Ik Ben Een Verhalenverteller 10 14 18 4 16 Erfgoed Is Ijkpunt Op Weg Naar De Toekomst

47e jaargang, mei-juni nummer 2018 47e 183,

183

Ontdekking van een uniek tafeltje Verdwenen Zaanstreek, de erfenis van Jan Kruijver Jan Hovers: ik ben een verhalenverteller 10 14 18 4 16 Erfgoed is ijkpunt op weg naar de toekomst

Geschiedenis is niet alleen van gisteren maar ook van morgen. Dat zou iedereen zich moeten realiseren. Want als je niet weet waar je vandaan komt, kun je ook geen nieuwe doelen stellen. De Zaanse burgemeester Jan Hamming zei het heel treff end ti jdens de startbijeenkomst van de Wereld van Windmolens: “Ik hoop dat het boek ‘Maker van molens’ ook de makers van morgen inspireert.” Prachti g! Iedereen zou dat boek dus moeten 22 28 30 3633 lezen, want met elkaar bouwen we immers allemaal aan de toekomst. Zaankanters hebben nooit gebrek getoond aan initi ati ef, ondernemerschap en visie.

47e jaargang, mei-juni nummer 2018 47e 183, Maar ze blijven wel realisti sch en pragmati sch, geen luchtf ietserij of hoogdravende theorieën. Daarmee is men in de Zaanstreek ver gekomen en mogen we trots zijn op wat hier is bereikt. Inhoud We hebben dus naast de bewoners en ondernemers vooral ook bezoekers echt wat te bieden. Niet voor niets trok de Zaanse Schans met onze molens van alle Nederlandse att racti es in 2017 de 3 Voorwoord meeste internati onale bezoekers. 4 Bouw mee aan de Wereld van Windmolens Conclusie: bescheidenheid kunnen we nu defi niti ef achter ons laten. Dat neemt niet weg dat we 9 Column: Ontberingen moeten blijven oplett en. In het verleden is soms te gemakkelijk omgesprongen met erfgoed dat een 10 Museumnieuws: expositi es en aanwinsten ijkpunt had kunnen zijn op onze weg naar de toekomst. 14 De Ooievaar staat weer recht 16 Korte berichten Bij de vorming van de veiligheidsregio Zaanstreek Waterland bleek bijvoorbeeld dat in de nieuwe 19 Agenda brandweerkazernes geen ruimte meer is voor het brandweererfgoed dat in de 19de en begin 20ste 183 20 Ron Couwenhoven: een bijzonder tafeltje eeuw een grote rol heeft gespeeld bij het blussen van molen-, cacao- en andere iconische branden. 22 Interview: Jan Hovers, ik ben een verhalenverteller Branden die vaak nati onaal nieuws waren en de geschiedenis van de Zaanstreek markeerden. Dat 25 Onze lezers schrijven brandweererfgoed bleef achter bij de voormalige vrijwilligersposten, waar men gelukkig nog hart 25 Nieuwe leden 1e kwartaal 2018 heeft voor de hand-, stoom- en drijvende spuiten. Om dit materieel - dat een belangrijke bijdrage 28 Ontheemde molen: De Herder kan leveren aan het ‘Zaanse verhaal’ - te behouden voor de Zaanstreek, hebben de vrijwilligers uit 30 Mijn molen: Ron Butt erman van De Schoolmeester de verschillende dorpskernen de handen ineen geslagen om toekomst te geven aan dit heroïsche 33 Papiermolen Het Fortuin te Zaandijk verleden. 35 De plet van De Bonte Hen Een initi ati ef dat De Zaansche Molen van harte ondersteunt en nauwgezet volgt. 36 Vrijwilligster Renate Minnebo 38 Rondje molens Ed Pielkenrood, hoofdredacteur

Bij de coverfoto: Na de overhandiging van het eerste boek Maker van molens volgde de onthulling van het bouwbord ‘Wereld van Windmolens’ door, van links naar rechts, burgemeester Hamming van Zaanstad, Nico Maas, Gerrit Smit en burgemeester Tange van Wormerland. Beide burgemeesters waren voor de gelegenheid getooid met friswitt e klompen.

www.zaanschemolen.nl voor het allerlaatste nieuws Samen gaat het ons lukken Bouw mee aan de Wereld van Windmolens

Vereniging De Zaansche Molen wil graag de Zaankanters informeren en enthousiasmeren Alles deden we met de hand, want er waren Bijna uitgestorven Vover de realisati e van het erfgoedpark Wereld van Windmolens. Op 12 april werd het toen nog geen zaag- en schaafmachines. We “Het vak van molenmaker was toen bijna uit- bouwbord voor de Wereld van Molens op het terrein van de villa Kalverliefde onthuld werkten met de trekzaag en schaafden het op gestorven. In die ti jd stonden er nog maar een door burgemeester Jan Hamming (Zaanstad) en burgemeester Peter Tange (Wormerland), met de hand. Toen Husslage 85 werd, was het paar molens die nog niet open waren voor geassisteerd door de twee oud-molenmakers Nico Maas en Gerrit Smit. De burgemeesters ti jd voor hem om te stoppen. Het bedrijf werd bezichti ging. Als ik met Gerrit Smit aan het werk kregen bovendien uit handen van de oud-molenmakers de eerste exemplaren van het boek overgenomen door Jonker. was, dan stonden er meestal mensen achter de Maker van Molens overhandigd. In ruil voor een fi nanciële bijdrage van minimaal 25 euro Dat was de periode van de overplaatsing van hekken te kijken. Ik zeg alti jd dat molenmaken aan de Wereld van Windmolens kunnen leden en andere liefh ebbers het boek ook krijgen. De Zoeker. Toen ze failliet gingen ben ik over- een kwesti e is van doen. Er is geen school voor, gegaan naar Kees Fray uit Westzaan. Op een je moet het allemaal in de prakti jk leren. Ed Pielkenrood, hoofdredacteur van De Wind- Alles met de hand avond zaten Dirk Husslage, de zoon van de Het is prachti g om met hout te werken en om te brief, tekende vier jaar lang ieder kwartaal een In 1955 zit Nico Maas bij de kapper. molenmaker, Gerrit Smit en ik een keer bij de gaan met oud gereedschap. verhaal op van molenmaker Nico Maas. Hij had nog nooit een molen bezocht. brandweer, waar we vrijwilliger waren. Vroeger hadden molenmakers hun eigen “Hij kan het mooi vertellen. De verhalen hebben Een oudere man vraagt op z’n Zaans wat hij van Dirk vroeg ons of we geen zin hadden om voor specialisme, zoals meelmolens, oliemolens of we gebundeld in het boek Maker van Molens. plan is als hij de week erna het examen van zijn onszelf te beginnen. Wij beheersten immers het pelmolens. Wij moesten alle molens kunnen Het is geen handboek voor molenmakers, maar vakopleiding heeft behaald. Nico vertelt dat hij vak en hij had geld zat. Thuis moesten we het maken. wel krijgen de Zaanse molens een extra graag ti mmerman hoopt te worden. natuurlijk eerst overleggen met de vrouwen. De techniek in de verschillende type molens is dimensie als je terug leest hoe de meeste De man, die de molenmaker Husslage bleek te Omdat we een borreltje op hadden, besloten compleet verschillend. Toeristen denken alles te molens aan de Kalverringdijk tot stand zijn gekomen. zijn, nodigde hem uit om eens langs te komen we dat we er eerst nog goed over na moesten hebben gezien als ze in één molen zijn geweest. Het boek is ook heel leuk om cadeau te doen. als hij zijn diploma had. Niet veel later werd denken. Een week later besloten we dat we Maar geen molen is hetzelfde. Je steunt zo de bouw van De Wereld van Wind- Husslage de eerste baas van Nico Maas. het gingen doen. In oktober 1974 werkten we Samen hebben we elf Zaanse molens gebouwd molens.” Maas vertelt: “Ik heb 48 jaar molens gebouwd. nog bij Fray maar schreven ons in bij de Kamer of gerestaureerd. Ook hebben we op Texel, in Het vak heb ik de eerste negen jaar geleerd bij van Koophandel. We werkten in de schuur van Cadzand in Zeeland, in Limburg en op de Zuid- Husslage. De Huisman werd in die periode net molen De Bonte Hen. Het molenlijf was al klaar Hollandse eilanden molens gebouwd of overgeplaatst en De Dood werd gerestaureerd. toen op een vrijdagmiddag een man van de gerestaureerd. In totaal zijn het er wel twinti g Ik ben begonnen met de restaurati e van bank kwam vertellen dat het geld op was. tot 25 geweest. In Akersloot hadden we in 1984 De Ooievaar. Van de oude molenmakers Piet Toen Fray failliet ging, zijn Gerrit Smit en ik op een molen gebouwd die op oudejaarsavond Slob en Gerrit de Graaf heb ik zoveel geleerd. 1 april 1975 voor onszelf begonnen.” 2000 in de fi k ging nadat iemand een vuurpijl in het riet had geschoten. We konden slechts wat ijzerwerk redden.

4 5 De molen hebben we opnieuw gebouwd met liefde voor molens, de kostbare monumenten, In deze streek zijn meer dan 1200 molens mensen stimuleren. Dit is een enorme verrijking Ron Blonk en Fred Havik die tien jaar bij ons optimaal laten zien. Het bezoekersaantal op gebouwd. Het is bijzonder dat op het terrein voor de stad en streek. Het geeft meer mensen hebben gewerkt. Voor hen was het een examen- de Zaanse Schans groeit. We kunnen bezoekers van de Kalverliefde het Molenmuseum komt. een reden om hier naar toe te komen en langer stuk. Dit was onze laatste klus. In 2003 zijn steeds meer bieden. Maar om de Wereld van Hierdoor wordt het gebied flink vergroot en heb te blijven. Met de molens hebben we een triple Gerrit en ik met pensioen gegaan en zijn de Windmolens te realiseren hebben we de leden je meer reden om door te lopen als je op de A-merk dat we door de Wereld van Windmolens jongens doorgegaan.” nodig. We hopen dat zij het boek Maker van Kalverringdijk een rondje molens doet. Voor mij nog veel meer benutten.” Molens kopen, zodat ze meebouwen aan De staan de molens voor innovatie, verbeeldings- In zijn speech benoemt Jan Hamming dat de Iets moois Wereld van Windmolens. Halverwege 2019 kracht en lef. gemeente een startsubsidie heeft gegeven, “Als ik terug kijk op die tijd dan zie ik vooral de hopen we het nieuwe Molenmuseum en het in- Door de Wereld van Windmolens kunnen we maar dat crowdfunding noodzakelijk is om het liefde voor het werk en het hout. We zijn trots formatiecentrum op Landje de Haan te openen.” het vakmanschap en de inspiratie doorgeven voor elkaar te krijgen. op wat we hebben gemaakt. Wanneer ik over de Jan Hovers, directeur van het Zaans Museum: aan een nieuwe generatie. Leden kunnen het boek voor 25 euro verkrijgen Julianabrug rijd en de molens zie, dan ben ik blij “De verhuizing van het Molenmuseum naar de Op de Zaanse Schans zie je al verschillende bij het huidige Molenmuseum in Koog aan de dat ik iets moois heb gemaakt van mijn leven. Zaanse Schans is een verrijking. Het mooie voorbeelden van kleine maakindustrie. Zaan en bij molen De Huisman op de Zaanse Het is leuk om de verhalen te vertellen over molenerfgoed vertelt een rijk verhaal dat Door De Wereld van Windmolens kun je meer Schans. deze geschiedenis. Bij een jaarvergadering van onlosmakelijk is verbonden met de Zaanse De Zaansche Molen vroegen ze me een keer of Schans en de Zaanstreek. Het is belangrijk om Sarah Vermoolen ik na afloop iets over het vak wilde vertellen. gezamenlijk het Zaans erfgoed in zijn totaliteit Honderd mensen bleven om naar mijn verhaal te belichten. De samenwerking kan nog beter. van drie kwartier te luisteren. Daarna kwamen Achter de schermen zetten we ons in om meer er steeds meer aanvragen, uiteindelijk heb ik samen te werken om de bezoeker beter van 37 keer het verhaal verteld. dienst te zijn.” Ed Pielkenrood is vier jaar lang vier keer per jaar bij mij langs geweest. Hij heeft al mijn verhalen Verrijking van de streek opgeschreven en ik heb daar foto’s bij aan- Peter Tange, burgemeester van de gemeente geleverd. Alles over het vak staat in het boek Wormerland: “Het is mooi dat de Wereld van Maker van Molens. Toentertijd vond ik mijn Windmolens er komt. Zodat er zoveel mogelijk werk heel gewoon, terwijl ik wel gek was op mensen de verhalen horen en zien die behoren mijn werk. Achteraf realiseer ik me pas hoe bij ons erfgoed. Over de mensen die hier van bijzonder het was.” heinde en verre kwamen om te werken, over de kwaliteit van de bakkers, de zeilenmakers, Start campagne de wevers, de scheepsbouw en de walvisvaart. Op 12 april stroomde molen De Bonte Hen vol Het is een verrijking voor de Zaanstreek dat het met genodigden die bij de overhandiging van oude vakmanschap in het erfgoedpark tot leven het eerste boek en de onthulling van het bouw- komt. Ik weet zeker dat de Wereld van Wind- bord aanwezig mochten zijn. Dit is de start voor molens er komt, als we met z’n allen ons best de campagne Bouw mee aan de Wereld van gaan doen. Dan gaat het ons lukken.” Windmolens. “De Zaanse Schans is ontzettend bijzonder en Henk Heijnen vertelt: “De Wereld van Wind- enorm belangrijk”, vertelt Jan Hamming, molens bestaat eigenlijk al. Maar door het burgemeester van Zaanstad, enthousiast. nieuwe Molenmuseum en het nieuwe informa- “Hier kun je de kraamkamer zien van molens in tiecentrum op Landje de Haan kunnen we de Nederland. 6 7 Column Ontberingen

In de vorige Windbrief schreef ik over de Dat gaat nog zo even door, verschillende molen- Imoleneigenaars die in 1834 zingend de wind types komen aan bod: dankten voor hun rijkdom. Hoe de molenknechten hun bijdrage aan deze “Een bovenkruier is ook niet alti jd te roemen, rijkdom beschreven, is pas veel later aan het Men kan zoo’n molen wel gerust een papier toevertrouwd. Een heel dichterlijke trekkast noemen, beschrijving van het werk op de molens vond ik Omdat meestal met wind de deuren open staan in de parlementaire enquête naar de arbeids- Voor ’t uitsteken van ’t hout, of balken omstandigheden uit 1891. aan te slaan…” In het deel over de Zaanstreek staat een interview met Willem Buijs, middenknecht op de Minder poëti sch is het interview met houtzaagmolen van P. Kluijver jr. pellersknecht Jan Groen van de gortpelmolen Buijs droeg een lang zelfgeschreven vers voor De Rozenboom over zijn arbeidsti jden. aan de commissie over de ontberingen van het Als er wind staat, werken de mannen in koppels werken op de houtzaagmolens. Hij heeft het van twee, gedurende achtti en uur per dag. overigens vooral over de kou, niet over de herrie De mannen slapen op de molenzolder op en het stof. Dat gedicht begint zo: matrassen gevuld met gerstdoppen. Het ene koppel slaapt van acht uur ’s avonds tot twee “Wie op een paltrok werkt, uur in de nacht, het andere koppel van twee tot dient niet verkleumd te wezen acht in de morgen. En moet voor storm of sneeuw of strenge vorst niet vreezen, Tussendoor krijgen ze nog twee keer een uur Want in de vrije lucht of in het ruime veld rustti jd om hun prak op te warmen. Is ’t in den winterti jd soms bar en guur gesteld…” Is er iemand ziek, dan werken de anderen langer door, soms tot 20 uur per dag. Alleen op de zondagmiddag en -avond hebben ze vrij. Jan Groen was regelmati g van maandagochtend tot zondagmiddag van huis. Dat zag de enquête- commissie allereerst als een bedreiging voor het gezin, omdat de vrouw dan alleen aan het hoofd staat.

Maar wat vonden die arbeiders zoals Willem Buijs, Jan Groen (en hun vrouwen natuurlijk!) daar nou zelf van? De enquête geeft daar geen antwoord op, de commissie was op zoek naar feiten, niet naar meningen. Ik hoop u daar de volgende keer iets over te kunnen vertellen.

Frans Hoving

8 9 Museum- nieuws

Exposities Deze aanvoer werd vooral verricht door Britse Aanwinsten voor de collectie. schepen die op Birma voeren. In de Zaanstreek Tentoonstelling werd de rijst gepeld, aanvankelijk in aangepaste In de eerste maanden van dit jaar mochten wij ‘Verdwenen Zaanstreek. gortmolens, maar al snel in pellerijen die door weer een aantal bijzondere objecten ontvangen De erfenis van Jan Kruijver’ stoom en elektriciteit werden aangedreven. voor onze museumcollecti e. 19-05-2018 t/m 29-07-2018 De imposante fabriekswand langs de Zaan in Hierbij een overzicht van wat er geschonken is. Wormer is nog een sti lle getuige van deze Als Frans Mars en Pieter Boorsma acti viteit, en het 125-jarig bestaan van de • Via mevrouw G. Oud, vrijwilligster op oliemolen de vaders zijn van De Zaansche Lassiefabriek is het levende bewijs van het De Bonte Hen, ontvingen wij enkele glasnegati even Molen, dan is de molenmakers- succes. afk omsti g van de familie Prins uit Zaandam. zoon Jan Kruijver (1869 – 1950) de In de tentoonstelling Rijst- en Houtvaart wordt • Marti n Schaap schonk de volgende objecten. grootvader. aan de hand van nieuwe schilderijen van Fred Een houten teeremmer afk omsti g uit oliemolen Onvermoeibaar legde deze huis- Boom en van historisch beeldmateriaal een De Poelsnip op het Kalf. schilder talloze panden en molens Paltrokmolen De Valk (links) achter het Stuurmans- overzicht gegeven van het vervoer en de Een emaille bordje van machinefabriek Duyvis vast vóórdat deze door de slopershamer werden pad. Rechts De Wildeboer. Het is een van de vele verwerking van rijst en hout. uit Koog aan de Zaan. geveld. En dat slopen nam epidemische vormen tekeningen die Jan Kruijver van molens en gebouwen Een kasboek afk omsti g uit de boekhouding van maakte in de Zaanstreek. Dit werk stamt uit 1899. aan gedurende het lange leven van Kruijver. In smederij Kroon van het Kalf uit de periode 1912- navolging van deze pionier stelden ook mensen De houthaven van Zaandam. Met links achter de 1919. houtloodsen van Donker de houtzaagmolen De Rode als Gerrit Mol, Remmet Ouwejan, Buschenhenke In de overzichtstentoonstelling in het Leeuw. Net achter de balken die we in de voorgrond Voorts een complete serie ansichtkaarten uitge- en Frans Mars zich ten doel de verdwijnende Molenmuseum zijn voor het eerst sinds 70 jaar in het water zien, wordt een rijstschip gelost. geven door fi rma Sombeek uit Zaandam met daar- Zaanstreek in woord en beeld te vangen. werken van Kruijver bijeengebracht. Schilderij van Fred Boom uit 2016. bij enkele moederfoto’s van de afb eeldingen. De enthousiaste medewerking van molenkenner Een zeer oude De huisschilder Kruijver was in zijn hart vooral Ron Couwenhoven was cruciaal bij de totstand- omrekentabel van kunstschilder, aquarellist, tekenaar en koming van de expositi e. olieproducenten, historicus. Voor zijn tekeningen en schilderijen Tijdens diens onderzoek doken er maar liefst waarbij lasten bestond van oudsher veel belangstelling en de 150 onbekende werken van Kruijver op. in liters worden maker gaf ze graag weg. Zijn vriend Frans Mars Een aantal ervan is te zien ti jdens de tentoon- omgezet en nog noemde ze ‘Kruijvertjes’, vanwege de herken- stelling en wordt dus voor de eerste keer aan een honderdtal baarheid en de topografi sche nauwkeurigheid. het publiek getoond. foto’s van diverse Het oeuvre van Kruijver is zo omvangrijk dat Zaanse molens. Naast potlood en penseel hanteerde Kruijver Couwenhoven vermoedt dat er nog veel meer • Van de heer ook de pen met vaardige hand. Hij schreef werken van hem zullen opduiken. A. de Carpenti er talloze arti kelen over de Zaanse geschiedenis Bij de tentoonstelling verschijnt een prachti g kregen wij een in de dagbladen De Zaanlander en De Typhoon. boek over leven en werk van Jan Kruijver. litho met daarop Een bundeling daarvan verscheen in het boek een afb eelding De pelmolens in het Oostzijderveld (1925). Tentoonstelling van onze molen Grote betrokkenheid bij de Zaanse molens ‘Rijst- en Houtvaart’ De Ooievaar, spreekt uit het Molenboek van Gesloopte 2/9/2018 tm 4/11/2018 gemaakt door Molens uit 1909. Het is een uniek exemplaar Cor Dik. waarin Kruijver gesloopte molens afb eeldde De haven van Zaandam was ooit een belangrijke • De familie en beschreef. Bij de oprichti ng in 1925 schonk houthaven. Schepen voerden massaal balken Kiburg schonk ons Kruijver het unieke boek aan De Zaansche en stammen aan die in de Zaanse molens en een aquarel van Molen. Uiteraard maakt het boekwerk deel uit de zagerijen werden verwerkt. Er was ook een houtzaagmolen van de huidige tentoonstelling. periode dat er veel rijst werd aangevoerd. De Gekroonde Poelenburg.

10 11     LETTERPRESS:    Drukwerk dat je kunt voelen!   Voor een stijlvolle en ambachtelijke uitstraling. 1 2 3 Nu ook met gekleurde zijkanten! meer op • Gekocht werden de boekjes ‘Zaans Groen’ van • Van de heer Brinkman kregen wij een prachti g heijnis-schipper.nl/onze-apps/letterpress/ R. van Maanen en ‘De bewoners van het werk van Frans Mars. Het is een gezicht op de Haaldersbroek’ van A.A. Nugter. Achterdam van Zaandam (5). • Een zeer grote collecti e boeken en documenten Het werk laat duidelijk zien dat Mars beïnvloed kregen wij van de Erven van ’t Kaar uit Den werd door Claude Monet.       Haag.    • Mevrouw Nijntjes uit Uithoorn heeft ons een       • Van mevrouw P. Wanders kregen wij 2 stenen fi lm geschonken waarin de afb raak en opbouw   oliekruiken, diverse boeken en een tekening van van houtzaagmolen De Gekroonde Poelenburg is Lagedijk 158 • 1544 BL Zaandijk een moleninterieur afk omsti g uit de nalaten- vastgelegd. De fi lm werd door haar man ge- Telefoon 075 6401730 • www.heijnis-schipper.nl schap van de heer J. Smit (1, 2 en 3) maakt. [email protected] • Bart Slooten schonk ons een ingebonden Momenteel wordt de fi lm gedigitaliseerd. Facebook: heijnis.schipper.drukkerij    uitgave van het maandblad ‘de Speelwagen’ • De familie de Rijk schonk ons 200 kleurendia’s uit de jaren 60, waarbij ook een aantal afb eel- • Van Jan Klees ontvingen wij de logboeken van dingen van Zaanse molens. VERRKRKRIJGBAAR IN 10 TALENEN pelmolen Het Prinsenhof gemaakt door Piet • Mevrouw Boon heeft onze vereninging een Klees over de jaren 1978 tot en met 1998, aquarel geschonken van oliemolen De Kaver ook ontvingen wij het Makkumer bordje dat uit Zaandam. Het werk is gemaakt door Klaas € 4,95 Piet Klees ontving bij zijn afscheid van Landsman; hij schilderde het werk naar een Het Prinsenhof (4). Voorts een ingelijste foto van foto. Het Prinsenhof die Piet Klees in 1950 geschonken • Van Rene Lute uit Assendelft kregen wij zijn kreeg door de toenmalige eigenaars van de boek ‘Het ontstaan van Assendelft tot aan de molen de gebroeders De Vries. volkstelling in 1829’; in het boek zijn enkele afb eeldingen gebruikt uit ons fotoarchief. • Diverse molenboeken kregen wij van mevrouw A. Abercrombie. Alle schenkers hartelijk dank!

4 5        Een prachtig overzicht van alle soorten Nederlandse molens!  Souvenirs & Clogs  Wooden Shoe Workshop ‘De Zaanse Schans’ Kraaienest 4, Zaandam/Zaanse Schans

12 13 De Ooievaar staat weer recht Grootste restauratieproject Zaansche Molen ooit

Het heeft lang geduurd, veel geld gekost en om bijzondere oplossingen gevraagd maar Hde restaurati e van oliemolen De Ooievaar is uiteindelijk voltooid. Een mijlpaal voor De Zaansche Molen want het betreft het grootste, langdurigste en kostbaarste restaurati e- project in de geschiedenis van de vereniging. Door molenmakerij Saendijck, Funde- Groene zeep Hier doorheen werden stalen balken gestoken ringstechnieken De Coogh en de Technische Advies Commissie (TAC) van De Zaansche Bij het oplossen van dit probleem heeft vooral die werden ingesmeerd met ouderwetse groene Molen is meer dan zes jaar gewerkt aan dit bijna 1 miljoen euro kostende megaproject. funderingsspecialist Jan IJskes een belangrijke zeep. De daardoor glad geworden balken dien- Maar het resultaat mag er zijn. rol gespeeld. Hij is bedenker van een eenvoudige den als geleiders waarover de stenen langzaam Het restaurati eproject bestond uit herstel van “Met mijn bouwkundige achtergrond heb ik maar eff ecti eve methode, die recentelijk ook en gecontroleerd met behulp van hydraulische de authenti eke molenschuur, terugbrengen van daarom ook het bestek voor dit omvangrijke min of meer in De Kat is toegepast bij de cilinders werden verplaatst. Vervolgens werd de oorspronkelijke kraangang naast de molen project gemaakt”. vervanging van de hardstenen legger het metselwerk onder de nieuwe plaats van de (insteekhaven met houten kraan), funderings- (maalvloer). stenen opgemetseld waarna de balken werden herstel van de molen en de schuur, rechtzett en Lasti gste fase In De Ooievaar boorde De Coogh door en door verwijderd. Tenslott e werden de gaten die de balken van de molen en restaurati e van het binnen- De laatste fase van de restaurati e was zonder gaten aan de bovenkant van het metselwerk achterlieten weer opgevuld met metselwerk. werk. Dit alles onder directi e van een bouw- meer de lasti gste: het rechtzett en en weer sterk onder de molenstenen. commissie bestaande uit Jan Lange, Marti n maken van de molen. Door verzakking van Geen keus Schaap en Matt hijs Ero. De Ooievaar en de overwegend westelijke wind De investering van bijna een miljoen euro in is de molen in de loop der jaren vervormd. De Ooievaar is mede tot stand gekomen door Verantwoordelijkheid Dat was goed te zien aan de achtkantsti jlen, die hulp van het Krijt Hulpfonds, de BankGiro Loterij, Weliswaar heeft de Rijksdienst voor het Cultureel aan de westkant sterk helden en aan de oost- Sti chti ng de Jonge Arnoldus en Brim-subsidies. Erfgoed belangstelling getoond voor het project kant min of meer rechtop stonden. “We hebben ongeveer de helft uit eigen middelen en kwam de gemeente Zaanstad een paar keer Ook het oliewerk, de stampers en heien, hing als moeten fi nancieren en dat konden we ook”, kijken of de werkzaamheden werden uitgevoerd het ware achterover. Het achtkant is opgekrikt zegt de penningmeester van De Zaansche Molen volgens de verleende vergunningen. Maar de en rechtgezet maar daarmee was het probleem Jan Hartsuiker. verantwoordelijkheid voor het werk aan dit van het oliewerk nog niet opgelost. Na veel “Een investering die we er economisch gezien belangrijke Nederlandse monument in de Zaan- wikken en wegen is besloten om het oliewerk nooit uithalen. We hebben weliswaar de schuur streek berustt e geheel bij De Zaansche Molen. 20 cm in oostelijke richti ng te verplaatsen, zodat verhuurd, maar de molen is niet geschikt om Een hoofdrol daarbij was weggelegd voor het weer rechtstandig in de molen zou staan. bezoekers te ontvangen en daaruit inkomsten te Matt hijs Ero die niet alleen de vrijwillige Deze oplossing is op papier eenvoudiger dan in genereren. Maar we hadden geen keus, molenaar is van De Ooievaar, maar ook lid van de prakti jk. Hoe verplaats je bijvoorbeeld 15 ton het behoud van de molens is tenslott e onze de TAC en het bestuur van De Zaansche Molen. aan molenstenen? primaire doelstelling. “Door mijn verschillende functi es bij de Ed Pielkenrood vereniging had ik goed zicht op alle noodzakelijke werkzaamheden”, zegt Ero bescheiden.

14 15 Korte berichten

Wie loopt mee? De molen zal deze avond draaien en de mole- Donderdag 2 augustus is het precies vijft ig jaar naar kan u uitleg geven over de werking van de geleden dat oliemolen De Zoeker van zijn oor- molen. We zullen om 21:00 uur verzamelen voor spronkelijke locati e in Zaandijk verplaatst werd de hoofdingang van het Saenredam College in Zaanstreek & Wormerland / mediapartner naar zijn huidige locati e op de Zaanse Schans. Zaandijk. Foto links: Na het ondertekenen van het contract We willen deze dag graag even sti l staan bij dit Als u 2 augustus wilt meelopen kunt u zich poseren De Zaansche Molen-voorzitt er André Drost bijzondere jubileum en daarom nodigen we alle aanmelden via acti [email protected] en Charna Verheugen, uitgever bij BDU Media, op de leden uit voor een avondwandeling. onder vermelding van uw naam. Dit kan tot brug achter het Molenmuseum. We zullen hierbij de route volgen die De Zoeker uiterlijk woensdag 18 juli. desti jds heeft afgelegd. Een gids zal ti jdens de Heeft u de verplaatsing zelf meegemaakt? wandeling vertellen over de uitdagingen die bij Wij ontvangen voor deze avond graag uw de verplaatsing kwamen kijken. verhalen en/of foto’s! Deze kunt u sturen naar Bij molen De Zoeker, het eindpunt van de het bovenstaande e-mailadres. wandeling, zullen fi lmfragmenten en foto’s van de verplaatsing te zien zijn. Werkgroep Ledenacti viteiten

Privacy Zaankanter mediapartner van Per 25 mei 2018 geldt de Algemene verordening De Zaansche Molen gegevensbescherming (AVG). De nieuwe Om bekendheid, draagvlak en fi nanciën te ge- wet schrijft voor dat organisati es veel beter nereren voor de Wereld van Windmolens is De omgaan met het gebruik van persoonlijke Zaansche Molen een publiekscampagne begon- gegevens. Dit heeft ook betrekking op het nen. Onderdeel daarvan is de samenwerking gebruik van gegevens van de leden van vereniging met nieuwsblad De Zaankanter. De Zaansche Molen. Wij verzamelen alleen de Dit blad, dat verleden jaar is overgenomen door noodzakelijke gegevens om met onze leden BDUmedia, heeft een groot bereik van 72.000 te kunnen communiceren. De gegevens, die adressen in de Zaanstreek. Dit hele jaar zullen centraal zijn opgeslagen in digitale bestanden, de drie verschillende editi es van De Zaankanter worden dus alleen aan derden verstrekt voor ruim aandacht besteden aan de ontwikkelingen bijvoorbeeld de verzending van deze Windbrief rond de Wereld van Windmolens. en de uitnodiging voor de Algemene Leden- Op 29 maart werd in het Molenmuseum het vergadering. contract tussen de twee parti jen getekend waar- Bij de inschrijving worden nieuwe leden mee De Zaankanter oﬃ cieel de mediapartner werd gewezen op hun privacy. De nieuwe wet schrijft van De Zaansche Molen. ook voor dat zij toestemming moeten geven Chris Jansen voor het gebruik van hun gegevens. Onze Onlangs verscheen er een fraai boek over de bestaande leden hebben wij dit nooit expliciet ge- kunstenaar Chris Jansen (1918-1961), net als zijn vraagd, maar doen dit nu middels deze oproep. vader Willem een bekend en gewaardeerd kun- Wij vragen u om ons te melden als u problemen stenaar uit Westzaan. De Zaansche Molen heeft hebt met het gebruik van uw gegevens. U kunt meerdere schilderijen en tekeningen van Chris uw bezwaren (of vragen over de wet) kenbaar Jansen in de collecti e. In de permanente opstel- maken via [email protected]. Mochten ling hangt zijn schilderij van molen Het Honing- wij vóór 1 juli geen reacti e van u hebben gehad, vat dat hij schilderde toen hij nog maar 19 jaar dan gaan wij er vanuit dat u toestemming geeft oud was. Het boek met de ti tel ‘Het onvoltooide voor het gebruik van uw gegevens voor de leden- leven van Chris Jansen’ is te koop in de winkel administrati e van De Zaansche Molen. van het Molenmuseum. 16 17 Korte Agenda berichten Enkele details van de montage van het gaandewerk Van boven naar onder (foto’s: Alfons van Schijndel): De vijf stutt en waarop het slagblok rust staan op een fundament los van het fundament van de molen. Dit om te voorkomen dat de trillingen van het hennepkloppen overgedragen worden op de molen. De gaten voor de kammen zijn gestoken in het Vrijwilligers gevraagd voor Alfons van Schijndel, molenaar in opleiding en wentelwiel. de maalploeg van De Paauw acti ef vrijwilliger van Sti chti ng Pakhuizen, zal Overzicht van de eerste zolder met het slagblok. 19 mei t/m 12 augustus De inbouw van het gaande werk voor de daarbij assisteren. Duidelijk herkenbaar zijn de kasten. De onderree is op De grootvader hennepklopmolen vordert gestaag. Voor het wekelijks draaien van de molen en zijn plek gemonteerd. De voorkant van de onderree van De Zaansche Molen ontbreekt nog. Molenbouwer Bart Nieuwenhuijs heeft zijn het ontvangen van bezoekers is een complete Overzichtstentoonstelling van het werk van acti viti teiten al enige ti jd verplaatst van de molenploeg noodzakelijk, bestaande uit schilder Jan Kruijver. ti jdelijke werkplaats aan het Spinderspad in gediplomeerde molenaars, onderhoudsmensen Molenmuseum Koog aan de Zaan Krommenie naar De Paauw zelf. en rondleiders van bezoekers. De in de werkplaats vervaardigde onderdelen 17 juni van de unieke hennepklopinstallati e worden Sti chti ng Zaanse Pakhuizen nodigt graag Laat je verrassen! momenteel met veel vakmanschap in de molen belangstellenden uit om zich te oriënteren op Sommigen zeggen dat molens al eeuwen het gemonteerd. De molen moet deze zomer deelname aan de molenploeg. meest geschikt zijn om dingen in beweging te proefdraaien, zo is de planning. Een eerste oriëntati e zal plaatsvinden op brengen, anderen zeggen hetzelfde over zaterdag 23 juni van 10.00 tot 12.00 uur in verhalen. Molenbouwer Bart Nieuwenhuijs zelf zal molen De Paauw in Nauerna. Wees welkom bij de verhalencarrousel waarbij gedurende het eerste jaar de verantwoordelijk- drie vertellers begeleid door een muzikant de heid voor het draaien van de unieke hennep- Bel voor nadere inlichti ngen: “boel” in beweging brengen. klopper op zich nemen. Alfons van Schijndel 06-51521638. Molenmuseum Koog aan de Zaan

23 juni Midzomerbraderie Assendelft 10.00 – 17.00 uur Promoti eteam aanwezig.

29 juni Zomerbraderie Wormer 16.00 – 21.00 uur Promoti eteam aanwezig.

18 augustus Jaarmarkt Zaandijk 10.00 – 17.00 uur Promoti eteam aanwezig

18 augustus Folkloredag Zaanse Schans 10.00 – 17.00 uur

18 augustus Koren op de Molen Korenfesti val Molen De Gekroonde Poelenburg, Zaanse Schans.

2 september t/m 4 november Rijst- en Houtvaart Expositi e van schilderijen en historisch mate- riaal over de aanvoer van rijst en hout naar de Zaanstreek. Molenmuseum Koog aan de Zaan 18 19 Een bijzonder tafeltje 3

Tijdens de zoektocht naar werk van kunst De Rosbayer maakte, maar werd door Jan ook Rechts van De Held staat de paltrok wagen- Tschilder Jan Kruijver belandde ik ook in Heems- geconfronteerd met een wel heel bijzonder schotzager De Grauwe Veldmuis(1633 - 1890) kerk in het mooie huisje van Jan Toebes. tafeltje. Hij kocht het al vele jaren geleden op met één roede en nog net zichtbaar is de roede Hij werd al op zijn dertiende lid van een veiling. Het blad is beschilderd met een fraai van een andere molen. Dat is vermoedelijk De Zaansche Molen en is dat 56 jaar later nog molenpanorama dat omgeven is door ‘s Lands Welvaren aan de huidige Reigerstraat, steeds. Zijn passie voor molens dateert al uit draperieën en gesigneerd door de schilder: J.B. die tot juni 1903 in bedrijf bleef. zijn jeugd die hij in Beverwijk doorbracht. De tand des tijds heeft behoorlijk aan de afbeelding geknaagd, maar de afgebeelde Deze witpapiermolen werd voor 1710 gebouwd De schilder “Maar ik ging vaak op de fiets naar een tante die molens zijn nog steeds duidelijk herkenbaar. en in 1843 voor afbraak verkocht. DatDe Kruiskerk Vermoedelijk dateert dit bijzondere tafeltje uit in Wormerveer woonde en daar werd ik gecon- We zien links een grote paltrok, waarvan de op dit blad staat afgebeeld maakt de tafel uniek, het begin van de negentiende eeuw. fronteerd met molens. Ik vond het prachtig en naam onder de kap is aangebracht: want er is geen enkele andere afbeelding van De signering staat rechts beneden en is gedaan was al snel elke laatste zaterdag van de maand De Tarweakker die in 1726 werd gebouwd en in deze molen bekend. Op het erf van De Kruiskerk met de initialen J.B. Dat roept onmiddellijk in Het Pink bij de jeugdclub te vinden. Boven- 1901 gesloopt. De paltrok stond ten zuiden van werd in de negentiende eeuw de paltrok het vermoeden op dat dit een uniek werk is dien nam mijn neef Giel Kiel mij altijd mee naar de Zuiderwatering ter hoogte van het huidige De Czaar Peter gebouwd. van Jan Bulthuis. Hij werd op 30 oktober 1750 opgravingen. Zoals in 1960 bij de herbouw van Harmoniehof. Pal achter deze molen zien we Achter de schuur steken nog een paar roeden in Groningen gedoopt en zou op 29 mei 1801 verfmolen De Kat aan de Zaanse Schans met het een andere molen staan. Daarvan werd lang omhoog van een molen die op flinke afstand in Amsterdam overlijden. Hij werd een zeer lijf en het gaandewerk van De Duinjager uit het gedacht dat het om de paltrok De Eikenboom stond. Dat moeten de roeden van de pelmolen bekend kunstenaar die zich specialiseerde in Oostzijderveld,” vertelt Jan. “Zo is mijn passie ging, maar aangezien het lijf van deze molen een De Koning van Pruisen (1758 - 1918) zijn. Rechts stads-en dorpsgezichten. Zijn opleiding kreeg bij voor molens ontstaan en dat is nooit meer weg- zogenaamde zeeg vertoont moet het om een op het tafelblad beeldde de kunstschilder nog van de tekenaar Johannes Wieringa, terwijl hij gegaan.” bovenkruier gaan. De enige die zo dichtbij drie molens af. Dit zijn de bovenkruier/balkenzager als schilder les kreeg van Jurriaen Andriessen. De Tarweakker stond was de papiermolen De Bonte Arend (1719 - 1905), met daarachter Bulthuis maakte ook in de Zaanstreek een serie Tand des Tijds De Kruiskerk, vernoemd naar de Westzijder- of nog een glimp van de pelmolen De Hoop of tekeningen, nadat hij in 1780 in Amsterdam was Dat blijkt wel uit de schilderijen die Jan en zijn Bullekerk. Ook de zeer lange schuur achter de Zandkraai. In het midden zien we De Held Jozua, gaan wonen. Deze tekeningen werden in vrouw verzamelden. Ik kwam er voor een olie- paltrok duidt op de papiermolen, want deze die toen nog te midden van talloze andere mo- 1794 opgenomen in De Beschrijving van de verfschilderij dat Jan Kruijver van pelmolen waren altijd uitgerust met lange droogschuren. lens zijn wieken zwaaide. Zaanlandsche dorpen van Adriaan Loosjes. Maar Bulthuis was dus ook kunstschilder. 1 2 Het staat vast dat hij aanvankelijk de kost verdiende als landschapsschilder. Daarbij specialiseerde hij zich in het beschilderen van behangselpapier. Olieverfschilderijen van de Zaanstreek zijn van hem niet bekend. Maar of J.B. ook inderdaad Jan Bulthuis was kan slechts aangetoond worden door kunst- historisch onderzoek van een deskundige.

Ron Couwenhoven

1. Het tafelblad met paltrok De Tarweakker en papiermolen De Kruiskerk. 2. Jan Toebes met zijn unieke tafeltje. 3. Kaart anno 1880 met De Tarweakker en paltrok De Czaar Peter, die op het erf van De Kruiskerk werd gebouwd. 20 21 Interview Jan Hovers via televisie in museumwereld beland

Je hebt twee Ik ben een verhalenverteller soorten mensen: leuke en minder leuke

Het toeristi sche Old Holland-label doet de Zaanstreek onvoldoende recht vindt Jan Hovers, Amsterdam – Arnhem hem na vier jaar opbreekt. Onze toekomstvisie heb ik enkele jaren geleden Hdirecteur van het Zaans Museum. “Daarmee doe je het Zaanse landschap en vooral ook de “En als er dan een mooie functi e bij het Zaans neergelegd in een noti ti e met de naam: Op weg Zaanse cultuur en identi teit tekort. Het ondernemerschap van de Zaankanters en de inno- Museum voorbijkomt, dan is dat een aantrekkelijk naar museum Zaanse Schans.” vati es van toen en nu in de industrie vind je in dat label niet terug. En dat is nu juist onze perspecti ef. Wel zag ik direct dat het museum geschiedenis en het verhaal dat we willen vertellen. Dat heeft de Zaanstreek gemaakt tot de hele Zaanse geschiedenis moet vertellen, Eén entreekaart wat het nu is. Om ook de bezoekers te bereiken die meer verdieping willen, moet het label vanaf de eerste bewoning tot de huidige status In dit toekomstperspecti ef wordt uitgelegd dat eigenlijk geherdefi nieerd worden. als deel van de Metropoolregio Amsterdam en het Zaans Museum moet duiden wat er op de alles wat daartussen zit. Het verhaal van het Zaanse Schans is te zien en daaraan een coherente Jan Hovers (59) is een gedreven man. Hij ziet omroep wordt de ruimte om eigen producti es industrieel erfgoed is verdieping toevoegen. “We hebben buiten het het als zijn missie om het Zaanse verhaal goed te maken ook bij de NCRV kleiner. Jan Hovers Er zijn nog natuurlijk maar een deel museum nu drie locati es op de Schans met over het voetlicht te brengen. “Maar dat kan het besluit om zijn focus te verleggen en solliciteert schaduwen te van het geheel. levende geschiedenis: het wevershuis, de kuiperij Zaans Museum niet alleen. Alle bij de Zaanse op de functi e Hoofd Presentati e bij het overstappen Het museum staat nu en het Jisper vissershuisje. Ook die leveren een Schans en de promoti e van de Zaanstreek Amsterdam Museum. Hovers: “Van de meer dan twinti g jaar op deze plek bijdrage aan het verhaal over de Zaanstreek betrokken parti jen moeten daarin samenwerken. honderd kandidaten voor deze functi e was ik en het heeft geen zin om nu nog te discussiëren en laten bovendien zien hoe de verschillende Alleen in gezamenlijkheid kunnen we het verhaal geloof ik de enige die geen historicus was of een of dat ooit een goede beslissing is geweest. onderdelen van de Zaanse Schans verbon- vertellen dat recht doet aan de Zaanstreek.” museale achtergrond had, maar ik werd het wel. Het is een gegeven. den zijn en elkaar kunnen versterken.” Om de Dat kwam omdat ik voortdurend uitging van de Maar we hebben hier nu 32.000 objecten die Zaanse Schans in zijn geheel te versterken moet Focus verleggen bezoekers en hun verwachti ngen en niet van de iets zeggen over de geschiedenis van de er volgens Hovers meer samengewerkt worden De in Amsterdam geboren Hovers weet al vroeg collecti e van het museum.” Zaanstreek en die de dwarsverbanden in onze en moet daarin een duidelijke regie worden dat hij naar de televisie wil. Op zijn 21ste begint samenleving aantonen. Het museum kan daar- gevoerd. “Een van de allerbelangrijkste dingen hij zijn carrière bij de KRO, waar hij het televi- Een passant om een grotere rol spelen in de beleving van de daarbij is de totstandkoming van één entree- sievak leert van producent Jos van der Valk. Na 18 Via de Anne Frank Sti chti ng komt Jan Hovers Zaanse Schans. Dat zeg ik niet voor mijzelf want kaart voor alle att racti es op de Schans. jaar bij de katholieke omroep te hebben ge- in 2011 terecht bij het Airborne Museum in ik ben maar een passant, maar het gaat om het Voor de bezoekers is de Zaanse Schans één werkt, stapt hij in 1998 over naar de NCRV waar Arnhem waar hij het cultureel ondernemerschap erfgoed en de bezoekers. totaalbeleving. Natuurlijk moet iedereen op de hij eindredacteur wordt. Maar met introduceert en het bezoekerscijfer fl ink om- Schans wel een goede boterham kunnen verdienen de opkomst van de commerciële hoog brengt. Maar ook hier vindt Hovers niet of zijn eigen broek kunnen ophouden. Maar juist zenders en de introducti e van zijn defi niti eve bestemming, vooral omdat met het snel sti jgend aantal bezoekers moet dat netmanagers bij de publieke het dagelijks overbruggen van de afstand mogelijk zijn.”

22 23 Nieuwe leden

Lezers schrijven

Deze 40 nieuwe leden van het 1e kwartaal 2018 helpen mee In mijn opti ek heb je twee soorten mensen: Geachte redacti e, dit ongeëvenaarde werelderfgoed leuke en minder leuke. Maar die heb je overal. te behouden. Welkom! Niett emin kom ik bij sommige parti jen nog Hartelijk dank voor het mooie magazine steeds achterdocht tegen. ‘De Windbrief’ dat ik als raadslid alti jd van u I. Neeft , Assendelft Er zijn dus nog schaduwen te overstappen. Ge- mag ontvangen. A.P.A. Janszen, Amsterdam lukkig kom ik steeds meer Zaankanters tegen die Deze lees ik alti jd met zeer veel aandacht. J.J.M. van der Hoorn, Assendelft het belang van samenwerking onderkennen.” In het nummer van maart 2018 wordt het J. Kruiver, Tuitjenhorn onderwerp erfgoed in verband met verkiezings- P.P.M. Reijsbergen, Krommenie Ed Pielkenrood programma’s aangesneden. Uw vereniging M. Mol-Sikkes, Zaandijk Complete Zaanse verhaal stelt dat ‘op enkele uitzonderingen na blijkt dat M.M.H. Gootjes-Poker, Zaandam De meeste bezoekers geven de Zaanse Schans de aandacht die er is voor erfgoed beperkt is, T. van der Linden, Zaandam overigens in enquêtes al een hoog cijfer. alhoewel woordvoerders dat beeld graag P.A. Meinen, Zaandijk Is een verdere integrati e dan wel nodig? nuanceren’. U laat daarbij zes parti jen aan het W.C. Aten, Naarden “Die hoge cijfers zeggen mij woord en sluit daarbij andere parti jen uit. W.Y. Bakker, Wormerveer niets”, vervolgt Hovers. “In de C.M. Wester, Wormer reclamecampagnes worden Voorgaande roept bij ons navolgende vragen op: S. Heistek, Wormer bezoekers voor- • Hoe bent u tot deze selecti e van parti jen A.H.M van der Meij-de Jong, bereid op oudhollandse gekomen? Assendelft plaatjes van groene geveltjes, • Bent u met ons van mening dat een Y. Bos, Assendelft draaiende molens, kaas en ongenuanceerd beeld ontstaat door een select K.M.W. Philippens, Breukelen klompen. aantal parti jen aan het woord te laten? Puck de Lange, Zaandam Nou die Graag verneem ik van u. Daan Borgdorf, Amsterdam Voor de bezoekers vinden ze M.P. Steenlage, Zaandam is de hier. Juliëtt e Rot D.J. van der Grijn, Assendelft Zaanse Schans één Het beeld Fracti evoorzitt er Democrati sch Zaanstad P. Andrea, Wormerveer totaalbeleving voldoet L. Lutti khuizen, Westzaan aan de Melvin Pieterman, verwachti ng. Maar als we Redacti e: Koog aan de Zaan geen verdieping aanbrengen Er zijn twee redenen waarom wij niet alle G. Bakker, Zaandijk en laten zien dat oud-Holland parti jen hebben genoemd in het openingsarti kel J. Tiedema, Greonterp eigenlijk is uitgevonden in de van de Windbrief 182 ‘Hoe belangrijk zijn H. Roest, Sassenheim Zaanstreek dan laten we een molens voor de Zaanstreek?’. C. West, Groningen kans liggen, want juist voor H.P. Henkes, Zaandam het complete Zaanse verhaal In de eerste plaats was de beschikbare ruimte A.S. Blank, Zaandam is een groeiende belangstelling.” daarvoor te beperkt. Gezien de lange producti e- E.E. Krol, Westzaan De verdeelheid waar Hovers ti jd van het blad waren op het moment van M.J. van Oudenaarde, Amsterdam eerder op doelde, is misschien schrijven nog niet alle verkiezingsprogramma’s B. Boomsma, Zaandam wel Zaans. God voor ons allen beschikbaar. Dat wil zeggen die stonden nog niet M.M. Hendriks-Reijling, Zaandijk en verder ieder voor zich. allemaal op de websites van de verschillende J.G. Bakkum, Gouda Heeft hij een hekel aan de parti jen. M. Kramer, Ypecolsga Zaanse metaliteit? M.E. Ott er, Koog aan de Zaan “Welnee ik heb geen enkel Dit gegeven heeft voor ons de selecti e bepaald. J.H. Jansen, Zaandam probleem met Zaankanters. Het zou correct zijn geweest als we dit in het P. Booij, Krommenie arti kel hadden aangegeven. R. Mandjes, Zaandam Hiervoor bieden wij ons excuus aan. A. Ruhland, Canada 24 25           Huis kopen?      Huis kopen?    HHypotheekypotheek aafsluiten?fsluiten?     KKiesies zzelfelf uuww nnotaris!otaris! • tax atie & bemiddeling BBelel eenn oonderhandel!nderhandel! • inlijsten • papier- en olieverfrestauratie • schoonmaken van schilderijen • in- en verkoop van oude prenten  Groene aanleg • kaarten & grafiek   Grondig onderhoud  Hoogstraat 11, 1541 KW Koog a/d Zaan          Hoogstraat 11, 1541 KW Koo g a/d Zaan             PPostbusostbus 1103,03, 11540540 AACC KKoogoog aa/d/d ZZaanaan   Telefoon: 075 6125520     Telefoon: 075 6125520       E-mail: [email protected]        J.J. Allanstraat 287b 1551 RG Westzaan 075 6143000    E-mail: [email protected]      • •        WWeb:eb: wwww.voordeelnotaris.nlww.voordeelnotaris.nl www.staphorsius.nl   

Houtgestookte cv installaties Bespaar tot 80% op uw stookkosten  Reduceer uw gas    verbruik   Milleu vriendelijk  - CO2 neutraal  windmolenmakerij  Op hout, pellets, en snippers    ”Saendijck”b.v. Tot 44% energie investerings aftrek voor bedrijven        Onderhoud DEYLE  Restauratie Loodgietersbedrijf    en Installatie techniek  Nieuwbouw Kachels & haarden specialist Houtgestookte cv installaties post adres: WindmolenmakerijWindmolenmakeriijj SaendiSaendijck ijjck b.vb.v. v.. WWeWeivereiver 29 www.deyle.nl 11551551 SC WWestzaanestzaan Sinds 1967 006-202955806-20295580 075-628075-62814251425 Raadhuisstraat 100 - Koog aan de Zaan Tel. 075 6163668 wwwwww.saendijck.comw..saendiijjck.com

26 27 Een molen met overlevingskracht Meelmolen De Herder

In de rubriek ‘Ontheemde molens’ zoeken we een molen op die ooit in de Een klap van de molen is in Medemblik een Zaanstreek heeft gestaan en die is Vanaf 1824 sloeg de molen olie voor Eplezierige alcoholische belevenis. Want een Klap verhuisd naar een andere plaats in Nederland. de Jisper burgemeestersfamilie van de Herder is een West-Fries tarwebiertje Zoals de feniks uit zijn as herrees zo is uit de Wildschut. Zij houdt de molen tot met een licht bitt ere smaak. restanten van oliemolen De Herder uit 1904 in bedrijf en doet hem van de Wormer de Medemblikker meelmolen hand nadat zij haar andere molen, Het is een van de producten die te koop zijn in De Herder ontstaan. De Mol, tot stoomolieslagerij had de oude werkplaats van de molenaar in de laten verbouwen. molen aan de Westerdijk. De nieuwe Herder De keuze voor De Mol zal ingegeven is een eerbetoon aan de twee molens die de Kooplieden en gaandehouders zijn door economische moti even. plaatselijke bakkers eeuwenlang van meel voor- De Herder was een dubbele oliemolen uit 1695 zagen (het aantal was gereglementeerd; één die aan de zuidkant van het Zwet in Wormer In zijn boek over de ontheemde Zaanse molen per tweeduizend inwoners). Hij is ook stond in het verlengde van Oosteinde 33. De molens stelt Arian Smit dat een monument voor de overlevingskracht van molen is in de loop der jaren eigendom geweest De Herder door de afgelegen locati e de Zaanse molen die tot twee keer toe nipt aan van een reeks kooplieden en gaandehouders minder produceerde dan vergelijkbare de defi niti eve ondergang wist te ontsnappen. (beheerders namens de aandeelhouders). molens aan de Zaan. In 1842 stond De Herder met zevenhonderd vaten olie per jaar op de laatste plaats. De Liefde was met 1358 vaten de best Oliemolen De Herder in Wormer is mooi gezet ter producerende molen. gelegenheid van het huwelijk van eigenaar Adrianus Wildschut met Adriana Bronswijk op 24 juli 1902. Andere deskundigen trekken die uitleg in twijfel. De familie Wildschut voorzag de gemeente Jisp van ‘De ligging van de molen heeft niets te maken burgemeesters. met de totale producti e,’ stelt Fulco Rol. ‘We kunnen ons eerder afvragen of De Herder Met als bekroning de oﬃ ciële ingebruikname in wel dag en nacht in bedrijf was. Het kan ook zijn 1990 door Prins Claus. Dankzij de Zaanse balken dat de molen een deel van het jaar om uit 1695 kreeg De Herder zelfs de status van een onbekende redenen heeft sti l gestaan.’ Rijksmonument. Vlakbij de molen stond al sinds 1500 het huisje In 1904 werd de molen voor de sloop verkocht van de poortwachter die elke avond de poort aan de Gebr. De Boer uit Oostzaan die voor het sloot, zodat Medemblikkers met een gerust achtkant een koper vonden in de persoon van gevoel van hun nachtrust konden genieten. G. Sluis. Hij verbouwde De Herder tot een koren- Het Poorthuisje is tegelijk met de bouw van de molen aan de Hollandse IJssel in Willeskop. molen herbouwd op de oorspronkelijk plek naar De molen kwam daar steeds meer in de het originele ontwerp. Daar moet je dus zijn om verdrukking door de oprukkende industrie. de Klap van de Herder te verwerken. Opnieuw dreigde sloop. Plannen van de werkgroep Behoud Lopikerwaard om de molen te Jaap de Jong behouden en te restaureren bleken fi nancieel niet haalbaar. De industrie won het; de molen Fout moest plaats maken voor meelsilo’s. In de vorige aﬂ evering van deze rubriek hebben we oliemolen De Oude Haas eigen- Gelukkig was daar de Sti chti ng De Medemblikker machti g verplaatst van de Dubbele Buurt in Meelmolen die met behulp van vrijwilligers en Wormerveer naar het Sluispad in Zaandam. met restanten van De Herder, waaronder het Dit had moeten zijn het Hazepad in Zaandijk. houten achtkant uit 1695, een meelmolen Hans Metsch was zo vriendelijk om ons daarop konden herbouwen. te wijzen. Hans, bedankt voor je oplett endheid. 28 29 Mijn molen

De molenaar van De Schoolmeester

Naam: Ron Butt erman Waarom is De Schoolmeester de Leeft ijd: 31 mooiste molen van de Zaanstreek? Aantal dienstjaren als molenaar: “Hij is wel de mooiste maar iedere molen heeft Vanaf zijn geboorte komt hij al iets eigens en is van zichzelf een bijzonder in De Schoolmeester. gebouw. De Schoolmeester is uniek in zijn soort Vanaf januari 2017 molenaar wat hem nog mooier maakt. Hij is al meer dan op De Schoolmeester 100 jaar de enige windpapiermolen ter wereld. De Schoolmeester heeft bovendien een mooie oude uitstraling, ook van binnen. Hij is helemaal authenti ek, groots en toch overzichtelijk en simpel. Wat zijn de slechte eigenschappen van deze molen? “De molen heeft om te beginnen veel wind nodig. Meer dan andere molens. Maar is dat een slechte eigenschap? Het is net als met zwaar kruien, dat is gewoon een eigenschap van een molen. Waar ben je trots op in de molen? Het interieur speelt een grote rol. Ik ben er natuurlijk trots op dat het de enige Je moet het interieur dus niet gaan aanpassen Wat vind je het windpapiermolen ter wereld is. Hij is gelukkig aan de toekomst omdat er bijvoorbeeld meer leuke aan het vak? goed onderhouden ondanks dat er al een paar bezoekers zouden komen. De afwisseling. Je hebt heel veel jaar niks meer verdiend wordt met de papier- Je wilt laten zien hoe het vroeger was. verschillende dingen te doen. Het is niet alleen handel. En verder ben ik er trots op dat ik samen In 1877 is de laatste aanpassing geweest door het werken met de molen, je maakt ook echt met m’n vader molenaar van zoiets moois mag het vervangen van de schepkuipen voor een iets. Met de molen maak je de grondstof klaar zijn! En ook dat de molen nog origineel en nog papiermachine. De papiermachine gaat niet op waar je het papier van maakt en dat papier dagelijks in gebruik is. wind. Daar is een stoommachine voor gekomen. maak je ook zelf. Later is die vervangen door een Ford benzine- Voor de papiermachine heb je geen wind nodig, Daarnaast heeft iedereen het tegenwoordig motor, waarschijnlijk uit een verongelukte auto dus ook op windsti lle dagen heb je wat te doen. over recyclen, terwijl we hier sinds 1692 aan in de buurt. Daarna is deze weer vervangen voor De afwerking van het papier, tot en met het hergebruik doen van onder andere oude een dieselmotor en sinds 1979 door een verkopen van het papier, doen mijn vader en ik kleding. elektromotor. zelf. In tegenstelling tot vroeger, waar iedereen We maken nog steeds papier uit 100% katoenen een vaste plek had. kleding die mensen bij ons afl everen. Iedereen Je moet het zo zien, de molen is nog steeds in kan zijn afgedankte kleding nog steeds inleveren bedrijf zoals vroeger gebruikelijk was. Hij is alti jd bij ons! in bedrijf geweest. Door de toevoeging van die motor werd er ook stroom opgewekt. Vanuit de Als je kijkt naar de toekomst, wat is dan accu werden drie lampjes gevoed, op de plekken je grote wens als molenaar? waar nu de lampen hangen bij de papiermachine. Dat de molen nog origineel is ver na mijn Verder zijn er weinig lampen meer toegevoegd. pensionering. We behouden de molens om te Het interieur moet je dus niet aanpassen. laten zien aan het nageslacht hoe het in het Als je hier over 200 jaar terugkomt moet het verleden ging. nog hetzelfde zijn. Dat zou heel mooi zijn. 30 31 Papiermolen Het Fortuin te Zaandijk

Hoe denk je dat we meer jongeren Aan het Achter het kantoor kwam een loods van kunnen interesseren voor de molens? Guispad, de ongeveer 50 meter lengte tot naast De Baars, Laten we het klein houden. Je hebt in de Zaan- verbindingsweg waarmee een open verbinding werd gemaakt. streek 13 molens. Hoeveel jongeren zitt en nu al tussen Zaandijk op de molen? Ga van de schoolgaande jongeren en Westzaan De loods was bekleed met golfplaten, alleen het uit. Even zo snel geteld kom ik op minstens zes stond, behalve voorgedeelte was van steen. In de puntgevel uit. Op de helft van de molens zou dus een molen- de nog werd de gevelsteen met de fraai uitgehakte liefh ebber rondlopen die nog student is. bestaande molen geplaatst. Toen de fi rma in 1970 naar Dat vind ik een aardig aantal. papiermolen Krommenie verhuisde is de steen meegegaan De vraag of we jongeren moeten interesseren De School- en daar bewaard tot de volgende verhuizing zich beantwoord ik met ja. meester, nog voordeed in 1989. Je moet ze toch proberen te benaderen en of ze en naar een aantal verschillende molens te stu- een vijft al papiermolens. Eén daarvan was nou molenaar, sponsor of gewoon lid worden, ren. Laat ze zelf maar op onderzoek uitgaan hoe Het Fortuin, een witpapier-molen uit 1719, Krijt Krommenie vertrok naar Wormerveer waar dat maakt niet uit. Het vertellen van verhalen een molen werkt en wat hij doet. gebouwd voor de fi rma Van der Ley. I de steen in een nieuwgebouwd kantoor een plek over waarom die molens er staan, zal bijdragen Daarna kunnen de leerlingen over de molen n de negenti ende eeuw werd hier de basis ge- vond naast de voordeur. aan de interesse van de jeugd. Als je een school- praten en opdrachten uitvoeren. legd voor het latere Van Gelder-concern. In de afgelopen winter heeft de heer Krijt de klas rondleidt geef je het meest aandacht aan Zo ontdekken ze zelf de werking en de verschillen Op het zuidwestelijke veld van de molen hing steen uit de gevel laten hakken en aan de geïnteresseerde leerlingen. Je moet zelf wel van de molens. een groot houten bord met de afb eelding van De Zaansche Molen geschonken waarna hij in een beetje je best doen om hun interesse te Vrouwe Fortuna. Tegenwoordig staat er nog een De Schoolmeester een plaats kreeg in de droog- wekken. Het is goed dat je een schoolklas naar Welke slagzin zou je willen gebruiken wit huis met daarop de naam Fortuin, naast het schuur. een molen haalt, maar je moet de schoolklas voor de molen? politi ebureau te Zaandijk. De gevelsteen van het pakhuis is dus nu in niet alles gelijk vertellen wat er gebeurt op de Van lompen naar papier, het maken doen we De Schoolmeester te bezichti gen. molen. Het zijn alleen de hoofdlijnen. De meer hier! De laatste eigenaar was de fi rma Jan Honig en geïnteresseerden komen vanzelf met vragen. comp. die met de molen werkte tot een grote Het zou goed zijn om een schoolklas op te delen Rick Bakker brand op 4 januari 1894 een einde maakte aan Arie Butt erman zijn bestaan. Reeds de volgende dag begon Honig een papierhandel onder dezelfde naam. Hij bezat nog papierpakhuis De Baars aan de oever van de Zaan met een houten kantoor aan de Lagedijk nr. 6.

Waarschijnlijk in 1930 liet hij een stenen kantoor bouwen met daarnaast een herenhuis op Lagedijk 8. 32 33 De plet van De Bonte Hen

Bij een plett erij draaien twee gieti jzeren rollen tegen elkaar in. Het te gebruiken zaad werd via Nieuwbouw een kaar tussen deze twee rollen gedeponeerd en gebroken.

Renovati e SanderFoto: Jordans Vervolgens werd het gebroken Restaurati e zaad verder vermalen onder de kantstenen waardoor de maalti jd onder de stenen kon worden terug- Rosbayerweg 140, 1521 PX Wormerveer gebracht naar 15 minuten. www.braam-minnesma.nl [email protected] De plet werd door middel van een drijfriem via een overbrenging vanaf het wentelwiel in bedrijf gesteld. Aangezien de molen opengesteld is voor publiek, is het helaas niet meer mogelijk de plett erij door de molen aan te laten drijven. Dit zou simpelweg te gevaarlijk zijn voor het bezoekend publiek. Om toch het historische werktuig in stand te kunnen houden en te kunnen gebruiken, heeft de Technische Advies Commissie  Sinds jaar en dag staat er een plett erij in het besloten om de plet door middel van een elektro-   onderachtkant van oliemolen De Bonte Hen. motor toch werkend te maken.  S De aanwezigheid van deze, nog van een houten  frame voorziene plet, vormt een interessante Jan Doodeman (foto rechts) link met de geschiedenis van deze molen, en de heeft in zijn vrije ti jd en Zaanse oliemolens in het algemeen. gebruik makend van zijn eigen materialen, de plet De plett erij werd omstreeks 1830 in de Zaanse kunnen motoriseren. oliemolens geïntroduceerd, waarbij de eerst Door middel van een kleine bekende vermelding van een plet op elektromotor en twee De Bonte Hen dateert van 30 mei 1846. snaaraandrijvingen loopt De huidige plet komt bij De Os vandaan en werd de plet weer als vanouds. op 23 oktober 1985, na restaurati e door molen- Molenmakerij Saendijck makerij Saendijck, in gebruik genomen. heeft verder het gaande werk van de plet weer gangbaar gemaakt.  Het vermalen van het oliehoudende zaad onder Wij hopen binnen afzienbare ti jd de plet weer in   kantstenen is een relati ef ti jdrovend werk, af- gebruik te kunnen nemen.   hankelijk van de wind en het formaat stenen kan Mensen die de plett erij van dichtbij willen    het meer dan een uur duren voordat er bekijken zijn uiteraard welkom op de molen.  fatsoenlijk meel wordt verkregen.   Met de introducti e van de plet kon dit proces   aanzienlijk worden versneld. Sander Jordans / Jan Doodeman

34 35

      

        Renate Minnebo, molenaar in opleiding, vertelt over haar vrijwilliggerswerk Als je het goed doet, dan doet de molen het werk

Drie jaar geleden bezocht Renate Minnebo met de schoolklas van haar zoontje papiermolen Wanneer ik op de molen ben, dan staat de tijd DDe Schoolmeester in Westzaan. “De molenaar vertelde dat hij geen vrijwilligers had. Nadat stil. Hier vind je geen digitale beelden en kun ik mijn kind terug had afgezet op school, ben ik direct teruggefietst en heb ik gevraagd of ik je heerlijk met je eigen gedachten zijn. Op de vrijwilliger kon worden. Sindsdien kom ik er elke donderdagochtend. Ik was direct verliefd molen is geen afleiding. Daar vind ik rust en op deze papiermolen. Het is zo’n mooie authentieke molen, heel anders dan de molens op dat vind ik heerlijk. Voor mij is het echt de Zaanse Schans. Als je binnenkomt, dan is het donker en er is een specifieke geur. Er is ontspannend. Het vrijwilligerswerk is goed te amper elektriciteit, je loopt hier echt het verleden binnen.” combineren met mijn werk. Als ik ad hoc weg moet voor het fotograferen van een bevalling, Fascinatie voor het dan is dat geen probleem.” fabricageproces “Met mijn kinderen ga ik In opleiding voor molenaar regelmatig naar de Zaanse “Molenaar zijn is op zich niet zwaar werk. Als je Schans. Maar de echte het goed doet, dan doet de molen het werk. fascinatie voor de molens Het kruien kan wél zwaar zijn, vooral bij een dateert pas van de laatste neutenkruiwerk*. Ik heb wel eens op een molen Drie dikke studieboeken drie jaar. Bij de papier- in Haarlem mogen kruien en daar heb je een “Omdat ik eigenlijk nooit met techniek bezig ben molen vind ik het hele Engels kruiwerk**; dat ging zó veel makkelijker. geweest, moet ik veel theorie leren. verhaal en proces mooi. Op de papiermolen moet ik mijn hele lichaam Bij de opleiding tot vrijwillig molenaar ontvang Het begint met het scheuren, inzetten en dan lukt het me soms nog niet. je drie dikke studieboeken om te bestuderen, stampen en malen in Ik ben molenaar in opleiding, maar dit staat waarbij je alles moet weten van de techniek. verschillende bakken. vanwege mijn drukke werk momenteel op een Maar ook leer je veel over het weer, zoals de De vellen die van de papier- laag pitje. wind, stroom, windlagen, wolken, neerslag en machine komen worden Bij de houtzaagmolen Het Jonge Schaap kun je atmosfeer. Ook de verschillende typen molens daarna in de droogschuur de opleiding volgen. Daar heeft ieder zijn eigen komen aan bod. gehangen. Daarna volgt nog taak. Zo moeten molenaars in opleiding zorgen De opleiding duurt gemiddeld twee jaar. een heel proces van dat de molen op de wind blijft staan. De eerste Bij mij duurt het wat langer omdat ik het in mijn verlezen en kalanderen zodat keer moest ik enorm wennen want het contrast eigen tempo doe. Als het wat rustiger wordt alle oneffenheden eruit met de papiermolen was groot. met mijn werk, dan ga ik graag weer naar gehaald worden. Het duurt Bij de houtzaagmolen komen zoveel mensen. Het Jonge Schaap om de studie verder op te een behoorlijke tijd voordat In het begin miste ik de rust, maar nu ik een tijd pakken. Het is ontzettend veel theorie, maar het papier in de winkel ligt. niet geweest ben mis ik ook de reuring. het lijkt me uiteindelijk enorm kicken als ik zo’n Afhankelijk van het weer, de Bij de houtzaagmolen doet de molen eigenlijk grote machine kan bedienen. En tot die tijd ben temperatuur en de vochtig- het werk: de boomstam gaat erin en komt er ik elke donderdagochtend in De Schoolmeester heid duurt dit een paar gezaagd uit. te vinden.” weken tot een paar maanden.” Zelf vind ik het productieproces bij de papiermolen of bij een oliemolen veel leuker. Sarah Vermoolen Tijd staat stil op de molen Afgelopen zomer ben ik ook aan het werk “Het is heerlijk om op de molen geweest in de oliemolen De Bonte Hen. *Neutenkruiwerk: houten blokken waar de aan het werk te zijn. Met Het nadeel is dan de geur. Want toen ik daarna kap van de molen over glijdt bij het op de wind twee kleine kinderen en een op het schoolplein mijn kinderen haalde, was zetten van de molen (het kruien). eigen bedrijf - ik ben ge- ik vies en rook ik doorgerookt, maar het was zo boorte fotograaf – heb ik het leuk om te doen. Ik hou van een uitgebreider **Engels kruiwerk: kruiwerk waarbij de kap druk. Voor mijn werk zit ik proces voor het bereiken van een eindproduct van de molen kruit op ijzeren rollen over (ijzeren) ook veel achter de computer binnen de molen.” rails. en moet ik continu schakelen. 36 37 Rondje molens De nieuwe legger wordt op zijn plaats gesteld Molenmakers Fred Havik en Remco (foto: René van der Meer). Kramer bezig met de pelkuipen (foto: Simon van der Meer).

Het Prinsenhof Boulener, jarenlang blokmaalder op De Bonte door Cees Lienos Hen. Naast zaterdag was hij ook in de jaren Wat geweldig dat de molen weer op volle toeren negenti g/tweeduizend vaak op doordeweekse draait met de nieuwe roeden. Een molen die dagen aanwezig, samen met zijn maat Engel niet draait, is maar een dood ding! Het insteken Braun. Namens de gehele maalploeg wil ik beide van de roeden is door Bart Nieuwenhuijs en zijn mannen ontzett end bedanken voor hun jaren- ploeg op vakkundige wijze gedaan en het hek- lange inzet en we hopen hen nog vaak tegen te De Koker werk is prima aangebracht. Als we nu weer naar komen op de molen. door Simon van der Meer de molen lopen, krijgen we een warm gevoel De wintermaanden zijn alti jd erg rusti g. Als de van binnen! Er is hard gewerkt de laatste dagen Het Jonge Schaap molen open is komt er wel eens een enkele om voor de Nati onale Molendag alles spic en door Beau van Amstel en Tim Doeves bezoeker maar dat is het dan ook wel. In de span te krijgen. Zo zijn de windborden prachti g Ondertussen was ook schilder Bert Bommerson Op vrijdag 20 april hebben wij afscheid afgelopen weken was er wat meer reuring omdat geschilderd, ze glimmen tegen je op. Ook het met zijn collega’s begonnen om de molen te genomen van onze collega Philip Hofmeijer. de molenmakers van Molenmakerij Saendijck laatste gedeelte van het molenlijf is in de verf schilderen en twee lagen teer op de molen- Bijna 10 jaar heeft Philip zich met ziel en zalig- aan de gang gingen met de verbeteringen aan gezet zodat je nu vanaf de weg overal dezelfde schuur aan te brengen. Op 19 maart werd er heid ingezet voor de Wind Molen Compagnie. het pelwerk naar aanleiding van de pelproef, kleur ziet. Een nieuwe goot is aangebracht aan proefgemalen en nadat bleek dat alles naar Met name zett e hij zich in voor Het Jonge gehouden in maart vorig jaar. Bolspil, pelkuipen, de zuidkant van de molenschuur. U hoort het, er wens draaide, zijn de molenmakers begonnen Schaap en de vrijwilligers. We gaan Philip enorm hengselmaat, dooieman, harp en waaierij zijn is niet sti l gezeten ti jdens de gedwongen stop. met houtrotherstel dat bij het schilderen was missen en willen hem enorm bedanken voor onderhanden genomen. Op het moment van Voor het insteken van de nieuwe roeden heeft ontdekt. Ondertussen zijn alle werkzaamheden alles wat hij heeft gedaan. Verder wordt er op schrijven van dit stukje was het werk voor 90 Bart met veel kunst en vliegwerk de deelbare klaar en draait De Kat, vers in de verf en met Het Jonge Schaap momenteel druk gewerkt procent gereed. Als al het werk klaar is gaan roeden verwijderd. Wij hebben daarbij geen nieuwe legger, weer als vanouds. aan een nieuw schijthuis, zodat er de komende we met de deskundigen opnieuw een pelproef loszitt ende bouten gezien, maar veiligheid gaat jaren weer veel toeristen met plezier op kunnen houden. Hierbij moet wel worden aangetekend boven alles! Wat er met de gedeelde roeden De Bonte Hen zitt en. De molenmakerij heeft aan het begin van dat de pelroed (de binnenroed) niet al te best gaat gebeuren, weet ik niet. Maar Bart, die ook door Fulco Rol de maand de as van de molen omhooggehaald. meer is en dat we deze dit jaar, op advies van de onze molenaar is, weet voor alles een oplossing te Vanaf 1 april is De Bonte Hen weer dagelijks Nu draait de molen weer als een zonnetje. Ook Technische Advies Commissie, enigszins moeten vinden. Nu maar hopen dat de wind ons goedge- geopend. Voorafgaand aan het seizoen heeft zijn we zoals gewoonlijk druk aan het zagen en ontzien. Dit doen we door de schuifb orden eruit zind is ti jdens de Nati onale Molendag zodat we molenmakerij Saendijck het laadgoed van het is onze onderhoudsploeg druk aan schilderen, te laten zodat de roed minder belast wordt aan u kunnen laten genieten van de mooiste pel- naslag verstreken. Dit houdt in dat alle wiggen teren en schoonmaken van de molen. de uiteinden. De bedoeling is dat de pelroed in molen in de wereld: Het Prinsenhof. en vulstukken weer pas gemaakt zijn en van de 2019 wordt vervangen. Daarna kunnen we echt Wij gaan dan weer pellen en witt e voeten halen juiste schuinte voorzien. Het resultaat er is naar De Schoolmeester los! op de pelzolder. Tot ziens, wij ontvangen u met en er worden weer mooi harde lijnkoeken gesla- door Arie Butt erman veel plezier. Neem vooral de kinderen mee want gen. Voorts zijn de werkzaamheden aan de plet- Begin februari kregen wij de opdracht om papier wie de jeugd heeft y heeft de toekomst. terij hervat. De ‘metaalman’ van De Zaansche te maken met gebroken cacaodoppen erin. We Molen, onze eigen Jan Doodeman, heeft een hebben hiervoor een bak afvalvellen opgelost. Zaansch Bord met cacaodoppen (foto Arie Butt erman). De Kat constructi e gemaakt waardoor de plett erij Op de papiermachine moet dan één man papier door Mats Faber straks door middel van een kleine elektromotor maken terwijl de ander op het juiste moment Voor onze molen was het een drukke start van kan worden aangedreven. En met een werkende de doppen erop strooit. We waren net bezig om het jaar. Op 8 februari werd de nieuwe hard- plett erij is de molen weer een stukje completer een parti j donkerblauw te maken toen de vorst stenen legger geplaatst. In de weken daarna is geworden. zijn intrede deed en nadat we vrijdags alles het doodsbed hersteld, moest er een nieuwe Op 21 april jl. hebben wij afscheid genomen van hadden schoongemaakt zijn we zaterdags het kuip gemaakt worden en zijn de kantstenen met twee van onze vrijwilligers, Willem Klut en Ben papier met de doppen gaan maken terwijl de steenraam en strijkerwerk teruggeplaatst. Deze Thie. Willem was sinds 1999 betrokken bij de ijspegels aan de maalbakken groeiden. Een koud unieke klus mocht op veel belangstelling van molen en heeft , nadat Ben als maalploegleider klusje, `s middags alles opgehangen om het de media rekenen. SBS6 deed verslag van het bedankte, deze functi e enkele jaren waar-ge- daarna te laten vriesdrogen. Het resultaat is te plaatsen van de steen en ook het Noordhollands nomen. Ben Thie werd in 1987 lid van de maal- bewonderen en te koop in het winkeltje, Smells Dagblad wijdde er een arti kel aan. ploeg en was, na het vertrek van Roel like Chocolate, op Lagedijk 14 te Zaandijk. 38 39 Info+

Molen De Ooievaar, mooi Colofon gezet voor het huwelijksfeest van Ron Blonk (foto Raymond Deijle).

De inspirati e voor het Vereniging De Zaansche Molen mooi zett en van De Windbrief Opgericht 17 maart 1925 wordt uitgegeven De Ooievaar kwam door vereniging van een foto uit 1907 Kantoor De Zaansche Molen. uit de collecti e van De Museumlaan 18, Het blad komt bij u thuis Zaansche Molen. 1541 LP Koog aan de Zaan door de inzet van de Telefoon: 075 621 51 48 Hierop is molen vrijwilligers van de inpak- E-mailadres: en bezorgploegen. De Zeeman te zien, mooi [email protected] Overname van arti kelen is gezet voor het 25-jarig Geopend: slechts toegestaan na huwelijk van molen- maandag t/m vrijdag toestemming van de eigenaar Jan Huijsman. 8.30 - 12.30 uur en 13 - 17 uur redacti e en auteursrecht- De Zeeman stond aan hebbenden. Bankrelati e het Kalf te Zaandam ter Oplage: tenminste IBAN: NL03 INGB 0002863406 4.000 exemplaren hoogte van Cacaofabriek t.n.v. De Zaansche Molen, Verschijning: 4x per jaar Aurora. afd. Ledenadministrati e, Koog aan de Zaan Redacti e Rick Bakker Rick Bakker, Zaandam Dagelijks bestuur René van der Meer, Voorzitt er: Koog aan de Zaan De Ooievaar A. Drost, Zaandijk Ed Pielkenrood, Westzaan door Matt hijs Ero Secretaris: Hans van de Stadt, W.A.K. Busch, Zaandam In april vierde molenmaker Ron Blonk zijn Op deze foto is molen De Zeeman te zien, mooi Koog aan de Zaan Penningmeester: 25-jarig huwelijksfeest. Ron is eigenaar van gezet voor het 25-jarig huwelijk van moleneigenaar Sarah Vermoolen, Koog J.J. Hartsuiker, Zaandijk aan de Zaan Molenmakerij Saendijck, die zijn werkplaats Jan Huijsman (foto: archief De Zaansche Molen). heeft in de molenschuur van De Ooievaar. Verenigingsmanager Eindcorrecti e Drs H.J. Heijnen, Utrecht Ineke Houter-Lautenbach, Toen deze schuur werd gerestaureerd heeft Koog aan de Zaan De Zaansche Molen gezocht naar een passende Molenmuseum herbestemming. Sinds 2014 is de werkplaats in Museumlaan 18, Vaste medewerker 1541 LP Koog aan de Zaan de molenschuur gevesti gd, maar Ron was al op Ron Couwenhoven, Telefoon: 075 628 89 68 Zaandam jonge leeft ijd aan de molens verslingerd Open: dinsdag t/m vrijdag geraakt en is zijn leven lang al acti ef in van 11 tot 17 uur, in het Redacti eadres verschillende Zaanse molens. weekend van 13 tot 17 uur Museumlaan 18 Daarom had hij bij molenaar Matt hijs Ero de 1541 LP Koog aan de Zaan vraag opgeworpen of zijn huwelijksfeest wellicht Openingsti jden molens Telefoon: 075 621 51 48 Zie onze website: E-mail: een mooie gelegenheid zou zijn om de molen op www.zaanschemolen.nl [email protected] enigerlei wijze volgens Zaanse traditi e ‘mooi’ De Zaansche Molen te zett en. Lidmaatschap (2017) @DeZaanscheMolen Er werd een simplisti sche vorm uitgekozen. Leden € 25,00 Vroeger werden de versierselen soms veel 60+ers (lid vóór 2010 en Advertenti e-acquisiti e geboren vóór 1950) uitgebreider toegepast, maar het was ook heel Telemarketi ng Zaanstad € 5,00 korti ng Izabel de Roeck-Nikolov gebruikelijk het met minder symboliek uit te Jeugdleden (tot 18 jaar) Telefoon: 075 640 15 11 voeren. De molens stonden immers maar kort € 5,00 korti ng. Mobiel: 06 53347071 ‘mooi’ want er moest vooral worden gewerkt. Hiervoor ontvangt u vier keer E-mail: [email protected] per jaar ons verenigingsblad De Windbrief en heeft u Druk en afwerking grati s toegang tot onze molens Drukkerij Nuance, en het Molenmuseum. Zaandam 40 41 NICO KAAIJK METAALBEWERKING l KRIMP 13 l ZAANDAM l WWW.KAAIJK.NL l WWW.TWITTER.COM/KAAIJK

42 43 44