speranto U S
Bi-monthly bulletin published by the Esperanto League for North America 2006/3-4 Dumonata bulteno eldonata de la Esperanto-Ligo por Norda Ameriko 2006/3-4 En la Numero Esperanto parolata... Esperanto parolata... ¥enja Amis sur la trotuaroj de Novjorko! . . . . 3-5 ELNA-kongreso 2007 ...... 5 Raporto el la Granda Pomo . . . . . 6 "Rigardu, oni ¤i tie piediras pli rapide ol en Atlanto!" Tio estis nia EKS – 10-jara!...... 7 Nova ELNA-direktoro ser¤ata . . . 8 unua malkovro pri Novjorko. En Atlanto oni ne rapidas: oni Ùatas Pasporto al la Tuta Mondo saluti kaj babili kun nekonatoj sur stratoj kaj en transporto, kaj se en la Televido ...... 8 Recenze: Historical Fantasy... oni vidas ke vi venis de alia lando, oni tuj demandos vin mil kaj unu About Volapük...... 9 demandojn. Atlanto estas ¤armo, kaj Novjorko estas ritmo. Ïi kap- Esperanto ¤e Seatla Foiro . . . . 10 Esperanto-kurso en Atlanto . . . 10 tas vin en sian fluon, portas laª la rektaj stratoj kaj longaj avenuoj, Kiel organizi kongreson ...... 11 igas vian koron bati en la sama rapida ritmo de la urbega vivo. New from the Book Service . . . 12 Originala Poezio ...... 13 (Interesa malkovro: fine de la intensega kongresa semajno mi kon- Schön Schreiben ...... 14-15 statis ke ankaª mi komencis paroli pli rapide kaj pli ofte rigardi al La Elefantido ...... 16-18 Pacaj Hajkoj ...... 19 la horloßo.) Ãi tie oni ne parolas al nekonatoj, tamen, se vi perdißis Universala Vivokodo...... 19 aª ne scias la vojon, oni afable helpos. En Novjorko neniu surpriz- Rozkruca Kontribuo al Paco . . . 19 ißus aªdante Esperanton surstrate: ja en tiu ¤i urbo oni parolas Deklaracio Pri Homaj Devoj . 20-21 La Tagißo de la Dioj ...... 22 dekojn da lingvoj: fakte, 48% de la loßantoj parolas hejme ne en la Venu Ãi Tien de la Kampoj, angla. La urbo de enmigrantoj ankaª nun ¤iam renovißas kaj re- Patro ...... 23 Forpasis William Auld...... 24 freÙißas dank' al novalvenintoj. sur la trotuaroj de Novjorko!
(Daªrigo sur p. 3) saluton! Saluton karaj gesamideanoj! Esperanto League for North America PO Box 1129, El Cerrito CA 94530 ...kaj bonvenon al la duobla kongresa kaj lit- USA/USONO eratura numero de Esperanto USA! Ãi tiu nu- ℡ 510/653-0998; 2510/653-1468 mero verÙajne havas ion por ¤iu gusto. La unua [email protected] duono enhavas oficiala¢ojn el la ¢usa ELNA- kongreso kaj aliajn movada¢ojn, plus vojaß- President/Prezidanto: Philip G. Dorcas rakonton pri la novjorka kongres-sperto de la Vice President/Vicprezidanto: Steven D. kunredaktorino. La dua duono enhavas liter- Brewer aturon de diversaj ßenroj – tradukitan kaj orig- Secretary/Sekretario: Anna Bennett inalan, fikcian kaj nefikcian, poezion kaj prozon, k.s. Sed malgraª la bunteco de la Treasurer/Kasisto: William B. Harris literatura enhavo de tiu ¤i numero, ßi enhavas ne ¤iujn literaturajn kontribuojn kiujn ni Other Board Members/Aliaj estraranoj: ricevis. Pro la surprize granda kvanto de literaturaj kontribuoj (dankegon al ¤iu kiu kon- Thomas Alexander, Joel Amis, D. Gary tribuis!) ni decidis starigi literaturan sekcion kiel konstantan rubrikon de Esperanto USA. Grady, Anjo Harlow, Lusi Harmon, La ceteraj literaturaj kontribuoj aperos en la literatura parto de la sekvaj numeroj – do Trevor Andrews, Orlando E. Raola, vi povas daªre sendi viajn literaturajn kontribuojn! Kompreneble, ni daªre atendas ankaª Robert L. Read, Julie Spickler Movadajn kontribuojn. Ãu vi partoprenis ¤i-somere diversajn E-aranßojn? Dividu viajn spertojn kun aliaj ELNA-anoj! Director, Central Office/Direktoro de la La redakcio kaj, certe, ¤iuj ELNA-anoj, kore gratulas Tim Westover, la komisiiton pri Centra Oficejo: Don Harlow eldonado, kiu ricevis la duan premion en la proza kategorio en la Belartaj Konkursoj de UEA; kaj Anna-n Bennett, ELNA-sekretarion, kiu ricevis honoran mencion en la katego- Esperanto USA rio “Eseoj”. Bi-monthly bulletin published by the Grava kaj malgaja anonco atendas vin sur p. 8 – la direktoro de la CO, Don Harlow, Esperanto League for North America emeritißos fine de la jaro pro malsano. ELNA do nun ser¤as novan direktoron. Dumonata bulteno publikigata de la Krome, en tiu ¤i numero atendas vin nova rubriko: “In other words...” Temas pri Esperanto-Ligo por Norda Ameriko tradukoj de interesaj tekstoj el la angla en Esperanton kaj el Esperanto en la anglan. Vol. 43, No. 3-4 Agrablan legadon! ISSN 1056-0297 Joel kaj ¥enja Editors/Redaktoroj: Joel Amis kaj ¥enja Amis Layout/kompostado: ¥enja Amis Saluton dear samideanoj (fellow Esperantists)! [email protected] ...and welcome to the double convention and literary issue of Esperanto USA! This Materials for Esperanto USA should be issue most likely has something to suit every taste. The first half contains official news sent to/Materialojn por Esperanto USA from the recent ELNA convention and other news from the Esperanto movement, plus a oni sendu al: travel diary about the New York convention experience by the co-editor of Esperanto Esperanto USA (Joel & ¥enja Amis) USA. The second half contains literature of various genres: translated and original, fic- 2025 Peachtree Rd. NE, #927, tion and non-fiction, poetry and prose, and the like. But in spite of the variety of the lit- Atlanta, GA 30309, USA/USONO erary contents of this issue, it doesn’t contain all the literary submissions we received. or by e-mail/aª retpoÙte al: Due to a surprisingly large quantity of literary submissions (a big thank you to everyone [email protected] who contributed!) we’ve decided to start an ongoing literary section in Esperanto USA. [email protected] The rest of the literary submissions will be published in the literary section of upcoming issues – so you can keep sending your literary works and translations! Of course, we al- The opinions expressed in this bulletin ways need submissions related to the Esperanto movement. Did you attend various are those of the authors, and don’t neces- Esperanto events this summer? Share your experiences with other ELNA members! sarily represent the point of view of The editorial team, as well as all ELNA members, would like to warmly congratulate ELNA or its bulletin/La opinioj esprimi- Tim Westover, head of ELNA’s publishing committee, on being awarded the second prize taj en tiu ¤i bulteno apartenas al la in the prose category, and Anna Bennett, ELNA Board Secretary, on receiving an honor- aªtoroj, kaj ne nepre prezentas la vid- able mention in the essay category, of UEA’s Belartaj Konkursoj. punkton de ELNA aª ties bulteno. An important and sad announcement awaits you on page 8 – the Director of the Central Office, Don Harlow, will retire at the end of this year due to illness. ELNA therefore is Reprinting materials from this bulletin is now looking for a new director. permitted, provided that due credit is Also, in this issue a new section awaits you: “In Other Words...” This section is about given, and a copy of the reprinted mate- translation of interesting texts from English into Esperanto and from Esperanto into rial is sent to ELNA/Estas permesate English. reaperigi materialojn el tiu ¤i bulteno, kondi¤e ke oni ßuste indiku la fonton kaj Pleasant reading! ke oni sendu ekzempleron de la repub- likigita materialo al ELNA. Joel and Zhenya
2 speranto U S 2006/3-4 ELNA-kongreso Esperanto parolata... FOTO: ¥ENJA AMIS
sur la trotuaroj de Novjorko! Esperantistoj ¤e UN (daªrigo; komenco sur p. 1) uoj. La homoj sur Broadway ¤iam multas – lokaj grupoj en Usono kaj pri Vikipedio. sed vespere la “piediranta trafiko” farißas Aparte pla¤is al mi prelego-metiejo pri ¥enja Amis aparte densa, kaj oni ¤iam devas sekvi la hurosiki-arto: estas vere nekredeble kion oni fluon de la homamaso. Proksime al placo povas fari el nur unu peco de Ùtofo: ¤apelo, Ni veturis al Novjorko el Atlanto per tra- Times e¤ en la nokto estas lume pro la tele- poÙo, dorsosako, bela volva¢o por vino aª jno (jes, tiaj stranguloj ni estas) kaj alvenis vid-ekranegoj kaj neonaj lumoj de strataj simple paka¢o por donaco – la kvanto de merkredon posttagmeze; tuj post la enloßißo reklamoj – estas tiel lume ke ankaª meze de eblaj uzoj estas senlima! en la junulargastejo ni iris esplori la urbon. la nokto la strataj artistoj pretas desegni vian Kvankam Novjorko estas unu el la plej BonÙance, la kongresejo kaj ankaª nia portreton! multekostaj urboj laª la loßkostoj, la kosto hotelo trovißis en la centro de la urbo – en Vendredon matene ni venis al la kongre- de manßa¢oj en rapidmanßejoj ne multe Chelsea, Manhattan. Manhattan estas multe sejo por la tuttaga estrarkunsido. La vetero diferencas de Atlanto. Kaj restoracioj, kafe- pli granda ol mi imagis: mi pensis ke ¤iuj kvazaª kunlaboris: la tutan tagon pluvegis, joj, rapidmanßejoj kaj picejoj abundegas! vidinda¢oj tie trovißas unu ¤e la alia, sed en kaj estis agrabla afero pasigi tutan tagon en Pro rapida ritmo de la urbo, novjorkanoj ne la realo por atingi, ekzemple, Wall Street de la afabla kompanio, parolante pri gravaj havas lukson longe manßi: kaj ßuste pro tiu Imperi-£tata Konstrua¢o, oni devas pasigi aferoj por ELNA. Tre imponis al mi fakto oni evoluigis (aª eble e¤ elpensis!) la sufi¤e da tempo en la publika transporto. amikeca (kaj Ùercema) etoso en la ELNA- arton de rapidmanßejoj. Se vi tro longe pen- Sed tio ne estas problemo, ja ßi funkcias estraro, kaj e¤ fojaj malkonsentoj inter la es- sas, tro detale demandas kio estas tio aª ßenerale bone, kaj e¤ nokte eblas veturi – traranoj tute ne malhelpis bonan jeno, aª ne tro rapide pagas, la aliaj en la kvankam la tuta sistemo post la noktomezo kunlaboron. Oni parolis pri multaj aferoj: vico rigardos vin iritite. Pro tio, e¤ se estas farißas tre komplika, kaj lokanoj mem bußeto de ELNA, emeritißo de la nuna di- sufi¤e granda vico, ßi iras tre rapide. preferas ne veturi malfruege. rektoro, Don Harlow, kaj ser¤o de nova di- Novjorka pico, laªdire, estas pli maldika ol Nia unua novjorka vizitinda¢o estis Imperi- rektoro, pri nomÙanßo de ELNA kaj dekoj kutima pico – eble pro £tata Konstrua¢o – kaj tio estis vere neforge- da aliaj grava¢oj. tio ke oni ne havas tem- sebla sperto! Starante je la alteco de 381 La unua kongresa programero “por ¤iuj” pon atendi ßis kiam kuir- metroj (1 250 futoj) oni povas vidi la tutan estis, kiel ¤iam, interkona vespero, kie ¤iu ißos kutima speco. urbon, kaj e¤ parteton de Nov-¥erzeo. Jen ¤iuj partoprenanto rakontis iomete pri si mem Novjorkanoj estas tre famaj lokoj, kvazaª sur via mano: la dom- kaj pri sia Esperanto-vivo. Estis tre pla¤e ke kreemaj pri turegoj de la urbocentro, famaj centro venis ankaª eksterlandanoj: estis kelkaj picoj kaj Rockefeller, konstrua¢o de Chrysler kaj dekoj kanadanoj, japanino kaj e¤ nepalano! foje metas sur da aliaj konataj lokoj – kaj tute sube, sur ¤iuj Al la solena malfermo, bedaªrinde, multaj picon a¢ojn, stratoj, flavaj taksioj, kiuj Ùajnas tiel etaj kaj kongresanoj ne povis veni pro iuj problemoj kiujn mi neniam antaªe malrapidaj de tia alto. Kaj en la malproksimo pri metroo: unu el la loßejoj situis sufi¤e vidis sur pico. Kaj e¤ – jen la grizbluo de la rivero Hudson, braku- malproksime de la kongresejo. Sed almenaª se italoj taksus manta la Atlantikon. Mi verdire estis kvazaª por la prelegoj jam alvenis multaj kongre- novjorkan picon sonßanta: ¤u vere tio estas en la realo?! sanoj, kaj je nia aparta ßojo, multegaj parto- profana¢o, ßi tamen Vespere ni promenis laª Broadway. Ïi prenis nian prezenton pri Rozkrucismo. ege pla¤is al mi, estas elstara ne nur pro sia famo kiel la plej Sabate estis multaj interesaj programeroj: kaj post densa teatra loko en la mondo – ßi estas aparta du prezentoj pri la venontjara UK (fare de s- kongresa programo, ankaª pro sia fizika situo: Broadway el- ino Hirai Isako, el Osako, kaj fare de Lusi ni kun aliaj kongre- staras el la rektangula urba plano de stratoj Harmon), pri uzado de ELNA-retpaßaro, pri sanoj kun plezuro kaj avenuoj. Ïi iras diagonale tra la insulo, Projekto Gutenberg kaj kreiva komunumo, iris al apuda picejo. kaj, same kiel montras ßia nomo, ßi ja estas pri TEJO, pri komputila lingvistiko, pri la La vespera pro- multe pli larßa ol kutimaj stratoj kaj aven- videokurso Pasporto al la Tuta Mondo, pri gramo finißis tre FOTO: ¥ENJA AMIS 2006/3-4 speranto U S 3 ELNA-kongreso malfrue: kaj ßi estis vere densa! Kvankam la malkovris la val- vespero estis malferma ankaª al ekstera oron de Esper- publiko, mi ne vidis neesperantistojn. Dum anto” (Enrique la distra vespero okazis koncerto kaj ko- Ellemberg). muna kantado (kiu, cetere, tre rememorigis Ankaª post- al mi ukrainajn kaj rusajn E-renkontißojn), tagmeze, pro viz- prezentado de DVD kaj poezia konkurso – ito al la Novjorka “slamo” (interesa, sed, laª mi, iom tro longa, Rozkruca Loßio, ¤ar unu persono rajtis prezenti multfoje kaj ni maltrafis en ¤iuj kategorioj). Interesa afero: unu homo grandan parton partoprenis en slamo ne¤eeste – per rete de la kongresa senditaj prezenta¢oj. La lasta vespera pro- programo – kiu gramero estis humura teatra¢o, verkita de la ja estis bona kaj ¤eforganizanto de la kongreso, Tomaso ri¤a. Temis pri Eccardt (li, cetere, tradukis en Esperanton kongresa organi- ankaª multajn kantojn kiujn oni kantis pli zado, pri Alice frue en la vespero). La teatra¢o estis Morris kaj IALA amuzega kaj tre subtila, kun multaj vortlu- (International Nova “aktoro” eniras la spektaklon! FOTO: ¥ENJA AMIS doj kaj aludoj – la sola bedaªrinda afero Auxiliary estas ke ßi komencißis tro malfrue, kiam Language Association), tervarmißo, pri la estis trompludo, kiun gvidis mi. En tiu ludo multaj kongresanoj jam foriris. Sed tiuj kiuj sep plej malgrandaj landoj de Eªropo (pri oni devas elpensi kvazaª-PIV-ajn difinojn restis, ridegis kaj sincere ßuis ßin. Estus kiu Tomaso Eccardt verkis libron en la por malfacilaj vortoj, kaj “kontraªuloj” bone se dum la venonta kongreso ßi estus la angla), pri Zamenhofa reform-projekto de devas elekti el kelkaj proponitaj variantoj la unua programero de la distra vespero por ke 1894, pri angla kaj Esperanto en la persona ßustan. ¤iuj kongresanoj povu spekti ßin. vivo (A. Karkovsky), pri enmigrado en La lasta kongresa tago, kiel ¤iam, estis Diman¤on matene ni iris al la preßejo de Usono – leßa kaj kontraªleßa, kaj ßiaj malgaja: ja estas malfacile ßisrevidi Sankta Johano la Teologo (la tria plej granda sekvoj por la socio kaj por Esperanto. geamikojn kaj atendi la tutan jaron (aª e¤ kristana preßejo en la mondo, konstruita tute Krome, okazis prezento de azerbajßana pli) por revidi ¤iujn dum la sekva kongreso. el Ùtono, kaj la plej granda en Usono!) kaj popolmuziko kaj prelego pri gejoj en Matene ni iris al UN – la ekskurson gvidis do maltrafis kelkajn matenajn pro- Esperantujo. Fine de la tago okazis tradicia Rochelle Grossman, reprezentanto de UEA gramerojn: ekumenan diservon kaj prelegon akcepto de UEA-delegitoj por Usono, fare ¤e UN kaj volontulino de la novjorka oficejo pri EANA kaj ELNA. Sed ni kaptis almenaª de Vil¤jo Harmon (mi tre fieris pri la fakto de UEA; Rochelle, cetere, laboris ankaª en duonon de la prelego de Tomaso Eccardt pri ke Atlanto havas la plej multajn delegitojn el UN. Mi ege ßuis la ekskurson – estis tiel in- la historio de Esperanto en Novjorko, pri kiu ¤iuj usonaj urboj!). teresa sperto vidi la halon de la Ïenerala li tre interesißas kaj scias multon (samtempe La abunda bankedo kaj postbankedaj Asembleo kaj ¤iujn aliajn gravajn lokojn, kiujn mi vidis tiom multe en la televido. okazis prelego de Nijl Blonstein pri Brazilo amuza¢oj bone kronis la plenplenan tagon. Post la ekskurso al UN ni vizitis ankaª la kaj ßia E-Movado). Estis ege pla¤e ke spe- Fine de la bankedo okazis tradicia aªkcio, novjorkan oficejon de UEA. Same kiel mi ciale por la kongreso oni printis grandfor- kiun bonege gvidis Filipo Dorcas: oni atendis, ßi estas tre eta, fakte, ßi dividas ejon mate fotojn pri lokoj rilataj al E-historio en vendis ¤efe librojn kaj diskojn, sed estis kun alia organizo. Sed estis granda fiero Novjorko. La sekvaj du programeroj estis venditaj kontraª bona prezo ankaª du nu- vidi ke tuj trans la strato de UN trovißas prelego pri tio, kial multajn el ni teruras cif- meroj de Kontakto, kun intervjuoj de du oficejeto de UEA! Dum ni estis en la ek- eroj kaj matematiko (Pam Lieber), kaj lokaj famuloj: Tomaso Eccardt kaj Filipo skurso, en la kongresejo okazis AAIE-kun- prezento “Libro por tiuj, kiuj ankoraª ne Dorcas. La lasta programero de la vespero sido kaj ekzamenoj, ISAB-aferkunsido kaj prelego pri Toki Pona. Nur malmultaj homoj restis ßis la oficiala fermo de la kongreso, ja multaj forveturis hejmen (aª daªre al la kon- gresoj!) pli frue. La lasta duonoficiala programero estis ek- skurso al kafejo Esperanto. En Novjorko estas kafejo kaj restoracio kun la nomo “Esperanto”, kiuj tamen havas neniun rila- ton al nia lingvo (tamen, la kelneroj de la kafejo sciis almenaª ke Esperanto estas “iu lingvo”). Ãar la restoracio estas iom mul- tekosta kaj tre laªta, la organizantoj propo- nis ekskurseton al la kafejo. Mi multe ßuis postkongresan babiladon (kaj kantadon – jes!) en iom hipieca etoso de la kafejo kaj portis hejmen kelkajn vizitkartojn de la Dum distra vespero oni ßuis la kantadon kafejo por fanfaroni al la geamikoj.
4 speranto U S 2006/3-4 ELNA-kongreso Post la kongreso ni havis 1,5 tagojn por – cikatro sur la vizaßo de la urbo, memoroj turismumi – kaj ili estis plenplenegaj! pri kiu ¤iam vivos en la koroj de la homoj de Liberec-insulo kaj insulo Ellis kun ßia in- la tuta mondo... En la lasta duontago ni teresega muzeo pri enmigrado; Wall Street – havis tempon por vidi nur kelkajn kolektojn la financa centro de la lando – kaj eble de la de la Metropola Art-Muzeo (la kolekto de mondo (tre surprizis min ke la strato mem egipta¢oj tie estas vere elstara!), sed e¤ estas tre malgranda, kaj mallonga, mi ial malpli ol du horoj indis la viziton! Mi nur atendis strategon); Bruklin-ponto (mi deziras ke ni povus havi pli da libertempo apenaª povis kredi ke tiu belega kaj impona por ¤io – kaj esperas iam baldaª reveni al la ponto estis konstruita en 1875!); Granda Pomo denove. multkoloraj Ãin-Urbeto kaj Eta Italio, kiuj Ni kore dankas ¤iujn organizantojn de la portis la etoson de siaj hejmlandoj... kongreso, kiuj faris nekredeblan laboron, – Dum prelego pri hurosiki oni povis Kompreneble, ni vizitis ankaª Ground Zero ¤ar la kongreso estis vere bonega! fari sian propran ¤apon! Bonvenon al ELNA- Welcome to ELNA can avoid most of this cost in Tijuana since kongreso 2007! Convention 2007! many California Esperantists will probably be driving to the convention, and can each Jim Henry Jim Henry take a box of books as part of their personal duty-free allowance. Dum la landa kongreso de ELNA en During ELNA’s national convention in New 5. We want to show solidarity with the Novjorko, la estraro decidis akcepti la inviton York, the board of directors voted to accept de la Esperanto-Grupo de San-Diego okazigi the invitation of the Esperanto Group of San Mexican and other Latin-American la landan kongreson 2007 en San-Diego, Diego to hold our next convention in San Esperantists during this time when the world Kalifornio kaj Tijuana, Meksiko. VerÙajne, Diego, California and Tijuana, Mexico in situation is tending to push our countries far- antaªkongreso okazos en San Diego 25-27-an July 2007. ther apart. de julio, kaj la ¤efa parto de la kongreso (kaj Most likely a pre-convention will be in San ELNA nevertheless strongly encourages its estrar-kunsido) okazos en Tijuana 28-30-an de Diego July 25-27, and the main part of the julio, kun postkongresaj ekskursoj en Tijuana convention (with the board of directors’ members to participate in the Pan-American kaj Ensenada 30-31-an de julio. meeting) will be in Tijuana on July 28-30. Convention in Calgary as well. Estis invito ankaª de la loka kongresa There will be post-convention excursions in komitato por la Tut-Amerika Kongreso de Tijuana and Ensenada July 30-31. Daªra Kongresa Komitato Esperanto en Kalgario, Kanado, ke ELNA More information will follow when we finish Havas Novajn Membrojn kunigu sian kongreson kun TAKE 20-26-an negotiating contracts with hotels in San Diego de majo 2007. Sed pro pluraj kialoj la estraro and Tijuana. Jim Henry de ELNA decidis akcepti la inviton kongresi There was also an invitation from the local en San-Diego kaj Tijuana. convention committee for the Tut-Amerika Al la Daªra Kongresa Komitato lastatempe Unue, julia dato pli taªgas por niaj multaj Kongreso de Esperanto (Pan-American instruistaj kaj studentaj membroj, ol la maja Esperanto Convention) in Calgary, Alberta, alißis Ron Glossop, Anjo Harlow kaj Robert dato de TAKE. for ELNA to combine our national conven- Read. Ron kaj Anjo ¤efe respondecos pri Due, la estraro ne volis malkuraßigi la tion with TAKE May 20-26, 2007. But for ser¤ado de lokaj kongresaj komitatoj kiuj multlaboran lokan grupon en San-Diego, kiu several reasons the board decided to accept organizos nian Landan Kongreson en jam estis petita unufoje prokrasti siajn the San Diego group’s invitation: 2008, 2009 kaj sekve. planojn pri landa kongreso. 1. A July date suits better for our many Robert Read proponas sian te§nikan Trie, ni ¢us kongresis en Kanado en 2004, teacher and student members than the May helpon al lokaj kongresaj komitatoj, kaj ne kongresis kun la meksikanoj ekde 1990. date of TAKE. ekzemple pri kreo de reta alißilo. Jim Kvare, la kongreso de 2004 estis iom mal- 2. The board did not want to discourage the Henry, la ¤efo de la komitato, daªre re- profita por ELNA pro la efiko de doganaj San Diego group (and other local groups that kostoj je la libroservo. Provizora esploro sug- might volunteer to host the convention in the spondecos pri helpo al la nuna loka kon- estas ke ni povas okazigi la libroservon en future); they have already been asked to post- gresa komitato pri la venonta Landa Tijuana sen tiel altaj doganaj kostoj, pro tio pone their plans by one year, when both the Kongreso, kaj eventuale ankaª al la orga- ke multaj kaliforniaj esperantistoj Ùoforos al New York and San Diego groups volunteered nizantoj de regionaj kongresoj. Tijuana kaj povos transporti iom el la libroj to host the 2006 convention. Se vi pensas ke eble *via* loka grupo laª sia unuopa permesata kvanto de porta¢oj. 3. We just had a joint Usonian/Canadian pretas organizi Landan Kongreson en es- Kvine, ni volas montri al la meksikaj kaj convention in 2004, but haven’t had a joint tonta jaro, bonvolu kontakti Anjon aª Ron: aliaj latinamerikaj esperantistoj nian soli- convention with the Mexican Esperantists
2006/3-4 speranto U S 5 ELNA-kongreso Raporto el la Granda Pomo
montras du mil dolaran negativan saldon kiu Tomaso Eccardt kaj Jim Henry, kiuj faris bone- signifas ke ni devas puÙi forte por akiri novajn gan laboron por plani, organizi kaj realigi la membrojn. Ïenerale ni estas en sufi¤e bona kongreson. Vidu fotojn ¤e http:// stato kaj havas nenian kialon por ne kreski. esperantofre.com/elna06/ (Dankon Enrike!) Ni nomis komitaton por trovi novan direk- La “Retslamo”, internacia poezia toron de la Centra Oficejo. Don Harlow, la konkurso, okazis dum la distra vespero. Por direktoro de la CO, anoncis ke li ne plu povos originala poezio, la unuan lokon gajnis labori pro malsano. Laªplane, ni havos la Leonido £indelevi¤, rusdevena kanada poeto. novan dungiton en la oficejo komence de no- Por neoriginala deklamado venkis Ïerardo vembro. La nova dungito kaj Don laboros Tobias (Pollando/Usono). Okazis ankaª aliaj kune dum kvar monatoj por fari la Ùanßon ludoj. ¥enja kaj Joel Amis gastigis amuzegan glate. Se vi havas proponon pri nova direk- vort-ludon pri PIV-aj (kaj ne-PIV-aj) difinoj. toro, bonvolu informi al Anjo Harlow La du Vil¤oj, Harmon kaj Harris, verkis en Phil “Filipo” Dorcas, prezidanto de ELNA ([email protected]), la komitatestrino la rezolucia komitato proponojn por danki al (bv. vidi la detalojn sur p. 8). Vil¤jo Harmon la LKK kaj FIT, la “Fashion Institute of En Novjorko, la granda urbo kie “loßas” la anoncis ke la Centra Oficejo restos en la Technology”, kiu gastigis la kongreson. Unuißintaj Nacioj, la Esperanto-Ligo por nuna konstrua¢o eble dum la venontaj kvin Norda Ameriko kongresis kun granda kun- jaroj. Tio estis bona nova¢o ke ni ne devos laboro, granda ßojo, granda amikeco kaj trovi alian lokon por la CO. granda espero. Okdek ok homoj partopre- Elektitaj al la estraro estis Lusi Harmon nis la 54-an landan kongreson de ELNA, (ree), Joel Amis (ree), kaj Trevor Andrews kiu okazis la 21-23-an de julio 2006. (nova estrarano!). Ankaª Vil¤jo Harris estas La Estraro kaj la ßenerala membraro tie la kasisto denove. Ni havas bonan estraron aprobis unuanime la bußeton kaj laborplanon por ELNA, sed memoru ke la ¤efa laboro de ELNA. Tiu laborplano estis la unua labor- restas ¤e la lokaj grupoj. Tie la membroj agas plano por ELNA dum la pasintaj kelkaj jaroj, aktive kaj daªre. kaj ßi donas klaran vizion por farendaj taskoj. Ni unuanime aprobis la proponon kongresi En tiu laborplano ni esprimas ke ni havas en Tijuana, Meksiko, la 27-an ßis la 30-a de grandajn celojn por akiri novajn membrojn, julio, 2007. Tio estos la 55-a landa kongreso de ¤efe per pli aktivaj lokaj grupoj. Ni nun labo- ELNA. Planu ¤eesti jam nun! Certe tio estos Anjo kaj Don Harlow ras por helpi la lokajn grupojn kiuj estas la ege bona kongreso, kaj eble la plej granda. Kelkaj partoprenantoj tranoktis en la veraj motoroj de la Movado. Ni jam vidas pli Ni aprobis, ankaª unuanime, la proponon dormejo ¤e la “Nova Lernejo.” Multaj multajn lokajn grupojn, kaj kelkaj raportas rekomendi kiel eble plej forte partoprenadon ¤eestantoj ekskursis en la urbo, ekz. al la novajn membrojn. Ni atendos pli da membroj en la Tut-Amerika Kongreso de Esperanto supro de la Imperi-£tata Konstrua¢o, al la en ELNA kaj UEA en la venontaj jaroj. (TAKE), kiu okazos en Kalgario, Kanado, la Statuo de Libereco, al la Unuißintaj Nacioj Rilate al tiu kreskado, la laborplano ligas la 20-an ßis la 26-a de majo, 2007. Notu tiun kaj al kafejo Esperanto. La kulturo en kvanton de membroj kun la kvanto de paßoj daton sur via kalendaro kaj faru planojn ¤eesti. Novjorko, miksa¢o de multaj naciaj kulturoj, en nia bulteno Esperanto USA. Ekzemple, Ni ßuis ne nur la kunsidojn (plenkunsidon de estas ¤ie, en muzeoj, en la metroo, en la kiam ni atingos 800 membrojn, nia bulteno ELNA, aferkunsidon de AAIE, fakajn ktp.), busoj, surstrate, kaj certe en la multaj intere- havos 16 paßojn anstataª la nunaj 12. sed ankaª la bankedon kun bongusta manßa¢o. saj restoracioj. Unu el la gravaj Ùanßoj estas ke ni aprobis Dum la bankedo ni aªkciis donacitajn a¢ojn por Unu el la plej gravaj eventoj estis ke ni un- monon por reklamado sub la rego de la akiri monon por ELNA. Multajn dankojn al la uanime donis honoran membrecon al Don Komitato pri Informado. La ¤i-jara bußeto loka kongresa komitato (LKK), kaj aparte al Harlow, kiu sindone laboris multe, ne nur en la Centra Oficejo de ELNA, ne nur kiel iama prezidanto de ELNA, ne nur por tiu fama ret- paßaro pri literaturo, sed multflanke por la Movado en Usono kaj tutmonde. Ni dankas, dankegas al Don pro la bona laboro. Nia im- pona listo de honoraj membroj en ELNA havas 19 nomojn, kiel tiujn de Cathy Schultze, Vil¤jo Harmon, Doroteo Holland kaj William Auld. Al tiu listo de gravaj pio- niroj ni aldonis la nomon de Don Harlow. Ãi tia raporto ne vere ßustas, ¤ar mankas la vortoj por priskribi la ri¤an etoson kaj feli¤an amikecon kiujn la samideanoj spertis en Novjorko, la “granda pomo.” Dum la estrarkunsido
6 speranto U S 2006/3-4 Koresponda Servo Esperanto Koresponda Servo 10-jara!
Ãi-jare la Esperanto de julio 1996 mi komencis tiun Koresponda Servo festas sian paßon... nun alvenas la 10-jara 10-jaran jubileon. Ni kore jubileo. Dum tiuj 10 jaroj mi ak- gratulas ßian gvidanton – tualigis tiun retpaßon du-tri fo- Enrique “Enrike” Ellemberg – jojn ¤iumonate. pro tiu ¤i bonega kaj utilega Lina: Kial vi volas esti volon- laboro kiu helpis al pluraj es- tulo de la servo? Ãu trovißas spe- perantistoj tutmonde trovi ko- ciala motivo? respondamikojn. Ïuste pro tiu Enrike: Mi komencis mian ¤i okazo la Radio Ãina Esperantan vivon antaª 47 jaroj. Internacia intervjuis Enrike-n, Tuj de la komenco mi havis kaj ni volonte reaperigas la kelkajn korespondantojn de di- tekston de la intervjuo. versaj landoj. Mi kredas ke tio multe helpis mian lernadon kaj Lina (Radio Ãina mian deziron daªrigi la uzadon Internacia): Ãu vi scias ke tro- de Esperanto. Pro tio nun mi vißas profesia retejo nomata volas ke ankaª aliaj novuloj povu kredas ke la pli grava kialo estas sen la kono de Esperanto. Ãiu el la hodiaªa facileco renkonti ali- la legantoj povas sendi rakonton Esperanto Koresponda Servo? havi korespondantojn. ajn homojn per babilejoj, kiuj al mi. Mia adreso estas La servo celas faciligi korespon- Lina: Ni scias ke kiel kore- lastatempe komencis permesi [email protected]. dadon inter diverslandaj esperan- sponda servo, la retejo certe be- vo¤babiladon, komence per Lina: Koran dankon! Kaj mi tistoj. Dek kvin jaroj pasis post zonas kontaktojn de diverslandaj Paltalk kaj poste Skajpo, kaj ¤iuj esperas ke via libro gajnos ple- ßia establißo. Nun ßi estas vaste korespondantoj. Do, kiel vi akiris aliaj mondaj babilejoj, kiel msn, nan sukceson! konata retejo pri Esperanto-kore- ilin? Ãu tio estas facila aª ne? yahoo, google, icq... Ankaª estas spondado. Kaj ene vi povas trovi Enrike: En la komenco, antaª grupoj kiel Orkut, MySpace, kiuj La teksto de la intervjuo trovißas ¤e multajn kontaktojn kun divers- la disvastißo de retejoj, tiu kunigas la homojn, ne nur pri la retpaßo de Ãina Radio Internacia landaj esperantistoj. nova¢grupo estis preskaª la nura Esperanto, kaj miloj da dis- http://es.chinabroadcast.cn/1/2006/ Lina: Kiam establißis maniero rete kontakti esperantis- sendolistoj aª forumoj, blogoj, 07/14/[email protected] Esperanto Koresponda Servo? tojn. Pro tio multaj homoj legis ¢urnaloj kaj tiel plu. La Esperanto Koresponda Servo Enrike: Ãu vi kredus min se ¤iujn mesaßojn kaj tiel ili lernis Lina: Ãu la retejo bone funk- trovißas ¤e http://www. mi respondas ke mi ne scias? pri la ekzisto de la koresponda cias kaj liveras multe da ebloj pri esperantofre.com/eks Sinjoro Dunkan C. Thomson de servo. Poste, mi pensas ke multaj korespondado kun diverslandaj Glasgovo, Skotlando, Britio, uzantoj de mia servo sciigis siajn esperantistoj? Lost in Translation komencis ßin antaª proksimume amikojn pri mia servo. Multaj Enrike: Mi scias ke la servo 15 jaroj. Tio okazis antaª la dis- homoj kiuj komencis proprajn (translated literally from the bone funkcias, sed malofte mi original Russian into vastißo de la komputila reto. Mi retejojn aldonis ligilojn ankaª al ricevas komentojn de uzantoj Esperanto) ankoraª ne estis konektita al la mia paßo. Mi surprizißas kiam kiuj dankas min pro amikoj kiujn At the site of residence of reto. Sinjoro Thomson je la mi ser¤as en la reto kaj trovas ili nun havas danke al mia servo. Scottish Kings in the 18th komenco de ¤iu monato metis mian nomon aª adresojn de miaj E¤ vi mem ekkonis kelkajn ho- century – sur la retpaßo de la anoncon pri sia servo en la paßoj... en lingvoj kiujn mi e¤ ne rezidejo de skotaj reßoj en la mojn de aliaj landoj per mia 18-a jarcento nova¢grupo “soc.culture.es- povas identigi. Sufi¤as meti en servo. peranto”, por kolekti mesaßojn ser¤ilon la vorton “Esperanto” Lina: Koran dankon, Enrique Independence Hall – Libera Halo de korespondantoj. La duan ven- kaj “Enrique” aª “Enrike” por Ellemberg. Fakte mi ekkonis vin dredon de ¤iu monato li pub- trovi multajn el miaj paßoj (sed antaª du jaroj kaj scias ke vi forefathers – por patroj likigis liston de tiuj kiuj mesaßis mi ne estas la sola “Enrique” kiu estas aktiva esperantisto kiu Massachussetts – al li. Finonte la jaron 1995, sin- parolas Esperanton). volas fari ion por Esperanto. Masahaseco joro Dunkan afiÙis kelkajn Lina: Ãu multaj homoj en ßi Ekzemple, vi verkas libron por fraud and drug squad – roto mesaßojn, dirante ke post kvin partoprenas? konigi Esperanton al tiuj kiuj de trompistoj kaj droguloj jaroj da publikigado, li ne plu Enrike: La nombro de parto- ankoraª ne scias pri la ekzisto de one of the signers of povas zorgi pri la koresponda prenantoj Ùanßißas. De la Esperanto aª valoron de Declaration of Independence servo. Li petis volontulon por komenco, tiu nombro daªre al- Esperanto. Je la fino de la pro- – unu el la kantistoj de Deklaracio de Sendependeco daªrigi la servon... kaj mi estis tißis ßis 2002, kiam ßi atingis gramero, ¤u vi volas ion diri al tiu volontulo. Mi daªrigis la pub- 200 korespondpetojn en unu niaj aªskultantoj? perfumed ink – bonodora kor- likigadon de tiu listo ekde marto jaro. Poste ßi komencis malaltißi. Enrike: Mi kolektas rakontojn poracio 1996. Samtempe mi komencis Nun estas malpli ol 100. Estas de esperantistoj pri iliaj esperan- Prepared by Yevgeniya konatißi kun la reto. kelkaj kialoj por tiu malaltißo: taj vivoj, precipe tiuj belaj mo- “Zhenya” Amis, based on Russian Esperanto Forum e- Mi pensis ke estus bone meti kelkaj homoj kaj organizoj mentoj kiujn ¤iuj esperantistoj novosti, www.e-novosti.info la liston en retpaßon, kaj la 18-an kopiis mian servon. Sed mi memoras, kiuj neniam okazos
2006/3-4 speranto U S 7 informe Anonce New Director for ELNA’s Central Office Sought Saluton! Mi iomete scipovas Esperanton kaj volas korespondi kun amikoj de la tuta Anjo Harlow Friday, with some holidays off. mondo! Mia nomo estas Rumjana, mi estas 37-jaraßa flegistino el Bulgario. Skribu al: Our current Director Donald J. Harlow Requirements: Rumyana Dekova, [email protected] is resigning due to illness. The new Computer skills including word process- *** Director will start work by November ing and database management; internet ex- Saluton, kara amiko, 1st, 2006 and must make a commitment perience and bookkeeping knowledge will Ni estas Tangshan-a Esperanto-Asocio (TEA). to stay for at least two years. be helpful. Fluent knowledge of both En la jaro 2006 okazas 20-jara jubileo de la The ELNA Office is located in Esperanto and English is necessary. fondißo de TEA. La 15-an de decembro ni Emeryville, CA. in the San Francisco East Owning a car would be very helpful. aranßos kongreson kaj ekspozicion. En la ek- spozicio ni planas eksponi monerojn kaj uzi- Bay region. As soon as possible, please send your re- tajn kovertojn de diversaj landoj. Sed, tre The new Director will be working for the sume, your Esperanto history and general bedaªrinde, ni ankoraª ne havas monerojn kaj advancement of Esperanto in the USA, han- educational background to ELNA. ALL uzitajn kovertojn de via lando. Ãu vi povas dling all the membership developments and CORRESPONDENCE WILL BE KEPT sendi al ni unu serion de moneroj kaj kelkajn benefits, bookkeeping, maintaining infor- CONFIDENTIAL. uzitajn kovertojn kun poÙtmarkoj kaj poÙt- mation data bases and all other correspon- stampoj de via lando? Se vi bezonos ion de dence, e-mail, phone and internet activity, Please address your application to: nia lando, ni povas sendi al vi. Ni tre atendas maintaining the Book Service (selling and Anjo Harlow vian respondon. Nia poÙta adreso estas: TEA, ordering books, receiving orders and mail- c/o ELNA P.O. Box 3, Tangshan Hebei, 063000, Ãinio. ing books and merchandise) and maintain- 5712 Hollis Street La retadreso estas: [email protected]. ing a dependable day-to-day office routine. Emeryville, CA 94608 Antaªdankon! Sincere via, TEA. *** Office hours are 9 am to 6 pm, Monday to 510-913-1567 Estimataj gesinjoroj, Mi estas Toure Sekou Domain, 22-jaraßa Esperanto: Pasporto al la Tuta Mondo: studento de hispana fako en Eburbordo. Mi skribas tiun ¤i leteron por interÙanßi kun via Is this doable where you live? klubo informojn pri pluraj temoj, kiel sporto, Produced here in the Bay Area by muziko, kulturo, turismo, historio, la lingvo. the Esperanto League for North Fine, mi deziras korespondi kun gesamideanoj en via klubo kiuj volus amik- America, Pasporto al la Tuta Mondo is ißi kun afrikano. Skribu al: a lighthearted comedy-drama that [email protected] brings Esperanto alive. It includes English subtitles for easy comprehen- Letervespero en sion and engaging dialog that will allow Antikva Samarkando you to learn the international language Aªguste kaj septembre 2006 samarkan- Miko Sloper, (the "father"), Lusi in no time. daj esperantistoj okazigos la internaciajn Harmon (producer) and Steve As entertaining as it is instructive, letervesperojn, dedi¤itajn al la 15-jarißo de Wagenseller (the "detective") you will enjoy watching Pasporto al la sendependeco de la Respubliko Uzbekio kaj Immerse yourself in the fascinating al 2750-jarißo de Samarkando, listigita en la Tuta Mondo and learning Esperanto world of Esperanto, the interna- registro de Mondaj Hereda¢oj de UNESKO. Ni week after week on peralta.TV atendas viajn gratulmesaßojn, kaj, se eble, tional language spoken by millions ¤iajn (kaj ¤iulingvajn!) materialojn (leterojn, across the globe, with this 16-part For information about Pasporto al la vojaßrakontojn, gazetartikolojn, librojn, series – a peralta.TV exclusive. Tuta Mondo and to learn more about broÙurojn, poemojn, kantojn, fotojn, de- Directed by Bay Area filmmaker Esperanto, you can visit the Esperanto segna¢ojn, dokumentojn ktp) pri Uzbekio kaj Samarkando. Fakte, ¤io ajn pri la temoj, Judith Montell, an Academy Award League for North America’s Web site, inkluzive fotojn de stratoj, vendejoj, restora- nominee and Laney College alumna, www.esperanto-usa.org, or call them cioj, hoteloj, komunumoj, kompanioj, varoj this playful new series follows the at (510) 653-0998. ktp estos tre bonvena. La plej interesajn ma- terialojn ni publikigos en la nialanda gaze- Bonvolo family – the father is a Greek Esperanto: Pasporto al la Tuta philosopher and the mother a dancer – taro. Ãiuj sendita¢oj estos eksponataj en Mondo: Sundays at 10:00 a.m., begin- la speciala ekspozicio. Anticipan dankon por through a whimsical set of adventures. ning September 3, 2006, with repeats viaj kontribuoj. In Pasporto al la Tuta Mondo you’ll Salutleterojn kaj alispecajn materialojn Wednesdays at 10:30 p.m., Thursdays meet a host of diverse characters – all bonvolu adresi jam nun al: Anatoli Ionesov, of whom speak Esperanto – and you’ll at 8:00 a.m. and 6:30 p.m., on per- Direktoro. Internacia Muzeo de Paco kaj alta.TV, Comcast cable 27 and 28 in Solidaro. P.O. Box 76, UZ – 140100 find yourself learning this wonderful Samarkando, Respubliko Uzbekio. language, your doorway to cultural un- Alameda, Berkeley, Emeryville, Telefono/fakso: +998 (66) 233 17 53. derstanding and making new friends Oakland and Piedmont and streaming Interreto: http://peacetur.freenet.uz throughout the world. live at www.peralta.TV. Retadreso: [email protected]
8 speranto U S 2006/3-4 recenze Historical Fantasy... About Volapük
A Hand-book Of Volapük and an as he is traveling through the northeast of Elementary Manual of its Grammar and Scotland, repairing church organs. One night Vocabulary, prepared from the Gathered as he leaves a church in Cromarty after a long Papers of Gemmell Hunter Ibidem day’s repair work, he meets a mysterious old Justice; together with an Account of man in the church graveyard; a man who, Events Relating to the Annual General though he has never heard of Volapük, is no Meeting of 1891 of the Edinburgh Society stranger to universal languages. Mr. Justice for the Propagation of a Universal and Sir Thomas agree to travel together and Language. assist one another, on terms which Mr. Justice is not inclined to explain to the reader. by Andrew Drummond. Edinburgh: Sir Thomas proves a persuasive and powerful Polygon, 2006. ISBN 1 904598 67 6. teacher’s assistant as Mr. Justice endeavors to teach the rudiments of Volapük to the Self- Jim Henry Betterment League of Peterhead, the Didactic Society of Newburgh Linoleum In 1891 Volapük was twelve years old; there Workers, the Workers Improvement had already been three international conven- Association in Dysart, and other such local tions, the third of which used Volapük exclu- societies. But in spite of his enthusiasm and sively. It seemed to have a huge head start talent for Volapük, Sir Thomas has invented over any other constructed international lan- a universal language of his own, and steadily guage that might come along, with its thou- maintains its superiority. sands of speakers and hundreds of books and Who or what is Sir Thomas? What was he periodicals. But Esperanto, just four years doing in the Cromarty graveyard? Can we after Zamenhof’s first publication, was ac- credit his claim to be an old schoolfellow of quiring new speakers at a surprising rate, George Dalgarno? All these questions are say, very funny indeed. Drummond is not many of them former proponents of Volapük. eventually answered for the reader who has- quite on a level with P.G. Wodehouse or Solresol, the musical language, still had a n’t figured out the answers on his own. But Terry Pratchett in his ability to keep you few adherents here and there, and dozens of what about the cloak, scimitar and helmet laughing, but he comes pretty close at times. other short-lived proposals for a universal or that Sir Thomas loans to Mr. Justice for use The novel touches on other issues of lan- international language were being published in inducing difficult pupils to apply them- guage politics – sexism in language, for in- and promoted for a short time. Which, if any, selves more assiduously to the study of stance, in an amusing three-way debate of these languages would prevail? Volapük, or persuade wavering members of between Mr. Justice, Dr. Bosman, and their Andrew Drummond’s second novel is set the Society to support Volapük rather than landlady’s daughter; or nationalistic suppres- during this suspenseful and exciting time for Esperanto? Each time Mr. Justice dons the sion of minority languages like Gaelic, and the international language movement, and fo- helmet, it affects his view of the world more whether a common language would make cuses on the Edinburgh Society for the strangely than before. Can Mr. Justice trust this even worse; i.e., whether a universal lan- Propagation of a Universal Language: more Sir Thomas? Can the reader trust Mr. guage, or an international language, is what particularly on two of its most influential Justice? (Apparently not, although he lets is really wanted. Besides all this, there is a members, Gemmell Hunter Ibidem Justice, slip some clues to things he is unwilling to contest to train two parrots in Esperanto and traveling church-organ repairman and speak about directly.) Volapük, the Decennial Census and a num- Volapük teacher, and his former comrade, The title may lead some booksellers to ber of fraudulent census forms, a dirigible, now bitter enemy, Dr. Henry Bosman, physi- shelve the book as a language textbook and a mechanical translation engine. What cian and Esperantist. The rank and file of the rather than a historical fantasy novel; in fact more could you ask for? Society have many of them there own prefer- this would not be entirely wrong, as the ences – for Solresol or Nal Bino, for Leibniz’s novel contains nineteen lessons in Volapük, Everything between the covers except the system of prime numbers, for a revival of mainly adapted from Charles E. Sprague’s copyright page adds to the historical Latin, Greek or Hebrew, or the simple promo- 1888 primer (also titled Hand-book of verisimilitude; there are nifty pages of ad- tion of English; but the real contest is between Volapük; see http://personal.southern.edu/ vertising for real and fake 19th-century Mr. Justice and Dr. Bosman, as to whether the ~caviness/Volapuk/HBoV/hbv.htm). The books and other products and services at the Society at its next annual meeting will defini- lessons (most if not all of them) are inte- back of the book, for instance. tively endorse Volapük or Esperanto. grated smoothly into the narrative, as Mr. A Hand-book Of Volapük may not be The story is told primarily (except for a Justice teaches his pupils and traveling com- available in bookstores outside of the UK, preface by a Dr. Charles Cordiner, phrenolo- panions about the language; many of the ex- but it’s available from various independent gist, who explains how he found the follow- ample sentences and exercises for translation book dealers through Amazon.com, and I ing papers and arranged for their publication) are adapted to be relevant to the situation in shouldn’t be surprised if ELNA’s book serv- from the hilariously biased and unreliable the novel at a given point, and are generally ice may decide to stock it if the Central viewpoint of Mr. Justice. We first meet him as funny as the rest of the story; which is to Office gets some inquiries about it.
2006/3-4 speranto U S 9 loke Esperanto ¤e Seatla Foiro Haruo Ross anoj: mi (Ros’ Haruo), Les kaj Arlyn Kerr, Jim Parks, Mel kaj Unu el la plej grandaj kvartalaj Jody Hurd, Shahin kaj Shawheen festivaloj en Seatlo estas The MacKinnie, kaj Alazel, Frances Fremont Fair, kiun vizitas ¤iu- kaj Çravixtha Acheson. jare pli ol cent mil homoj dum Ni uzis plurajn buntajn afiÙojn du tagoj (nome, la semajnfino kaj ankaª plurajn nigra-blankajn plej proksima al la somera sol- por allogi la okulojn de la homoj stico). Ïi estas fame konata pro sur la strato: Ùajne efikis la sia parado kun ta¤mento de “SMASH DESTROY CRUSH” nudaj biciklantoj. folio, la bela afiÙego pri la Vilna Ãi-jare la unuan fojon Seatla UK, kaj la bunta afiÙo Esperanto-Societo havis budon “Language Cousins”. ¤e la foiro, kie ni reklamis pri Pluraj homoj donis al ni siajn Esperanto al la preterpasanta retadresojn kaj petis informißi pri publiko. Multaj homoj haltis por okazontaj SES-eventoj. Kaj unu paroli kun ni. Ni disdonis centojn junulo alvenis kaj ekparolis al ni da flugfolioj (Handy-Dandy Esperante, dirante ke li jam lernas Starter Kit, folio pri SES ktp.) la lingvon aªtodidakte de kelkaj kaj dekojn da “Esperanto: It’s in monatoj, kaj deziras babili. your Pocket” kaj la KD-ROM £ajnas ke li estis unu el la studen- “Esperanto: Lingua Incognita”. toj ¤eestintaj la Tagon de Lingvoj Ni opinias la monon ($205, de la Mondo ¤e la Universitato de kiun subvenciis la Fonduso VaÙingtonio pasint-marte, ¤ar li Culbert) trafe elspezita, kaj ni in- jam posedis “Esperanto: Lingua tencas reprovi la eksperimenton Incognita”. Estis ßojige konstati en 2007. ke ankaª tiu programo nia naskas Partoprenis entute 11 SES- fruktojn.
lernantoj estis nur unu ne toj de la kurso (ili aperas nur en anglaparolanto, sed kiu tamen la enkondukaj kaj konkludaj par- komprenis la anglan. toj de la lecionoj): la unuan fojon La ¤efa lernilo por la komen- estus preferinde spekti la canta grupo estis "La Pasporto al lecionon kun subtitoloj, ¤ar la el- la Tuta Mondo", sed aldone, por parolo de la aktoroj ne ¤iam estas hejma studo, ni uzis la libreton klara. "Esperanto Teacher" eldonitan de Estus bone ankaª revizii la la Aªstralia Esperanto-Asocio. tajpitajn materialojn por la Tiu kombina¢o de lerniloj kurso: en la teksto kaj ekzercoj Esperanto-kurso en Atlanto funkciis bone: oni povis mem- nemaloftas mistajpoj. Krome, la stare legi klarigojn pri gra- ¥enja Amis fakto ke tio ¤i estis mia unua teksto kaj ekzercoj mem estas tre matika¢oj, kaj en la lecionoj "pezaj", kaj se iu ne ¤eestis la sperto kiam mi instruis sola kaj al koncentrißi pli pri lecionon, apenaª eblas sendi al De aprilo ßis julio 2006 en komencantoj. Antaª ol plani la spektado/komprenado kaj paro- ili la materialojn retpoÙte por Atlanto okazis 13-leciona kurson mi havis la ¤efan deman- lado. La studantoj Ùatis la vid- hejma studado. Estus bone, se Esperanto-kurso por komen- don – ¤u instrui rekt-metode aª bendan kurson kaj diris ke ßi kelkaj volontuloj helpu al la di- cantoj kaj progresantoj/pro- tamen uzi la anglan. Unue mi pli estas distra, amuza, ne tro mal- gresintoj. Mi instruis la inklinis al rekt-metoda kurso, ¤ar facila, sed ankaª ne facila, do rektoro de la kurso, Lusi komencantan kurson, kaj Joel inter interesißintoj estis kelkaj ¤iam estas defio. Harmon, pli rapide plibonigi Amis instruis la progresantan. brazilanoj. Sed finfine la decido Ankaª al mi pla¤is instrui per tiujn kelkajn aferojn en ßenerale Kvankam la kvanto de la ler- estis rezigni pri la rekt-metodo la videokurso: unue, ¤ar la kurso bonega kurso. nantoj komence kaj fine de la pro kelkaj kialoj. Unue – manko mem estas amuza kaj pla¤as al La ¤efa instruilo en la progre- kurso ne estis por mi aparte de tempo: klarigado de gra- studantoj, due, ¤ar ßi permesas santa kurso estis la famega libro kontentiga (ni perdis kvin stu- matika¢oj per nacia lingvo postu- enkonduki multajn vortojn jam de Boris Kolker "Vojaßo en dentojn en la tuja komenco), las multe malpli da tempo kaj de la unuaj lecionoj. Ankaª klar- Esperanto-Lando". Aldone, Joel ßenerale en la kurso studis naª estas pli facile komprenebla igoj pri gramatiko por instruistoj uzis ankaª aliajn materialojn, personoj. (tamen, mi strebis uzi la anglan helpis multe. Tamen, estas ankaª ekzemple, "Rakontoj Prapatraj Instrui Esperanton al komen- nur kiam tio estis vere necesa). kelkaj plibonigenda¢oj pri la pri Nia Lando Antaª Multaj cantoj estis por mi tre interesa kaj Alia kialo uzi la anglan por gra- kurso. Bedaªrinde, ankoraª Jarcentoj Kiam okazemis Aferoj lerniga sperto – aparte pro la matikaj klarigoj estis ke inter la mankas subtitoloj en la ¤efaj par- Mirindaj" de David Jordan.
10 speranto U S 2006/3-4 manlibro se la babilejo proksimas al aliaj kunven-¤am- Kiel organizi kongreson broj kaj la libroservo, sed tipe tia ¤ambro estas en alia parto de la hotelo, kun la aliaj Parto V. La direktoro de la CO devas malpaki la ska- loßejoj. Tio ¤i estas la kvina parto de serio da ar- tolojn kaj aranßi la librojn antaª ol malfermi tikoloj pri organizado de Esperanto-kongre- la libroservon, kaj li devas ¤eesti la kunsidon, Ekskurso(j) soj, specife de landaj kongresoj de ELNA, do estas plej bone se li povas pretigi la li- Kutime estas almenaª unu duontaga ek- sed ankaª de regionaj kongresoj. Ïi bazißas broservon la antaªan tagon. (Ankaª eble skurso dum la kongreso mem – matene aª sur la kongresa manlibro de ELNA (la orig- estus bone se iu LKK-ano aª alia volontulo posttagmeze laª loka vetero. Se la kongre- inalan gvidilon verkis Frank Helmuth, povus helpi al li pri tio; sed verÙajne aliulo ne sejo estas en la urbocentro, aª se haveblas Cathy Schulze kaj Bill Harmon; Ellen Eddy povas tute anstataªi lin en tiu devo.) La bona publika transporto, povas esti piedek- reviziis ßin. Jim Henry plu reviziis kaj mul- ¤ambro estu havebla ankaª la ceteron de la skurso al historiaj lokoj en la urbo (kiel en ton aldonis), kiu trovißas ¤e www.pobox. fina tago, post la Solena Fermo, por ke la di- com/~jimhenry/esp/esma/planoj.htm. rektoro havu tempon por repaki la librojn sen Atlanto 2000, Bostono 2003). Alie, oni eble troa hasto – kaj denove estus bone se volon- devos lui plurajn aªtobusetojn por transporti Kunigo de sam¤ambranoj tuloj povus helpi al li. la kongresanojn al la cela loko. (En Sankta Multaj kongresanoj volos helpon trovi Se en via Ùtato estas vend-imposto, iu en la Luiso 1999, la lokanoj havis sufi¤ajn aªto- sam¤ambranon. Rilate al tio, povas esti de- LKK devas frue esplori pri tio kiel oni regis- mobilojn por Ùofori ¤iujn kiuj volis iri al la mando(j) en la alißilo, aª eble aparta formu- tras sin kiel unufoja vendanto ¤e la Ùtata min- Pordega Arko. En Austino 2005, la LKK luis laro*. Tiam iu en la Loka Kongresa Komitato isterio pri vendimposto, kaj informi al la CO unu aªtobuseton dum tri tagoj kontraª $300 devas kolekti la liston de sam¤ambran-dezi- pri tio. Aª LKK-ano aª la Direktoro de la CO por tri ekskursoj; ili devis fari du aª tri vo- rantoj, kaj dissendi la liston al ¤iu en ßi. (Aª povas registri ELNA-n kiel unufojan vendan- jaßojn ambaªdirekte por transporti ¤iujn kon- du listoj, de viroj kaj de virinoj.) Nepre klare ton, tiel ke ELNA povu kolekti la vendim- gresanojn de la kongresejo al la diru ke la kongresanoj mem devas mendi poston kaj pagi tion al la Ùtato post la ekskursoceloj.) siajn ¤ambrojn kaj prenas al si la riskon se kongreso. Komence de ekskursoj, memorigu al la ilia sam¤ambrano fakte ne venas. (Iam okazis Kiam la kongreso okazas en Meksiko aª kongresanoj ke ni estas ambasadoroj – ne ke homoj plendis al ELNA kaj postulis ke Kanado, la libroservo ofte havas malprofiton ELNA pagu la duonon de la kosto kiun pag- pro la alta transport-imposto. Ãu taªgas havi estu malßentila en publikaj lokoj. Ni volas intus la ne¤eestanta sam¤ambrano; ni evitu la libroservon ¤e la kongreso en tiuj jaroj? La doni bonan impreson pri Esperanto kaj es- tion.) Arlyn Kerr rimarkis ke en 2004 Ùi havis estraro kaj la CO decidu. perantistoj. Dum la ekskurso homoj aªdas multan kromlaboron rilate al ¤i tiu tasko; ekz. nin paroli strangan lingvon kaj kelkaj sciv- kelkaj homoj petis Ùian helpon trovi loßejon Distra¢oj olemißas. Estus bone porti informilojn por kiam la kongresa hotelo jam plenplenis. La LKK prizorgas distra¢ojn por la diversaj disdoni al iu ajn kiu demandas “What lan- Alia ebleco estas starigi listgrupon ¤e vesperoj, kun la helpo de la Komisiito de guage is that?” Yahoo Groups aª alia taªga servo por kon- Kongresoj. Lokaj esperantistoj ofte povas Kutime estas plia ekskurso en la posttag- gresanoj kiuj volas interkonsenti pri ¤ambro- provizi teatra¢etojn kaj muzikon. Kunkantado mezo de la lasta tago de la kongreso, post la divido kaj aliaj aferoj. En la unua informfolio estas plezurdona por la kongresanoj. Oni foje solena fermo, por tiuj kiuj ne forflugos ßis la kaj alißilo oni diru klare kiel aboni tiun list- havas profesiajn muzikistojn por koncerti, ¤u posta tago. Ofte tion oni ne detale aranßas ßis grupon. Oni diru ankaª ke, se iu ne havas ret- ordinaraj kongresanoj kiel Jon Liechty en lastminute; estus pli bone plani kaj anonci poÙt-aliron, tiu povas poÙti aª telefoni al certa 2000 aª Thomas Alexander en 2005, aª hon- ankaª tion sufi¤e frue, antaª ol homoj men- membro de la LKK kaj peti liston de homoj orgastoj (kies vojaßado kaj loßado estis pag- das siajn flugbiletojn. Se oni ial devas volantaj sam¤ambranon; ties kontakt-infor- itaj el la kongresa bußeto) kiel Kimo kaj mon la sam¤ambran-listestro mesaßos al la JoMo en 2003. prokrasti la planadon de la ekskurso, tamen listgrupo. Faru aranßojn por la kunkantado de la preferindas anonci la planojn dum la kon- himno “La Espero” dum la solena fermo de greso, kaj ne provi lastminute aranßi ion Libroservo ¤e la Kongreso la kongreso. Plej bone havigu la tekston kun taªgan por ¤iuj ekskursemuloj. Russ La libroservo de ELNA estas unu el la plej muzik-indikoj, presitan por ¤iuj po unu Williams konsilas: “Diru ‘Jen la plano – se bonaj el la multaj landaj asocioj. Kiam eblas, kopio, kaj antaªvarbu iun por gitarludi, pi- ne taªgas por vi, bv. ne partopreni! Ne petu ELNA okazigu libroservon dum la anludi aª alimaniere muziki. Tiu folio eble specialajn esceptojn por vi.’” Kongreso. Kelkajn semajnojn antaª la kon- estu en la kongresa sako kun la horaro kaj Foje estas plurtaga ekskurso antaª aª (pli greso, la Centra Oficejo devas sendi al iu el kongreslibreto; ßi povas esti parto de la kon- ofte) post la kongreso. Por tio oni devas pagi la LKK skatolojn da libroj por la kongreso. greslibreto mem, aª disdonu ßin aparte tuj aparte; ßi ne estas inkluzivita en la kon- (Oni ne volas fidi la hotelistojn pri tio.) Tiu antaª la Solena Fermo. greskotizo. Esploru pri la turistaj eblecoj en libro-ricevanto tiam Ùofore portu la librojn al Estas bone havi babilejon (angle “con- via regiono kaj proponu ion al Lusi Harmon la kongresejo en la unua tago kiam la li- suite”) dum la kongreso. Tio estu ¤ambro kun de Esperanto Vojaß-Servo; Ùi helpis al ni en broservo-¤ambro haveblos (kutime la tagon sofoj kaj foteloj, kie oni povas iam ajn 2000 organizi ekskurson al Savano, Georgio antaª la estrar-kunsido). Do, oni frue diru al manßeti kaj babili sen programita temo. Ïi la CO, al kies adreso ili sendu la librojn, kaj povas esti ankaª loko por ludoj en Esperanto, post la Atlanta kongreso*. kiam tiu estas hejme por ricevi ilin de la ¤u lingvorilataj, kiel Esperanto-skrablo, ¤u ne UPS-liveristo. Donu vian laborejan adreson (Ùako, goo ktp.). La LKK kontrolu ¤u tia * Ligiloj al ¤iuj paßoj, ekzemplaj leteroj ktp. al la CO se vi ne estas hejme dum la tago. ¤ambro haveblas kontraª ne troa kromkosto, indikitaj per steleto (*) trovißas ¤e la origi- La ¤ambro por la libroservo prefere estu kaj ¤u ili rajtas provizi manßetojn aª ¤u nece- nala paßo http://www.pobox.com/ havebla ekde la tago antaª la estrar-kunsido. sas a¤eti ilin de la kongresejo. Estas plej bone ~jimhenry/esp/ esma/planoj.htm
2006/3-4 speranto U S 11 libroservo is expected to fight and defeat a great evil New from the Book Service that threatens the land. 2006. 143p. 200x130. Paper. Sweden. ISBN ANGLA-ESPERANTA-HUNGARA ETVORTARO the 20th century. 2006. 205p. 210x150. 9185288349. PRI HOMA VIVO KAJ LOÏADO. Ilona Paper. Switzerland. MIO002 $23.90 KOUTNY. A third useful and attractive ELE007 $31.10 pocket-sized book in this series of small MONATOJ TRA LA MONDO. HORI Yasuo. A thesaurus-like dictionaries. Words are or- EPITOMO DE ESPERANTOLOGIO. Nikolao collection of views of the meanings of the ganized by meaning within categories GUDSKOV. A detailed overview of the his- various months of the year as seen from (main categories: Human life and Lodging) tory and current state of the Esperanto Finland, France, Japan, Vietnam, rather than by alphabetical order, which movement. Valuable material for anybody Togoland, Romania, the United States, means that although the first language is who is involved with promoting Esperanto. Nepal, the Netherlands, Argentina and English, you can use any of the three lan- 2002. 151p. 200x130. Paper. Russia. ISBN Serbia. N.d. (prob. 2006). 96p. 255x180. guages as a key into any of the others. 5716100945. Paper. Japan. ISBN 4939088054. 2005. 156p. 170x115. Paper. Poland. ISBN EPI002 $12.10 MON008 $11.00 83-89887-19-3. ANG008 $15.40 GRAVECO DE LA FIDELIÏO, LA. Oscar NE NUR LEGENDOJ, NE NUR PRI SEJM. WILDE. Trans. William Auld. DVD of the Vladimir SAMODAJ. Recounting the life and AVENTUROJ DE JONATANO GULLIBLE, LA. July 4, 1987, presentation of the play by an times of an active and enthusiastic Ken SCHOOLLAND. Trans. ¥enja Amis. amateur cast at the Bloomsbury Theatre in Esperantist in Russia, and elsewhere, Inspired by Jonathan Swift’s Gulliver’s London. NOTE: DVD uses PAL standard, under the USSR. 1999. 174p. 215x140. Travels, a Libertarian excursion into a very so in the United States is probably best familiar economic dystopia. Many illustra- viewed on your computer’s DVD player. Paper. Russia. ISBN 5716100619. tions by Randall Lavarias. 2006. 143p. 2006. 145 minutes. United Kingdom. NEN004 $15.50 215x145. Paper. Russia. ISBN 5716101577. GRA010 $24.10 AVE007 $21.20 PRI LA KRISTANA AMO. Benedikto XVI. HISTORIOJ ... RAKONTU! Herman NYECK Trans. Reinhard Haupenthal et al. The first BORIS GODUNOV. Aleksandr PU£KIN. LIPORT & Chamberline NGUEFACK ZE- encyclical from Pope Benedict XVI, written Trans. Vladimir Edelstejn. Puskin’s famous DONG. An attractive collection of 15 African in the summer of 2005. 2006. 43p. play about the famous successor to Ivan tales intended not only to amuse but also to 210x145. Paper. Germany. the Terrible and his struggle against a pre- teach morality. Many illustrations. 2006. PRI004 $12.60 tender to the throne of Russia. 2005. 112p. 123p. 200x145. Paper. Cameroon. 170x120. Paper. Russia. ISBN HIS009 $27.70 PRINTEMPO BLU¥INSA. Mikaelo 5716101461. BRON£TEJN. Sixteen songs by the Russian BOR002 $8.10 JOMO SLAVUMAS. Excellent new disk by Esperanto bard, including the six from the jOmO, contains 24 pieces with an exotic “PuÙkin-jubileo”. CD + lyrics booklet: 54’28”. CONVERSATIONAL ESPERANTO. Don LORD. Eastern European flavor, ranging from tra- Russia. Eighty-six columns from the Brita ditional to rock. Pieces range from “La PRI006 $16.40 Esperantisto giving everyday, conversational Golemo” through “Tumbalalajka” and “La vocabulary in Esperanto. The columns are reveno de Taras Bulba” to “Apudmoskvaj RAPORTOJ EL JAPANIO 9. HORI Jasuo. A here separated into eleven categories: vesperoj”. “You’ll find inside, i.a., a Kiev new collection of essays by the author Economy and Labour, Environment, Family nightingale, a Gypsy prince, a Belarussian about life, culture and politics in Japan in and Home, Food and Drink, Health, Holidays virtuosa, bass players of Romanian and 2005. 2006. 184p. 210x150. Paper. Japan. and Leisure, House and Garden, Law and Indian origin, motorized cossacks and an ISBN 4947728299. Order, Science and Technology, Shopping, unforgettable fiddler on the roof.” CD + RAP011 $19.40 and Society. Includes English-Esperanto and lyrics booklet: 69’51”. France. Esperanto-English vocabularies of terms in- JOM003 $29.00 SEKRETO DE LA PATRINO. Valerij SIPOVIÃ. troduced. 2006. 200p. 210x145. Paper. Original novel about a woman’s life in post- United Kingdom. ISBN 0902756222. LANDO DE LA BLINDULOJ, LA. H. G. WELLS. revolutionary Russia. 2006. 110p. CON001 $21.70 Reprint of the E. W. Amos translation of H. 200x130. Paper. Russia. ISBN G. Wells’s classic utopian novella. “In the 5716101542. DE NENIE KUN AMO.… Iosif BRODSKIJ. country of the blind, the one-eyed man is SEK001 $18.90 Translations of the poetry and prose of one king.” Series “Utopia” #3. 2006. 26p. of Russia’s most famous dissident poets. 210x145. Paper. The Netherlands. TRILINGVA LANDLIM’. Peter BROWNE. A 2001. 159p. 200x130. Paper. Russia. ISBN LAN004 $4.30 5-7161-0087-2. recent collection of the poetry of an DEN002 $10.70 LEGENDOJ PRI SEJM. Mikaelo American Esperanto poet. Each poem ap- BRON£TEJN. Annals and anecdotes from pears in three languages: Esperanto, DU LINGVOJ. Mikaelo BRON£TEJN. Recent the history of the unofficial Esperanto youth Spanish, English. N.d. (prob. 2006). 32p. collection of poetry by the Russian movement in the USSR during the last 150x210. Paper. France. ISSN 03985822. Esperanto Bard, collected in nine separate thirty years of the Soviet Union. Newly ex- TRI021 $7.50 “Zumoj”. 2001. 192p. 200x130. Paper. panded third edition. 2005. 231p. 200x130. Russia. ISBN 5-7161-0093-7. Paper. Russia. ISBN 5-7161-0152-6. VINTRA FABELO, LA. William SHAKE- DUL001 $7.30 LEG007 $24.50 SPEARE. One of Shakespeare’s four great romances, written near the end of his ca- ELEKTITAJ POEMOJ KAJ AFORISMOJ. MIO, MIA FILO. Astrid Lindgren. Trans. Leif reer, in a translation by Humphrey Tonkin. Christian MORGENSTERN. Trans. Willy Nordenstorm. Charming children’s story Includes the famous if non-existent “coast Nüesch. A very complete collection of the about a young boy who is carried away of Bohemia”. 2006. 154p. 210x150. Paper. poetry and aphorisms of a great German from humdrum Stockholm to a distant king- The Netherlands. poet and philosopher from the beginning of dom where he turns out to be a prince and VIN006 $22.00
12 speranto U S 2006/3-4 originala poezio Saluton, samideanoj! Ãu vi legis la faman libron de Julio Ni celebru nian literaturon! Per tio ni Baghy, “La Verda Koro”, en kiu knabo difi- celebras ankaª niajn agadojn (spiriton, Ãu vi partoprenis la landan kongreson en nis kulturon kiel “homan komprenon”? Tio novan senton) per kiuj ni povas krei 2005 en Teksaso? Ãu vi memoras la estis grava punkto por mi, kiam mi unue amikojn en iu ajn lando sur la tero. temon de tiu kongreso? La temo estis legis tiujn vortojn. Ãu kulturo vere estas Literaturo difinas tiujn kiuj ni estas, kaj ni “Literaturo”. Ni elektis tiun temon pro homa kompreno? Mi opiniis ke ne. Tamen, estas Esperantistoj. Ni estas esperantoj. multaj kialoj. Tio estis bona temo por niaj nia tuta afero en la Movado rilatas al kul- kunsidoj kie ni konatißis kun multaj verk- turo. Ni celas pli bonan interkomprenon Amike, istoj. inter la homoj de diversaj landoj, kulturoj Phil “Filipo” Dorcas Literaturo ankaª spegulas kulturon. kaj klasoj. prezidanto de ELNA
Matthew J. Weitendorf kun manoj belaj Mi ne Karulino mia Radiaj ondoj estas tiel kun profunde brunaj okuloj Levißis al ¤ielo – kiel river’, Pluvas manao rekta, rapida Kial ni tiel ofte interkonsentas? Mi ja Tiel profunde komprenas ni unu la Dum la vespero meandras, jes, alian? La oceanorkestro sed ne riverece Ekdormigis nin Oceano, preter la Anjo, kara La sunhorloßo komforto de antaªdiro Per lum’ kaj ombro parolas, vere senfin’ ekde junio 1976 Sumigas vivon ondas, ßis junio 2006 ekscitas la imagon, tiel Muzika disko *** Sur la fonograf’ kreis kiel ekscitas mian vi. Flosantan mondon Mi kredas, ke ni ¤iuj fruajn monatojn, 2005 Mi kredas, ke ni ¤iuj parolas sam- Kene¤jo Goldbergo *** lingve. Por Anjo, kunloßantino de la fratino La cetero estas konfuzo korsenta Por Anjo Ãelao Brunajn, brunajn, brunajn, brunajn *** “Mi timas,” mi pensis en la atenda okulojn viajn Libroj niaj ¤ambro neniam Por Robert Goldberg, filo de de la kantona malsanulejo. plu vidi, samideano Leah Singer Goldberg “Kie Ùi estas?” Ronda¢ojn de vi “Mi lacas. Ãu sola mi estos?” ne plu Mi kredas, ke ni vivas “Kio okazis?” tuÙi “Duonscias mi.” En orelo mia flustras ßis ni mankas al la mondo. “Mi sentas min sola.” ne plu “Ãu mi telefonu al nevo mia?” ne plu *** “La mezo de la nokto estas.” ne plu Plaßo “Kia mi sentus sola?” Sabaton, la 24-an de septembro, 2005 Tie, kie la suno subiras, Kia mi sentus dol¤e rußißas. sen vi? *** Perlo el papero *** diman¤on la 5-an de decembro 2004 Por Anjo Ãelao *** Ion Oceano Anjo, kara kun vo¤o velura Ion, kion vi vere volas fari, Por Anjo Kunvivantino mia vi ja faros.
2006/3-4 speranto U S 13 tradukita prozo Schön Schreiben* estas infano kaj ne malßojas pri ankoraª blue-kaj-ruße liniigitaj skribkajeroj. En la nekonata afero. Li miris pri la subita mano de ¤iu lernejano tremis plumo. Nur sereneco, sed li ne kuraßis demandi siajn unusola eta Mirono, kiu ankoraª ne konis najbarojn – li ja konis neniun el ili. Kaj, la naturon de Valko, sidis, turninte la viza- finfine, tio ¤i ne tre interesis lin. En la ßon al la klaso, kaj fiksrigardis la novan kvieto, tiel timiga kaj maltrankvila por al- instruiston. iuloj, li plene sin fordonis al la plej Ùatata – Kaj vi? – brute ekkriis Valko kaj di- okupo – rememoroj pri la gepatra vilaßo. rektis la paÙojn al la knabo. Oni ne povas diri, ke li sopiris je ßi: li La eta Mirono rigidißis de la subita scias, ke ¤iulunde li ekvidos kaj patron, timo. Li iel senkonscie turnißis kaj kun- kaj patrinon. Li nur pensis, kiel iam, metis sian korpon en tiun pozicion, en kiu somere, estos bone veturi hejmen, li den- jam dum la minuto tremis liaj kamaradoj. ove povos libere kuradi tra paÙtejoj, sidi Valko prenis kreton, proksimißis al la apud rivero aª vadi en ßi kaptante kara- tabulo, levis la manon kaj ekskribis. sojn; tiuj pensoj estis pli gajaj, brilaj kaj Dekomence li skribis nur literojn, ma- klaraj, ol enuaj, malgajaj. La eta Mirono jusklojn kaj minusklojn, vokalojn kaj kon- lukse dronis en la naturbeleco, kiu dis- sonantojn, sen iu, tamen, senco. Sed poste floris en lia imago inter la grizaj, malvar- li transiris al vortoj, kaj finfine – al tutaj Ivan Franko maj muroj de bazilana lernejo, li tute ne frazoj, kiel, ekzemple: “Dio kreis la mon- pensis pri la minaco, proksimißanta al la don”, “Homo havas du brakojn”, “Tero estas nia patrino”. El¤erpinte tiamaniere En la vasta dua klaso de la normala klaso. – Hej, kial vi ne adaptas vian kajeron sian saßecon, montrante entute sian konon lernejo de pastroj-bazilanoj en por skribado? – mallaªte demandis de kaligrafio per multnombraj kurba¢oj Drohobi¤** tiel kvietas, ke oni papavon Mironon unu el najbaroj, frapetante lian kaj longaj, kiel mondo, kaj rektaj, kiel povas semi. Proksimißas horo de la “bela talion. kolbasoj, fina¢oj, Valko metis la kreton, skribo”, timiga por ¤iuj ne pro la objekto – Kion? – respondis Mirono, malkarese paÙetis malantaªen, ankoraªfoje rigardetis mem, sed pli verÙajne pro la instriusta per- vekita de sia ora sonßo. kun pla¤o plenskribitan tabulon kaj post sono. En la bazilana lernejo instruistoj de – Adaptu kajeron por skribado! – ripetis tio, turnißinte al la tremanta klaso, terure ¤iuj objektoj estas pastroj, nur por la kamarado kaj montris al Mirono, kiel ekkriis: kaligrafio oni dungis civilulon, iun eksan meti kajeron, kiel inkujon kaj plumon laª – Skribu! bienestron aª mentoron, sinjoron Valko. la instrukcioj de sinjoro Valko. En tiu momento feli¤e finißis lia sci- Al sinjoro Valko e¤ nun Ùajnas, ke li estas – Li jam iras, jam iras! – la flustro enca agado – nun komencißas lia bienes- bienestro: kvankam iri kun vipo ne konve- vastißis tra la klas¤ambro kvazaª dum tra agado. Por montri tion ilustre, li nas, sed li tamen ne malatentas vergon kaj proksimißo de iu terura caro. En la kori- plenforte ekskuis la fingrojn por disblovi neniam ignoras la okazon utiligi ßin. doro eksonis paÙoj de la instruisto. Poste de ili sciencan kretan polvon, kaj anstataª Evidente, ke infanoj, subigitaj almenaª rapide malfermißis la klaspordo, kaj la kreto li prenis en manon sian vergon. por unu horo je la povo de tiu instruisto, Valko eniris. Mirono ekrigardetis lin. La Kaj kvazaª aglo desupre sekvas la predon, anticipe ektremas, kaj kaligrafio estas por instruisto stature tute ne similis al iu caro. samtiel ankaª li, observante la klason, ili la plej granda turmento. Li estis mezalta viro, kun mallonge tondi- deiris de la podio kaj komencis sian Nur eta Mirono sidas sur benko taj haroj sur ronda virÙafeca kapo, kun ¤irkaªiradon. trankvile, preskaª gaje. Li miras, kial en flavrußaj mallongaj lipharoj kaj flavrußa La unua, al kiu kondukis lin lia malßoja la klas¤ambro subite ekkvietißis, kiam hispana barbeto. Lia larßa vizaßo kaj fortuno, estis iu malgranda, malforta kaj unu kuraßulo, sendita koridoren por es- larßaj, forte reliefißantaj vangostoj kune tre timigita lernanto. Li, klinißinte super plorado, enkuris en la ejon kaj ekkriis: kun grandaj, flanke elstarantaj oreloj la kajero, Ùvitante laboris tutforte por teni “Valko venis!” En la sama momente en la donis al li aspekton de stulta obstineco kaj la plumon en la tremantaj fingroj, kaj ¤iu- klaso ekregis kvieto. La eta Mirono viandmanßeco. Malgrandaj bufaj okuloj momente li rigardis la tabulon, penante ankoraª ne konas sinjoron Valko. Li nur sidis profunde en la kavoj kaj palpebrumis surpaperigi la samajn hoketojn, kolbasojn nun venis el vilaßa lernejo, la patro en- de tie iel kolere kaj malagrable. kaj kurba¢ojn, kiujn surtabuligis la sperta listigis lin por la dua studjaro ¤e pastroj- – Nu! – ekkriis li timige, ferminte mano de la bienestro. Sed ve, lia mano bazilanoj, kaj jen estas la unua horo de malantaª si la pordon kaj svingante per tremis, hoketoj, kolbasoj kaj kurba¢oj kaligrafio. Kaj malgraª tio ke en vilaßo li kana fleksebla vergo. Kaj de tiu krio, rezultis rompitaj, nerektaj – e¤ la mal- ne estis sukcesa en skribado, li scipovis kvazaª de vento dum nebula somera tago obeema plumo ¤iusekunde turnißis en la nek plumon korekte teni en la mano, nek kune klinißas sekal-spikoj, tiel same klin- fingroj, knaris, Ùprucis, kvazaª ßi koleris glate kaj rekte elskribi unu strekon, – li ja ißis kapoj de okdek kvin lernantoj super kontraª io kaj deziris plej rapide liberißi.
14 speranto U S 2006/3-4 tradukita prozo
Valko staris super li, kvazaª Pro la aspekto de la povra Jon¤jo, kun- La eta Mirono, kvazaª fal¤ita, falis sur la ekzekutisto, kaj, kolere ridetante, dirinte premita, tremanta kaj salivanta pro timo, benkon, kaj de la benko – planken. La nek unu vorton, fiksrigardis lian skribon. la tuta klaso laªte ekridegis, kvankam ¤iu sango aspergis lian vizaßon. La povra knabo eksentis malfeli¤on kaj mem tremis kaj Ùrumpis. Sed tia estas la finperdis regopovon super sia mano kaj forto de tirana premo: sufi¤as por tirano – Levu lin! – ekkriis Valko. De la super la malobeema plumo. ekrideti, kaj ¤iuj, starantaj sub la tirana malantaªa benko alsaltis duopo, la sama, – Vi do tiel skribas? – malrapide siblis jugo, ekridegos, malgraª ke ili ridegas pri kiu antaª kelkaj minutoj “instruis” Valko, sed lia vergo rapide fajfis en la sia propra malfeli¤o. Jon¤jon, kaj levis senkonscian Mironon. aero kaj serpente ¤irkaªis la Ùultrojn de la – Iru al la tabulo! Skribu, ek! – Valko povrulo. forviÙis per la mano parton de sia skriba¢o Lia kapo ne fiksißis vertikale kaj klinißis – Oj-oj-oj! – ekkriegis li, sed li tuj eksi- kaj enpremis kreton en la knaban manon. malsupren, kiel tiu de mortinto. lentis, renkontinte minacan kanajlan Judeto ekskribis laª sia kutimo, de la fino. – Alportu akvon! – pluordonis Valko kaj rigardon de la instruisto. La klaso denove ekridegis, Valko ekride- ankoraªfoje rigardis Mironon. – Ãu vi ne povas skribi pli bone? – de- tis, sed li tuj kuntiris la brovojn, turnis sin mandis Valko. al la lasta benko, kie sidis la plej grandaj – Kiu estas tiu knabo? – demandis li. – Povas, povas! – balbutis la knabo, ne kaj fortaj knaboj, kaj ordonis: – Mirono, – respondis la “cenzuristo”, sciante mem, kion li balbutas. – Hej, donu al li! la plej aßa kaj la plej forta ulo en la klaso, La instruisto-bienestro, eble, efektive La knabeto ektremis per la tuta korpo al kiu la pastroj komisiis kontroli la ka- kredis, ke la knabo scipovas skribi pli kaj ion ekbalbutis, sed du kamaradoj-kun- bone kaj nur malboncele penas skribi laborantoj rapide alkuris kaj kondukis lin maradojn. malbone, aª, eble, pro granda amo al lia sur la podion. La klaso eksilentis. – Kio li estas? – plu demandis Valko. vergo. Anstataª rido, paleco aperis sur ¤ies – Filo de iu kamparulo el N… – Nu, estu singarda! – kaj Valko pluiris, vizaßo, – nur doloriga kvikado de Jon¤jo – Kamparula filo! Fi, pro kia diablo tiuj ne konvinkißinte, kiujn savantajn fruktojn sonis inter la Ùtonaj muroj de la bazilana donis lia detala instruado. Kvankam li mona§ejo. kamparuloj enÙovißas tien ¤i! – pepis estis indiferenta al tiuj fruktoj – li jam – Sufi¤as por li! – diris Valko, kaj Valko. Li elspiris libere. Li iomete ektimis estis nur bienestro, kaj ne pli. Liaj okuloj Jon¤jo ploretante iris al sia loko. pro sia ago, sed “kamparula filo” signifas, jam turnißis aliflanken, kaj en alia klasan- Plenuminte tiun alt-pedagogian aferon, ke oni rajtas bati kaj ofendi, neniu protek- gulo ili ekvidis alian viktimon. Tie sidis Valko denove ekiris tra la klaso kaj den- judeto, kiu laª la antikva kutimo de sia ove Ùutißis frapoj de lia vergo sur la Ùul- tas “kamparulan filon”. gento skribis kontraªe, peninte ellabori trojn kaj manojn de la povraj knaboj. Valko ne miskalkulis. Neniu defendis la valkajn kaligrafia¢ojn de dekstra mano al Malfacile priskribi per vortoj, kiel im- kamparulan filon. Nehoma ago de la in- maldekstra, de la fino de la linio ßis la presis Mironon tiu instruado. Li tremis, struisto-bienestro pasis por li glate, same komenco. Unuan linion li jam finskribis kvazaª pro la febro; en liaj oreloj bruis, tiamaniere kaj nome ekkomencis la duan kaj ¤io turnißis en liaj okuloj, kiel dum kiel aliaj liaj brutaj agoj. Nur en la koro de de la vortoj “iskre oid nodnom”. Skribita, uragano. £ajnis al li, ke la uragano trafos la kamparula filo ßi ne pasis glate, sed jam preta linio aspektis pli-malpli nor- ankaª lin, ke ¤iu bato de la terura instru- farißis la unua semo de indigno, males- male, sed la nova, ankoraª ne finita, isto estos falanta sur li. Skribitaj vortoj kaj timo kaj eterna malamikeco kontraª ¤ius- komencita de l’fino, pikis okulojn de linioj saltis antaª liaj okuloj, pufißis kaj peca subpremo kaj tiranio. Valko. intermiksißis, ili aspektis e¤ pli malbone, – Kiel vi skribas, Moseo? – ekkriis li, ol ili efektive estis. Li mem ne sciis, kiam alsaltinte al la knabo. li ¤esis skribon, – griza vualo staris antaª * schön Schreiben – kaligrafio (de la ger- Valko ¤iujn judojn de la klaso nomis liaj okuloj. mana) “Moseo”, se ili ne estis filoj de ri¤aj urbaj – Ãu vi tiel skribas? – ekkriis Valko ** Drohobich – urbo en Okcidenta “asoj”, kiujn li alte respektis. La judeto, super lia kapo. kiu nomißas Jonas Turteltaub, aªdinte tiun Mirono ektremis, ekkaptis la plumon, Ukrainio krion kaj ekvidinte atakantan malamikon, enigis ßin en la inkujon kaj tiris tra la pa- konfuzißis kaj kunpremißis, kiel heliko en pero, kvazaª virbovon per kornoj. Tradukis Viktor Pajuk (Ukrainio/Usono) sia dometa¤o, kaj ¤esis skribon. – Ãu vi ne scias, kiel oni devas teni – Ha, ha, ha! – ridegis Valko, trarigar- plumon? dante la skriba¢on. – Ne scias! – ekflustris Mirono. Ivan Franko [frankó] (27-a de aªgusto – Sinjoro profesoro… – ekbalbutis la – Kion? – ekmußis Valko. – Ãu mi ne 1856 – 28-a de majo 1916) estas elstara knabo. montris al vi jam dekfoje, ne unufoje? ukraina verkisto, poeto, sciencisto, ¢urnal- – Iru tien ¤i! Per mirigitaj okuloj Mirono fiksrigardis isto, tradukisto kaj politika aktivulo. Ãi- Kaj, ne atendante, kiam Jonas ekstaros la kolerigitan vizaßon de Valko. Sed de la benko, li kaptis lin je la orelo kaj tre- anstataª respondo Valko per kunpremita jare oni festas 150-jarißon de lia naskißo. nis ¤ambromezen. pugno frapis la knabon kontraª la vizaßo. Tiu ¤i rakonto estis verkita en 1884.
2006/3-4 speranto U S 15 tradukita prozo Ùtipo, ßuste ¤e la bordo de la grandega grizverda grasa Rivero Limpopo, tute ¤irkaªita de La Elefantido eªkaliptoj. Sed ßi vere estis la Krokodilo, dis, “Kion manßas la estis Dukolora-Rokloßanta- ho mia Plej Amata, kaj la Krokodilo?” Tiam diris ¤iuj, Pitono, volvita ¤irkaª roko. Krokodilo palpebrumis per unu “Ãit!” laªte kaj terurvo¤e, kaj ili “Pardonu min,” diris ßentilege okulo – tiele! lin tuj kaj senpere pugfrapis, la Elefantido, “sed ¤u vi vidis “Pardonu min,” diris ßentilege longe sen halti. tia¢on, kia Krokodilo ¤i- la Elefantido, “¤u vi eble vidis Post nelonge, post kiam tio proksime?” Krokodilon ¤i-proksime?” finißis, li trafis Kolokolobirdon “Ãu mi vidis Krokodilon?” Tiam la Krokodilo palpebru- sidantan meze de zizifo, kaj li diris la Dukolora-Rokloßanta- diris, “Mia patro pugfrapis min Pitono, terure malestime. “Kion mis per la alia okulo, kaj levis kaj mia patrino pugfrapis min; vi demandos al mi poste?” duonon de sia vosto el la koto, ¤iuj miaj geonkloj pugfrapis min “Pardonu min,” diris la kaj la Elefantido ßentilege paÙis pro mia ’satigebla sciv’lemo; kaj Elefantido, “Ãu vi povas bonvole malantaªen, ¤ar li ne volis, ke tamen mi volas scii, kion manßas diri al mi, kion li manßas?” oni lin pugfrapu denove. Rudyard Kipling la Krokodilo!” Tiam la Dukolora-Rokloßanta- “Venu ¤i tien, Etulo,” diris la Tiam diris Kolokolobirdo ße- Pitono rapide malvolvis sin de la Krokodilo. “Kial vi demandas MALPROKSIMTEMPE la mante, “Iru al la bordoj de la roko, kaj pugfrapis la tia¢ojn?” Elefanto, ho mia Plej Amata, ne grandega grizverda grasa Rivero Elefantidon per sia skvama, vipa “Pardonu min,” diris ßentilege havis rostron. Li havis nur nigre- Limpopo, tute ¤irkaªita de vosto. la Elefantido, “sed mia patro min tan Ùvela¤an nazon, tiel grandan eªkaliptoj, kaj sciißu.” “Jen stranga¢o,” diris la pugfrapis, mia patrino min kiel boto, kiun li povis tordi Frumatene, kiam nenio restis Elefantido, “¤ar mia patro kaj pugfrapis, sen mencii mian altan flanken; sed li ne povis levi a¢ojn de la Ekvinoksoj, ¤ar la Precesio mia patrino, kaj mia onklo kaj onklinon, la Struton, kaj mian per ßi. Sed estis unu Elefanto – procedis laªprecedente, ¤i tiu mia onklino, sen mencii mian altan onklon, la Ïirafon, kiu nova Elefanto – Elefantido, – kiu ’satigebla Elefantido prenis cent alian onklinon, la Hipopotamon, povas hufbati tre forte, ankaª estis plena de nesatigebla sciv- funtojn da bananoj (de la speco kaj mian alian onklon, la mian larßan onklinon, la olemo, kaj ¤i tio signifas, ke li malgranda, mallonga kaj rußa), Pavianon, ¤iuj min pugfrapis pro Hipopotamon, kaj mian vilan on- faris multege da demandoj. Kaj li kaj cent funtojn da sukerkano (de mia ’satigebla sciv’lemo, kaj mi klon, la Pavianon, kaj inkluze la loßis en Afriko, kaj li plenigis la speco longa kaj purpura), kaj supozas, ke ¤i tio estas la samo. Dukoloran-Rokloßantan- Afrikon per sia ’satigebla dek sep melonojn (de la speco Do li ßentilege diris adiaª al la Pitonon, kun la skvama, vipa sciv’lemo. Li demandis al sia alta verdeta-kraketa), kaj diris al ¤iuj Dukolora-Rokloßanta-Pitono kaj vosto, proksime en la bordo, kiu onklino, la Struto, kial Ùiaj vost- siaj karaj familioj, “Adiaª. Mi helpis lin denove volvi sin sur la pugfrapas pli forte ol ¤iuj aliaj; plumoj kreskas tiele, kaj lia alta iras al la grandega grizverda roko, kaj ekiris, varmeta sed tute kaj do, se al vi estas egale, mi ne onklino la Struto pugfrapis lin grasa Rivero Limpopo, tute ne surprizita, manßante mel- volas, ke oni min pugfrapu plu.” per sia dura, dura ungego. Li de- ¤irkaªita de eªkaliptoj, por sci- onojn, kaj dis¢etante la Ùelon, ¤ar “Venu ¤i tien, Etulo,” diris la mandis al sia alta onklo, la Ïi- ißi, kion la Krokodilo manßas.” li ne povis kolekti ßin, ßis li Krokodilo, “¤ar mi estas la rafo, kio faras lian haªton Kaj ili ¤iuj ankoraªfoje pugfrapis surtretis tion, kion li pensis esti Krokodilo,” kaj li ploris krokodi- makulita, kaj lia alta onklo, la lin por bonÙanco, kvankam li Ïirafo, pugfrapis lin per sia dura, petis ilin, tre ßentile, ke ili ¤esu. dura hufo. Kaj tamen li estis Tiam li ekiris, varmeta sed tute plena de ’satigebla sciv’lemo! Li ne surprizita, manßante mel- demandis al sia larßa onklino, la onojn, kaj dis¢etante la Ùelon, ¤ar Hipopotamo, kial Ùiaj okuloj li ne povis kolekti ßin. estas rußaj, kaj lia larßa onklino, Li iris de Graham’s Town al la Hipopotamo, pugfrapis lin per Kimberley, kaj de Kimberley al sia larßa, larßa hufo; kaj li de- la Lando de Khama, kaj de la mandis al sia vila onklo, la Lando de Khama li iris orienten Paviano, kial melonoj odoras kaj norden, daªre manßante mel- tiele, kaj lia vila onklo pugfrapis onojn, ßis li finfine venis al la lin per sia vila, vila mano. Kaj bordoj de la grandega grizverda tamen li estis plena de ’satigebla grasa Rivero Limpopo, tute sciv’lemo! Li faris demandojn ¤irkaªita de eªkaliptoj, ßuste kiel pri ¤io, kion li vidis, aª aªdis, aª diris Kolokolobirdo. sentis, aª flaris, aª palpis, kaj Nu vi devas kompreni, ho mia ¤iuj liaj geonkloj pugfrapis lin. Plej Amata, ke ßis ¤i tiu sama se- Kaj tamen li estis plena de majno, kaj tago, kaj horo, kaj ’satigebla sciv’lemo! minuto, ¤i tiu ’satigebla Unu belan matenon, meze de Elefantido neniam vidis la Precesio de la Ekvinoksoj, ¤i Krokodilon, kaj li ne sciis, kia tiu ’satigebla Elefantido faris estas li. Estas entute lia ’satigebla novan belan demandon, kiun li sciv’lemo. ankoraª neniam faris. Li deman- La unuan a¢on, kiun li eltrovis,
16 speranto U S 2006/3-4 tradukita prozo lajn larmojn por montri, ke tio ¤irkaª la malantaªaj kruroj de la estas vero. Elefantido, kaj diris, Tiam la Elefantido senspirißis, “Malprudenta kaj nesperta vo- kaj anhelis, kaj genuis sur la bor- jaßanto, ni nun serioze dedi¤os don kaj diris, “Vi estas la per- nin al iom da forta tensio, ¤ar se sono mem, kiun mi ser¤as dum ¤i ni ne faros tion, mi havas la im- tiuj longaj tagoj. Bonvolu diri al preson, ke tiu fora sinpelanta mi, kion vi manßas.” militÙipo kun kirasa supra fer- “Venu ¤i tien, Etulo,” diris la deko” (kaj per tio, ho mia Plej Krokodilo, “kaj mi flustros.” Amata, li celis la Krokodilon), Tiam la Elefantido klinis sian “definitive difektos vian venon- kapon apud la moska, den- tan karieron.” tegplena buÙo de la Krokodilo, Tiel ¤iam parolas ¤iuj kaj la Krokodilo kaptis lian Dukoloraj-Rokloßantaj-Pitonoj. nazon, kiu ßis ¤i tiu semajno, Do li tiris, kaj la Elefantido tago, horo, kaj minuto mem, ne tiris, kaj la Krokodilo tiris; sed la estis pli granda ol boto, kvankam Elefantido kaj la Dukolora- multe pli utila. Rokloßanta-Pitono tiris pli forte; “Mi pensas,” diris la kaj fine la Krokodilo lasis la Krokodilo – kaj li diris ßin inter nazon de la Elefantido kun plaª, siaj dentoj, tiele – “Mi pensas, ke kiun oni povis aªdi laªlonge de hodiaª mi komencos per Limpopo. Elefantido!” Tiam la Elefantido forte kaj Je tio, ho mia Plej Amata, la subite sidißis; sed unue li atente Elefantido estis multe ßenata, kaj diris “Dankon” al la Dukolora- li diris, parolante tra la nazo, Rokloßanta-Pitono; kaj poste li tiele, “Lasu bin! Vi bin dolori- dorlotis sian kompatindan tiritan gas!” nazon, kaj li volvis ßin en mal- Tiam la Dukolora-Rokloßanta- varmetaj bananofolioj, kaj trem- Pitono glitis de la bordo kaj diris, pis ßin en la grandega grizverda “Mia juna amiko, se vi nun, tuj grasa Limpopo, por ke ßi mal- kaj tuje, ne tiros tiel forte kiel vi varmißu. povas, miaopinie via konato, “Kial vi faras tion?” diris la vestita per la granda brilleda Dukolora-Rokloßanta-Pitono. palto” (kaj per tio, li celis la “Pardonu min,” diris la Krokodilon) “vin ektiros en tiun Elefantido, “sed mia nazo estas foran klaran rivereton en okula tre misformita, kaj mi atendas pran buÙon. ke via nova nazo estos tre utila ekmovo.” ßis kiam ßi Ùrumpos.” “’Vantaßo numero du!” diris la por pugfrapi aliajn.” Tiel ¤iam parolas Dukoloraj- “Do vi devos longan tempon Dukolora-Rokloßanta-Pitono. “Dankon,” diris la Elefantido, Rokloßantaj-Pitonoj. atendi,” diris la Dukolora- “Vi ne povus fari ¤i tion per nura “mi memoros tion; kaj nun mi Tiam la Elefantido kaªrißis, Rokloßanta-Pitono. “Iuj ne scias, nazo. Ãu vi ne opinias, ke la suno pensas, ke mi iros hejmen al ¤iuj kaj tiris, kaj tiris, kaj tiris, kaj lia kio estas bona por ili.” estas tre varma ¤i tie?” miaj karaj familioj kaj mi tion nazo komencis stre¤ißi. Kaj la La Elefantido sidis tie dum tri “Jes ja,” diris la Elefantido, kaj provos.” Krokodilo baraktis en la akvo, tagoj, atendante, ke lia nazo mal- antaª ol pensi, kion li faras, li Do la Elefantido iris hejmen farante ßin kremeca per svinge- longißos. Sed ßi neniam mal- Ùovelis plenÙovelon da koto de la trans Afrikon, balancante kaj kir- goj de la vosto, kaj li tiris, kaj longißis, kaj, plue, ßi igis lin bordoj de la grandega grizverda lante sian rostron. Kiam li volis tiris, kaj tiris. strabi. Ãar, ho mia Plej Amata, vi grasa Limpopo, kaj li Ùmiris ßin manßi frukton, li tiris frukton el Kaj la nazo de la Elefantido vidos kaj komprenos, ke la sur la kapo, kie ßi faris mal- arbo, anstataª esperi, ke ßi falu, daªre stre¤ißis; kaj la Elefantido Krokodilo tiris ßin ßis vera ros- varmetan, Ùliman kot¤apon tute kiel li antaªe faris. Kiam li volis etendis siajn kvar kruretojn kaj tro, sama kiel ¤iuj Elefantoj fluetan malantaª liaj oreloj. herbon, li plukis herbon el la tiris, kaj tiris, kaj tiris, kaj lia havas hodiaª. “’Vantaßo numero tri!” diris la tero, anstataª genuißi, kiel li nazo daªre stre¤ißis; kaj la Fine de la tria tago, muÙo venis Dukolora-Rokloßanta-Pitono. antaªe faris. Kiam lin mordis Krokodilo draÙis sian voston kiel kaj pikis lin sur la Ùultro, kaj “Vi ne povus fari tion per nura muÙoj, li derompis bran¤on de remilon, kaj li tiris, kaj tiris, kaj antaª ol li sciis, kion li faras, li nazo. Nu kion vi opinias pri den- arbo por uzi ßin kiel muÙfrapi- tiris, kaj je ¤iu tiro la nazo de la levis sian rostron kaj mortfrapis ove esti pugfrapita?” lon; kaj li faris al si novan, mal- Elefantido longißis kaj longißis – tiun muÙon per ßia pinto. “Pardonu min,” diris la varman, Ùliman kot¤apon kiam kaj tio dolorigis lin terure! “’Vantaßo numero unu!” diris Elefantido, “sed tio tute ne ajn la suno estis varma. Kiam li Tiam la Elefantido sentis, ke la Dukolora-Rokloßanta-Pitono. pla¤us al mi.” sentis sin soleca, piedirante trans liaj kruroj ekglitas, kaj li diris tra “Vi ne povus fari tion per nura “Ãu al vi pla¤us pugfrapi iun?” Afrikon, li kantis al si per sia ros- sia nazo, kiu jam estis proksi- nazo. Nun provu manßi ion.” diris la Dukolora-Rokloßanta- tro, kaj la bruo estis pli laªta ol mume kvin futojn longa, “Tio ja Antaª ol li pensis, kion li Pitono. pluraj blovorkestroj. estas tro por bi!” faras, la Elefantido elÙovis la ros- “Tio vere pla¤us al mi,” diris la Li intence devojißis por trovi Tiam la Dukolora-Rokloßanta- tron kaj plukis faskegon da her- Elefantido. larßan Hipopotamon (Ùi ne estis Pitono alvenis de la bordo, kaj boj, batis ßin kontraª siaj antaªaj “Nu,” diris la Dukolora- parenco lia), kaj li tre forte volvis sin en boatistan nodon kruroj, kaj Ùovis ßin en sian pro- Rokloßanta-Pitono, “vi eltrovos, pugfrapis Ùin, por certigi, ke la
2006/3-4 speranto U S 17 tradukita prozo Dukolora-Rokloßanta-Pitono Krokodilo ¤e la bordoj de la orelon kiam Ùi dormis en la akvo Rezultoj de la Belartaj vere parolis pri lia nova rostro. grandega grizverda grasa Rivero post manßado; sed li neniam per- Konkursoj de UEA en 2006 La ceteron de la tempo li kolek- Limpopo,” diris la Elefantido. “Mi mesis, ke iu ajn tuÙu tis la melonÙelojn, kiujn li lasis demandis al li, kion li manßas, kaj POEZIO: 1-a premio: Francisco Kolokolobirdon. fali survoje al Limpopo – ¤ar li li donacis al mi ¤i tion.” Javier Moleón (Hispanio) pro “Sed tiam” kaj Christian Riviére estis Ordema Pakidermo. “Laª mi, ßi Ùajnas malbela,” Finfine ¤io tiel ekscitißis, ke liaj karaj familioj rapide unuope (Francio) pro “Kvankam silenti”; 2- Vespere li revenis al ¤iuj siaj diris lia vila onklo, la Paviano. a premio: Neide Barros Rego karaj familioj, kaj li volvis sian “Vere,” diris la Elefantido. foriris al la bordoj de la grandega (Brazilo) pro “Mistero”; 3-a premio: rostron kaj diris, “Kiel vi far- “Sed ßi estas tre utila,” kaj li grizverda grasa Rivero Limpopo, Helena Melnikova (Rusio) pro “Mia tas?” Ili ekßojis en sia koro, kiam levis sian vilan onklon, la tute ¤irkaªita de eªkaliptoj, por lando”. Partoprenis 33 verkoj de 18 aªtoroj el 12 landoj. ili vidis lin, kaj tuj diris, “Venu ¤i Pavianon, per lia vila kruro, kaj pruntepreni novan nazon de la tien, por ke ni pugfrapu vin pro kro¤is lin ¤e krabrujo. PROZO: 1-a premio: Paul Gubbins (Britio) pro “Nia paradizo via ’satigebla sciv’lemo.” Tiam tiu malbona Elefantido Krokodilo. Kiam ili revenis neniu plu pugfrapis iun; kaj ekde bonvenigas”; 2-a premio: Tim “Ba,” diris la Elefantido. “Mi longtempe pugfrapis ¤iujn siajn Westover (Usono) pro “Meduzet”; opinias, ke vi ¤iuj ne scias ion karajn familiojn, ßis kiam ili tiu tempo, ho mia Plej Amata, 3-a premio: Sten Johansson ajn pri pugfrapado; sed mi ja estis tre varmaj kaj tre surpriz- ¤iuj la Elefantoj, kiujn vi vidos, (Svedio) pro “Tomatoj el scias, kaj mi montros al vi.” Tiam itaj. Li eltiris la vostplumojn el krom tiuj, kiujn vi ne vidos, Nederlando” kaj Lena Karpunina li malvolvis sian rostron kaj tute sia alta onklino Struto; kaj li kap- (Germanio) pro “Trovi kaj perdi”. havas rostrojn egalajn al la rostro Partoprenis 17 verkoj de 11 aªtoroj renversis du el siaj karaj fratoj. tis sian altan onklon, la Ïirafon, de la ’satigebla Elefantido. el 9 landoj. “Ho Bananoj!” diris ili, “kie vi per la malantaªa kruro, kaj trenis ESEO: Premio “Luigi Minnaja”: lernis tiun artifikon, kaj kion vi lin tra akacio; kaj li kriis al sia Aleksandr Melnikov (Rusio) pro faris al via nazo?” larßa onklino, la Hipopotamo, Trad. Geoff Yeowell “Ekparolu por ke mi vin vidu — aª “Mi ricevis novan de la kaj li blovis bobelojn en Ùian Desegna¢oj de R. Kipling ¤u esperantisto rekoneblas laª paroloj”; 2-a premio: Christian Riviére (Francio) pro “Tamen kom- general thing, who fail in the po- preni” kaj Jan Werner (Ãe§io) pro In Other Words... etry line, yellow covered novel “Pri bono, malbono kaj multkultur- line, sensation-drama line, city- ismo”; 3-a premio: ne aljußita; hon- Dum lastaj dek jaroj kiam flower! It's the first time I ever editor line, and finally fall back ora mencio: Anna Bennett (Usono) William Auld redaktis la revuon heard such an unfeeling remark. pro “Neperforta komunikado”. on agriculture as a temporary re- La Brita Esperantisto tie aperis I tell you I have been in the edi- Partoprenis 9 verkoj de 9 aªtoroj el prieve from the poor-house. You rubriko "Traduku". En tiu torial business going on fourteen 8 landoj. try to tell me anything about the TEATRA¥O: 1-a kaj 2-a premioj: rubriko oni aperigis tekstojn en years, and it is the first time I newspaper business! Sir, I have ne aljußitaj; 3-a premio: Marko la angla (el revuoj, gazetoj, liter- ever heard of a man's having to been through it from Alpha to Nikoli¤ (Serbio) pro “Nia diligenta kolegaro”; honora premio Li Shijun aturaj verkoj) kaj proponis know anything in order to edit a Omaha, and I tell you that the traduki ilin en Esperanton. La newspaper. You turnip! Who (Laªlum; Ãinio) pro “Cignoj”. less a man knows the bigger Partoprenis 4 verkoj de 2 aªtoroj el legantoj sendis siajn variantojn write the dramatic critiques for noise he makes and the higher 2 landoj. de traduko, kaj fine en la revuo the second-rate papers? Why, a the salary he commands. Heaven KANTO: 1-a premio: ne aljußita; 2-a premio: Anja Karkiainen aperis la plej bonaj tradukoj, kun parcel of promoted shoemakers knows if I had but been ignorant la komentoj de la redaktoro. Tiu and apprentice apothecaries, (Finnlando; teksto) kaj Tarcísio José instead of cultivated, and impu- de Lima (Brazilo; muziko) pro ¤i rubriko farißis unu el la plej who know just as much about dent instead of diffident, I could “Multe pli ol simpati’” kaj pro “Oraj popularaj rubrikoj de la revuo, good acting as I do about good have made a name for myself in horoj”; 3-a premio: ne aljußita. kaj ni senhonte Ùtelis la ideon farming and no more. Who re- this cold, selfish world. I take my Partoprenis 12 kantoj de 10 aªtoroj (dank' al nia prezidanto, Filipo view the books? People who el 5 landoj. leave, sir. Since I have been INFANLIBRO DE LA JARO Dorcas). Sed ni plivastigos tiun never wrote one. Who do up the treated as you have treated me, I 2005: “Arne, la ¤efido” de Leif ¤i ideon, kaj proponos al la heavy leaders on finance? am perfectly willing to go. But I Nordenstorm (Svedio), eldonita de tradukado ne nur anglajn tek- Parties who have had the largest have done my duty. I have ful- Kava-Pech (Ãe§io). Partoprenis 2 li- stojn, sed ankaª Esperantajn tek- opportunities for knowing noth- broj de 2 eldonejoj el 2 landoj. filled my contract, as far as I was FILMO: 1-a kaj 2-a premioj: ne stojn, ja foje estas e¤ pli ing about it. Who criticise the permitted to do it. I said I could aljußitaj; 3-a premio: Joe Bazilio malfacile traduki tekstojn el Indian campaigns? Gentlemen make your paper of interest to all Costa (Brazilo) pro “Tiel estas la Esperanto en naciajn lingvojn. who do not know a war-whoop classes, and I have. I said I could vivo”; honora mencio: Kim Sed ni komencu per angla teksto from a wigwam, and who never run your circulation up to twenty Henriksen (Danlando) pro “Tri – temas pri la el¤erpa¢o de la have had to run a foot-race with muzikvideoj”. Partoprenis 2 thousand copies, and if I had had konkursa¢oj de 2 aªtoroj el 2 landoj. rakonto "How I Edited an a tomahawk or pluck arrows out two more weeks I'd have done it. Agricultural Paper Once" de of the several members of their And I'd have given you the best Gazetaraj komunikoj de UEA Mark Twain. Ni planas aperigi la families to build the evening class of readers that ever an agri- tradukojn en ¤iu sekva numero, camp-fire with. Who write the cultural paper had -- not a farmer do, sendu viajn variantojn de temperance appeals and clamor in it, nor a solitary individual traduko ßis la unua de novembro, about the flowing bowl? Folks who could tell a watermelon 2006. who will never draw another from a peach-vine to save his sober breath till they do it in the life. You are the loser by this rup- "Tell you, you cornstalk, you grave. Who edit the agricultural ture, not me, Pie-plant. Adios." I cabbage, you son of a cauli- papers, you -- yam? Men, as a then left. Anna Bennett ricevas la diplomon 18 speranto U S 2006/3-4 pace A Universal Code of Ethics Kontraªmilitaj kaj Pacaj Hajkoj Maurice Wittenberg Steve Brewer
The world sorely needs an ethics that can be universally accepted. Ãi tiujn hajkojn mi verkis tuj antaª kaj tuj post la komenco Here is one, written in English and Esperanto. de la milito en Irako. Mi volis kapti mian koleron kontraª la usona registaro kiu forlasis ¤ian racion por sekvi un- Ethics can be based on environmental considerations, with the general udirektan kaj sensencan vojon al detrua milito. Tuj poste, rule Do not pollute the environment for others. Everyone on earth wants dum mi vidis kio okazas al la infanoj en Irako, mi rigardis to live in a good environment, and therefore the rule can be universally miajn filojn kaj klopodis kapti kiom mi kredas ke oni accepted and serve as an interethics. Here are new Ten Commandments, Ùirmu ¤iujn infanojn de la teroro de milito. based on this rule: 1. Do not pollute the air, water, or soil; do not waste fossil fuels; do not sur la glacion destroy trees or other greenery; do not generate excessive garbage. viro ¤asadas lupon 2. Do not pollute your community with noise, graffiti, or litter. neaªskultinte 3. Do not have too many children, adding to the already too high world malhela ¤ambro population and its accompanying pollution and drain on the earth’s re- kuÙe fil' ade spiras ankoraª vivas sources. malhelaj nuboj 4. Do not neglect the education of your children or educate them wrong. knab' surpaÙontas formikojn 5. Do not be careless in doing things that affect others, such as your sur montetopint' work, driving, or maintenance of your health. miaj infanoj 6. Do not sell or use narcotics or other addictive substances. ridetas, saltas, ludas tutplenaj je viv' 7. Do not assault or murder. sovaßa besto 8. Do not molest or rape. ulo multfoje batas 9. Do not kidnap or unlawfully imprison. liberigas ßin 10. Do not appropriate, damage, or destroy the property of others. mi kaptas filon (In commandments one through five people are polluters. In six kaj tenas lin proksime through ten they are themselves the pollutants.) ¤evala sango! malbona viro Some pollution (1–5) is unavoidable in life but to be minimized; manßigas vian filon being an actual pollutant (6–10) is inexcusable, and such human pollu- al sovaßa best' tants should be eliminated from the environment. Universala Etikokodo Rozkruca Kontribuo al Paco Maurice Wittenberg Mi kontribuas al Paco kiam mi strebas esprimi la plej bonan de La mondo forte bezonas etikon kiu povas esti universale akceptita. mi en miaj kontaktoj kun aliaj. Jen unu, verkita en la angla kaj Esperanto. Mi kontribuas al Paco kiam mi uzas mian inteligentecon kaj ka- Oni povas bazi la etikon sur vivmediaj konsideroj, kun la ßenerala pablojn por servi Bonon. regulo Ne poluu al la aliaj homoj la vivmedion. Ãiu sur la Tero volas vivi en bona vivmedio, kaj tial la regulo povas esti universale akceptita Mi kontribuas al Paco kiam mi sentas kompaton al ¤iuj suferan- kaj servi por interetiko. Jen novaj Dek Ordonoj, bazitaj sur ¤i tiu regulo: toj. 1. Ne poluu la aeron, akvon aª grundon; ne malÙparu fosiliajn fuelojn; Mi kontribuas al Paco kiam mi rigardas ¤iujn kiel miajn fratojn ne detruu arbojn aª alian verda¢on; ne produktu tro da for¢eta¢oj. kaj fratinojn senkonsidere rason, kulturon aª religion. 2. Ne poluu vian komunumon per bruo, murskriba¤oj aª ruba¢o. 3. Ne nask(ig)u tro da infanoj, aldonante al la jam tro granda mond- Mi kontribuas al Paco kiam mi ßojas pri la feli¤o de aliaj kaj loßateco kaj ßiaj akompanantoj: poluado kaj forkonsumado de la provi- preßas por ilia bonfarto. zoj de la tero. Mi kontribuas al Paco kiam mi tolereme aªskultas opiniojn kiuj 4. Ne malatentu la edukadon de viaj infanoj nek eduku ilin malßuste. malsamas de la miaj aª e¤ kontraªas ilin. 5. Ne estu malzorgema en la farado de aferoj kiuj tuÙas aliajn, kiel via laboro, via Ùoforado aª la bontenado de via sano. Mi kontribuas al Paco kiam mi turnas min al dialogo anstataª 6. Ne vendu nek uzu narkota¢ojn aª aliajn maniiga¢ojn. forto por solvi konfliktojn. 7. Ne ataku aª murdu. Mi kontribuas al Paco kiam mi respektas la Naturon kaj konser- 8. Ne molestu aª seksatencu. vas ßin por la estontaj generacioj. 9. Ne homÙtelu aª neleße malliberigu. 10. Ne alproprigu, difektu aª detruu hava¢ojn de la aliaj. Mi kontribuas al Paco kiam mi ne penas trudi mian koncepton pri (En ordonoj unu ßis kvin la homoj estas poluanto. En ses ßis dek ili Dio al aliaj. estas mem la polua¢oj.) Mi kontribuas al Paco kiam mi faras Pacon la fundamento de Iom da poluado (1–5) estas neevitebla en la vivo sed minimumi- miaj idealoj kaj filozofio. genda; esti polua¢o mem (6–10) estas nepardoneble, kaj tiaj homaj polu- antoj devus esti forigitaj el la vivmedio. Trad. Joel Amis
2006/3-4 speranto U S 19 pace ROSICRUCIAN DECLARATION OF HUMAN DUTIES PROLOGUE
As soon as humans became aware of the need to live in organized societies, they created diverse forms of government in order to assure the administration of these societies. To date, it appears that the interests and aspirations of individuals – and more generally nations – are best expressed through democracy. In fact, even though democracy is not perfect and includes many weaknesses, demo- cratic societies are currently those that best protect Human Rights such as they are defined in the Universal Declaration. Respect for the rights of all is certainly the basis of any democracy. However, any democracy that does not encourage respect for the corresponding duties bears in itself the seeds of decadence and fosters the emergence of a dictatorship. As history has shown, a soci- ety's good governance depends on the proper balance between every individual's rights and duties. When that balance is lost, whether at the level of the citizens or of those who govern them, the most extreme totalitarianism takes advantage of the situation and plunges those nations into chaos and barbarism. At the dawn of the 21st century, we note that in many countries that have enjoyed democracy for a long time, the rights of the citi- zens are emphasized over the duties that are incumbent on them as human beings, and thus the balance between the former and the lat- ter is, if not lost, at least quite threatened. Being concerned that this imbalance could increase and lead to a deterioration of the human condition in those countries, we submit this Declaration of Human Duties to all those who share our concerns:
DECLARATION Article 1: It is each individual's duty to respect without reservation Human Rights such as they are defined in the Universal Declaration. Article 2: It is each individual's duty to respect him- or herself and not to debase his or her body or conscience through behaviors or practices that jeopardize his or her dignity or integrity. Article 3: It is each individual's duty to respect others, irrespective of race, gender, religion, social status, community, or any other ap- parently distinctive element. Article 4: It is each individual's duty to respect the laws of the countries in which he or she lives, being understood that such laws should be based on the respect for the most legitimate rights of individuals. Article 5: It is each individual's duty to respect the religious and political beliefs of others, as long as they do not harm human beings or society. Article 6: It is each individual's duty to be benevolent in thoughts, words, and deeds, in order to be an agent of peace in society and an example to others. Article 7: It is the duty of each individual who is of legal age, and in a fit condition to work, to do so, whether it be to support his or her needs or his or her family's needs, to be useful to society, to grow personally, or simply not to sink into idleness. Article 8: It is the duty of each individual who is responsible for raising or educating a child to instill the child with courage, toler- ance, non-violence, generosity, and more generally, the virtues that will make the child a respectable and responsible adult. Article 9: It is each individual's duty to assist anyone in danger, whether by direct action, or by doing everything necessary so that qual- ified or authorized people can act. Article 10: It is each individual's duty to consider the whole of humanity as his or her family and to behave in all circumstances and everywhere as a citizen of the world. This means making humanism the basis of his or her behavior and philosophy. Article 11: It is each individual's duty to respect others' goods, whether private or public, individual or collective. Article 12: It is each individual's duty to respect human life and to consider it the most precious good existing in this world. Article 13: It is each individual's duty to respect and preserve Nature, so that present and future generations can benefit from it on all planes and consider Nature a universal heritage. Article 14: It is each individual's duty to respect animals and to truly see them as beings that are not only alive; they are also conscious and feeling.
EPILOGUE If all humans carried out these fundamental duties, there would be few rights left to demand because everyone would benefit from the respect due to him or her and could live happily in society. This is why any democracy should not confine itself to promoting a "State of Rights," otherwise the balance mentioned in the Prologue cannot be maintained. It is also imperative to advocate for a "State of Duties," so that every citizen expresses what is best in humans in his or her behavior. Only by resting on these two pillars can civiliza- tion fully take on the status of humanity.
September 21, 2005 R+C year 3358 www.rosicrucian.org
20 speranto U S 2006/3-4 pace ROZKRUCA DEKLARACIO PRI HOMAJ DEVOJ ANTAºPAROLO
Kiam homoj konsciißis pri la bezono vivi en organizitaj socioj, ili kreis diversajn specojn de regado por certigi la administradon de tiuj ¤i socioj. Ïis nun, Ùajnas ke la interesoj kaj aspiroj de individuoj – kaj pli ßenerale nacioj – plej bone esprimißas per demokratio. Efektive, kvankam demokratio ne estas perfekta kaj enhavas multajn malforta¢ojn, demokratiaj socioj nuntempe estas tiuj kiuj plej bone protektas Homajn Rajtojn kiel ili estas difinitaj en la Universala Deklaracio. Respekto por la rajtoj de ¤iu certe estas la bazo de iu ajn demokratio. Tamen, iu ajn demokratio kiu ne antaªenigas respekton por la respondaj devoj portas en si la semojn de dekadenco kaj nutras la aperon de diktatoreco. Kiel historio montris, la bona regado de socio dependas de ßusta ekvilibro inter la rajtoj kaj devoj de ¤iu individuo. Kiam tiu ekvilibro perdißas, ¤u je la nivelo de la civitanoj aª de tiuj kiuj ilin regas, la plej ekstrema totalismo profitas la situacion kaj plonßigas tiujn landojn en §aoson kaj barbarecon. Je la aªroro de la 21-a jarcento, ni rimarkas ke en multaj landoj kiuj estas ßuintaj demokration jam longan tempon, oni pli emfazas la rajtojn de la civitanoj super iliaj naturaj homaj devoj, kaj tiel la ekvilibro inter rajtoj kaj devoj estas, se ne perdita, almenaª minacata. Zorgante ke tiu ¤i malekvilibro povus pliißi kaj gvidi al degenerado de la homa kondi¤o en tiuj landoj, ni submetas tiun ¤i Deklaracion pri Homaj Devoj al ¤iuj kiuj dividas niajn zorgojn:
DEKLARACIO Artikolo 1: Estas la devo de ¤iu individuo senrezerve respekti Homajn Rajtojn kiel ili estas difinitaj en la Universala Deklaracio. Artikolo 2: Estas la devo de ¤iu individuo respekti sin kaj ne malnobligi sian korpon aª konsciencon per kondutoj aª praktikoj kiuj en- danßerigas lian/Ùian dignon aª honestecon. Artikolo 3: Estas la devo de ¤iu individuo respekti aliajn homojn, senkonsidere rason, sekson, religion, socian statuson, komunumon, aª iun ajn alian Ùajne distingan elementon. Artikolo 4: Estas la devo de ¤iu individuo respekti la leßojn de la landoj en kiuj li/Ùi loßas, sub la kompreno ke tiuj leßoj estu bazitaj sur la respekto por la plej pravaj rajtoj de individuoj. Artikolo 5: Estas la devo de ¤iu individuo respekti la religiajn kaj politikajn kredojn de aliaj homoj, kondi¤e ke ili ne damaßas homojn aª la socion. Artikolo 6: Estas la devo de ¤iu individuo esti bonkora en pensoj, vortoj kaj faroj, por esti agento de paco en la socio kaj ekzemplo por aliaj. Artikolo 7: Estas la devo de ¤iu individuo kiu estas en laªleßa aßo, kaj en taªga kondi¤o por tio, labori, ¤u por subteni siajn bezonojn aª la bezonojn de sia familio, por utili al la socio, por kreski persone, kaj por simple ne fali en nenifaradon. Artikolo 8: Estas la devo de ¤iu individuo kiu respondecas pri edukado de infano inspiri en la infano kuraßon, toleremon, neperforte- mon, malavarecon, kaj pli ßenerale, la virtojn kiuj faros la infanon respektinda kaj respondeca plenkreskulo. Artikolo 9: Estas la devo de ¤iu individuo helpi endanßerigiton, ¤u per rekta agado, ¤u per farado de ¤io ebla por ke kvalifikitaj aª ra- jtigitaj homoj povu agi. Artikolo 10: Estas la devo de ¤iu individuo konsideri la tutan homaron sia familio kaj konduti en ¤iuj cirkonstancoj kaj ¤ie kiel mond- civitano. Tio signifas ke oni faru humanismon la bazo de sia konduto kaj filozofio. Artikolo 11: Estas la devo de ¤iu individuo respekti la hava¢on de aliaj, ¤u privata aª publika, individua aª kolektiva. Artikolo 12: Estas la devo de ¤iu individuo respekti homan vivon kaj konsideri ßin la plej valora bono ekzistanta en tiu ¤i mondo. Artikolo 13: Estas la devo de ¤iu individuo respekti kaj konservi la Naturon, por ke nunaj kaj estontaj generacioj povu ßui ßin je ¤iuj niveloj kaj konsideru la Naturon universala hereda¢o. Artikolo 14: Estas la devo de ¤iu individuo respekti bestojn kaj vere vidi ilin kiel esta¢ojn ne nur vivajn; ili estas ankaª konsciaj kaj sentantaj.
POSTPAROLO Se ¤iuj homoj plenumus ¤i tiujn fundamentajn devojn, restus malmultaj rajtoj postulendaj ¤ar ¤iu profitus de la respekto Ùuldata al li/Ùi kaj povus vivi feli¤e en la socio. Tial iu ajn demokratio devus ne limigi sin al antaªenigado de “£tato de Rajtoj”, alie la ekvilibro menciita en la Antaªparolo ne povas esti konservata. Necesas antaªenigi ankaª “£taton de Devoj”, tiel ke ¤iu civitano esprimas tion kio plej bonas en homoj per lia/Ùia konduto. Nur apogante sin sur tiuj ¤i du kolonoj povas civilizacio plene preni sur sin la statuson de homaro.
La 21-an de septembro, 2005 Rozkruca Jaro 3358 www.amorc.org Trad. Joel Amis
2006/3-4 speranto U S 21 tradukita prozo pratempa. La tero senhoma estis, tero, li lokis ilin en la bluejon por same kiel la aliaj astroj. Ne estis ke, pere de la ¤iela povo, ankaª ili La Tagißo de la Suno nek Luno. Silenta mallumo gardu la teron. Poste ili en la ¤ielo envolvis la astran movadon. Ne multoblißis ¤iuflanken tra la uni- estis nokto nek tago. Ne estis verso, ißante gvidiloj por la dioj. fiÙoj, kokioj (7), birdoj, lampiroj, Poste, Ïukahuo finis formi Dioj arboj, konuroj, nek akvo; sed fir- bestaron kaj birdaron kaj iliajn mamento estis. loßejojn en arboj kaj en kaver- En la firmamento ekzistis nur noj. Li vidis tiam kiel krea¢aro Atabeio. £i kreis ¤ielon, sed ne manifestißas plurforme. “Vi zorgis pri tio kiel enloßigi ßin. loßos en arboj kaj faros nestojn”, Multaj jarcentoj pasis antaª ol diris Ïukahuo. Kaj birdoj flu- Atabeio konstatis ke io mankas gadis kontentaj. Poste Ïukahuo en tiu malluma kosmo. pensis pri tio, ke iu kiu ne estas Sekve, de Atabeio naskißis besta nek dia loßu sur la tero. Li Ïukahuo kaj lia frato Guakaro. £i meditis profunde kiel neniam formis ilin el la magiaj nevideblaj antaªe faris li. Li volis formi ion elementoj de la kosmo. Atabeio subliman. jam havis iun al kiu Ùi povis kon- Tiam formißis la unua homo fidi la kreadon. £ia filo Ïukahuo kaj la unua animo. El trueto en la formus tion kio mankas. Atabeio ¤ielo, el eta malferma¢o kiun estis kontentega. Nun Ùia prefer- Ïukahuo malfermis; de tie pre- ata filo estus la plej supera nis li lin. Lokuo li nomißis. arkitekto de la universo, vivonta Lokuo, bona kaj sentimentala, en la bela bluejo. ebria de tiom da beleco, traku- MoÙte rigardante tra la ¤ielo, radis montojn kaj valojn ekde Ïukahuo meditis. Poste, tero aªroro ßis krepusko, kaj poste estis kreata: “Tero”, li diris, kaj ripozadis. tero vekißis de sia dormo. Jam ¤io havis celon en la vivo. Kaj rigardante la belecon de la La tero estis donita al la homaro tero kaj grandan kavernon kiu por ke la homo ßuu ßin. Li sur- formißis en ßi, Ïukahuo diris: genuißis kaj man-etende dankis La Taina Mito pri Kreado “Eliru el vi Boinaelo kaj Maroßa ¤ielen sian dion, ßis kiam atingis por ke vi disradiu lumon sur la Ïukahuon liaj vortoj “Ïukahuo, Carlos Ortiz (traduko kaj enkon- rigardo de sacerdoto. La sacer- teron tage kaj nokte.” Brilante Ïukahuo, grandioza vi estas kaj duko) doto instigis Hatueion al eliris Boinaelo en tiu grandioza bona.” Kaj Ïukahuo kontentißis kredÙanßo por ke li iru al la ¤ielo. momento, dispersante siajn ra- pri tio ke lian fara¢on homo Ùatas. En la lingvo de la tainoj, la vorto “Ãu estas tiaj kiel vi en la ¤ielo?” diojn sur la montojn. Arbe kaj Kaj okazis ke Lokuo, vidante ke “taino” signifis “la bonularo”. demandis Hatueio. La sacerdoto plante, verdaj farißis la montoj. fara¢oj estas belaj kaj kolorple- La tainoj estis la unua indiana diris ke jes, multaj. Hatueio diris Je noktißo, eliris Maroßa naj, ¤erpis farbon el la plantoj popolo kiun Kristoforo Kolumbo ke li do preferus ne iri tien ¤ar ja kovrita per sia arßenta vesto kaj kaj floroj por desegni formojn renkontis. Tiam la tainoj loßis plej bonus ne vivi akompanata de longa hararo brila. Kaj luno sur sia bronza haªto brila. Nun la jam delonge en la Kariba Maro, adorantoj de tiom kruela dio (5). disigis mallumon. Por ¤iam mal- mondo sekvis vojon pli harmon- precize en la Grandaj Antiloj kaj Li preferis ilian naturan dion, grandigis Ùi mallumon. Kaj luno ian. Bahamoj. Kiam Kolumbo Ïukahuo. Pri tiuj tainaj dioj ridetadis longe ¤ar Ùi projekciis Sed iun tagon Ïukahuo ri- renkontis la tainojn, li verÙajne rakontas al ni portorika aªtoro ombrojn kaj briligis la teron. markis, ke io malbona agas tra la tuj pensis ke la indianoj entuzi- Sadí Orsini Luiggi (1938-) en sia Ekde tiam, Boinaelo kaj Maroßa tero: ke ventoj fojfoje estas tro asme forlasos sian religion kaj hispanlingva libro “Kanto al dormadas en la kaverno por fortaj, ke dum li harmoniigas, io baldaª farißos katolikoj. Tian Cemio”, de kiu mi adaptis ripozi de siaj faroj. Do Ïukahuo ie detruadas. Li ekkonsciis pri opinion kaj deziron esprimas kelkajn paßojn por tiu ¤i teksto kontentißis pro la kreado de suno tio, ke eble anoncas sin lia frato ankaª lia taglibra enskribo, ven- (6). Jen la komenco de la rakonto kaj luno. ribela kiu ankaª havas di-povojn. dredon la 12-an de oktobro 1492. pri kreado laª tainoj de la insulo Tamen, vidante lian vastan Li penis enketi sed neniam Historio preskaª tuj malkon- Borinkeno (nuna Porto-Riko). faradon, la frato de Ïukahuo, sukcesis ¤ar lia frato Uragano firmis tiujn ¤i vortojn. Lia filo Guakaro, foriris uragane el kaÙa kaÙis sin, por ke oni ne rekonu Hernando rakontis ke, kiam la Tiel ¤i komencißas la tainaj mitoj loko de la firmamento al ankoraª lin. tainoj suspektis ke kristanoj al- kaj legendoj, la taina religio de la nekonata loko kie, verÙajne, li Nun Lokuo estis submetita al venas al vilaßoj, ili tuj forkaÙis la borinkena insularo. Jen parto de farißis Uragano, por ke neniu nekonata malbona dio kiu aperis cemiojn (2) de la lokanoj konver- ilia kulturo. Tio ¤i estas la rakonto rekonu lin. neatendite, detruante lian hej- titaj al kristanismo. Verdire, pri tio kiel naskißis iliaj dioj. Kreinte Boinaelon por lumigi mon, detruante ¤ion. okazis ne ama kaj propravola Ãio dezerta estis. Regis la tagon kaj Maroßan por ke Ùi Kompatinda Lokuo! Nun mal- kredÙanßo, sed lingva kaj popola malpleneco. Sensence, tede, tur- estu diino de la nokto, Ïukahuo trankvilo plenigis lian vivon, kaj detruo. Ne tiom longe poste, jam nadis la sferoj. Dormanta estis la iris trans la ¤ielo kiu estis ankaª timoj kiujn li ne povis februare 1512, kaciko (3) ¤ielo; ¤io dormis. Neniu kuraßis malplena, pensante pri estontaj venki krom konsultante la plej- Hatueio (4) staris brulonta sub ßin veki el ßia profunda letargio faroj. Vidante kvar gemojn sur la superan Ïukahuon. Li jam ne
22 speranto U S 2006/3-4 tradukita poezio povis tiom ßui la belecon. Nun li (2) cemio (originale cemí, ne mataj malsame. La hispanan Cultura Puertorriqueño devis vivi sub timo, ke Uragano N.PIV-a) – dia statueto, trian- diftongon “ey” mi preferis esper- (Portorika Kultur-Instituto); San- atakos lin, la pova detruanto gula, plejparte Ùtona. Pere de ili, antigi per “ei” por eviti konfuzon Juano 1974. gvatanta. Oni devis fari cemion la tainoj penis kontroli la krudajn kun “ej”. (7) familiara nomo de mal- por Uragano, teruran Ùtondion. fortojn de la naturo; ekzemple, (5) rakontata el “Fundamenta grandega indißena hilo uraganojn. Historio de Kubo” (Historia ele- (Eleutherodactylus Coqui, besto (1) citata de “Taínos y Caribes” (3) kaciko – indiana tribestro aª mental de Cuba) de D-ro Ramiro parenca al bufo) de Porto-Riko. (“Tainoj kaj Kariboj”), p. 3, de vilaßestro (N.PIV). Guerra. “Kokio” estas onomatopea Sebastián Robiou Lamarcha; (4) en la hispana lingvo, la tainaj (6) Canto al Cemí p. 13–18; vorto: ßi kvakas ¤iunokte: “koki, San-Juano 2005. nomoj sufi¤e ofte estas literu- Sadí Orsini Luiggi; Instituto de koki”. Hispane: “coquí”. Venu Ãi Tien de la Kampoj, Patro
Walt Whitman
Venu ¤i tien de la kampoj, patro, jen letero de nia Pe¤jo, Kaj venu al la antaªa pordo, patrino, jen letero de cia kara filo, Jen, estas aªtuno, Jen, kie la arboj, pli malhele verdaj, pli flavaj kaj pli rußaj, BIBLIOTEKO DE LA KONGRESO Friskigas kaj dol¤igas la vilaßojn de Ohio per folioj, flirtantaj en la modera vento, Kie pomoj, maturaj en la fruktarbaroj, pendas kaj vinberoj sur la pergolitaj vitoj, (Ãu vi flaras la odoron de la vinberoj sur la vitoj? Ãu vi flaras la fagopiron, kie la abeloj laste zumadis?) Aleksandrio, Virginio. Soldata tombejo (foto de Super ¤io, jen, la ¤ielo tiel trankvila, tiel travidebla post la pluvo, kaj kun mirindaj nuboj, inter 1860 kaj 1865). Malsupre ankaª, ¤io trankvila, ¤io vigla kaj bela, kaj la bieno bone prosperas.
Tie en la kampoj ¤io bone prosperas, INTERRETO Sed nun de la kampoj venu, patro, venu je la voko de la filino, Kaj venu al la eniro, patrino, al la antaªa pordo venu tuj.
Rapide kiel Ùi povas, Ùi hastas, io misaªgura, Ùiaj paÙoj tremante, £i ne lantas por glatigi la harojn nek ßustigi la ¤apon.
Malfermu la koverton rapide, Ho tio ne estas la skribado de nia filo, tamen lia nomo estas subskribita, Ho fremda mano skribas por nia kara filo, ho la trafita animo de la patrino! Ãio turnißas antaª Ùiaj okuloj, flagras per nigro, Ùi trafas la ¤efajn vortojn sole, Frazojn rompitajn, pafovundo en la brusto, kavaleria ekbatalo, alportita al la hospitalo, Nun malsanega, sed baldaª plisanißos.
Ha nun la unuopa figuro por mi, Meze de la multloßata kaj ri¤a Ohio kun ¤iuj ßiaj urboj kaj bienoj, Malsane blanka je la vizaßo kaj malvigla je la kapo, tre malforta, Ãe la kadroflanko de pordo klinißas.
Ne tiel funebru, kara patrino (la ¢us plenkreskinta filino diras tra siaj plorsingultoj), La malgrandaj fratinoj kunpremißas apude, senparolaj kaj konsternitaj), Vidu, plej kara patrino, la letero diras, Pe¤jo baldaª plisanißos.
Ho ve la kompatinda knabo, li neniam plisanißos (nek eble bezonas plisanißi, tiu kuraßa kaj simpla animo), Dum ili staras hejme ¤e la pordo, li estas jam morta, La sola filo estas morta.
Sed la patrino bezonas plisanißi, £i kun maldika formo nun vestita en nigro, Tage Ùiaj manßoj netuÙitaj, tiam nokte sporade dormanta, ofte maldormanta, Meznokte maldormanta, ploranta, sopiranta per unu profunda sopiro, Ho ke Ùi povu retirißi nerimarkite, silente de la vivo eskapi kaj retirißi, Sekvi, ser¤i, esti kun sia kara morta filo.
Trad. Maurice Wittenberg
2006/3-4 speranto U S 23 nekrologo Esperanto Perdis Sian Plej Grandan Verkiston
¤efverko estas la poezia¢o “La infana H. Martinson (kun B. Nilsson, 1979), raso” (1956), kiu estas ßenerale konsid- “La robaioj” de Omar Kajam (1980), erata la pinta atingo de la Esperanta lit- “La graveco de la fidelißo” de O. Wilde eraturo kaj kiu pro sia humanisma kaj (1987) kaj la trivoluma “La mastro de KOMPLEZE DE UEA porpaca mondrigardo farißis kvazaª l’ringoj” de J.R.R. Tolkien (1995-1997), “nacia epopeo” esperantista. Aliaj poe- kiun li mem konsideris sia traduka maroj de Auld estas “Spiro de l’pasio” ¤efverko, dum plej kara al li estis en la kolekto “Kvaropo” (1952), “Jurgen” de J. Branch Cabell (2001). “Unufingraj melodioj” (1960), Auld redaktis plurajn revuojn, i.a. “Humoroj” (1969), “Rimleteroj” (kun “Esperanto en Skotlando” (1949-1955), Marjorie Boulton, 1976) kaj “El unu “Esperanto” (1955-1958, 1961-1962), verda vivo” (1978). Liaj kolektitaj poe- “Monda Kulturo” (1962-1963), “Norda moj aperis en la volumo “En barko sen- Prismo” (1968-1972), “La Brita pilota” (1987). Auld redaktis du eldonojn Esperantisto” (1973-1999) kaj “Fonto” de “Esperanta antologio” (1958 kaj (1980-1987), kaj kunlaboris kun aliaj 1984), la panoraman antologion de gazetoj. Li verkis sennombrajn recen- Esperanto-tekstoj “Nova Esperanta zojn kaj kelkajn lernolibrojn, i.a. krestomatio” (1991) kaj kelkajn aliajn “Esperanto: a new approach” (1965) kaj William Auld, la plej elstara antologiojn. Li verkis amason da eseoj, “PaÙoj al plena posedo” (1968). Auld Esperanto-verkisto, forpasis la 11-an artikoloj kaj prelegoj por multaj gazetoj estis vicprezidanto de UEA (1977- de septembro 2006. Li naskißis la 6-an kaj Esperanto-aranßoj, kaj ili aperis 1980), membro de la Akademio de de novembro 1924, eklernis ankaª libroforme en “Facetoj de Esperanton en 1937 kaj aktivißis en la Esperanto” (1976), “Pri lingvo kaj aliaj Esperanto (1964-1983) kaj ßia prezi- Esperanto-movado en 1947, kiam li artoj” (1978), “Enkonduko en la origi- danto (1979-1983). En 1995 Auld ricevis ankaª komencis serioze verki en nalan literaturon de Esperanto” (1979), la Premion Deguchi, en 1998 li farißis la Esperanto. En la Jubilea Jaro 1987 “Vereco, distro, stilo: Romanoj en unua Esperantisto de la Jaro en la William Auld estis elektita kiel Honora Esperanto” (1981), “Kulturo kaj interna- vo¤donado de “La Ondo de Esperanto”, Membro de Universala Esperanto- cia lingvo” (1986) kaj “Pajleroj kaj sto- kaj en 2000 li gajnis la FAME-kultur- Asocio. Profesie li estis vicestro de ploj” (1986). En 1988 aperis lia premion. Li estis ankaª honora prezi- liceo en la skota urbeto Dolaro. enkonduko al la Esperantaj lingvo kaj danto de Esperanta PEN-Centro. Ekde Auld estis unu el la plej konataj kaj movado “La fenomeno Esperanto”. 1999 William Auld estis unuafoje kandi- fekundaj kontribuantoj al la Esperanta Abunda estas ankaª la rikolto de datigita por la literatura Nobel-premio. kulturo, kiu aªtoris, tradukis aª redaktis tradukoj fare de Auld. Inter ili elstaras William Auld estis honora membro de plurajn dekojn da libroj. Li estas unu el “Kantoj, poemoj kaj satiroj” de R. Burns ELNA. la plej ofte premiitaj partoprenintoj de la (1977), “Epifanio” (1977) kaj “La sone- Belartaj Konkursoj de UEA. Lia toj” (1981) de Shakespeare, “Aniaro” de (Gazetaraj Komunikoj de UEA)
Esperanto League for North America Non-Profit Org PO Box 1129 US POSTAGE El Cerrito CA 94530 PAID Leesburg FL Permit # 1040
24 speranto U S 2006/3-4