Wyniki Wyborów 2018 Na Wójta Gminy Smołdzino

Wyniki wyborów 2018 na Wójta Gminy Smołdzino

wyborach samorządowych 2018 na Wójta Gminy Smoł- Arkadiusz Karol Miller – liczba głosów: 52 (55,32%) dzino zwyciężył zgłoszony przez KWW Zróbmy Więcej Ar- • Okręg 7 W kadiusz Janusz Walach zdobywając 1 164 głosy (84,96%). Sołectwo Żelazo Jego kontrkandydat zgłoszony przez KWW Razem dla Gminy Smoł- Justyna Anna Popławska – liczba głosów: 86 (66,15%) dzino Jacek Władysław Lahutta uzyskał 206 głosów (15,04%). Zwy- • Okręg 8 cięzcy gratulujemy! Sołectwo Wierzchocino Tomasz Hałaburda – liczba głosów: 63 (61,17%) Wybory do Rady Gminy w Gminie do 20 tysięcy mieszkańców • Okręg 9 Dla wyboru Rady Gminy Smołdzino utworzono 15 okręgów wy- Sołectwo Witkowo, sołectwo Siecie borczych, w każdym okręgu wyborczym wybiera się 1 radnego. Gło- Tadeusz Wietrzyński – liczba głosów: 56 (67,47%) sowania nie przeprowadzono w 4 okręgach wyborczych, tj. okręgach • Okręg 10 nr 10, nr 13, nr 14, nr 15, w których zarejestrowano tylko jednego Sołectwo Gardna Mała, Wysoka kandydata na radnego. Gminna Komisja Wyborcza potwierdziła, Ewelina Małgorzata Gamułka iż otrzymała 11 protokołów głosowania od 3 obwodowych komisji • Okręg 11 wyborczych ds. ustalenia wyników głosowania. Na podstawie tych Sołectwo Czysta, sołectwo Komnino, sołectwo Retowo protokołów Komisja ustaliła skład Rady. Renata Wanda Knitter - liczba głosów: 55 (62,50%) Rada Gminy Smołdzino • Okręg 12 • Okręg 1 Sołectwo Bukowa, sołectwo Stojcino Sołectwo Człuchy, część sołectwa Smołdzino - ul. Kościuszki, • Tomasz Bielecki – liczba głosów: 61 (88,41%) Kościelna, Daszyńskiego • Okręg 13 Marlena Marzena Makowska - liczba głosów: 69 (60,00%) Część sołectwa Gardna Wielka - ul. Mickiewicza • Okręg 2 Jan Fleszer Część sołectwa Smołdzino – ul. Boh. Warszawy, Lipowa, Mo- • Okręg 14 stnika, Mostowa, G. Bema Część sołectwa Gardna Wielka, ul. Ogońska , 9 Maja, Pomor- Beata Klaudia Jurałowicz – liczba głosów: 68 (66,02%) ska , Bałtycka, Słowackiego, Pl. Wolności, Niecała, Paderew- • Okręg 3 skiego Część sołectwa Smołdzino – ul. Jeziorna, Smołdzino Leśni- Mariusz Stosik czówka • Okręg 15 Piotr Bogdan Kopiniak – liczba głosów: 50 (52,63%) Część sołectwa Gardna Wielka, ul. Daszyńskiego, Kościuszki , • Okręg 4 Partyzantów, Widokowa Część sołectwa Smołdzino – ul. Jeziorna, Akacjowa, Brzozowa, Jarosław Godau Czubińskiego, Kopernika, Leśna, Ogrodowa, Smołdzino-Poli- gon Radnym gratulujemy wyboru na odpowiedzialną funkcję repre- Izabela Krystyna Stawicka - liczba głosów: 53 ( 51,96%) zentowania mieszkańców Naszej Gminy! • Okręg 5 Tym wyborcom, którzy 18 listopada uczestniczyli w głosowaniu Sołectwo Kluki, sołectwo Łokciowe (Łokciowe, Przybynin) gratulujemy obywatelskiej i patriotycznej postawy! Paweł Kula - liczba głosów: 49 (59,76%) • Okręg 6 Red. Sołectwo Smołdziński Las Fot. Jerzy Raube

Lokal wyborczy w Żelazie

Obwodowa Komisja w Gardnie Wielkiej

Obwodowa Komisja w Smołdzinie

Kurier 2 Smołdziński PIERWSZA SESJA RADY GMINY SMOŁDZINO 20 LISTOPADA 2018 r.

tetu Wyborczego „Zróbmy wię- cej” Aleksandrze Makowieckiej za wykonaną pracę wręczając bukiet kwiatów. Głos zabrał podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Piotr Müller. Pogratulował Wójto- wi ogromnego poparcia, jakie uzyskał w wyborach. Zapewnił, że dołoży wszelkich starań, aby pomagać Samorządowi w tych dziedzinach, gdzie jest to możli- we. Wskazał dwie kwestie, które wymagają zaangażowania – re- kompensata dla Gminy za utra- cone dochody z tytułu położenia Nowi członkowie Rady Gminy (stoją od lewej): Beata Jurałowicz, Arkadiusz Miller, Jarosław Godau, Tomasz Bielecki, parku narodowego oraz fundusz Mariusz Stosik, Jan Fleszer (przewodniczący), Piotr Kopiniak, Marlena Makowska (wiceprzewodnicząca), Paweł Kula, Izabela Stawicka, Tomasz Hałaburda, Renata Knitter, Tadeusz Wietrzyński, Justyna Popławska, Ewelina Gamułka drogowy na modernizację dróg lokalnych, który zgodnie z plana- mi rządu pojawi się w przyszłym „Wierny Konstytucji i prawu Rzeczypospolitej Polskiej, ślu- roku. W dalszej kolejności Pan Wiceminister życzył Wójtowi i rad- buję uroczyście obowiązki radnego sprawować godnie, rzetelnie nym powodzenia w działaniach przez najbliższe 5 lat zaznaczając, że i uczciwie, mając na względzie dobro mojej Gminy i jej miesz- jest otwarty na wszelkie sugestie, pomysły i pozostaje do dyspozycji kańców.” radnych. Po odczytaniu roty wywołani kolejno radni w porządku alfabe- Inauguracyjną Sesję zakończyły krótkie wystąpienia zaproszo- tycznym zgodnie z listą obecności wypowiedzieli słowo „ślubuję”. nych gości. Uczynili to podczas I Sesji Rady Gminy Smołdzino w obecno- ści Wójta elekta Gminy Arkadiusza Walacha, zaproszonych gości: Tekst i fot. Jerzy Raube podsekretarza stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Piotra Müllera, Wójta elekta Gminy Główczyce Danuty Maj, radnych elektów Gminy Główczyce, Dyrektora Słowińskiego Parku Narodo- wego Marka Sobockiego, Pani Nadleśniczy Nadleśnictwa Damnica Ślubowanie Wójta Beaty Topolińskiej, Dyrektora Banku Żywności w Słupsku Lidii Han- czaruk, dyrektorów i kierowników gminnych jednostek organiza- cyjnych, sołtysów, pracowników Urzędu oraz mieszkanców Gminy. Przewodniczącym Rady Gminy Smołdzino został wybrany radny Jan Fleszer, a na Wiceprzewodniczącego Rady Gminy została wy- brana radna Marlena Makowska. Przewodniczący Rady poinformował, że objęcie obowiązków przez Wójta następuje z chwilą złożenia ślubowania. Po tym wska- zaniu Przewodniczący poprosił wszystkich uczestników sesji o po- wstanie, a Arkadiusza Walacha o złożenie ślubowania. Wójt elekt złożył ślubowanie o następującej treści: „Obejmując urząd Wójta Gminy uroczyście ślubuję, że docho- wam wierności prawu, a powierzony mi urząd sprawować będę tylko dla dobra publicznego i pomyślności mieszkańców gminy. Tak mi dopomóż Bóg.” Po wystąpieniu Wójt złożył podziękowania Pełnomocnikowi Komi-

Kurier Smołdziński 3 BĘDZIE KONTYNUACJA

Korzystając z okazji przedstawię Przewodniczących komisji: • Komisja ds. Gospodarki, Budżetu i Rolnictwa – Izabela Sta- wicka • Komisja ds. Oświaty, Kultury, Spraw Socjalnych i Bezpieczeń- stwa Publicznego – Renata Knitter • Komisja ds. współpracy ze Słowińskim Parkiem Narodowym oraz gminami na których terenie znajdują się parki narodowe – Paweł Kula • Komisja Rewizyjna – Arkadiusz Miller • Komisja skarg, wniosków i petycji – Tomasz Bielecki

Jakie pierwsze, najważniejsze zadania Pan podejmie? Może pojawią się jakieś zmiany kadrowe ?

Jesteśmy przed uchwaleniem budżetu Jesteśmy przed uchwaleniem budżetu Gminy, wpłynęła pozytywna opinia Regionalnej Izby Obrachunkowej co do złożonego przeze mnie projektu i będziemy mogli wspólnie z radnymi przyjąć budżet na najbliższej sesji. Myślę, że budżet na rok 2019 spełnia zarówno wymogi bezpieczeństwa dla finansów, jak i zakłada sporo, jak na nasza Gminę, bo ponad 2 mln zł wydatków na różne przedsięwzięcia jak i inwestycje. Oznacza to że mamy w planie kontynuować dalej pracę na drogach gminnych, po- wiatowych, dokonywać remontów budynków, a także prac typowo inwestycyjnych. Wiadomo, że będziemy starali się pozyskać wszel- kiego rodzaju dofinansowanie by jak najbardziej efektywnie wyko- rzystywać środki. Budżet zakłada tak wiele przeróżnych działań, że nie sposób ich tutaj opisać, myślę, że osoby zainteresowane będą mogły same zapoznać się z budżetem na stronie BIP. Wiadomo, że Wywiad z Wójtem Gminy Smołdzino Arkadiuszem Walachem za kilka miesięcy będę musiał przedstawić raport o stanie Gminy. Zaraz po uchwaleniu budżetu przystąpimy do jego przygotowania Panie Wójcie jesteśmy po wyborach samorządowych, jak Pan z tego raportu będzie wynikać obraz Gminy. Jesteśmy w trakcie ocenia ich wyniki? przygotowywania inwestycji tj. wymiany instalacji grzewczych, piecy i kominów w obiektach komunalnych. Nie uda nam się, niestety, wy- Faktycznie, w wyborach uzyskałem ogromne poparcie, bowiem konać w tym roku prac polegających na wylaniu ławy fundamentowej blisko 85 procent mieszkańców oddało na mnie głosy. Podobnie mój w Gardnie Małej pod przyszły garaż i świetlice. Z powodu zawiłości komitet uzyskał wysokie wyniki, bo radnymi zostało aż 11 naszych procedury przetargowej i braku możliwości dzielenia tego zadania, kandydatów. Za zaufanie i oddane głosy jeszcze raz serdecznie dzię- zgodnie z przepisami musi być przetarg na całość. Niemniej środki kuję. Jest to z jednej strony powód do zadowolenia i dowód na to, że planowane w tym roku będą przesunięte na przyszły. Koniec roku to dotychczasowy mój sposób rządzenia i kierunek rozwoju Gminy jest dla urzędu okres intensywnej pracy, trwają inwentaryzacje, kończą akceptowalny i należy go w podobny sposób kontynuować. Z drugiej się projekty, więc to wszystko trzeba sprawnie pozamykać. zaś strony jest dużym wyzwaniem by sprostać oczekiwaniom miesz- Jeśli pyta Pan o sprawy kadrowe, rozumiem że chodzi o pewne kańców. Zdaję sobie sprawę, że nie będzie to zadanie łatwe, gdyż plotki, to jeszcze raz informuję mieszkańców, iż nie planuję w Gmi- jest jeszcze bardzo wiele do zrobienia w naszej Gminie. Niemniej nie mieć zastępcy wójta. Obecny sposób zarządzania się sprawdził chcę zapewnić, że uczynię wszystko by Gmina rozwijała się w spo- i przynosi korzyści finansowe w Gminie i nie zamierzam tu nic zmie- sób zrównoważony. Mam wielką nadzieję, wręcz nawet pewność, niać. Funkcję zastępcy wójta podczas mojej nieobecności sprawuje że Rada Gminy w całości będzie mi w tym pomagać. Wiadomo jest, Sekretarz Gminy. że łatwiej jest współpracować gdy ma się większość w Radzie. Mam też nadzieję, że wszyscy będziemy wspólnie podejmować decyzje Nowy rok 2019 według informacji, które do nas docierają w oparciu o argumenty i uznanie co jest najlepsze dla naszej Gminy, może obfitować w szereg różnych podwyżek cen, jak to będzie a nie w oparciu o zdobytą większość w Radzie. Czas pokaże jak ta wyglądało w naszej Gminie? współpraca będzie wyglądała. Obecnie Rada się ukonstytuowała i nie ukrywam, że jestem zadowolony z podziału ról. Przewodniczą- W roku 2019 faktycznie czekać nas wszystkich będzie szereg cym Rady został Jan Fleszer, emerytowany nauczyciel, wcześniej podwyżek. Jesteśmy po negocjacjach z firmą ENERGA i koszty długoletni Dyrektor Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Smołdzinie, oświetlenia ulicznego wzrosną, nie z naszej winy, o 30 procent. który jest człowiekiem wyważonym o ogromnej wiedzy i doświadcze- Boję się pomyśleć o ile wzrosną opłaty za prąd przy rozliczeniu niu. Wierzymy, że będzie mógł te wszystkie atuty w pracy dla dobra oczyszczalni, ujęć wody czy przepompowni. Jeśli chodzi o podatki Gminy wykorzystywać. Jest to również przedstawiciel środowiska to Rada poprzednia i obecna uchwaliły je o 2,3 procenta wyższe, oświaty, co ma znaczenie, gdyż duża część budżetu Gminy dotyczy czyli o wskaźnik inflacji. Cenę za wodę i ścieki udało się pozostawić oświaty. Wiceprzewodniczącą Rady została Marlena Makowska, bez zmian, natomiast jestem pełen obaw co do stawki za śmieci która z kolei jest osobą bardzo aktywną społecznie. Reprezentuje Obecnie do połowy roku mamy jeszcze starą umowę, która będzie też opinie młodszego pokolenia i co zrozumiałe w inny sposób patrzy przez te pół roku obowiązywać. Jednak czekać nas będzie przetarg na rzeczywistość. Mam nadzieję, że będę również mógł korzystać i stawki mogą wzrosnąć, ale z niepokojem przyglądam się wynikom z jej wsparcia. przetargów w innych gminach, gdzie ceny poszły bardzo w górę.

Kurier 4 Smołdziński Poza tym w dziedzinie gospodarki śmieciowej planowane są zmiany • 16 grudnia 2018 r. godz. 16.00 – świetlica w Żelazie przepisów, które mogą znacznie skomplikować cały system a na- • 18 grudnia 2018 r. godz. 16.00 – świetlica w Wierzchocinie wet mogą być groźne dla finansów Gminy. Według nieuchwalonych • 19 grudnia 2018 r. godz. 16.00 – świetlica w Sieciach jeszcze projektów Gmina zmuszona by była przejąć kwestię zago- • 21 grudnia 2018 r. godz. 16.00 – świetlica w Stojcinie spodarowania śmieci od podmiotów gospodarczych. Przypomnę, • 28 grudnia 2018 r. godz. 16.00 – świetlica w Smołdzińskim że obecnie zajmujemy się tylko gospodarstwami indywidualnymi. Lesie • 29 grudnia 2018 r. godz. 16.00 – świetlica w Łokciowym Panie Wójcie, jesteśmy w okresie przedświątecznym czy planowane są spotkania mieszkańcami ? Przy tej okazji będzie można również oprócz życzeń porozmawiać z mieszkańcami o ich problemach. Oczywiście wspólnie z Gminnym Ośrodkiem Kultury zorganizo- wane będą spotkania opłatkowe. Oto ich harmonogram: Dziękuję za rozmowę Jerzy Raube

Druga edycja świątecznej akcji tak jak w pierwszej edycji wszystkie datki przeznaczy się na zakup materiałów malarskich. Warto wspomagać grupę, która tworzy, uczy Ręcznie malowane bombki gminnych artystów tradycji i wychowuje.

Red. Fot. Jerzy Raube

Ważne miejsce w działalności twórczej Gminnego Ośrodka Kul- tury w Smołdzinie zajmuje Pracownia Rysunku i Malarstwa kiero- wana przez cenioną artystkę Elżbietę Bernacką-Hanus. To drugie spotkanie miejscowej grupy malarskiej pn. „Smołdzińska bombka w każdym domu”. Dlaczego w każdym? Ponieważ te wyczarowa- ne z farb i pędzelków wytwory, w postaci cudnie skomponowa- nych bombek można nabyć w siedzibie GOK. Na kulach pojawił się nostalgiczny pejzaż polski, czyli bałwanki, gwiazdki, architektura,

choinki i wiele innych świątecznych symboli. Malowidła artyści ob- sypali kolorowym brokatem, by nabrały świątecznego blasku. Ma- rzeniem wykonawców jest podzielenie się bombkami z mieszkań- cami. Mogą oni „pocieszyć oko”, a także wspomóc artystów. Otóż

Kurier Smołdziński 5 JA w internecie. ZAPROSZENIE do udziału...

Internet dociera do coraz większej ilości punktów docelowych w Gminie Smołdzino. W tym materiale przedstawiamy ofertę kie- rowaną do naszych mieszkańców.

tóż Gmina Smołdzino otrzymała dofinansowanie z Funduszy Europejskich w wysokości 114 240,00 zł na realizację pro- Ojektu pn. „Ja w Internecie. Program szkoleniowy w zakresie rozwoju kompetencji cyfrowych”, współfinansowany ze środków Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020. Operatorem programu jest Fundacja Legalna Kul- tura. - Celem programu, skierowanego do dorosłych mieszkańców Gminy Smołdzino jest zwiększenie ich umiejętności poruszania się w sieci oraz nabycia nowych umiejętności z zakresu rozwoju kompetencji cyfrowych - mówi twórczyni projektu Dobrosława Mako- wiecka, referent ds. oświaty i kultury Urzędu Gminy. - Istotnym ele- mentem szkoleń jest przygotowanie mieszkańców do korzystania z usług publicznych online, na przykład załatwianie spraw urzędo- kupi również nowy sprzęt komputerowy, który po zakończeniu re- wych, składanie wniosków o dopłaty dla rolników, składania wnio- alizacji projektu zostanie przekazany do Zespołu Szkolno – Przed- sków o dotację i wiele innych. Nauczy też poruszania się w portalach szkolnego w Smołdzinie. społecznościowych czy wykorzystania internetu we własnej działal- Więcej szczegółów znajdziemy na plakacie informacyjnym za- ności biznesowej. Zajęcia będą realizowali instruktorzy przeszkoleni mieszczonym na stronie obok. przez Operatora programu – Fundację Legalna Kultura. Ponadto Gmina Smołdzino w ramach realizowanego zadania za- Tekst i fot. Jerzy Raube

Światłowód nas otacza

Orange zbudował 281 km sieci. Dzięki temu blisko 2300 gospo- darstw domowych będzie mogło korzystać z internetu światłowo- dowego z prędkością nawet 300 Mb/s. Projekty POPC zakładają, że w oparciu o stworzoną w ten spo- sób sieć swoje usługi będzie mógł świadczyć każdy operator, nie tylko Orange. Jak powiedział podczas spotkania Wójt Gminy Smołdzino Arkadiusz Walach, dostęp do szerokopasmowego internetu, to zielone światło dla wielu elektronicznych usług na terenie samorządu.

– Dzięki Orange z internetu korzystają już mieszkańcy Smoł- dzina, Smołdzińskiego Lasu, Człuch i Kluk, a także pracownicy m.in. Urzędu i Szkoły. Ci drudzy, dzięki szybkiemu łączu zyskali dwiedzamy jednego z gospodarzy w Gminie Smołdzino. możliwość wykorzystywania internetu do nauki i nowoczesnego Akurat zastajemy go w domu, siedzi przy otwartym laptopie. prowadzenia lekcji. Będzie można stworzyć pracownie kompu- O – Właśnie robiłem przelewy przez internet. Ale to nie terowe wyposażone na przykład w interaktywne tablice. Szkoła jedyna czynność, którą mogę wykonać dzięki szybkiej linii inter- będzie mogła zaopatrzyć się w elektroniczny dziennik, aplikacje netowej. Czy pomaga w pracy? Zdecydowanie tak. Poszukiwania edukacyjne, cyfrowe wersje podręczników. ciągników, sprzętu rolniczego, ustalanie zakupów. To pomaga Swobodny dostęp do internetu to wiele korzyści i szansa i co najważniejsze – zaoszczędza czas i pieniądze. rozwoju, dlatego mam nadzieję, że w przyszłości szerokopa- Indywidualni użytkownicy mają podobny komfort pracy. Nie mu- smowe łącza dotrą do każdego mieszkańca Gminy Smołdzino szą szukać internetu za pomocą telefonu czy modemu. Szybkość linii – mówił A. Walach. cyfrowej jest nieosiągalna. Uczestnicy konferencji udali się też na pokaz multimedialny z udziałem uczniów do Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Smoł- Pogram Operacyjny Polska Cyfrowa to szansa (często jedyna) dla dzinie. Tam młodzież i nauczyciele mogą już w pełni korzystać z in- wielu obszarów naszego kraju, by znaleźć się w zasięgu błyskawicz- ternetu szerokopasmowego. nego internetu - usłyszeliśmy podczas konferencji zorganizowanej Jak się znaleźć w sieci? Jak obsługiwać komputer? A może utwo- przez Operatora Orange w naszej Gminie. Przybyli m.in. przedsta- rzyć stronę internetową (a to się może sprawdzić w naszym gospo- wiciele starostwa słupskiego i sąsiednich gmin z Kobylnicy, Ustki, darstwie agroturystycznym). O tym przeczytacie na stronie obok. Główczyc. Właśnie zakończono budowę sieci światłowodowej przy Zachęcamy. wsparciu POPC w Powiecie Słupskim. Pierwszy powiat podłączony przez Orange w ramach POPC. W ciągu 2 lat w 28 miejscowościach Tekst i fot. Jerzy Raube

Kurier 6 Smołdziński Kurier Smołdziński 7 Obchody 100-rocznicy odzyskania niepodległości w Naszej Gminie

2018 roku uroczyście obchodziliśmy w Gminie 100 – lecie odzyskania przez Polskę niepodległości. Rzesze W mieszkańców i gości z wielu zakątków kraju, 22 lipca uczestniczyło w Pikniku Rodzinnym pod patronatem Prezydenta RP. Impreza zapadła w pamięci starszych i tych najmłodszych. Była bowiem przepojona żywą lekcją wychowania patriotycznego, edu- kacji obywatelskiej. 10 listopada br. nasi mieszkańcy wzięli liczny udział w uroczy-

i dzieci rywalizowały ze sobą odpowiadając na pytania i zagadnienia ze stuletnich dziejów Polski, od chwili odzyskania niepodległości w 1918 roku, poprzez II wojnę światową aż do czasów obecnych. Wspólna zabawa pozwoliła graczom na poszerzenie wiadomości o zmianach zachodzących w ciągu ostatnich 100 lat w naszej Oj- czyźnie.

stościach gminnych podkreślających ważność wydarzeń sprzed 100 lat, spełniając w ten sposób swoją patriotyczną potrzebę i obo- wiązek. W przeddzień 11 listopada, pod okiem nauczycieli uczniowie Zespołu Szkolno - Przedszkolnego w Smołdzinie przygotowali widowisko, które było wspaniałą lekcją historii i pięknym przykładem wychowania patriotycznego. Wieczornicę otworzył spektakl teatralny pn. „Z lotu ptaka o Po- lakach” w wykonaniu „Teatru Obieżyświat”, który nawiązywał do tematyki patriotycznej i symboli narodowych. Zachęcał też do spoj- rzenia na nas Polaków z perspektywy obecnej rzeczywistości. Był zaczynem do refleksji emocjonalnych, ale też edukacyjnych. Przedstawiciele GOK - współorganizatorzy uroczystego spotkania serdecznie dziękują za udział w gminnych obchodach 100-lecia odzyskania niepodległości mieszkańcom, radnym, Wójtowi Gminy, sponsorom m.in. Firmie Aexander Toys za ufundowanie nagród.

Koncert w wykonaniu Patryka Skarbek – Tłuchowskiego wprowadził nas w czas zadumy nad przemijaniem, oderwał od teraźniejszości i pozwolił choć na chwilę zatrzymać się nad prze- szłością i przyszłością. Na koniec części artystycznej Patryk Skar- bek-Tłuchowski wraz z Kamilem Karmelitą wykonali utwory Grze- gorza Ciechowskiego „ Nie pytaj o Polskę” i Sztywnego Palu Azji „Spotkanie z…” Była też okazja do udziału w emocjonującej grze i zabawie Firmy Alexander Toys pn. „Quiz 100 Rocznica Odzyskania Niepodległo- Red. ści”, w której dwie drużyny składające się zarówno z seniorów jak Fot. Jerzy Raube

Kurier 8 Smołdziński 100 lat Niepodległej

„Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyje- my!” Punktualnie o godzinie 11.11, dnia 9 listopada w naszej szkole rozbrzmiał „Mazurek Dąbrowskiego”. Z wielkim zaangażowaniem śpiewali go wszyscy – uczniowie, nauczyciele i pracownicy. Tym samym dołączyliśmy do 24 tysięcy szkół w całej Polsce podkreślających FELIETON w ten sposób wyjątkowy charakter tegorocz- Jerzy Raube nych obchodów Święta Niepodległości – 100 rocznicy istnienia wolnej Polski. Była to bardzo podniosła i wzruszająca chwila. Niezwykły widok stanowili ucznio- „Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród, wie i nauczyciele ubrani w galowe stroje udekorowane biało – czerwonymi kotylionami. Nie mniej Nie damy pogrześć mowy! Polski my naród, polski lud, uroczyście prezentowali się uczniowie klasy III, IVa i IVb, którzy pod kierunkiem wychowawczyń Królewski szczep piastowy (…)” przygotowali uroczysty apel pod hasłem „Radosna Niepodległość”. Część artystyczna, uświetniona występem szkolnego chóru przy akompaniamencie Słowa tak bardzo dobrze zna- Ryszarda Pałuckiego, wprowadziła zgromadzonych ne każdemu Polakowi – uczyliśmy w atmosferę wydarzeń, które złożyły się na odzy- się ich będąc jeszcze dziećmi. Pieśni skanie przez Polskę niepodległości, a odśpiewane patriotyczne od najmłodszych lat z przejęciem pieśni patriotyczne pozwoliły zrozu- kształtują nasze uczucia i postawę mieć uczucia walczących o wolną ojczyznę. wobec ojczyzny, współtworzą naszą tożsamość społeczną. Są nośnikiem Wszyscy z zainteresowaniem i w skupieniu wy- wiedzy historycznej, byśmy znali pol- słuchali tej szczególnej lekcji historii, oddając w ten skie burzliwe dzieje i pielęgnowali pa- sposób hołd wszystkim tym, którzy walczyli i ginęli mięć o ludziach, którzy przelali krew za nasz kraj. i oddali swoje życie za upragnioną Na koniec dyrektor Zespołu Szkolno-Przed- wolność kraju. szkolnego w Smołdzinie Artur Spychalski podzię- Kto rozumie wartość treści w tych kował występującym, a także dodatkowo podkreślił wyjątkowość chwili, przypominając zgromadzo- pieśniach, śpiewa je z szybszym bi- nym o tym, że nigdy nie należy zapominać o dziejach naszej ojczyzny, o polskiej tradycji, kulturze, ciem serca, nieraz z łzami w oczach umiłowaniu wolności oraz o tych, którym ją zawdzięczamy. Naszym obowiązkiem jest również tworzyć od wzruszenia. Tak też było podczas wspaniałego apelu w Szkole w Smoł- nową, naszą własną historię w wolnej Polsce. dzinie oraz podczas wieczornicy w Gardnie Wielkiej. Wiele przeżyli- SzK śmy na tym świecie, ale są czasami Fot. Jerzy Raube momenty, gdy głos drży i łzy cisną się do oczu. Patrząc na naszą kochaną młodzież, na jej żarliwość w tym co robi, na ich wychowawców, aż chce się żyć... Najpierw był Hymn! I to wszystkie (!) zwrotki. Śpiewane gromkim gło- sem całej sali. I tej w Smołdzinie i tej w Gardnie. W repertuarze młodzieży nie zabrakło też jednej z ulubionych pieśni Marszałka Józefa Piłsudskiego „My pierwsza brygada”. Publiczność chętnie śpiewała wraz z wykonawca- mi także inne poatriotyczne utwory. Koncert uświetniły występy aktorów i artystów. Apel w Szkole, Piknik w Smołdzińskim Lesie, Wieczornica w Gardnie Wielkiej - uroczystości pod egidą władz Gminy zapamiętamy, bo to autentyczne przeżycia. Obchodzenie Dnia Niepodległo- ści jest dla każdego narodu niezwy- kle ważne, nie tylko aby świętować 100 rocznicę odzyskania wolności, ale również ku pamięci, że nic nie jest nam dane na zawsze. Cały czas musimy walczyć o wolność. Patrząc w przyszłość musimy zdobywać wol- ność od smogu, od zanieczyszczonych akwenów, o naturę. To też jest patrio- tyzm - w nowym wydaniu. Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród... Jerzy Raube

Kurier Smołdziński 9 Korzystamy z unijnego wsparcia

o szereg pomocy dydaktycznych, z których skorzystają w przyszło- ści inni uczniowie. Zakupiono m. in. zbiory zadań, słowniki, plansze edukacyjne, atlasy, gry dydaktyczne. Pozyskano 5 tablic interak- tywnych oraz 5 laptopów. Korzystanie z tych materiałów w znaczą- cy sposób poprawia atrakcyjność prowadzonych zajęć. Uczniowie mają też do dyspozycji salę językową i specjalnie wyposażoną klasę chemiczną. Nauczyciele prowadzący zajęcia w ramach tego projektu odbyli odpowiednie szkolenia.

listopadzie 2016 r. Zespół Szkolno – Przedszkolny w Smołdzinie rozpoczął realizację projektu unijnego W „Rozwijanie kompetencji kluczowych wśród uczestników szkoły podstawowej i gimnazjum w Gminie Smołdzino”. Na realizację zadań pozyskano 635 023,59 zł. Celem projektu jest podnoszenie kompetencji kluczowych oraz innowacyjności i kreatywności z matematyki, przedmiotów przyrodniczych, języków obcych i technologii informacyjno – komunika- cyjnych. Uczniowie w ramach warsztatów „Młodego Naukowca” i „Odkrywcy” uczestniczyli w zajęciach: • dydaktyczno – wyrównawczych z języka angielskiego, • kreatywności i innowacyjności, Projekt objął też grupę przedszkolaków. Realizacja projektu unij- • doradztwa edukacyjno – zawodowego, nego zapewniła uczniom oddziału „0” możliwość nabycia umiejęt- • warsztatach psychologiczno – pedagogicznych. ności obsługi komputera. Dzieci mogły uczestniczyć w warsztatach naukowych, robić doświadczenia z fizyki i chemii. Te ostatnie szcze- gólnie podobały się przedszkolakom. Kto wie, może wśród najmłod- szych kryją się przyszli naukowcy i wynalazcy.

ArS.

Dzięki tym lekcjom dzieci rozwinęły umiejętność prowadzenia obserwacji przyrodniczych i korzystania z odpowiednich do tego narzędzi. Kształtowały umiejętność posługiwania się językiem an- gielskim. Ćwiczyły pamięć poprzez naukę słownictwa. Prowadzone zajęcia zwiększyły motywację do nauki poprzez wzbudzanie poczucia sukcesu i akceptacji oraz pomogły zniwelować braki w wiado- mościach i umiejętnościach. Uczniowie mogli pojechać do Centrum Nauki Eksperymentu w Gdyni i Centrum Hewelianum w Gdańsku. Realizacja tego projektu unijnego wzbogaciła zasoby szkoły

Kurier 10 Smołdziński Panie dają przykład

mamy dostatek. Na szczęście po kilku godzinach intensywnego wy- siłku (grabienia liści i czyszczenia chodników) udało się przywrócić świetność i porządek. Teraz mamy nadzieję, że już zawsze będzie tu czysto, a ci, którzy bezpośrednio nie pomagali sprzątając, będą po- magać nie śmiecąc. Przy okazji, Pani Sołtys dziękujemy za dbałość o kwietniki, które przez cały sezon zdobiły „śródmieście”...

Gardnie Wielkiej grupa mieszkańców, którym leży na ser- cu piękny wygląd wsi, zbiera się, aby posprzątać nie tylko W na święta. Przykład daje Pani Sołtys Grażyna Olechno- wicz. Kiedy jesienne przymrozki „zarządziły” opad liści, chętni sta- wili się z odpowiednimi narzędziami do pracy: mieli grabie, miotły, łopaty i worki. Pani Grażynie i jej koleżance Pani Halinie Malczew- skiej pomagali Panowie z grupy interwencyjnej ze Smołdzina. Pra- Red. cy było dużo, bo w samym środku miejscowości dorodnych drzew Fot. Jerzy Raube

Aktywne Sołectwo Żelazo powstało murowane palenisko/grill oraz ławki, drewniane wiaty wraz z miejscami siedzącymi. Zakupione zostały również lampy so- larne oraz stojak na rowery. Przedsięwzięcie pozwoliło na utworzenie wspólnej lokalnej przestrzeni, która będzie miejscem spotkań mieszkańców Gminy Smołdzino, Sołectwa Żelazo jak i turystów od- wiedzających tereny Gminy. Miejsce to będzie również służyło do organizowania imprez i wydarzeń kulturalnych. Część prac w ramach powyższego projektu zrealizowana była w postaci nieodpłatnego wkładu własnego pracy mieszkańców Sołectwa Żelazo.

towarzyszenie Aktywności Lokalnej „Razem Zrobimy Wiele” w Żelazie jest nadal bardzo... aktywne. Działalność Stowarzy- Sszenia nie kończy się na imprezach rekreacyjno-kulturalnych. To duży zakres działań, począwszy od pomocy ludziom potrzebują- cym, bezrobotnym do działań związanych z obronnością kraju. Dzięki zaangażowaniu kierownictwa Stowarzyszenia zbudowano bardzo funkcjonalną świetlicę. Przygotowano infrastrukturę, zagospoda- rowno tereny zielone. Chyba najbardziej udaną imprezą gminną były dożynki 2017. Ale to nie koniec, bo w tym roku zagospodarowano Zgodnie z Uchwałą Nr 486/XLV/2018 z dnia 23 kwietnia 2018 r. teren przy świetlicy środowiskowej. Sejmiku Województwa Pomorskiego główną ideą przedsięwzięcia Jak poinformował Wójt Gminy w ramach konkursu pn. „Aktywne „Aktywne Sołectwo Pomorskie” jest wspieranie rozwoju demo- Sołectwo Pomorskie” - dofinansowanie zadań własnych Gminy kracji lokalnej i społeczeństwa obywatelskiego. Wspólne inicjatywy w zakresie małych projektów lokalnych realizowanych na terenach realizowane na obszarach wiejskich województwa pomorskiego nie wiejskich, Sejmik Województwa Pomorskiego Uchwałą Nr 486/ tylko wzmacniają tożsamość i integrację lokalną, ale w dużej mierze XLV/18 z dnia 23 kwietnia 2018 r. przyznał Gminie Smołdzino dota- służą poprawie ładu przestrzennego i podniesieniu atrakcyjności cję w wysokości 10 000,00 zł na zadanie pn. „Zagospodarowanie tych obszarów. Powyższe działanie służy realizacji Celu strategicz- terenu przy Świetlicy Środowiskowej w miejscowości Żelazo nego 2 - „Aktywni Mieszkańcy”, celu operacyjnego 2.2. - „Wyso- i utworzenie miejsca integracji społecznej mieszkańców”. Wkład ki poziom kapitału społecznego” Strategii Rozwoju Województwa Gminy Smołdzino w realizację projektu to kwota 5 000,00 zł. Całość Pomorskiego, poprzez integrację i aktywizację społeczności wiej- zadania wyniosła 15 000,00 zł. skich, tak aby współdziałali oni na rzecz rozwoju wspólnoty regio- W ramach realizowanego przedsięwzięcia przy Świetlicy Środo- nalnej i społeczności lokalnych. wiskowej w miejscowości Żelazo utworzone zostało miejsce integracji społecznej mieszkańców. W ramach pozyskanych środków Tekst i fot. Jerzy Raube

Kurier Smołdziński 11 Jubileusz Klubu Seniora znad Jeziora

eniorzy Gminy Smołdzino po raz kolejny udowodnili, że tak i skosztowanie smacznego tortu. Na wszystkich licznie przybyłych wesoło i radośnie jak Oni nie bawi się nikt. Było to szczególne gości czekał również gorący poczęstunek, miła atmosfera i zabawa Sświęto, bowiem w tym roku Klub Seniora znad Jeziora obcho- taneczna przy muzyce Janusza Mullera. dzi swój jubileusz 10 – lecia działalności. Dyrektor GOK Wiesława Jasińska otwierając uroczystość serdecznie przywitała przybyłych Seniorów, Wójta Gminy Smołdzino Arkadiusza Walacha, radnych, sołtysów oraz byłą dyrektor GOK Danutę Lauterbach – Grabowską.

Składamy serdeczne podziękowania wszystkim, którzy wsparli organizację tegorocznego święta i stworzyli niezapomniany wieczór. Wszystkim Seniorom życzymy zdrowia, miłości, zrozumienia i sza- cunku wśród najbliższych. Aby dojrzały wiek był czasem aktywnym, Następnie głos zabrał Wójt Gminy kierując do naszych drogich pełnym pasji i możliwości, a jednocześnie czasem spełnienia, satys- Seniorów, wciąż młodych duchem, którzy może mają srebrne wło- fakcji i poczucia znalezienia właściwego miejsca w życiu. sy, ale na pewno złote serca najserdeczniejsze życzenia zdrowia, Najlepsze życzenia zdrowia i pogody ducha przekazuje też redak- miłości, ciepła i uśmiechu. Na ręce Grażyny Olechnowicz – prezes cja Kuriera Smołdzińskiego, która była przy tworzeniu Klubu Seniora Klubu złożył ogromny bukiet róż. W szczególny sposób piękną różą znad Jeziora, a także uczestniczyła w jego działalności. Liczymy na uhonorowano również najstarszego Seniora Michała Ziatyka. dalszą owocną współpracę! Do zobaczenia na kolejnych spotkaniach.

GOK i Red.

W części oficjalnej pani dyrektor przypomniała dzieje powstania Klubu. Zgromadzeni mieli okazję obejrzeć okolicznościowy film opowiadający o początkach działalności Klubu Seniora, ukazujący najciekawsze wydarzenia i archiwalne fotografie. Kolejnym etapem imprezy było odśpiewanie gromkiego sto lat

Kurier 12 Smołdziński W oczekiwaniu na wiosnę...

z klasy okręgowej (zwycięstwo 4:0). Najsłabiej zaprezentowali się w meczu 8. kolejki przed własną publicznością przegrywając 1:3 z drużyną Granitu Kończewo. Najłatwiejsze punkty zdobyli w meczu 12. kolejki, gdzie piłkarze Diamentu Trzebielino nie przyjechali na mecz, a naszej drużynie został przyznany walkower. Takie wyniki pozwoliły zakończyć rozgrywki rundy jesiennej na 5 miejscu co jest niewątpliwie dobrym wynikiem i pozwala patrzeć z nadzieją na jeszcze lepsze wyniki w rundzie wiosennej. Na pewno cieszy fakt, że do rozgrywek sezonu 2018/2019 zostało zgłoszonych aż 24 zawodników i trener często ma kłopot bogactwa. KADRA KS ROWOKÓŁ SMOŁDZINO: Bramkarze: Sadowski Damian, Zieliński Paweł; Obrońcy: Chowałko Piotr, Czerwczak Andrzej, Hrywniak Jarosław, Zespół Rowokołu z trenerami i sympatykami Kozak Paweł, Majcherski Krzysztof, Słomski Damian, Szabat Bar- tłomiej; Pomocnicy: Białowąs Daniel, Czechowski Karol, Deresiewicz Da- listopada piłkarze Klubu Sportowego Rowokół Smołdzino wid, Hopko Arkadiusz, Jarząb Paweł, Makowski Fabian, Maziejuk zakończyli rozgrywki rundy jesiennej sezonu 2018/2019. Norbert, Nowak Konrad, Orynycz Paweł, Szmalc Adrian, Wójtowicz 10Mówi się, że prawdziwych facetów poznaje się po tym jak Mariusz; kończą, więc należy tylko pochwalić piłkarzy znad Łupawy, którzy Napastnicy: Cymek Piotr, Lipski Jakub, Rusinek Krzysztof, Trukszyn w meczu wyjazdowym z mającym aspiracje na awans do wyższej kla- Marcin. sy rozgrywkowej, Polonezem Bobrowniki wygrali 2:1. Warto dodać, Trenerzy: Kamiński Marcin, Walach Arkadiusz że również inauguracja rozgrywek wypadła okazale, gdzie piłkarze Rozgrywki rundy wiosennej zostaną wznowione w weekend Rowokołu pokonali pewnie przyjezdnych z Potęgowa aż 4:0. 23/24 marca i wtedy nasza drużyna uda się do Objazdy na mecz Podsumowując całą rundę jesienną drużynie Rowokołu Smołdzi- z drużyną Wybrzeża. Zapraszamy wszystkich sympatyków drużyny no udało się odnieść 7 zwycięstw i doznać sześć razy goryczy poraż- Rowokół Smołdzino na stadiony. ki. Ani razu mecz z udziałem naszej drużyny nie zakończył się remi- sem. Najlepsze spotkania smołdzińscy piłkarze rozegrali przeciwko MKR drużynie Dąb Kusowo (wygrana 9:2) i Echo Biesowice – spadkowicz Fot. Jerzy Raube

Lider Promocji Słupskiej Gospodarki – Srebrny Niedźwiedź 2018

Wśród laureatek reprezentantki Gminy Smołdzino turystyka wiejska, menedżer słupskiej gospodarki i gospodarczy debiut. Na pierwszym planie wyróżnione Panie Zwycięzcy w poszczególnych kategoriach otrzymali statuetki, (od lewej): Iwona Gonera i Agnieszka Pajdo a wyróżnieni plakiety Srebrnego Niedźwiedzia. Oto lista zwycięzców i nagrodzonych w Konkursie TURYSTYKA WIEJSKA. Statuetka Srebrnego Niedźwiedzia 2018: „Puk, Puk Eko – Ptasia Osada” Agnieszka Pajdo – Ruszczyńska, Gardna Wielka Wyróżnienia: „Retrodom” Iwona Gonera, Retowo Zagroda Śledziowa Maciej Kierys, Starkowo Gratulujemy pomysłów i wytrwałości w realizacji inwestycji!

Red.

października br., w słupskiej filharmonii odbyła się Gala Konkursu „Lider Promocji Słupskiej Gospodarki – 19Srebrny Niedźwiedź 2018”, która jest jedną z ważniej- szych imprez, mających na celu promocję regionalnych przedsię- biorców. Tegoroczna edycja objęta została patronatem honorowym Mar- szałka Województwa Pomorskiego Mieczysława Struka. Konkurs cieszył się dużym zainteresowaniem firm i zaskoczył komisję kon- kursową wysokim i bardzo wyrównanym poziomem nadesłanych zgłoszeń. Przedsiębiorcy rywalizowali w sześciu kategoriach, które zostały zmodyfikowane, tak aby dopasować je do oferowanych pro- duktów i usług w naszym regionie, były to: mikro- i małe przedsię- biorstwa, średnie i duże przedsiębiorstwa, zakłady rzemieślnicze,

Kurier Smołdziński 13 „Mało Nas do pieczenia chleba”

w niemal każdym domu, a dzisiaj trudno znaleźć go w... piekarni. Prawdziwy piec chlebowy działa na zasadzie akumulacji ciepła. Spa- lanie drewna i wypiek chleba odbywają się w tym samym miejscu. Jest to komora zbudowana z cegieł szamotowych. W trakcie pale- nia cegły rozgrzewają się gromadząc znaczną ilość energii. Gdy już osiągną wymaganą temperaturę popiół i rozżarzone węgle zostają usunięte, a w ich miejsce trafiają potrawy przeznaczone do wypieku. Rozgrzane cegły oddają teraz ciepło. Odbywa się to głównie przez

Smakowite bułeczki wypieka Anna Butko

towarzyszenie powstało w 1999r. w celu integracji społecz- ności lokalnej. Główne działania jakie Stowarzyszenie „Sło- Swiniec” do tej pory podjęło, to szeroko rozumiane działania ekologiczne. W ramach tych działań przeprowadzono - zajęcia edukacyjne dla dzieci z ekologii, wycieczki i rajdy piesze o charak- terze ekologicznym. Pomysł rozwoju stowarzyszenia w kierunku

promieniowanie - to zasadnicza różnica między piecem, a piekarni- kiem. W tym drugim dominuje konwekcja, czyli unoszenie gorącego powietrza, często wspomagane wentylatorem termoobiegu. Wy- piek odbywa się w temperaturze wolno opadającej, dzięki czemu uzyskuje się najwyższej jakości produkty. Po wybudowaniu pieca organizujemy cykle bezpłatnych warsztatów dla okolicznych miesz- kańców i turystów (piekliśmy już chleb, bułki, a nawet pizzę). We wrześniu na dożynkach w Gminie Smołdzino można było spróbować naszych wypieków. Piec został wybudowany na terenie Gminnego „Projektowania permakulturowego”, powstał po spotkaniach Ośrodka Kultury w Smołdzinie przy udziale członków stowarzyszenia z animatorem na w/w temat. - Zatem za cele postawiliśmy sobie i mieszkańców (na zdjęciach). Służy lokalnej społeczności oraz pro- promowanie praktycznych rozwiązań z tego zakresu na terenie pagowaniu zdrowych nawyków wśród młodzieży. Projekt pt. „Mało Gminy Smołdzino - mówi jedna z członkiń Agnieszka Pajdo. Ko- Nas do pieczenia chleba” został zrealizowany z dotacji na realizację nieczność powstania takiego kierunku rozwoju, była podyktowana zadania publicznego w Gminie Smołdzino. brakiem wiedzy na temat „Projektowania Permakulturowego”. Chcielibyśmy dotrzeć do szerszej grupy osób chcących zaprosić do AP i Red. swoich domów „Permakulturę”. Zadanie polegało na wybudowaniu prawdziwego pieca do wypieku chleba, takiego, jaki kiedyś był

Kurier 14 Smołdziński Mikołajkowy czas wesołej zabawy

Warto dodać, że projekt pt. „Mikołajkowy czas wesołej zabawy” dofinansowano ze środków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Red. Fot. Jerzy Raube

i 9 grudnia br. w Gminnym Ośrodku Kultury w Smołdzinie oraz sali gimnastycznej w Gardnie Wielkiej odbyły się tradycyjne 8Mikołajki. Były adresowane do dzieci i młodzieży szkolnej, ale też z wielką przyjemnością bawili się także rodzice i dziadkowie. Celem spotkania było ukazanie klimatu i nastroju Świąt Bożego Na- rodzenia. Wprowadziły w ten nastrój przedstawienia w wykonaniu Teatru Obieżyświat zatytułowane „Prezentowy zawrót głowy”. Atrakcją były gry i zabawy integracyjne m.in. wyścigi z chustami czyli

Czasopismo Kurier Smołdziński Wydawca: Urząd Gminy Smołdzino, 76-214 Smołdzino, ul. Kościuszki 3

Adres redakcji: 76-214 Smołdzino, tzw. ogony, bitwa z kolorowymi chustami, rywalizacja w skokach ul. Kościuszki 3 przez dużą skakankę. Zabawom nie było końca, aż w końcu roz- legł się charakterystyczny dzwonek... I dzieci odwiedził Św. Miko- Redaguje zespół: Redaktor naczelny Jerzy Raube, łaj, który przybył z dalekiej Laponii z ogromnym workiem pełnym Adrian Markuszewski prezentów. Każde dziecko mogło porozmawiać ze św. Mikołajem, e-mail: [email protected] , tel. +48 59 811 72 15 a także przytulić się do niego oraz zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie. opracowanie graficzne i skład Mirosław Miler Do zobaczenia za rok. Zdjęcie na str. 1: Fot. Jerzy Raube

Kurier Smołdziński 15 ROK 2018 w obiektywie Fotograficzna dokumentacja życia mieszkańców Naszej Gminy, ukazująca czas miniony. Przedsta- wiamy Czytelnikom niewyreżyserowane zdarzenia i bohaterów w ich naturalnym środowisku. Poka- zujemy życie codzienne, tradycje, kulturę, edukację, turystykę, sport i rekreację...

"Czarne wesele” w Klukach Piknik rodzinny z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości w Smoł- dzińskim Lesie

Bieg "Dycha po piachu”

Uczestnicy konferencji pt. Pogram Operacyjny Polska Cyfrowa odwiedzili "Czarci krąg” miejsce tajem- uczniów ZS-P w Smołdzinie nicze, ale często odwiedzane przez turystów

Gmina Smołdzino przyjazna rowerom

Fot. Jerzy Raube