Fuafuaga mo le Si’itia o le Malupuipuia o Nu’u ma Afio’aga mai Suiga o le Tau

Palauli i Sisifo - Savaii

Ta’iala o Galuega 2018

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

‘Upu Tomua

E iā te a'u le ava tele e fa’ailoa atu ai Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau (Fuafuaga o le CIM) lea sā uluai fa’aigoaina o Fuafuaga mo le Vaaia Lelei o Aseta Tulata i le Sami. ‘O le toe iloiloina o nei fuafuaga na suia ai le faatinoina talu le uluai seti o fuafuaga na tapenaina mo itumalo e 15 i le tausaga 2002 – 2003 i lalo o le polokalame na faatupeina e le Faletupe o le Lalolagi ma le 26 itumalo mulimuli na faamaeaina i le tausaga 2004-2007 i le polokalame a mo le Vaaia lelei o Aseta Tulata i le Samoa na faatupeina e le Faletupe o le Lalolagi.

O le taimi nei ua lautele atu le fa’ata’atiaga o le polokalame ua iai nei ma ua aofia le atunuu atoa mai i tuasivi se’ia o’o i le ā'au (ridge to reef approach). Ua le gata i atinae tetele ae ua aofia nei totonu ma le siosiomaga ma punaoa faalenatura ae fapea foi ma alamanuia mo nuu ma afioaga aemaise a latou pulega lelei. O le Taiala o le CIM lea na afua mai ai fuafuaga o le CIM(CIM Plan) na toe teuteuina ia Aukuso 2015 ‘ina ‘ia atagia ai le faataatiaga fou mo le faatinoina o lenei fuafuaga e le Malo ma ua iai le fuafuaga o le a faatinoina nei CIM I le vaitau e tai 10 tausaga ma toe iloilo nai lo le 5 tausaga na uluai fuafuaina ai.

O le Fuafuaga o le CIM ‘ua avea nei ma faavae o galuega faatino mo Vaega autu tetele(Sectors) uma o le Malo e tali atu ai i Suiga o le Tau i se faiga faapolokalame a le Malo o Samoa e tapena ai le atunuu i auala e tali atu ai i Suiga o le Tau. Ma o galuega uma ua fuafuaina i totonu o CIM plan mo itumalo ma nuu taitasi ua faapea ona fesootai lea I le ausia o le Fuafuaga autasi a le Malo 2016/17 – 2019/20 faatasi ai ma fuafuaga a isi matagaluega a le Malo.

‘Ou te fia fa’ailoa le sao tele o itumalo ma afioaga taitasi faapea pā'aga fesoasoani, Matagaluega a le Malo e aofia ai

Matāgaluega o Tinā ma Tama’ita’i, Nu’u ma Agafeso’ota’i Matāgaluega o Galuega, Fela’ua’iga ma Ātīna'e Tetele Matāgaluega o Puna’oa Fa'alenātura ma le Si’osi’omaga Matāgaluega o Fa'ato'aga ma Faigāfaiva Fa'alāpotopotoga o Mālosi’aga Tau Eletise Pūlega o Feoa’iga i le Lau'ele'ele Pūlega o le Suāvai o Sāmoa Matāgaluega o le Soifua Mālōlōina Matāgaluega o Tupe

Mātou te fa’afetaia fo’i le sao tele o pā'aga fa'avāomālō na fa’atupeina lenei galuega telee aofia ai Faletupe o le Lalolagi i lana Poloketi Faataitai mo le Siitia o le Malupuipuia o afioaga mai Suiga o le Tau, le UNDP tauala mai le Adaptation Fund i le faatupeina o le galuega toe iloilo ma faafouina o nei fuafuaga o CIM Plans.

Oute tuuina atu nei Fuafuaga (CIM Plans) i paaga uma, i matagaluega, itumalo ma afioaga faapea paaga fesoasoani mo le faatinoina. Ua faamaonia o nei Fuafuaga (CIM Plans) o le a siitia ai le malupuipuia o Samoa mai aafiaga o suiga o le tau

Faafetai,

MNRE Page 2

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Sui 'auai i le Fuafuaga O le Fuafuaga o le CIM o le Fa'apā'aga i le vā o le Mālō o Sāmoa ma nu’u 'olo'o i totonu o vāega Fuafuaina. E 'āmata le Fuafuaga mai le tuasivi seia pa'ia le Sami/ā'au, e vaevaeinai vāega e 4; Ātīna'e Tetele; Si’osi’omaga ma Puna'oa Fa'alenātura; Auala mo tamaoaiga (livelihood) ma le lava o taumafa; ma Pūlega a Nu’u. E iai matafaioi a nei pā'aga i faafitauli i nei vaega tetele e 4 o le fuafuaga faatasi ai ma fofō e foia ai, ma o lenei fuafuaga ua tuufaatasia uma ai auaunaga'ma auala e siitia ai le saogalemu i le taimi nei ma le lumana’i.

O le Fuafuaga lenei e aofia ai le Itūmālō Fa’afaipule o Sisifo (e aofia ai le afioaga o , Foailuga, Sala’ilua, , , Taga).

O sui o nu’u/afioaga na auai i le tapenaina o Fuafuaga o le CIM i le fa'apā'aga ma le Mālō o Sāmoa.

Aso o le Sainiga: 15 Iuni 2018

Sui Auai: Saini

Afio’aga o Foailalo

• Paa’a Moana

• Sina Ui

• Tulatoa Ioapo

• Lua Solo

• Malili Talili

Afio’aga o Foailuga

• Taala Eteuati

• Fidow Mauai

• Rosa Matue

• Akamo Luamanuvae

• Tausaga Tausaga

Afio’aga o

• Lealaitafea Sefo

• Tuato Uele

• Tina Lealaitafea

MNRE Page 3

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Afio’aga o Siutu

• Paiutu Autama

• Vedroni Unasa

• Mulipola Loia

• Tofa Matauaina

• Tuifalefa Maatusi

Afio’aga o Satuiatua

• Tuia Sene

• Seu Fuefiva

• Luatusi Komiti

• Kurese Faalogo

• John Sam Paleti

Afio’aga o Taga

• Faiumu Faitele

• Faletoai Toeofe

• Faiumu Numia

• Faaea Seilala

• Faatuai Sui

‘Ua fa'aaogāina e le Mālō o Sāmoa lenei Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai suiga o le Tau mo le Itūmālō Fa’afaipule o Palauli Sisifo o se fuafuaga autu e faatinoina ai le Taiala mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga tapenaina i le 2002, toe iloiloina 2006 & 2015. .

O le tapenaina o Fuafuaga o le CIM o loo taulamua ai le Matāgaluega o Puna'oa Fa'alenātura ma le Si’osi’omaga fai ma sui o Matāgaluega a le Mālō ma Fa'alāpotopotoga e fa'amautū le auai o le Mālō o Sāmoa i le tapenaga o nei Fuafuaga ma le faaogaina e avea ma fuafuaga autu aua le faatinoina o le Taiala mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau.

______Ulu Bismarck Crawley Ofisa Sili O Pulega Matagaluega O Puna’oa Faanatura ma Siosiomaga

MNRE Page 4

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Lisi o Mataupu

Uputomua i

Sui o Itumalo ii

Faapu’upu’uga iii

Uiga o Upu iv

1. Folasaga o le Fuafuaga 1.1 Ta’iala mo le Va’aiga Mamao 1.2 Sini ‘Autū o le Fuafuaga 1.3 Faatulagaga O le Fuafuaga

2. Ta’iala O Galuega 2.1 Fa’amoemoe o le Ta’iala o Galuega 2.2 Auala e Mafai ona Faatupe ai le Faatinoga o le Fuafuaga 2.3 Umi e Faatino ai Fuafuaga

3. Faamatalaga o le Itumalo o Palauli i Sisifo 3.1 Ta’iga o Meatotino Fausia ma Alagā’oa Faanatura 3.2 Ta’iga o Agafesootai ma le Tamaoaiga 3.3 Tulaga lē Mautinoa o le Tau ma le ‘Anagatā

4. Galuega Fesoasoani mo le Itumalo o Palauli i Sisifo – Faafanua o le Itumalo 4.1 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Foailalo Faafanua o le Nu’u 4. 2 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Foailuga Faafanua o le Nuu 4.3 Galuega Fesoasoani mo le afio’aga o Satuiatua Faafanua o le Nuu 4.4 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga Salailua Faafanua o le Nu’u 4.5 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Siutu Faafanua o le Nu’u 4.6 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Taga Faafanua o le Nu’u

MNRE Page 5

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Uiga o ‘Upu

Fa’afoega Fa’afuase’i Tu'u atu i nu’u le tomai, fausaga ma alagā'oa ‘ina ‘ia mafai ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave toe fa’aleleia i taimi o fa’alavelave fa’afuase’i.

Lava Mea’ai E lava mea’ai pe 'ā maua ‘uma e tagata i taimi ‘uma, maua ma lava le tamāo'āiga, saogalēmū ma mālōlōina, ma fetaui ma o lātou mana’oga tau mea’ai ‘ina ‘ia ola manuia ma mālōlōina.

Maua o mea’ai: Avanoa e maua ai e tagata ta’ito’atasi ālāmanuia talafeagai (fa’amanuiaga) e maua ai mea’ai e fetaui mo se ‘aiga mālōlōina. O fa’auigaga o fa’amanuiaga e pei o se seti o mea mana’omia ‘uma e mafai ai e se tagata ‘ona fa’avae mana’oga e fua i tūlāfono, faiga fa’apolokiki, tamāo'āiga ma agafeso’ota’i fa’avasegaina a le nu’u 'olo'o soifua ai (e aofia ai aiātatau fa’aleaganu’u e pei o le avanoa e maua ai ālāmanuia māsani)

Iai mea’ai: O le iai o mea’ai e lava ma lelei, ‘ua tu’uina atu e fa'aaogā i 'āiga po o mea’ai ‘auina mai fafo (e aofia ai ma mea’ai mai fesoasoani)

Fa’atūmauina: Mo le fa'atūmauina o mea’ai, e tatau ‘ona maua mea’ai e talafeagai i taimi ‘uma mo se faitauga aofa’i o tagata, o se 'āiga po o tagata ta’ito’atasi. E lē tatau ‘ona lē maua avanoa i mea’ai ‘ona o se fa'afītāuli fa’afuase’i (ft. se fa'alētonu o le tamāo'āiga po o le tau) po o ta’amilosaga o ni mea tutupu (ft. lē lava mea’ai ‘ona o mea’ai fua fuata). O le va'aiga la fa'alemāfaufau i le fa'atūmauina, o le iai ma le lava o mea’ai i ona vāega ‘uma.

Fa’aaogaga: Fa’aaogaga o mea’ai e 'auala atu i le lava o mea’ai taumafa, vai mamā, tūmamā ma le tausia o le soifua mālōlōina ‘ina ‘ia 'ausia le ola mālōlōina e tali atu i mea e mana’omia e le tino. E ta’u mai ai ma le tāua o isi mea fa'aaogā e le’o ni mea’ai ‘ina ‘ia lava mea’ai

Lamatia O se ‘auala e ono lamatia ai po o se tūlaga e ono fa’aleagaina ai.

Sone Lamatia Nofoaga ‘ua fa’ailogaina e ono lamatia pe ono a'afia ai ‘ona o lamatiaga i se vaitaimi fa'atūlagaina mo su’esu’ega. E ono sone lamatia 'olo'o fa’atatau i ai le su’esu’ega lenei:

ASCHs (nofoaga ma’ale’ale e lamatia ai le talafātai);

CEHZs (sone lamatia e tafi’esea ai le talafātai);

CFHZs (sone lamatia i lōloga o le talafātai) ma

CLHZs (sone lamatia i 'ele'ele solo o le talafātai) CIHZ (sone lamatia e lōfia ai le talafātai) - Lōfia o le Talafātai 0 i le 15mASL – sone vave lōfia o le talafātai - Lōfia o le Talafātai 15 i le 20mASL – 5-mita lē mautinoa le pupuni e soso’o ma le sone vave lōfia (e māfua ‘ona e le’o sa'o 'ātoatoa le LiDAR) - Lōfia o le Talafātai 20 i le 50mASL – sone lamatia fa’aopoopo mo le fa’amoemoe e fua/fuafuaga o le nofoaga o fausaga e puipui ai mai sunami i tala atu o le laina 0- 20mASL. Fa’amolemole mātau lelei, o le lamatia i sunami e aofia ai le 0-20mASL, lona uiga o sone lamatia o sunami e tatau ‘ona aofia ai ma le 0-15mASL ma le 15- 20mASL polikone fa'apēnā fo’i ma le 20-50mASL polikone - Lōfia o le Talafātai 50 i le 55mASL – 5-mita lē mautinoa le puipui o le sone lamatia o fa’atulagaga o le sunami (e māfua ‘ona o le lē sa'o 'ātoatoa o LiDAR) IFHZ (sone lamatia vave pāpā i tāfega) i totonu o ‘auvai tofē o vaitafe loloto i vanu - Tāofiofiga o pā o ‘auvai – 5m puipui i so’o se pito o le ‘auvai

MNRE Page 6

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

- Sone 'olo'o totō ai lā'au i ‘auvai o vaitafe e fa’atonutonu ai le tafe solo o le vai – 20m puipui i so’o se pito o le ‘auvai

Ātīna'e Tetele O ātīna'e tetele ma 'auala o feso’ota’iga, e lagolago ai le atunu’u, itūmālō po o le nu’u

Ātīna'e Tetele e Ola ai: O ātīna'e tetele e aogā sa'o i le fa’asaoina o le nu’u e mafai ai ‘ona tali atu ma toe fa’aleleia i taimi o fa’alavelave mātuiā. Ātīna'e Tetele Tulagalua: O ātīna'e tetele e aogā mo ātina'e a le nu’u i aso uma.

Ta’iala o Fa’atinoga O se fa’amatalaga e limata’ita’ia ai le fa'aaogāina o le lau’ele’ele ma puna'oa ‘ina ‘ia ‘ausia ‘autū ma’oti, fa’anaunauga ma faiga fa’avae, ma aumai ai se ‘auivi e fa’atino ai galuega ma gaoioiga mana’omia.

Fa'afītāuli O se popōlega ma’oti e fa’atatau i māfua’aga ma a’afiaga.

Fa'aaogāina o le Laufanua ma Puna'oa O le fa'aaogāina o le laufanua ma puna'oa e le nu’u, mo agafeso’ota’i, tamāo'āiga po o isi fa’amanuiaga (ft. fa'aaogāina o le fanua e aofia ai vāega 'olo'o fa'aaogā e le nu’u po o meatotō, fa'aaogāina o puna'oa e aofia ai le ‘eli ma la’uina o le oneone, ‘eli ma la’u ma’a po o fāgotaga).

Ola E fa’atatau i le ōlaga o se tagata po o se vāega “ ‘ia fa’amautū mea mana’omia – mea’ai, vai, fale ma lavalava – o le ola”.

Tulimata’i O le fa'agāsologa o fua e tulimata’i suiga aogā po o a'afiaga o polokalame ma galuega ma fua āga'i i tapula’a, la’asaga ma taunu’uga na mate’ia 'ole'ā tutupu

Gafatia: O le mafai ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave ‘ona toe fa’aleleia.

Gafatia o Nu’u: O le mafai e le nu’u ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave ‘ona fa’aleleia mai a’afiaga mātuiā e lamatia ai. Gafatia Fa'alenātura: O le mafai e mea fa'alenātura ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave ‘ona toe fa’aleleia mai le fa'agāsologa fa'alenātura po o mea e lamatia ai.

A’afiaga O le tūlaga e ono tupu ai se mea ma a’afia ai fa’anaunauga. E fua āga'i a’afiaga ma mea e ono tutupu. O le fa’auigaga o le Fuafuaga o Fa’afoega Feso’ota’i ma Nu’u o mea e ono tutupu i ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna’oa o mea e ola, o fa'ato'aga ma puna'oa o le talafātai (lava mea’ai) e ono lamatia ai fanua i gā’uta ma le talafātai ma ono fa’aleaga ai meatōtino, ola ma le laufanua ‘ona o fa'agāsologa fa'alenātura.

Tagata e a’afia ai O tagata ma fa'alāpotopotoga e ono a'afia ai pe ‘ua a'afia fo’i, pe fa’apea ‘ua a'afia ai ma lātou ‘ona o se fa’ai’uga po o se gaoioiga. E ono fa’auiga fo’i ‘ina ‘ia aofia ai ma i latou e fia mālamalama ma fia ‘auai.

Fuafuaga Fa’ata’atia O le fa’atonuga po o se fa’asologa o gaoioiga e fai ‘ina ‘ia 'ausia se vāega patino.

Suigatā O le tūlaga e o’o i ai se meatōtino fau e ono āfāina ma fa’aleagaina i a’afiaga o le talafātai ma lē faigōfie pe faigatā, taugatā pe taugōfie ‘ona suia. E tutusa le fa’auigaga o le suigatā ma le mauagatā i le fa'aaogāina o le Fuafuaga o Fa’afoega Feso’ota’i ma Nu’u ‘ona e tai uiga tutusa ‘upu o le suigatā ma le mauagatā i fa’a’upuga fa'asāmoa.

Manulautī O se va'aiga mamao e tini i ai se fa’anaunauga

MNRE Page 7

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

1. Fa’ailoaina o le Fuafuaga o le CIM

1.1 O le Vaaiga Mamao Ua saunia le Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau (CIM) mo le Itūmālō o le Gāga'emauga 2 e fai ma vāega o Fa’atupega Fa'amāsani a le Mālō o Sāmoa – Polokalame e Si’itia ai le tulaga gafatia o Nu’u Talafātai o Sāmoa ona tali atu i Suiga o le Tau. O le Fuafuaga mo le Siitia o le malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau o se tasi lea o māfua’aga laualuga i le fa’atinoina o Fuafuaga Fa’ata’atitia, lea na taliaina āloa'ia e le Mālō o Sāmoa iā Fepuari 2001 ma toe fa’afou i le taimi nei i le 2015 e fai ma fa’atonuga o le Fuafuaga Fa’ata’atitia ‘ina ‘ia si’itia ai le maua’a o nu’u, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura e fa'aaogā ai le feso’ota’i 'ātoa o le va’ai mai le tuasivi i le ā'au. E iai le manulautī e 'auga i ai le Fuafuaga Fa’ata’atitia:

Tulaga Gafatia o Suiga o le Tau – Ōlaga i le Nu’u, Ātīna'e Tetele, Si’osi’omaga ma Puna'oa Fa'alenātura i Suiga o le Tau ma Mala Fa'alenātura

E fa'aaogā e le Fuafuaga o le CIM le manulautī lea ma fa’ailoa mai fa’atinoga mo’omia mo nu’u ma le mālō e fa’atino fa'apā'aga ai le Fuafuaga Fa’ata’atia. O le maua’a o le fa'amāsani, tali atu ma vave ona toe fa’aleleia ‘ina ‘ia fa'asoasoa tatau e le nu’u le si’osi’omaga, agafeso’ota’i ma le tamāo'āiga. (Fuafuaga Fa’ata’atia o le CIM, 2015).

1.2 O le 'Auga o le Fuafuaga o le Fa’afoega Feso’ota’i ma Nu’u (CIM) O le 'auga o Fuafuaga o le CIM o le fesoasoani i nu’u ma le mālō ‘ia si’itia le tulaga gafatia e ala i le fa’ailoa o gaoioiga fa’atino ma fofō ‘ua iloa e aupito lelei e tali atu ai i fa'afītāuli ‘ua fa’ailogaina. E lē o fofō ‘uma e mafai ‘ona fa’agaoioi vave i le taimi eni, ‘ae o le fuafuaga e fa’amautinoa ai fa’afitauli ma filifiliga ‘ua fa’ailoaina mo le fa’aleleia o ōlaga o le nu’u, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma alagā'oa mo se vaitaimi ‘umi.

O le Fuafuaga o le CIM 'ole'ā:

1. Fa’aleleia ai le mālamalama o le nu’u i a’afiaga lamatia mai le tuasivi i le ā'au; 2. Mafai ai e le nu’u fa’apea ma i lātou 'olo'o maua mai ai le ‘au’aunaga ‘ona fa’atino, fa’atupe ma maua mai fesoasoani fa’apitoa i vāega uma fa’atatau i le tau, e fa’aitiitia a’afiaga e lamatia ai le laufanua ma le talafātai o nu’u. 3. Mafai ai e le nu’u ma i lātou 'olo'o faia ‘au’aunaga mo le mālō e ala i 'au'aunaga tau ātīna'e tetele, ōlaga, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura ‘ona fa'amāsani, tali atu ma toe fa’aleleia mai afā. 1.3 Fa'atūlagaga o le Fuafuaga E lua vāega o Fuafuaga o le CIM e tofu ma le fa’amoemoe e patino i ai.

• Tapenaina o le Fuafuaga, 'o lo'o fa’amatala mai ai le fa'agāsologa o le iloiloina o Fuafuaga faatasi ma sui auai o Nu’u , o le Mālō ma isi sui 'olo'o iai o latou faamoemoe i le vāega o Fuafuaina. • Ta’iala o Galuega, o loo fa’amatala ai Fuafuaga ma galuega ua fautuaina na afua mai i galuega sa faatino, Ua faailoa ai foi ma paaga/matagaluega e faatinoina ia galuega fuafuaina. O loo faapea foi ona faafetaia fa’apitoa i totonu o lenei Taiala o Galuega sui uma na 'auai i le tapenaina o nei Taiala o Galuega.

MNRE Page 8

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

2. Ta’iala o Galuega 2.1 Fa’amoemoega o le Ta’iala o Galuega 'Olo'o fa’ailoa mai i Ta’iala o Galuega fofō e si’itia ai le tulaga gafatiae nu’u i le vāega Fuafuaina ma ‘auala e fa’atino ai ia fofō. 'Olo'o fa’avasega fofō mo vāega ‘ese’ese fa’atatau i auala le ōlaga o tagata, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura, ma e i le feoloolo i le maualalo le maua’a o ia fofō. 'Olo'o fa’amauina fo’i pe 'ā iai se fofō e maua ai fa’amanuiaga a isi vāega o le ōlaga o tagata, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura, i lalo o “Isi Fa’amanuiaga”. O le matāfaioi fai fa’atasi a nu’u ma le mālō fa’atinoga nei. O le matāfaioi a le mālō le tu’uina mai “Fa’alaua’itele” i le atunu’u ma itūmālō, ātīna'e tetele ma ‘oloa mo tagata lautele, ma fa’amanuiaga e maua mai ‘au’aunaga tau le si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura, ‘ae o le matāfaioi a nu’u le silasila i le lōtoifale e fa’atautaia ai ātīna'e tetele ma ōlaga masani e feso’ota’i ma fa’atinoga nei. 'Olo'o fa’ailoa mai fo’i vāega ma a latou matāfaioi mo le fa’atinoina o gaoioiga mana’omia. E tatau ‘ona iloilo fa’atasi fofō mo le Itūmālō ma le Nu’u i le tūlaga e feso’ota’i ai matā'upu i le ōlaga o tagata, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura. O le matāfaioi lea a pā'aga ‘uma e lua, o le ō mai fa’atasi e fa’afoe atina’e feso’ota’i ma nu’u.

O le matāfaioi masani lava a Ali’i ma Faipule ma 'Āiga i totonu o le nu’u, o le fa’atino o fofō e feso’ota’i i le ōlaga, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma le puna'oa fa'alenātura. E ono maua mai le Mālō fautuaga ma alagā'oa e fesoasoani ai i le nu’u i le fa’atinoina o ia fofō. O le tele o ia fofō e fa’amanuiaina ai fo’i nu’u ma itūmālō mai ātīna'e tetele ma puna'oa, ma ‘oloa o le si’osi’omaga e fa’asoasoa i nu’u. E tatau ‘ona silasila i ia fofō o se galuega feso’ota’i fa’atasi e fa'amālosia ai le maua’a o nu’u i ona vāega ‘uma.

2.2 ‘Umi o le Fuafuaga E ta’isefulu tausaga ma toe iloilo Fuafuaga o le CIM ‘ae ta’ilima (5) tausaga ma tulimata’i pea fofō fa’atinoina i le vaitaimi lea o le Fuafuaga ‘ina ‘ia mautinoa 'olo'o lelei ‘ona fa’atino fofō mana’omia ma si’itia fo’i le maua’a o galuega e fa’aleleia. E fa’afeso’ota’i le 5 tausaga o tulimata’i le Fuafuaga o le CIM fou ma le 5 tausaga ma toe iloilo fuafuaga ma polokalame 'autū aoao mo Sāmoa: Ta’iala mo le Ātina'e o Sāmoa (SDS). 'Olo'o fa’amauina i Fuafuaga o le CIM fou le iai o nisi o fofō e silia ma le 5 tausaga o fa’atino, a o isi e o’o lava i le 10 tausaga o fa’atino ‘ona o le lavelave o fa'agāsologa o fuafuaga, fa’atupega ma le fa’apolokalameina o pāketi mana’omia e fa’atino ai ia fofō.

O fa’atinoga au’ili’ili o se fofō e fua i ai mea mana’omia e tulimata’i ma Fa’ailo 'Autū o Galuega Fa’atino.

2.3 Fa’atupeina o le Fuafuaga O fa’atinoga o fofō pito lelei o le taumafaiga fai fa’atasi a sui ‘uma mai fa'alāpotopotoga fa’apitoa, o pā'aga fesoasoani i le fa’atupega ma sui lava mai itūmālō ma nu’u. E 'ese'ese auala e fa’asolosolo atu ai le fa’atupega o nisi o galuega e āmana'ia ai le Mālō o Sāmoa ma 'auala fa’apolokalame e tali atu ai i a’afiaga o le suiga o le tau i ana ātīna'e alualu i luma. 'Olo'o taumafai i le mea e gata ai e fa’amuamua galuega mana’omia e fau ai le maua’a o Sāmoa ma ona nu’u e ui 'olo'o iai fo’i isi galuega e le’o mafai ‘ona fa’atupe e le Mālō i le taimi lava lea. 'Ole'ā fa’atino fofō pito i lelei i se fuafuaga fa’ata’atia e fa’asolosolo mai tupe maua, pe 'ā fa’apea o se galuega fa’amuamua a le CCA, e fau ai le maua’a o nu’u ma Sāmoa i lona aotelega. O aiaiga nei e fua i ai le fa’amuamua o fofō pito i lelei a le CCA mo le fa’atupeina:

• 'olo'o solo lelei le ātīna'e mana’omia e tusa ai ma fa’anaunauga o Fuafuaga Fa’ata’atia a le CIM; • 'olo'o ma’oti le ātīna'e lea i fautuaga o Fuafuaga a le CIM • aofa’i o tagata 'ole'ā fa’amanuiaina mai le ātīna'e lea, e pei o le aofa’i o tagata e manuia ai • e 'umi le ola o le ātīna'e e fesoasoani ai i le nu’u • itiiti pe lēai se a’afiaga tele i le si’osi’omaga • 'ole'ā si’itia le maua’a mai le ātīna'e • e vave 'ausia le toe fa’aleleia o le ātīna'e • 'ole'ā fa’aitiitia a’afiaga mai le ātīna'e • 'olo'o fa’amuamua fo’i i isi Fuafuaga a Vāega po o Fuafuaga Fa’ata’atia Aoao Na fa’atupe e le Faletupe a le Lalolagi le Polokalame Fa’ata’ita’i mo le Maua’a o le Tau e Fa’aleleia le Maua’a o le Tau mo Puna'oa o le Talafātai ma Nu’u (PPCR ECR) ma tapena ai pepa ‘autū e lua (2):

➢ Fuafuaga e Fesootai ai Nu’u (CEP) – o ta’iala 'olo'o i le CEP o se meafaigaluega pito i lelei e fa'ato'atele ai tagata mālamalama. E mafai ‘ona fa'aaogā e le CSO ma nu’u e fesoasoani ai iā i lātou

MNRE Page 9

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

lava pe 'ā talosaga mo fa’atupega lāiti mo ātīna'e e ō fa’atasi ma isi faiga 'olo'o fa’atupe ai ātīna'e lāiti e pei o le CSSP ma le UNDP-GEF SGP.

➢ Soā Polokalame i Itūmālō (DSP) – o ta’iala 'olo'o i le DSP e fa’asino tonu i itūmālō ta’itasi po o polokalame tu’ufa’atasi a itūmālō e manuia ai se aofa’iga to’atele.

A mātauina ‘auala fa’apolokalame a Sāmoa i le CC ma le CCA, o pepa 'autū ia e fa’ata’imua i ta’iala a pā'aga ātīna'e, o sui fa’atino ma isi 'olo'o a'afia e va’ai i 'auala pito i lelei e fa'atōtoga ma lagolago ai polokalame fa'amāsani i suiga o le tau e fa’atalanoa ma nu’u ma itūmālō. O nu’u ma itūmālō 'olo'o fa'aaogāina polokalame ia a le CCA 'olo'o lātou 'ausia le tele o fa’ailo 'autū i vāega 'ese'ese o Fuafuaga i Vāega, ma 'ausia fo’i ma fa’ailo 'autū a le atunu’u 'olo'o i totonu o le Ta’iala mo le Ātīna'e o Sāmoa (SDS).

MNRE Page 10

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

3. Faamatalaga o le Siosiomaga o le Itumalo o Palauli i Sisifo

3.1 Ta’iga o Meatotino Fausia ma Alagā’oa Faanatura O le itumalo o Palauli i Sisifo ma ona nuu e ono (6) o loo i le itu i sauté o Savaii. O nuu e 6 ua aofia ai Taga, Siutu, Salailua, Satuiatua, Foailalo ma Foailuga o loo ta’o’oto i le pito i sauté i sisfo o le motu o Savaii, māta’ina i ona pupū tifatō i le talafātai (steep coastal cliffs) faamalumalu ifo i luga o matāfaga oneone papa’e ma aloalo papa’u. I le itu i sisifo o le itumalo o loo iai le tele o nuu, o loo maua ai le tele o atina’e i luga o se laufanua maupu’epu’e i luma mai o le talafātai, e ui o loo iai se fasi eleele va-apiapi i le talafātai o loo iai foi atina’e ma nai fale o le nuu ma falesa o loo totoe ai. E na o Taga le nuu e lē o i le itu lea i sisifo o le itumalo. O loo ta’oto mamao Taga i le itu i sasa’e, vavae ese mai ma isi nuu e se ‘ōgāeleele e lē i faato’aina lava.

O le laina tuaoi o le talafatai ma le matāfaga (coastline) e tele i ma’a o le lāva vagana le laueleele o loo nofoia e nuu. O le ā’au e amata mai Siutu e oo atu i Foailuga, o loo puipuia e se aloalo va-apiapi e pau mai lona lautele e tusa ma se 300 mita mai le talafātai (coast). O le talafātai o Foailalo e tāga tutusa ma Foailuga e ui e itiiti lona ā’au latalata i le matāfaga (inshore reef). O le matāfaga o Salailua ma Siutu o loo puipuia e se taligalu ae o isi nuu uma e na o le oneone i luga o le matāfaga. Ua mae’a ona fausia nofoaga faa-fofoa i’a (fishery reserves) o Foailalo ma Satuiatua. Ua faailoa foi e Salailua, Foailuga ma Taga lo latou mana’o ia toe fausia o latou nofoaga faa-fofoa i’a ia na faamutaina ina ua mavae le sunami o le 2009, na faaleagaina ai le tele o nofoaga nei.

O le nofoaga o loo faa-fofoa ai i’a (fishery reserves), o loo tele ai ‘amu ma i’a eseese ma o loo maualuga foi le numera o ’amu ma i’a, ae o le nofoaga aupito i sili ona lelei o Satuiatua. I le nofoaga lea, e ufita’i e le ‘amu le 70-90% o le alititai ma o lea ufiufi o loo aofia ai ‘amu eseese lea e faomalo ai ‘amu o le Acropora ma le Pavona. O se aofa’i tele o ‘amu pulou-aitu sa vaaia faatasi ma isi foi itu’aiga e pei o le Porites, Pocillopora ma Montipora (Schuster, 2017). O le aofai o i’a ma itu’aiga o iai e maoa’e, ma e vaaia i’a laiti ma i’a mātutua o loo saili meaai solo i totonu o le nofoaga o i’a. E tāua tele le iai o se nofoaga e faa-fofoa ai i’a aua e avea foi lea ma sulufaiga mo i’a faapea foi le toe faaolaolaina o le ‘amu i nuu tuaoi o loo iai i totonu o le itu’aiga aloalo lava lea e tasi.

O le nuu o Foailalo sa i luga o le talafātai i le tasi vaitau, peitai ona o matagi malolosi i afā ma le siisii maualuga o le sami ua i’u ai ina siitia ese le nuu mai le sone o faalavelave. O le nofoaga faa-fofoa i’a, e na o le pau lea o se meatotino a le nuu o loo totoe i le nuu tuai. O le aveesea o le nuu ua tuuitiitia ai le avega mamafa i luga o le siosiomaga o le gataifale vaganā gaoioiga o le eliina o le oneone i luga o le matāfaga.

O le laina tuaoi i le va o le talafātai ma le matāfaga o le nuu o Taga e tele i le ma’a lāva ma e leai sona ā’au latalata i le matāfaga. Ona o lea e fafati tuusa’o ai āuma o le sami i luga o le matāfaga. O le mea foi lea ua tupu ai le ‘āia o le talafātai ma ua leiloa ai le sili atu i le 30 – 50 mita o le talafātai tuai, ma ua tonu ai loa le siitia ese o fale nofo o ‘aiga ma le tele o meatotino i nuu tū-ā-uta, vaganā le vaitāele o le nuu o loo totoe i lona tulaga o iai i le talafātai tuai.

O loo iai se fuainumera o vaitafe i totonu o le itumalo, peitai o le tele o nei vai ua mātūtū ma e faato’ā sua i vaitau o timuga mamafa. O le tele o lōlōga e tutupu pe a mamafa timuga ona o le leai o ni alavai e le gata i luga o auala gālue ma auala savali ae faapea foi i le auala tele.

O itu’aiga la’au tāua o loo maua i Palauli Sisifo i vaomatua i laueleele maualalalo ma laueleele maualuluga. O vaomatua i laueleele maualalalo i le va o Taga ma Salailua ua faatulagaina o vaomatua masani a le atunuu, e ui o le tele o ia mea o vaomatua taalaelae talu le a’afiaga mai matagi malolosi ua mavae, na pā’u’ū ai le tele o la’au o le vaomatua. O le ufitaga o loo iai nei o le fefiloi o la’au vine i fanua ta’alaelae, o la’au mai atunuu i fafo e pei o le pulu ua fefiloi faatasi ma la’au o vaomatua o le eleele. Ua tele ina nofoia vaomatua e le la’au o le tava, ae o vaomatua i laueleele maualalalo ma laueleele maualuluga i tua ane o laueleele o nuu, e le taumatea sa tumu i itu’aiga la’au o Maota ma tufaso. O suesuega na faia i asiasiga i laufanua ma faafanua na iloa ai, o fanua sa faamamāina e tagata o nuu e amata mai i auala galue ma auala fesootai, ma faalauteleina e tusa ma le 300 mita i tua mai o le auala galue. O le tele o isi nuu, ua oo atu i le 400 mita le lautele o le faamamāaga o faato’aga ma auala galue. O laueleele latalata i nuu ua faamamāina, ua faataatia tu’ufua mo sina taimi po o le sisi’o o le fanua i se pā mo fagāga lafu manu laiti.

E maualuga tele le timutō i le vaega lenei pe a faatusatusa i le vaega i mātū o Samoa, ma o lea e lanumeamata tele ai le laueleele i le tausaga atoa ma toe tātupu vave. A fua i le laititi tele o le aofa’i o tagata o le itumalo faatusatusa i le laueleele o loo latou maua, e mafai ona manatu faapea o le utiuti o le laufanua e faamamāina ma vave ona toe tutupu

MNRE Page 11

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

la’au, ua aumai ai se malosi’aga mo le itumalo e anagatā ai i le tau.

O la’au faalafuā ma la’au pupu’u o loo maua i tafatafa o auala gālue i totonu o le itumalo. O itu’aiga o le Cordia ma le tulipe Aferika o itu’aiga faalafuā taua ia o loo maua i tafatafa o auala galue ma laueleele mo ma’umaga, a o le merremia peltata e taatele i fanua ua maea ona tatafi ma faamamāina faapea vaomatua. O faaputuputuga o pulu vao ma pulu mamoe o loo maua i isi vaega o le atunuu ae le matua’i iloga tele. O le la’au ua pei se la’au o le eleele, o le Siapatua, e se la’au taatele o le vaomatua i laueleele maualuluga o le itumalo. O manulele o le Maina ma le manu papalagi e mūmū lona alā’ea e tele na’uā ma sa vaaia i le faasolosolo atu i le itū atoa i mātū o Savaii aemaise i le tūlalata i fāoā’a’ai.

3.2 Ta’iga o Agafesootai ma le Tamaoaiga

O le aofai o tagata o le itumalo o Palauli i Sisifo e 3,337 e tusa ma le Tusigāigoa o le 2016. O le aofai o nuu taitasi mai le toaitiiti i le aupito i toatele: Satuiatua 291, Foailalo 335, Siutu 449, Foaluga 576, Taga 785 ma Salailua e 901. E faapei o le tele o Samoa, e umi foi le talafaasolopito o afā i le itumalo lea. Sa masani ona tele ma mamafa atina’e i le talafātai. Peitai ona o matagi malolosi ma afā, ua faamalosia ai tagata ina ia faase’e malie atu i laufanua tū-ā-uta i mea maupuepue ae tu’ua fale ua faaleagaina. O nuu o Foailalo, Foailuga ma Satuiatua e iloa faatasi o Gaga’emalae ma e faasoa ma faaaoga faatasi a latou alagā’oa e pei o le aoga tulagalua i Foailuga ma auala gālue i le a’oga ma ma’umaga/faato’aga.

O le Alatele i le Talafātai i Saute, e amata mai Foailalo ma faasolosolo atu i tafatafa o le talafātai aga’i i Siutu. O tala atu o Siutu, ua faatū ai le auala i gā’uta i laufanu tū-ā-uta mo se 13 kilomita ona toe o’o atu ai lea i Taga i le talafātai. Ona pau lea o le auala faalava i le itumalo e maua ai le sootaga mai sasae i sisifo o le motu. O le saoasaoa o taavale ui atu i le itumalo lenei, ua talosagaina ai e tagata o le nuu le fausia o ni patupatu i luga o le auala e faaopoopo i ni faailoilo talafeagai ona o lea tulaga.

O itu uma e lua o le ala tele o loo iai alavai e leai ni tapuni ma o loo ola ai mutia i totonu, E tusa ma le 1.5 mita le lautele, 1mita le loloto, ae papa’u i ni isi vaega. O ‘ōgāpaipa e tusa ma 80 senitimita le lautele (Diameter) mai le tasi itu i le isi o le gutu o le ‘ōgāpaipa e faataatia tonu i le gutu o le auala e ui ai i totonu o fale o aiga. O le tafe ese o le vai i autafa o le auala e ono faaletonu, ona o le laiti o ‘ōgāpaipa ma ua punitia e otaota ma oneone/taetafe faatasi ma le lē tausia faamamā o ’ogāpaipa.

O le vaega o le ala tele e ui latalata i le talafātai, o le vaega lena ua a’afia i totonu o le sone lamatia, ma ua na o ni vaega i le sone lamatia o mafai ona puipuia e le taligalu o iai. E iai le taligalu e 100 mita lona umi i luma o Foailuga, amata mai i le tolotolo tuaoi ma Foailuga ae gata mai i Satuiatua i tafatafa o le Faletalimalo Tū-Matāfaga i Satuiatua. I le va o le tolotolo ma le amataga o le taligalu o loo iai se tama’i matāfaga e fa’ae’e ai va’aalo. Sa talosaga Foailuga e faalautele atu le taligalu i tafatafa o le talafatai. Peitai, o lona uiga o le a leai se avanoa e ui atu ai va’a laiti. E tuu faafeagai lea ma le manatu o Satuiatua e ‘aua le faalauteleina le taligalu ona i la latou vaai, ua ‘āia le oneone i luga o le matāfaga ae aliali na o ma’a ona o le taligalu. O isi taligalu o loo i luma o le nuu o Salailua i le mea o loo latalata ai le auala tusa ma ni nai mita, i le amataga o le matāfaga.

I totonu o le itumalo, e sili atu i le sefulutasi (11) auala gālue/auala fesootai, e mafai ona oo atu ai i faato’aga, vaipuna i le talafātai, a’oga ma falesa. O auala i le tele o nuu e lē i faatāina ma e leai ni alavai talafeagai, ma o lea tulaga e tata’i atu ai lōlōga i tafatafa o fale. I le nuu o Salailua, ua fauina e le nuu se alasopo itūvai simā e tata’i ese atu ai le vai i taimi o lōlōga mamafa, mamao ese mai le auala fesootai a le nuu. O le auala lea e fesootai atu ai i le tanoa-vai a le nuu ma o le mea lea e tāua ai le tausia lelei o le auala fesootai.

E iai paipa e aumaia le suavai o loo lāina i tafatafa o auala nei, ma tu’ua ma’ale’ale ai i mea e faaleagaina ai, o le ele ma le ta’ei. O le eletise e ta’i atu e le EPC i le itumalo auala atu i uaea eletise i luga o poumōlī, faasolo atu i autafa o le Auala Tele i le Talafātai i Saute. E molimoli atu le eletise i fale o aiga i nuu tū-ā uta i le mamao e oo atu i le 200 mita i gauta, ta’i atu i tafatafa o auala gālue. Talu ai ona o le tele o atinae i le itumalo e tutupu i nuu tū-ā-uta mamao ‘ese mai le talafātai, e maua le eletise i le tele o fale. Peita’i, e tatau lava ona faalautele atili uaea eletise ina ia faalototele i le tele o ni isi tagata e se’e atu i nofoaga i gā’uta. O le tele o nuu, e au lava le eletise i le faaiuga o nuu i le fale mulimuli. E lelei lava le auaunaga tau le malosi’aga e ui e feto’i i ni isi taimi ma lē ola so’o faavaitaimi ai mōlī. O isi tulaga, ua faatutū pou eletise i tulaga faaletonu, ma e lamatia tele pe a pā’u’ū i luga o fale o ‘aiga.

MNRE Page 12

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

O nuu i le itu i sisifo o le itumalo e faalagolago i pamu e aumaia le suavai. E ui ina faamoemoeina lea punāvai, ae o lona tulaga, e maualuga tele le masima e lē lelei mo le soifua maloloina po o meafaigaluega a le falema’i. O loo iai nuu e fai o latou vaipuna i totonu o le itumalo, ae o ia vai, e eseese uma o latou tulaga mo le lagolagoina lea o le punāvai a le nuu. O le tele, ua matuā leaga lava le fausaga toe oona le suavai.

E lagolago e le itumalo a’oga mai vaega eseese tau a’oa’oga pei o a’oga amata, a’oga tulagalua ma le Kolisi faa- Itumalo i Salailua. E leai ni isi o a’oga nei o i totonu o sone lamatia. O loo iai auala ‘alo/auala sola i totonu o nuu ia o Satuiatua ma Salailua, e fesoasoani ai i aiga o loo alaala i tafatafa o laueleele lamatia i le talafātai, e tapena ese faafuase’i i taimi o faalavelave faanatura.

O le tele o tagata o nuu i le itumalo e maua lo latou tamaoaiga mai le galueaina o faatoaga po o fāgotaga. E iai faleoloa o nuu i totonu o le itumalo e maua ai oloa faalenuu ma galuega a tagata o le afio’aga. O totonu foi o le itumalo o loo iai a’oga, ma le falemai faa-itumalo i Foailalo o loo maua ai galuega mo ni isi o tamaitai tausi ma’i lava a le itumalo. I tulaga o taligāmalō femalaga’i, e tasi lava le faletalimalo i Satuiatua, ae peitai, o le nuu o Foailalo o loo feutaga’i nei mo le atinaeina o se faletalimalo i lo latou talafatai, i le tulaga tuai sa iai le nuu.

3.3 Tulaga Lamatia o le Tau ma le ‘Anagatā

Ua moomia vave lava le malamalama o afio’aga i fesuiaiga o le tau ua iai nei Samoa ma iē luā. Ua maea nei se suesuega i le 2011 o loo otooto mai ai suiga o le tau i Samoa, nei ma ā taeao mai le 1990 -2030 e o’o atu i le 2090. Ua faaalia e lea suesuega e faapea: e faaauau pea ona siisii le vevela o Samoa ma e iai aso e matuā vevela ai; faateleina foi ia aso e matuā timuga tetele ai lava; o le a faaitiitia ia le numera o matagi malolosi ae faateteleina le malosi o matagi; e tumau pea ona siisii le maualuga o le suasami ma faapena ona siisii le ‘a’ava o le suasami o Samoa, ma lamatia ai le ola lelei o meaola i le ā’au- amu tainane meaola uma o le sami.

O le Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga 2007 mo Palauli i Sisifo o loo ua faamauina ai i faafanua vaega ma’ale’ale uma o le itumalo i tafatafa o le talafatai ma laufanua maualalalo i le talafātai. Ua faailogaina ai foi vaega ia o ni sone lamatia ona e lāina i faalavelave faanatura, fesuiaiga o le tau, ma mea e tutupu mātuiā ua mafua ai lōlōga ma le ‘āia o eleele. O loo iai suiga i eleele ‘apovai ma le fa’aaogaga o laueleele lea e tupu ai lōlōga mātuiā i vai-a-lalo (downstream) mafua mai i le mamafa o tāfega mai eleele ‘apovai i laueleele maualuluga (upland-catchment areas). Ona o ia tulaga, ua lauliliuina ai i le teuteuga o le Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga se vaaiga lautele i lamatiaga i le laueleele, tulaga lamatia o le tau ma ni tali e ono aogā e siitia ai le ‘anagatā o afio’aga.

Tulaga Lamatia o le Talafātai: O tolotolo i Foailuga ma Satuiatua ua avea ma puga (groin) i le eleele e faaputuputu ai le oneone i le itu e tafe agai i uta (itu i sasae) o tolotolo (tagai Ata 1). E iai foliga vaaia o gaoioiga o le ‘āia mamafa o loo tupu i tafatafa o le talafātai mai Foailalo i Salailua. E faate’ia lea e gaoioiga a galu malolosi aemaise i taimi o le fefatia’i o galu o matagi ma afā, ma feāiāa’i ma le feavea’iga o otaota i le talafātai (longshore littoral drift process). O gaoioiga o le fegauia’iga o galu malolosi i le itumalo, e faagaoioia felavasa’iga o sō’oga ma ta’eta’ei/gāuga e tipitipia le talafātai u’amea o Taga. O ni isi o nei felavasa’iga o sō’oga ma gāuga e o’o (extend) atu ma lāina (exposed) i le itū i gatai o le auala e pei ona faailoa i le Ata-2. E tele vaega o le talafātai o loo lamatia i le sōlofa ifo ma o loo ‘āia le tele o vaega, ma ua mafua ai le se’e mamao o le talafatai i nuu-ā-uta (itu i mātū). O le mea lea, i le isi 5 i le 10 tausaga e ono o’o atu le suiga o le talafātai i le auala tele, ma faaleagaina ai galuega tetele i le talafātai.

Tulaga Lamatia o Eleele Tū –ā-ūta: E pei o le tele o vaega o Upolu ma Savaii, o le saoasaoa o atinae i nuu-ā-uta o le a faagaoioia (generates) ni isi o sō’oga ma ni ta’e i le fausaga o lea ‘ōgāeleele ma ona o lea, o mafuaaga ia e goto ifo ai le punāvai o fanua lalovaia i se loloto tele. O loo iai se vaega o le eleele ua isi ma ua fese’eta’i itu e lua (fault scarp) ma ua lāina (exposed) i le itu i sauté i le va o Satuiatua ma Salailua (Ata 1), e na te mafaia ona faaoso se faalavelave o se ma’a-solo po o se eleele-solo i le lumana’i i le vaega lenei o Savaii. E tusa ma faamaumauga a Fepulea’i (2017), o le laina fese’eta’i (fault scarp) lenei e le i lāina atoatoa (not fully exposed) i le tele o vaega o le laueleele, talu ai ona o le iloa, o le laina feseetai o loo tanumia e otaota mai i eleele ‘āia po ua faavevesiina i taimi o atina’e i laufanua tū-ā- uta.

MNRE Page 13

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Ata 1 O le Faafanua mai le Upega Tafailagi (Google): O le ata o se vaega i le va o Foailalo ma Salailua – ‘āia o le talafatai ma faalavelave lamatia o laueleele tū-ā-uta. Ata pueina: Aleni Fepuleai, 2017

Ata 2: Talafātai o Taga e maualuga ai sō’oga ma eleele isi ma feseetai. Ata o le nuu o Taga o loo faaali ai le vaega tonu o le talafātai o loo ma’ale’ale ma ono sōlōfa Ata pueina: Aleni Fepuleai, 2017

MNRE Page 14

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

4. Galuega Fesoasoani mo le Itumalo o Palauli Sisifo

Fofō o Fuafuaga-FTA

Galuega Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Fuafuaga Talafeagai Tetele Galuega a Vaega

Alatele, alagalue Fuafua se auala e Siitia le vave faaleleia Tatau ona mulimulita’i ma alavai i faatatau i le agai i uta o aafiaga; le LTA ma le MWTI i le Fuafuaga Faapule’aga tafatafā-ala e mai Foailuga i Salailua mamanuina ma mata’itū Tuufaatasi o Afio’aga, moomia le (alasola po o auala mo Faaleleia atili le galuega o le faiga o Aokuso 2015 faalavelave faafuasei): auala i taiala nei: tausia lelei ma puipuia o le faaleleia ona e - Faatino le Vaega 1 mai talafātai; atili ai le Foailuga o’o atu i le Faapolokalame ia alavai lolovaia 2km i le tupe faatatau ma Faaitiitia le ono -Faatino alavai mo vai- polokalame o galuega; lolovaia o nisi o afā i autafa o auala ma Fuafuaga Vaega o vaega o le laasia le Alatele e Tapena le iloiloga o le Femalaga’iga ma talafātai; faaitiitia ai le lolovaia (i felavasaiga o alavai i Felauaiga i le Laueleele luga ma autafa o auala) tafatafā-ala; 2014-2019 aafia ai ma Sone Lamatia Faaleleia auala o auaunaga mo le (CFHZ) Tapena se polokalame soifua laulelei; - Tausia o alavai i autafa tau a’oa’oga mo afio’aga o auala ma asiasiga i le moomia ona tausia tuutaimi i felavasaiga o Sili ona saogalemu mamā o felavasaiga o alavai fale ma auala; alavai

Faatinoga o auala ua Faigafaavae o fautuaina ma faailoa mai Siitia le gafataulima Siosiomaga ma Puipuiga o alagā’oa faanatula; e le LTA: o Agafesootai; Taga – auala i le Pupū Umi: 1800m Siitia le agavaa o Tulafono Faatonutonu Tau Fuafua: afio’aga e vave mo Galuega Tau SAT$ 589,000.00 faaleleia aafiaga i Siosiomaga i Samoa sone lamatia o le (2007); Foailuga – auala i le talafātai a’oga ma alagalue Iloiloga o Tapulaa Aoao Umi: 1500 m Felavasaiga o Auala i Tau Fuafua: SAT$ Samoa (2016); 545,200.00 Fuafuaga Aoao o Foailalo – alagalue i Galuega Tetele 2011; faatoaga ma uta i tagata o nonofo i uta Suesuega o le Aafiagofie o Felavasaiga o Auala i Umi: 1500 m Samoa (2017) Tau Fuafua: SAT$ 545,200.00

Siutu – alagalue i faato’aga Umi: 1500 m Tau Fuafua: SAT$ 545,200.00

Gafa ma: LTA / MWTI / Itumalo

MNRE Page 15

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Mata’itū le faasoaina o le Eletise Faatū poumōlī ma ta’i le Maua le eletise i eletise ina ia ‘aua ne’i Fuafuaga Vaega o eletise mo aiga i uta. taimi uma faapena ova le eletise i nisi o Malosiaga i Samoa ma taimi o pou ‘ona e ono āfāina ai 2017-2022 faalavelave laina eletise; Fai ni mōlī- auala i faalenatura alagalue e talafeagai mo Ta’i e le EPC laina eletise le saogalemu o le ‘Alofia faalavelave i aiga o loo nonofo i uta afio’aga mai poumōlī pā’u’ū. ma fai ni mōlī-auala;

Toe toso ia laina eletise Fetuuna’i le tōfā mo i nofoaga e sili ona atinae o le malosiaga saogalemu pe a toe sui; faasaoina mo afio’aga e faaaoga ai le malosi Gafa ma: EPC / MWTI / faafouina e tusa ma Afio’aga taiala ua faataatitia-

Tapenaga o Ta’iala mo Malosi’aga Faafouina ma Malosi’aga Fa’asaoina 2016

Faatino e le DMO sailiga Faaleleia nofoaga e Ave le faamuamua e fai Nofoaga o mo ni fale i tua o sone sulufa’i ma toomaga ai falesulufa’i i fale o loo Fuafuaga Aoao Sulufa’iga lamatia e fai ma fale e iai le nu’u i taimi o iai nei i totonu o le nu’u Faapule’aga o sulufa’i iai, a o le’i faalavelave e gafatia tulaga uma mo Faalavelave faataunuuina talosaga o faalenatura fale sulufa’i ma 2017-2021 mulimuli mai. talafeagai ma lea Siitia le tulaga o le faamoemoe, taga’i ane i Talosaga e fau se fale vave ona tali fuaitau falea’oga. sulufa’i i uta e mamao ma vave faaleleia mai ese ma sone lamatai ae aafiaga vaaia e le Komiti a Tama’ita’i e mafai ona Faateleina soifua e faaaogaina i aso o faasaoina faalavelave faalenatura

Gafa ma: MNRE / MWCSD /Afio’aga Suavai taumafa o Faatino vave auala e Fai se sailiiliga o aiga o lo’o faasoaina faatali ai le suavaitimu, Siitia tulaga o agavaa loo nonofo i uta ua fai ni tanevai mo aiga o o le afio’aga e vave mafatia i le leai o se loo nonofo i uta e le o faaleleia aafiaga mai suavai taumafa o maua se suavai taumafa suiga o le tau mauaina a’o le’i faia se ma gauega i le fale; faai’uga mo i latou e ao Fuafuaga Vaega o le Vai ina ave iai le ma Vai Lafoa’i 2016- Aiga o lo o mauaina le faamuamua; 2020 suavai ae faasualua. Fuafuaga Aoao o Pule’aga ole Vai ma Su’e le tulaga o iai le Alagā’oa 2007-2017 suavai

Gafa ma: CSSP / NGO/ Faatino e le SWA MWCSD / Afio’aga suesuega mo le tulaga o

MNRE Page 16

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Suesue tulaga lelei o le iai le suavai o loo Falemai suavai po o le faaaogaina i le taimi nei Faaitumalo faamamāina o le suavai Siitia le tulaga o le e fa’aaoga e le falema’i vave toe faaleleia e aofia ai le fai o ni mai aafiaga ma le Saunia galuega mo le tanevai e tau fo’ia ai le soifua maloloina tupe faatatau o utiuti o le faasoa o le polokalame suavai.

Su’ega o le tulaga lelei o le suavai

Gafa ma: MoH / SWA / Itumalo Siosiomaga & Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala e Fesoasoani i Fuafuaga Talafeagai a Alagā’oa Galuega Faatino Vaega Faalenatura Toe totō la’au na masani Faateleina le ola Faatino e le MNRE-DEC, Faaleleia o ai vaomatua i vaega faatasi o la’au & WRD ma le Vaega o Eleele’apovai maualuga o vaomatua meaola o le Vaomatua fautuaga e pei ina ia toe maua le agavaa siosiomaga tau o: e vave faaleleia ai vaomatua e atili vave Faalauiloa ma Fuafuaga Vaega o Vai aafiaga ma tulaga ona mafai ona fesoasoani a le malo i ma Suavai Lafoa’i masani tau siosiomaga o faaleleia aafiaga mai le saunia o la’au- 2016-2020 eleele’apovai suiga o le tau, faamili, tekonolosi ma faaitiitia lamatiaga galuega tetele ina ia Faatino soalaupulega ma mai mu o vaomatua, maua auala Fuafuaga Aoao Vaega o le afio’aga o Salailua e faamautuina le gafataulima mo le toe Siosiomaga 2017-2021 faasoa atu la latou maopo lelei o le totōina o la’au; suavai (Vai Tumaoti) i eleele, faaitiitia le ‘aia

nu’u tuaoi o Foailalo, o le eleele, faaitiitia Foailuga ma Satuiatua eleele-solo, ma Talosaga afio’aga i le MNRE auala atu i le faatumauina ai le Vaega o Vaomatua mo Suesuega mo nisi o tulaga lelei o le la’au faamiliga i lalo o le nofaga e mafai ona vili ai suavai poloketi toe toto le 2 le vai mo Foailuga, miliona o la’au; Foailalo ma Satuiatua. O se sao i le totōina o le 2 miliona o la’au Faatino galuega Polokalame Aoao o fesoasoani mo le toe Galuega: E foia eleele ua faaleleia faaleagaina ma aafiaga i mugala 2015-2020 Saunia auala e puipuia ai pule’aga faaitumalo o eleele’apovai Fuafuaga Aoao Faapule’aga o Vai ma Faatino faasao mai le Alagā’oa 2007-2017 tuasivi i le ā’au

Fai ni soalaupulega ma Tulafono Puleaga o Vai faalauiloa e uiga i ma Alagā’oa 2008 eleele’apovai ua

fautuaina Fuafuaga o Galuega Fai se suesuega o le Faatino mo le Toe Tulaga Lelei o le Suavai Faaleleia o Vaomatua 2016-2020

Fuafuaga Aoao o

MNRE Page 17

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Gafa ma: MNRE / Galuega Faatino mo Afio’aga Manu/La’au Faalafuā 2008-2011

Manaomia e Faamautu Faasao i le Mauaina pea alagā’oa O le faamautuina ma Fuafuaga a le Vaega o Siosiomaga o le Gataifale mo faigafaiva; o taumafa mo le nu’u; tausia lelei o nofoaga Faato’aga 2016-2020 Gataifale le faasao i le gataifale e puipuia ma le Ao uma ma aveese ia Faaitiitia le moomia ai le maliega Fuafuaga Aoao a le puleaina alamea (COTs) faaleagaina o le ‘amu faatasi a le afio’aga ma Vaega o Siosiomaga faatu’utaimi e foia ai le ae faateleina le ola le ioega aloaia a le 2017-2021 faatupula’ia; a’e o ‘amu fou; mālō faatasi ma suesuega tau le Tapu ona faaaoga ia Siitia tulaga agavaa o siosiomaga fanai’a, ‘avaniukini, siosiomaga o ā’au ‘amu e vave faaleleia vaila’au ma isi auala o Vaega o Faigafaiva e aafiaga e tali atu ai i faigafaiva e le fautuaina afio’aga e suiga o le tau; gafataulimaina; tusa ma le Polokalame

Faapule’aga mo Faaitiitia le Mata’itū le tulaga o ‘amu Faigafaiva a Afio’aga faaleagaina o ma faatino faato’aga (CBFMP) – Fuafuaga siosiomaga tau ‘amu; Faapule’aga mo gataifale; Faigafaiva

Fai ni polokalame Puipuia le ola faatasi aoaoga e mata’itū ai e o manu/la’au o le NBSAP 2015-2020 nu’u ia le gataifale gataifale

Gafa ma: MAF / MNRE / Afio’aga Soifua Laulelei Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Fuafuaga Talafeagai a & Ia Lava Galuega Vaega Taumafa Vaomatua sātia Toe faalelei ma fa’aaoga Faatuputeleina le Tapena e le Vaega o le Fuafuaga Vaega o ma faato’aga i fa’ato’aga ia laufanua mau i taumafa ma le CROP-MAF ia a’oa’oga e Faato’aga ua lē o toe galuea’ina e soifua maloloina atoa faatino e i latou ua iai 2016-2020 ai ma le siitia o le lata i le aai na i lo le agavaa faapitoa tau tulaga agavaa o faato’a o fanua i le aga’i i faato’aga e lagolago ma afio’aga e vave limataitaiina faifaato’aga uta ma le vaomatua: faaleleia aafiaga ma faatasi ai ma polokalame fetuuna’i le tali atu i e faalauiloa ia le Una’ia le totōina o fua o suiga o le tau faatuputeleina o itu’aiga faa’ele’eleaga e pei o ufi, fua o faa’ele’eleaga e umala, e sili atu ona gafatia aso leaga e pei o anagatā i taimi o afā, mugālā ma timuga; mugālā ma lōlōga. Tapena meafaigaluega Una’ia faato’aga- ma la’au totō e faatele vaomatua ma faato’aga ai itu’aiga la’au ma lo fefiloi aofia ai la’au ’aina latou anagatā - tagofia e faaitiitia ai le aafiagofie ia mataupu tau i manu o fua o faa’ele’eleaga i fa’alafuā mmf. O se faama’i. faiga e faatuputeleina ai le mau i taumafa; Totō faatele isi itu’aiga faato’aga e maua ai sina Faamalosi atili le seleni e pei o koko, niu, faapā’aga ma tipolo ma ia totō i ‘ele’ele Faapotopotoga

MNRE Page 18

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

e lē o lamatiagofie. Tumaoti e pei o: Asosi a Faifaato’aga Samoa; Faatino le Pulega o Faapotopotoga a Faiga Tau Faato’aga e Tama’ita’i Faipisinisi Gafatia le faaaogaina ma vaega tumaoti e pea o le ‘ele’ele; lagolago ia faifaato’aga i afio’aga e ala i a’oa’oga ma le Faatino polokalame maketiina o fua o faapule’aga tu’ufaatasi faa’ele’eleaga. mo manu fa’alafuā;

O ta’iala nei mo le Faatino polokalame faatinoga o fofō: taofiofi mo le pulea o Faata’i- Tulafono meaola/la’au faalafuā e Taufaaofi mo le aafia ai faato’aga-fua o Pulega o Alagā’oa faa’ele’eleaga. mai le Lau’ele’ele 2018; Gafa ma: MAF / Polokalame Lautele a CSSP/WIBDI/Asosi o Samoa mo Galuega Faifa’ato’aga/ METI/ Faatino e foia ai le SBEC / UNDP-GEF- Faaleagaina o le SGP/MNRE / Afio’aga Lau’ele’ele ma tu’uitiitia ai aafiaga mai mugālā 2015-2020;

Fuafuaga Lautele ma Galuega mo La’au Faalafuā 2008-2011;

Fuafuaga mo le Totōina o le 2 Miliona La’au 2015-2020

Pulega a Nu’u Fofō/Mataupu Taiala e Fesoasoani i Manatu Galuega Faatino Tapena Tulafono a Faagaoioi ma toe Iloilo tulafono Saunia e le MWCSD Lagolago le tapenaga o Nu’u e fesoasoani i le a nu’u mo afio’aga e mulimuli ai fesoasoani i itumalo/afio’aga tulafono a nu’u e mafai ona faatinoga o Fuafaga- e aofia ai ma le puipuiga o i le tapenaga o tulafono a nu’u ta’ialaina tulaga faapule’aga FTA alagā’oa faanatula i le gataifale o nu’u ma faatino ma le laueleele Atina’e a Afio’aga 2016-2021 polokalame a le mālō ma faapotopotoga tuma’oti e Gafa ma: Afio’aga / MWCSD aofia ai ma Fuafuaga –FTA Faamalosia tulafono i Faamalosia le leai o se tulafono Vaega o Vaomatua –MNRE e Faailoa mai e afio’aga le le tāina mo le tāina o vaomatua faa- faamalosia tulafono i fa’aaauau pea ona tāina faasolitulafono o le ālatua i nu’u po o le tau’a’aoina o kamupani e tāina le la’au mo faasolitulafono o le laupapa la’au mea e moomia mo ili-laupapa le laupapa; ma ua tatau ona silasila i laiti e gafataulima ona faatino i tulaga e faamalosia ai tua i nu’u Mata’tū kamupani ili-laupapa tulafono e faaitiitia le tāina i po o ili-laupapa laiti a tagata lalo o la’au sa masani ona ola Gafa ma: MNRE/Afio’aga taitoatasi 2016-2020 ai i vaomatua ma taofia le Fuafuaga Aoao o Vaomatua agai pea i uta o le tāina o la’au

Faatino polokalame Faatino asiasiga tu’utaimi ma Mata’itū e le Komiti Taulamua ia Komiti a mo le faamamāina o aveese otaota ma taetafe mai Faamatagofie Aai ia Tamaitai a nu’u ma le nu’u alavaitafe, alavai i tafatafā-ala polokalame faamamāina o le aumaga/taulele’a i le

MNRE Page 19

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

ma alavai-simā ina ia sa’oloto le nu’u faamamāina o alavai, alavai- tafe’ese o le suavai simā ma le siosiomaga Atinae a Afio’aga 2016-2021 Gafa ma: Afio’aga

Palauli Sisifo – laina mumu e iloa ai le toe fetuunaiga o le auala-sola mai Satuiatua i Salailua, galuega mo le agavaa e vave toe faaleleia. Pu’eina ata: Faafanua pu’eina mai luga, Lidar 2015 saunia e Toelesulusulu Cedric Schuster, 2017

MNRE Page 20

Faafanua Itumalo o Palauli Sisifo

4. 1. Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Foailalo

Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala e Fesoasoani Fuafuaga Talafeagai i Galuega Faatino a Vaega

Alagalue – faatā Toe fai ma faatā le alagalue Vave ona toe Galuega o alagalue e Fuafuaga Faapule’aga mo le faafaigofie i faato’aga: faaleleia aafiaga tatau lava ona Tuufaatasi a Afio’aga, ona femalaga’i i Umi: 2 km limata’ita’ina e ta’iala Aokuso 2015 uta Tau Faatatau: Faateleina numela o nei: SAT$ 2,015,400.00 aiga siitia i nofoaga

BCA: 1.6 maualuga Faigafaavae o Siosiomaga ma Gafa ma: LTA / MWTI / Puipuiga o Fuafuaga Vaega o Afio’aga Agafesootai; Femalaga’iga ma Fela’ua’iga i le Tulafono Laueleele 2014-2019 Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga (2007)

Toe Iloilo Tapulaa Aoao o Auala i Samoa (2016)

Suesuega o le Aafiagofie o le Felavasa’iga o Auala i Samoa (2017)

Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele (NISP) 2011

Polokalame ia galuega o le saogalemu i auala i le tupe faatatau ma polokalame o galuega

Vai (e mai / Suesue ma mata’tū le Siitia le tulaga o le Polokalame o Galuega Fuafuaga Faapule’aga faasualua le vai felavasaiga o le vai o loo suavai lafoa’i ma le o Paipa a le Pule’aga o Tuufaatasi a Afio’aga. mai le SWA o loo pamuina i Foailalo; tumamā; le Suavai (SWA) mo le Aokuso 2015) iai nei) Tausaga Faaletupe Faaitiitia le numela 17/18; Faavaila’au (Chlorine) le vaipaipa o Foailalo e tapē ai o tagata mama’i mai suavai lē mamā; E talafeagai Fuafuaga Fuafuaga Vaega o le le siama mai le suavai e le’i Vai ma Suavai Lafoa’i faamamāina o Siosiomaga ma Siitia le tulaga Puipuiga o 2016-2020

agavaa o le afio’aga e Agafesootai; Fai ni suesuega pe vave faaleleia talafeagai le tulaga lelei o aafiaga ina ia Tapulaa o le Tulaga o iai le suavai fetuunai faatatau le Suavai a le MoH

Gafa ma: Fuafuaga 10 Tausaga SWA/MoH/Afio’aga Atinae (2016) a le SWA e faaleleia felavasaiga o le suavai

Faatali suavaitimu Faatino vave auala e maua Fai muamua se aofia ai ma tanevai ia le suavaitimu, Siitia le agavaa o le sailiiliga i aiga o lo’o Fuafuaga Vaega o le mo le Falema’i fesoasoani iai ma le fai o afio’aga e fetuunai aafia i le leai o se Vai ma Suavai Lafoa’i Faaitumalo tanevai mo aiga o loo alala faatatau le tali atu i suavai e maua a’o le’i 2016-2020 i uta e lē o mauaina se aafiaga ona o suiga faamaonia auala e

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

suavai taumafa ma galuega o le tau maua ai le suavai i le fale, ma o se isi foi lea auala e maua ai se isi Fuafuaga Aoao o alasuavai mo aiga o loo Pule’aga o le Vai ma faasualua le suavai o loo Alagā’oa 2007-2017 mauaina.

Sailia se isi alagā’oa mo le suavai e sili atu pe faavaila’au mo le falema’i pe fai ni tanevai e tau faaitiitia ai le faafitauli tau suavai.

Gafa ma: CSSP / MWCSD / Afio’aga Mata’itū le faasoaina Eletise Faatū poumōlī ma ta’i le Maua le eletise i o le eletise ina ia ‘aua Fuafuaga Vaega o eletise mo aiga i uta. taimi uma faapena ne’i ova le eletise i Malosiaga i Samoa ma taimi o nisi o pou ‘ona e ono 2017-2022 faalavelave āfāina ai laina eletise; Fai ni mōlī- auala i faalenatura alagalue e talafeagai mo le Ta’i e le EPC laina saogalemu o le afio’aga ‘Alofia faalavelave eletise i aiga o loo mai poumōlī pā’u’ū. nonofo i uta ma fai ni Toe toso ia laina eletise i mōlī-auala; nofoaga e sili ona saogalemu pe a toe sui; Fetuuna’i le tōfā mo atinae o le malosiaga Gafa ma: EPC / MWTI / faasaoina mo afio’aga Afio’aga e faaaoga ai le malosi faafouina e tusa ma ta’iala ua faataatitia

Tapenaga o Ta’iala mo Malosi’aga Faafouina ma Malosi’aga Fa’asaoina 2016

Faatino e le DMO sailiga Faaleleia nofoaga e Ave le faamuamua e Nofoaga o mo ni fale i tua o sone sulufa’i ma toomaga fai ai falesulufa’i i fale Fuafuaga Aoao Sulufa’iga lamatia e fai ma fale e iai le nu’u i taimi o o loo iai nei i totonu o Faapule’aga o sulufa’i iai, a o le i faalavelave le nu’u e gafatia Faalavelave faataunuuina talosaga o faalenatura tulaga uma mo fale 2017-2021 mulimuli mai. sulufa’i ma talafeagai ma lea faamoemoe, Talosaga e fau se fale taga’i ane i falea’oga. sulufa’i i uta e mamao ese ma sone lamatai ae vaaia e le Komiti a Tama’ita’i e mafai ona faaaogaina i aso o faalavelave faalenatura

Gafa ma: MNRE / MWCSD /Afio’aga

MNRE Page 23

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Siosiomaga & Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala e Fesoasoani i Fuafuaga Talafeagai Alagā’oa Galuega Faatino a Vaega Faalenatura Manaomia e Faamautu Faasao i le Mauaina pea alagā’oa O le faamautuina ma Fuafuaga a le Vaega o Siosiomaga o le Gataifale mo o taumafa mo le nu’u; tausia lelei o nofoaga Faato’aga 2016-2020 Gataifale le puipuia faigafaiva; faasao i le gataifale e ma le puleaina Faaitiitia le moomia ai le maliega Fuafuaga Aoao a le Ao uma ma aveese ia faaleagaina o le ‘amu faatasi a le afio’aga Vaega o Siosiomaga alamea (COTs) ae faateleina le ola ma le ioega aloaia a le 2017-2021 faatu’utaimi e foia ai le a’e o ‘amu fou; mālō faatasi ma faatupula’ia; suesuega tau le Siitia tulaga agavaa o siosiomaga Tapu ona faaaoga ia siosiomaga o ā’au ‘amu e vave faaleleia fanai’a, ‘avaniukini, Vaega o Faigafaiva e aafiaga e tali atu ai i vaila’au ma isi auala o fautuaina afio’aga e suiga o le tau; faigafaiva e le tusa ma le

gafataulimaina; Polokalame Faaitiitia le Faapule’aga mo faaleagaina o Mata’tū le tulaga o Faigafaiva a Afio’aga siosiomaga tau ‘amu ma faatino (CBFMP) – Fuafuaga gataifale; faato’aga ‘amu; Faapule’aga mo

Faigafaiva

Fai ni polokalame Puipuia le ola faatasi aoaoga e mata’tū ai e o manu/la’au o le NBSAP 2015-2020 nu’u ia le gataifale gataifale

Gafa ma: MAF / MNRE / Afio’aga Mata’itū toto’a le Faateleina le agavaa o Saunia e le MNRE- Vaomatua (tāina o le tāina o le la’au e vaomatua e vave Vaomatua / DEC ta’iala Fuafuaga Aoao Vaega la’au ma faatelē afio’aga: faaleleia aafiaga o le ma fesoasoani i o Siosiomaga faato’aga) - Faagata le tāina o le siosiomaga afio’aga: 2017-2020 la’au i vaega o le vaomatua ua Toe faaleleia Tapena Fuafuaga faamaonia e le vaomatua sa masani Faapuleaga o MNRE ai ua faaleagaina Vaomatua

- Faailoa vaega e NBSAP 2015-2020 talafeagai ona tā O le sao i le totōina o (laupapa) mamao le 2 miliona la’au e le Fuafuaga Galuega Toe ese ma MNRE Faaleleia Vaomatua eleele’apovai 2016-2020

- Faatino e afio’aga Fuafuaga mo le polokalame toe Totōina 2 Miliona totōina o le La’au 2015-2020 vaomatua i eleele ua tāina ai le la’au Tulafono Puleaga o Vaomatua 2011 Gafa ma: MNRE /Afio’aga

Toe Faaleleia Sailia pe talafeagai Faateleina le ola Faatino e le MNRE- Eleele’apovai ona fai se faatanoa vai faatasi o la’au & DEC, WRD ma le Vaega Fuafuaga Vaega o Vai mo le nu’u mai le meaola o le o Vaomatua fautuaga e ma Suavai Lafoa’i eleele’apovai o loo siosiomaga tau pei o: 2016-2020

MNRE Page 24

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

maua ai le suavai mo vaomatua e atili vave Faalauiloa ma Salailua; agavaa ai e faaleleia fesoasoani a le mālō i aafiaga mai suiga o le le saunia o la’au- Fuafuaga Aoao Vaega Puipuia eleele’apovai tau, faaitiitia faamili, tekonolosi ma o Siosiomaga 2017- ma taofiofi le lamatiaga mai mu o galuega tetele ina ia 2021 faato’aina o eleele e vaomatua, maua auala silia i le 600 mita le faamautuina le gafataulima mo le toe maualuga mo maopo lelei o le totōina o la’au; faato’aga; eleele, faaitiitia le ‘aia o le eleele, faaitiitia Talosaga afio’aga i le Fa’aauau polokalame eleele-solo, ma MNRE auala atu i le o le toe faaleleia ma faatumauina ai le Vaega o Vaomatua mo pule’aga o tulaga lelei o le suavai la’au faamiliga i lalo o Eleele’apovai. le poloketi toe totō le 2 O se sao i le totōina o miliona o la’au; le 2 miliona o la’au Gafa ma: MNRE / NBSAP 2015-2020 Afio’aga

Fuafuaga Aoao Faapule’aga o Vai ma Alagā’oa 2007-2017

Tulafono Puleaga o Vai ma Alagā’oa 2008

Fuafuaga o Galuega Faatino mo le Toe Faaleleia o Vaomatua 2016-2020

Tulafono Pule’aga o Vaomatua 2011

Fuafuaga Totōina o le 2 Miliona La’au 2015-2020

Eliga o le oneone e Su’esu’e ma faailoa Faaleleia le Ia mautinoa ua iai se faatau ma fa’aaoga e itu’aiga oneone o gafataulimaina ona pemita talafeagai aiga a ua a’afia ai vaitafe e gafatia faiga pulea le oneone o se faato’ā eli ai le oneone; auvai o vaitafe agai i faapisinisi ma galuega alagā’oa tua a aiga; Tuu iai atugaluga tau Faaitiitia le āfāina ma le siosiomaga ma le le ‘āia o le talafātai; Soalaupule faatasi puipuia o agafesoota’i Fuafuaga Aoao Vaega afio’aga, le mālō ma atoa ma soalaupulega Faaitiitia aafiaga o o Siosiomaga vaega tuma’oti mo ma se afio’aga ua auala faanatula sa 2017-2021 ‘ogāeleele e eli ai le a’afia; puipuia le talafātai e oneone i vaitafe; ala i le taofiofi ma le fuafua lelei o nofoaga Ia maua muamua se Faamalosia le e ‘eli ai le oneone; ioega tusitusia mai Alii mata’itū ma tulafono & Faipule ma lē e āna mo le ‘eliga o le le oneone ona faato’ā oneone; mafai lea ona ulufale i le nofoaga mo le ‘eliga;

MNRE Page 25

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Faalauiloa Tapena tulafono mo le faalauaitele auala e ‘eliga o le oneone gafataulimaina le ‘eliga o le oneone; Mulimuli i ta’iala a le MNRE o loo iai nei mo

Tapena tulafono mo le ‘eliga o le oneone e Fuafuaga Vaega o le le ‘Eliga o le Oneone pei o: Vai ma Suavai Lafoa’i

Tulafono PUMA 2004; 2016-2020 Gafa ma: MNRE /

Nu’u Tulafono o Siosiomaga mo Fanua ma Fuagafanua 1989;

(Faata’i) |Faigafaavae mo le ‘Eliga o le Oneone 2001;

(Faata’i o le Tulafono Taufaaofi mo Pule’aga o Alagā’oa mai le Lau’ele’ele, 2018;

NAP – Fuafuaga e Gafataulima Pulega o Fanua 2015-2019

Sosolo vao/la’au Tapena se Faaitiitia aafiaga o E ao ina mulimulita’i le faalafuā i vaomatua polokalame fa’aaoga meaola/la’au faalafuā faatinoga o Fuafuaga Aoao Vaega ma faato’aga ai meaola/manu e i vaomatua polokalame o mea o Siosiomaga faatama’ia vao/la’au faalafuā i ta’iala: 2017-2020 ma meaola/manu faalafuā mai Faateleina numela o NBSAP 2015-2020 Fuafuaga Vaega o vaomatua ma la’au sa masani ai Faato’aga 2016-2020 faato’aga: vaomatua ua toe Fuafuaga Aoao mo faaolaina Meaola/La’au Faalafuā Faatino polokalame e 2008-2011 taofiofi ai ma aveesea meaola/la’au faalafuā Faaleleia atili le Fuafuaga Faafealofani ma la’au faalafuā maopoopo o le eleele Fuafuaga o galuega a ogaoga i fua o Samoa 2015-2020 faa’ele’eleaga e pei o le vao-pinati, lea ua Faata’i – Faaleleia o matua sosolo ma ola Eleele –Faaleagaina tele i eleele ua Fuafuaina mo faavaoa; Polokalame (Target Setting Program) Fai ni polokalame 2018-2028 faaa’oa’oga ma faalauiloa ai aafiaga mai meaola/la’au faalafuā

Gafa ma: MNRE /MAF / Afio’aga

MNRE Page 26

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Soifua Laulelei & Ia Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani Fuafuaga Talafeagai Lava Taumafa i Galuega a Vaega Vaomatua sātia ma Toe faalelei ma fa’aaoga Faatuputeleina le Tapena e le Vaega o le Fuafuaga Vaega o faato’aga i fa’ato’aga ia laufanua mau i taumafa ma le CROP-MAF ia a’oa’oga Faato’aga ua lē o toe galuea’ina e soifua maloloina e faatino e i latou ua 2016-2020 atoa ai ma le siitia o lata i le aai na i lo le iai agavaa faapitoa tau le tulaga agavaa o faato’a o fanua i le aga’i faato’aga e lagolago afio’aga e vave ma limataitaiina i uta ma le vaomatua: faaleleia aafiaga ma faifaato’aga faatasi ai fetuuna’i le tali atu i ma polokalame e Una’ia le totōina o fua o suiga o le tau faalauiloa ia le faa’ele’eleaga e pei o ufi, faatuputeleina o umala, e sili atu ona itu’aiga fua o anagatā i taimi o afā, faa’ele’eleaga e gafatia mugālā ma lōlōga. aso leaga e pei o mugālā ma timuga; Una’ia faato’aga- vaomatua ma faato’aga Tapena fefiloi aofia ai la’au ’aina meafaigaluega ma e faaitiitia ai le la’au totō e faatele ai aafiagofie o fua o itu’aiga la’au ma lo faa’ele’eleaga i faama’i. latou anagatā - tagofia ia mataupu tau i manu fa’alafuā Totō faatele isi itu’aiga mmf. O se faiga e faato’aga e maua ai sina faatuputeleina ai le seleni e pei o koko, niu, mau i taumafa; tipolo ma ia totō i ‘ele’ele e lē o lamatiagofie. Faamalosi atili le faapā’aga ma Faapotopotoga Faatino le Pulega o Tumaoti e pei o: Faiga Tau Faato’aga e Asosi a Faifaato’aga Gafatia le faaaogaina Samoa; pea o le ‘ele’ele; Faapotopotoga a

Tama’ita’i Faipisinisi Faatino polokalame ma vaega tumaoti e faapule’aga tu’ufaatasi lagolago ia mo manu fa’alafuā; faifaato’aga i afio’aga e ala i a’oa’oga ma le Faatino polokalame maketiina o fua o taofiofi mo le pulea o faa’ele’eleaga. meaola/la’au faalafuā e aafia ai faato’aga fua o O ta’iala nei mo faa’ele’eleaga. le faatinoga o fofō: Gafa ma: MAF / Faata’i- CSSP/WIBDI/Asosi Tulafono faifa’ato’aga/ METI/ Taufaaofi mo le SBEC / UNDP-GEF- Pulega o SGP/MNRE / Afio’aga Alagā’oa mai le Lau’ele’ele 2018; Polokalame Lautele a Samoa mo Galuega

MNRE Page 27

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Faatino e foia ai le Faaleagaina o le Lau’ele’ele ma tu’uitiitia ai aafiaga mai mugālā 2015- 2020;

Fuafuaga Lautele ma Galuega mo La’au Faalafuā 2008-2011;

Fuafuaga mo le Totōina o le 2 Miliona La’au 2015-2020

Toe fafaga le Toe fafaga ā’au ma Faateleina le mau i Fuafuaga Faapuleaga Gataifale aloalo i meaola/figota taumafa o Faigafaiva a Afio’aga eseese o le gataifale e Fuafuaga Vaega o pei o faisua, ali’ao, limu Faato’aga 2016-2020 ma isi figota mo le Faateleina figota Faaleleia atili faasao o taumafa eseese o le gataifale le gataifale o loo iai ona ua ola lelei ā’au nei ma unaia le Faamalosia Tulafono o ma ‘amu o le faalautele atu i isi Faigafaiva siosiomaga nu’u tuaoi faagataifale Gafa ma: MAF / Afio’aga

Pulega a Nu’u Fofō Aupito Lelei Ua Ta’iala e Fesoasoani i Manatu Fautuaina Galuega Faatino Faatino tulafono a nu’u mo Saunia e le MWCSD Lagolago le tapenaga o Tulafono a Nu’u afio’aga e mulimuli ai e aofia ai fesoasoani i itumalo/afio’aga i tulafono a nu’u e mafai ona ma le puipuiga o alagā’oa le tapenaga o tulafono a nu’u ta’ialaina tulaga faanatula i le gataifale ma le faapule’aga o nu’u ma laueleele Atina’e a Afio’aga 2016-2021 faatino polokalame a le mālō ma faapotopotoga Faaleleia ma faamalosia le tuma’oti e aofia ai ma tulafono a le afio’aga o Foailalo Fuafuaga –FTA e pei ona iai

Gafa ma: Afio’aga/ MWCSD Tapena se fuafuaga mo le tau Faatino le Fuafuaga Aoao o Mae’a a’oa’oga tau CDCRM Tali atu i Faalavelave ma faalavelave faafuasei a le Pule’aga o faalavelave a le itumalo ma ua latou Faafuasei ma tapenaga nu’u Faanatula 2017-2021 talosagaina le fia aofia ai mo faalavelave faanatula ma faailoilo o faalavelave e Moomia le faatu o faailoilo mo fia faatu faasolo i le auala e le sosola’ese i taimi o fai ma tapenaga e tali atu faalavelave faafuasei ai i faalavelave faanatula

Gafa ma: MNRE-DMO / MWCSD / Itumalo

MNRE Page 28

Fa’afanua o le Afio’aga o Foailalo

4.2 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Foailuga

Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani Fuafuaga i Galuega Talafeagai a Vaega

Vai (Faasualua le Suesue ma mata’tū le Faaleleia atili suavai Polokalame o Galuega Fuafuaga Faapule’aga suavai mai le SWA) felavasaiga o le lafoa’i ma le tumamā a le Pule’aga o le Tuufaatasi a Afio’aga, vaipaipa o loo pamuina Suavai (SWA) i Samoa Aokuso 2015) i Foailuga; Faaitiitia le numela o mo le Tausaga tagata mama’i mai le Faaletupe 17/18

suavai lē mamā Faavaila’au (chlorine) Fuafuaga Vaega o le le suavaipaipa mo Talafeagai Faateleina le agavaa o Faigafaavae o Vai ma le Suavai Foailuga e tapē ai Lafoa’i 2016-2020 siama o le suavai e le’i le afio’aga e vave Siosiomaga ma faaleleia aafiaga ma ia Puipuiga o faamamāina fetuunai faatatau Agafesootai

Faatino le su’ega o le Tapula’a o le Suavai a tulaga lelei o le suavai le MoH po o talafeagai

Polokalame 10 Gafa ma: SWA/MoH/ Tausaga Atinae Afio’aga (2016) a le SWA mo le faaleleia o le felavasaiga o le suavai

Alagalue i uta e pāsia Fuafua le auala fou e Siitia le tulaga vave Tatau ona saunia e le Fuafuaga Faapule’aga le Aoga Tulagalua a faafetaui ma le auala i toe faaleleia aafiaga LTA ma le MWTI ia le Tuufaatasi a Afio’aga, Foailuga uta mai Foailuga i mamanu ma mata’itū Aokuso 2015 Salailua (auala e Faaleleia atili le le faiga o galuega o sola’ese ai po o auala puipuia o le auala e tusa ma ta’iala Fuafuaga Vaega o o faalavelave talafātai; nei: Femalaga’iga ma faafuasei): Fela’ua’iga i le - Faatino le Vaega 1 o Faaitiitia le ono Polokalame alavai i Laueleele 2014-2019 le auala mai aafia i lōlōga o tupe faatatau ma Foailuga e oo i le vaega i le talafātai polokalame o galuega 2km; - Tau Faatatau: Faaleleia auaunaga Tapena suesuega o SAT$2,015,400.00 mo le soifua laulelei felavasaiga o alavai o Umi: 2km auala BCA: 1.6 Sili ona saogalemu - Faatino le iloiloga fale ma auala o le Tapena polokalame o le saogalemu i auala nu’u; faaa’oa’oga mo le ma faailoilo o le afio’aga tusa ma le saogalemu talafeagai Siitia tulaga manaomia o le tausia gafataulima o mamā o le felavasaiga Gafa ma: LTA / MWTI alagā’oa faanatula o alavai; / Faaitumalo Faigafaavae o Siitia le agavaa o Siosiomaga ma tagata o le nu’u e Puipuiga o vave faaleleia aafiaga Agafesootai; i vaega poo sone lamatia i le talafātai Tulafono Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga (2007)

Toe Iloilo Tapulaa Aoao o Auala i Samoa (2016)

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Suesuega o le Aafiagofie o Felavasaiga o Auala i Samoa (2017)

Polokalame faatinoga mo le saogalemu o auala i tupe faatatau ma polokalame o galuega

Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele (NISP) 2011

Faatā Alagalue o loo Soso’o le faatāina o le Siitia tulaga o le vave Tatau ona Fuafuaga Faapule’aga iai alagalue o lo’o iai nei i toe faaleleia o aafiaga mulimulita’i le faiga o Tuufaatasi a Afio’aga, le 1km i uta mo auala galue e tusa ma: Aokuso 2015 faato’aga ma i latou o Faateleina le numela nonofo ai. o aiga e siitia i Faigafaavae o Fuafuaga Vaega o nofoaga maualuluga Siosiomaga ma Femalaga’iga ma Umi: 1 km Puipuiga o Fela’uaiga i le Tau Faatatau: Agafesootai; Laueleele 2014-2019 SAT$ 1,007,700.00 BCA: 2.0 Tulafono Faatonutonu o Gafa ma: LTA / Galuega Tau MWTI / Afio’aga Siosiomaga (2007)

Toe Iloilo Tapulaa Aoao o Auala i Samoa (2016)

Suesuega o le Aafiagofie o Felavasa’iga o Auala i Samoa (2017)

Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele (NISP) 2011

Polokalame faatinoga mo le saogalemu o auala i tupe faatatau ma polokalame o galuega

Mata’itū le faasoaina Eletise Ta’i laina eletise mo Maua le eletise i taimi o le eletise ina ia ‘aua Fuafuaga Vaega o aiga o loo nonofo i uma faapena ma taimi ne’i ova le eletise i Malosiaga i Samoa uta ma fai ni mōlī o o faalavelave nisi o pou ‘ona e ono 2017-2022 le auala mo le faalenatura āfāina ai laina eletise; saogalemu ‘Alofia faalavelave Ta’i e le EPC laina Gafa ma: EPC/MWTI mai poumōlī pā’u’ū. eletise i aiga o loo nonofo i uta ma fai ni

MNRE Page 31

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

mōlī-auala;

Fetuuna’i le tōfā mo atinae o le malosiaga faasaoina mo afio’aga e faaaoga ai le malosi faafouina e tusa ma ta’iala ua faataatitia

Tapenaga o Ta’iala mo Malosi’aga Faafouina ma Malosi’aga Fa’asaoina 2016

Faatino e le DMO Faaleleia nofoaga e Ave le faamuamua e Nofoaga o Sulufa’iga sailiga mo ni fale i tua sulufa’i ma toomaga fai ai falesulufa’i i fale Fuafuaga Aoao o sone lamatia e fai iai le nu’u i taimi o o loo iai nei i totonu o Faapule’aga o ma fale e sulufa’i iai, a faalavelave le nu’u e gafatia Faalavelave o le i faataunuuina faalenatura tulaga uma mo fale 2017-2021 talosaga o mulimuli sulufa’i ma talafeagai mai. Siitia le tulaga o le ma lea faamoemoe, vave ona tali fuaitau taga’i ane i falea’oga. Talosaga e fau se fale ma vave faaleleia mai sulufa’i i uta e mamao aafiaga ese ma sone lamatai ae vaaia e le Komiti a Faateleina soifua e Tama’ita’i e mafai ona faasaoina faaaogaina i aso o faalavelave faalenatura

Gafa ma: MNRE / MWCSD /Afio’aga

Isi mataupu na lāgā mai i le Fuafuaga-FTA ma fofō na soalaupuleina

Galuega Tetele Fofō/ Mataupu Manatu

Malae Ta’alo Talosaga a le nu’u e faaleleia le malae taalo a E le o se mataupu faamuamua a le Fuafaga- le a’oga FTA lenei mataupu peitai e aoga tele i atinae mo le nu’u i le lumanai Gafa ma: MESC / Afio’aga

MNRE Page 32

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Siosiomaga & Fofō Aupito Lelei Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Talafeagai ma Alagā’oa Faanatura Galuega Fuafuaga a Vaega Faamautuina se Tuuitiitia le aafiaga Saunia e le Vaega o Faasao o vaega o le gataifale e mai otaota o galuega Faigafaiva –MAF Fuafuaga Vaega o Gataifale/Faigafaiva puipuia e sosoo atu i le laueleele; fautuaga e tusa ma Faato’aga 2016- iai faasao mo ta’iala o loo iai: 2020 faigafaiva; Faaitiitia aafiaga o le Faatino faato’aga faaleagaina o ‘amu; Fuafuaga Faapule’aga Fuafuaga Aoao ‘amu; o Faigafaiva a Afio’aga Vaega o Siosiomaga Faatino a’oa’oga a le Siitia agavaa o le 2017-2021 nu’u i polokalame e siosiomaga o NBSAP 2015-2020 mata’itū ai le meaola/la’au e vave gataifale; faaleleia aafiaga mai Tapena Fuafuaga Mata’itū le tele o le suiga o le tau; Faapule’aga mo Vaega ‘amu faaleagaina ona Puipuia o le Gataifale

o le maualuga o le vevela o le pito-aluga Faaitiitia le o sami loloto; faaleagaina o Ia iai se tama’i vaa e nofoaga o meaola i le faatino ai le gataifale mata’itūina o faasao i le gataifale Faamalosia Tulafono o Faigafaiva Gafa ma: MAF / Afio’aga Vaomatua (tāina o le Mata’tū toto’a le tāina Faateleina le agavaa o Saunia e le MNRE- la’au ma faatelē o le la’au e afio’aga: vaomatua e vave Vaomatua / DEC ta’iala Fuafuaga Aoao Vaega faato’aga) - Faagata le tāina o le faaleleia aafiaga o le ma fesoasoani i o Siosiomaga la’au i vaega o le siosiomaga afio’aga: 2017-2020 vaomatua ua faamaonia e le Toe faaleleia Tapena Fuafuaga MNRE vaomatua sa masani Faapuleaga o ai ua faaleagaina Vaomatua - Faailoa vaega e talafeagai ona tā O le sao i le totōina o NBSAP 2015-2020 (laupapa) mamao le 2 miliona la’au e le ese ma MNRE Fuafuaga Galuega Toe eleele’apovai Faaleleia Vaomatua 2016-2020 - Faatino e afio’aga polokalame toe Fuafuaga mo le totōina o le Totōina 2 Miliona vaomatua i eleele La’au 2015-2020 ua tāina ai le la’au Tulafono Puleaga o Gafa ma: MNRE Vaomatua 2011 /Afio’aga

Manaomia e Faamautu Faasao i le Mauaina pea alaga’oa O le faamautuina ma Fuafuaga a le Vaega o Siosiomaga o le Gataifale mo o taumafa mo le nu’u; tausia lelei o nofoaga Faato’aga 2016-2020 Gataifale le puipuia faigafaiva; faasao i le gataifale e ma le puleaina Faaitiitia le moomia ai le maliega Fuafuaga Aoao a le Ao uma ma aveese ia faaleagaina o le ‘amu faatasi a le afio’aga Vaega o Siosiomaga alamea (COTs) ae faateleina le ola ma le ioega aloaia a le 2017-2021 faatu’utaimi e foia ai le a’e o ‘amu fou; mālō faatasi ma

MNRE Page 33

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

faatupula’ia; suesuega tau le Siitia tulaga agavaa o siosiomaga Tapu ona faaaoga ia siosiomaga o ā’au fanai’a, ‘avaniukini, ‘amu e vave faaleleia Vaega o Faigafaiva e vaila’au ma isi auala o aafiaga e tali atu ai i fautuaina afio’aga e faigafaiva e le suiga o le tau; tusa ma le gafataulimaina; Polokalame Faaitiitia le Faapule’aga mo Mata’itū le tulaga o faaleagaina o Faigafaiva a Afio’aga ‘amu ma faatino siosiomaga tau (CBFMP) – Fuafuaga faato’aga ‘amu; gataifale; Faapule’aga mo Faigafaiva

Fai ni polokalame Puipuia le ola faatasi aoaoga e mata’itū ai e o manu/la’au o le NBSAP 2015-2020 nu’u ia le gataifale gataifale

Gafa ma: MAF / MNRE / Afio’aga Toe totō la’au / toe Toe totō la’au iti Puipuia le matāfaga Vaega o Vaomatua, faaleleia talafātai /la’au-vai i vaega o le mai le ‘āia i galu; MNRE e fautuaina Fuafuaga Aoao Vaega talafātai itu’aiga la’au o Siosiomaga Faatumauina talafeagai, ma tapena 2017-2021 Unaia le toe faaolaola fesootaiga faanatula o faamiliga-la’au o mai o la’au sa masani meaola ma la’au o le itu’aiga la’au –iti ai talafātai siosiomaga eseese e talafeagai ma nofoaga (vaega Gafa ma:Afio’aga/ Faateleina le maualalo o talafātai) MNRE maualuga o faapu’ega ma la’au totō mo oneone e taofiofia le afio’aga e ‘āia manaomiaina.

Soifua Laulelei & Ia Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani Fuafuaga Lava Taumafa i Galuega Talafeagai a Vaega Vaomatua sātia ma Toe faalelei ma fa’aaoga i Faatuputeleina le Tapena e le Vaega o le Fuafuaga Vaega o faato’aga fa’ato’aga ia laufanua ua mau i taumafa ma le CROP-MAF ia a’oa’oga Faato’aga lē o toe galuea’ina e lata i soifua maloloina e faatino e i latou ua 2016-2020 atoa ai ma le siitia o le aai na i lo le faato’a o iai agavaa faapitoa tau le tulaga agavaa o fanua i le aga’i i uta ma le faato’aga e lagolago afio’aga e vave ma limataitaiina vaomatua: faaleleia aafiaga ma faifaato’aga faatasi ai fetuuna’i le tali atu i ma polokalame e Una’ia le totōina o fua o suiga o le tau faalauiloa ia le faa’ele’eleaga e pei o ufi, faatuputeleina o umala, e sili atu ona itu’aiga fua o anagatā i taimi o afā, faa’ele’eleaga e gafatia mugālā ma lōlōga. aso leaga e pei o mugālā ma timuga; Una’ia faato’aga vaomatua ma faato’aga Tapena fefiloi aofia ai la’au ’aina meafaigaluega ma e faaitiitia ai le aafiagofie la’au totō e faatele ai o fua o faa’ele’eleaga i itu’aiga la’au ma lo faama’i. latou anagatā - tagofia ia mataupu tau i manu fa’alafuā Totō faatele isi itu’aiga

MNRE Page 34

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

faato’aga e maua ai sina mmf. O se faiga e seleni e pei o koko, niu, faatuputeleina ai le tipolo ma ia totō i ‘ele’ele mau i taumafa; e lē o lamatiagofie. Faamalosi atili le Faatino le Pulega o faapā’aga ma Faiga Tau Faato’aga e Faapotopotoga Gafatia le faaaogaina Tumaoti e pei o: pea o le ‘ele’ele; Asosi a Faifaato’aga Samoa; Faatino polokalame Faapotopotoga a faapule’aga tu’ufaatasi Tama’ita’i Faipisinisi mo manu fa’alafuā; ma vaega tumaoti e lagolago ia faifaato’aga i afio’aga Faatino polokalame e ala i a’oa’oga ma le taofiofi mo le pulea o maketiina o fua o meaola/la’au faalafuā e faa’ele’eleaga. aafia ai faato’aga fua o faa’ele’eleaga. O ta’iala nei mo le faatinoga o Gafa ma: MAF / fofō: CSSP/WIBDI/Asosi Faata’i- Faifa’ato’aga/ METI/ Tulafono SBEC / UNDP-GEF- Taufaaofi mo le SGP/MNRE / Afio’aga Pulega o Alagā’oa mai le Lau’ele’ele 2018; Polokalame Lautele a Samoa mo Galuega Faatino e foia ai le Faaleagaina o le Lau’ele’ele ma tu’uitiitia ai aafiaga mai mugālā 2015- 2020;

Fuafuaga Lautele ma Galuega mo La’au Faalafuā 2008-2011;

Fuafuaga mo le Totōina o le 2 Miliona La’au 2015-2020

Ta’iala e Fesoasoani i Pulega Nu’u Fofō Aupito Lelei Faatinoga Manatu

MNRE Page 35

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Mae’a le a’oa’oga tau Tapenaga mo faalavelave Tapena fuafuaga a le afio’aga Faatino Fuafuaga Aoao CDCRM a le Itumalo ma ua ma le Tali atu i mo faalavelave faafuasei; Faapule’aga o Faalavelave talosaga mai e fia faatutū Faalavelave Faanatula 2017-2021 ni faailoilo o faalavelave Moomia le faatū o faailoilo mo faafuasei faasolo i le auala sola’aga i taimi o faalavelave e fai ma vaega o le latou faafuasei tapenaga i le tali atu i faalavelave faafuasei. Gafa ma: MNRE-DMO / MWCSD / Itumalo

Soalaupulega Itumalo Palauli Sisifo, Fepuari 2017 Pu’eina ata: MNRE-PUMA 2017

Molimauina ‘eliga o le oneone i le matāfaga i le nofoaga tuai o ‘Āia le talafātai o Foailuga i le matāfaga le nuu o Foailalo. Pu’eina ata: MNRE – PUMA, 2017 Pu’eina ata: MNRE-PUMA 2017

MNRE Page 36

Fa’afanua o Afio’aga o Foailalo ma Foailuga

4.3 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Satuiatua

Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani Fuafuaga i Galuega Talafeagai a Vaega

Faatino e le DMO Faaleleia nofoaga e Ave le faamuamua e Nofoaga o Sulufa’iga sailiga mo ni fale i tua sulufa’i ma toomaga fai ai falesulufa’i i fale Fuafuaga Aoao o sone lamatia e fai iai le nu’u i taimi o o loo iai nei i totonu o Faapule’aga o ma fale e sulufa’i iai, a faalavelave le nu’u e gafatia Faalavelave o le i faataunuuina faalenatura tulaga uma mo fale 2017-2021 talosaga o mulimuli sulufa’i ma talafeagai mai. ma lea faamoemoe, taga’i ane i falea’oga. Talosaga e fau se fale sulufa’i i uta e mamao ese ma sone lamatai ae vaaia e le Komiti a Tama’ita’i e mafai ona faaaogaina i aso o faalavelave faalenatura

Gafa ma: MNRE / MWCSD /Afio’aga

Galuega tetele a nu’u Ia siitia’ese mai sone Faaitiitia le tau o i totonu o sone lamatia galuega faaleleia o loo Tulafono PUMA 2004 lamatia e aofia ai: fa’aauauina pea; Fuafuaga FTA 2015 Fale o aiga Fuafua ni faiga Faaaoga Ta’iala Falea’oga talafeagai e faaitiitia Faaitiitia mea e ono Faatonutonu mo le Falesa ai le aafia o atinae o faaleagaina mai le ‘āia Fausiaina o Fale Pisinisi: loo i totonu o sone o le talafātai ma (Setema 2016) ma Fale Komiti a lamatia lōlōga olo’o lamatia usita’ia pemita Tama’ita’i ai. Faamaualuga faavae o fale i le tulaga e talafeagai ma ni aafiaga o sone lamatia (CFHZ)

Gafa ma: Nu’u/Aiga / MWTI/ MWCSD/MNRE

Isi mataupu lāgā mai Fuafuaga FTA ma fofō na soalaupulea

Galuega Tetele Fofō/ Mataupu Manatu

E ao ina toe su’esu’e aafiaga o le taligalu o iai Na molimauina i le soalaupulega mo Aafia taligalu nei e le gata i le vai o le nu’u ae faapena foi i Fuafuaga-FTA a sui o le nu’u ma asiasiga i le - Vai o le nu’u taualumaga faanatula i le talafātai vaitaele ma le taligalu le popolega o le nu’u i - Taualumaga le taligalu. Fai mai i latou, talu lava ona fai le faanatula i le Faataoto lelei fuafuaga e mafai ona taligalu ma galuega o le auala, e foliga mai o le talafātai fesoasoani i le toe faaleleia o le vai, ma toe mafuaaga lea o le aafia o le vaialalo o loo tafe i tapu’e alagā’oa o le matāfaga i le talafātai le vai, ua vaivai le suavai e tafe mai i totonu o le vai ma ua papa’u ai foi. Talosaga le nu’u e ‘aua ne’i toe soso’oina le taligalu o iai nei pe Gafa ma: LTA / MWTI toe faia foi ona e tafia ese ai ma le oneone mai le talafātai aemaise i nofoaga o loo iai atinae tulisi i le matāfaga. Matua moomia lava le toe totōina o la’au i le talafātai.

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Siosiomaga & Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala e Fesoasoani i Fuafuaga Talafeagai Alagā’oa Galuega Faatino a Vaega Faalenatura Manaomia e Faamautu Faasao i le Mauaina pea alagā’oa O le faamautuina ma Fuafuaga a le Vaega o Siosiomaga o le Gataifale mo o taumafa mo le nu’u; tausia lelei o nofoaga Faato’aga 2016-2020 Gataifale le puipuia faigafaiva; faasao i le gataifale e ma le puleaina Faaitiitia le moomia ai le maliega Fuafuaga Aoao a le Ao uma ma aveese ia faaleagaina o le ‘amu faatasi a le afio’aga Vaega o Siosiomaga alamea (COTs) ae faateleina le ola ma le ioega aloaia a le 2017-2021 faatu’utaimi e foia ai le a’e o ‘amu fou; mālō faatasi ma faatupula’ia; suesuega tau le Siitia tulaga agavaa o siosiomaga Tapu ona faaaoga ia siosiomaga o ā’au ‘amu e vave faaleleia fanai’a, ‘avaniukini, Vaega o Faigafaiva e aafiaga e tali atu ai i vaila’au ma isi auala o fautuaina afio’aga e suiga o le tau; faigafaiva e le tusa ma le

gafataulimaina; Polokalame Faaitiitia le Faapule’aga mo faaleagaina o Mata’itū le tulaga o Faigafaiva a Afio’aga siosiomaga tau ‘amu ma faatino (CBFMP) – Fuafuaga gataifale; faato’aga ‘amu; Faapule’aga mo

Faigafaiva Puipuia le ola faatasi Fai ni polokalame o manu/la’au o le aoaoga e mata’itū ai e gataifale NBSAP 2015-2020 nu’u ia le gataifale

Gafa ma: MAF / MNRE / Afio’aga Mata’itū toto’a le Faateleina le agavaa o Saunia e le MNRE- Vaomatua (tāina o le tāina o le la’au e vaomatua e vave Vaomatua / DEC ta’iala Fuafuaga Aoao Vaega la’au ma faatelē afio’aga: faaleleia aafiaga o le ma fesoasoani i o Siosiomaga faato’aga) - Faagata le tāina o le siosiomaga afio’aga: 2017-2020 la’au i vaega o le vaomatua ua Toe faaleleia Tapena Fuafuaga faamaonia e le vaomatua sa masani Faapuleaga o MNRE ai ua faaleagaina Vaomatua

- Faailoa vaega e NBSAP 2015-2020 talafeagai ona tā O le sao i le totōina o (laupapa) mamao le 2 miliona la’au e le Fuafuaga Galuega Toe ese ma MNRE Faaleleia Vaomatua eleele’apovai 2016-2020

- Faatino e afio’aga Fuafuaga mo le polokalame toe Totōina 2 Miliona totōina o le La’au 2015-2020 vaomatua i eleele ua tāina ai le la’au Tulafono Puleaga o Vaomatua 2011 Gafa ma: MNRE /Afio’aga Sosolo vao/la’au Tapena se Faaitiitia aafiaga o E ao ina limataitaiina faalafuā i eleele polokalame fa’aaoga meaola/la’au faalafuā polokalame o le Fuafuaga Aoao Vaega maualuga / maualalo ai meaola/manu e i vaomatua faatama’ia o o Siosiomaga ma ua aafia ai faatama’ia vao/la’au meaola/la’au faalafuā i 2017-2021 vaomatua na masani ma meaola/manu Faateleina le numela ta’iala:

MNRE Page 39

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

ai ma faato’aga faalafuā mai o la’au sa masani ai vaomatua ma vaomatua ua toe NBSAP 2015-2020 faato’aga e pei o: faaolaina Fuafuaga Aoao mo Faatino polokalame e Faaleleia atili le Meaola/La’au Faalafuā taofiofi ai ma aveesea maopoopo o le eleele 2008-2011 meaola/la’au faalafuā ma la’au faalafuā Fuafuaga o Galuega ogaoga i fua o Toe Faaleleia faa’ele’eleaga e pei o Vaomatua 2016-2020 le vao-pinati, faapasī ma le fue lautetele; Fuafuaga Totōina 2 Miliona La’au Faatino polokalame 2015-2020 faalauiloa ma faaa’oa’oga mo le afio’aga i aafiaga ogaoga o meaola/la’au faalafuā mai fafo (siosiomaga tau eleele po o gataifale)

Gafa ma: MNRE / Afio’aga

Pulega a Nu’u Fofo Aupito Lelei Ua Ta’iala e Fesoasoani i Manatu Fautuaina Galuega Faatino Faatino tulafono a nu’u mo Saunia e le MWCSD Lagolago le tapenaga o Tulafono a Nu’u afio’aga e mulimuli ai e aofia ai fesoasoani i itumalo/afio’aga i tulafono a nu’u e mafai ona ma le puipuiga o alagā’oa le tapenaga o tulafono a nu’u ta’ialaina tulaga faanatula i le gataifale ma le faapule’aga o nu’u ma laueleele Atina’e a Afio’aga 2016-2021 faatino polokalame a le mālō ma faapotopotoga Gafa ma: Afio’aga/ MWCSD tuma’oti e aofia ai ma Fuafuaga –FTA Tupe fesoasoani mo le Fa’aauau pea polokalame saili- Limataitai’ina lenei fuafuaga e Ua silia i le 3 tausaga talu nu’u tupe a le nu’u e fesoasoani ai i Tulafono a Nu’u ona fai le fuafuaga lea a le aiga limavaivai nu’u o le saili-tupe e totogi Atinae a Afio’aga 2016-2021 ai pili a’oga o tamaiti mai Gafa ma: Afio’aga aiga limavaivai.

MNRE Page 40

Faafanua o le Afio’aga o Satuiatua

4.4 Fesoasoani mo le Afio’aga o Salailua

Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani Fuafuaga i Galuega Talafeagai a Vaega

Toe fuafua auala i uta Toe fuafua se auala Siitia le vave faaleleia Tatau ona saunia e le Fuafuaga Faapuleaga / toe faaui mai fou (auala-sola po o mai aafiaga LTA ma le MWTI ia le Tuufaatasi a Afio’aga, Foailuga agai i auala o faalavelave mamanu ma mata’itū Aokuso 2015 Salailua ma tausi faafuasei) agai uta i Siitia tulaga o le toto’a le faiga o auala Salailua: ina ia mulimulita’i i tuutaimi alavai i puipuia o le Fuafuaga Vaega o ta’iala o lo o iai nei: tafatafa o auala talafātai Femalaga’iga ma -Fuafua ma agaāga le Fela’ua’iga i le galuega Polokalame alavai i Faaitiitia le ono Laueleele 2014-2019 -Faatino saogalemu o lolovaia o vaega o tupe faatatau ma

auala ma faailoilo le talafātai polokalame o

talafeagai galuega;

- Tausia o alavai i Siitia tulaga o

tafatafā-ala ma auaunaga mo le Tapena suesuega o

asiasiga tuutaimi o soifua laulelei felavasaiga o alavai i

felavasa’iga o alavai; auala;

Sili atu ona saogalemu fale ma Tapena se Gafa ma: LTA / MWTI auala o le nu’u polokalame tau a’oa’oga mo afio’aga i / Itumalo le moomia ona tausia Siitia tulaga mamā o felavasaiga o gafataulima o alavai alagā’oa faanatula

Faigafaavae o Siitia tulaga Siosiomaga ma saogalemu ma agavaa Puipuiga o o le nu’u e vave toe Agafesootai faaleleia aafiaga i sone lamatia o le talafātai Tulafono Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga i Samoa (2007);

Toe Iloilo Tapulaa Aoao o Auala i Samoa (2016);

Suesuega i le Aafiagofie o Felavasaiga o Auala i Samoa (2017)

Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele 2011;

Tapena le iloiloga o le felavasaiga o alavai i tafatafā-ala;

Nofoaga o Sulufaiga Faatino e le DMO Faaleleia nofoaga e Ave le faamuamua e ma auala-sola o se sailiga mo ni fale i tua sulufa’i ma toomaga fai ai falesulufa’i i fale Fuafuaga Aoao auala-sopo o sone lamatia e fai iai le nu’u i taimi o o loo iai nei i totonu o Faapule’aga o (auala-savali) ma fale e sulufa’i iai, a faalavelave le nu’u e gafatia Faalavelave o le i faataunuuina faalenatura tulaga uma mo fale 2017-2021

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

talosaga o mulimuli sulufa’i ma talafeagai mai. Siitia le tulaga o le ma lea faamoemoe, vave ona tali fuaitau taga’i ane muamua i Talosagaina le DMO ma vave faaleleia mai falea’oga. ina ia aofia ai ma aafiaga Faleaoga o A’oga Maualuga o lo o i uta i Faaleleia auala-sola le polokalame o mo faalavelave galuega faaopoopo i fale ma fa’aaoga ma Nofoaga o Sulufaiga mo le nu’u ona e mamao ese ma le talafātai.

Talosaga e fau se auala-sola po o se auala-sopo amata mai tuāmaota o aiga i le talafātai agai i le falea’oga o A’oga Maualuga

Gafa ma: MWCSD / MNRE /Afio’aga Galuega tetele a nu’u Ia siitia’ese mai sone Faaitiitia le tau o i totonu o sone lamatia galuega faaleleia o loo lamatia e aofia ai: fa’aauauina pea; Faaaoga Tulafono Fuafuaga FTA (2015) Fale o aiga Fuafua ni faiga Faatonutonu mo le Falea’oga talafeagai e faaitiitia Faaitiitia mea e ono Fausiaina o Fale Falesa ai le aafia o atinae o faaleagaina mai le ‘āia (Setema 2016) ma Pisinisi: loo i totonu o sone o le talafātai ma usita’ia pemita Fale Komiti a lamatia lōlōga olo’o lamatia Tama’ita’i ai. Tulafono PUMA 2004 Faamaualuga faavae o fale i le tulaga e talafeagai ma ni aafiaga o sone lamatia (CFHZ)

Gafa ma: Nu’u/Aiga / MWTI/ MWCSD/MNRE

Faatino le Mata’itū Vai Tumaoti faamamāina tuutaimi Sili atu ona faigofie Tatau i le MWCSD – Fuafuaga mo Atinae a o le uluvai po o le ona maua le suavai IWSA ona saunia Afio’aga 2016-2021 faatanoa ma tausia mo taumafa ma ta’iala ma fautuaga i lelei le felavasaiga o galuega i le fale nu’u i le tausia paipa tuutaimi aua le puleaina o le suavai Mata’itū tuutaimi le tumaoti su’ega o le tulaga lelei o le suavai mo le taumafa Gafa ma: Afio’aga / MWCSD-IWSA / MoH

MNRE Page 43

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Vai o le Afio’aga Talosaga le faaleleia o Siitia tulaga lelei ma E tatau ona mulimuli Fuafuaga Atinae a Salele, o le vai o le tausia le suavai le faiga o le vai o le Afio’aga 2016-2021 Nu’u talafeagai mo le vai ae nuu i ta’iala ua saunia – Fauga po’o le faaitiitia le tafe ane iai e le MNRE po’o le Fuafuaga Aoao Vaega faaleleia o le vai e faanatula o le suasami MWTI: o Siosiomaga tatau ona fai muamua i le vaega o iai ma’a 2017-2021 le sela muamua o le Faigafaavae o vai ma le sela pito i le Siosiomaga ma sami. Puipuiga o Agafesootai Gafa ma: Afio’aga / CSSP / UNDP-GEF Tulafono SGP/ MNRE Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga, 2007

Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele 2011

Tulafono PUMA 2004

Siosiomaga & Fofō Aupito Lelei Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Talafeagai ma Alagā’oa Faanatura Galuega Fuafuaga a Vaega Eleele’apovai Puipuia eleele’apovai Faateleina le ola Faatino e le MNRE-DEC, ma taofiofi le faatasi o la’au & WRD ma le Vaega o Fuafuaga Aoao faato’aina o eleele e meaola o le Vaomatua fautuaga e Vaega o Siosiomaga silia i le 600 mita le siosiomaga tau pei o: 2017-2020 maualuga mo vaomatua e atili vave Faalauiloa ma faato’aga; ona mafai ona fesoasoani a le mālō i Fuafuaga Vaega o faaleleia aafiaga mai le saunia o la’au- Vai ma Suavai Fa’aauau polokalame suiga o le tau, faamili, tekonolosi ma Lafoa’i 2016-2020 o le toe faaleleia ma faaitiitia lamatiaga galuega tetele ina ia pule’aga o mai mu o vaomatua, maua auala Eleele’apovai. faamautuina le gafataulima mo le toe Tulafono Pule’aga o maopo lelei o le totōina o la’au; Vai ma Alagā’oa 2008 Vaega o le Puna’oa eleele, faaitiitia le ‘aia

Suavai a le MNRE e o le eleele, faaitiitia faaauau le eleele-solo, ma Talosaga afio’aga i le mata’itūina o le faatumauina ai le MNRE auala atu i le tulaga o le tulaga lelei o le suavai Vaega o Vaomatua mo la’au faamiliga i lalo o eleele’apovai ma le poloketi toe totō le 2 fa’atino polokalame e toe totō ai le miliona o la’au; O le sao i le totōina o vaomatua ia tausi ai le 2 miliona la’au le ola lelei o faatanoa Polokalame Aoao o ma le latou Galuega (NBSAP): siosiomaga 2015-2020

Gafa ma: MNRE / Fuafuaga Aoao Afio’aga Faapule’aga o Vai ma Alagā’oa 2007-2017

Tulafono Pule’aga o Vai ma Alagā’oa 2008

MNRE Page 44

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Fuafuaga Galuega Faatino mo le Toe Faaleleia o Vaomatua 2016-2020

Tulafono Pule’aga o Vaomatua 2011

Fuafuaga Mamao Totōina 2 Miliona La’au 2015-2020

Manaomia e Faamautu Faasao i le Mauaina pea alagā’oa O le faamautuina ma Fuafuaga a le Vaega o Siosiomaga o le Gataifale mo o taumafa mo le nu’u; tausia lelei o nofoaga Faato’aga 2016-2020 Gataifale le puipuia faigafaiva; faasao i le gataifale e ma le puleaina Faaitiitia le moomia ai le maliega Fuafuaga Aoao a le Ao uma ma aveese ia faaleagaina o le ‘amu faatasi a le afio’aga Vaega o Siosiomaga alamea (COTs) ae faateleina le ola ma le ioega aloaia a le 2017-2021 faatu’utaimi e foia ai le a’e o ‘amu fou; mālō faatasi ma faatupula’ia; suesuega tau le Siitia tulaga agavaa o siosiomaga Tapu ona faaaoga ia siosiomaga o ā’au ‘amu e vave faaleleia fanai’a, ‘avaniukini, Vaega o Faigafaiva e aafiaga e tali atu ai i vaila’au ma isi auala o fautuaina afio’aga e suiga o le tau; faigafaiva e le tusa ma le

gafataulimaina; Polokalame Faaitiitia le Faapule’aga mo faaleagaina o Mata’tū le tulaga o Faigafaiva a Afio’aga siosiomaga tau ‘amu ma faatino (CBFMP) – Fuafuaga gataifale; faato’aga ‘amu; Faapule’aga mo

Faigafaiva

Fai ni polokalame Puipuia le ola faatasi aoaoga e mata’itū ai e o manu/la’au o le NBSAP 2015-2020 nu’u ia le gataifale gataifale

Gafa ma: MAF / MNRE / Afio’aga Vaomatua faaleagaina Toe totō la’au sa Vaega o Vaomatua – (vaomatua sa masani masani ai i ‘ogāeleele Faaleleia eleele ua MNRE e saunia Fuafuaga Aoao Vaega ai ua faaleagaina e afā ua faavaoa faaleagaina fautuaga i afio’aga i le o Siosiomaga ma fanua ua tau toe tapu’eina ma 2017-2021 faato’aina) Toe faaleleia eleele- Totōina o le 2 Miliona faaola vaomatua i faavaoa ma ua La’au saunia o la’au faamili e faaleagaina totō;

Faatino polokalame a NBSAP 2015-2020 nu’u o le toe totōina o itu’aiga la’au sa NAP – Fuafuaga masani ai vaomatua Gafataulima o Pule’aga o Eleele 2015-2019 Polokalame a le nu’u mo vaomatua Fuafuaga Galuega Toe

MNRE Page 45

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Faaleleia 2016- 2020 Gafa ma: MNRE / afio’aga Fuafuaga Totōina o le 2 Miliona La’au 2015-2020

Tulafono Pule’aga o Vaomatua 2011

Pulega a Nu’u Fofō Aupito Lelei Ua Ta’iala e Fesoasoani i Manatu Fautuaina Galuega Faatino Faatino Fuafuaga Aoao Mae’a le a’oa’oga tau Tapenaga mo faalavelave Tapena fuafuaga a le afio’aga Faapule’aga o Faalavelave CDCRM a le Itumalo ma ua ma le Tali atu i mo faalavelave faafuasei; 2017-2021 talosaga mai e fia faatutū Faalavelave Faanatula ni faailoilo o faalavelave Moomia le faatū o faailoilo mo faafuasei faasolo i le auala sola’aga i taimi o faalavelave e fai ma vaega o le latou faafuasei tapenaga i le tali atu i faalavelave faafuasei. Gafa ma: MNRE-DMO / MWCSD / Itumalo Faatino polokalame mo Faatino asiasiga tuutaimi ma Mata’itū e le Komiti Taulamua ia Komiti a le faamamāina o le nu’u aveese otaota ma taetafe mai Faamatagofie Aai ia Tamaitai a nu’u ma alavaitafe, alavai i tafatafā-ala polokalame faamamāina o le aumaga/taulele’a i le ma alavai-simā ina ia sa’oloto nu’u faamamāina o alavai, le tafe’ese o le suavai alavai-simā ma le Atinae a Afio’aga 2016-2021 siosiomaga Gafa ma: Afio’aga

Fa’atino le puleaina o le IWS e Limataitaina e tulafono a Tāua le fa’atinoga o le Pulega a Afio’aga ala atu i le: afio’aga le fa’atinoga o feau matafaioi a matai o Aoina o tau o le faaaaogaga o ma galuega a afio’aga i aso afio’aga i le tausiga le suavai e le nu’u e lagolago ai taitasi faatuma’oti o le le tausiga o le felavasa’iga o le faagaoioiga i le latou suavai – pulega a nu’u suavai.

Faaiuga uma i mataupu e patino i le afio’aga

Gafa ma: Afio’aga

MNRE Page 46

Faafanua o le Afio’aga o Salailua

4.5 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Siutu

Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala e Fesoasoani Fuafuaga Talafeagai i Galuega Faatino a Vaega

Galuega tetele a nu’u Ia siitia’ese mai sone Faaitiitia le tau o i totonu o sone lamatia galuega faaleleia o loo lamatia e aofia ai: fa’aauauina pea; Faaaoga Ta’iala Fuafuaga FTA (2015) Fale o aiga Fuafua ni faiga Faatonutonu mo le Falea’oga talafeagai e faaitiitia Faaitiitia mea e ono Fausiaina o Fale ma Falesa ai le aafia o atinae o faaleagaina mai le ‘āia Atina’e ‘Ese’ese Pisinisi: loo i totonu o sone o le talafātai ma (Setema 2016) ma Fale Komiti a lamatia lōlōga olo’o lamatia usita’ia pemita Tama’ita’i ai. Faamaualuga faavae o Tulafono PUMA 2004 fale i le tulaga e talafeagai ma ni aafiaga o sone lamatia (CFHZ)

Gafa ma: Nu’u/Aiga / MWTI/ MWCSD/MNRE Faaleleia ma toe faatā Siitia tulaga o le vave Tatau i le LTA ma le Auala i le nu’u ia auala i totonu o le toe faalelei mai MWTI ona saunia le Fuafuaga Faapuleaga nu’u ma alavai i aafiaga mamanu ma mata’itū Tuufaatasi a Afio’aga, tafatafā-ala toto’a galuega o le Aokuso 2015 auala e tusa ma ta’iala Siitia tulaga o le nei: Silasila i nisi fofō faa- puipuia o le inisinia e faaleleia talafātai Polokalame alavai i atili ai alavai e totonu o tupe faatatau Fuafuaga Vaega o faaitiitia ai le lolovaia Faaitiitia le ono aafia ma polokalame o Femalaga’iga ma o alavai i le alatele o vaega o le talafātai i galuega; Felauaiga i le lōlōga Laueleele 2014-2019 Fai ni patupatu i auala, Tapena iloiloga o faailoilo mo taavale, Mauagofie auaunaga felavasaiga o alavai i auala kolosi mo tagata mo e soifua laulelei auala; savavali i nofoaga

talafeagai Sili ona malupuipuia Tapena polokalame

fale o afio’aga ma tau a’oa’oga mo Gafa ma: LTA auala afio’aga i le moomia /afio’aga ona faatumauina o Alagalue (i uta i felavasaiga o alavai i Siitia tulaga faato’aga) Faatā alagalue o iai le tulaga mamā; gafataulima o nei i faato’aga ma aiga alagā’oa faanatula o lo’o nonofo i uta Faigafaavae o

Umi: 1500m Siosiomaga ma Faaleleia atili le Tau Faatatau: Puipuiga o saogalemu o afio’aga SAT$545,200.00 Agafesootai; ma le agavaa e vave

toe faaleleia aafiaga Gafa ma: LTA / Tulafono i sone lamatia afio’aga Faatonutonu o

Galuega Tau

Siosiomaga i Samoa

(2007)

Toe Iloilo Tapulaa Aoao o Auala i Samoa (2016)

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele (NISP) 2011

Suesuega ole Aafiagofie o Felavasaiga o Auala i Samoa (2017)

Polokalame galuega saogalemu o auala i tupe faatatau ma polokalame o galuega

Isi mataupu na lāgā mai i le Fuafuaga-FTA ma fofō na soalaupulea

Galuega Tetele Fofō/ Mataupu Manatu Taligalu Talosaga pe mafai ona sosoo le taligalu o iai nei E tusa ai ma suesuega a le Vaega Faapitoa a aga’i i sauté sasa’e o le matāfaga ina ia aofia le nuu le Fuafuaga-FTA ma fautuaga ma’oti mai le atoa. Pe tusa ma le 200m le umi mo le puipuia o le Spatial Risk Planner – e le o lava ni tele o le eleele o loo siomia ai le nu’u. mafuaaga e ono agavaa ai lea talosaga. O le tele o le vaega o le talafātai o lo’o fia fausia Gafa ma: LTA / MWTI / afio’aga ai se taligalu o lo’o maualuga lona taotoga faanatula mai le laina e oo iai le tai pe a sua.

La’au o le U’a Toe totō le u’a mo galuega e maua ai se seleni E leai se sootaga o le talosaga mo ni Talosagaina meafaigaluega mo lea fuafuaga e pei meafaigaluega auā se pa e puipuia ai mai o se pa e puipuia ai la’au (u’a) manupapalagi ia le u’a ma sini autu ia maua agavaa e vave toe faaleleia aafiaga mai suiga Gafa ma: Afio’aga / CSSP / SBEC / UNDP-GEF o le tau. SGP Siosiomaga o Puipuia o le itu’aiga togo ua tau le maua Faailoa mai e se tasi o le aufaigaluega a le Togātogo (Xylocarpus species) e na o le 2 eka o loo totoe. MNRE-DEC e mafua ona lamatia lea itu’aiga Faatino se sailiiliga e iloa ai le siosiomaga togo ‘ona o le so’ona faaaogaina Gafa ma: MNRE / afio’aga

Siosiomaga & Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala e Fesoasoani i Fuafuaga Talafeagai Alagā’oa Galuega Faatino a Vaega Faalenatura Manaomia e Faamautu Faasao i le Mauaina pea alagā’oa O le faamautuina ma Fuafuaga a le Vaega o Siosiomaga o le Gataifale mo o taumafa mo le nu’u; tausia lelei o nofoaga Faato’aga 2016-2020 Gataifale le puipuia faigafaiva; faasao i le gataifale e ma le puleaina Faaitiitia le moomia ai le maliega Fuafuaga Aoao a le Ao uma ma aveese ia faaleagaina o le ‘amu faatasi a le afio’aga Vaega o Siosiomaga alamea (COTs) ae faateleina le ola ma le ioega aloaia a le 2017-2021 faatu’utaimi e foia ai le a’e o ‘amu fou; mālō faatasi ma faatupula’ia; suesuega tau le Siitia tulaga agavaa o siosiomaga Tapu ona faaaoga ia siosiomaga o ā’au ‘amu e vave faaleleia fanai’a, ‘avaniukini, Vaega o Faigafaiva e aafiaga e tali atu ai i vailaau ma isi auala o fautuaina afio’aga e suiga o le tau;

MNRE Page 49

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

faigafaiva e le tusa ma le gafataulimaina; Faaitiitia le Polokalame faaleagaina o Faapule’aga mo Mata’tū le tulaga o siosiomaga tau Faigafaiva a Afio’aga ‘amu ma faatino gataifale; (CBFMP) – Fuafuaga faato’aga ‘amu; Faapule’aga mo Faigafaiva Puipuia le ola faatasi Fai ni polokalame o manu/la’au o le aoaoga e mata’itū ai e NBSAP 2015-2020 gataifale nu’u ia le gataifale

Gafa ma: MAF / MNRE / Afio’aga

Vao faalafua o le vaopinati ma le fue lautetele o loo sosolo tele i faato’aga ua faavaoa ma vaomatua i uta – Satuiatua village Pu’eina ata: MNRE-PUMA 2017

Tamaitai o loo fai le siapo mai le pa’u o le u’a – afio’aga o Faatanoa a le afio’aga o Salailua i lalo o le Vai Tumaoti Siutu e maua ai se seleni Pu’eina ata: MNRE-PUMA, 2017 Pueina ata: MNRE-PUMA, 2017

MNRE Page 50

Faafanua o le Afio’aga o Siutu

4.6 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Taga

Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Talafeagai ma Galuega Fuafuaga a Vaega

Alagalue i faato’aga Alagalue i uta – faatā *Vave ona toe E tatau i le LTA ma le ma aiga o loo nonofo alagalue o iai nei e faaleleia aafiaga MWTI ona saunia le Fuafuaga Faapule’aga i uta fesoasoani i aiga ma o mamanu ma mata’itū Tuufaatasi a Afio’aga, loo nonofo i uta ma a *Sili atu ona toto’a atinae tau Aokuso 2015 latou faato’aga galuega tetele o auala malupuipua talafātai e tusa ma ta’iala i lalo

Umi: 2km *Faaitiitia le ono ifo:

Faatā le auala i le Tau Faatatau: maua i lōlōga o le Pupū i Taga mo tagata SAT$2,015,400.00 talafātai Faigafaavae o tafafao BCA: 1.6 Siosiomaga ma Fuafuaga Vaega o Puipuiga o Femalagaiga ma Gafa ma: LTA/ *Mauagofie Agafesootai Felauaiga i le auaunaga mo le afio’aga Laueleele 2014-2019 soifua laulelei Tulafono

Faatonutonu o *Sili atu ona Galuega Tau saogalemu fale ma Siosiomaga (2007) auala o le nu’u

Toe Iloilo Tapulaa *Siitia tulaga o le Aoao o Auala i Samoa gafataulima o (2016) alagā’oa faanatula Fuafuaga o Galuega *Siitia tulaga o le Tetele (NISP) 2011 saogalemu ma agavaa o le nu’u e vave Suesuega o le faaleleia aafiaga i sone Aafiagofie o lamatia o le talafātai Felavasaiga o Auala i Samoa (2017)

Polokalame faatinoga o le saogalemu o auala i tupe faatatau ma polokalame o galuega

Faatino e le DMO Faaleleia nofoaga e Ave le faamuamua e Nofoaga o Sulufaiga sailiga mo ni fale i tua sulufa’i ma toomaga fai ai falesulufa’i i fale Fuafuaga Aoao o sone lamatia e fai iai le nu’u i taimi o o loo iai nei i totonu o Faapule’aga o ma fale e sulufa’i iai, a faalavelave le nu’u e gafatia Faalavelave o le i faataunuuina faalenatura tulaga uma mo fale 2017-2021 talosaga o mulimuli sulufa’i ma talafeagai mai Siitia le tulaga o le ma lea faamoemoe, vave ona tali fuaitau taga’i ane muamua i Gafa ma: MWCSD / ma vave faaleleia mai falea’oga. MNRE /Afio’aga aafiaga

Faaleleia auala-sola mo faalavelave

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Isi mataupu na lāgā mai i le Fuafuaga-FTA ma fofō na soalaupulea

Galuega Tetele Fofo/ Mataupu Manatu

Talosagaina le fia faatā o le auala i le Auala i le Pupū i Taga Pupū i Taga mo femalaga’iga a tagata O lenei talosaga e talafeagai ma tulaga tafafao. tau tulisi ae le o se mataupu e iai sona Umi: 1800m fesootaiga ma le siitia o agavaa e vave Tau Faatatau: SAT$ 589,000.00 toe faaleleia aafiaga mai suiga o le tau Gafa ma: LTA / afio’aga

Taligalu Talosaga le afio’aga mo se taligalu i le E le o se atinae e gafataulima lenei itu agai i le sami o le vai o le nu’u. talosaga ona e malosi tele le tatafe o le āu toe atili lamatia ai i le fa’aauauina Gafa ma: LTA / MWTI / afio’aga pea ona eli le oneone ua matua ‘āia ai lava ma le talafātai. Vai o le Nu’u (So’otuna) Ua mae’a ona faaleleia le Vai o le afio’aga i lalo o Poloketi Laiti a le PPCR-ECR

Siosiomaga & Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala e Fesoasoani i Fuafuaga Talafeagai Alagā’oa Galuega Faatino a Vaega Faalenatura Faasao o Faigafaiva/ Su’esu’e pe talafeagai Faaitiitia aafiaga mai Saunia e le Vaega o Gataifale le fai o se faasao o le otaota o galuega i le Faigafaiva-MAF Fuafuaga Vaega o gataifale laueleele fautuaga e tusa ma Faato’aga 2016- ta’iala o loo iai: 2020 Faaitiitia aafiaga o le Faatino faato’aga faaleagaina o le ‘amu ‘amu Fuafuaga Faapule’aga Fuafuaga Aoao o Faigafaiva a Afio’aga Siitia tulaga o le Vaega o Siosiomaga Fai polokalame agavaa o le 2017-2021 a’oa’oga mo le nu’u e siosiomaga o ā’au NBSAP 2015-2020 uiga i le mata’tūina o ‘amu e vave faaleleia le gataifale aafiaga mai suiga o le Tapena Fuafuaga tau Faapule’aga mo Faaso i Ia iai se vaalaititi e fai le Gataifale po o ai le mata’itūina o le Faaitiitia le ‘Ogāsami Puipuia faasao i le gataifale faaleagaina o nofoaga o i’a i le

gataifale Gafa ma: MAF / MNRE/ Afio’aga

Eleele o Vaomatua Fa’aauau le puipuia o Faateleina le ola E saunia e le Vaega o Fuafuaga Vaega o eleele o le Faasao a faatasi o meaola ma Vaomatua-MNRE Siosiomaga Taga la’au i le siosiomaga o fautuaga ma 2017-2021 vaomatua fesoasoani faa Faatino gaoioiga o loo tekonolosi i afio’aga iai i le Fuafuaga mo le toe faaolaolaina Faapuleaga o Eleele o Siitia tulaga o le o vaomatua i eleele le Faasao a Taga agavaa o maualuluga e tusa ma meaola/la’au o le ta’iala nei: Faatino polokalame o siosiomaga o vaomatua a afio’aga vaomatua e vave Tapenaga o le faaleleia aafiaga mai Fuafuaga Faapuleaga Gafa ma: MNRE / suiga o le tau mo Vaomatua i Eleele afio’aga Maualuga o Savaii

MNRE Page 53

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Fuafuaga Aoao o Pule’aga o le Vai 2007-2017

Polokalame Aoao o Galuega Faatino mo le faaleleia o eleele ua faaleagaina ma tau faaitiitia aafiaga mai mugālā 2015-2020

NBSAP 2015-2020

Fuafuaga o Galuega Toe Faaolaola Vaomatua 2016-2020

Tulafono Taufaaofi o Pule’aga o Siosiomaga 2013

Tulafono o Fanua Faasao mo tagata lautele 1974

Tulafono mo le Puipuiga o Manu/Meaola i Vaomatua 2004

Fuafuaga Aoao mo Manu/La’au Faalafuā ma Fuafuaga mo Galuega Faatino 2008-2011

Fuafuaga mo le Totōina o le 2 Miliona La’au 2015-2020

Eliga o le oneone e Faamalosia le Maua faamanuiaga a Mulimuli i ta’iala a le Fuafuaga Aoao faatau ma fa’aaoga e mata’alia ona le nu’u mai le ‘eliga o MNRE o loo iai nei mo Vaega o Siosiomaga aiga a ua a’afia ai le mata’itūina o le ‘eliga le oneone; le ‘eliga o le oneone e 2017 - 2021 gataifale ma le o le oneone i autafa o pei o: siosiomaga o le le matāvanu i Faaitiitia aafiaga o Mata’itū e le MNRE ia talafātai faatasi ai ma ne’i lamatia se soifua auala faanatula sa le eliga o le oneone; alagā’oa o le laueleele puipuia le talafātai e i eleele-solo; Ia mautinoa ua iai se ala i le taofiofi ma le pemita talafeagai (eliga o le oneone i fuafua lelei o nofoaga Su’esu’e ma faailoa faato’ā eli ai le oneone; tafatafa o le e ‘eli ai le oneone; itu’aiga oneone e matāvanu i Tafua) Tuu iai atugaluga tau gafatia faiga Faaleleia pule’aga o le siosiomaga ma le faapisinisi ma alagā’oa a afio’aga ma puipuia o agafesoota’i galuega a aiga; atina’e e gafataulima atoa ma soalaupulega ma se afio’aga ua Faalauiloa Faaitiitia le āfāina a’afia;

MNRE Page 54

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

faalauaitele auala e ma le ‘āia o le gafataulimaina le talafātai; Ia maua muamua se ‘eliga o le oneone; ioega tusitusia mai Alii Faaleleia le & Faipule ma lē e āna Tapena tulafono mo gafataulimaina ona le oneone ona faato’ā le ‘Eliga o le Oneone pulea le oneone o se mafai lea ona ulufale i alagā’oa le nofoaga mo le ‘eliga;

Soalaupule faatasi afio’aga, le mālō ma Tapena tulafono mo le vaega tuma’oti mo ‘eliga o le oneone; ‘ogāeleele e eli ai le oneone Mulimuli i ta’iala o loo iai a le MNRE mo le Mata’itū ma faatonu ‘eliga o le oneone e pei ia kamupani ‘eli o: oneone i auvai ma le Tulafono PUMA 2004; talafātai; Tulafono Tau Siosiomaga o Fanua Faamalosia le ma Fuagafanua 1989; mata’itū ma tulafono mo le ‘eliga o le (Faata’i) |Faigafaavae oneone mo le ‘Eliga o le Oneone 2001;

Gafa ma: MNRE / NAP – Fuafuaga e Itumalo & Afio’aga Gafataulima Pulega o Fanua 2015-2019;

Fetuunai le tōfā i aafiaga tusa ma se lipoti o suesuega (EIA) ae le’i faia le galuega;

(Faata’i o le Tulafono Taufaaofi mo Pule’aga o Alagā’oa mai le Lau’ele’ele, 2018

MNRE Page 55

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Soifua Laulelei & Ia Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani Fuafuaga LavaTaumafa i Galuega Talafeagai a Vaega Vaomatua sātia ma Toe faalelei ma fa’aaoga i Faatuputeleina le Tapena e le Vaega o le Fuafuaga Vaega o faato’aga fa’ato’aga ia laufanua ua mau i taumafa ma le CROP-MAF ia a’oa’oga Faato’aga lē o toe galuea’ina e lata i soifua maloloina e faatino e i latou ua 2016-2020 atoa ai ma le siitia o le aai na i lo le faato’a o iai agavaa faapitoa tau le tulaga agavaa o fanua i le aga’i i uta ma le faato’aga e lagolago afio’aga e vave ma limataitaiina vaomatua: faaleleia aafiaga ma faifaato’aga faatasi ai fetuuna’i le tali atu i ma polokalame e Una’ia le totōina o fua o suiga o le tau faalauiloa ia le faa’ele’eleaga e pei o ufi, faatuputeleina o umala, e sili atu ona itu’aiga fua o anagatā i taimi o afā, faa’ele’eleaga e gafatia mugālā ma lōlōga. aso leaga e pei o mugālā ma timuga; Una’ia faato’aga- vaomatua ma faato’aga Tapena fefiloi aofia ai la’au ’aina meafaigaluega ma e faaitiitia ai le aafiagofie la’au totō e faatele ai o fua o faa’ele’eleaga i itu’aiga la’au ma lo faama’i. latou anagatā - tagofia ia mataupu tau i manu fa’alafuā Totō faatele isi itu’aiga mmf. O se faiga e faato’aga e maua ai sina faatuputeleina ai le seleni e pei o koko, niu, mau i taumafa; tipolo ma ia totō i ‘ele’ele e lē o lamatiagofie. Faamalosi atili le faapā’aga ma Faatino le Pulega o Faapotopotoga Faiga Tau Faato’aga e Tumaoti e pei o: Gafatia le faaaogaina Asosi a Faifaato’aga pea o le ‘ele’ele; Samoa;

Faapotopotoga a Faatino polokalame Tama’ita’i Faipisinisi faapule’aga tu’ufaatasi ma vaega tumaoti e mo manu fa’alafuā; lagolago ia faifaato’aga i afio’aga Faatino polokalame e ala i a’oa’oga ma le taofiofi mo le pulea o maketiina o fua o meaola/la’au faalafuā e faa’ele’eleaga. aafia ai faato’aga-fua o faa’ele’eleaga. O ta’iala nei mo le faatinoga o fofō: Gafa ma: MAF / CSSP/WIBDI/Asosi Faata’i- Faifa’ato’aga/ METI/ Tulafono SBEC / UNDP-GEF- Taufaaofi mo le SGP/MNRE / Afio’aga Pulega o Alagā’oa mai le Lau’ele’ele 2018; Polokalame Lautele a Samoa mo Galuega

MNRE Page 56

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

Faatino e foia ai le Faaleagaina o le Lau’ele’ele ma tu’uitiitia ai aafiaga mai mugālā 2015- 2020;

Fuafuaga Lautele ma Galuega mo La’au Faalafuā 2008-2011;

Fuafuaga mo le Totōina o le 2 Miliona La’au 2015-2020 Faatino faato’aga tilapia E tatau ona Faato’aga Tilapia (faato’aga-vai) e fai ma Faateleina taumafa mulimulita’i ia le (atina’e i le vai) o se se tasi o alagā’oa o atinae o Faato’aga Fuafuaga Vaega o tasi o alagā’oa mo taumafa e faaitiitia ai le Tilapia a le Vaega o Fa’atoaga 2016-2020 taumafa soona fagotaina o le Faigafaiva –MAF i aloalo ta’iala:

Fai ia faato’aga tilapia Faigafaavae o Siosiomaga ma Gafa ma: MAF /Afio’aga Puipuiga o Agafesootai

Tulafono Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga

Fuafuaga Faapule’aga o Faigafaiva a Afio’aga

Pulega a Nu’u Fofō Aupito Lelei Ua Ta’iala mo Galuega Faatino Manatu Fautuaina ma Isi Fofō Faatino tulafono a nu’u mo Saunia e le MWCSD Lagolago le tapenaga o Tulafono a Nu’u afio’aga e mulimuli ai e aofia ai fesoasoani i itumalo/afio’aga i tulafono a nu’u e mafai ona ma le puipuiga o alagā’oa le tapenaga o tulafono a nu’u ta’ialaina tulaga faanatula i le gataifale ma le faapule’aga o nu’u ma laueleele Atina’e a Afio’aga 2016-2021 faatino polokalame a le mālō ma faapotopotoga Faaleleia ma faamalosia le tuma’oti e aofia ai ma tulafono a le afio’aga o taga e Fuafuaga –FTA pei ona iai

Gafa ma: Afio’aga/ MWCSD

MNRE Page 57

COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES

MNRE Page 58

Faafanua Afio’aga o Taga