47e jaargang, mei-juni nummer 2018 47e 183, 183 Ontdekking van een uniek tafeltje Verdwenen Zaanstreek, de erfenis van Jan Kruijver Jan Hovers: ik ben een verhalenverteller 10 14 18 4 16 Erfgoed is ijkpunt op weg naar de toekomst Geschiedenis is niet alleen van gisteren maar ook van morgen. Dat zou iedereen zich moeten realiseren. Want als je niet weet waar je vandaan komt, kun je ook geen nieuwe doelen stellen. De Zaanse burgemeester Jan Hamming zei het heel treff end ti jdens de startbijeenkomst van de Wereld van Windmolens: “Ik hoop dat het boek ‘Maker van molens’ ook de makers van morgen inspireert.” Prachti g! Iedereen zou dat boek dus moeten 22 28 30 3633 lezen, want met elkaar bouwen we immers allemaal aan de toekomst. Zaankanters hebben nooit gebrek getoond aan initi ati ef, ondernemerschap en visie. 47e jaargang, mei-juni nummer 2018 47e 183, Maar ze blijven wel realisti sch en pragmati sch, geen luchtf ietserij of hoogdravende theorieën. Daarmee is men in de Zaanstreek ver gekomen en mogen we trots zijn op wat hier is bereikt. Inhoud We hebben dus naast de bewoners en ondernemers vooral ook bezoekers echt wat te bieden. Niet voor niets trok de Zaanse Schans met onze molens van alle Nederlandse att racti es in 2017 de 3 Voorwoord meeste internati onale bezoekers. 4 Bouw mee aan de Wereld van Windmolens Conclusie: bescheidenheid kunnen we nu defi niti ef achter ons laten. Dat neemt niet weg dat we 9 Column: Ontberingen moeten blijven oplett en. In het verleden is soms te gemakkelijk omgesprongen met erfgoed dat een 10 Museumnieuws: expositi es en aanwinsten ijkpunt had kunnen zijn op onze weg naar de toekomst. 14 De Ooievaar staat weer recht 16 Korte berichten Bij de vorming van de veiligheidsregio Zaanstreek Waterland bleek bijvoorbeeld dat in de nieuwe 19 Agenda brandweerkazernes geen ruimte meer is voor het brandweererfgoed dat in de 19de en begin 20ste 183 20 Ron Couwenhoven: een bijzonder tafeltje eeuw een grote rol heeft gespeeld bij het blussen van molen-, cacao- en andere iconische branden. 22 Interview: Jan Hovers, ik ben een verhalenverteller Branden die vaak nati onaal nieuws waren en de geschiedenis van de Zaanstreek markeerden. Dat 25 Onze lezers schrijven brandweererfgoed bleef achter bij de voormalige vrijwilligersposten, waar men gelukkig nog hart 25 Nieuwe leden 1e kwartaal 2018 heeft voor de hand-, stoom- en drijvende spuiten. Om dit materieel - dat een belangrijke bijdrage 28 Ontheemde molen: De Herder kan leveren aan het ‘Zaanse verhaal’ - te behouden voor de Zaanstreek, hebben de vrijwilligers uit 30 Mijn molen: Ron Butt erman van De Schoolmeester de verschillende dorpskernen de handen ineen geslagen om toekomst te geven aan dit heroïsche 33 Papiermolen Het Fortuin te Zaandijk verleden. 35 De plet van De Bonte Hen Een initi ati ef dat De Zaansche Molen van harte ondersteunt en nauwgezet volgt. 36 Vrijwilligster Renate Minnebo 38 Rondje molens Ed Pielkenrood, hoofdredacteur Bij de coverfoto: Na de overhandiging van het eerste boek Maker van molens volgde de onthulling van het bouwbord ‘Wereld van Windmolens’ door, van links naar rechts, burgemeester Hamming van Zaanstad, Nico Maas, Gerrit Smit en burgemeester Tange van Wormerland. Beide burgemeesters waren voor de gelegenheid getooid met friswitt e klompen. www.zaanschemolen.nl voor het allerlaatste nieuws Samen gaat het ons lukken Bouw mee aan de Wereld van Windmolens Vereniging De Zaansche Molen wil graag de Zaankanters informeren en enthousiasmeren Alles deden we met de hand, want er waren Bijna uitgestorven Vover de realisati e van het erfgoedpark Wereld van Windmolens. Op 12 april werd het toen nog geen zaag- en schaafmachines. We “Het vak van molenmaker was toen bijna uit- bouwbord voor de Wereld van Molens op het terrein van de villa Kalverliefde onthuld werkten met de trekzaag en schaafden het op gestorven. In die ti jd stonden er nog maar een door burgemeester Jan Hamming (Zaanstad) en burgemeester Peter Tange (Wormerland), met de hand. Toen Husslage 85 werd, was het paar molens die nog niet open waren voor geassisteerd door de twee oud-molenmakers Nico Maas en Gerrit Smit. De burgemeesters ti jd voor hem om te stoppen. Het bedrijf werd bezichti ging. Als ik met Gerrit Smit aan het werk kregen bovendien uit handen van de oud-molenmakers de eerste exemplaren van het boek overgenomen door Jonker. was, dan stonden er meestal mensen achter de Maker van Molens overhandigd. In ruil voor een fi nanciële bijdrage van minimaal 25 euro Dat was de periode van de overplaatsing van hekken te kijken. Ik zeg alti jd dat molenmaken aan de Wereld van Windmolens kunnen leden en andere liefh ebbers het boek ook krijgen. De Zoeker. Toen ze failliet gingen ben ik over- een kwesti e is van doen. Er is geen school voor, gegaan naar Kees Fray uit Westzaan. Op een je moet het allemaal in de prakti jk leren. Ed Pielkenrood, hoofdredacteur van De Wind- Alles met de hand avond zaten Dirk Husslage, de zoon van de Het is prachti g om met hout te werken en om te brief, tekende vier jaar lang ieder kwartaal een In 1955 zit Nico Maas bij de kapper. molenmaker, Gerrit Smit en ik een keer bij de gaan met oud gereedschap. verhaal op van molenmaker Nico Maas. Hij had nog nooit een molen bezocht. brandweer, waar we vrijwilliger waren. Vroeger hadden molenmakers hun eigen “Hij kan het mooi vertellen. De verhalen hebben Een oudere man vraagt op z’n Zaans wat hij van Dirk vroeg ons of we geen zin hadden om voor specialisme, zoals meelmolens, oliemolens of we gebundeld in het boek Maker van Molens. plan is als hij de week erna het examen van zijn onszelf te beginnen. Wij beheersten immers het pelmolens. Wij moesten alle molens kunnen Het is geen handboek voor molenmakers, maar vakopleiding heeft behaald. Nico vertelt dat hij vak en hij had geld zat. Thuis moesten we het maken. wel krijgen de Zaanse molens een extra graag ti mmerman hoopt te worden. natuurlijk eerst overleggen met de vrouwen. De techniek in de verschillende type molens is dimensie als je terug leest hoe de meeste De man, die de molenmaker Husslage bleek te Omdat we een borreltje op hadden, besloten compleet verschillend. Toeristen denken alles te molens aan de Kalverringdijk tot stand zijn gekomen. zijn, nodigde hem uit om eens langs te komen we dat we er eerst nog goed over na moesten hebben gezien als ze in één molen zijn geweest. Het boek is ook heel leuk om cadeau te doen. als hij zijn diploma had. Niet veel later werd denken. Een week later besloten we dat we Maar geen molen is hetzelfde. Je steunt zo de bouw van De Wereld van Wind- Husslage de eerste baas van Nico Maas. het gingen doen. In oktober 1974 werkten we Samen hebben we elf Zaanse molens gebouwd molens.” Maas vertelt: “Ik heb 48 jaar molens gebouwd. nog bij Fray maar schreven ons in bij de Kamer of gerestaureerd. Ook hebben we op Texel, in Het vak heb ik de eerste negen jaar geleerd bij van Koophandel. We werkten in de schuur van Cadzand in Zeeland, in Limburg en op de Zuid- Husslage. De Huisman werd in die periode net molen De Bonte Hen. Het molenlijf was al klaar Hollandse eilanden molens gebouwd of overgeplaatst en De Dood werd gerestaureerd. toen op een vrijdagmiddag een man van de gerestaureerd. In totaal zijn het er wel twinti g Ik ben begonnen met de restaurati e van bank kwam vertellen dat het geld op was. tot 25 geweest. In Akersloot hadden we in 1984 De Ooievaar. Van de oude molenmakers Piet Toen Fray failliet ging, zijn Gerrit Smit en ik op een molen gebouwd die op oudejaarsavond Slob en Gerrit de Graaf heb ik zoveel geleerd. 1 april 1975 voor onszelf begonnen.” 2000 in de fi k ging nadat iemand een vuurpijl in het riet had geschoten. We konden slechts wat ijzerwerk redden. 4 5 De molen hebben we opnieuw gebouwd met liefde voor molens, de kostbare monumenten, In deze streek zijn meer dan 1200 molens mensen stimuleren. Dit is een enorme verrijking Ron Blonk en Fred Havik die tien jaar bij ons optimaal laten zien. Het bezoekersaantal op gebouwd. Het is bijzonder dat op het terrein voor de stad en streek. Het geeft meer mensen hebben gewerkt. Voor hen was het een examen- de Zaanse Schans groeit. We kunnen bezoekers van de Kalverliefde het Molenmuseum komt. een reden om hier naar toe te komen en langer stuk. Dit was onze laatste klus. In 2003 zijn steeds meer bieden. Maar om de Wereld van Hierdoor wordt het gebied flink vergroot en heb te blijven. Met de molens hebben we een triple Gerrit en ik met pensioen gegaan en zijn de Windmolens te realiseren hebben we de leden je meer reden om door te lopen als je op de A-merk dat we door de Wereld van Windmolens jongens doorgegaan.” nodig. We hopen dat zij het boek Maker van Kalverringdijk een rondje molens doet. Voor mij nog veel meer benutten.” Molens kopen, zodat ze meebouwen aan De staan de molens voor innovatie, verbeeldings- In zijn speech benoemt Jan Hamming dat de Iets moois Wereld van Windmolens. Halverwege 2019 kracht en lef. gemeente een startsubsidie heeft gegeven, “Als ik terug kijk op die tijd dan zie ik vooral de hopen we het nieuwe Molenmuseum en het in- Door de Wereld van Windmolens kunnen we maar dat crowdfunding noodzakelijk is om het liefde voor het werk en het hout. We zijn trots formatiecentrum op Landje de Haan te openen.” het vakmanschap en de inspiratie doorgeven voor elkaar te krijgen.