Kraina Dolnego Powiśla
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
KRAINA DOLNEGO POWIŚLA KThe Land of Lower Vistula • Das Land der Niederweichsel Kraina Dolnego Powiśla The Land of Lower Vistula • Das Land der Niederweichsel Tytułem wstępu Pragniesz odpocząć wśród ciszy, na łonie natury? Marzysz, by znaleźć się wśród życzliwych ludzi i gościnnych gospodarzy? A może chciałbyś przenieść się w przeszłość? Wybierz się w podróż po Krainie Dolnego Powiśla, gdzie bogata historia pozostawiła niezwykle barwną mozaikę przyrody, kultury i obyczajów. Mieszkańcami tych ziem były pruskie plemiona Pomezanów, Słowianie, a od XIII wieku Koloniści niemieccy, którzy przybyli z Zakonem Krzyżackim. Tereny te zamieszkiwali również Mennonici. Różnorodność kulturowa i wyznaniowa miała wpływ na architekturę zarówno obiektów sakralnych, jak też świeckich, co nadało niepowtarzalności temu skrawkowi Polski. O naszej krainie pisali Julian Ursyn Niemcewicz, Stanisław Tarnowski, Elwir Michał Andriolli, Stefan Żeromski czy Melchior Wańkowicz. Na szczęście, burzliwe dzieje oraz zniszczenia wojenne niesione falami zawirowań historii nie zdołały zniweczyć wszystkich śladów przeszłości, a ziemie te nie zatraciły swojego powiślańskiego piękna, które pomimo rozwoju cywilizacji i wyraźnej tendencji zacierania się różnic kulturowych zachowało swoją odmienność po dziś dzień. Mamy nadzieję, że ten album pozwoli na wirtualną podróż po Krainie Dolnego Powiśla i nie będzie „prostym zabijaniem czasu” wg słów Iwaszkiewicza, natomiast zachęci do rzeczywistych wędrówek i odkrywania tego, naszego, skrawka ziemi. Publikacja powstała z inicjatywy osób reprezentujących miejscową społeczność zaangażowaną w działania na rzecz lokalnego rozwoju. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Kraina Dolnego Powiśla” funkcjonuje na terenie pięciu gmin: gminy Dzierzgoń, gminy Sztum, gminy Stary Dzierzgoń, gminy Stary Targ oraz gminy Mikołajki Pomorskie. Jolanta Szewczun Stowarzyszenie LGD „Kraina Dolnego Powiśla” 1. Dzierzgoń z lotu ptaka / Bird’s-eye view of Dzierzgon / Christburg aus der Vogelperspektive 1 3 Title of introduction Would you like to rest and be surrounded by the stillness and beauty of nature, amongst kind and welcoming hosts? Or perhaps you would like to travel back in time and be captivated by the treasures of thousands of years of history? We invite you on a journey to the Kraina Dolnego Powiśla - the Land of the Lower Vistula, where rich history entwines with vibrant nature, culture and customs. Originally the land was inhabited by the Prussian tribes of Pomezanians, Slavs as well as Mennonites. Additionally, from the XIII century there was an influx of German settlers who came with the Teutonic Order. Cultural and religious diversity influenced both civic and religious architecture, contributing to the unique character of the area, and providing great inspiration for many Polish authors like Julian Ursyn Niemcewicz, Stanisław Tarnowski, Elwir Michał Andriolli, Stefan Żeromski czy Melchior Wańkowicz. Fortunately, the many upheavals and devastations of war did not destroy the traces of the past and did not erase the natural beauty of the land and the kindness of its people. Importantly, despite the influences of globalization, to this day the region retains its unique character and charm. We hope that this album will allow you to take a virtual trip through the Kraina Dolnego Powiśla - The Land of Lower Vistula. We hope that this experience will be a starting point for your real journey into our beloved land. This publication was initiated by the local people, who are passionate about promotion and development of this fascinating region. The Local Association “Kraina Dolnego Powisla” (The Land of Lower Vistula) consists of five counties Dzierzgoń, Sztum, Stary Dzierzgoń, Stary Targ and Mikołajki Pomorskie. Jolanta Szewczun Association LGD “Kraina Dolnego Powisla” (The Land of Lower Vistula) 1. Widok na zrewitalizowany skwer przy siedzibie Dzierzgońskiego Ośrodka Kultury z nowym Centrum Informacji Turystycznej The view of a revitalized square at the seat of The Dzierzgon Culture Centre with the new Centre of tourist information office Blick auf die wiederbelebte Grünanlage beim Sitz des Christburger Kulturzentrums mit dem neuen Touristeninformationszentrum 1 5 Ein Titel des Einlasses Möchten Sie sich in der Stille der Natur ausruhen? Träumen Sie davon, sich unter herzlichen Menschen und gastfreundlichen Wirten zu finden? Oder haben Sie vielleicht Lust, sich in die Vergangenheit zu versetzen? Wir schlagen Ihnen vor, eine Reise durch das Land der Niederweichsel zu unternehmen, wo die reiche Geschichte ein Mosaik von Natur, Kultur und Sitten zusammengetragen hat. Zu den Bewohnern dieses Gebietes gehörten die Stämme der Pomesanen, Slawen und seit dem XIII. Jahrhundert deutsche Kolonisten, die mit dem Kreuzritterorden hierher kamen. Das Land bewohnten auch die Mennoniten. Die kulturelle und religiöse Vielfalt hatten ihren Einfluss sowohl auf die sakrale als auch auf die weltliche Architektur, was diesem Fleckchen Polens seinen einmaligen Charakter verlieh, von dem auch schon Julian Ursyn Niemcewicz, Stanisław Tarnowski, Elwir Michał Andriolli, Stefan Żeromski und Melchior Wańkowicz beeindruckt waren. Zum Glück vernichteten die turbulente Geschichte und die Kriegszerstörungen all die Spuren der Vergangenheit nicht. Trotz der Zivilisationsentwicklung und all den Versuchen Kulturdifferenzen auszugleichen, behielten die Länder ihre einmalige 1 Schönheit und bewahrten ihre Einmaligkeit und Besonderheit für die Nachkommen. Wir haben große Hoffnung, dass unser Album Ihnen nicht nur eine virtuelle Reise durch das Land der Niederweichsel anbietet, sondern auch zu Wanderungen und Entdeckungen dieser Region ermuntert. Diese Publikation entstand aus der Initiative einer Gruppe von Menschen, welche den Verband für lokale Entwicklung vertreten. Der Verband: Lokalna Grupa Działania „Kraina Dolnego Powiśla” ist tätig für fünf Gemeinden: Dzierzgoń, Sztum, Stary Dzierzgoń, Stary Targ und Mikołajki Pomorskie. Jolanta Szewczun Der Verband LGD Kraina Dolnego Powiśla (Das Land der Niederweichsel) 1. Muzeum Tradycji Szlacheckiej w zespole pałacowo-parkowym w Waplewie Wielkim w gminie Stary Targ; stanowi oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku The Museum of the Tradition of Nobility in the palace and park complex in Waplewo Wielkie, commune of Stary Targ, it is a department of the National Museum in Gdansk Museum der Tradition des Polnischen Adels in dem Palast- und Parkkomplex in Waplitz, Gemeinde Altmark. Es ist eine Außenabteilung des Nationalmuseums in Danzig 2. Gotycki kościół parafialny pw. św. Szymona i św. Judy Tadeusza w Starym Targu The gothic Church of St Simon and St Jude in Stary Targ / Gotische St. Simon und Judas Pfarrkirche in Altmark 3. Wieża przedzamcza w Przezmarku z lotu ptaka 2 3 Bird’s-eye view of castle tower in Przezmark / Vorburgturm in Preußisch Mark aus der Vogelperspektive 7 1. 1 Śluza w Białej Górze usytuowana w korpusie prawego wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły, biegnącego w poprzek Nogatu The Biala Gora Lock located in the right dike of the Vistula River, which runs crosswise to the Nogat Die Schleuse in Weißenberg ist ein Teil des am rechten Ufer der Weichsel gelegenen Hochwasserdeiches, der quer über die Nogat läuft 2. Wielki Upust – połączenie Liwy z Nogatem Wielki Upust (Great Relief) – connection of Liwa River with Nogat Wielki Upust – die Verbindung der Flüsse: Liwa und Nogat 3. Przystań żeglarska w Białej Górze wybudowana w ramach projektu „Budowa przystani żeglarskiej w Białej Górze”, która jest integralną częścią projektu tzw. Pętli Żuławskiej Marina in Biala Gora built within the “ Biala Gora marina construction” Project, which makes an integral part of the so-called Zulawska Loop project Der Jachthafen in Weißenberg gebaut im Rahmen des Projektes „Bau des Jachthafens in Weißenberg“, der als ein Teil des Projektes Zulawska Krümmung 2 bekannt ist 3 9 2 1. Brama zamkowa w Sztumie prowadząca z zamku do miasta The castle gate in Sztum leading from the castle to the town Burgeinfahrt in Stuhm, die von der Burg zur Stadt führt 2. Zamek krzyżacki w Sztumie – fragment budynku zachodniego i skrzydło południowe The Castle of the Teutonic Order in Sztum – part of the west building and the south flank Kreuzritterburg in Stuhm – ein Teil des westlichen Gebäudes und ein Südflügel 3. Zamek położony na przesmyku między połączonymi niegdyś jeziorami: Sztumskim i Barlewickim The castle located on the pass between the lakes which have been previously connected: Lake Sztumskie and Lake Barlewickie Burg gelegen auf dem Engpass zwischen 3 den mal verbundenen Stuhmer und Barlewitzer Seen 1 11 1. Zamek krzyżacki w Przezmarku – XIV-wieczna warownia położona na półwyspie między jeziorami Mołtawa Wielka i Mołtawa Mała, wzniesiona z polecenia komtura Lutera z Brunszwiku; Obecnie zachowany w ruinie, jest własnością prywatną The Castle of the Teutonic Order in Przezmark – a XIV century fortress located on the peninsula between Motlawa Wielka Lake and Motlawa Mala Lake, built by order of the Grand Master Luther von Braunschweig; Currently, the ruined castle is a private property Kreuzritterburg in Preußisch Mark – eine aus dem 14. Jh. stammende Festung, gelegen auf einer Halbinsel zwischen dem Großen und Kleinen Singersee, aufgeführt auf die Anweisung des Komturs Luther von Braunschweig; Zur Zeit sind die Burgruinen Privateigentum 2. Oryginalny ośmiokątny kościółek ze słomianą strzechą 1 2 w Cieszymowie Original octagonal church with thatched roof in Cieszymowo Originelle achteckige Kirche mit einem Strohdach in Taschendorf 3. Murowany kościół gotycki