Folder 4elementenroute 30-08-2010 10:39 Pagina 1

ook nog een tijdje als stoommaal- Omdat de hopbellen (de vruchten water uit de vijver nemen en soms ven van de gemeente. derij, maar is al lang verdwenen, van de hop) door het hoge vocht- ook niet uit de beek. Dan moest hij WWW.BRTIMMERMANS.BE het molenhuis eveneens. De spaar- gehalte gevoelig zijn voor schim- de molen gewoon stilleggen. vijver doet soms nog dienst als vis- mels, moeten ze onmiddellijk na de Aan de achterkant van het molen- 12. Watertoren vijver. pluk gedroogd worden. Na acht tot huis ziet men nog de vierkante ITTERBEEKSEBAAN, ITTERBEEK tien uur is het vochtgehalte terug- schoorsteen van de vroegere stoom- Edouard Fauconnier uit Sint-Joost- 5. Watermolen van Opalfene gebracht tot 10% en kan de hop installatie. ten-Noode liet hier in 1880 een HEIRBAAN 40, TERNAT geperst en in zakken verpakt wor- Deze watermolen was in bedrijf tot kasteeltje bouwen. De industrieel De vroegste bekende vermelding den. 1959. Charles de Hèle, eigenaar vanaf 6 van de watermolen van Opalfene is Het drogen gebeurde in een hopast 1900, bedacht de naam “Château in een akte uit 1378 waarin de mo- (of eest). De hopbellen lagen op 10. Windmolen Chantemerle” en liet een lusthof len als pand werd geteld. De water- een lattenvloer waaronder een vuur MOLENBERGSTRAAT, DILBEEK aanleggen van ongeveer 125 are molen werd toen gebruikt als olie- gestookt werd. De warme lucht De molen van Van Lierdens was ge- groot. Het kasteel stond jaren te 5 molen. Het vrij goed bewaarde ontsnapte door de ventilatiegaten legen juist naast het hoogste punt verkommeren en werd in augustus complex van woonhuis, molen en in het dak. Sommige hopasten zijn van Dilbeek. Molenaar Emiel Buyst 1990 afgebroken. 7 aanhorigheden dateert van 1853. van buiten goed herkenbaar, onder bouwde begin 1900 een riant mo- Op de hoek van de Itterbeeksebaan Van 1895 tot 1921 was er tevens meer door de typische ventilatiega- lenaarshuis aan de Molenberg. Er liet de Hèle ook een ‘elektriciteitsfa- een stoommachine in gebruik. Het ten, zoals deze van de vroegere kwam ook een “vuurmolen” waar briek’ bouwen. Het was in feite een molenwerk is nog goed bewaard hopboerderij Jan Vandersmissen. men onafhankelijk van de wind kon watertoren gecombineerd met een gebleven. Het metalen bovenslag- malen met een door stoom aange- badinrichting (watertoren staat er rad daarentegen, dat in 1926 het 8. Bakoven dreven motor. De stoommaalderij nog steeds; de inrichting is groten- houten waterrad verving, is 84 jaar ASSESTRAAT 45, SINT-ULRIKS-KAPELLE (met hoge schoorsteen) en de wind- deels verdwenen). later door en door verroest. Bijna elk boerderijtje had zijn eigen molen zijn verdwenen, het woon- bakoven, dikwijls in een gescheiden huis heeft de tand des tijds over- 13. Watermolen 6. Nieuwermolen bakhuis, soms ook gecombineerd leefd. POVERSTRAAT 4-6, SINT-ANNA-PEDE BRUGGEVELDSTRAAT 28, SINT-ULRIKS- met een hopast. De oven werd De windmolen leeft nog voort in Op 21 maart 1776 werd aan de 89a9b KAPELLE gestookt met bussels of “asjels” die een schilderij van Dilbekenaar Edgar Graaf van Lalaing een octrooi ver- De Nieuwermolen werd al vermeld in de winter gemaakt werden met Bytebier. leend voor de bouw van een water- in 1356. De molen en het gelijkna- de takken van de knotwilgen, maar molen voor het vermalen en persen mige kasteel waren in 1483 eigen- ook met allerlei ander snoeihout. 11. Brouwerij Timmermans van oliezaden. In de 19de eeuw dom van de heren van Kapelle. Het De woorden “groenafval” en KERKSTRAAT 11, ITTERBEEK deed hij dienst als graanmolen. huidige gebouw dateert van de “containerpark” waren nog niet Van de vele lambiekbrouwerijen die Thans is de molen ingericht als wo- Teksten: Vier- 19de eeuw. Het waterrad van deze uitgevonden. Met vier bussels goed de regio in het verleden telde zijn er ning. Het rad en het binnenwerk Renate Devreese molen gelijkt als twee druppels droog hout kon een ervaren bakker in Dilbeek slechts nog twee actief: zijn verdwenen en de waterloop is water op dat van de Pedemolen. op één uur tijd zijn oven op 250°C Fotografie: brouwerij Girardin in Sint-Ulriks- verlegd. Renate Devreese, Roger Van Grimbergen, Miel Verhasselt Tot ongeveer 1930 werd met het stoken. Kapelle en brouwerij Timmermans elementen- Postkaarten: privéverzameling water van de Nieuwermolenbeek in Itterbeek. Deze laatste bestaat 14. Duiventil en bakoven en de twee hectare grote spaarvij- 9. Molen te Voorde sinds 1781 en was toen bekend als PLANKENSTRAAT 7, SINT-ANNA-PEDE Eindredactie: ver graan gemalen. Daarna produ- MOLENSTRAAT 113, SINT-MARTENS- “Brouwerij De Mol”. Deze boerderij heeft nog een bak- route Sara Vermeulen ceerde de molen nog ongeveer der- BODEGEM Wie bier wil brouwen heeft zuiver huis en een duiventil, grotendeels 10a 10b 11 tig jaar lang elektriciteit die opge- De Heren van Bodegem hadden de water nodig. Waar komt al dat wa- in gewitte leembouw met ‘gepikte’ slagen werd in batterijen. INFO NODIG? absolute heerschappij over de ter vandaan? Brouwerij Timmer- plint. Vandaag worden meer en meer grond, de stuwkracht van het water mans beschikt over haar eigen arte- De leembouw maakte gebruik van Dilbeek Toeristische folders, fietsroutes, wandelroutes, monumentenmappen en nog veel meer zijn te verkrijgen op de gemeentelijke cultuurdienst. oude watermolens met moderne en de wind. Ze verhuurden de wa- sische put – een waterput ontstaan lokale materialen (leem, wilgentak- turbines uitgerust om elektriciteit te termolen die aansloot bij het Cas- door een ondergrondse waterader ken, stro) en werd pas na de indus- Meer info op: www.toerismedilbeek.be produceren. telhof. De oudste pachtvoorwaar- onder druk – die zich op 118 meter trialisatie in de 19de eeuw lang- De “Vier-elementenroute Dilbeek” www.dilbeekserfgoed.be den die in het archief van het mo- onder de grond bevindt. zaam verdrongen door bakstenen 7. Hopast lenhuis teruggevonden werden, In 1814 werd hier 15 hl gebrouwen, huizen. is een 27 km lang fietsparcours doorheen Verantw. uitgever: BRUGGEVELDSTRAAT 9, SINT-ULRIKS- dagtekenen van het jaar 1673. In in 1834 reeds 700 hl, in 2003 Stenen huizen waren vroeger de Gemeentebestuur Dilbeek, Gemeenteplein 1, 1700 Dilbeek, tel. 02 451 68 00 KAPELLE de maalvijvers werd toen ook vis 15.000 hl. grote uitzondering: kastelen en ker- enkele Dilbeekse deelgemeenten. Uitgestrekte hoppevelden bepaal- gekweekt. Ten behoeve van de vis- De geuze, kriek en lambik van on- ken werden in steen opgetrokken, Dit foldertje is een uitgave van gemeentebestuur Dilbeek met medewerking van de vzw Dilbeeks den tot enkele jaren geleden nog sers mocht de molenaar ieder jaar ze lokale brouwerijen zijn typische soms ook het huis van de lokale 13 14 Erfgoed en de werkgroep Open Monumentendag 2010 • September 2010 het beeld van de Bruggeveldstraat. gedurende een aantal dagen geen streekproducten en één van de troe- brouwer en de pastoor.

12 Folder 4elementenroute 30-08-2010 10:39 Pagina 7

Vier-elementen- 2. IJskelder Vier-elementenroute Dilbeek (27 km) KOTHEMSTRAAT (TEGENOVER HUISNR. route Dilbeek 6 s a Bekkerzeel A CHEPDAAL Kasteel Asse tr a Zellik    33 ), S t rechtdoor rechtsaf linksaf Nieuwermolen Bruggeveldstr. Deze ijskelder hoorde bij het vroe- Dit fietsparcours (27 km) leidt langs gere kasteel Brifaut, dat vandaag 7 monumenten en gebouwen waar in 8 E40 OOSTENDE-BRUSSEL dienst doet als MPI (Medisch Pe- Kasteel Deze fietstocht, speciaal voor de Open 7 Hopast vroegere tijden gewerkt werd met dagogisch Instituut) Levenslust. La Motte Monumentendag 2010 uitgestippeld, Bruggeveldstraat 9, Sint-Ulriks-Kapelle Br de vier elementen: water, vuur, V usse Bovenop de kelder was een laag i ls t tra  s Ten at loopt als volgt: Assestraat e lucht en aarde. r aarde aangebracht, waarop aange- o broekstraat Jozef Mertensstr. e E 40 oversteken l s t plante bomen de warmtestraling zo- r Brusselstraat . Zavelstraat 1 Watermolen van 8 Bakoven Sint-Gertrudis-Pede Assestraat 45, Sint-Ulriks-Kapelle 1. Watermolen van Sint- veel mogelijk tegenhielden. In de Ternat M o  winter werd hier het ijs van de vij- l e Sint-Ulriks- Bakhuis Kerkstraat Gertrudis-Pede n

s t  vers opgeslagen. Zo konden de kas- r Stoominstallatie Brusselstraat Bakhuis a Kapelle a t  Lostraat 84, Schepdaal Zavelstraat Stoominstallatie teelheren hun voedselvoorraad in 5 Oostho e   k . Lostraat Schijfelberg OSTRAAT CHEPDAAL de zomer langer bewaren en ook s tr L 84, S t s D r k e   aa Tenbroe Cuy Groot- Isabellastraat Tenbroekstraat sorbets voor de feesttafel bereiden. t per De Pedemolen is de enige maal- 9 stra n at  Kothemstraat/Scheestraat  Oosthoekstraat a Bijgaarden De ijskelder is nu bijna volledig aan a vaardige watermolen van het Pa- b  ir 2 IJskelder Molenstraat e jottenland. Sinds 700 jaar wordt het oog onttrokken. Enkel de in- H Kothemstraat (tegenover nr. 33a), 9 Molen te Voorde 1a 1b Ne Wolsemstraat gang, naar het noorden gericht, is erstraat ansaertlaan hier met de kracht van het water B D o t Schepdaal Molenstraat 113, Sint-Martens- d a eg t em a nog zichtbaar. straat Ter a r graan gemalen. De beek, die van nat t a t  str aa r s Drijbekweg Bodegem aat r t g st s a r. d n a Lennik tot aan de molen Molen- t l e   s e t H Appelmansstraat Sint-Martinusstraat M t on n V e RING O n a g ik e an beek heet en daarna verder als Pe- 3. Tramsite Schepdaal

st rd e K L   t Eylenboschstraat Neerstraat r. a g a n a . g a r a NINOOFSESTEENWEG 955, SCHEPDAAL n L t r  debeek richting Anderlecht vloeit, a rs t Ninoofsesteenweg oversteken Bruinelieveheerstraat e s P e r

t h e  In 1919 werd de lijn Dilbeek - Brus- a e t 3 Tramsite Schepdaal Voetweg naar Smissenbosstraat maakt aan het waterrad een val

v s ra ie t L o s e l o  sel geëlektrificeerd. Tot dan reden n l a i Ninoofsesteenweg 955, Schepdaal Smissenbosstraat van vier en een halve meter. Met de u K

a r S

B d m

P  

p de trams van de Buurtspoorwegen

r Wijngaardstraat Rondenbosstraat

i gebundelde kracht van de stroming e e

s Dilbeek d h Sint- s

c e

i S  

k S n t Rumoldusstraat Molenberg met stoomlocomotieven. h a en het gewicht van het water pro-

b t e Martens- o io r  e s n Voetweg SPD 55 10 Windmolen Het zogenaamde “waterkasteel” s duceerde het bovenslagrad vol- n s t s s r t t Bodegem a r  Langestraat r Voetweg SPD 49 Molenbergstraat, Dilbeek . a a doende energie om geheel Sint- heeft op de gelijkvloerse verdieping t a t Westrand t  Plankenveld  Bodegemstraat a een pomp, die het water in de bo-

a Gertrudis-Pede van meel, voor het 4 r

t B R  s od o Plankenveld Ninoofsesteenweg oversteken d e n vengelegen metalen voorraadtank r d dagelijkse brood, te voorzien. In g e a em n   Wambeek a b Wijngaardstraat Itterbeeksebaan s g o t droge periodes was er ondanks de pompte. De pomp werd aangedre- H n r s j a s   e i Ja tr tr. Hemdeken Kerkstraat m n a a is de W t a t ke D t na Gemeentehuis spaarvijvers soms niet genoeg ven met een heteluchtmotor, maar n e o  T rc Bullenbergstraat 11 Brouwerij Timmermans ro d'A chstraat 1c 3a 3b water om te malen. Daarom werd kon ook met een groot wiel manu- P Sn 10 4 Spaarvijver Kerkstraat 11, Itterbeek la ikbe n rgstraat r. eel bediend worden. Langs de bui- k bergst Bullenbergstraat, Schepdaal  Voetweg ITT 33A in 1896 een stoominstallatie ge-

en len

v Mo

e tenkant van de watertank bevindt l d  Jan de Trochstraat 12 Watertoren bouwd. Deze verdween dan weer  rond 1930 toen een elektrische zich de waterstandmeter en de buis Bullenbergstraat Tramsite Predikherenstraat Itterbeeksebaan, Itterbeek Schepdaal K NINOOFSESTEENWEG erkstr  Ternatstraat Itterbeeksebaan oversteken motor aangeschaft werd. Ondanks waarmee de stoomlocomotieven aat Kouterstraat 3 11 12  Pangaardenstraat  kasseibaan rechtdoor alle moderniseringen maalde mole- hun watervoorraad konden bijvul- Itterb Itterbeek eek   s Monniksstraat Voetweg DIL 138 len. In het houtmagazine werden t eb Lambrechtslaan naar Jozef Zeghers in 1965 zijn r a a st P an s ra   la Baron Liebaertstraat Zakstraat o st Recreatiecentrum laatste zak graan. de bussels voor het aansteken van G b n k a n at k a Breughel- e tra e l l s Z  g gse n Bodegemstraat oversteken Voetweg ITT 38

e y er dal r. Sinds 2001 draait de molen weer, het vuur bewaard. E sb s t st ard t s r era ra rg  aat G a e Heirbaan 13 Watermolen t nb WWW.TRAMSITESCHEPDAAL.BE I 14 . maar niet meer “om den brode”. J kenstr re s Plan e Schepdaal b p 5 Watermolen van Opalfene Poverstraat 4-6, Sint-Anna-Pede

e e K Iedere tweede en vierde zondag r Anderlecht g K

s

oe Heirbaan 40, Ternat (ligt 50m links van de fietsroute)

t t ivi r j

a ve van de maand kunnen de bezoe- 4. Spaarvijver a rs

a 13 t   K a r

r aa Oude Brusselstraat Plankenstraat

t o P t t t

h s

Rollestraat o kers er kennis maken met deze BULLENBERGSTRAAT, SCHEPDAAL 2 e o

m v s L Brusselstraat oversteken 14 Duiventil en bakoven tra r. e a llast Roomstraat r t Isabe Viaduct s eeuwenoude techniek. Van de watermolen te Zierbeek is t Sint-Anna-  r Neerpede Vitseroelstraat Plankenstraat 7, Sint-Anna-Pede 'De 17 bruggen' a a Pede alleen de spaarvijver overgebleven. t   Ook het bakhuis wordt nog regel- Groenstraat Herdebeekstraat Herdebeekstr.  matig gebruikt voor bakdemonstra- Het water van de Zierbeek en de Sint- E 40 oversteken Rollestraat   ties. Het ligt op een kleine afstand Doornbeek werd hier opgestuwd Watermolen Pede 1 Gertrudis- Bruggeveldstraat Roomstraat Pede 6 Nieuwermolen  IJsbergstraat van de molen om overslaande voor de watermolen die aan de Bruggeveldstraat 28, Sint-Ulriks-  brand te voorkomen. overkant van de weg lag, toen nog Isabelllastraat 2 Kapelle  Lostraat WWW.DILBEEKSERFGOED.BE de Plankenstraat. De molen werkte

4