DOCSLIB.ORG

Complete Dissertation

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Complete Dissertation VU Research Portal Afwezigheid van God Dekker, W. 2011 document version Publisher's PDF, also known as Version of record Link to publication in VU Research Portal citation for published version (APA) Dekker, W. (2011). Afwezigheid van God: Een onderzoek naar antwoorden bij W. Pannenberg, K.H. Miskotte en A. Houtepen. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ? Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. E-mail address: [email protected] Download date: 24. Sep. 2021 Afwezigheid van God VRIJE UNIVERSITEIT Afwezigheid van God Een onderzoek naar antwoorden bij W. Pannenberg, K.H. Miskotte en A. Houtepen ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad Doctor aan de Vrije Universiteit Amsterdam, op gezag van de rector magnificus prof.dr. L.M. Bouter, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van de promotiecommissie van de faculteit der Godgeleerdheid op maandag 19 december 2011 om 13.45 uur in de aula van de universiteit, De Boelelaan 1105 door Willem Dekker geboren te Ermelo promotor: prof.dr. A. van de Beek De uitgave van dit proefschrift werd mogelijk gemaakt met financiële steun van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk en het fonds voor oud- seminaristen. Omslagontwerp: Oblong, Jet Frenken Omslagillustratie: Henk Pietersma, Ferlitten. Schilderij bij Psalm 22. Dit schilderij is voor de auteur de verbeelding van de afwezige God als de door ons gekruisigde. Het wit van de nieuwe bladzijde die omgeslagen wordt, verbeeldt de hoop. Foto pagina 8: Archief Reformatorisch Dagblad ISBN 978 90 239 2062 5 NUR 703 Voor mijn moeder Voor Wijmie Voor Stefanie, Willem Maarten, Christien, Gerrit, Wijmke Voor Hetty ‘De dood van God moet niet worden verstaan als symbolische retoriek; het is ook niet de ervaring van een paar neurotici. De dood van God is een publiek gebeuren in onze geschiedenis.’ (S.H. Spanjaard) ‘God sterft niet uit als wij ophouden in God te geloven, maar wij houden op te leven als we niet meer verlicht worden door die dagelijkse, wonderlijke ervaring van de levensbron, die alle begrip te boven gaat.’ (Dag Hammerskjöld) Woord vooraf De vragen waarover het in deze studie gaat hebben mij beziggehouden vanaf de tijd dat ze op de middelbare school werden wakker geroepen door de men- tor van onze klas: dr. S.H. Spanjaard. Levensbeschouwelijke, theologische en filosofische vragen hebben mij altijd geboeid, zover mijn vroegste herin- nering teruggaat. Lange tijd leken de vragen die in dit boek aan de orde komen vragen te zijn die ik op een afstand als geïnteresseerde toeschouwer kon waarnemen. Op een gegeven moment werden het ook voor een groot deel mijn eigen vragen. In mijn praktijk als predikant kwamen ze in de ontmoeting met mensen die mij sympathiek waren, maar die intussen het christelijk geloof loslieten, in verhevigde mate terug. Vaak zeiden deze mensen dat het geloof hèn losliet. Aanvankelijk begreep ik dat niet. Later zag ik het verband tussen de individuele ervaringen van mensen en het algemene culturele klimaat, dat in Nederland steeds meer bepaald werd door het immanente denken. In mijn werk voor de IZB, vereniging voor zending in Nederland, kreeg ik gelegenheid me zowel praktisch als theoretisch te verdiepen in de vragen rond communicatie van het christelijk geloof in de moderne en postmoderne samenleving. Ik zag hoe de accenten door de tijd heen wel veranderden: nu eens werd gesproken over secularisatie, dan weer over kerkverlating of Gods- verduistering, maar bij nader toezien ging het steeds om dezelfde dieper- liggende vraag: waar is God in deze tijd? Is Hij langzamerhand bezig ons werelddeel te verlaten? Of is dat letterlijk gezichtsbedrog? Zien wij Hem niet meer, terwijl Hij er wel is? Hoe komt het dan echter dat we Hem niet meer zien? Ik ben de IZB dankbaar dat zij mij de tijd gaf om een systematische studie over deze thematiek af te ronden. Ik hoop dat deze studie bijdraagt aan de bezinning op de grote vragen van vandaag rond de krimp van de kerk. In ieder geval ben ik van één ding overtuigd: de vragen rond kerkverlating zijn kinderspel vergeleken bij de eigenlijke vraag die daaronder ligt: hoe komt het toch dat God zo’n steeds kleiner wordende stip in de achteruitkijkspiegel van mensen is geworden (Okke Jager)? Dit boek bedoelt diepgaand op deze vraag in te gaan. Tevens wordt een poging gedaan antwoorden te formuleren. Dankbaar heb ik daarbij gebruik gemaakt van het werk van drie theologen. De theoloog W. Pannenberg werd me tijdens mijn doctoraalstudie in Utrecht al aangeraden door prof.dr. J.M. Hasselaar, toen hij merkte dat ik met de antwoorden van Barth toch niet helemaal tevreden was. Ik heb er zeker geen spijt van me in hem verdiept te hebben. Ik zie in hem een gereformeerde en tegelijk eigentijdse theoloog, die VIII de verbinding zoekt tussen het bijzondere spreken van de Schrift over God en de alledaagse ervaring van mensen in de moderne tijd. De tweede theoloog, K.H. Miskotte, ligt me het meest na aan het hart. Door hem word ik al jaren aangesproken tot in de diepste lagen van mijn ziel. Het kostte moeite om op wetenschappelijke wijze afstand te nemen van zijn gedachtegangen en deze eerlijk te confronteren met andere theologische con- cepten. Uiteindelijk heb ik deze exercitie als vruchtbaar beleefd, omdat Mis- kotte in samenklank met andere stemmen voor mij nog weer op een andere manier van betekenis is geworden dan als solist. De laatste theoloog, A. Houtepen, heb ik een aantal jaren intensief mogen meemaken in een beraadgroep van de Raad van Kerken. Ik sprak persoonlijk met hem over deze studie en door die gesprekken met hem ben ik hem anders gaan verstaan dan wanneer ik alleen zijn geschriften tot me had genomen. In ieder geval zal mij altijd bijblijven welk een hartstochtelijk verlangen er bij hem was om de betekenis van God weer zo ter sprake te brengen, dat mensen de gedachte dat Hij overbodig was zouden loslaten. Zijn taal is veelal die van een godsdienstfilosoof, maar daarachter is voordurend de gelovige, bewogen priester van de kerk aanwezig. Het stemt mij verdrietig dat hij de voltooiing van deze studie niet meer mee heeft kunnen maken, maar tegelijk beschouw ik in dankbaarheid deze studie als een klein gedenkteken. Ik dank prof.dr. A. van de Beek voor zijn bereidwilligheid mij als promo- tor te begeleiden, ook na zijn emeritaat aan de VU. Hij heeft veel geduld met mij gehad, waarvoor ik hem zeer erkentelijk ben. Hij heeft mij alle vrijheid gegeven te schrijven wat ik dacht dat ik moest schrijven. Alleen wanneer het al te populair werd voor een dissertatie hanteerde hij het rode potlood. Zijn theologie heeft mij de jaren door geboeid en geprikkeld mijn eigen concepten kritisch tegen het licht te houden. Ik hoop nog veel van hem te blijven leren. Op deze plaats wil ik ook mijn dankbaarheid uitspreken jegens al mijn vrienden en collega’s, die mij zo vaak hebben aangemoedigd te blijven stude- ren, te blijven schrijven en eindelijk ook eens te promoveren. Ik gun hen van harte dat ze nu hun wens hebben verkregen. Wat zou ervan mij zijn geworden zonder vrienden van het eerste uur als Piet, Bert, Leo, Andries en vele an- deren? Een bijzonder woord van dank geldt mijn vrouw, die mij altijd gestimu- leerd en gesteund heeft in al mijn werk, ook in mijn studie. Zij heeft op velerlei wijze offers gebracht uit liefde voor mij en voor Gods kerk. Ze heeft daarin ook zegeningen terug ontvangen. Voor haar is de verschijning van dit boek een beschaming van door mij veroorzaakt ongeloof. Het meeleven van mijn kinderen, ondanks het feit dat ze in het verleden vaak in mij een ‘afwe- zige vader’ hebben gehad, heeft mij geraakt. Mijn jongste dochter Wijmke heeft alle teksten voor dit boek nagekeken en ervoor gezorgd dat deze camera ready aangeleverd konden worden. Mijn woorden schieten tekort om haar voor dit vele werk te bedanken. Ik beschouw het als een bijzonder voorrecht dat mijn moeder de afron- ding van deze studie mag meemaken, nu ze in haar 90e levensjaar is. Ook zij IX heeft mij altijd gestimuleerd met mijn talenten te woekeren. Bovenal zal het mede aan haar gebeden te danken zijn, dat ik het geloof heb mogen behou- den. Soli Deo Gloria. Oosterwolde, september 2011 Willem Dekker Inhoudsopgave 1 Verantwoording 1 Nieuwe discussies 2; Vraagstelling 4; Drie theologen 5; Methode 6. 2 Wolfhart Pannenberg. Door onze schuld is de aanwezige God afwezig 7 Congres 7; Terminologie 7; Theologische antwoorden 10; Hoe verder? 11; Bijbelse theologie 13; Thema’s 13; Wie is de mens? 15; Zonde 16; Persoon en gemeenschap 17; Mens en geschiedenis 18; Opnieuw: afwezigheid van God 20; Nieuwe pogingen tot antropologische fundering 23; Grenzen 25; Antropologie in theologisch perspectief 26; Verhouding theologie en antro- pologie 27; Aanknopingspunt 28; Traditionele dogmatische antropologie 28; De mens als excentrisch wezen 29; De mens als sociaal wezen. Wat is zijn identiteit? 31; Pannenberg en Küng 32;
Load more

Recommended publications
  • Ignoring God Triune? the Doctrine of the Trinity in Dutch Theology
    International Journal of Systematic Theology Volume 11 Number 1 January 2009 doi:10.1111/j.1468-2400.2008.00424.x Ignoring God Triune? The Doctrine of the Trinity in Dutch Theology GIJSBERT VAN DEN BRINK AND STEPHAN VAN ERP* Abstract: This article presents an overview of Dutch trinitarian theology in the twentieth and twenty-first centuries. It will become clear how and why leading Dutch theologians either ignored the doctrine, or used it for their own purposes, or uttered critical reservations regarding its sense and significance. After having reviewed the ways in which this majority of Dutch theologians has dealt with the doctrine, some notable constructive exceptions are explored. In conclusion, the authors raise the question as to Low Dutch theology might, starting from its own tradition, catch up with the recent international and inter-denominational tendency towards a well-developed trinitarian theology. Up to the present, the recent revival of trinitarian thinking has hardly affected Dutch theology.1 In fact, it was noticed and charted in the literature only recently.2 The current neglect of the Trinity in Dutch theology, however, is not a new development. Apart from some important historical work,3 not a single monograph on the doctrine * Faculty of Theology, VU University, De Boelelaan 1105, 1081 HVAmsterdam, Netherlands and Faculty of Theology, Radboud University Nijmegen, PO Box 9103, Nijmegen 6500 HD, Netherlands. 1 For surveys of this ‘revival’, see Christoph Schwöbel, ‘The Renaissance of Trinitarian Theology: Reasons, Problems and Tasks’, in Christoph Schwöbel, ed., Trinitarian Theology Today (Edinburgh: T. & T. Clark, 1995), pp. 1–30; Stanley J.
    [Show full text]
  • Restoration Through Redemption: John Calvin Revisited Studies in Reformed Theology
    Restoration through Redemption: John Calvin Revisited Studies in Reformed Theology Editor-in-chief Eddy Van der Borght, Vrije Universiteit Amsterdam Editorial Board Abraham van de Beek, Vrije Universiteit Amsterdam Martien Brinkman, Vrije Universiteit Amsterdam Alasdair Heron, University of Erlangen-Nürnberg Dirk van Keulen, Theological University Kampen Daniel Migliore, Princeton Theological Seminary Richard Mouw, Fuller Theological Seminary, Pasadena Gerrit Singgih, Duta Wacana Christian University, Yogjakarta Conrad Wethmar, University of Pretoria VOLUME 23 The titles published in this series are listed at brill.com/srt Studies in Reformed Theology Restoration through Redemption: John Calvin Revisited Editor-in-chief Eddy Van der Borght, Vrije Universiteit Amsterdam Edited by Editorial Board Henk van den Belt Abraham van de Beek, Vrije Universiteit Amsterdam Martien Brinkman, Vrije Universiteit Amsterdam Alasdair Heron, University of Erlangen-Nürnberg Dirk van Keulen, Theological University Kampen Daniel Migliore, Princeton Theological Seminary Richard Mouw, Fuller Theological Seminary, Pasadena Gerrit Singgih, Duta Wacana Christian University, Yogjakarta Conrad Wethmar, University of Pretoria VOLUME 23 LEIDEN • BOSTON The titles published in this series are listed at brill.com/srt 2013 Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Restoration through redemption : John Calvin revisited / edited by Henk van den Belt. pages cm. — (Studies in Reformed theology, ISSN 1571-4799 ; v. 23) Includes index. ISBN 978-90-04-24466-5 (hardback : alk. paper) — ISBN 978-90-04-24467-2 (e-book) 1. Calvin, Jean, 1509-1564. I. Belt, H. van den, 1971– BX9418.R38 2013 230’.42092—dc23 2012041304 This publication has been typeset in the multilingual “Brill” typeface. With over 5,100 characters covering Latin, IPA, Greek, and Cyrillic, this typeface is especially suitable for use in the humanities.
    [Show full text]
  • Predikanten Die Joden Hielpen IV
    DRS. G.C. HOVINGH Voor opmerkingen, aanvullingen en vragen: e-mail Ten onrechte als predikant vermeld in de lijst van Yad Vashem, pagina 208 Literatuur pagina 209 OVERZICHT VAN PREDIKANTEN DIE JODEN HIELPEN 1. Ds. Aalders, hervormd predikant te Driebergen? Maar in Driebergen heeft gedurende de oorlogsjaren geen predikant met de naam Aalders gestaan, en andere predikanten, die wel ‘Aalders’ heetten, waren niet in actief in de hulp aan joodse onderduikers (schuilnaam?). Mevrouw S.A.M. Lemmens-Bisschops startte in 1942 met haar dochter de hulpverlening aan joden (te Heerlen). Aangezien haar moeder Jodin was had ze veel verwanten, vrienden en kennissen in joodse kring. De joden werden haar gezonden door Paul Terwindt (= “Oom Jan”, lid van het ‘Utrechts Kindercomité’; GCH), student uit Arnhem, ds. Aalders uit Driebergen en L. Cats-Bollen uit Den Haag. De ruim tweehonderdvijftig joden die uiteindelijk via deze kanalen in Heerlen terecht kwamen, vonden zowel bij haar thuis als elders onderdak. Ze ondervond onder anderen steun van pater Beatus van Beckhoven, A.M. van Kranen en verscheidene L.O.-ers. Van Kranen, een P.T.T.- beambte, haalde sedert 1942 joden op in Amsterdam en Zeist. Lit.: A.P.M. Cammaert, Het verborgen front, 666. 2. Bastiaan Jan Ader, drager Verzetsherdenkingskruis (geboren 30.12.1909 te ’s Gravenzande, zoon van onderwijzer Bastiaan Ader en Antje van der Schaaf-gefusilleerd 20.11.1944 in het Schupse Bos bij Rhenen als represaille voor een aanslag op een Duitse onderofficier; in november 1944 begraven in het familiegraf van zijn schoonfamilie Appels op de Oude Algemene Begraafplaats in Driebergen; later overgebracht naar het Nationaal Ereveld Loenen, E 52); ds.
    [Show full text]
  • CURRICULUM VITAE Dr Tom-Eric Krijger
    CURRICULUM VITAE Dr Tom-Eric Krijger (last update: September 2018) Contact Details Full name: Dr Tom-Eric Marinus Krijger Date, place, country of birth: 13-08-1987, Tiel, the Netherlands Nationality: Dutch Address: private: office: Leiden University Jeudestraat 56 Matthias de Vrieshof 1, room 003B 4011 GM Zoelen 2311 BZ Leiden The Netherlands The Netherlands Telephone: 0031637011834 0031715272589 E-mail: [email protected] [email protected] Brief digital CV: http://www.linkedin.com/in/tom-eric-krijger-b6698952 http://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/tom-eric-krijger Education 16-03-2017 PhD Theology and Religious Studies, University of Groningen Dissertation: A Second Reformation?: Liberal Protestantism in Dutch Religious, Social and Political Life, 1870-1940 [XX + 654 pp.] 2010-2011 Master Religious Studies, Utrecht University (cum laude) Thesis: ‘Tot in ’t verste oord, trouw aan ’s Heren Woord’. De totstandkoming, uitbouw en identiteitsontwikkeling van de sedert de vorming van de Gereformeerde Kerken in Nederland (1892) tot deze denominatie behorende gemeenten in Nederland, België, Argentinië, Brazilië, Frankrijk, Groot-Brittannië en Nederlands West-Indië [230 pp.] GPA: 4.0 / average final grade: 8,8 2009-2010 Visiting Master Student, Academic Faculty of Protestant Theology, Brussels 2008-2010 Research Master History, Utrecht University (cum laude) Thesis 1 (2009): Over hellende vlakken en geknevelde dissidenten. Periodiek terugkerende discussies binnen de twintigste-eeuwse protestants-christelijke publieke opinie in Nederland [222 pp.] Thesis 2 (2010): A Dutch City upon the Flemish Hill: Neo-Calvinist Church Life in Dutch- Speaking Belgium (1894-1978) [175 pp.] GPA: 4.0 / average final grade: 8,8 2006-2008 Multidisciplinary Honours Minor, Utrecht University 2005-2008 Bachelor History, Utrecht University (cum laude) With a Minor in Public Administration and Organisational Science Thesis: ‘Chef spirituel de son état’.
    [Show full text]
  • Uva-DARE (Digital Academic Repository)
    UvA-DARE (Digital Academic Repository) ‘Het humanitaire moment’. Nederlandse intellectuelen, de Eerste Wereldoorlog en de crisis van de Europese beschaving (1914-1930) Brolsma, M. Publication date 2015 Document Version Final published version Link to publication Citation for published version (APA): Brolsma, M. (2015). ‘Het humanitaire moment’. Nederlandse intellectuelen, de Eerste Wereldoorlog en de crisis van de Europese beschaving (1914-1930). General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:26 Sep 2021 1. De bloei van het religieus humanisme en het protest tegen de oorlog, het rationalisme en de orthodoxie ‘Het is nog steeds de geest van Walden of een broertje daarvan, die de gemoederen beheerscht en de meeste aanhangers vindt’, noteerde de letterkundige Victor van Vriesland (1892-1974) in 1919 in het linkse weekblad De Nieuwe Amsterdammer.1 Van Vriesland verwees met zijn opmerking naar Frederik van Eedens leefgemeenschap Walden in Bussum, die samen met de kolonie van de christen-anarchistische Internationale Broederschap in Blaricum tot de meest curieuze utopische experimenten van rond de eeuwwisseling in Nederland behoort.
    [Show full text]
  • Ignoring God Triune? the Doctrine of the Trinity in Dutch Theology Van Den Brink, G.; Van Erp, Stephan
    VU Research Portal Ignoring God Triune? The Doctrine of the Trinity in Dutch Theology van den Brink, G.; van Erp, Stephan published in International Journal of Systematic Theology 2009 DOI (link to publisher) 10.1111/j.1468-2400.2008.00424.x Link to publication in VU Research Portal citation for published version (APA) van den Brink, G., & van Erp, S. (2009). Ignoring God Triune? The Doctrine of the Trinity in Dutch Theology. International Journal of Systematic Theology, 11(1), 72-90. https://doi.org/10.1111/j.1468-2400.2008.00424.x General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ? Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. E-mail address: [email protected] Download date: 27. Sep. 2021 International Journal of Systematic Theology Volume 11 Number 1 January 2009 doi:10.1111/j.1468-2400.2008.00424.x Ignoring God Triune? The Doctrine of the Trinity in Dutch Theology GIJSBERT VAN DEN BRINK AND STEPHAN VAN ERP* Abstract: This article presents an overview of Dutch trinitarian theology in the twentieth and twenty-first centuries.
    [Show full text]
  • Bmgn - Low Countries Historical Review | Volume 132 (2017) | Review 39
    bmgn - Low Countries Historical Review | Volume 132 (2017) | review 39 Keetie Sluyterman and Bram Bouwens, Brewery, brand and family: 150 years of Heineken (Amsterdam: Boom, 2014, 606 pp., isbn 978 90 8953 429 3). In the light of Heineken’s 150th anniversary in 2014, the company commissioned a book project from Utrecht University that resulted in a research monograph titled Brewery, brand and family: 150 years of Heineken (also published in Dutch as Heineken: 150 jaar brouwerij, merk en familie). In this book, the Utrecht historians Bram Bouwens and Keetie Sluyterman have masterfully completed the task of explaining how a small brewery established at the quays in early-modern Amsterdam turned into a key player in the global brewing industry. The research monograph therefore constitutes a landmark in Heineken’s historiography, but, arguably, also cannot be neglected by those interested in the (history of the) international beer industry more generally. As the title suggests, a central role in the book is given to the importance of family and family control over the firm’s long-term development, and how it carved out a steady but solid growth path for the company after 1864. The authors sum up the historical family dynamics masterfully in the last chapter on the mega-mergers that characterized the global beer industry after 2002. Although retaining family control and the financing of large acquisitions in this period seemed like impossible tasks to combine, Heineken successfully carried out four large acquisitions without losing the family character of the firm, which clearly sets it apart from other international breweries.
    [Show full text]
  • Download PDF Van Tekst
    Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1977 bron Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, 1976-1977. E.J. Brill, Leiden 1978 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_jaa003197701_01/colofon.htm © 2005 dbnl 1 Verhandelingen Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1977 3 Romanie oftewel eros en emeritus De metamorfose van een gedicht van Pierre Kemp ‘Als U ooit dat ‘Romanie, de geschiedenis van een gedicht’ zoudt pennen, waarschuwt U mij, bij leven en niet-al-te-ziek-zijn mijner-zijds, dan vul ik Uw gegevens nog eens zo gul mogelijk aan.’1 1. Muzen van vlees en muzen van papier De lange gedichten van Pierre Kemp, ik bedoel de Muze-gedichten, waren in eerste instantie bestemd voor intern gebruik.2 Ze zijn ontstaan in het forensen-gezelschap dat hij iedere weekdag ontmoette in de trein van zijn woonplaats Maastricht naar zijn werkplaats Eygelshoven en terug. Hij schreef ze sinds ongeveer 1942.3 Het begon met de Elegie om het verlies van 10 kilo sex-appeal, voltooid in dat jaar, en het zou eindigen met het gedicht dat ons hier bezighoudt, met Romanie. De Muzen waren jonge vrouwen in het gezelschap, van even onbesproken gedrag als andere jonge vrouwen. Ze deden de dichter het genoegen hem te inspireren tot ondeugend-erotische verhaalverzinsels in versvorm, waarin hij graag een inslag van plagerij verweefde. Ze speelden daarin onder een vaak kleurig pseudeniem - Amaranth, Turkoois, Zonne-bruintje; een hele stoet - een verzonnen rol, waarin echter voor de steelse en speelse verstandhouding allerlei details verstopt waren die verwezen naar hun werkelijkheid: woorden, voorvallen, accessoires; het dessin of de stof van hun jurken ook.4 Die jurken hadden - in de gedichten - de taak uitgetrokken te worden, want ook wat eronder verscholen was vermocht de dichter ongemeen te boeien.5 Poëtisch-erotische dagdromen dus, zult u zeggen.
    [Show full text]
  • Tradition and Transformation
    Tradition and Transformation Theology in the ‘Christians for Socialism’ Movement in the Netherlands, 1974-1989 S.C.W. Beentjes U972678 Tilburg School of Catholic Theology Thesis MA Christianity and Society 15 ECTS Dr. K. Schelkens 30th October, 2019 Cover picture: Harbert Booij, Sketch showing Karl Barth with a red hat, Opstand 6, no. 1 (1979): 4. 1 Contents Abstract 3 Introduction 4 Methodology 6 Historiography 9 1. Church and World: One Debate for Multiple Churches 12 2. Marching in Step with Marx 26 3. Babylonian Captivity in the Bourgeois Thought 34 4. Politics as Praxis 49 Conclusion 61 List of Abbreviations 65 Sources and Literature 66 2 Abstract As a historical concept, ‘the long 1960s’ do not refer to the actual decade but rather embody a period of change. With regard to the churches, this change is often discussed in terms of ‘secularization’ and ‘deconfessionalization’. This has resulted in the image of protests in which students ‘exchanged God for Marx’. By looking at the Christians for Socialism-movement in the Netherlands, this thesis argues that the experience of Marxist- inspired protests did not only result in apostasy, but also affected theology. So, the storm of the students protests did not only rage outside the churches, but also inside the churches. Among these young Christians the preference for action over theory was transferred to theology, in which ‘praxis’ gained dominance over ‘doxis’. Thanks to this political operationalization of theology, young theologians cherishing very different theological traditions could work together in one movement. 3 Introduction When the Christian newspaper Nederlands Daglad interviewed the Dutch professor in theology Rinse Reeling Brouwer on the occasion of his retirement, he was asked about his sympathy for the German Democratic Republic (GDR) during the 1970s and 1980s.
    [Show full text]
  • Kornelis Heiko Miskotte: Das Wesen Der Jüdischen Religion2
    112 Gertrud Rapp 1 Kornelis Heiko Miskotte: Das Wesen der Jüdischen Religion2 Bereits zu Beginn der 1930er-Jahre hat Kor- nelis Heiko Miskotte (1894 –1976), ein Vertreter der niederländisch-reformierten Kirche, seine Dis- sertation verfasst, die nun erstmals von Heinrich Braunschweiger ins Deutsche übersetzt wurde. Der Verfasser will mit seiner Untersuchung die Entdeckung des Judentums als zentrales Thema für die christliche Theologie ausführlich darstellen. in Judentum und Christentum p Die Diskussion über die Frage war im Jahre 1904 durch die Veröffentlichung Adolf von Harnacks Schrift über Das Wesen des Christentums ausge- löst worden. Bereits ein Jahr später hatte der re- formjüdische Rabbiner Leo Baeck (1873 –1956) Persönlichkeiten mit seiner Untersuchung über Das Wesen des Ju- dentums geantwortet. Baeck deutet das Judentum in der Kontinuität der Epochen. Dabei wird das Gebot, die ethische Forderung, zum Ausdruck des Religiösen. Es ist wichtiger als jedes Zeremo- war Miskotte mit seiner seit 1932 vorliegenden nialgesetz. Baeck vertritt ein religionsphilosophi- Arbeit ein weiterer christlicher Theologe, der mit sches Geschichtsverständnis, das eine positive einer konstruktiven Darstellung des Judentums Würdigung des Christentums nahelegt. Zu einem reagierte. Zeitpunkt, als christliche Theologen jüdische Ent- Ist dieses Werk Miskottes, mit dem er 1932 würfe überhaupt nicht zur Kenntnis nahmen, lag zum Doktor der Theologie promoviert wurde, der Untersuchung Leo Baecks eine optimistische heute nur noch von historischem Interesse? Sicht auf das Christentum zugrunde. Die Rezensentin wird im Verlauf dieser Be- So schreibt er am Ende seiner Untersuchung: sprechung zeigen, dass dieses Werk der Mühe »Wir gestehen allen anderen Bekenntnissen ihre lohnt, auch heute noch gelesen zu werden. Reichtümer zu, vor allem denen auch, die aus un- Dem Werk Miskottes ist die Offenheit für das serer Mitte und aus unserem Geiste hervorgegan- aktuelle Geschehen der Zeit und für das Fremde gen sind« (S.
    [Show full text]
  • Uva-DARE (Digital Academic Repository)
    UvA-DARE (Digital Academic Repository) ‘Het humanitaire moment’. Nederlandse intellectuelen, de Eerste Wereldoorlog en de crisis van de Europese beschaving (1914-1930) Brolsma, M. Publication date 2015 Document Version Final published version Link to publication Citation for published version (APA): Brolsma, M. (2015). ‘Het humanitaire moment’. Nederlandse intellectuelen, de Eerste Wereldoorlog en de crisis van de Europese beschaving (1914-1930). General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:29 Sep 2021 ‘Het humanitaire moment’. Nederlandse intellectuelen, de Eerste Wereldoorlog en de crisis van de Europese beschaving (1914-1930) ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof. dr. D.C. van den Boom ten overstaan van een door het College voor Promoties ingestelde commissie, in het openbaar te verdedigen in de Agnietenkapel op donderdag 25 juni 2015, te 14.00 uur door Marjet Brolsma geboren te Utrecht Promotiecommissie: Promotor(es): prof.
    [Show full text]
  • Der Glaube an Den Gott Israels Jerusalemer Texte Schriften Aus Der Arbeit Der Jerusalem-Akademie
    Der Glaube an den Gott Israels Jerusalemer Texte Schriften aus der Arbeit der Jerusalem-Akademie herausgegeben von Hans-Christoph Goßmann Band 11 Verlag Traugott Bautz Bernd Gaertner Hans-Christoph Goßmann (Hrsg.) Der Glaube an den Gott Israels Festschrift für Joachim Liß-Walther Verlag Traugott Bautz Bibliografische Information Der Deutschen Bibliothek Die Deutsche Bibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.ddb.de abrufbar. Foto Seite 5: Astrid Eisenbart Verlag Traugott Bautz GmbH 99734 Nordhausen 2012 ISBN 978-3-88309-726-8 269 270 Inhaltsverzeichnis Bernd Gaertner / Hans-Christoph Goßmann Vorwort ..................................................................................... 9 Theologie Karin Schäfer Was tun wir, wenn wir Religionen vergleichen? Was ist eigentlich Religion? ..................................................... 11 Hans-Günther Waubke Judentum und Christentum – Heilswege ................................. 27 Bernd Gaertner König David – Der Mann nach dem Herzen Gottes ............... 39 Rien van der Vegt Das Judentum fragt die Kirche Ein 80-jähriger Artikel ............................................................ 59 Michaela Will Der Zaddik als Helfer, Lehrer und Führer der Gemeinde – Aspekte von Martin Bubers Bild des chassidischen Zaddik .... 75 Monika Schwinge Sehen und Glauben .................................................................. 85 Jan Christensen Good Governance in der Schöpfung ......................................
    [Show full text]