Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:00 Seite 1

MÜHLHAUSEN MÜHLHAUSEN

HISTORISCHE WEHRANLAGE GB. Historical fortification I F. Système de défense werken I. Antica struttura difensiva I NL. Historische verdedigingswerken J.

WWW.THUERINGER-STAEDTE.DE Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:00 Seite 2

Besuchen Sie die Stadt Mühlhausen zwischen Unstrut und Hainich.

HOSPITALTURM POPPERÖDER BRUNNENHAUS GB. Hospitaltower I F. La tour de GB. Popperode well-house I F. Maison de source de l’hôspital I I. Torre dell’ospedale Popperode I I. Casa della fonte Popperode NL. Hospitaaltoren I J. NL. Popperöder Bronhuis I J.

M Ü H L H A U S E N

Eingebettet in die fruchtbare Tal - Embedded in the fertile valley of Blottie dans la vallée fertile de aue der Unstrut zwischen den the Unstrut between the heights l’Unstrut entre les hauteurs du Höhen des Nationalparks Hainich und dem of the Hainich and Eichsfeld national parks, parc national de Hainich et la Eichsfeld, Mühl- Eichsfeld wurde Mühlhausen zum Hauptort Mühl hausen became the main town in the hausen devint le chef-lieux de la région. Déjà der Region. Bereits im 8. Jahrhundert brach- region. In the 8th century the Franks brought au 8ème siècle, les Francs amenèrent avec les ten die Franken mit der Wassermühle auch the water mill and with it the place-name moulins à eau le nom de Mühlhausen. den Ortsnamen Mühlhausen. Mühlhausen.

2 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:00 Seite 3

GB. Visit Mühlhausen, between the river Unstrut and the Hainich National Park F. Visitez Mühlhausen entre Unstrut et Hainich. I I. Visitate la città di Mühlhausen tra il fiume Unstrut e il Parco nazionale Hainich. I NL. Bezoek de stad Mühlhausen tussen Unstrut en Hainich. I J. ウンストルート川とハイニッヒ高地に囲まれたミュールハウゼン

ST. MARIEN – BLICK ZUM CHOR GB. Chancel in St. Mary I F. Le chœur de l’Église St-Marie I. Santa Maria – vista del coro NL. St. Marien – zicht op het koor J.

A m S t e i n w e g

GB. Steinweg I F. Sur le chemin „Steinweg“ I I. Sullo Steinweg I NL. Aan de Steenweg I J.

Situata nella fertile valle del fiume Gelegen in het vruchtbare dal van Unstrut tra le vette del parco na- de Unstrut tussen de hoogtes van zionale di Hainich e quello di Eichsfeld, Mü- het nationale park Hainich en van de Eichs- hlhausen divenne la principale località della feld werd Mühlhausen het belangrijkste oord regione. Già nel secolo VIII i Franchi vi porta- van de regio. Al in de 8e eeuw brachten de rono il mulino ad acqua e diedero alla città il Franken naast de watermolen ook de naam nome di Mühlhausen. Mühlhausen.

3 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:00 Seite 4

Reisen Sie in die Vergangenheit.

REICHSSTÄDTISCHES ARCHIV IM RATHAUS RATHAUS – HAUPTEINGANG GB. Imperial town archive in the town hall I F. Les archives de ville sur le Reich à GB. Town hall - main entrance l’hôtel de ville I I. Archivio Imperiale all’interno del municipio F. L’hôtel de ville I I. Municipio NL. Rijksstedelijk archief in het raadhuis I J. NL. Raadhuis I J.

In einer Urkunde Otto II. wird Ein Spaziergang vom Inneren Frauentor über Das Bauern kriegsmuseum in der Kornmarkt - Mühl hausen 967 erstmals als Kö - die Stadtmauer versetzt uns in das alte kirche und die im Reichsstädtischen Archiv nigs pfalz erwähnt. Auch in den folgen den Mühlhausen. Vom Rabenturm erblicken wir des Rat hauses aufbewahrten Schriften halten Jahrhunderten hielten sich mehrfach deut - die mächtige Turmgruppe der fünfschiffigen die Erinner ung daran wach. Die Verwurze - sche Könige und Kaiser hier auf, voll zogen Marienkirche und die anderen Kirchen der lung der und ihrer musikali - sie wichtige politische Handlungen. Im Jahre Stadt. Über die roten Ziegeldächer schweift schen Tradi tionen ließen Mühlhau sen zu 1135 verzichtete der Staufer Kon rad gegen - der Blick zu den Höhen des Hainich-National - einer bis heute fortwirkenden Pflegestätte über Kaiser Lothar auf die Königs würde und parks und des Eichsfeldes. Auf anderen protestan tischer Kirchenmusik werden. 1198 wurde Philipp von Schwa ben in Mühl - Wehr türmen erbauten sich die Mühlhäuser Das Wirken J. S. Bachs als Orga nist an Divi- hausen zum König gewählt. Von der unmit - Gartenhäuschen – ein überraschender Kon - Blasii war gewiss ein Höhepunkt der Musik - telbaren Einfluss nahme der Burg besatzung trast zur trutzigen Stadt mauer. Inmitten der kultur. Die nach seiner Orgeldispo sition von befreiten sich die selbstbewussten Bürger Gassen der Alt stadt und für den Gast der 1708 im Jahr 1959 erbaute Orgel erfreut die 1256 durch die Zerstörung der Pfalz burg. Die Stadt gar nicht so leicht zu finden liegt das Mühlhäuser und ihre Gäste mit ihrem Klang Blütezeit der Stadt beruh te auf der Tuchwe - Rathaus aus den ersten Jahrzehnten des 14. in der frühgotischen Hallen kirche. Nach dem berei, dem Waidanbau und dem Fernhandel Jahr hunderts. Seine Halle und die Große Ende der Reichsfreiheit 1802 wurde Mühl - mit die sen und ande ren Produkten. Bis heute Rats stube zeugen vom Repräsentationswillen hausen preußische Kreisstadt. prä gen die in die ser Zeit entstandenen Bau - der Bürger. Die Erwei te rungs bauten aus Re - In der Revolution 1848 spielte die Stadt eine wer ke wie das Rathaus, die nahezu vollstän - naissance und Barock stehen nun auf dem wichtige Rolle in der liberalen Bewe gung. Die dig erhaltene Stadtmauer, die erhal tenen 11 einst freien Platz um das Rathaus. danach einsetzende Industriali sierung führte mittelalterlichen Kirchen und die Bürger häu - Die Bürgeropposition gegen den alten Rat die traditionelle Industrie produktion fort, er - ser das Antlitz der Stadt. und die radikal-reformatorischen Gedanken gänzt durch Maschi nenbau und Nahrungs - Thomas Müntzers machten Mühlhausen güterproduktion. 1523 bis 1525 zu einem Zentrum der Refor - mation und des Bauernkrieges. 4 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:00 Seite 5

GB. Step back in time. I F. Voyagez dans l’histoire. I. Viaggiate nel passato. I NL. Maak een reis naar het verleden. I J. 過去への旅へ出発

„BIEDERMEIERHÄUSCHEN“ – AM HIRSCHGRABEN GOTISCHE MALEREI IM RATHAUS GB. Biedermeier house I F. Petite maison de GB. Gothic art in the town hall I F. Peinture style «Biedermeier» II. Casette in stile Biedermeier gothique dans l’hôtel de ville II. Pitture gotiche sul Hirschgraben NL. Biedermeier huisje aan de nel municipio NL. Gotische schilderkunst in het Hirschgraben IJ. stadhuis J.

Die Einbe zieh ung Mühlhausens in das Bun - des bau pro gramm der städtebaulichen Er - neue rung seit 1991 trägt wesentlich zum po sitiven Erscheinungsbild der reichen histo - ri schen Bausubstanz aus Stein und Fach werk bei. Führungen, auch speziell zu The men wie Reformation und Bauernkrieg, Musik ge - schich te, Thüringer Malerei und Graphik in der Allerheiligenkirche, Altstadt sa nie rung sowie Natur und Umwelt bringen unseren Gästen die Stadt und ihre Umgebung nahe. Die Wälder und Quellen um Mühlhausen la - den zu Spaziergängen und Wanderungen zum Brunnenhaus Popperode, zum „Mittel - punkt Deutschlands“ am Opfermoor Dorla, zum Kloster Volkenroda oder in das Unstrut - tal ein. Das Brunnenfest und die Holzfahrt erinnern an unsere Wurzeln in der Natur. Doch richtig erleben kann man den Mühl - B l i c k a u f J a k o b i - u n d M a r i e n k i r c h e häu ser zu seiner Kirmes im August. Eine Woche lang wird die größte Stadt kirmes GB. View of St. James’s and the Church of St. Mary Deutschlands gefeiert! F. Vue des églises St Jacques et Ste Marie I I. Vista delle chiese di San Giacomo e di Santa Maria I NL. Uitzicht op Jakobi- en Marien-kerk I J. 5 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:00 Seite 6

Entdecken Sie bezaubernde Stadtansichten.

FACHWERKHAUS JAKOBISTRASSE 8 ST. MARIEN GB. Half-timbered building at Jakobistrasse 8 I F. Maison à GB. St. Mary I F. St-Marie I I. Santa Maria colombage Jakobistrasse 8 I I. Casa a graticcio in Jakobistrasse 8 NL. St. Marien I J. NL. Vakwerkhuis Jakobistrasse 8 I J.

Mühlhausen is first mentioned as There are also sweeping views across red Mühlhausen has been deeply shaped by the a royal castle in 967 in a docu- tiled roofs towards the hills of the Hainich Reformation, including that movement’s mu- ment from Otto II. In the following centuries National Park and the Eichsfeld region. On sical traditions, which meant that it became too, German kings and emperors stayed here top of other fortifications the people of – and still continues to be – a major centre many times, and carried out important polit- Mühlhausen have built little garden houses, for Protestant church music. ical acts. In 1135 the Hohen staufen Konrad an unexpected contrast with the sturdiness The real pinnacle of the town’s musical life renounced the royal title in favour of Em- of the town wall. A little hidden away in the came during J. S. Bach’s time as organist at peror Lothar and in 1198 Philip of Swabia maze of alleyways of the old quarter, the Divi Blasii Church. The organ was rebuilt in was elected king in Mühlhausen. In 1256 the town hall dates from the early decades of the 1959 according to his original 1708 specifi- confident citizens freed themselves from the 14th century. The hall inside and the great cation. The sound of it playing in this early direct influence of the fortress garrison by de- council chamber remind visitors of Mühlhau - Gothic hall church is still very much appreci- stroying the fortress. The heyday of the town sen’s citizens’ sense of prestige. Buildings ated by visitors and townspeople alike. was based on clothmaking, woad-growing added during the Renaissance and the ba - In 1802, at the end of its period as a free im- and long-distance trade in these and other roque era take up what was once open space perial town, Mühlhausen became the admin- goods. To this day buildings from this period around the town hall. istrative centre of a Prussian district. characterize the appearance of the town – Between 1523 and 1525, Mühlhausen be- During the 1848 revolution, it played an im- the town hall, the almost completely pre- came a centre for the Reformation and the portant role in the liberal movement. The served town wall, 11 preserved medieval Peasants’ War, thanks to popular opposition onset of industrialisation then brought ex- churches and the burgher houses. to the existing council and radical reforming pansion to traditional Mühlhausen industries Passing through the inner Frauentor gateway ideas expressed here by theologian Thomas and introduced mechanical engineering and and the town wall, we find ourselves in the Müntzer. food production. old quarter. From the Raben tower, we can The Peasants’ War Museum in the Korn markt look out at the majestic towers of the five- Church and documents preserved in the im- naved St. Mary’s Church and the other perial town archive at the town hall help to churches in the town. keep this important heritage alive. 6 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:00 Seite 7

GB. Discover the town’s many delightful aspects. I F. Découvrez les merveilleuses face cachées de la ville. I I. Scoprite gli incantevoli angoli della città. I NL. Ontdek geweldige stadsgezichten. I J. 魅力溢れる風景を訪ねて

ÄUSSERES FRAUENTOR LINSENSTRASSE GB. Outer Frauentor gate I F. Vue extérieure de la porte des femmes GB. Linsenstrasse I F. Linsenstrasse I I. Porta esterna delle donne NL. Buitenste Vrouwenpoort J. I. Linsenstrasse NL. Linsenstrasse J.

Since 1991, Mühlhausen has been part of ’s urban renewal programme, which has made a significant impact on the preser- vation of its rich legacy of stone and half-tim- bered architecture. Guided tours, including some on specific themes, provide an interest- ing insight into our town and its surroundings. Themes include the Reformation and the Peasants’ War, music history, Thuringian paint- ing and graphic art in All Saints’ Church, the renovation of the old quarter, nature and the environment. Local forests and nearby springs are ideal places to explore on a walk or hike. Places of interest include Popperode well-house, the geographical centre of Germany at the Dorla sacrificial site, Volkenroda Abbey and the val- ley of the Unstrut. The Well Festival and the Holzfahrt festival are enjoyable celebrations of our natural roots. G e r b e r e i S t ö l c k e r But perhaps the best way to get to know Mühlhausen folk is at the town fair in August, GB. Stölcker tannery I F. Tannerie Stölcker the biggest in Germany, which lasts for a I. Conceria Stölcker I NL. Looierij Stölcker whole week. J. 7 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:00 Seite 8

Wandeln Sie auf den Spuren Johann Sebastian Bachs.

KONZERT GB. Concert I F. Concert I. Concerto I NL. Concert J.

destruction de celui-ci. L’époque florissante de la ville se réalisa par le tissage de tissus, les plantations de guèdes et le commerce avec toutes sortes de produits. Jusqu’à aujourd’hui, la ville est très marquée par les bâtiments de cette époque, comme l’hôtel de ville, les murs de la ville entièrement conservés, les 11 églises parfaitement conservées du moyen-âge et les maisons bourgeoises de la ville. Une promenade de la porte des femmes au mur d’enceinte vous transportera dans l’an- cienne Mühlhausen: de la tour des corbeaux on aperçoit les 5 imposantes tours de l’église DIE BACHORGEL Ste Marie ainsi que d’autres églises de la ville. GB. The Bach organ I F. Orgues Par delà les toits de tuiles rouges, le regard se baroques I I. L’organo di Bach porte sur les monts du parc national Hainich NL. de Bachorgel I J. et d’Eichsfeld. Sur d’autres tours défensives, les habitants de Mühlhäusen construisirent des maisonnettes-jardins – qui forment un con traste saisissant avec ces imposantes mu- railles. Caché au milieu des ruelles de la vieille ville se trouve l’hôtel de ville du début du 14e Dans un document d’Otto II, En l’an 1135, le seigneur Konrad renonça face s. qui n’est pas facile à trouver pour le nou- Mühl hausen est citée pour la pre- à l’empereur Lothaire au rang de roi et en veau venu. Sa salle principale et la grande mière fois en l’an 967 comme place royale. 1198, Philipp von Schwaben (Philippe de salle à manger témoignent du sens civique Egalement au cours des siècles qui suivirent les Souabe) fut élu roi à Mühl hau sen. Des ci- de ses habitants. Les bâtiments adjascents de rois et les empereurs firent plusieures haltes ici toyens courageux se libérèrent de la prise d’in- l’époque renaissance et baroque se dressent et il y fut pris d’importantes déci sions. fluence de l’occupation du château par la sur la place autour de l’hôtel de ville. 8 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 15:10 Seite 9

GB. Stroll in the footsteps of . I F. Marchez sur les traces de J. S. Bach. I I. Andate a spasso sulle tracce di Johann Sebastian Bach. I NL. Wandel in de voetsporen van Johann Sebastian Bach. I J. 音楽家ヨハン・ゼバスチャン・バッハの足跡を訪ねて

UNTERMARKT GB. Untermarkt I F. Untermarkt I. Untermarkt I NL. Untermarkt J.

L’opposition citoyenne contre l’ancien parle- L’implication de Mühlhausen dans le pro- ment et les idées réformatrices et radicales gramme national de rénovation des villes de- de Thomas Müntzer ont transformé Mühl- puis 1991 a contribué à redorer l’image hausen entre 1523 et 1525 en capitale de la touristique de la ville en redonnant une impul- Réforme et de la guerre des paysans. sion au seceur de la construction tant dans le Le musée de la guerre des paysans dans domaine de la pierre que celui des maisons à l’église Kornmarkt et les écrits conservés aux colombages. Des visites, certaines sur le thème archives municipales en préservent le souve- de la Réforme et de la guerre des paysans, de nir. Cet enracinement de la Réforme et de ses l’histoire musicale, de la peinture en Thuringe, traditions musicales font de Mühlhausen au- des arts graphiques dans l’histoire des reli- jourd’hui encore un des endroits incontour- gions, de la rénovation de la vielle ville ou de nables de la musique lithurgique protestante. la nature et de l’environnement rendent le vi- L’œuvre de J. S. Bach comme organiste à Divi siteur plus proche de ce qu’il découvre. Blasii fut un événement majeur de la culture Les forêts et les sources autour de Mühlhau- musicale. Les orgues construits en 1959 sen invitent à la promenade et aux randon- d’après des renseignements datant de 1708 nées vers Popperode et ses fontaines, au réjouissent les habitants et les touristes „centre de l’Allemagne“ à Opfermoor Dorla, par leur musicalité qui prend toute sa dimen- à l’abbaye Volkenroda ou dans la vallée de sion dans l’église néogothique. En 1802, au l’Unstrut. La fête des fontaines et „le parcours terme de la liberté d’empire, la ville devint du bois“ nous rappellent nos racines natu- prussienne. relles. Pourtant le meilleur moyen de connaître La ville joua également un rôle important dans les habitants de Mühlhäuse reste de leur endre la révolution de 1848 et particulièrement au une visite en aout durant la kermesse. Pen- Kirche Divi Blasii sein de son mouvement libéral. L’industrialisa- dant une semaine s’y tient la plus grande ker- GB. Divi Blasii Church I F. L’Eglise Divi tion qui s’en suivit perpétua les industries tra- messe d’Allemagne! Blasii I I. Chiesa Divi Blasii I NL. De ditionnelles tout en les complètent grâce à la mécanisation de la production des produits kerk Divi Blasii I J. alimentaires. 9 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:00 Seite 10

Besichtigen Sie die 11 Mühlhäuser Kirchen.

ALLERHEILIGENKIRCHE MARIENKIRCHE GB. All Saints’ Church I F. Eglise de tous GB. Church of St. Mary I F. Eglise Ste Marie I lessaints I. Chiesa di Tutti i Santi I. Chiesa di Santa Maria NL. Allerheiligen-Kerk I J. NL. Marien-Kerk I J.

In een oorkonde van Otto II wordt vanaf de Raben-toren kijken we uit op de im- Het Boerenoorlogsmuseum in de Kornmarkt- Mühlhausen in 967 voor het eerst posante torens van de Marien-Kerk die maar Kerk en de in het “Reichsstädtische Archief” als koningsburcht genoemd. liefst vijf schepen heeft, en de andere kerken van het stadhuis bewaarde geschriften hou- Ook in de erop volgende eeuwen verbleven van de stad. Over de rode pannendaken den de herinnering levend. Als gevolg van de Duitse koningen en keizers hier meermaals en dwaalt de blik af naar het hoger gelegen ge- verbondenheid van reformatie met muzikale verrichtten ze er belangrijke politieke hande- deelte waar het nationale park Hainich en tradities groeide Mühlhausen uit tot een cen- lingen. In 1135 zag de Staufe Konrad tegen- het Eichsfeld liggen. Op andere verdedigings- trum voor protestantse kerkmuziek, en is dat over keizer Lotharius van het koningschap af torens bouwden de inwoners van Mühlhau- tot op de dag van vandaag ook gebleven. De en in 1198 werd Filips van Zwaben in Mühl - sen tuinhuisjes: dit vormt een verrassend tijd dat J.S. Bach organist was in de Divi Bla- hausen tot koning gekozen. De zelfbewuste contrast met de massieve stadsmuur. Tussen sii-Kerk, geldt beslist als hoogtepunt in de burgers bevrijdden zich in 1256 van de directe de steegjes van het oude centrum, en voor de muziekcultuur. De inwo ners van Mühlhausen invloed van de burchtbewoners door de ko- bezoeker van de stad helemaal niet zo een- en hun gasten genieten in de vroeggotische nings- en keizersburcht te verwoesten. De voudig te vinden, ligt het stadhuis, gebouwd hallenkerk van de klank van het orgel, die in bloeitijd van de stad werd gedragen door de begin 14e eeuw. Met de Hal en de Grote 1959 volgens de orgel dispositie van 1708 is lakenweverij, de teelt van de verfplant wede Raadszaal wilden de burgers hun macht laten gebouwd. Na afschaffing in 1802 van de en de internationale handel met deze en an- zien. rijksvrijheid werd Mühl hausen Pruisische dis- dere producten. Tot de dag van vandaag De gebouwen die er in latere tijd, in de re - trictshoofdstad. wordt het gezicht van de stad bepaald door naissance en barok, bij zijn gekomen, staan Tijdens de revolutie van 1848 speelde de stad de in die tijd ontstane bouwwerken als het op het plein rond het stadhuis. een belangrijke rol in de liberale bewe ging. raadhuis, de bijna volledig bewaard gebleven Door de oppositie van burgers tegen de oude De industrialisatie die daarna begon, zette de stadsmuur, de 11 middeleeuwse kerken die gemeenteraad en de radicale reformatori- traditionele productie voort, maar breidde bewaard gebleven zijn en de herenhuizen. sche opvattingen van Thomas Müntzer werd deze uit met machinebouw en de productie Tijdens een wandeling vanaf de Binnenste Mühlhausen van 1523 tot 1525 een centrum van voedingsmiddelen. Vrouwenpoort over de stadsmuur wanen we van reformatie en boerenoorlog. ons weer even in het oude Mühlhausen: 10 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:01 Seite 11

GB. Visit Mühlhausen’s 11 churches. I F. Visitez les 11 églises de Mühlhäusen. I. Visitate le 11 chiese di Mühlhausen. I NL. Bezichtig de 11 kerken van Mühlhausen. J. ミュールハウゼンにある11の教会を訪ねて

KORNMARKTKIRCHE JAKOBIKIRCHE GB. Kornmarkt Church I F. Eglise GB. St. James’s Church I F. L’église Kornmarkt I. Chiesa sulla St-Jakob I. San Giacomo piazza Kornmarkt NL. Kornmarkt-Kerk NL. St. Jakobi J. J.

Mühlhausen werd betrokken bij het “Bundes - bau”-programma dat in 1991 van start ging in het kader van de stedelijke vernieuwing. Dit had een positief effect op de uitstraling van de stad met haar talrijke historische vakwerk - huizen en stenen gebouwen. Rondleidingen, met name rond thema’s als reformatie en boe- renoorlog, muziekgeschie denis, Thüringer schilderkunst en grafische kunst in de Aller- heiligen-Kerk, sanering van de binnenstad, na- tuur en milieu, maken onze bezoe kers vertrouwd met stad en omgeving. De bossen en de bronnen rond Mühlhausen nodigen uit tot wandelingen en trektochten naar het “Brunnenhaus Popperode”, naar het “Middelpunt van Duitsland” bij het offerveen- gebied Dorla, naar het klooster Volken roda of naar het Unstrut-dal. Het “Brunnen fest” en de “Holzfahrt” brengen ons weer dichter bij de natuur. Maar wil je de inwoners van Mühl - H e r r e n s t r a ß e hausen écht leren kennen, kom dan naar de kermis in augustus. Een week lang wordt hier GB. Herrenstrasse I F. Herrenstrasse de grootste kermis van Duitsland gevierd! I. Herrenstrasse I NL. Herrenstrasse J.

11 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:01 Seite 12

Tauchen Sie ein in unberührte Natur.

GERMANISCHES HAUS IM OPFERMOOR NIEDERORLA GB. Teutonic house at the Niederorla sacrificial siteI F. Maison germanique à Opfermoor niederorla I I. Casa germanica a Opfermoor Niederorla NL. Germaans huis in het offerveengebied Niederorla I J.

Mühlhausen viene citata per la Il periodo di massimo splendore aveva le sue Eichsfeld. Su altre torri difensive i cittadini di prima volta come residenza reale radici nella tessitura, nella coltivazione del Mühlhausen costruirono casette con giar- in un documento di Otto II datato 967. guado e nel commercio con i paesi lontani di dino: un sorprendente contrasto con la po- Anche nei secoli successivi vi dimorarono più questi ed altri prodotti. derosa cinta muraria. Tra le viuzze del centro volte re ed imperatori, i quali compirono im- Gli edifici eretti in quell’epoca, come il muni- storico, non tanto facile da trovare per i turi- portanti azioni politiche. Nell’anno 1135 a cipio, le mura della città rimaste quasi com- sti, sorge il municipio dell’inizio del 14° se- Mühlhausen Corrado degli Hohen staufen ri- pletamente intatte, le 11 chiese medievali colo. Il suo atrio e la grande sala „Ratsstube“ nunciò alla corona in favore dell’imperatore ancora intatte e le case popolari segnano an- testimoniano la volontà di rappresentazione Lotario e nel 1198 vi fu incoronato re Filippo cora oggi i tratti fondamentali della città. dei cittadini. Gli ampliamenti rinasci- men tali di Svevia. Nel 1256 gli abitanti, che avevano Una passeggiata dalla porta interna delle e barocchi occupano lo spazio attorno al mu- raggiunto la con sapevolezza del proprio va- donne (Innerer Frauentor) lungo le mura cit- nicipio che un tempo era libero. lore, si liberarono dall’influenza diretta eser- tadine conduce nella vecchia Mühlhausen: Dal 1523 al 1525 l’opposizione del popolo nei citata dagli occupanti il castello attraverso la dalla torre dei corvi (Rabenturm) si vedono i confronti del vecchio consiglio cittadino e il distruzione della roccaforte. possenti campanili della chiesa di Santa Maria pensiero radical-riformatore di Thomas Mün- a cinque navate e le altre chiese della città. tzer fecero di Mühlhausen uno dei centri della Sopra i tetti di tegole rosse la visuale spazia riforma e della guerra dei contadini. Il Museo fino alle alture del Parco nazionale Hainich ed della guerra dei contadini nella chiesa sulla 12 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:01 Seite 13

GB. Get close to unspoilt nature. I F. Plongez dans une nature intacte. I. Immergete vi nella natura intatta. I NL. Dompel jezelf onder in de ongerepte natuur. J. 手つかずの自然を満喫

IM NATIONALPARK HAINICH GB. In the Hainich National Park I F. Dans le parc national Hainich I I. Nel Parco nazionale Hainich NL. In het nationale park Hainich I J.

piazza Kornmarkt e gli scritti conservati nel- all’interno del movimento liberale. L’industria- I boschi e le fonti attorno a Mühlhausen invi- l’archivio imperiale del municipio manten- lizzazione affermatasi successivamente svi- tano a fare passeggiate ed escursioni: alla casa gono viva la memoria di quegli eventi. luppò la produzione industriale tradizionale, della fonte Popperode, al „Centro della Ger- Il radicarsi della riforma e delle relative tradi- integrata dall’indus tria meccanica e dalla pro- mania“ a Opfermoor Dorla, al convento di zioni musicali fecero di Mühl hausen un centro duzione di generi alimentari. Volkenroda o nella valle dell’Unstrut. culturale per la musica sacra protestante tut- Il Programma federale di rinnovamento edili- La festa della fonte e l’usanza di „andare a far tora influente. Il contributo di J. S. Bach come zio delle città, cui Mühlhausen ha aderito dal legna“ („Holzfahrt“) ricordano le radici di organista nella chiesa Divi Blasii fu certamente 1991, ha contribuito notevolmente al miglio- Mühl hausen nel mondo della natura. Ma per un momento culminante nella cultura musi- ramento dell’aspetto cittadino e dei numerosi conoscere bene i suoi abitanti bisogna parte- cale. Il suono dell’organo della chiesa proto- edifici storici in pietra e a graticcio. Visite gui- cipare alla sagra cittadina di agosto, la più gotica a sala, fabbricato nel 1959 secondo le date, anche su temi specifici come la Riforma grande in Germania, che si festeggia per una disposizioni di Bach del 1708, è una gioia per o la guerra dei contadini, la storia della mu- settimana! gli abitanti e gli ospiti di Mühl hausen. sica, la pittura e la grafica della Turingia nella Dopo la fine del periodo di libertà dall’impero, chiesa di Tutti i Santi, il risanamento del cen- Mühlhausen divenne nel 1802 capoluogo di- tro storico, nonché la natura e l’ambiente av- strettuale della Prussia. Durante la rivoluzione vicinano i nostri ospiti alla città e ai suoi del 1848, la città svolse un ruolo importante dintorni. 13 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:01 Seite 14

Wir freuen uns auf Sie!

GB. We look forward to your visit! I F. Nous nous réjouissons de votre visite! I. Vi aspettiamo! I NL. Wij hopen u spoedig te zien! I J. お待ちしています!

TOURIST-INFORMATION Montag bis Freitag: 9.00 bis 17.00 Uhr Ratsstraße 20 D - 99974 Mühlhausen OSTERN BIS OKTOBER

Tel. +49 (0) 36 01 - 40 47 70 Samstag, Sonntag, Feiertag: Fax +49 (0) 36 01 - 40 47 711 10.00 bis 16.00 Uhr

Internet: www.muehlhausen.de NOVEMBER BIS OSTERN www.thueringer-staedte.de [email protected] Samstag und Feiertag: 10.00 bis 14.00 Uhr

Zimmervermittlung und Stadtführungen, Stadtwald- und Hainichexkursionen, Souvenirs und Kartenvorverkauf I Accommodation-finding service and guided tours, excursions to the town forest and the Hainich National Park, Souvenirs and advance ticket sales I Réservation de nuitées et visite de ville, Excursions en forêt et dans le parc naturel d’Hainich, Vente de souvenirs et de cartes postales I Prenotazioni alberghiere e visite guidate della città, escursioni nel bosco cittadino e nel Parco nazionale Hainich, souvenir e prevendita biglietti I Kamerbemiddeling en rondleidingen door de stad, stadsbos- en Hainich-excursies, Souvenirs en kaartvoorverkoop Tel. +49 (0) 36 01 - 40 47 70

Verkehrsanbindung

GB. Travel information I F. Moyens d’accès I I. Come si arriva I NL. Bereikbaarheid I J. 交通

Autobahn I Autobahns I Autoroute I Autostrada I Autosnelweg A 4 Abfahrt Eisenach 30 km, Abfahrt Gotha 40 km A 38 Abfahrt Leinefelde 25 km Bundesstraßen I Major roads I nationales I Strade statali I rijkswegen B 247 / 80 Gotha – Mühlhausen – Leinefelde B 249 / 7 Sondershausen – Mühlhausen – Eschwege/Kassel Eisenbahn I Rail I chemin de fer I Treno I Trein Regionalexpress Zwickau – Weimar – Erfurt – Mühlhausen – Göttingen

Flugzeug I Air I Avion I Aereo I Vliegtuig Flughafen Erfurt 50 km

14 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:01 Seite 15

VEREIN STÄDTETOURISMUS IN THÜRINGEN E.V. UNESCO-Platz 1, 99423 Weimar +49 (0) 36 43 – 745 314 [email protected] www.thueringer-staedte.de

15 Image Folder Mühlhausen 05_2017_Layout 1 09.05.17 13:01 Seite 16

Ratsstraße 20 / D - 99974 Mühlhausen M Ü H L H A U S E N Tel. +49 (0) 36 01 - 40 47 70 / Fax +49 (0) 36 01 - 40 47 711 TOURIST-INFORMATION [email protected] www.muehlhausen.de / www.thueringer-staedte.de |

a r e i m W

3 2 4 9 9

, 1 z P l a t U N E S C O - g

i n n v i c e , H e n s e r a u h i t i s m r s w u o o R

T ,

n d n a n u

m e s - r N e u g a n o a r K

, a b g B

n , u d e r d r ö S i e l a n

s f t o a f i n T s c h s : t i r t o W

F o r | ü f

t a f s a l z e n g L a n

G e s l c h a d H B b

c k , G m

u a r D r s n e i m w S o

: o c / c k

, . V D r u e . |

e n a r g i n e i m r ü W

, T h

n i n s u D e s i g

i s m a n r u m o d e t t G u

: ä d g S t n

u l l e i n e r V r s t e e r : e b e m t h s a s g u G e

r a d n H e u

g n S U M t u l E R s t a M P I G e 7 0 1 2

a i M