De uitdaging heet verandering
Jaarverslag GMB BioEnergie 2016 De uitdaging heet verandering
Dit jaarverslag maakt duidelijk dat GMB BioEnergie opnieuw heeft gewonnen aan stabiliteit. We leveren voorspelbare prestaties van steeds hogere kwaliteit: een prettige wetenschap voor onze samenwerkingspartners en voor de bio-based economie.
We staan nu voor de uitdaging om die stabiliteit te behouden en uit te bouwen - in een markt die sterk onderhevig is aan verandering. De sluiting van kolencentrales in Duitsland, fosfaatrecycling en lagere tarieven aan de opbrengstenkant: deze en andere tendensen benadrukken dat we niet op onze lauweren kunnen gaan rusten.
Blijven onderzoeken, innoveren en nieuwe wegen van duurzaamheid bewandelen is een vereiste. Daar voelen we ons goed bij, want grenzen verleggen zit in ons DNA. Inspiratie genoeg! De toekomst ligt wat ons betreft in diversificatie. In meer variatie in zowel de aanvoerstromen als de afzetkanalen.
Uiteraard houden we u op de hoogte van de ontwikkelingen. Ziet u zelf nieuwe moge- lijkheden voor een samenwerking of innovatie? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen. Daag ons gerust uit!
Gerrit-Jan van de Pol directeur GMB BioEnergie B.V.
2 GMB BioEnergie | 2016 1 Samenvatting
Hoge productiecijfers Minder grond- en hulpstoffen Met een omzet van 30 miljoen euro en een mooi Als onderdeel van onze duurzaamheidsambitie resultaat was 2016 een goed jaar. In Zutphen streven we naar het gebruik van zo min mogelijk boekten we de hoogste cijfers ooit met de hulp- en grondstoffen. In 2016 nam alleen het ontwatering en compostering. Ook in Tiel draaide gebruik van zwavelzuur toe doordat we meer de compostering uitstekend. De BIR in ammoniumsulfaat produceerden. Van alle andere Lichtenvoorde produceerde evenwichtig met een stoffen daalde het gebruik. positief resultaat. Venlo stabiliseert zich.
Afzet biogranulaat In vergelijking met vorig jaar is de afzet van bio- granulaat afgenomen, maar ligt met ruim 70.000 ton nog altijd op een goed niveau. De afname wordt sterk beïnvloed door de sluiting van Duitse kolencentrales.
ton ton
Het jaar 2016 Goed resultaat Kwalitatief betere productie
www.gmbbioenergie.eu 3 2 Vestigingen
De ontwikkelingen in Zutphen
Nieuw dak silo’s Het dak van de silo’s voor nat slib was toe aan vernieuwing. De bouten van de dak constructie waren aangetast en op enkele plekken waren gaten ontstaan in de enkelvoudige dak- beplatingen. De dakconstructie werd ver stevigd, de enkelvoudige dakplaten zijn vervangen door dubbelwandige sandwichpanelen en voorzien van een betere coating tegen aantasting door agressieve stoffen. Resultaat: een veilig silo- gebouw en minimale geuroverlast.
Nieuwe tunnels in gebruik en hergebruik proceslucht In 2015 werden er drie nieuwe composterings- tunnels bijgebouwd; deze zijn in 2016 in gebruik genomen. De verwachting is dat dit in de toekomst wordt uitgebreid. We willen echter voorkomen dat dit resulteert in meer geur- uitstoot. In 2016 werd daarom als pilot een systeem aangelegd voor het hergebruik van proceslucht. Via het systeem zijn 12 tunnels aangesloten op hergebruik. De geur blijft binnen het systeem en belandt niet in de buitenlucht. Ook de afzuiging is geoptimaliseerd. Op termijn zorgt de recirculatie voor 40 procent minder uitstoot.
4 GMB BioEnergie | 2016 Het jaar 2016 Onderhoud Nieuwe tank en silo’s Hergebruik proceslucht
Nieuwe silo’s We blijven streven naar productieverhoging en -verbetering. Zo kunnen we immers meer en beter duurzaam presteren. In dit kader werd onder meer de opslag- en bewerkingscapaciteit voor nat slib uitgebreid. Voor de opslag van ijzerwater bouwden we een nieuwe tank. De voormalige ijzerwateropslag werd ontmanteld. Op deze plek werd een grote nieuwe silo gebouwd voor de opslag van nat slib. Het slib wordt hier gemengd tot een optimale samenstelling voor het ontwateringproces. De silo’s 1, 2 en de nieuwe silo 3 vormen samen voor een efficiënt opslag- en mengsysteem van circa 3.600 kuub.
www.gmbbioenergie.eu 5 2 Vestigingen
Warmtewisselaar Voorafgaand aan het hergebruik wordt de lucht opgewarmd met restwarmte uit de lucht- behandeling. Voor deze duurzame pilot is een full- scale warmtewisselaar geïnstalleerd. Dit systeem zorgt voor enkele procenten meer drogings- capaciteit. Ook moet het mogelijk worden om minder organische slibben beter te verwerken. Bij goede resultaten van de pilot wordt het systeem uitgebreid naar alle tunnels.
6 GMB BioEnergie | 2016 Luierverwerking In Nederland wordt er jaarlijks tussen de 200.000 en 400.000 ton luiers verbrand als afval. Wij zien mogelijkheden om de ammoniak in de urine van de luiers terug te winnen in de vorm van ammoniumsulfaat. De luiers kunnen we drogen door deze mee te composteren met zuiveringsslib en te verwerken tot biobrandstof. We kregen een proefvergunning van de provincie om 1.000 ton luiers te gaan verwerken. Bij een succesvolle test gaan we opschalen. Drogen ammoniumsulfaat De marktprijs van ammoniumsulfaat is gekoppeld aan de prijs van kunstmest. Door de lage energieprijzen daalt de kostprijs van de kunst- mestproductie en hierdoor ook van de kunstmest. Om hier minder afhankelijk van te zijn, onder- zoeken we of we het ammoniumsulfaat kunnen drogen tot een poedervorm. Mogelijk geeft dit toegang tot meer toepassingen en andere markten dan de landbouw. Daarnaast biedt het droge product opslag- en transport voordelen.
www.gmbbioenergie.eu 7 2 Vestigingen
De ontwikkelingen in Tiel Het jaar 2016 Voorbeeldige stabiliteit Goede cijfers Uitwisseling Voor Tiel was 2016 een goed jaar. Met de beste met Zutphen slibaanvoer (90.714 ton) en een verbetering van Goede het drogestofgehalte van het biogranulaat (63 vooruitzichten procent gemiddeld). Het preventief onderhoud van de voorgaande jaren betaalt zich uit in een uiterst stabiele productie. drogestof- kilotonnen gehalte bio- Vanuit Tiel werd een deel van het verse bio- slibaanvoer granulaat granulaat afgevoerd naar Zutphen om daar verder na te rijpen. Op deze manier werd ruimte 90.714 63% vrijgemaakt voor de verwerking van slib en kon de productie worden verhoogd. Bovendien is dit logistiek efficiënter, omdat vanuit Zutphen het meeste biogranulaat wordt getransporteerd naar Onderhoudssysteem Duitse afnemers. De gebouwen in Tiel zijn eigendom van Waterschap Rivierenland. Wij zijn Soms was de aanvoer van de juiste slibsoorten verantwoordelijk voor het beheer en een knelpunt. Als oplossing vonden logistieke onderhoud. In samenwerking met het verschuivingen plaats met Zutphen. Waterschap werd in 2016 een efficiënt onderhouds systeem opgezet.
8 GMB BioEnergie | 2016 De ontwikkelingen in Venlo
Van herstel naar stabiliteit Voor Waterschapsbedrijf Limburg beheren en onderhouden we ‘Energiefabriek Venlo’: een inno- vatieve installatie met thermische drukhydrolyse, vergisting en ontwatering.
Op basis van onderzoeken (in het jaar daarvoor) zijn in 2016 diverse optimalisaties doorgevoerd. Zo werden grotere en robuustere pompen geïnstalleerd. Naast meer capaciteit zorgt dit ook voor betere continuïteit.
Het doseerpunt van ijzerchloride van het Waterschap werd verplaatst naar de Energiefabriek. Door nu - in plaats van aan de waterkant - aan de slibkant te doseren, besparen Stabiel en robuust we 16,7 procent op het gebruik van polymeer. Door de omzetting van mesofiele naar thermofiele gisting was er een aantal Voor het gistingsproces wordt de slibtemperatuur maanden minder afbraak en is er meer na de thermische drukhydrolyse teruggebracht slib geproduceerd. Dit heeft zijn weer- naar 38ºC. In de zomer werd dit terugdringen slag op de resultaten. 2016 kenmerkt problematisch door het warmere koelwater van zich door een stabiele bedrijfsvoering de zuivering. Hierop is de installatie succesvol en capaciteit die perspectieven biedt. omgezet van mesofiele naar thermofiele gisting (op 55ºC).
Het jaar 2016
Cijfers: rood met een betere verwachting Vergroting capaciteit Positieve vooruitzichten
www.gmbbioenergie.eu 9 2 Vestigingen
De ontwikkelingen in Lichtenvoorde
Voorspelbare prestaties De BIR in Lichtenvoorde draaide in 2016 op In 2017 gaan we onderzoeken welke kansen dezelfde voet als in 2015. Met opnieuw een we kunnen benutten met ons digestaat. De ver- stabiele bedrijfsvoering. En met de omzet en het werking hiervan is nu nog een aanzienlijke resultaat op een gelijkwaardig niveau. kosten post.
In september vond gepland onderhoud plaats aan WKK 3. Doordat deze grootste WKK van de BIR stil lag, werd een aantal weken minder biogas Het jaar 2016 omgezet in elektriciteit. Deze revisiepauze vinden we terug in de cijfers over 2016. Goed resultaat Stabiele productie Warmte voor het zwembad Ingebruikname Nadat in de afgelopen twee jaar de plannen warmtenet definitief vorm kregen, werd in 2016 het warmte- net naar zwembad Meekenesch aangelegd en in gebruik genomen. De aanleg is uitgevoerd en bekostigd door Stichting Energiek. Ons aandeel bestaat uit de installatie van een warmte- Noodvermogen wisselaar. Sinds Kerst 2016 leveren we rest- Sinds eind 2016 participeert de BIR - warmte aan het zwembad. samen met andere deelnemers - in de Noodvermogenpoule van Tennet. Bij over- spanning of storing op het elektriciteitsnet brengen we onze productie direct tijdelijk omlaag. Dit bevordert de veiligheid op het landelijke elektrici teits net.
10 GMB BioEnergie | 2016 BIR Energieproductie per maand 2015-2016
800.000
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
kW/h 0 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec
2015 2016
Verwerking reststoffen en elektriciteitsproductie 2007-2016 BIR
45.000 9.000.000
40.000 8.000.000
35.000 7.000.000
30.000 6.000.000
25.000 5.000.000
20.000 4.000.000
15.000 3.000.000
10.000 2.000.000
5.000 1.000.000
Tonnen 0 0 kWh 20072008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Tonnen reststoffen Elektriciteitsproductie
www.gmbbioenergie.eu 11 3 Kwaliteit, arbo en milieu
Over kwaliteit, arbo en milieu
Veiligheid In 2016 waren er geen ongevallen met blijvend • Ammoniakmetingen in de werkruimten. In letsel. Rond het thema veiligheid kwamen we in 2017 worden voorzieningen voor extra lucht- Zutphen, Tiel en Venlo regelmatig bijeen voor verversing gerealiseerd. toolboxmeetings. Onderwerpen waren onder • Doelstelling voor 2017 is trede 3 op de meer: Veiligheidsladder. In voorbereiding hierop be- • Metingen van stof, kwarts en endotoxine in de handelden we het thema bijna-ongevallen. productieomgevingen. In 2015 werd voor het eerst onderzoek verricht naar de aanwezigheid Geurmeldingen van kwarts. Dit blijkt er niet te zijn. In 2016 ontvingen we 41 geurmeldingen in • In besloten ruimtes (proces- en opslagtanks, Zutphen en slechts één geurmelding in Tiel. Het nat slib silo’s) moet er altijd gewerkt worden aantal in Zutphen is ver boven de acceptabele onder een werkvergunning. Voor het werken - grens. Een van de oorzaken was een breuk in de in een besloten ruimte - met beperkt risico procesleiding. Dit is door ons gerapporteerd als kunnen we volstaan met specifieke gedrags- milieu-incident. Een andere oorzaak was een regels. Deze werden in 2016 opgesteld. lekkage aan de daken van de nat slib silo’s. Deze • Bescherming tegen emissies van diesel moto- zijn vervangen door dubbelwandige daken. ren. Inventarisatie wijst uit dat we met onze Hergebruik van de proceslucht dringt de geur- shovels, vrachtauto’s en preventiemaatregelen uitstoot verder terug. Als laatste bleek uit voldoen aan de eisen. metingen dat ons biofilter onvermoed niet vol- • Er heeft onderzoek plaatsgevonden naar het deed aan de norm. Er is direct actie ondernomen; broei- en stofexplosiegevaar van biogranulaat. de schors in het filter is in februari 2017 Het materiaal blijkt ongevaarlijk te zijn. vervangen.
12 GMB BioEnergie | 2016 Vergunningen Euralcode Waterschap Rijn en IJssel neemt in 2017 een deel Provincies, waterschappen en de verwerkers van van haar terrein terug voor de bouw van een zuiveringsslib verschillen van mening over de toe alginaatfabriek. Hierdoor gaan we de opslag van te passen Euralcode voor de ontvangst van rwzi- minerale reststoffen afstoten en moet onze ver- slib én voor het geproduceerde biogranulaat. We gunning worden aangepast. Dit is met onder voeren overleg met de Provincie Gelderland om meer de aanvraag voor verhoging van onze een werkbare oplossing te vinden die recht doet ontwateringscapaciteit samengevat in één ge- aan zowel de (Europese) wet- en regelgeving als combineerde vergunningprocedure voor omge- aan soevereine concurrentieverhoudingen op de vingsvergunning (WABO) en watervergunning Nederlandse markt. (Waternet). • In 2016 kregen we toestemming van de provincie 2,0 voor een proefverwerking van 1.000 ton luiers. • Voor erkenning op ons ammoniumsulfaat zijn we Ziekteverzuim bezig met de REACH-registratie. Het ziekteverzuim daalde • Een actiegroep van omwonenden tekende beroep van 2,6 procent in 2015 aan tegen onze vergunning uit 2015. naar 2,0 procent in 2016. Opmerkelijk: Tiel kende nul 43 procent verzuim. Personeel Het personeelsbestand bleef constant. Net zoals in 2015 telde GMB BioEnergie in 2016 43 medewerkers.
www.gmbbioenergie.eu 13 4 Vooruitkijken
Met het oog op de toekomst
Opschalen ontwatering
Om onze toekomstige bedrijfsvoering te stoffen gaan terug naar de bodem, CO2 wordt waarborgen werden diverse vergunningen ver- hiermee vastgelegd in de bodem. Bij toekenning lengd, aangepast en aangevraagd. Zo is er op het van het keurmerk gaan we ons product ver- gebied van ontwatering nog veel meer te bereiken markten in de Franse landbouw. Hiervoor kan Tiel voor GMB BioEnergie. Hierin verwachten we op de volledige productie leveren. termijn te kunnen opschalen naar 300.000 ton. Voor deze uitbreiding werd een vergunning Nieuwe contracten aangevraagd. In 2017 lopen een aantal contracten met waterschappen af. Hier tijdig op anticiperen is Franse landbouw belangrijk voor onze continuïteit. In 2016 werden Met het oog op meer diversificatie maakten we de contracten met het Waterschap Zuiderzeeland goede stappen op de Franse landbouwmarkt. Hier en Waterschap Drents Overijsselse Delta met 5 gingen we overeenkomsten aan met een lokale jaar verlengd. Op dit moment zijn deze samen partner. In Frankrijk loopt inmiddels een traject om verantwoordelijk voor de aanvoer van ruim 80.000 100 procent communaal geproduceerd bio- ton reststoffen. Waterschap Vallei & Veluwe granulaat (zonder toevoegingen) erkend te krijgen schreef eind 2016 een aanbesteding uit; op korte als meststof. Dit granulaat, geproduceerd in Tiel, termijn zullen er nog enkele waterschappen levert een positieve milieubijdrage. Organische volgen.
14 GMB BioEnergie | 2016 2,5 MW
Dak van zonnepanelen In de tweede helft van 2017 worden de daken van onze bedrijfshallen voorzien van zonnepanelen. Hiermee kunnen we 2,5 Megawatt energie op- wekken voor onze eigen energievoorziening. Dit duurzame systeem levert 1/3 deel van ons totale energieverbruik: het maximale percentage dat we zelf kunnen verbruiken. De installatie moet in februari 2018 operationeel zijn.
Onderzoeken Ontwatering en biofilters In 2016 was GMB BioEnergie betrokken bij In 2017 verhogen we onze ontwateringscapaciteit twee onderzoekstrajecten die doorlopen in 2017. met een tweede decanter. Naast de hogere Samen met KWR en een aantal waterschappen productiecapaciteit zorgt dit ook voor betere onderzoeken we de herwinning van metalen uit ontwatering. Beide decanters worden onder- slib- en afvalwater. Daarnaast voeren we samen gebracht in een nieuw ontwaterings gebouw. Ook met Alterra, STOWA, Universiteit Wageningen en gaan we in 2017 het biofiltergebouw renoveren een aantal waterschappen het onderzoek en de procescondities voor de filtering ver- Sludge2Soil uit. Dit richt zich op mogelijkheden beteren. Hierdoor kunnen we de geuruitstoot nog om - al dan niet behandeld - zuiveringsslib weer beter beheersen. toe te voegen aan de bodem.
www.gmbbioenergie.eu 15 5 Cijfers
Biologisch drogen van ontwaterde reststoffen 2008-2016
200.000
175.000
150.000
125.000
100.000
75.000
50.000
25.000
Tonnen 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Zutphen Tiel
Ontwateren van vloeibare reststromen 2008-2016
250.000 50.000
225.000 45.000
200.000 40.000
175.000 35.000
150.000 30.000
125.000 25.000
100.000 20.000
75.000 15.000
50.000 10.000
25.000 5.000
Tonnen vloeibare reststromen vloeibare Tonnen 0 0 slib ontwaterd Tonnen 20082009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Verwerking vloeibare reststoffen Productie ontwaterd slib
16 GMB BioEnergie | 2016 Aanvoer reststoffen 2012-2016
90.000
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
Tonnen 0 WRIJ WSRL WVaVe WDOD WZZ WVS Overige Intern Overige rwzi-slibben ontwaterd reststoffen
2012 2013 2014 2015 2016
Afzet biogranulaat per eindbestemming 2012-2016
90.000 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000
Tonnen 0 2012 2013 2014 2015 2016
Energieopwekking (DE) Stadsverwarming (DE) Energieopwekking (NL) Asfaltindustrie (NL) Thermische Conversie installatie (NL) Cementindustrie (DE)
www.gmbbioenergie.eu 17 5 Cijfers
Kerncijfers compostering 2016 2015 2014 2013 2012
Aanvoer en verwerking reststromen
Aanvoer
Rwzi-slib tonnen 188.188 192.019 220.755 216.223 210.517 tonnen ds 46.033 47.041 53.094 51.882 50.990 ds % 24,5% 24,5% 24,1% 24,0% 24,2% Overige reststromen tonnen 91.993 77.632 51.527 44.934 44.066 tonnen ds 22.970 21.271 13.481 12.992 14.170 ds % 25,0% 27,4% 26,2% 28,9% 32,2%
Afvoer Reststromen tonnen 0 12.163 12.217 31 0 tonnen ds 0 2.554 2.566 7 0
Voorraadmutatie Rwzi-slib tonnen -3.582 -3.387 2.622 12.372 8.814 tonnen ds -940 -879 689 3.252 2.349
Verwerking Reststromen tonnen 283.763 260.875 257.443 248.754 245.769 tonnen ds 69.944 66.636 63.320 61.615 62.811 ds % 24,6% 25,5% 24,6% 24,8% 25,6%
Productie biogranulaat en ammoniumsulfaat Biogranulaat tonnen 81.225 78.021 71.796 73.110 65.794 ds % 64,1% 62,8% 62,8% 63,8% 67,2% Ammoniumsulfaat tonnen 16.312 13.993 14.122 12.787 11.716
Verbruik grond-, hulpstoffen en energie Elektra kWh/ ton slib 41,4 42,0 44,6 45,2 45,6 Diesel lt / ton slib 1,54 1,65 1,69 1,76 1,60 Hout m3 / ton slib 0,164 0,172 0,170 0,146 0,156 Zwavelzuur kg / ton slib 17,5 16,4 16,8 15,8 14,5 Drinkwater lt / ton slib 18,5 21,4 17,5 22,1 30,4 Stikstoflozing kg N / ton slib 0,15 0,32 0,32 0,38 0,68 Koel- en waswater m3 / ton slib 14,2 17,2 18,2 18,8 20,1
Overig Geurmeldingen aantal 42 15 8 11 29 Personeelsleden aantal 43 43 42 41 38 Ziekteverzuim % 2,0 2,6 2,2 1,3 2,6
18 GMB BioEnergie | 2016 Kerncijfers ontwatering 2016 2015 2014 2013 2012
Aanvoer en verwerking vloeibare reststromen
Aanvoer
BIR tonnen 37.536 36.729 33.264 27.085 21.302 Waterschappen tonnen 85.234 79.382 93.973 68.232 833 Industriële klanten tonnen 126.280 94.215 67.239 50.512 59.958
Totaal tonnen 249.050 210.326 194.475 145.829 82.093
Afvoer Reststromen tonnen 478 369 468 430 420
Voorraadmutatie Reststromen tonnen -719 1118 -75 95 251
Verwerking Reststromen tonnen 249.292 208.839 194.083 145.304 81.422 tonnen ds 11.948 10.507 9.515 6.935 4.745 ds % 4,8% 5,0% 4,9% 4,8% 5,8%
Productie ontwaterde reststroom Reststromen tonnen 50.443 41.198 36.166 23.256 15.672 tonnen ds 10.732 9.652 8.917 6.217 4.460 ds % 21,3% 23,4% 24,7% 26,7% 28,5%
Verbruik grond-, hulpstoffen en energie Elektra kWh/ ton slib 3,9 3,8 3,3 3,8 5,8 Diesel lt / ton slib 0,00 0,01 0,10 0,06 0,00 PE kg actief / ton DS 10,1 11,3 13,0 11,4 14,1 IJzerchloride kg / ton slib 3,8 2,4 0,0 0,0 0,0 Doorzet decanter ton slib / uur 30,2 26,8 25,1 23,9 16,8 Stikstoflozing kg N / ton slib 0,97 1,17 0,94 0,96 1,07
www.gmbbioenergie.eu 19
GMB Waterkwaliteit & installaties
GMB Waterveiligheid & constructies
GMB Haven & industrie
GMB BioEnergie
GMB Rioleringstechnieken
GMB Services
Zutphen Tiel Venlo BIR B.V. Bezoekadres: Bezoekadres: Bezoekadres: Bezoekadres: Oostzeestraat 3b Simon Stevinstraat 2a Ubroekweg 38 Boschlaan 18 7202 CM ZUTPHEN 4004 JV Tiel 5928 NM VENLO 7131 RB LICHTENVOORDE
Postadres: Postadres: Postadres: Postadres: Postbus 181 Postbus 2 Postbus 2 Postbus 2 7200 AD ZUTPHEN 4043 ZG OPHEUSDEN 4043 ZG OPHEUSDEN 4043 ZG OPHEUSDEN
Klaar voor de toekomst Contact www.gmbbioenergie.eu Wilt u weten wat GMB BioEnergie voor u kan betekenen? Neem dan contact op met: GMB BioEnergie B.V. T 088 - 885 43 00 [email protected]