Urzędów Miastem – Mieszkańcy Powiedzieli „TAK”
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
2 Głos Ziemi Urzędowskiej 2014 Słowo Redaktora Urzędów miastem – mieszkańcy powiedzieli „TAK” Każdy mijający rok tworzy nową historię i dla wielu możemy akceptować i godzić się, by konsekwencje decyzji z nas staje się jednym z ważniejszych, o ile nawet nie zaborcy nadal wyznaczały dalszą urzędowską historię. najważniejszym w dotychczasowym życiu. Może takim Najwyższy czas zbojkotować i wykreślić z urzędowskiej być dla konkretnej osoby, dla rodziny, jakiejś instytu- tradycji upiory zaborczej przeszłości. Jesteśmy wolni cji, lokalnej społeczności, wioski, miasteczka, miasta, i wolność tę nasze pokolenie musi wykorzystać. Niech narodu, państwa, małej lub dużej ojczyzny itp. Nie boję przewodnikiem nam będzie, kwaterujący w lipcu 1915 r. się tu użyć wielkich i patetycznych słów, mówiąc, że ten w Urzędowie, wskrzesiciel Najjaśniejszej Rzeczypospo- i następny rok będą newralgiczne dla przyszłości i historii litej marszałek Józef Piłsudski, którego pomnik stoi Urzędowa. Te dwa lata, a dokładnie ludzie sprawujący przed farną świątynią urzędowską. To on pokazał, jak dzisiaj władzę w naszej gminie, zdecydują czy Urzędów odzyskać wolność i przywrócić ojczyźnie należną pozycję przez kolejne dziesięciolecia i wieki pozostanie zdegra- i autonomię. Śpiewamy w narodowym hymnie: „Co nam dowaną przez Rosjan sukcesywnie zapominaną osadą, obca przemoc wzięła, szablą odbierzemy”. Dziś nikt nie w praktyce wsią, czy też odrodzi się jako miasto i powróci żąda od nas walki i daniny krwi, wystarczy dobra wola do wspaniałej dawnej prosperity. i rozsądne myślenie a nie kunktatorstwo i egoizm. W toku przeprowadzonych w bieżącym roku kon- Sceptycy lub nie w pełni przekonani do miejskiego sultacji zarówno mieszkańcy samego Urzędowa, jak statusu Urzędowa, często zadawali pytanie: „A co z tego i okolicznych sołectw i wiosek, poparli demokratyczną będziemy mieli i czy będzie nam lepiej?”. Można im od- większością wniosek Towarzystwa Ziemi Urzędowskiej powiedzieć również pytaniem: „A jakie mamy gwarancje, o nadanie swej miejscowości prawa miejskiego. W wielu że będzie lepiej, jeśli nic nie zmienimy?”. Może warto też sołectwach uczynili to w sposób nie budzący najmniej- inaczej postawić problem: „Co my możemy dać naszej szych wątpliwości. Do wyjątków należeli wśród nich ziemi, naszej małej czy dużej ojczyźnie, co zdobyta »krwią tacy, jak np. radny z Moniak, którzy bronili obecnego i blizną«?”. Wiem, co zrobiliby na naszym miejscu przed wiejskiego statusu Urzędowa „jak o. Augustyn Kordecki stu laty urzędowscy legioniści spoczywający w zbiorowej Jasnej Góry przed Szwedami”. Konsekwencją wyrażonej mogile przy ul. Wodnej oraz niezliczona liczba ich kole- woli większości mieszkańców Urzędowa i pozostałych gów – partyzantów, poległych w walce podczas drugiej sołectw jest teraz niezwłoczne i skuteczne kontynuowanie wojny światowej. procedury zmierzającej do uzyskania statusu miasta, by Mam ogromną nadzieję, graniczącą z pewnością, że zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami zdążyć przygoto- w przyszłym „Głosie Ziemi Urzędowskiej” będziemy mogli wać odpowiednią dokumentację do marca 2015 r. napisać, że „urzędowianie to wspaniały, heroiczny naród” Starania o przywrócenie Urzędowowi rangi miasta roz- i że przyszłe urzędowskie pokolenia świętować będą ko- poczęliśmy dokładnie w 100. rocznicę wybuchu pierwszej lejne rocznice historyczne w swym dawniej królewskim wojny światowej i w 30. rocznicę powstania Towarzystwa mieście. Aliści nawet Urząd Bezpieczeństwa w 1947 r. Ziemi Urzędowskiej, które na pierwszym zjeździe jako twierdził, że „Miasteczko Urzędów tak przesiąkło po- główny cel działalności postawiło sobie ponowne nadanie akowskim podziemiem, że najlepiej byłoby wysiedlić ich naszej miejscowości prawa miejskiego. Jest ogromna, wszystkich na Mazury”, i rozumiem, że tak jak robili to niepowtarzalna szansa, aby miasto zawitało do nas carowie, zniszczyć go, zdegradować i na zawsze wymazać w końcu 2015 r., dokładnie w 100. rocznicę podpalenia z mapy i historii. i totalnego zniszczenia Urzędowa przez wojska rosyjskie, Problem prawa miejskiego dla Urzędował usunął w 600. rocznicę nadania prawa miejskiego i zarazem w cień wiele doniosłych wydarzeń i rocznic obchodzonych 10. rocznicę świętowania tego jubileuszu. w tym roku. A są to: 100. rocznica wybuchu pierwszej Wprowadźmy ponownie Urzędów w poczet miast wojny światowej; trzydziestolecie Towarzystwa Ziemi polskich na przekór intencjom dawnego zaborcy, który Urzędowskiej; 30. rocznica śmierci błogosławionego po powstaniu styczniowym zabrał naszym Rodakom ks. Jerzego Popiełuszki; kanonizacja Jana Pawła II, uka- miejską rangę i blask dawnej XV–XVIII-wiecznej sławy, zanie się publikacji o krzyżach i kapliczkach na naszej a następnie w lipcu 1915 r. obrócił miasteczko w perzy- ziemi. Wszystkie te zagadnienia znajdują odzwierciedle- nę. Nie możemy dłużej żyć z kompleksem i „syndromem nie na łamach „Głosu”. Na szczególną uwagę wśród nich upokorzonego poddanego karła”, jakim uczynił nas oku- zasługuje relacja urzędowianki prof. Zyty Grabowskiej, pant, którego dzisiaj już nie ma, lecz pozostają po nim która dokonywała sekcji zwłok zamordowanego przez skutki. Mamy prawo do swoich marzeń, ambicji, presti- funkcjonariuszy UB błogosławionego ks. Jerzego. Jest żu, mamy moralny obowiązek restytuowania miejskiej to kolejny przykład i dowód tworzenia przez naszych „Urzędowskiej Rzeczypospolitej”. Nie możemy dalej żyć rodaków tzw. wielkiej historii. pozycją i poziomem narzuconym przez carską Rosję. Nie Lublin, 5 grudnia 2014 r. 2014 Głos Ziemi Urzędowskiej 3 AKTUALNOŚCI Marian Surdacki W sprawie statusu Urzędowa – rozwój czy stagnacja? Istniejący w Urzędowie w XIV wieku ośrodek han- rego wynikało, że w lutym 1947 r. urzędnicy UB propo- dlowo-targowy już pod koniec lat dziewięćdziesiątych nowali, aby wysiedlić 7 tys. mieszkańców Urzędowa na tego stulecia posiadał status miasta, które król Wła- Lubelszczyźnie, ponieważ uważano, że to MIASTECZKO dysław Jagiełło lokował na prawie magdeburskim. Od tak przesiąkło poakowskim podziemiem, że właściwie początku był ważnym miastem w aspekcie kulturalnym, najlepiej byłoby wysiedlić ich wszystkich na Mazury”. gospodarczym, politycznym, kościelnym i społecznym. Okres totalitaryzmu komunistycznego również nie W roku 1626 Urzędów liczył ok. 2400 mieszkańców i był, stanowił korzystnej koniunktury dla rozwoju Urzędowa, po Lublinie, drugim co do wielkości miastem na ziemi który nieprzychylnie, nawet wrogo, traktowany był przez lubelskiej. Jako miasto królewskie był Urzędów stolicą władzę ludową, w rewanżu za opowiedzenie się Urzędo- powiatu i dekanatu, miejscem obrad sejmików szlachec- wa nie po stronie zwycięzców, instalujących na polskich kich i sądów ziemskich, postoju poselstw królewskich, ziemiach „sprawiedliwy ustrój chłopów i robotników”. i wizyt monarchów. Wywodziły się z niego rekordowe Nasza mała ojczyzna nadal traciła znaczenie, stawała liczby zdobywających wiedzę uniwersytecką w Akade- się niejako „młodszą, nielubianą siostrą” pozostającą mii Krakowskiej studentów. Dochował się też postaci w cieniu dynamicznie rozwijającego się Kraśnika Fa- wybitnych na skalę nie tylko krajową, takich jak Marcin brycznego. Nie było wtedy sprzyjającej atmosfery, a co z Urzędowa, Jan Michałowicz czy w okresie późniejszym najważniejsze, żadnych szans na powrót do grona miast. Leon Ulrich. Szansa taka pojawiła się dopiero w schyłkowym czasie Wiele obiektywnych przyczyn złożyło się na utratę PRL-u, gdy powstało Towarzystwo Ziemi Urzędowskiej. z czasem dużej rangi i pozycji Urzędowa. W pierwszym Uchwała Pierwszego Zjazdu Towarzystwa wyznaczyła rzędzie była to utrata znaczenia królewskiego traktu w 1985 r. dwa priorytetowe zadania do realizacji: wydanie handlowo-komunikacyjnego, na jakim położone było monografii Urzędowa oraz podjęcie starań o przywróce- nasze miasto, później doszły do tego katastrofalne skut- nie Urzędowowi statusu miejskiego. Po zrealizowaniu ki potopu szwedzkiego, a następnie wojny północnej. w 2011 r. pierwszego dzieła (Dzieje Urzędowa, red. Negatywne piętno odcisnęły powstania: listopadowe R. Szczygieł, M. Surdacki), od trzydziestu lat na spełnie- i styczniowe, w których bardzo licznie uczestniczyli nasi nie czeka to drugie przedsięwzięcie, śmiem twierdzić naj- rodacy. Jednym ze skutków takiej postawy była swego ważniejsze – epokowe w perspektywie całego XXI wieku. rodzaju zemsta zaborcy, który po powstaniu styczniowym Oceniając polityczne, społeczne i kulturowe znaczenie pozbawił naszą miejscowość prawa miejskiego. Potem Urzędowa w minionych wiekach prof. Ryszard Szczygieł przyszły inne wielkie kataklizmy, I wojna światowa napisał na łamach monografii (s. 99): „Niewiele było (liczni legioniści z naszego miasta), podczas której Urzę- w czasach jagiellońskich miast w Polsce, które mogłyby dów został doszczętnie spalony, a następnie II wojna się szczycić takim szeregiem ludzi wybitnych, odno- światowa, w której mieszkańcy Urzędowa ponieśli nad- szących sukcesy w wielu dziedzinach nauki i sztuki. zwyczajną, nieproporcjonalną do wielkości miejscowości, Dobrze to świadczy o poziomie edukacji w Urzędowie, ofiarę życia za swe zaangażowanie w obronę ojczyzny gdzie społeczność miejska potrafiła wykorzystać sprzy- i za udział w ruchu konspiracyjnym, zwłaszcza w Armii jającą koniunkturę gospodarczą, kontakty ze światem Krajowej. pozamiejskim oraz koncentracją twórczego potencjału W zamian za opór w instalowaniu na ziemiach polskich ludzkiego”. Ten potencjał intelektualny był dawniej, niechcianego powszechnie, w dużym stopniu zbrodniczego ale jest i dzisiaj. W środowiskach ludzi kultury, nauki, systemu, narzuconego