Het Burgerboek Van Ootmarsum •

Twentse Taalbank

MAANDBLAD VOOR TWENTE HET LANDSCHAP- DE STRUCTUUR DE NATUUR- DE MENSEN - HET LEVEN- DE CULTUUR- DE VOLKS TAAL- DE GESCHIEDENIS- DE GE BRUIKEN - DE STREEKBELANGEN DE ALGEMENE ONTWIKKELING HFD. RED.].W.M.GIGENGACK Nrs.6-t-7 JUNI/JULI '71 10E JRG

Uit de inhoud: • het Burgerboek van Ootmarsum •

Redaktie en Administr. TWENTSE POST (waarin opgenomen lijdschrift Twenteland) Beekstr. 5 1 Hengelo (0.) Tel. 17987 Amsterdam- Rotterdam Bank, Hengelo Postrekening: 820018 t.n.v. Twentse Post Abonnements-prijs f 3.50 per half jaar Losse nummers 75 cen t per exemplaar Advertentie-tarieven op aanvraag. G ehele of gedeelteliike overname vo~~n artikelen enz. zonder toestemming van de Uit geefster verboden. Alle publicaties bl iî ven eigendom v.d. Uitg,

TWENTSE POST Twentse Taalbank

Minder zeker maar wel aannemelijk is, dat ook in NAAMKUNDE de andere gevallen de bijnaam samenvalt met de naam van het berpep, dat door de betrokkene werd HET BURGERBOEK VAN OOTMARSUM uitgeoefend. Men noteerde namelijk naast een

' I 'ghert wolfs messmaker' ' ' I naam als ook die van Vreemdelingen, die zi:ch in vorige eeuwen wilden een zekere 'Wessel Mesmakers'. De genitief-s in laten inschrijven als burger van Ootmarsum, laatstgenoemde naam zegt nadrukke1ijk, dat 'Wes moesten aan verschillende voorwaarden voldoen. sel' geen messen vervaardigde, · maar de zoon of Zo werd van de nieuwkomers gevraagd om voor mogelijk de kleinzoon van een mesmaker was. In een kruisbeeld een eed af te leggen, en wel door het geval van 'Fenne Zeelmakers' kan 'Fenne' de het opsteken van de twee voorste vingers van de dochter maar ook de vrouw van eeri zadelmaker rechterhand. Ook moest men door middel van zijn geweest, ja, het kan evengoed zijn dat in haar brieven bewijzen, dat men een 'vrij mens' was of familie de grootvader dit beroep heeft uitgeoefend. wel zijn ontslag had gekregen uit de horigheid; Om dergelijke twijfels uit te bannen, schreef men (het paste immers niet, de belangen van zijn/haar ook wel uitvoerig: 'BeZen Herixs dochter des sco 'broodheer' zowel als die van 'de echte' [het ver makers'. band van horige erven binnen een zogenaamde Opmerkelijk is de omschrijving: 'Gert der Meyer 'Hof'] willekeurig op te zeggen.) Verder was men schen zone Tagele'. Kennelijk was deze 'Gert', die : verplicht om voor de opname als burger een klein zich in Ootmarsum kwam vestigen, de 'zone' van geldbedrag in de stadskas te storten. Ingeval de de 'meyer' [zetbaas] op een erve genaamd 'Tagele'. man ofwel zijn vrouw reeds burger :was, werd een verminderd recht geheven. Wenste men wagen en In de Franse Tijd moest iedere onderdaan een paarden te houden, dan moest men dubbel tarief familienaam aannemen. Sedertdien is de levende betalen. Sedert de 16de eeuw werd aan gegadigden naamgeving aan banden gelegd en gaat 't Latijnse voor het burgerschap tevens een leren emmer ge spreekwoord 'nomen est omen' ('de naam is een vraagd en legde men hem de verplichting op tot voorteken') nog slechts zelden op. In 'n sporadisch 'een r oede straethen' (het bestraten van een ge geval oefent mijnheer Bakker inderdaad het be deelte ener zandweg). roep van bakker uit. En mijnheer Wevers is bij ' De bewaard gebleven aantekeningen over opgeno hoge uitzondering een 'sone des Wevers' men burgers te Ootmarsum lopen vanaf 1396 tot 1798 [Franse Tijd]. PLAATSNAMEN

BEROEPSNAMEN Veel nieuw ingekomenen gaven aan de secretaris van het Stedeke Ootmarsum naast hun roepnaam 1 Onder de geregistreerde namen ) treft men dik de plaats van herkomst op als bijnaam. wijls aanwijzingen omtrent beroep, plaats van herkomst enzovoort. Wygher van Haerle; Gheriit van Roetmen [ReutumJ; Cianes de Coster; Frederik Kremer; Wolter van Bomen; Hinric de Achterrichter; Alert Teygeler; Jan Lubertszoon fan Ulssen; Albert de Zagher; Lammert Tymmerman; Jacob van Scuterpe [SchuttorffJ; Herman de Smyt; Lambert Kystemaker; Hinrick van Zuetfan; Johan de Backer; Jakop Glasemaker; Johan van Batmen; Johannes Bocbinder; Ghert Muller; Ghert van almelo; Ludiken die wever; Wolter Kuper; Derch van Rysen; Johan de Wullenwever; Lambert Clumper; gerdt westenagelo [West AgeloJ. Wessel dye Lepper; Lubbert de Pelser. In de meeste gevallen zullen deze combinaties wel In de gevallen, waarin het lidwoord 'de' ['dye' of zijn ontstaan bij gebrek aan betere [bijvoorbeeld 'die' ] werd gebezigd, lijdt het geen twijfel, of de wanneer het personen betrof zonder beroep, onge betrokken personen droegen een naam die overeen schoolden of hulparbeidersJ, hoewel in het Burger kwam · met hun beroep. Nu nog bijvoorbeeld noe boek van Ootmarsum ook voorkomt: 'Gher iit de men we degene die ons het brood bezorgt, nadruk~ Scroder van Vasse' ['Gerard de kleermaker uit kelijk: dé bakker. En zo zal voornoemde 'Lubbert Vasse'J . dé Pelser' stellig bontwerker zijn geweest . . In enkele gevallen kan de verbinding van roep 1) Circa 750 namen van boeren e~ burgers, die zich voor het: merendeel in de jaren naam met plaatsnaam ook beduiden, dat de be 1396 tfm 1601 in Stad of W igbold van Ootmarsum hebben gevestigd , staan ver meld in d e V ers!. en M ed ed. van de V er. O v. Regt en G esch .. jrg. 19 13, 29e st. trokkene vermaard of zelfs beroemd was. Of dit

2 TWENTSE POST Twentse Taalbank het geval is geweest met de Ootmarsumse burger 'Mr. marten van Casell', kunnen we niet bevestigen maar wel enigszins vermoeden op grond van zijn titel. Zeker aanzien zal ook hebben genoten 'meys ter Heynen den Steenhouwer'. Mogelijk speelde hij een rol in het gildewezen en was 'Heynen Steen messeler' een familielid. De boerderij-namen, die in het Burgerboek van Ootmarsum als bijnamen werden inges.chreven, kunnen - in enger verband - ook tot de plaats namen worden gerekend: 'lefert t. hanstede' ; 'johan ghetechate'; 'johan Nyghehof'. Is het dikwijls een heel gezoek om de betrokken erven en katersteden in het landschap op te sporen, welhaast ondoenlijk is het om de veldnamen, die af en toe als bijnamen fungeren en in feite ook plaatsnamen zijn ['Evert Pickmaeth'; 'Helmich van Breckevelt'] met enige mate van zekerheid thuis te brengen. Vele buurt schappen hebben dezelfde veldnamen, hetgeen niet van de boerderijnamen kan worden gezegd. In en kele gevallen wordt naast de erfnaam ook de Het stadhuis te Ootmarsum (daterend uit het mid plaatsnaam vermeld: 'Johan Bruninc van Laghe'; den der 18de eeuw) zoals het er rond 1900 uitzag. 'Johan Lovelinck van Rossum'.

ANDERE CATEGORIEEN VRIJKOOP UIT LIJFEIGENDOM

Met de onderverdeling in beroeps- en plaatsnamen Tot slot hierbij nog enkele gevallen, waarbij sprake zijn we er nog niet. Zo komen we onder de burgers is van het' verlenen van burgerschap na ontslag van Ootmarsum tegen een zekere Albert de Biscop. uit een horigheids-verband: Dat deze man het ambt van biss.chop heeft bekleed, " Item untfangen (evenzo ingeschreven als burger) moeten we wel als uitgesloten beschouwen. Een op J ohanic Busching van Laclarp de oir (die ziener over een school werd eertijds ook wel bis zich) vrijghekoft hadde van den queeldinc; schop genoemd, maar aanneemlijker lijkt hier een Item: Essiken Heynen zone die zich vrijkatte van verband tussen de bijnaam 'Biscop' en de zgn. 'Bis Bolne van Groerde,~ scopinghoff' te Oldenzaal, die in 1460 werd ver Item: Soe is int erste ghekomen Johan Kempe pacht aan Roelof van Bevervoerde, na te voren aan rynck en hefft syne vry breff ghethoent be Zweder van Overhagen te zijn verpacht geweest, segelt van Elysabeth van wermelo priorisse en waarover in latere jaren gesproken werd als tho werselo en den semptliken susteren in hét Hof van Oldenzaal, een aanzienlijk pand, des anno XV cXXXII des anderen dag es omn. tijds gelegen aan het kerkhof tegenover de Plechel sanctorum (in 1532, daags na Allerheilig.); musbasiliek. Genoemde 'Albert' is dus waarschijn Item: Albert Smydt hermen smedes sone saligh. lijk als lijfeigene uit genoemde Hof ontslagen, hefft synes huisvrowe meriken Avekes vryde waarna hij zich als vrij burger vestigde in het Ste bewiset myt twe hoerer kynderen besegelt deke Ootmarsum. van wilhelmus prior en ghemeyne convente van ffrenswegen anno XXXVII am daghe Sommige namen blijken verband te houden met pur. et felitiana? mari. l~chamelijke kenmerken, bv. 'Lefarde den Brunen'; 'Dyrke Hinrikes zone Rinverding geheten Swarte De trek naar de stad had uiteraard hoofdzakelijk kop'. Andere namen roepen vele vraagtekens op: te maken met de aanlokkelijke mogelijkheden op 'Johan Abrahaminc' [waarschijnlijk een boerderij het gebied van ambacht en handel, en het is be naam]; 'Fenne Zeghenordes' [elders: 'Zegenordes'J; grijpelijk dat vooral overtollige arbeidskrachten 'Lange dubbe'; ~Busepape in sake'; 'Johan Crasse van het platteland hierdoor werden aangetrokken. pot' [elders: 'Kraspocket'J; 'Lucke de Medebekes Aan een verbod om een ambacht te leren aan de ter'; 'Johan Capes zone ten clene'; 'Roben zone des bewoners der verschilllende hofhorige erven bij Vosses'; 'Telleman Kuypkroes' ; 'Hermen husfrow het stadje Goor kan men volgens de streekhistori Wynenkmess·chen'; 'Henryck hemelrijke'. ·cus C. J. Snuif [voetnoot 1J afleiden dat de vrees Miss.chien weten enkele lezers er raad mee. bestond voor een uittocht van horige lieden.

TWENTSE POST 3 Twentse Taalbank

Ook de Stichting Natuur- en Landschapsbescher NATUUR EN LANDSCHAP ming Overijssel heeft B. en W. van Ambt-Delden verzocht om de afgifte van de aanlegvergunning aan te houden en de normale procedure van het ter visie leggen van het bestemmingsplan buiten gebied in de loop van dit jaar af te wachten. De stichting vreest ondermeer, dat een zwaardere doorsnijding van het uiterst waardevolle bos-, weide- en akkerlandschap van Twickel zowel als een aansluiting van de bestaande weg op de E-8 nabij Bornerbroek en op de Rondweg bij Delden zal leiden tot een niet-noodzakelijke toeneming van het verkeersaanbod op deze weg met snelheden ver boven het huidige voortbewegings-niveau. In deze opvatting, zo vervolgt de brief, wordt de stich ting gesterkt door de uitkomsten van 't onderzoek van het Adviesbureau Goudappel en Goffeng NV in Deventer. Dit adviesbureau S'Chat dat bij voltooüng van de E-8 en de Zuidelijke Bandweg het verkeersaanbod op de S-23 (Delden-Bornerbroek) in 1985 om en nabij de 5000 voertuigen per etmaal zal zijn, ter wijl de provincie de noodzaak van de aanleg ba seerde op een schatting van 6000-9000 voertuigen per dag in 1975. Wij zouden het in dit bijzondere geval, aldus de stichting, een daad van :rechtvaardig bestuur ach ERNSTIGE BEZWAREN TEGEN AANLEG ten indien u ons in de gelegenheid zou stellen, met NIEUWE WEG DELDEN-BORNERBROEK (S-23) gebruikmaking van de bestemmingsplan-procedu re, bij de Kroon in beroep te kunnen gaan tegen de AMBT-DELDEN -Ir. C. Brunt, rentmeester van door de provincie voorgenomen aanleg van de S 23. het landgoed Twickel, heeft op 9 juli aan het col lege van B. en W. een petitie aangeboden, die door 0 Op 12 mei jl. werd te Zwolle een motie van de 7160 handtekeningen werd ondersteund en waarin heer S. Schuijer uit Enschede (D66) tegen het gemeentebestuur van Ambt-Delden wordt ver het plan S-23 van Geduputeerde Staten met zocht om geen v;ergunning af te geven voor de aan ruime meerderheid verworpen. Genoemd staten leg van een nieuwe weg Delden-Bornerbroek ( S 23). lid vond het een merkwaardige zaak dat de ge De rentmeester overhandigde genoemd verzoek gevens van de verkeerstelling door het bureau schrift aan burgemeester J. G. Buijvoets namens Goudappel, die de volgende week beschikbaar een actie-comité, dat zijn medewerkers heeft onder zouden komen, nog steeds ntet in het voorstel de Natuur Historische Vereniging NIVON-Hengelo, van GS zijn verwerkt en drong er vervolgens op het Instituut voor Natuurbescherm.ingseducatie en aan via een vóórfinanciering tot een versnelde onder de Vrienden v.h. Natuurhistorisch Museum. aanleg van de E-8 en van de Zuidelijke Band De bezwaren van de betrokken groepen richten weg te komen, waardoor een nieuwe S-23 de zich zowel tegen de aanleg van een geheel nieuwe eerste tien jaar helemaal niet nodig zou zijn. weg Deiden-Bornerbroek (parallelweg) alsook te Een hierbij -aansluitende motie werd door de gen een reconstructie van de bestaande verbinding drie grote christelijke fracties en de VVD ver tussen voornoemde plaatsen. worpen nadat gedeputeerde dr. J. Meulink uit Men stelt zich op het standpunt, dat Twente niet Enschede (AR) had gewaarschuwd, dat een ver verlegen zit om nieuwe provinciale wegen maar traging van de aanleg van de agglomeratie slechts is gebaat met een snelle doortrekking van wegen ook de aanleg van de voor Twente levens Rijksweg E-8 tot de aan te leggen Zuidelijke Band noodzakelijke E-8 zou afremmen. Het rijk zal weg langs de grote Twentse gemeenten; (zie teke een halve aansluiting op de E-8 niet nemen, al ning). Vanuit deze gezichtshoek acht men het on dus de heer Meulink, die vervolgens herinner juist om het oog te laten vallen op de weg Deiden de aan een uitspraak van een 'hoge functiona Bornerbroek als tijdelijke aan- en afvoerweg van ris van rijkswaterstaat': "het rijk zou dan on de E-8. middellijk met de E-8 stoppen."

TWENTSE POST Twentse Taalbank

BEZWAARSCHRIFTEN TEGEN AANLEG S-23 Zo beschouwt hij de plannen voor het aanleggen VOOR KENNISGEVING AANGENOMEN van 'industrieparken' -ondanks het mooie woord - als dreigende ingrepen op het landschap en voor AMBT DELDEN - Naar aanleiding van de (hier barige voorzieningen, in aanmerking genomen de naast besproken) brieven van het Actie-Comité S 23 huidige verwachtingen omtrent de bevolkingstoe alsook van de Stichting Contact Natuur- en Land name. Voorts betreurt hij het dat de provincie 'het schapsbescherming Overijssel, heeft B. en W. van Oversticht' niet heeft willen inschakelen bij het Ambt Delden tijdens de raadsvergadering van 17 toezicht op ontsierende re,clame in de kleine ste juni uitvoerig gesproken over de aanleg van een den en dorpen. Ook had hij kritiek op het z.i. te nieuwe weg Delden-Bornerbroek. soepel beleid van het provinciaal bestuur op het "Ik ben er een voorstander van om recht op het gebied van de autokerkhoven. "Eigenlijk zou ik u doel af te gaan en niet om de hete brei heen te allen moeten oproepen om autokerkhoven te kra draaien. Het is onze taak om procedures niet te ken, eigenlijk zouden de hengelaars een aardappel verstoren. Kernpunt is of wat de Raad doet ver meelfabriek, die hun viswater bederft, moeten be tragend werkt of niet," aldus burgemeester J. G. zetten," aldus de 'Oversticht'-voorzitter. Buijvoets als inleiding tot de discussie. De pu blieke tribune was geheel gevuld met leden van AANKOPEN STAATSBOSBEHEER IN TWENTE het A:ctie-Comité, de Stichting en andere belang ENSCHEDE- Blijkens het jaarverslag 1970 van stellenden. ,,De gemeente heeft, wanneer zij dat Staatsbosbeheer werd in genoemd jaar door aan zou willen, twee mogelijkheden om de aanleg van koop cir,ca 500 ha. aan de Staatsbossen in Over de weg te vertragen: de Raad kan weigeren het be ijssel toegevoegd. De belangrijkste verworven ter stemmingsplan goed te keuren waar de S-23 op reinen liggen in Twente, teweten 'de Duivelshof' staat en het College kan eventueel weigeren een ( 62 ha.) ten zuidoosten van Oldenzaal, waarvan aanlegvergunning voor de weg af te geven. Maar het fraaie 70-jarige dennenbos met interessante laten we elkaar niets wijs maken, die aanlegver ondergroei het belangrijkste aspect vormt, en gunning moet van ons uit toch naar G.S.," zo zei voorts 'de Koningsbelten' (395 ha.) ten westen burgemeester B u ij voet s. van Nijverdal, waarvan de uitgestrekte golvende Een van de voornaamste punten van de burge heidevelden het meest spectaculair zijn. meester om sterk voor de aanleg van de S-23 te pleiten was, behalve dat hij overtuigd was van de STICHTING OVERIJSSELS LANDSCHAP lokale noodzaak van de weg, ook de uitlating van CONSTATEERT GROEIEND MILIEU-BESEF gedeputeerde dr. J. Meulink, die gezegd zou heb LEMELE - Een groeiend besef bij publiek en ben dat de E-8 niet wordt doorgetrokken tot Bor overheid voor het behoud van een gaaf natuurlijk nerbroek als de S-23 er niet komt. "En wij zijn er milieu heeft met zich meegebracht dat de Stich mede verantwoordelijk voor dat de E-8 er komt. ting Overijssels Landschap zich mag verheugen in Wij moeten niet proberen het besluit van de Pro een toenemende populariteit. Dit werd duidelijk vincie om de weg aan te leggen te verstoren. Dat op de in Lemele gehouden jaarvergadering 19 juni zou trouwens in Twente bijzonder verkeerd vallen. jl. Het aantal contribuanten van de stichting is Laten we elkaar niets wijs maken." het laatste jaar spectaculair gegroeid: van 450 in Bij stemming over het voorstel van B. en W., de 1969 tot 708 op dit moment. Het jaarverslag over genoemde brieven voor kennisgeving aan te ne 1970 meldde nog een aantal van 532. men, was de heer Goorhuis de enige die aarzelde. "Wij geloven, dat een vernietiging van een natuur "Mijnheer Goorhuis, dit is een zaak van vertrou monument als 'De Beer' vandaag niet meer moge wen in het College, dan weten wij hoe we ons in lijk is" zei vice-voorzitter ir. G. Henneberke uit de toekomst moeten opstellen," aldus riep de bur Almelo, die voorts wees op de verklaring van de gemeester het weifelende raadslid tot bezinning. Raad van Europa, dat de kwaliteit van het milieu Nou vooruit als niemand het doet wil ik ook niet " ' even belangrijk is als de materiële omstandigheden, tegen zijn," antwoordde de heer Goorhuis. waaronder de mens leeft. INDUSTRIEPARKEN BEDREIGEN LANDSCHAP Wat betreft het natuurlijke milieu in onze provin cie, zijn er nog heel wat zorgen, zoals over de ver RENTUM - Tijdens de op 16 juni gehouden zo vuiling van het unieke riviertje 'de Reest', waarin mervergadering van 'Het Oversticht', welk genoot de zuivelfabriek van Balkbrug haar afvalwater schap nu 46 jaar oud is en over P/2 jaar een nieuw loost, terwijl ook diverse wegtracé's de natuur be kantoor in Zwolle hoopt te betrekken, liet voorzit dreigen, zoals de kruising E-B/Zuidelijke Bandweg, ter mr. N. Bolkestein, burgemeester van Deven die 'het Braamhaarveld' in Twickel aantast en de ter, kritische geluiden horen over de ontwikkeling weg Zwolle-Almelo, die - voor de stilte in de na van het woonmilieu in Overijssel. tuur - te dicht langs de Lemelerberg is gedacht.

TWENTSE POST 5 Twentse Taalbank

werken er dan 838 in Almelo, 205 in Hellendoorn, KRONIEK VAN DORP EN STAD 148 in Hengelo, tezamen 1191 woonforensen die hun werk vinden buiten het Kedingerland.

NTER - Het is interessant en veelal leerzaam [Bij deze uitgaande pendel kan men voorts nog optellen € na te gaan, in hoeverre plaatselijke toestan 289 personen die in andere gemeenten werken, met aftrek den uit het verleden doorwerken in het heden. eohter van het niet nader genoemde getal beroepsmensen, dat werk vindt in de onder Kedingen ressorterende ge Aan de hand van diverse naoorlogse studies betref meente Markelo. fende ENTER zijn wel een aantal ontwikkelingen De inkomende pendel van de gemeente Wierden (werk waar te nemen, die ook de aandacht trokken bij forensen die niet in Kedingen wonen) beloopt per 31 mei 1960 een getal van 361, waarbij op te tellen 67 personen onze terugblik in de oude tijd. 'lllit Div. Gemeenten, van welk laatste getal echter de ont brekende cijfers voor Goor en Markelo moeten worden /:::,. Uit een 'Sociale kaart van de gemeente Wierden' a]getrok!ken. . .. tN.B. Bij de uitgaande en inkomende pendel J.S ook NIJVer (waartoe ENTER behoort), daterend van sept. 1964 dal niet afzonderlijk bekeken.] en vervaardigd door de 'Stichting Overijssel - Pro vinciaal Opbouworgaan' blijkt, dat genoemde ge /:::,. Dezelfde 'Sociale Kaart' laat aan de hand van meente kan bogen op een vrij hoog geboorteniveau. een tabel betreffende de beroepsstructuur zien, Het geboortenoverschot (dit is het verschil tus dat in het Enterse deel van de gemeente liefst sen het aantal levend geborenen en het aantal 74,5 procent van de mannelijke beroepsbevolking overledenen per 1000 inwoners) bedraagt over de werkzaam is in de nijverheid. Vergeleken bij de periode 1959 t;m 1963 19;8%; [vgl. Overijssel 15,1°/o; situatie in voorafgaande eeuwen neemt de invloed Nederland 13;5%]. Tengevolge hiervan zijn de jeug van de agrariërs op het maatschappelijk leven der dige leeftijdsgroepen in de gemeente Wierden sterk halve voortdurend en in versneld tempo af, terwijl vertegenwoordigd. Van de totale bevolking is 50% het accent steeds meer komt te liggen bij de plaat jonger dan 25 jaar [vgl. Overijssel in 1960: 46,6%], selijke middenstand en bij de in de industrie werk zame bevolking. In de 17de, maar nog sprekender in de 18de eeuw en voorts in de 19de eeuw (zie Twentse Post van Uiteraard kan men sociale gegevens over de ge maart jl.) blijkt er in KEDINGEN eveneens sprake meente Wierden niet zonder voorbehoud plaatsen te zijn van aanzienlijke tot grote kinderrijkdom. tegen de achtergrond van een gebied, dat vier ge Uit de sociale omstandigheden van die tijd werd meenten omvat. De 'sociale kaarten' van de overige vervolgens duidelijk, dat er voor de gehele bevol Kedinger gemeenten (Markelo, Goor en Rijssen) king in dit voormalige r~chterambt op eigen erf zijn door ons niet geraadpleegd. Een dusdanige steeds onvoldoende werkgelegenheid bestond. Een uitbreiding van deze dokumentatie-arbeid gaat uitweg werd tendele gevonden in de schipperij en voorbij aan de opzet van onze 'kroniek', die slechts de daarmee samenhangende activiteiten (scheeps grote lijnen wil trekken en wil stimuleren tot bouw, onderhoudswerken, handels- en transito onderzoek en optekening van de lokale geschiedenis. verkeer), nog later in de opkomende klompen- en textielindustrie. Nochtans moeten toen velen als migranten hun geboortegrond hebben verlaten. dorpsgezicht Enter 1971 De 'Sociale Kaart' van 1964 toont aan, dat de zelf voorziening in het betrokken gebied ook nu nog ten achter is gebleven bij de bevolkingsgroei. In de periode 1959 t/m 1963 hebben zich in de gemeente Wierden 1866 personen gevestigd ( 862 mannen en 1004 vrouwen), terwijl 2520 personen (nl. 1202 mannen en 1318 vrouwen) vertrokken. Een ver trekoverschot derhalve van 654 personen. Op vallend groot waren de vertrekoverschotten in 1961 en 1962, nl. samen 449 personen. [De aanvullende hoofdgeldkohieren van 1724 lieten ons zien, dat tweeënhalve eeuw geleden het aantal vertrokken personen dat van de nieuw gekomenen in Kedingen eveneens verre overtreft].

Van de 5637 personen, die per 31 mei 1960 de totale beroepsbevolking in de gemeente Wierden vormen,

6 TWENTSE POST Twentse Taalbank

TYPISCH TWENTS ESDORP

De ruimtelijke verdeling van ENTER heeft ten Cöop. Ver. "V.T.L" Enter nauwste verband gehad met de geologis,che data. Dorpsstraat 51-53 .,Een fluvioglaciale mantel van ruim 3 km. lengte Coöp. Supermarkt en ruim 1 km. breedte met twee kleine kernen van Coöp. Landbouw Telefoon 669 Telefoon 668 gestuwd praeglaciaal, dat is de ENTERES. Aan de Oostelijke rand hiervan op een smalle strook postglaciale dalopvulling of laagterras ligt - U vindt er alles onder Het adres voor Uw één dak: kruideniers mengvoeders, meststof nauwkeurig de grens van de es volgend - het waren, diepvries-groen oude dorp ENTER. De langgerekte vorm van dit fen, zaai- en pootgoed, \ benzine en dieselolie, dorp toont, dat de kostbare esgronden zo lang mo- ten, fijne vleeswaren, O.K. tankstation, meng gelijk gereserveerd zijn voor de akkerbouw. Uit groente en fruit, brood en banket, textiel, huis smering automaat. in breiding Oostelijke richting werd onmogelijk houdelijke artikelen, ge gemaakt door de lage ligging van het ENTER reedschappen enz. BROEK. De laatste decennia moest de es door be bouwing worden aangetast. Voor die tijd moet ENTER een fraai voorbeeld zijn geweest van een typisch Twents esdorp;" ['Sociaal-Economische In het geval van de Enterse klompenmakerij, waar Schets Wierden', Econ. Technologisch Instituut van de omvang reeds opvalt in de 18de eeuw, deed Overijssel, dec. 1954] . zich de gunstige omstandigheid voor, dat het afzet gebied niet beperkt behoefde te blijven tot het COLLECTIVISTISCHE DORPSGEMEENSCHAP eigen dorp en de naaste omgeving dank zij de schipperij. Maar volgens Gietelink dient ook een In een historisch-geografische schets van ENTER specifieke groepsmentaliteit in aanmerking te wor door H. J . H. Gietelink [Tijdschrift van het Kon. den genomen ofwel een bepaald patroon van col Aardrijksk. Genootschap, 1950] wordt de Enterse lectivistische eigenschappen, waardoor het parti samenleving 'een weinig gedifferentieerde collecti culier initiatief (zoals dat van de handel in ganzen) vistische dorpsgemeenschap' genoemd. in een ommezien het initiatief wordt van de groep. 1 'De groeiende bevolking wierp zich in de 18e eeuw ) Deze groepsmentaliteit nu zou zijn ontstaan ten op de schipperij, die toen een boterham beloofde, gevolge van het schippersberoep. op precies dezelfde wijze, als zij zich in de afgelo 'Het is duidelijk, dat in een dorp, waar een tijdlang pen oorlog plotseling en masse toelegde op de ver welhaast om het andere huis een schipper woonde, vaardiging van strotassen, toen dit handwerk de 'deugden' dier schippers in het opvoedingsideaal enkelen flink voordeel bleek op te leveren.' der bevolking zijn gevoegd. Onverschilligheid, bru Een soortgelijke 'imitatiezucht' zou ten grondslag taliteit, listigheid en dergelijke gedragswijzen moe hebben gelegen aan de Enterse ganzenhandel in ten daardoor in dit dorp heel anders dan in een de 19de eeuw. zuiver agrarische gemeenschap zijn gewaardeerd.' [In 1886 b.v. werden er door de Entenaren 30.000 ganzen verhandeld. De Enterse 'gànzekèrls' - RESERVOIR VAN ARBEIDSKRACHTEN waarschijnlijk een 50-tal- kochten in de omstre ken de ganzen op. Het houden van ganzen en een In de tijd van de activiteiten der Nederlandsche den is er blijkens de markebaeken al heel lang in Handel-Maatschappij [in 1824 opgericht onder het zwang, de drassige zure grasgronden van de buurt stimulerende bewind van Koning Willem IJ is de schap leenden zich dan ook veel beter voor het belangstelling van de Entenaren voor de opkomen houden van ganzen dan van koeien. In grote kop de groot-industrie gering. De eerste Twentse stoom pels van 5 à 6.000 werden de ganzen naar het spinnerij voor katoenen garens werd in 1830 inge dichtstbijzijnde station gebracht en van daar ging richt door de firma Hofkes & Co te Almelo, in 1833 en ze naar Rotterdam en per boot verder naar gevolgd door de Enschedese Katoenspinnerij. In Engeland.] 1867 waren in Twente reeds 18 stoomspinnerijen In een door 'de groep' bepaalde samenleving - zo en 34 stoomweverijen gevestigq. Het opkomen van betoogt Gietelink - wordt iets wat 'goed blijkt te het klompenmaken in deze jaren heeft waarschijn gaan' graag geïmiteerd. Op zkhzelf is dit ver lijk de noodzaak om tot de textielnijverheid over schijnsel heel normaal, het bijzondere aspect er te gaan minder dringend gemaakt. Q van is de snelheid, waarmee men de gewezen weg naar het voordeeltje volgt en de omvang der groep, 1) Noot redaktie : reeds in de 17de eeuw moet d e R egge~s ch i p peri j velen een boterham hebben verschaft, gezien d e opkomst van d e factorijen ' Binnengait' en 'Houtma n' en die er toe overgaat. de zaak ' Rhijnberck' (zie T P van v orige maand}.

TWENTSE POST i Twentse Taalbank

Bekende pleisterplaatsen op de TWENTE-ROUTE napoleon Bezoekt het ~ Rustige, bosrijke zeer moderne -+<..ii{>{>en omgeving zwembad te V Tubbergen ------=-= * Een typischlandstadje temidden van de bossen met Vasse Eenvoudige en f -·! . a==~: ., ~ * Een ideaal oord voor een rustige vacantie gemoedelijke be INLICHTINGEN VVV RIJSSEN TEL. 2303 volking BA en Voor gezelligheid en sfeer! ~~;'kt~~~"6 Lage pension Havezathe Hezingen prijzen en lage HOTEL--CAFÉ~RESTAURANT HetEverloo tarieven. Inlichtingen V.V.V. Tubbergen Bekend om de cle CJrlooie CVrouw pannekoeken (TEVENS BENZINE-STATION) VOLTHE Een van de oudste zaken in Twente (bij Oldenzaal)' OOTMARSUM$ESTRAAT 188 - ALMELO Tel. 05411 - 244 - Diepenheim - Hotel De Zwaan rondritten per ':Denekamp - Specialiteiten~ Restaurant Natuur Hist. Museum, Watermolen, JAN PLEZIER Kasteel Singraven, Verwarmd Open luchtbad, Manege, Bos en Heide, CAFÉ-RESTAURANT en kleinere rijtuigen VACANTIEOORD biedt tevens gunstige gelegenheid voor Het Wapen te Ootmarsum INDUSTRIEVESTIGING dagelijks door het stadje Voordelig terrein, ruime arbeidsmarkt, bevolking volkomen industrie~minded. Inl. bij het Gem.huis. van Beekurn en omgeving Inlichtingen: VVV-Stadhuis, Jol. 05419/1561 DENEKAMP •• (Wed . Boenders) Dan een bezoek aan het museum: Speciaal ingericht .. Natura Docet". Of een wandeling op voor diners en partijen " d e kop ' ren smorre " 't landgoed Singraven met watermolen (Gelegen aan de weg Hengelo-Haaksbergen) Twenfs ethoes in Maarkei en een rondleiding in het kasteel. lllll/llllllllllllllllll/ll /l lll ll lll llll ll lll lll /11111 11111 11 111 111 111111111 11 111 11111 11 1111 11 111 11 Inlicht' VVV. Grotestr. 15. Tel. 1205; bgg 1310. Prima keuken .. Ruime pekeergelegenheid an de grote weg van Hengel naor Deamter 1 [Twentse specialiteiten) Hotel Haarhuis Zenderen In 't herle van Twente

ADVERTEREN IS ETALEREN

'schep ijs· vers ijs' VELE SMAKEN IN COUPES & SORBETS Ijssalon ·soRNE' BIER (Ook voor frites, kroketten enz.) Grotestr. 185 ~ tel. 05409/1000

8 TWENTSE POST Twentse Taalbank

In de zeventiger jaren houdt de steun van de Nederlandsche Handel-Maatschappij op en beslis FUNCTIONELE KERNENHIËRARCHIE IN TWENTE (HUIDIGE SITUATIE) send voor de dorpen en steden is dan de onder nemerszin. Twente komt tot ontwikkeling. ENTER + heeft zijn kans gemist.

De modernisering van het verkeer leidt tot ophef fing van de schipperij en van de scheepsbouw, het huisweven kan niet langer concurreren met de in dustrie, de import van landbouwprodukten brengt slechte tijden voor het boerenbedrijf en door de uitbreiding van de veeteelt loopt de ganzenhandel hard terug.

Alleen de klompenmakerij blijkt een redelijk be staan op te leveren. In 1910 vinden we in ENTER 250 klompenmakers. Sedert het einde der twintiger jaren van deze eeuw is ~chter ook het klompen makersvak steeds meer gemechaniseerd. Geleidelijk aan werden de jongeren gedwongen in de fabrieken kerspelgrens van Goor, Rijssen en Almelo werk te zoeken. buu rtschapsgrens Tijdens de oorlogsjaren 1940/45 vond er in de • VERSTE OEL'JKTE KE11N ~ agglomeratie klompenmakerij tijdelijk een opleving plaats, die @ Ctntn.J mktrn daarna weer van lieverlee afnam. ENTER werd een Ä llf~ER N reservoir van arbeidskrachten. stad

De ommezwaai van klompenmakerij naar industrie was in eerste aanleg reeds in dertiger jaren vol Uit dertien centrumkernen in Twente zijn er zes bracht. Na de tweede wereldoorlog voltooide zich geselecteerd om te fungeren als plattelands dit proces; [Idem: 'Soc. Econ. Schets Wierden' '54.] centra. Daartoe behoort ook ENTER. [Streekplan Twente 19651 DEEL VAN HET GEHEEL k>>rt 5 In het 'Hoofdrapport' inzake het 'sociaal-econo FUNCTIONELE KERNENHIERARCHIE IN TWENTE (TOEKOMSTIGE ONTWIKKELING) misch structuuronderzoek in Twente' 1961 (inge steld door het Economisch Technologisch Instituut + Overijssel in samenwerking met de sociografische bureaux der gemeenten Almelo, Enschede en Hen gelo) komt op sprekende wijze tot uitdrukking, dat Ü'"'- VRIEZENVEEN • . .,...... '* Twente niet alleen een gebied is met een industri Oo trnanum eel klimaat, doch ook een gebied, dat een zelfstan ê o- dig centrum is van primaire werkgelegenheid, het w.Hst'lo welk bestaansmogelijkheden biedt voor een eigen omgeving tussen de allergrootste concentraties in West-Europa.

/ De afzonderlijke delen binnen de Regio-Twente ontlenen hun kracht en welvaart aan de innige M~k•lo ~ samenhang en de gemeenschappelijke inspanning o"-·" o ._. van het geheel. Dat betekent, dat 'het Tijdperk-van -de-kleine-gehelen' in Twente is voorbijgestreefd. .HAAKSB~A:GEN

Wij zijn betrokken bij een proces van technificatie, 111 111111 11 bandstad in wording dat gelijktijdig de weg baant voor een unanimi satie: een toenemende eensgezindheid die niet al Ï~J agglomeratie • SECUNDAIR C E~TRUM leen de regio Twente, de Nederlandse natie of West Europa, maar stellig eens de gehele planeet zal be koren en omvatten. stad

TWENTSE POST 9 Twentse Taalbank

goed Twickeler eikenhout) is er gekomen en zo'n SCHEEPVAART honderd jaar lang is er op gevaren, totdat nu onge veer een eeuw geleden, in 1872, het laatste schip VAREN WAAR GEEN WATER IS op de Twickelervaart gesignaleerd werd. Maar bui ten dit kanaaltje waren er de natuurlijke scheep In oktober 1953 werd in een oude loop van de vaartwegen: Loolee, Regge, Schipbeek en - wat Daarlerbeek, in de zogenaamde 'Slagen' een holle verder van huis - de Berkel. Op die stroompjes boomstam gevonden: de oudst bekende boot van voeren de 'zompen', die in Enter gebouwd werden. Twente. Want ook in ons hoog en droog gelegen De naam Werfstraat in het dorp herinnert daar gewest heeft het water als vaarweg geen onbelang nog aan. En langs de vroegere scheepvaartwegen rijke rol gespeeld. Voor ENTER was die rol zelfs weten oude mensen nog de voormalige schippers geruime tijd overheersend. herbergen aan te duiden. In Dulder, in Goor, tus Precies tweehonderd jaar geleden maakte graaf sen Goor en Enter, tussen Gelselaar en Diepen Carel George van Wassenaer Obdam, heer van heim, enzovoort. Twickel, zijn plan bekend, om een kanaal te graven 'Binnengait', tussen Goor en Enter gelegen, was de tussen Delden en Enter. Die vaart, de Twickeler belangrijkste schippersherberg, tevens overlaad vaart (met twee s,chutsluizen en 20 bruggen van station voor de goederen (veel linnen uit Enschede en andere textielplaatsen), die er per as aange voerd en per zomp verder getransporteerd werden. [joto:J J)Mastwortel". Ondanks de naam een stuk In zijn beste tijd ]:lad 'Binnengait' 16 slaapplaatsen dat "in top" ging bij feestelijke gelegenheden. en kon men er 80 paarden stallen. Nog staat er aan de Regge, waar de ophaalbrug in de laatste oorlog verdween, een schuur met 'doorreed', waar in de beladen wagens afgesloten de nacht konden doorbrengen. 'Binnengait' was ook een geliefd tref pwlt voor schaatsenrijders in de tijd dat de Regge 's winters nog tot uren gaans de weilanden onder water zette. Men ging er vooral heen, om heet bier te drinken. Voor nog geen honderd jaar kwam er veel klomp hout van achter Zenderen in vlotten via de Loolee en de Regge naar Enter, want na de scheepvaart ontwikkelde de klompenmakerij zich als belang rijke bestaansbron voor het dorp. Maar honderd jaar geleden waren ook de Enterse schippers nog actief. In Enter wordt daar nog al tijd over gepraat en enkele zaken zijn er bewaard gebleven als tastbare herinneringen aan die tijd, waarin men de kunst verstond om 'te varen waar geen water is'. Die uitdrukking is in de wereld ge bracht door de vroegere burgemeester van Hengelo en geschiedschrijver uit de vorige eeuw, baron Sloet tot Oldhuis. Te vinden in de Overijsselsche Almanak van 1833; (blz. 39). Voor zo'n honderd jaar bad de dominee van Enter elke zondag voor het welzijn van handel en scheep vaart. Enter moet eens zo'n 200 scheepjes hebben bezeten en daarnaast vond men ook in andere plaatsen (Diepenheim bijvoorbeeld) enkele schip persfamilies. Toen de bekende reiziger Harm Boom in 1847 zijn tocht door Twente beschreef, waren er altijd nog zo'n honderd van die platboomde zom pen over. Zij werden niet alleen gezien (en geschil derd) bij de nu ook allang v:erdwenen watermolen van Almelo, maar ze staken zelfs de Zuiderzee over naar Amsterdam en Friesland. Boom kwam er nogal van onder de indruk en hij nam (zonder

TWENTSE POST Twentse Taalbank bronvermelding) grif de uitdrukking van Sloet tot Oldhuis over. De verklaring van de kunst, om te varen, waar geen water is, gaf Boom niet. Hij had blijkbaar niet de vele schippersherbergen opgemerkt, die dit wonder tot gewone proporties terugbrachten. Daar bleef men namelijk wachten, totdat er weer water was! Maar men wist zich ook op andere manieren te be helpen. Staring heeft al de beschrijving gegeven, hoe de Enterse schippers het water in deRegge zo veel mogelijk wisten te benutten. Uit de mond van de laatst levende schipper, Gerrit Jan ten Berge (op 18 juli 1955 als 95-jarige gestorven) heb ik zelf dat verhaal nog gehoord. Zijn schip, de laatste zomp van Enter, dat de trotse naam 'Recht door Zee' voerde, was toen al verdwe nen. In 1942 was het, dank zij een actie van Twent se industriëlen, aangekocht en aan het openlucht museum in Arnhem geschonken. Bij de Slag om [foto:] Van Enterse zolders komen soms nog onder Arnhem ging het verloren. delen van zompen tevoorschijn~ hecht en solide. Van zijn zeventiende tot zijn vijftigste jaar had Ten Berge gevaren. Eerst op vaders schuit, want de Recht door Zee, dat Ten Berge bewaard had. En vader en grootvader waren ook schippers. Later dan de fraaie masttopversiering uit de verzameling voer hij met zijn broer op de Recht door Zee. Maar van dokter J. Veldhuyzen van Zanten, die later er kwam de klad in de schipperij en Ten Berge ook op een volkskunsttentoonstelling in Enschede leerde, vijftig jaar oud, het bakkersvak. Toch bleef te zien is geweest. hij nog varen. Tot vlak voor de tweede wereldoorlog Met onderdelen van zompen, die voor en na van maakte hij met twee andere oud-schippers elke Enterse zolders te voorschijn zijn gekomen, zouden zomer een tocht naar Friesland, waar zij dan de dit soort zaken een aardig middelpunt kunnen vor oude klanten nog eens opzochten. Op een familie men voor de oudheidkamer, die Enter nog altijd foto zie je de lompe schuit tussen de ranke plezier van plan is in te richten. vaartuigen op de Friese meren liggen. Schriftelijke bronnen over de zompvaart zijn er Een lompe schuit? Dat mag wel zo wezen, maar nog veel meer. Ze nodigen uit tot een samenvat die Enter zompen stonden hun mannetje. Ze waren tende studie. Bijvoorbeeld het verhaal van Staring 'vlug op de stroom' en het was nog een hele kunst (uit 1847), waarin hij meedeelt, dat de stuw bij de om er mee te varen. Nergens anders dan op de drie Schuilenburg (beneden Hellendoorn) gedurende werven van Enter (waar de naam Schuitemaker twaalf uur gesloten wordt, zodra de waterspiegel nog veelvuldig voorkomt) kon men die scheepjes tot zes el boven A.P. gedaald is. "De vaartuigen zo bouwen. kunnen dan bovenwaarts tot Nijverdal komen en Ook toen ze nog voor hun boterham scheep gingen, drijven met het afstroomende water naar bene voeren de gebroeders Ten Berge meestal naar den .... De werking daarvan is dan nog onvol Friesland. Een keer of acht, tien per jaar. Drie we doende tot het bevaarbaar maken der Beneden ken was men onderweg, meestal met een lading Regge, daar de schippers genoodzaakt zijn, met klompen. Terug bestond de vracht vooral uit Friese niet meer dan een paar duizend pond lading voort kabinetten en klokken. Ook uit kaas, meel en te sukkelen, de rivier in den mond, bij het Oortland haver (voor de ganzenkooplui, die eveneens type van Eerde, en te Rhaan, door aarden dammen op rend voor Enter waren). stuwende." Voor een tentoonstelling, in de jaren vijftig onder 'Door aarden dammen opstuwende', wat een ge auspiciën van de Algemene Vereniging Twente in zwoeg! Ten Berge vond dat blijkbaar heel gewoon. gericht, heb ik destijds verscheidene voorwerpen, Hij bevestigde mij destijds dit verhaal met de sim die aan deze schipperij herinneren, mogen lenen. pèle opmerking: 'Ja, we hadden altijd een schop Een tabaksdoos met opschrift J. de Wilde, SCHIP aan boord. De Regge was klein, smal en krom. In PER. Een stempel met toebehoren in een kistje, de zomerdag wierpen we dammen op en als het met de tekst: J. S. de Wilde~ klompenschipper, EN water hoog genoeg was, stak je die door. Zo voeren TER. Een opschrijfboekje van J. de Wilde, Schipper we van dam tot dam'. te Enter. Taffelblokken, afkomstig van een zomp Varen, waar geen water is? Als het er niet is, dan (van A. ten Brinke). Het schippersfornuisje van maak je het! ADRIAAN BUTER

TWENTSE POST 11 Twentse Taalbank l~lmolo~l Bandsspaarbank N utsspaarbank voor al uw BANKZAKEN

Kantoren te Almelo,• Wierden, Vriezenveen, Rijssen, Nijverdal en Borne

In vrogger dage daansen de Jeu op de dell' 'n veertoer. Weer völ later · n zeuvensproonk. Rechtervoort foxtrot, wals en cha cha cha in niejmoodse daansscholen: WimPOLMAN Ootmarsumsestraat 26 - Tel. 4880 Toon ald Tuinstraat CH Etv11SCH REl NI GEN In één dag klaar tapijtspecialist en Beter · Vlugger - Goedkoper Rohofstraat 2 woninginrichter 'Cempo Telef. 14354 (FILIAAL: Wad. Veldhuis, Ootm.str. 276) Tel. 05490~13880; voldoende parkeerruimte De gehele dag koffie • VEEVOEDER • KUNSTMEST EN • LANDBOUW [BENODIGDHEDEN wij zijn ge5pecialiseerd In alle Het Twentse Serviezenhuis voorkomende drukwerken zoals in de beste kwaliteiten ! ! ! e familiedrukwerk e periodieken Door grote omzet A.B.T.B. • bloes enz. lage prijzen bij I ALMELO DRUKKERIJ Grotestr. 79,ALMELO DIVERSE PLAATSEN Wedgwood, Spode, Royal ~ Copenhagen landhuis Elke gemotoriseerde weg~ gebruiker tankt bij voorkeur vloeibare brandstof bij: "Total- Bornerbroek" omdat hij d an ~ zuinig en voordelig rijdt ~ met soepel lopende motor GAlERIIE nnDE POOIKnD ~ die het volle vermogen behoudt (opgericht 1965) annex Wtej helpt met an de bleui en veu.roetgang uitleencentrale van tv1 A A R K E L (sedert 1970) HENGELO ~ TEL . .19759 met wiede umgeHing • Coöp. Boerenleenbank en • Coöp. landbouwvereniging

12 TWENTSE POST Twentse Taalbank

SAMENWERKING GRENS-REGIO'S GEWESTVORMING ANHOLT - Elf grensr,egio's hebben op 18 juni tij STADSGEWEST ENSCHEDE dens een bijeenkomst onder voorzitterschap van Alfred Maser in het Slot Anholt besloten tot ver ENSCHEDE - Voor een te vormen Regio-Enschede dere samenwerking om te bereiken, dat het beleid zal een bestuursorgaan worden geformeerd dat is in de landen, die bij de grens betrokken zijn, op samengesteld uit de raden van de gemeenten En elkaar wordt afgestemd. Het zijn: 1) de Euregio schede, Borculo, Denekamp) Eibergen, Groenlo, (Twente-Oost Gelderland en Rhein-Ems); 2) Eu Haaksbergen) Losser, Neede, Oldenzaal en Ootmar regio Noord (Oost Friesland en Noord Groningen); sum. Het dagelijks bestuur zal bestaan uit tien le 3) de regio Rijn-Waal ( Arnh.-Nijmegen-Emmerik); den: van iedere gemeente één vertegenwoordiger, 4) de regio Sleeswijk-Holstein; 5) de Interessen aldus deelde burgerneester mr. A. J. Vleer van En gemeinschaft Moyenne-Alsace- Breisgau; 6) de regiJo s.chede mee op een oriënterende bespreking met het Mittleres Elzas; 7) de regio M,ittleres Baden-Elzas; dagelijks bestuur van de Twenteraad 16 juni jl. 8) de regio Basiliensis (Bazel, NW-Zwitserl.); 9) de regio Saarland-Belgisch Zuid Limburg; 10) regio STRUCTUURSCHETS VOOR Bodanica (Bodenmeer); 11) regio Lille-Roubaix GEWESTEN IN OVERIJSSEL H ene gouwen. ZWOLLE - In de maand juni verscheen een rap port, dat vele gegevens bevat ten dienste van een STREEKTAAL toekomstige bestuursschets voor de gewestelijke indeling van Overijssel. Het rapport is vervaardigd STREEKTAAL IN HET GRENSVERKEER op verzoek van de Staatssecretaris van Binnen landse Zaken, die voor het gehele land over dit WINTERSWIJK- Op de 7de 'Dialectdag' te Win soort uniforme modellen wil beschikken op grond terswijk, gehouden 12 juni jl. en georganiseerd waarvan hij beslissingen kan nemen. Het bevat door de Culturele Grens.conta!Ctcomrnissie, heeft slechts 'grondmateriaal', aldus een functionaris dr. H. Entjes van het Nedersaksisch Instituut van van de Prov. Planologische Dienst. de Rijksuniversiteit te Groningen een stelling aan In Twente kent men reeds het gewest Almelo en gevallen in een rapport van de 'Commissie Mozer', sinds kort het gewest Enschede. [Los van deze twee waarin wordt beweerd dat de streektaal bij het gewesten staan de bestuurlijke samenwerkings grenscontact nauwelijks een functie kan vervullen. vormen 'Stedenband', 'Twenteraad' en 'TOG'. Gebruik makend van een onderzoek, dat in de Kreis Volgens de gegevens in het rapport zou Oldenzaal Bprken is verricht, en van een steekproef die hijzelf te weinig draagkracht hebben voor de vorming via de lagere scholen in Winterswijk genomen heeft van een eigen gewest. -waarmee 600 Nederlandse g.ezinnen werden be Het rapport is gestuurd naar alle gemeentebestu reikt- kwam dr.Entjes tot de volgende conclusie: ren in Overijssel en ook aangeboden aan de staf 0 In beide gevallen blijken nog veel ouders onder- van vier hoogleraren, die bezig is met het Twentse ling dialect te spreken (resp. 78 en 77 pct.); bestuursonderzoek. 0 Met de kinderen spreken de ouders in Barken Op de bestuurlijke overheidstafels liggen inmiddels voor 44 pct. plat, in Winterswijk voor 53 pct. I) het ontwerp gewestwet, II) de nota bestuurlijke organisatie, III) het plan tot uitbouw van de ge meenschappelijke regelingen en thans dus ook IV) de structuurschets voor de bestuurlijke indeling.

VAN OVER DE GRENS

EUROPESE BIBLIOTHEEK GRONAU TWENTSE VOORZICHTIGHEID GRONAU - De gemeente Gronau nam het initia tief tot de inr:i:èhting van een Europese Bibliotheek die in juni officieel werd geopend en tot nog toe duizend delen omvat. De Nederlandse ambassade As 't is was, en 't kon is wèèn, en ik rnoch diej liên, in Bonn stelde 2500 gulden beschikbaar voor de en ik zol diej is vraogen, wat sös dan zeggen? aankoop van Nederlandse boeken, terwijl ook an Antwoord: dere ambassades het initiatief ondersteunen. 't Kon wal 's wèèn.

TWENTSE POST 13 Twentse Taalbank

Natuursteenbedrijf Onclin DIVERSE I I Schuttersveldstr. 10. TeL 05410/4743, Oldenzaal PLAATSEN okl~ft~al Specialiteit in Openbaarden, Hallen, Vensterbanken, Grafwerken etcetera . . . GeScHENKBoN C 0 0 P. ZUIVELFABRI EK De Eendracht ROSSUM ~ Het beste adres voor alle zulvalprodukten de ~aak met meer Reis-art. en Lederwaren Zoveel schitterende geschenken ••• dan 150 toonhamers En evenzoveel verschillende smaken. Geef een geschenkbon. ERRES PH IUPS GROBBE Blij met een gescher~kbon TELEVISIE Brinkstraal 46 - Tel. 1456 - Denekamp G. Morselt Ben Lansink Oldenzaal Speciale Grotestr. 20 Tel. 2981 reparatie-afdeling Voor een deskundig uitgewerkte KIP KIP KIP Antieke Uurwerken. n:gelt Uw deukt Uw spuit Uw · C. V.-installatie schade auto uit auto lliHI. BUDDE AUTOSPUITBEDR./UITDEUKINR. JUW ELI ER-ANTIQUA! R E. HEIDEMANN & Zn Esstraat 6 ~ Tel. 2251 ~ Oldenzaal Boterstraal 13-15, tel. 2077 OOTMARSUM Eekboerslr. 71, tel. 2708: b.g.g. 2349 voor keukens Marktstr.10- Tel. 05419/261 OLDENZAAL Oldenzaalse Bouwmaterialen DENKT BIJ HET OPLOSSEN handel N.V. VAN UW PROBLEMEN RUIMTEVERWARMING BROCKING'S OOK AAN AARDGAS Gem. Energiebedr. Rijssen GROOTHANDEL Richt van scheermes tot scheerstoel uw kapsalon in ... Eekboerplein 4J Oldenzaal RAIFFEISENBANK Antoon Hutten 'Kedingen' VOOR DE LOOP te EN DE SLOOP Goor en Diepenheim Door de eeuwen heen een meubel Van Opel, Ford en VW stuk, dat sfeer geeft In elk Interieur. alle onderdelen voor al uw bankzaken Permanente expositie in onze toon• zalen van vele modellen 5"elderse kussen- en rankenkasten Denekamperstr. 9, Tel. 2863 Sloperij Ootmarsumsestraat WAVIN DEALER Smellink Olden~aal P. V .C.-rioleringsbuizen, regenwateraf voerbuizen, draineerbuizen, kiezelbak Lijndiensten ken. ontluchtingskappen, ontluchtings pannen, dakramen, Plastic folies, Pla Oldenzaal - Denekamp Grens - N ordhorn stic schuim profielen, Polyestergolfplaten Moderne touringcars VOOR ALLE KUNSTSTOFFEN : Uitgebreid reizenprogramma Autobus~ I MORSELT onderneming n de zomermaanden elke dag tochten in Overijssel BOUWMATERIALEN C.V. Oldenzaal en het Duitse grensgebied lndustriestr. 8 • BORNE· tel. 05409/1166

TWENTSE POST Twentse Taalbank

BODEMVONDSTEN HERDENKINGEN

ROMEINSE NEDERZETTING DENEKAMP VIJF EEUWEN GELEDEN STIERF THOMAS à KEMPIS DENEKAMP - Naar wij vernemen zal in de maan ZWOLLE- Van 21 aug. tot en met 15 sept. wordt den septemberjoktober van dit jaar een begin wor in Zwolle een tentoonstelling gehouden ter her den gemaakt met het onderzoeken van een oude innering aan Thomas à Kempis, voorman van de vindplaats van scherfjes Romeins aardewerk. 'M.oderne Devotie', die vijf eeuwen geleden in 1471 Links van de weg Denekamp-Ootmarsum, ter overleed. Behalve het originele handschrift van de hoogte van het daar geplaatste 50 km-bord, ligt 'Imitatione Christi' (over de navolging van Chris boven op de es een vreemde en vermoedelijk kunst tus) , in bruikleen gegeven door de Kon. Biblioth. matige uitloper. Reeds zo'n veertig jaar geleden te Brussel, zullen ook oude handschriften uit de koesterde meester J. B. Bernink, st~chter van het verzameling van de Atheneumbibliotheek te De museum Natura Docet te Denekamp, het voorne venter te zien zijn. Verder staat o.m. een eucume men om ter plaatse een nader onderzoek in te stel nische kerkdienst op het programma. len. Hij sprak daarover meermalen met zijn vrien den, waaronder de bekende streekkenner Willem HERDENKING STERFDAG MGR. ARIENS Dingeldein. Een concreet plan, om met een we ENSCHEDE - Op zondag 1 augustus wordt te tenschappelijk assistent van de oudheidkundige Maarsen de sterfdag herdacht van mgr. dr. Alphons prof. Giffen gevolg te geven aan dit voornemen, Ariëns. Ter gelegenheid van deze herdenking zal kon destijds door omstandigheden geen doorgang in de parochiekerk te Maarssen door mgr. drs. vinden. Zwartkruis, bisschop van Haarlem, te elf uur een plechtige H. Mis worden opgedragen. Daarbij zul Inmiddels is door bodemonderzoek in het buiten len tevens aanwezig zijn de kardinaal van het aarts land duidelijk geworden dat de Romeinen - veelal bisdom Utrecht mgr. Alfrink, mgr. Damen, mgr. ver verwijderd van de grote heirbanen - kleine Kramer en de leden van het Ariëns-comité. Na af garnizoenen hadden voor een bezetting tot 12 man. loop van de H. Mis zal onder leiding van de kardi Sedertdien houdt men ernstig rekening met de naal een bezoek worden gebracht aan het kerkhof mogelijkheid, dat de merkwaardige uitloper op de Beresteyn. genoemde es te Denekamp, mede op grond van de gevonden scherfjes Romeins aardewerk, een kleine SPINNERIJ BAMSHOEVE 75 JAAR Romeinse nederzetting is geweest. ENSCHEDE - Driekwart eeuw geleden werd hier de "Spinnerij Bamshoeve" opgericht, thans een De bedoelde plek (achter het pand van de familie bloeiend onderdeel van het KNTU -concern. Blokhuis) valt onder het uitbreidingsplan 'de Borghert'. Om te voorkomen, dat het betreffende EUREGIO terrein tot beschermd gebied wordt verklaard, in welk geval hier geen bouw-activiteiten zouden mo gen plaats vinden, heeft de gemeente ingestemd STUDIERAPPORT GEBIED TOG/RHEIN-EMS met een oudheidkundig onderzoek van het terrein. ENSCHEDE - Nadat circa een jaar geleden op last van de minister van Cult. Recr. & Maatsch. Werk Tot dusver nam men in historische kringen aan, en de Duitse bondsminister van Binnenl Zaken een dat Twente geen deel had aan de Romeinse bezet onderzoek werd ingesteld naar mogelijkheden voor ting. Wel werden hier verschillende Romeinse voor een gemeenschappelijk beleid in het grensgebied werpen aangetroffen, doch zeer verspreid. In Em Winterswijk/Bocholt [het rapport 'De grens, schei lichheim vond men 'n versierde Romeinse vaandel ding of ontmoeting', waarvan de ontwikkelings top en in Ulsen (beide plaatsen liggen in het voor commissie onder voorzitter~chap van Alfred Mozer malige Noord-Twente) een Romeinse speer. - voormalig kabinetchef van Mansholt in de EEG · Op een niet meer bekende boerderij in Ootmarsum een uitvloeisel is] wordt thans in Brussel een rap kwamen jaren geleden Romeinse amphoren voor port besproken dat betrekking heeft op het TOG/ de dag. Romeinse munten werden gevonden bij Rhein-Emsgebied. Laatstgenoemde studie werd Weerselo en Diepenheim. De streekhistor~cus mr. uitgevoerd door het Ned. Econ. Instituut en een in G. J. ter Kuile Sr. vond destijds ten oosten van stituut van de universiteit te Münster in opdracht de kerk te Saasveld [ten zuiden van het Kerkhofs van de belangengemeenschappen TOG (Twente/ veld en ten westen van het ZoekerveldJ een aantal Oost-Gelderl.), SSOG (Stichting StreekbeL Oost voorwerpen eveneens van Romeinse oorsprong. Geld.), Rhein-Ems en de beide kamers van Kooph.

TWENTSE POST 15 Twentse Taalbank

DAMES~. HEREN~, PORTJE KINDER ~ PYAMA'S Deldenerstraaf 8 EN ~ONDERGOED, SCHORTEN, ENZ. Hengelo (0.) Altijd goedkoop

BLOEMSIERKUNST e MEUBELEN H. ter Braak eTAPIJTEN '5t_. ~unia & ~n. ' Gasconvectoren, Haarden, Electro· e BEDDEN en Sanitair Tuindorpstraat 38, Tel. 12751 Bornsestraat 24: Tel. 16137

Het beste adres voor: GAAS~ EN HEKWERKEN GEDISTILLEERD, WIJN, BIER, Leveren en plaatsen afrasteringen. Alle Automobielbedrijf LIKEUR, LIMONADE materialen ook los verkrijgbaar. Ge F.,. ].,c. Kr.,bbenbos drukt geweven- en harmonikagaas etc. Van Laar loofole•atraat 18 - RUEPERT N.V. - Willematraat 72-78 - Tel. 12537 - H engelo en Nu ook Alfa-Romeo Feijten in Hengelo-omgeving VERSTEEG's vearve veur hoes en earve Enschedeseslr. 127 ·Tel. 13983 - Hengelo Sloetsweg 382 DAF Hengelo (0.) - Tel. 12207 = Autospuitinrichting = AUTOMOBIELBEDRIJF ERNE Doldanerstr. 42, Tel. 12120 BEYELSBORG IMORSIN a S 0 L A S P 6 C I A A L Z A,A K Ingaricht mat moderne AUTOSPUIT, en ~ -1.·1' MOFFELCABINE BINNENHAVEN 68 TEL. 14432 HET SPEELGOEDPALEIS Weemenstr. 6, Tel. 17832 Hengelo

COOP. 'Ceutelink 't Is ne eetgemaakte zaak: .. Wa'j ook koopt, 't Is aaltied raak E:nschedesestr. 22, Hengelo ~RAIFFEISENBANK a'j biej Eiber! kieken gaot I" Perallelweg L.S. Hengelo Tel. 10061 Da's méér weerd as nen goeien raod Bijkantoren: Oldenz.sfr. 168, Beukweg 81 BEHANG EN VERF en Oelerweg 28. T WEKKELERPLEIN G • EI ber t (Waarbekenweg) H gl. Fa. Wed. J. Walhof Broekhuis Rijwielen - Motoren · Bromfietsen Dorpsmatenstraat Hengelo de boekhandel VERLICHT! NG met de grote keu~e! IJzerwaren, Gereed Enschedesestraat 19 Hengelo v. Merksteijn schappen, Bouwbeslag. Burg. jansenple in 35 Tel. 18556 Tuin- en Huish. artik. SINDS 1845: EEN ABONNEMENT OP DIT • Van Wezel BLAD KOST f 7.00 PER JAAR Transport - Montage Kraanverhuur H . j. Krakers Hannink Tel. Hengelo 19541 AANNEMERSBEDRIJF Tel. Amersfoort 11333 Tel. Hengelo 12964 Timmerfabriek NV "Wiej veurt van allens" Nieuwbouw, Onderhoud.- en Betonwerken Hengelo (0.) - Tel. 13701 tv1 akelaarskantoor Levering van: ROTTINK N.V. kozijnen, ramen, deuren , happen Deldenerstraat 36-38, Telefoon 13041, Hengelo (0.) enz. voor utilifeifs~ en woningbouw VASTE GOEDEREN + ASSURANTIËN + HYPOTHEKEN

16 TWENTSE POST Twentse Taalbank

"TWENTE, ENKELE FACETTEN" UIT STAD EN STREEK HENGELO - In samenwerking met de Provinciale PROTEST -ACTIE BOEREN Bibliotheekcentrale Overijssel-Oost te Borne heeft RUILVERKAVELING TUBBERGEN een aantal leraren van de rk-scholengemeenschap 'de Grundel' in Hengelo een leerboek van Twente TUBBERGEN- Op 29 juni hielden de Tubbergse het licht doen zien onder de titel: "Twente, enkele boeren een protest-actie. De toegangswegen tot het facetten". dorp werden met trekkers en wagens hermetisch Negen leraren hebben aan de samenstelling mee afgesloten. In zaal Kemperink) waar een stemming gewerkt. De heer C. M. Spijkers, die de initiatief zou worden gehouden in verband met het ruilver nemer was, schreef het voorwoord; J. H. M. Maas, kavelings-plau Tubbergen, werd aan de plaatselijke leraar aardrijkskunde, schreef het artikel ,,Een hi burgemeester door boe-geroep en luid gefluit elk storische geografie v. Twente in de middeleeuwen"; woord ontnomen. Daardoor kon de stemming geen B. J. Th u ss, geschiedenis, zorgde voor een "Korte doorgang vinden. geschiedenis van Twente") A. A. F. Hoens, geschie Het ongenoegen van de Tubbergse boeren rkht zich denis, vertelde Jets uit de lotgevallen van het ka vooral tegen de procedure, die bij de stemming tholicisme van Twente"; P. C. W. Zax, godsdienst, over de ruilverkaveling zou worden gevolgd. Deze was de schrijver van het artikel "De godsdienstig is namelijk zo, dat ál degenen, die niet komen heid in Twente"; J. B. Schildkamp, Duits, ver stemmen, geacht worden vóór het plan te hebben zorgde de bijdrage over ),Het Twents en de om-, gestemd. En dat vinden de Tubbergse boeren een ringende talen en dialecten in historisch perspec tief"; J. bijzonder-on-democratische regeling. Voorts me A. M. 1Agterbos, leraar Nederlands, voegde nen zij, dat het stembureau te vroeg sluit. er een "Rendez-vous met de streektaal-literatuur van Twente" aan toe; B. Lenferink, nederlands, Het Statenlid ir. E. Bouma (VVD) is van mening, zocht een aantal "slim lastige woorden" uit en dat de ruilverkaveling Tubbergen als aangenomen M. A. Th. Konings, aardrijkskunde, gaf een over beschouwd kan worden, gezien het wegblijven bij zicht van de ,industrie in Twente". de stemming van de meerderheid der grondeigena Enkele Twentse uitdrukkingen, die dikwijls voor ren. Dit blijkt uit vragen, die de heer Bouma aan Nederlands worden aangezien en door de neerlan Gedeputeerde Staten heeft gesteld: dicus B.Lenferink voornoemd werdenopgetekend "Ingevolge artikel42 sub 2 van de Ruilverkavelings uit 'de mond' van zijn leerlingen, volgen hieronder: wet worden zij, die niet aan de stemming deelne bedankt voor mij (moet zijn: bedankt!); doe hem men, geacht hun toestemming tot de ruilverkave een boek (geef hem een boek cadeau); ik ben druk ling te verlenen. bezig (ik heb het druk); ik heb de band lek (mijn Is uw college niet met mij van mening, dat de band is lek); naar de kantine heen (naar de kan meerderheid dergenen, die bij het kadaster als tine); mag het raam los? (mag het raam open?); eigenaar bekend staan, door hun afwezigheid vóór je bent kleiner als mij (je bent kleiner dan ik); dat de ruilverkaveling hebben gestemd en dat dienten is de rkhtste weg (dat is de kortste w:eg); drie jaar gevolge de ruilverkaveling Tubbergen als aange terug (drie jaar geleden); dat kan niet uit (dat is nomen moet worden beschouwd." niet toereikend); ik kan niet wachten (ik heb geen tijd); mórgen kom ik weer (morgen kom ik terug); Inmiddels hebben de instanties, die de ruilverka waar kom je weg? (waar heb je gezeten?); ik heb veling in Tubbergen voorbereiden, gezegd er naar zowat geen wind meer in de band (bijna geen lucht te streven, in september a.s. een tweede stemming meer); hij heeft pijn in het hoofd (hij heeft hoofd te houden. Waarschijnlijk zal op één punt aan de pijn); daar kun je niet zonder (dat heb je nodig). eisen van het actiecomité tegemoet worden geko men: men wil trachten het stembureau tot zeven ONTRUIMING 'FASHION'-GEBOUW uur 'savonds open te houden. Een gewijzigde stem procedure, waarop het actiecomité in Tubbergen HENGELO- Op 7 juli werd het oude schoolgebouw aandringt, is niet mogelijk, want daarvoor is een aan de Willem de Clerqstraat, dat onderdak ver wetswijziging vereist, die in september onmogelijk leende aan jongeren van de stichting jeugdzorg tot stand kan zijn gekomen. 'Fashion', door de sterke arm ontruimd. Na force Door middel van een handtekeningen-actie, die ring van enkele deuren verliep de ontruiming zon 1167 ondertekeningen heeft opgeleverd, wil het der moeilijkheden. Op de achtergrond speelde een actie-comité bij minister Lardinais aandringen op verschil van mening tussen 'Fashion' en de ge een wetswijziging. me huidige ruilverkavelingswet meente Hengelo over nieuwe huurvoorwaarden; is laatstelijk gewijzigd in 1954]. ['nartikel over 'Fashion'plaatsten we in TP mei '70]

TWENTSE POST 17 Twentse Taalbank

Voor herenkleding Motor defect? naar JULQ het beste bij ':Be6ter6 direct! ! !

Pyrmonts tr.. t 15 • 19 Van Loenshof 12, Enschede EN SC H ED E

Verschenen: WAS-O-MATIC OI iemolensi ngel30, Tel.17586 Land en 'Volk VLUG EN VOORDELIG Elke was apart - Hygiënisch cgezelli'3 winkelen vldAchterhoek Diverse plaatsen 300 blz., kloek formaat, met 44 illustraties, geh .. f 29.50 kunt ~ UITGEVERIJ WITKAM Cöop. Aan~ en Verkoopvereniging de Klomp 22 - Enschede Deurningen in de ~aver6traat Tel. 05402- 201 sport- 't Hoen art. Veevoeder, Meststoffen bij ons slaagt u zeker Brandstoffen, Zaaigoed Kuipersdijk 23 ,. Enschede Pootgoed, Div. artikelen Alle veevoeders o11der CLO-contr&le Stamboekhandel NV ~ ADOLFS & PENNINK Wee rekken kan geet naor passage• zölfbediening •tudieboeken • PARAAT poeketbook• - roman• Glanerbrug: biej TET~bushalte In 'n lunchroom k.öJ lekker etten en dreenk.en FA. H. v. d. BERG OLDENZAALSESTRAAT 65 - TEL. 12543 Coöp. Aan ~ en Verkoopvereniging A.v. d.leest Radio STEUNZOLEN, ELAST. KOUSEN, BREUKBANDEN Albergen · Enschede Te I evisie Leverancier voor alle ziekenfondsen R•d lo onderdelen • Eladrotechnische artikelen Te I. 05494 ~207 Erkend reparateur en Installateur OLDENZAALSESTRAAT 39 TEL. 10688 Machinefabriek Veevoeder, Meststoffen ARENS&Zn Brandstoffen, zaaigoed ~ tandwielen Pootgoed, Div. artikelen FOTO CODO FILM • Perikweg 52 Alle veevoeders onder CLO-controle ~ Van Loenshof JO Tel. 15!171 Filia al• Oliemolensingel 87 Tel. 16118 TAILOR MARKER Fijn hout- en Triplexhandel het nieuwe doorslagapparaat dat 't doorslaan Fa. W. LANGE van patronen aanzienlijk vergemakkelijkt I I Spelbergsweg 97, Tel. 4598 OMKEERAPPARAAT levert• Fijnhout, Triplex, Hard- en zachtbaord, Vlas· en spaanplaat enz. voor ceintuur- en knooplusjes, schouderband jes, biezen, koordjes, enz. levert U de firma Jan Stokkentra J. W agelaar & Zoon Oude Metalen Kalanderstraat 6 Tel. 15684 Enschede Enschede

18 TWENTSE POST Twentse Taalbank

GEDENKSTEEN KUNSTSCHILDER JONGKIND MONUMENTEN LA TTROP - Ter gelegenheid van de 150ste ge boortedag van de kunstschilder Johan Barthold Jongkind (1819-1891) heeft het gemeentebestuur van Denekamp een gedenksteen (zwerfkei met in scriptie) laten plaatsen aan de Frensdorferweg te Lattrop, waar het geboortehuis stond van deze be langrijke voorloper van het impressionisme,

ACTIE TEGEN ZONDAGSSLUITING ZWEMBAD 'DE KOERBELT' RIJSSEN

RIJSSEN - Het verwarmde openluchtzwembad 'de .Koerbelt' te Rijssen was op zondag 20 juni het doelwit van 'krakers', die het niet eens zijn met de zondagssluiting van deze inrichting. Enkele tien tallen jongelui namen een duik in het water. Vorig jaar werd hetzelfde zwembad eveneens 'gekraakt', zonder dat de plaatselijke overheid daarna van ge dachten veranderde. ·

'AANKLEDING' TWENTE-ROUTES

OOTMARSUM - De onlangs in een noorden zuidroute gesplitste ANWB-route zal in de komen tien jaar 'aangekleed' dienen te worden met een aantal dagrecreatieve voorzieningen tot een bedrag van 2,3 miljoen gulden. Een en ander is uitgewerkt in een rapport, dat op verzoek van het Recreatie schap Twente is gemaakt door het Ingenieurs .,de Pelmolen", naar een tekening van de Almelo ~ r G. Frederiks bureau Oranjewoud NV in Heerenveen. [Aanvankelijk had de Twente-route een lengte van 'PELMOLEN' TE RIJSSEN 174 km. Na de splitsing bleef over een 78 km. lange MET AFBRAAK BEDREIGD noord-route (lopend door de gemeenten Oldenzaal, Weerselo, Tubbergen, Ootmarsum, Denekamp en RIJSSEN - De uit 1752 daterende 'Pelmolen' te Losser) en een 95 km. lange zuid-route (door En Rijssen wordt niet meer gerestaureerd. Deze be schede, Haaksbergen, 'Neede, Diepenheim, Goor, slissing van Monumentenzorg maakt een einde Markelo, Rijssen, Wierden, Ambt- en Stad-Delden aan alle onzekerheid rond de restauratie van de en Hengelo) .J twee eeuwen oude molen, waarvan al sedert het einde van de Tweede Wereldoorlog sprake is. Ook CONSULENT BEELDENDE KUNST het in 1893 gebouwde molenaarshuis verkeert thans in een dermate vervallen toestand, dat her NIJVERDAL - Als. consulent beeldende kunst zal stel onbetaalbaar is geworden. aan Gedeputeerde Staten van Overijssel worden Op een vergadering van de vereniging 'de Over voorgesteld drs. A. Hofstee, pas afgestudeerd in ijsselse Molen' te Ommen in juni 1963 noemde de sociale en politieke wetenschappen te Amsterdam. heer A. J. de Koning uit Amsterdam (adviseur van Zijn specialisatie is 'culturele communicatie'. de ver. 'de Hollandse Molen') de Rijssense 'Pel molen' een van de belangrijkste van Overijssel, ja DRUG-GEBRUIK IN TWENTE NEEMT TOE zelfs van het gehele land; in het noorden en oosten bezitten we geen oliemolen meer intakt. ALMELO- In het jaarverslag over 1970 meldt de Vijf jaar nadien meldde het jaarverslag 1968 van Reclasserings-Raad, dat in het arrondissement de 'Ver. Oudheidkamer Twente': "Met het herstel in 45 gevallen een proces-verbaal werd opgemaakt van de in ernstig verval verkerende 'Pelmolen' is wegens overtreding van de opiumwet. In 1969 was nog steeds geen begin gemaakt. Indien niet spoedig dit in slechts 5 gevallen. Het betrof in het algemeen ingegrepen wordt, zal redding nauwelijks mogelijk jeugdige gebruikers, waaronder 11 Duitsers. zijn."

TWENTSE POST 19 Twentse Taalbank

JORZOLINO GENTLEROY· VOOR 11 VAN VRIJE-TIJDS,., ~ '- SERVET KLEDING ~~KOMPLl~ - ·· UITZET KONINKliJKE TEXTIELFABRIEKEN GEBR. VAN HEEK N.V. ENSCHEDE. lOllilWIE TEITIELFABBIEIO JOBDAAI·TII IEEIE lt IAWBEBGEH

N.V. Aanneming- Mij. vh. H. ·w. TE PAS lel Enschede ERICA-SERVICE voor ~ levensmiddelen Burgerlijke en Utiliteitsbouw Doe het zelf en maak van uw tuin guller met zegels .. guller met guldens een LUSTHOF. Kosteloos maakt Gewapend Betonbouw Op VéGé·artikelen sleeds ERICA voor U een grondplan. 10 Ofo kort. in geldzegels Grond- Water· en Wegenbouw Vraagt inlichtingen.

~ NIEUW: , • "' • r P. ·. > ·R· ::~~ .· · ... :··"':' _·'- . s é·.;· · A.. ' . Heerlijk . ' ... . ~ ~ ' ' ' ' - frisse ' ' •, I ' • • '

Magere Vruchten- C.L.V. LA~DBOUWERSBELANG Coop. landbouwvereniging (aardbeiens maak ) H yoghUrt 58 ct per halve hter ~aksbergen -West-Twente- De melkman van de H.C.M. heeft het. C.L.O.-mengvoeders Ruwvoeders vestiging GOOR TIENDE JAARGANG TWENTSE Brandstoffen POST [TIEN JAAR DOKUMEN Mengvoeders onder C.L.Q .. TATIE OVER TWENTELANDl. Wij verzorgen: controle, Meststoffen, Brand een avond vullend stoffen, Bestrijdingsmiddelen. kleurenfilm·programma over Twente FOTOPRI NS, Tuindorpstr. 28. Hengelo ADVERTEREN IS ETALEREN

VOLKSWAGEN Schoenen en reparaties i1:~~~~~aat 19 Onderhoud • Service... · Verkoop :~~~~~F HUISKES NV Deldenerstr. 134 Hengelo SJOERD van der LAAN

20 TWENTSE POST