolbowy MSBS działał nie; być może było to spowodowane wspo- może zawiniony przez strzelca. Dobrze, to wyraźnie wolniej, najwyraźniej na granicy mnianym cyklem badań żywotnościowych tylko zabawa – nie można przesądzać o wła- energii potrzebnej do prawidłowego współ- i zabrudzeniem broni, albo złym ustawieniem ściwościach broni na podstawie kilkudzie- działania mechanizmów – na tej samej amu- regulatora gazowego). Tarcze testowe, ostrzelane z odległości 50 m Tarcze – skupienia bardzo ładne, wyniki w tabelce Prezentowane w tabeli wyniki skupienia systemu MSBS – o ile bowiem na rynku jest są bardzo dobre, ale na tym etapie należy je już kilka bardzo dobrych, nowoczesnych ka- traktować jako rodzaj zabawy – karabiny, rabinów w układzie kolbowym (a wliczając z których strzelano to egzemplarze nawet nie w to karabiny tylko dobre, to nawet kilkana- prototypowe, osadzone na łożach wydruko- ście), o tyle udanych konstrukcji bezkolbo- wanych z plastiku na drukarce przestrzennej. wych nie ma wiele. W zasadzie w ogóle nie Choć forma i mechanizmy są już takie same, ma konkurentów, którzy staliby na podob- jakie będą w wersji seryjnej, to spasowanie nym poziomie nowoczesności oraz manual- części oraz ich szczegółowa obróbka nie są nych rozwiązań. Owszem, jest izraelski Mini- w tym przypadku jeszcze docelowe. Tavor (z krótszą lufą), jest nowa wersja chorwackiego VHS (z gorszym układem ma- Wnioski na koniec nualnym), jest najnowsza odsłona austriac- Zapewne dobrze byłoby bardziej neutralnie ko-malezyjsko-australijskiego AUG (ale to wyważyć karabin, bo teraz jest trochę zbyt reanimacja konstrukcji sprzed dziesięciole- ciężki na tył – na przykład wspomniany wie- ci). Na tym tle polski karabin zdecydowanie lokrotnie Steyr AUG jest lepiej wyważony wybija się in plus, więc mógłby być koniem (mieliśmy ze sobą egzemplarz AUG do po- Wylot lufy Radona-B z tłumikiem płomienia- pociągowym projektu – jego logotypem, kompensatorem. Wycięcie widoczne u góry równań). Żeby uzyskać podobny rozkład służy do mocowania bagnetu sztandarowym produktem. Oczywiście ofer- masy w Radonie, trzeba postawić cięższy ta będzie szersza, i zapewne wielu klientów kolimator na przód oszynowania (np. Aim- przyciągniętych atrakcyjnym, nowatorskim point Comp M4). Do oczywistej poprawy gładsze w środku i na pewno lepiej wykoń- bull-pupem zdecyduje się na wersję kla- jest kultura pracy przycisków zwalniania czone. Co do pozostałych manipulatorów syczną Radona, ale o to właśnie chodzi. magazynka, które trzeba w ogóle trochę trudno się o cokolwiek przyczepić: to jest Hasło „mamy rewelacyjny bull-pup, dostęp- przeprojektować – ale w dużej mierze to naprawdę ŚWIETNY karabin! ny także w wersji klasycznej” jest jednak bar- skutek osady wykonanej jako wydruk 3D, Naszym zdaniem FB i WAT powinny raz dziej chwytliwe, niż wersja odwrotna: „ma- w wersji produkcyjnej tworzywo będzie jeszcze przemyśleć formułę marketingową my fajny karabin, który możemy wam także skonfigurować w układzie bull-pup, jeśli się upieracie”. DANE TECHNICZNE MSBS-5,56 RADON (PROTOTYPOWY) A przekonanie polskiego wojska do jed- nej lub drugiej wersji jest w tym wypadku typ / model MSBS-5,56K MSBS-5,56B najmniej ważną sprawą – byle tylko wojsko kaliber 5,56 to wreszcie kupiło jakąkolwiek wersję kara- nabój 5,56 mm x 45 NATO binu systemu MSBS. długość lufy [mm] 406 406 długość z kolbą w położeniu bojowym [mm] 900/840 670 Ilustracje: autorzy i archiwum redakcji długość z kolbą złożoną [mm] 670 wysokość bez magazynka [mm] 195 215 Dziękujemy Fabryce Broni „Łucznik”-Radom za umożliwienie przeprowadzenia redakcyjnego szerokość [mm] 82 82 testu karabinu, a firmie 4SHOOTER za dostar- masa własna [kg] 3,65 3,55 czenie tarcz TRUGLO

16 STRZAŁ numer specjalny | KWIECIEŃ 2014