PHILlPS COMPUTER

Sluit de NMS 8280 op Bekend om zijn complete pakket uw video-apparatuur aan en u randapparatuur en software. hebt een computer met creatief Beleef zelf hoe prettig talent. Met deze geavanceerde het werken is met een Philips MSX van Philips mengt en Computer. Bezoek eens de monteert u moeiteloos beeld Philips Dealer. Schrijf voor uit­ en geluid. Voor schuurtjes heeft voerige documentatie over u de keuze uit maar liefst 256 Eengreepuithet uitgebreide PhilipsMSX-assortiment: NMS8245, NMS8280, VG 8020, MSX-Computers, PC's, randap­ kleuren. En z'n zakelijk talent is NMS 1421, VS 0040, VS 0080, NMS 1431, VKR 6830, SBC 3810. paratuur en monitors aan: al even groot. De administratie doen, gegevensbestanden Philips Consumentenbelangen, Antwoordnummer 500, beheren, agenda's bijhouden, teksten verwerken, uw eigen 5600 VB Eindhoven. clubblad maken ... Het gaat van een leien dakje. Voor al deze toepassingen is de software gratis bij­ geleverd. Enkele specificaties: 128 Kb werk- en 128 Kb video­ geheugen, 2 high-speed dubbelzijdige 3,5" diskette-stations PHILIPS COMPUTERS met elk een opslagcapaciteit van 720 Kb. De NMS 8280 is één van de vele MSX-Homecomputers van Philips. VOOR PLEZIER &PROFESSIE PHILIPS COMPUlllt MAGAZINE []

Turbo-Pascal, pag.: 44-48 MSXCOM~RMA~NE is een uitgave van Sommige informatica-professoren MB! Publications bv Amsterdam gaan zover, dat ze iemand die ooit Hoofdredakteur Basic als eerste programmeertaal Wammes W~kop geleerd heeft de toegang tot de col­ leges ontzeggen. In hun visie is zo'n Uitgaver Ronaid Blankenstein persoon voor altijd verpest, door de slordige manier van werken die Ba­ sic nu eenmaal toestaat. Medewerkers Hans Niepoth, Hany van Horen, De standaard Pascal tegenwoordig Markus lhe, Hans Goddijn, R. Bo­ is Turbo-Pascal. Oorspronkelijk uit­ gaard, Marièle Mink, Andre Knip, gebracht voor de PC, daarna ook Jan Vader, Edgar Hildering, Jan voor CP/M en nu voor MSX be­ Tompot, Jos Verstraten, Robbert schikbaar. Een werkelijk prima taal, Wethmar voor diegenen althans die zich niet Abonnementen met geluid of grafiek willen bezig Tei. 020-657884 houden. Bovendien is Turbo echt Abonnementen op MSX Computer Ma­ snel, het compileren neemt nauwe­ gazine kunnen elke maand ingaan. Opzeggen abonnementen: alleen schrif­ lijks tijd voor kortere programma's. telijk. Abonnementsprijs (8 nummers) f 50,- Lezers-onderzoek, pag.: Redaktie 10-12 Postbus 1392 1000 BJ Amsterdam Onze laatste lezers-enquete ligt al­ Tel: 020-681081 Philips NMS 8245 MSX2, pag.: 32-33 Telex: 16015 MBI NL weer zo'n anderhalf jaar in het verle­ Fax: 020-931263 den. Kortom, tijd om de lezer - en De nieuwe van Philips, een fraaie, simpel uitgevoerde MSX2. die enkele lezeres - weer eens in­ Maar dan wel eentje met een dubbelzijdige diskdrive, en een toetsenbord spraak te geven. Vragenuurtje dat onze kieskeurige redacteuren kon behagen. Dat is in het verleden wel Iedere dinsdagmiddag, tussen 1600 en Stuur het formulier in, maak er een eens anders geweest, met de klavieren uit Eindhoven ... 1900 uur, telefoon 020-931263. Op an­ kopietje van als u het blad niet wilt dere momenten kunnen we niet op tele­ beschadigen. Een postzegel kost fonische vragen ingaan. Aangezien d~ op Maar wat de 8245 echt heel interessant maakt, is de bijgeleverde software, alle andere tijdstippen ons fax-nummer het u niet, als u het antwoordnum­ EASE. Die programmatuur hebben we dan ook apart in het zonnetje gezet, is heeft bellen buiten het vragenuurtje om mer gebruikt. Zo helpt u mee de lijn geen zin. op de bladzijden 39-42. Een werkelijk compleet programmapakket voor de van MSX Computer Magazine in beginner, waar men echter niet snel uit zal groeien. De tekstverwerker heeft 1988 te bepalen. Programma-servcle aspiraties tot Desk Top Publishing, men kan er echt pagina's mee compo­ Tel.: 020-681081, tst. 25 neren. De grafieken uit het rekenblad behoren tot de beste die we ooit gezien hebben, de database is onberispelijk. Bovendien is dat alles ge'intrigeerd in Kerst Advertenties een speciaal hoofdprogramma, waarin men met ikonen mag kiezen. Klasse­ Herman de Haan Tel: 020-681081 werk, waarvan we hopen dat het ook los op de markt zal komen. MCM laat de kerst niet ongemerkt passeren. Niet alleen hebben we Art Direct« maar liefst drie kerstliedjes in het Cock Arendsman blad, in de vorm van listings, maar Vormgeving ook het kerstverhaal ontbreekt niet. MarièlleMink 6 Programmaservice Wist u dat MSX-computers dol op Joost van Donk 7 Losse nummer-service eenden zijn? Cartoons Jeroen Engelberts 8- 9 Invoer Controle Programma/5 10-12 Lezers-enquete Cover-foto Jan Bartelsman 13-15 Software: SuperKasboek 16-18 Spelbesprekingen Distributie 20-23 EHBO-rubriek Beta Presslvan Ditmar Burg. Krollaan 14 19 Piep!, muis in uw computer? 5126 PT Gilze 20-27 Algoritme-cursus deel 6 28-30 KONAMI-wedstrij~ Verschijning MSX Computer Magazine verschijnt acht 31 Kerst-verhaal maal per jaar. 32-33 Hardware Philips NMS 8245 MSX2 35 Boekbesprekingen Toezenden materiaal Sof(t)ware: TurboText, 36-37 MSX in praktijk: Tropenmuseum Tenzij u~drukkeiijk anders overeengeko­ pag.: 60-61 men heeft MSX Computer Magazine het 38 Nabeschouwing HCC-dagen recht om vrijelijk te beschikken over alle haar toegezonden materiaal.Terugzen­ 39-42 Software: EASE Soms vragen we ons af of ze nu echt ding van ongevraagd toegezonden ma­ denken dat de mensen helemaal teriaal zal alleen plaatsvinden als er een 44-48 Software: Turbo-Pascal geadresseerde en voldoende gefran­ 49-50 Listing: Kerstliedjes gek zijn, die software-boeren. keerde retour-enveloppe is bijgesloten. Goed, de meeste bedrijven streven 51-53 Listing: Schaak er naar om redelijke programma's November 1987 54-59 Listing: Listing: Blast voor een flinke prijs te verkopen, maar wat Robtek nu weer durft te Oplage 60-61 Sof(t)ware: TurboText De oplage van MSX Computer Magazine 62-64 MSX-jes presteren ... bedraagt 33000. Accountantsverklaring Vanaf pagina 60 windt de redacteur op aanvraag voor adverteerders be­ 66 Oeps van dienst zich op over dit schande­ schikbaar. lijke stukje consumentenbedrog. Oe Philills MSX-z liom~u,r;. lil" • •• ____ _

ifffil IfIm mil! mm mI!! mm

De nieuwe Philips NMS 8280 is een unieke MSX-2 thuiscomputer. Natuurlijk met alle moge­ lijkheden van een normale MSX, maar boven­ dien met uitgebreide videolediting funktie. Dat betekent dat u zelf tekenfilms kunt maken, tekenfiguren kunt combineren met videobeel­ den, videobeelden kunt digitaliseren, uw eigen videofilms van trucages en ondertitels kunt voor­ zien. U kunt er beelden mee mixen, audiosigna­ len mixen met computer-signalen .. u kunt er kortom op beeldgebied revolutionaire prestaties mee leveren! AI die mogelijkheden waren tot voor kort voorbe­ houden aan professionele machines van vele tienduizenden guldens. En nu zijn ze, in de vorm van de NMS 8280 beschikbaar voor ...

AMSTERDAM RAF VIDEO, RAF COMPUTER, RAF HIFI STEREO, Rijnstraat 142·168, te!. 020·461511. RAF PORTABLE, Rijnstraat 139, te!. 020·461511. RAF PLATEN, Rijnstraat 111, te!. 020.445701 HILVERSUM RAF HIFI STEREO, Langeslraat 90, lel. 035-17705. RAF VIDEO, LangesIraaI 90. Iel. 035-177706. RAF AUTO HIFI-AMSTERDAM. Rijnslraat 139, te!. 020-4615", KolJenbergweg 2, tel. 020-976727 (tevens inbouwstalion). Maandag vanaf 1 uur geopend. Donderdag koopavond. - COMPUlEll MAGAZINE m

Vande redaktie Voorspoedig! Eens per jaar is het weer zover. Ieder zichzelf respecterend tijdschrift put zich uit met allerlei heilswensen aan het adres van de lezer. Voor het nieuwe jaar, voor de kerst, noem maar op. Natuurlijk kan MSX Computer Magazine daarbij niet achter­ blijven. Maar dan wel in een wat origineler vorm, namelijk met wat kerstliedjes die uw MSX-computer onder de boom kan 'zingen'. De listings treft u elders in dit nummer aan. Het was voor uw redaktie overigens ook al weer te merken dat Sinterklaas zich per stoomboot naar de Lage Landen begeven had. Weliswaar op een wat onver­ wachte manier, maar toch. Mijn surprise bestond uit een flink aantal telefoontjes, tijdens het vragenuurtje, over een al bijna weer vergeten programma. Inderdaad, de Sinterklaas gedichten generator van vorig jaar. Blijkbaar zijn bepaalde pro­ gramma 's seizoensgebonden. Tikfouten bij het overnemen echter schijnen altijd voor te komen, zelfs in zo'n kort Iistinkje als die rijm-schrijver.

In dit nummer zult u ook ons lezers-onderzoek weer aantreffen. De vorige vragen­ lijst hebben we nu zo'n slordige anderhalf jaar geleden opgenomen; het leek mij weer eens tijd om het lezerspubliek te polsen. Ook dit keer zullen we weer een aantal cassettes verloten onder de inzenders, maar er is natuurlijk nog een veel betere reden om aan onze enquete mee te doen; de uitslag zal de koers van MCM in het komende jaar gaan bepalen. Meer Iistings, minder machinetaal-cursus, roept u maar. En vergeet vooral niet uw suggesties ook op te schrijven, ik zal ze met interesse lezen. Wat uw redaktie betreft kan er heel veel. Zolang er maar niet over het onregelmatig uitkomen van MSX Computer Magazine geklaagd wordt, dat weten we onderhand wel. WAMMES WITKOP Bovendien, om nog even op de kreet boven dit redaktioneel terug te komen, ik denk dat 1988 voor het blad inderdaad een voorspoedig jaar zal worden. Wat meer adverteerders zou natuurlijk wel mogen, maar aan kopij geen gebrek. Bovendien lijkt het er op dat de problemen bij de produktie van MCM nu toch overwonnen zijn. De inhaal-aktie de laatste maanden - drie nummers in even zoveel maan­ den - geeft me alle vertrouwen voor de toekomst.

In de vorige uitgave kon u de oproep lezen voor de grote Konami speel- en pro­ grammeerwedstrijd. Tot nog toe is daar wat weinig respons op gekomen, hetgeen gezien de hoeveelheid werk die er in een inzending gaat zitten natuurlijk niet zo vreemd is. We hebben daarom dan ook in samenspraak met Homesoft Benelux - de sponsor die de prijzen beschikbaar stelt - de inzendtermijn met een maand te verlengen. De wedstrijd sluit nu pas op 15 februari, om u wat meer tijd te ge­ ven om een kansje te wagen en misschien wel twintig Konami-cartridges in de wacht te slepen.

Maar daar moet natuurlijk wel wat voor gedaan worden. Een goed zelfgeschre­ ven spel, of een duidefljke omschrijving van een speltaktiek om zo ver mogelijk door te dringen in één der Konami-spellen is een eis. En dus niet - zoals een paar zeer snelle inzenders blijkbaar dachten - alleen maar het bonnetje insturen, met daarop de naam van het lievelings-spel. Een andere inzender dacht te kun­ nen volstaan met de raad om bij het spel 'Boxing' zo veel mogelijk te meppen. Tja, dat wist ik ook al, maar er komt wel wat meer kijken bij Boxing, dacht ik zo.

Wat mij nog rest is om alle lezers - want zo hoort het nu eenmaal - prettige feest­ dagen toe te wensen. Wat betreft de kerst bent u wel voorzien, met kerstliedjes en een nieuw kerstverhaal. Eerlijk gezegd, ik kon de verleiding ook dit jaar niet weer­ staan. Het feit dat kerstverhalen niets te zoeken hebben in een computerblad was bijna al genoeg reden om er weer eentje te schrijven.

Voor de jaarwisseling hebben we jammer genoeg geen speciale programma's kunnen vinden. U zult de champagne zelf moeten inschenken. Tot januari! MCM-C16 omvat: HAL, het Heel Apart Labyrint, een razend lastig doolhofspel met vele scher­ men; de listings uit onze Z80-cursus, disk-pro­ Programma Service grammeren vanuit ML dus en alweer wat gedi­ gitaliseerde prenten voor MSX2. Die beelden Alle programma's uit dit nummer gebruiksklaar, met een redaktionele extra! staan echter alleen op de diskette, voor cassette zijn ze te lang. De makkelijkste en snelste manier om een eigen programma-bibliotheek Op cassette/diskette MCM-C17 vindt u: op te bouwen. Dat bieden we u als extra service aan met onze Programma MCM2B, onze database de luxe voor MSX2 Service. Bespaar u de moeite van het intikken van lange listings (met alle computers, maakt gebruik van de Memory­ risico's van fouten), en bestel alle programma's uit dit nummer, ge­ Mapper; KOPPIE, een intelligente disk-kopieer­ der die in slechts vier keer wisselen een 720K bruiksklaar op cassette voor /15,- inklusief verzendkosten. disk kan overzetten, alleen geschikt voor MSX2; DISASS, een hele slimme disassembler, werkt samen met MSXBUG; De listings uit onze Z80- cursus en MCM's Invoer Controle Programma Op cassette/diskette MCM-C18 vindt u: der zender; Begadr, zoek de ML-adressen op nummero 5. disk; Kerst, een fraaie MSX kerstkaart en de lis­ BLAST, een spel dat u snel leert tikken; tingkjes van de Z80-cursus. Schaak, een fraaie schaak-leermeester, dat echter niet zelf kan spelen; MCM-C12 met: Jake in the Caves, een uitste­ Ook op diskette Een drietal mooie kerstliedjes; kend platform-spel; Print, afdrukken in kolom­ Hebt u een disk-drive? U kunt de programma­ De listings uit onze algoritme-cursus en men; Salber, reken uw salaris na en, als extra, verzamelingen ook op diskette bestellen, met MCM's Invoer Controle Programma nummero alleen op cassette en diskette: Belast, een uitge­ de bestel kode 01/3.5 (of bijvoorbeeld 012/3.5) 5. breid belasting-programma. voor Sony, Philips etc. of Dxl5.25 (o.a. AVl). Zie de bestelbon. Ook in de vorige nummers boden we u casset­ MCM-C13 bevat: Ijsfabriek, een leerzaam spel; Lezers in België kunnen eveneens profiteren tes met alle gepubliceerde programma's aan: Viper, bestuur een slang; de listings behorende van de Programma Service. De prijzen in Belgi­ MCM-C1 tot en met MCM-C17. Deze kunt u bij de programmeer-cursus en de listinkjes uit sche Francs: cassette Bfr. 300, diskette 3.5 Bfr. nog bestellen, ook voor elk f 15,-. de machinetaal-cursus. 600, diskette 5.25 Bfr. 550.

MCM-C5 omvat: Edit (een bestands-editor); Op MCM-C14 vindt u: MCMPRT, de aanvulling Memmon voor nieuwsgierige aagjes; Colors op MCMBASE; DRPASC, statistiek in beeld; Hoe bestelt u? voor de MSX2; 3D-Des, tekenen in 3 dimensies; DEMOMUIS, BLOKMUIS en TEXTMUIS, kleine Figrek (edukatief); Snake3, een leuk spelletje en voorbeeldjes van muis-programmering; 1. Gireer het juiste bedrag (met vermelding van nog het een en ander. DRAWMUIS, een muisgestuurd tekenpro­ de juiste bestelkodes, zie de bon) naar postgiro­ grammmaatje; FILEMUIS, een handig muisge­ nummer 3008971 t.n.v. AKTU Publications bv, MCM-C6 omvat ondermeer: Alien, schieten stuurde bestands-hulpprogramma en de pro­ Amsterdam. Uw overschrijving zegt ons precies maar; Dsktyp, ontrafel uw diskette; Typles, leren gramma's uit de algoritme-cursus: random-ge­ wat we waarheen moeten zenden. typen op de MSX; Linlst en Varlst, helpen u om neratoren en random-testprogramma's. Basic programma's te doorgronden; Vissen, 2. Of bestel schriftelijk: gebruik de bestelbon een prima spel! en natuurlijk de prachtige Philips MCM-C15 biedt u: MCMBCD, Het MSX Com­ (kruis de juiste hokjes aan), en sluit een geldig MSX2 Basic demo-programma's. puter Magazine's BASICODE-3 programma; betaalmiddel bij. Opsturen naar: AKTU Publica­ MSXBUG, een dijk van een (machinetaal) moni­ tions bv, Postbus 1392,1000 BJ Amsterdam. MCM-C7 omvat: Space, een winnaar van een tor, onmisbaar voor wie de MSX echt wil door­ U krijgt uw bestelling zo snel mogelijk thuisge­ spel, grotendeels in ML!; Dskidx, bekijk en be­ gronden. Ook voor MSX2 slotstrukturen; stuurd. grijp track 0 van uw diskette's; Digklk, een grap­ OTHELL, een lastig denkspel met de computer pig computerklokje; CTRL-P, een machinetaal­ als tegenstander; maar liefst tien KORT & Schrijf uw naam en adres - en uw bestelling - in screendumper in twee versies; Snabar, de enige KRACHTIGjes; de listings uit onze Z80-cursus duidelijke blokletters. echte MSX-snackbar, edukatief spel; de diverse en de programma's uit de algoritme-cursus. KORT & KRACHTIG programmaatjes; de lis­ Bovendien hebben we - alleen op de diskette - Voor vragen over de Programma Service kunt tingkjes uit onze ML-kursus en, als extra, het wat gedigitaliseerde plaatjes gezet, beelden van u terecht op het telefoonnummer: 020-681081, uitstekende KUUB'ERT spel! de MCM-redaktie aan het werk! toestel 25.

MCM-C8 omvat: Supdir, een prachtig hulppro­ gramma voor diskgebruikers; MSXPRT, een r--~------' machinetaal-programma dat van elke printer Ja, ik maak gebruik van de Programma Service. een MSX-printer maakt; Varln2, de ML-versie BON Stuur mij de aangekruisde artikelen. van de Basic-hulpprogramma's Varlst en Linlst samen; Topografie, vlieg met een heli over Ne­ DMCM-CS DMCM-C12 DMCM-C6 DMCM-C13 Invullen in blokletters derland, prijswinnaar; Tellen en Tafe!s, educa­ DMCM-C7 DMCM-C14 tieve programma's; Trein, reis per trein door Ne­ DMCM-CS DMCM-C15 derland; en - als extra - het gedigitaliseerde por­ DMCM-CS DMCM-C16 Naam: ______DMCM-C10 DMCM-C17 tret van uw hoofdredakteur (alleen op disk en DMCM-C11 DMCM-C18 slechts voor MSX2!) (Jo/.1S,-1 Bfr.3(0) Adres: ______MCM-C9 omvat: Drum, een fraaie MSX drum­ DMCM-D613.5 DMCM-D12/3.5 machine; Reflst, een handig hulpje voor pro­ DMCM-D613.5 DMCM-D13/3.5 grammeurs; Break, een dijk van een doolhof­ DMCM-D7/3.5 DMCM-D1413.5 Postcode: ______Woonplaats: ______DMCM-D613.5 DMCM-D1513.5 spel, winnaar!; Linkik, een fraaie klok DMCM-D9/3.5 DMCM-D16/3.5 Repwek, een MSX-repeteerwekker; Watkik, DMCM-D1013.5 DMCM-D17/3.5 een computer-waterklok; maar liefst 7 MSX2 DMCM-D11/3.5 DMCM-D16/3.5 Ik heb een geldig betaalmiddel bijgesloten Kort & Krachtigjes en de listingkjes van de Z80- (bijvoorbeeld een betaalkaart van bank of giro) cursus. (à 1.30,-1 Bfr.600) en krijg mijn bestelling zo snel mogelijk toegestuurd. DMCM-D5/5.25 DMCM-D12/5.25 MCM-C10 omvat: Joysor, een handige ML-uti­ DMCM-D615.25 DMCM-D13/5.25 Opsturen naar: AKTU Publications bv, lity; Sprite, uitstekende sp rite-editor; Keuken, DMCM-D715.25 DMCM-Df415.25 DMCM-D815.25 DMCM-D1515.25 Postbus 1392, 1000 BJ Amsterdam snel spel; Strkls, een Sinterklaas-surprise; DMCM-D9/5.25 DMCM-D1515.25 Sclptr, een fraaie MSX2 scherm-tekenaar. DMCM-D1015.25 DMCM-D1715.25 Alle prijzen zijn inklusief verzendkosten. DMCM-D1115.25 DMCM-D1815.25 MCM-C11 omvat: MSXMEM, het antwoord op Wilt u de bon niet uitscheuren? al uw geheugen-vragen; Teller, een handig hulp­ (à 1.zr,ffIJI Bfr.55O) Maak een fotokopie van deze pagina! je voor al uw telwerk; Pucky, een dijk van een L ______J Pacman-spel; Tstbld, nu ook een testbeeld zon-

.. K Aackobase 2 ...... 1.... 14-16 Krulswoord-generator ...... 14 .... 22-23 Aackocalc ...... 2. ... 22-23 Lazerblkes ...... 7 ...... 50 AackoSCRlBE ...... l0.... 16-18 UvIngstone I presume ...... 16 ...... 15 Losse nummer service Aackotext 2 ...... 1.... 11-13 Loderunner ...... 6 ...... 67 Adres MSX ...... 2...... 55 Meel< Attack ...... 9 ...... 65 Belasting 1985 ...... 7 ...... 66 Menlc Mlner...... 3 ...... 66 In ieder nummer van MSX Computer Magazine vindt u artikelen over tal Crealive Greetings...... _ ... .4 .... 28-30 Mazes Unllmlted ...... 10 ...... 65 van onderwerpen. Als u meer informatie over een bepaald iets zoekt kan 0Ieet ...... 13.... 69-70 Monkey Academy ...... 1 ...... 27 het best zijn dat MSX Computer Magazine er al de nodige aandacht aan 00klstar...... 15.... 10-11 besteed heeft. In zo'n geval is het zeker de moeite waard om het betref­ Oraws ...... 4 ...... BO ::~~~::::::::::::::::::::::::::::::::::: 16 :::::~:~~ Fastan faktureringspakket ...... 18.... 24-27 fende nummer even na te bestellen. Fistan financiële adm...... 16.... 12-14 ~~.:!t~~.~.:::::::::::::::::::::::::::::1 i :::::::::~ Oude nummers kunnen voor f 5,95 per stuk plus porti kosten worden be­ Fistan financiële adm...... l1.... 30-33 North Sea Helicopter ...... 8 ...... 53 steld. HI-BRI0 ...... 9 .... 44-46 Oberon ...... 18 ...... 19 Home-Office 2 ...... 12. ... 58-BO Oh Shit ...... 6 ...... 69 De nummers 1 en 5 zijn uitverkocht, als u uit deze nummers besteld krijgt Huishoudboekje MSX ...... 3...... 12 OIrs Weil ...... 9 ...... 65 u van het gewenste artikel een fotokopie toegezonden. Kosten: een Pltfall 2 ...... 3 ...... 69 kwartje per pagina plus portikosten. Let op: dit geldt uitsluitend voor de ~~:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::lt::·4~~ Lesmaker ...... 17.... 48-51 ~~.~~~~.:::::::::::::::::::::::::::ï~ :::::::::~~ uitverkochte nummers 1 en 5! Lestar ...... 13...... 39 Sea Hunter ...... 2 ...... 71 Bestellen uitsluitend per briefkaart, niet telefonisch. Medlco...... 12...... 69 Het adres is MSX Computer Magazine, Postbus 1392,1000 SJ Amster­ Moestuln ...... l5.... 33-34 ~a.:"aï;~;;;:::::::::::::::::::::::::::: :~::::641~ MSX Script ...... 4 ...... BO Snake ft ...... 10 ...... 64 dam. Vergeet niet te vermelden om welke nummers (of pagina's) het MSX-Calc ...... 14.... 68-69 Snake Runner...... 14 .... 32-33 gaat. MSX-Text ...... 10.... 62-63 Sorcery ...... 6 ...... 68 De bladen worden u omgaand toegestuurd. Betalen kunt u met de mee­ MT-Base ...... 2. ... 26-27 Space Shuttle ...... 14 .... 33-34 MT-VJdltel ...... 4 .... 68-71 Speedklng ...... l0 ...... 71 gezonden acceptgirokaart. Muslwriter...... l 0 ...... 73 Spy vs Spy, Ihe Island Caper ...... 13 ...... 55 Muslx ...... 7...... 66 Super Cobra...... 1 ...... 27 Odyssey-K ...... 9 ...... 25 Super Cross Force ...... 2 ...... 71 Blue & Pink...... 1 .... 48-47 OnYx!" boekhouding ...... 8 .... 67-69 The Chess Game...... 9 ...... 25 Botsauto's ...... 1 .... 42-44 Palel ...... l2...... 69 The Helst ...... 7 ...... 48 COMPUTERS Break ...... 10.... 20-24 Phillps Salaris admln...... 16.... 64-67 TIme CUrb .. _...... 9 ...... 64 AVT·MSX...... 4 ... 22-23 BronskI ...... 3 .... 42-44 Phllips FInanciele admln...... 16. ... 12-14 AVT-OAf2NOO CPC-300 MSX2 ... 10 ... 44-46 Colors ...... 6 .... 39-40 Phlllps FlnancJeie admln...... 14.... 60-63 ~~I~~~::::::::::::::::::::::::::::::::::: 1L:l'4::~ Canon V-2O ...... 3 ... 46-50 Phllips VoorraadIFaldur...... 14.... 60-63 Vacuuman Ja ...... 7 ...... 49 Goldstar FG-200...... 5 ... 16-17 go~~:;;;;:::::::::::::::::::::::::::::::::::::g::::;~~ Print-X-Press ...... 12.... 44-45 Panasonic CF-2700 ...... 7 ... 36-37 Disass ...... 18.... 54-58 Tasword MSX ...... 5 ...... 20 ~:~;;;ï:::::::::::::::::::::::::::::::::::: :~:::::::::~ Philips VG-8020 ...... 2 ... 42-44 Olglklok ...... 8 ...... 55 Tasword MSX-2 ...... 11 .... 26-28 Vestron ...... 10 ...... 72 Philips VG-8230 ...... 6 ... 20-23 0Iskmonnor ...... 5 .... 38-39 Turbo Screeneopy ...... 12...... 20 Who dares wlns 2 ...... 13 ...... 54 Phillps NMS 6220 ...... 16 ... 43-44 Orpasc ...... 15 •••• 62-64 Turbobase ...... 16...... 45 W1zard's Ialr ...... 15 .... 12-13 Philips NMS 6250 ...... 12 ... 54-57 Drum ...... 10 .... 30-34 Videographlcs/dlgftlzing ...... 14.... 42-46 Zaxxon ...... 4 ...... 82 Philips NMS 6255 ...... 13 ... 40-42 Oskidx ...... 8 .... 64-65 WOPRO ...... 13...... 74 Zoot...... 13 •.•• 55-56 Phillps NMS 62BO ...... 14 ... 38-39 Yamaha graphlc card ...... 16.... 35-36 Zoml...... 16 ...... 17 Sony HnBit HB-F9P ...... 11 ... 44-48 ~~~:.~.~.::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ~::::3e:: Sony HnBit HB-201P ...... 5 ... 22-25 Een per Huls ...... 2 .... 48-49 Sony HnBit HB·75P ...... 1 ... 20-24 Escape ...... 4 .... 48-50 Sony HnBit HB-F500p ...... 7 ... 22-25 Flgrek ...... 6 ... .45-47 UTILITY'S/TALEN BOEKBESPREKIN­ Sony HitBit HB-501 p ...... 8 ... 38-40 Grolet ...... 5 ...... 40 Aacko Charader Editor ...... 1...... 34 Sony HnBit HB-F700P ...... 9 ... 42-44 HAL ...... 17 .... 38-46 ALFA-Fortran ...... 8 .... 28-32 GEN Spectravideo X·PRESS ...... 5 ... 62-87 IIslabrlek ...... 14 .... 52-57 BDS-C compiler ...... 11 .... 20-22 40 Grafische prog. In MSX-Bas ..... 9 ...... 74 Spectravldeo SVl-728 ...... 2 ..... 8-12 Jake In the Caves ...... 13 .... 56-62 Champ assembler...... ll.... 16-19 Yashica YC-64 ...... 3 ... 24-26 Oevpac-BO assembler...... ll.... 16-19 ~~~~:1::.!~~: MKi3:1~ :::::::::~~ ~'Z:~·k::::::::::::::::::::::::::::::::::::::.~! ::::.~~:~i 0Isklt ...... 17.... 52-53 Adventuresl ...... 8 ...... 14 Keuken ...... 11 .... 49-52 Aktuele MIcrocomp. technlek ...... 5 ...... 60 K1adblok ...... 4 .... 58-BO Baslc-prog. statistiek ...... 7 ...... 34 DISKDRIVES Koppie ...... 18 .... 50-53 Baslcode-3 ...... 12 ...... 75 AVT OPF-550 ...... 3 ... 16-18 li~~i:~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~:~f~~~~~~~~ ft .... Behlnd lhe screens ol MSX...... 9 ...... 72 ECCombouw ...... 4 ... 16-18 l::rtrj.~.::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ~::::~~~ Flash-assembler...... 16.... 32-34 Bouw zeil een expertsysteem ...... 9 ...... 73 Philips VY-OOl0NY-oOl1...... 7 ... 62-63 Unldk ...... l0 ...... 57 Head allgnmenl k11 ...... 7 ...... 67 Computer en modemgebr. PC ... 13 ...... 34 Locldn' Man ...... 4 .... 52-53 JRT-PasCal ...... 14.... 64-65 Computer en modemgebr. HC ... 14 ...... 37 MCM2B ...... 18.... 4D-49 MasteNOlce-Wordstore ...... 5...... 21 Cursus ZBO assembleertaal ...... 9 ...... 75 PRINTERS MCMbase ...... 2 .... 28-33 MSX-64 ...... 3 ...... 13 """De MSX gebrulker$QJdS .... : ...... 3 ...... 45 MCMprt ...... 15.... 54-58 MT-Debug...... 3 ...... 11 Educalleve prog. MSX-Baslc ...... 15 ...... 59 Canon T-22A ...... 4 ... 65-67 Memmon ...... 6 ...... 46 Phllips MSX-OOS ...... 6 .... 58-59 Roppyboek MSX-computers ...... 15 ...... 60 Epson GX-80 ...... 6 ... 32-34 MSXGokmachlne ...... 2 .... 50-52 Quasar-Pascal ...... 15.... 15-17 Gestruct. program. mei vb...... 12 ...... 74 Philips NMS 1431 ...... 16 ... 38-39 ZEN assembler ...... 11 .... 16-19 Gettlng more from MSX wlth SV .... 3 ...... 46 Philips VW-0030 ...... 6 ... 54-65 ~~~~g~.::::::::::::::::::::::::::::::::::: 1~::::~~~ Grafiek en geluld \lOOf MSX ...... 14 ...... 37 Star NL-l0 ...... 9 ... 20-24 MSXpen ...... 4 .... 40-42 Graphlcs Ontwerpboek ...... 5 ...... 60 Toshlba HX-P550 ...... 13 ... 44-46 MSXprt ...... 9 .... 55-65 SPELBESPREKIN­ Trend JP-1301 ...... 8 ... 42-45 + =~~~~~:::::::::::::::::::::::::l~:::::::::b~ ~~tr~:::::::::::::::::::::::::::::::::::::1~::::4(j:~ Het MSX Sollwareboek ...... 5 ...... BO Planetarium ...... 3 .... 38-41 GEN Intr. MSX ass. lang. and MC ...... 7 ...... 34 Print...... 13 .... 29-31 30 Knockout ...... 8 ...... 57 Koerslijst tweedehands camp...... 9 ...... 70 KOMMUNIKATIE/IN­ 6 ComputerMs ...... 7 ...... 50 Leren omgaan met MSX-Camp •• 11 .... 58-59 ~~~.::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: 1~::::~~~ 737 Flightsimulator ...... 8 ...... 49 MSX Basic handb. voor ledereen .. 3 ...... 47 TERFACES Rem Space Killer ...... 4 .... 34-38 Alpha Squadron ...... 6 ...... 70 MSX BasIc leren programmeren ... 3 ...... 45 MT-Telcom ...... 7 ... 38-39 Repwek ...... 10 .... 52-56 Arkanoid ...... 16.... 16-17 MSX BasIc voor kinderen dl. 2 .... 13 ...... 35 MT-Vidnel...... 4 ... 68-71 Saiber ...... 13 .... 32-33 Aufwledersehen Monty...... 15...... 13 MSX Basic VPOKiE en Sprne ...... 13 .... 34-35 Philips NMS 1255 ...... 17 ... 33-35 Schatten Duiken ...... 5 .... 28-31 B.C.!I: Grog's Revenge ...... l0...... 70 MSX Basic ...... 5 ...... 61 Protek 1200 modem ...... 9 ... 12-13 SClptr-MSX2 ...... 11 .... 60-63 Beamrlder ...... 4 ...... 82 MSX Computers en printers ...... 7 ...... 34 Tel,Tron 1200 MSX ...... 5 ... 12-14 Screendump In ML...... 8 .... 20-23 Booga-Boo the FIea...... 3 ...... 68 MSX OIsk handboek ...... 3 ...... 46 Snackbar ...... 8 .... 24-27 Boom ...... 6 ...... 69 MSX en MSX2 mogelijkheden .... 10 .... 76-77 Snelli ...... 5 ...... 31 Boulderdash 2 ...... 5 ...... 68 +MSX Exposed ...... 3 ...... 47 Space-Walk ...... 8 .... 59-63 Boxing ...... 8 ...... 57 MSX Games book...... 2 ...... 37 MONITOREN Sprne-Ednor ...... 3 .... 28-32 MSX Leerboek deel 2 ...... 6 ...... 72 Hantarex Boxer 12 ...... 5 ... 49-50 Sprne ...... 11 .... 68-75 MSX Leerboek deel 3: DOS 3 ...... 9 ...... 71 Sony KX-14CP1 ...... 5 ...... 27 Strlds ...... 11 ...... 41 ~~~Z~~::::::::::::::::::::::::::::::L:::::f, MSX Leerboek deel 1 ...... 4 ...... 77 Supdlr ...... 9 .... 57-62 Centlpede ...... 6 ...... 69 MSX Mechlnetaal hendboek ...... 8 ...... 14 Chess Game MSX2 ...... 12...... 42 MSX Machinetaalboek ...... 8 ...... 15 i:IT~;~:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::lL:~g:~ ChilIer ...... 5 ...... 69 MSX Praklljkprogramma·s ...... 4 ...... 78 QUICK-DISKS Tlps85 ...... 5 .... 45-47 Chuckle Egg ...... 5 ...... 70 MSX Probeerboek...... 4 ...... 77 AVT-QOM-Ol ...... 1 ... 36-39 Tstbld ...... 12 .... 33-34 Comic Bakery ...... 1...... 26 MSX Programma-verzameling ...... 5 ...... 61 Daewoo OPC-2BO ...... 4 ... 32-33 Cosmlc Shock Absorber...... 16.... 15-16 MSX programmeren In m1...... 12 ...... 75 rro~~.~.::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::~::::~t~ De Selde ...... 13...... 71 MSX Qulck-Disk handboek ...... 6 ...... 73 Varln2 ...... 9 .... 53-54 Dog Fi!:lhter ...... 3...... 67 ~SX ROM-B1OS handboek ...... 10 ...... 77 VarlsVUnlst ...... 7 .... 68-72 Driller Îanks ...... 2...... 70 --t MSX Technlca1 Data Bock ...... 3 ...... 46 DIV. HARDWARE Viper ...... 14 .... 70-74 Eric and the Roeters ...... 2...... 70 MSX Truuks en Ups deel 6 ...... 10 .... 77-78 Comx PL-BO Plotter/Printer ...... 12 ... 62-64 Vissen ...... 7 .... 76-BO Exerion ...... 14...... 32 MSX Truuks en Ups deel 8 ...... 14 ...... 36 Comx PL-BO Plotter/Printer ...... 16 ...... 68 Vsteke ...... 4 .... 54-57 Flre Rescue ...... 4 ...... 83 MSX Truuks en Ups deel 3 ...... 9 ...... 71 Digisat satelliet decoder ...... 18 ... 32-35 Watldk ...... 10 .... 58-59 Flightpaht 737 ...... 8 ...... 46 MSXTruuks en Ups ...... 9 ...... 75 ECC Expansien Computer Case ... 2 ... 62-63 Wijnglas ...... 1 .... 48-49 Foot Volley ...... l0.... 71-72 MSX Truuks en tips op fioppy ..... 14 ...... 36 MSX W1zard Robot ...... 3 ...... 52 FormatIon Z ...... 14...... 33 MSX Truuks en Ups deel 2 ...... 6 ...... 73 Phillps AV-7300 TV-Tuner ...... 14 ... 50-51 Formula One simulator ...... 6...... 56 MSX Truuks en tips deel 5 ...... 10 ...... 76 Philips NMS 1150 touchpad ...... 18 ... 28-29 Ghost Busters ...... 2. ... 72-73 MSXTruuksenUpsdeell ...... 4 ...... 78 Philips NMS 1205 muslc-module 13 ... 36-38 EDUKATlEVE PROG_ Hopper...... 6 ...... 69 MSX Truuks en Ups deel 7 ...... 10 ...... 78 Sony Plotter/Printer PRN-C41 ...... 4 ... 28-30 Aackosoft Aardrijkskunde ...... 1 ...... 32 Howard Ihe Duck ...... 16...... 17 MSX Verder uftgediept...... 8 ...... 14 Sony GB-7S Creative Graphlcs ..... 2 ... 34-36 Aackosoft Kaartengenerator ...... 1 ...... 32 Hunchback ...... 3 ...... 68 MSXVolume 1 ...... 9 ...... 74 SVI2000B robotarrn ...... 11 ... 36-40 Basic cursus MSX ...... 3 ...... 12 Hustler ...... 5 ...... 70 MSX Zakboekje ...... 3 ...... 45 Toshlba HX-MU901 keyboard ..... 12 ... 30-32 Bridge SpelendelWljs ...... 13 .... 68-69 MSX2 Basic handboek ...... 7 ...... 35 Yamaha card-reader ...... 16 ... 35-36 Kaarenje leert Wiskunde ...... 5 ...... 20 ~:~ e~:~.~.::::::::::::::::::::::::::::::i::::::::: MSX2 Basic ...... 15 ...... 59 KaerenJ8 de Cargadoor ...... 4 ...... 81 Hyper Olymplc 2 ...... 1...... 26 - MSX2 machinetaal handboek..... 15 ...... 60 Lesmaker...... 13 ...... 39 Ice ...... l0...... 65 MSX2 Toepassingshandboek ...... 9 ...... 70 LlSTINGS Rekenwonder ...... 16...... 63 International Karate ...... ll ...... 54 MSX2 Unbreidingshandboek ...... 9 ...... 71 Jack Ihe Nipper ...... l2.... 66-67 MSX2 zakboekje ...... 14 .... 36-37 30-des ...... 6 ... 49-51 i~~.:,:~:rl~·::::::::::::::::::::::::: 1~:::::::::~~ Jet Set Willy ...... 3 ...... 66 POKiEn, iedereen kan het leren ... 16 ...... 75 A1ien ...... 7 ... 73-75 Jetfighter...... 8 ...... 50 Programmeercursus MSX Basic. 10 ...... 78 Appel ...... 2 ... 54-55 Jewels ol Oarkness...... l2.... 67-68 prosrammeren van de Z80 ...... 6 ...... 72 BasDis ...... 3 ... 33-35 Jump jet...... 8...... 51 StallStiek en kensber. In Basic ..... 12 ...... 74 Begadr ...... 12 ...... 77 TOEPASSINGEN Kinderen van de Wind ...... 17.... 36-37 T The Compl. MSX prog. rel. guide.. 2 ...... 37 Beurs-spel ...... 5 ... 32-34 9 Grijstinten screencopy ...... 8 ...... 73 Knlghtrnare ...... 9 ...... 66 +The MSX red book ...... 9 ...... 73 I c p

Zelfs de meest zorgvuldig geproduceerde en ken, dan de zojuist ingevoerde ken, en weer aanzetten mid­ gedrukte listings sluiten niet uit dat er toch .regel opnieuw listen met dels het kommando: een fout kan worden gemaakt bij het intikken. LIST., de cursor weer in die re­ gel plaatsen en nogmaals op re­ A=USR(O) Verwisselde cijfers of verkeerde leestekens tUIn drukken. De tweede keer leiden in het beste geval tot een foutmelding. kijkt ICP/5 naar de geIiste re­ Om de ML helemaal te verwij­ Erger nog is het als een programma slechts gel en daar heeft uw MSX keu­ deren moet u de computer rig alle Basic woorden in even resetten, of even uitscha­ schijnbaar goed, althans zonder fouten die hoofdletters vertaald. kelen. de computer zelf kan bespeuren, werkt. Om Voor REM-regels (die ook u te helpen dit soort problemen te voorkomen met het ' teken aangegeven Lange listings intikken kost publiceert MSX Computer Magazine bij alle kunnen worden) wordt de vaak meer dan een zitting. checksum op nul gesteld. Ook dat is geen enkel pro­ listings een kontrolegetal oftewel checksum Slechts als de REM of het' -te­ bleem, als u stopt moet u dat­ per programmaregel. Achter iedere pro­ kentje niet meteen na het re­ gene wat u tot dan toe ingetikt grammaregel staat een checksum, een waar­ gelnummer staan tellen deze heeft gewoon eventjes saven, de tussen de 0 en de 255. regels wel mee. zoals u altijd een Basic-pro­ ICP/5 is in feite een machine­ gramma wegschrijft. Alleen de Om deze te vergelijken met uw zelf ingetikte taal-programma. De Basic-Iis­ Basic-tekst wordt dan be­ programma dient het bijgaande Invoer Con­ ting zet deze ML - die in de waard, niet het ICP/5. trole Programma versie 5, kortweg ICP/5. DATA staat - op de juiste plek in het geheugen, waarna het Om de volgende keer weer zichzelf weer uitwist. Als u na door te gaan dient u eerst ICPI het runnen van ICP/5 een 5 weer te laden en te runnen, GEBRUIKSAANWIJZING ICP /5 LIST-kommando geeft, dan waarna u het programma waar zult u zien dat het programma u aan bezig was weer kunt Ia­ schijnbaar helemaal verdwe­ den. Een kind kan de was ICP/5 berekent voor iedere in­ bevindt en op return of enter nen is. De machinetaal echter doen! getikte programmaregeI een drukken. staat ergens hoog in het geheu­ checksum, zodra u op de enter ICP/5 maakt natuurlijk onder­ gen voor u klaar, zoals u kunt Met MSX Computer Magazi­ of return drukt. Deze check­ scheid tussen hoofd- en kleine zien aan de getallen links-on­ ne is het Invoer Controle Pro­ sum verschijnt dan linksonder letters en dat kan soms proble­ der. gramma/5 het laatste program­ op uw beeldscherm, op de po­ men opleveren. Bij het intik­ Die ML kunt u eventueel uit­ ma dat u zonder hulp hoeft in sitie waar anders de bij de FI ken van een programma zult u zetten door de FI in te druk- te tikken. behorende tekst -COLOR­ meestal de Basic woorden in staat. Deze waarde moet over­ kleine letters intikken, maar eenkomen met het getal dat in bij het listen van een regel ver­ de listing bij de betreffende re­ schijnen ze juist wel in hoofd­ BELANGRIJK gel is afgedrukt, als dit niet het letters. ICP/5 gaat er van uit geval is heeft u een foutje ge­ dat Basic woorden met hoofd­ Test een zojuist ingetikt programma nooit meteen uit. maakt bij het intikken. letters geschreven moeten Save het eerst, voordat u RUN intikt. Sommige pro­ worden, net zoals ze in de Iis­ gramma's zouden, als er fouten in schuilen, de compu­ In dat geval moet u de betref­ tings staan. Als u dus een regel ter op slot kunnen zetten. En dan is de enige mogelijk­ heeft ingetikt met de Basic ter­ fende regel meteen verbeteren heid om zelf weer de kontrole over de machine te krij­ men in kleine letters en dan op met behulp van de normale gen een reset, of mogelijk zelfs uit en aanzetten. In bei­ return of enter drukt, dan zult edit-mogelijkheden van uw de gevallen bent u uw programma kwijt, waaNoor u MSX computer. U hoeft de re­ u een verkeerde checksum te zojuist een hele tijd had gespendeerd met intikken. Ook gel dus niet opnieuw in te tik­ zien krijgen. Gelukkig is dit het uitproberen van nog niet helemaal ingetikte pro­ ken, ICP/5 kijkt altijd naar de echter simpel te omzeilen, hele programmaregel zoals die door voor u met intikken be­ gramma's is uit den boze! op het scherm staat, niet alleen' gint de Caps-loek in te druk­ Tijdens het intikken is het eveneens verstandig om, ze­ naar wat er echt ingetikt wordt. ken, waarna alle letters als ker als het om langere listings gaat, zo nu en dan een Daardoor kunt u ook al eerder hoofdletter op het scherm ver­ kopie te saven op cassette of disk. Spanningspieken ingetikte programma-regels schijnen. Alleen als er ergens in het lichtnet kunnen er ook oorzaak van zijn dat uw makkelijk kontroleren. Ge­ kleine letters in een program­ computer zijn programma 'vergeet'. Of er struikelt ie­ woon de regel listen, dan de ma voorkomen moet u dan de mand over het netsnoer, waardoor de stekker uit het cursor weer omhoog te bren­ Caps-loek even uitschakelen. stop kontakt getrokken wordt. Beter tien maal onnodig gen tot deze zich ergens in de Wat natuurlijk ook kan is de saven, dan een keer te weinig. te checken programmaregel regel intikken, op return druk-

_r ry -- n - . of ? f r-' )' ]" . t COMPUftlt MAGAZINE m

10 1 MSX Computer Magazine checker/5 o 72,20,1,6,0 213 20_ 1 o 350 DATA 21,7F,F8,11,**,47,ED,B0,21,7 30 1 copyright MBI Publications B.V. F,F8,36,27,21,83,F8,36,27 23 36 D 21 1985 o DB,FD,36,C3,23,36,*1 ~ 71,2~,3~,*~ t9 i 40 1********************************* o E,0,CD,**,00,21,5E ' , 4 50 1 PAS TOP OF BASIC MEMORY AAN **** o 360 DATA F5,6,l,7E,4F,FE,27 28 Bi 18 60 CLEAR 200, (PEEK(&HFC4A)+256*PEEK(& 1,4E,3E,0,B9,28,16,C5,16,7,tB,~9,~0,i HFC4B))-207 42 ,80,15,28,4 ,CB,20,18,F4,83,5F Cl 4 23 70 B=PEEK(&HFC4A)+256*PEEK(&HFC4B): D ,18,E4,6B ' " 45 EFUSR0=B+ 77 17 370 DATA 11,80,F8,26,0,l,64,0,CD,**,B 80 1 STEL SCHERM IN ***************** o 9,l,A,0,CD,**,B9,l,l,0,CD,**,B9,18,12 90 SCREEN 0: WIDTH 37: COLOR 15,4,4 142 ,37,3F,3E,0,ED,42,FA,**,C5,3C 18 F8 C 100 1 GEEF INSTRUCTIE OP SCHERM ***** o 6,30,12 ' , , 55 110 LOCATE 8,0: PRINT "MSX COMPUTER M 380 DATA 13,9,C9,CD,C9,0,C9 10 AGAZINE " 15 120 LOCATE 5,2: PRINT "INVOER CONTROL E PROGRAMMA/5 " 15 130 LOCATE 0,5: PRINT "Dit programma maakt het mogelijk om de listings ui HOE DE LISTINGS t dit blad foutloos in te voeren." 242 140 PRINT "Bij het intikken van progr IN TE TIKKEN amma-regelsverschijnt, ~adat u op 'RE MSX ~omputer Magazine publiceert alleen program­ TURNlof 'ENTER ' gedrukt heeft een ma's dl~,doo~ de redaktie uitgebreid getest zijn op hun getallinksop de onderste regel." 208 deugdeliJkheid. Om te voorkomen dat er bij het zetten 150 PRINT "Dit getal moet gelijk zijn alsnog fouten insluipen wordt fotografisch zetwerk aan de bijde listing afgedrukte chec van listings die rechtstreeks van dit geteste program~ ksumwaarde.Als dit niet zo is, dan is ma ~emaakt zijn, gebruikt. Deze listings zijn van een er een fout gemaakt bij het intik spe~l~al formaat, dat ontworpen is om fouten tijdens ken," 33 het Intikken zoveel mogelijk te voorkomen. 160 PRINT "Let op, Basic-woorden moet In programma's is iedere letter, ieder cijfer en elk lees­ en met hoofdletters geschreven wo teken van belang. De kleinste vergissing bij het intikken rden!" 221 kan desastreuze gevolgen hebben. ' 170 1 INSTALLEER ~ACHINECODE ******** o Om verwarring tussen de hoofdletter'O' en het cijfer'O' 180 FOR R=0 TO 206 141 te vermijden is de nul altijd doorgestreept. 190 READ A$ 8 200 CS=CS+(ASC(LEFT$(A$,1))+ASC(RIGHT De kolommen bevatten 37 tekens, programmaregels $(A$,1))*2)*R 182 die langer zijn worden na het 37ste teken afgebroken 210 IF LEFT$(A$,1)<>"*" THEN POKE B+R net zoals dit op het beeldscherm van uw MSX1 compu~ ,VAL("&H"+A$): GOTO 250 65 ter gebeurt. 220 IF A$="**" THEN READ A$: AB=B+VAL Programma's die alleen voor MSX2 geschikt zijn wor­ ("&H"+A$): POKE B+R,AB-(INT(AB/256)*2 den echter met een breedte van 80 tekens per regel 56): R=R+1: POKE B+R,INT(AB/256): GOT afgedrukt, de standaard schermbreedte van het MSX2 o 250 217 tekstscherm. 230 IF A$="*1" THEN READ A$: AB=B~VAL De getallen die in een aparte kolom rechts naast de ("&H"+A$): POKE B+R,AB-(INT(AB/256)*2 eigenlijke listing staan moet u niet intikken, dit zijn de 56): GOTO 250 192 kontrolegetallen die samen met het Invoer Controle 240' IF A$="*2" THEN POKE B+R , INT(AB/2 Programma/5 u het mogelijk maken om een listing in 56): GOTO 250 117 een keer foutloos in te tikken. 250 NEXT R 44 260 1 KONTROLE ER DATA-WAARDES ******* o Een veel voorkomende fout tijdens het intikken is het 270 IF CS<>3363620# THEN CLS: PRINT " vergeten van de RETURN, die na iedereprogrammare­ U heeft een fout gemaakt in de data­ g~1 moet worden ingetikt. Ook als de vorige regel pre­ regels!": PRINT: PRINT "Eerst ver bete cies 37 - of 80, bij MSX2 - tekens lang is, zodat de ren! ": STOP 110 cursor al vooraan de volgende regel staat, is dit abso­ 280 1 ZET CHECKSUMROUTINE AAN ******* o luut noodzakelijk. Een voorbeeld hiervan kunt u in het 290 A=USR0 (0) . 33 ICP/5 zelf zien; regel 170 is precies 37 tekens lang. Als 300 PRINT : PRINT "Begint u maar met i u nu de RET,URN vergeet, dan zal het lijken of regel ntikken" 210 180 gewoon In het programma staat. Bij het listen ver­ 310 NEW 42 schijnt deze regel normaal. 320 1 MACHINECODE ******************* o U kunt 180 dan echter niet apart listen, want volgens 330 DATA 21,5E ,F5,7E,23, FE,20,20,FA,7 de computer maakt die regel gewoon deel uit van regel E,23,FE,20,28,FA,FE,27,28,D,FE,52,20, 170, een kommentaar-regel. Dit leidt uiteindelijk tot een foutmelding: ~,7E,FE,45,C0,23,7E,FE,4D,C0,E1,C3,** ,9F,FE,72,C0,7E 59 NEXT WITHOUT FOR IN 250 340 DATA FE,65,C0,23,7E,FE,6D,28,EF,C Want pas in regel 250 ontdekt de computer dat er een 9,36,27,1,6,0,21,**,47,11,7F,F8,ED,B0 FOR-kommando ontbreekt, omdat regel 180 niet als ,3E,C9,32,DB,FD,C3,**,CB,63,6F,6C,6F, zelfstandige regel in de computer is ingevoerd. LEZERS-ONDERZOEK Programma trofee Vorig jaar kwam MTBASE, van Micro Technology, in onze enquête uit de bus rol­ len als populairste program­ EnqueHe ma onder de lezers van MSX Computer Magazine. Ook dit maal vragen we u om Gezien de vele positieve reakties die we op de redaktie mogen ont­ aan te geven wat uw favorie­ vangen, weten we dat MSX Computer Magazine bij u aardig in de te commerciële programma smaak valt. is. We bedoelen hiermee een programma dat in de handel Dat wiIlen we natuurlijk graag zo houden. te koop is, niet een van onze Daarvoor moeten we als redaktie echter wel weten, wat de interesses eigen programma's, hoe ver­ van onze lezers nu precies zijn. Wilt u dat we meer aandacht beste­ eerd we daarmee ook zou­ den aan programmeren of ziet u juist graag meer Iistings om in te tik­ den zijn. ken. Bent u in de eerste plaats geïnteresseerd in software of ziet u Het is de bedoeling de fabri­ misschien graag meer lange informatieve verhalen waarin bijvoor­ kant of importeur van het beeld de 'ins' en 'outs' van printers worden belicht. meestgenoemde programma Kortom, om zo goed mogelijk aan uw wensen tegemoed te kunnen een pluim te geven voor zijn komen houden we ook dit jaar weer een lezers-onderzoek. uitstekende programma­ De meeste vragen zijn, met het oog op de vergelijkbaarheid, vrijwel tuur. Dit mag een spel zijn, maar ook een database of hetzelfde gebleven als bij het vorige onderzoek. Sommige vragen zijn een handig hulpprogramma. - om een snelle verwerking mogelijk te maken - dit keer iets simpe­ Het maakt evenmin uit of het ler van opzet gehouden. op cassette, diskette of car­ tridge staat. Behalve vragen omtrent de Als u de vragen beantwoordt ma-cassette's die we onder De winnaar zal de fraaie inhoud van MCM zult u in helpt u dus mee die koers te de inzenders verloten! MSX Computer Magazine deze enquête ook een aantal bepalen. Uw brief mag onge­ Programma-trofee uitge­ vragen aantreffen waarmee frankeerd verzonden wor­ Geef, als u wilt meedingen, reikt krijgen en wordt in een we willen peilen wat voor ap­ den. wel even op welke cassette u komend nummer eens extra paraten onze lezers zoal in Bovendien maakt u kans op zou willen ontvangen als U tot in het zonnetje gezet. huis hebben of binnenkort een van de 25 MCM program- de gelukkigen behoort. willen gaan aanschaffen. Dat is immers ook van be­ Privacy gewaar­ lang. borgd Natuurlijk worden alle for­ mulieren met de grootst mo­ Apparatuur gelijke discretie behandeld, Als er bijvoorbeeld maar namen en adressen worden weinig mensen een printer niet aan derden doorgege­ bezitten - of er een willen ven. gaan kopen - is het natuur­ U hoeft uw naam en adres lijk niet zinvol veel print­ overigens ook niet te vermel­ hulp programma's te publi­ den; maar u kunt dan echter ceren. niet meedingen naar een van die vijfentwintig gratis pro­ De vraag of u al dan niet een gramma-cassette's die we video--recorder bezit is rele­ onder de inzenders verloten. vant gezien het beschikbaar komen van MSX computers met digitizing mogelijkhe­ Stuur in! den. op grond van de resultaten 1986 van deze enquête kunnen we het blad aan uw wensen aan­ MeM-in de toe­ passen. komst De resultaten van dit lezers- Als MSX Computer Magazi­ onderzoek zullen in belang- ::J ne u na aan het hart ligt, rijke mate bepalend zijn voor neem dan de moeite de vra­ de koers die MSX Computer gen te beantwoorden en Magazine het komende jaar daarmee de inhoud van uw gaat varen. MSX Computer Magazine Trofee 1986 lijfblad te bepalen. COMPUftll MAGAZINE

1.In MSX Computer Magazine komen veel verschillende onderwerpen aan bod. Geef uw interesse voor elk van de hierna genoemde onderdelen als volgt weer:

0= geen interesse, 1 = matig geïnteresseerd, 2 = zeer geïnteresseerd. -- A Besprekingen computers ...... 0 1 2 B Besprekingen printers ...... 0 1 2 C Besprekingen andere hardware ...... 0 1 2

D Besprekingen spellen ...... 0 1 2 E Besprekingen educatieve programma's ...... 0 1 2 F Besprek~ngen to~p~ssingprogramma's ...... 0 1 2 G BesprekIngen utdüIes ...... 0 1 2

H Boek besprekingen ...... 0 1 2

I Listings spellen ...... 0 1 2 J Listings edukatieve programma's ...... 0 1 2 K L ~s· t'~ngs t'O~p~sslngs-programma ,s ...... 0 1 2 L LIstlngs utIhtles ...... 0 1 2

M Basic programmering...... 0 1 2 N Kursus Z80 programmering ...... 0 1 2 o Kursus Algoritmen ...... 0 1 2

P Lange informatieve artikelen ...... 0 1 2 Q Meningen en opinies van de redaktie ...... 0 1 2 R Computer kommunikatie ...... 0 1 2 S Brieven ...... 0 1 2 T Lezers helpen lezers ...... 0 1 2 U Kort nieuws ...... 0 1 2 V EHBO ...... 0 1 2 W Trukendoos ...... 0 1 2 X Kort & Krachtig ...... 0 1 2

2. Hoe lang leest u gemiddeld in een nummer van MSX 6. Indien u ontevreden bent over MSX Computer Maga­ Computer Magazine? De tijd die u besteedt aan het zine, wilt u dan kort aangeven waarom? intikken van listings mag u erbij rekenen. Neemt u een nummer meer dan 1 maal ter hand, noemt u dan de totale leesduur ...... uur ...... f------+------1 3. Zijn er behalve uzelf, nog anderen die uw nummer van 7. Weke andere computerbladen leest u naast MSX Com- MSX Computer Magazine Lezen? Zo ja, hoeveel puter Magazine? personen zijn dit? ...... personen --1 4. Bent u over het algemeen: 8. In MSX Computer Magazine staan ook advertenties. I i Leest u die: I I A. zeer tevreden over MSX Computer Magazine I B. tevreden over MSX Computer Magazin A altijd I C. niet echt tevreden over MSX Computer Magazine B meestal I

~_D_.o_n_t_evr_e_d_e_n_o_v_er_M_S_X_C_o_m_p_u_t_e_r_M_a_g_a_Z_iD_e_____ -r_c_s_om_s ______1

5. Als u MSX Computer Magazine een rapportcijfer zou 9 Zou u zich voor de aanschaf van een computer of rand- I moeten geven, welk cijfer zou dat dan worden? apparaat in MSX Computer Magazine oriënteren? (tussen 1 = zeer slecht en 10 = zeer goed) A zeker ...... ( cijfer noteren) B waarschijnlijk C waarschijnlijk niet I L---______-'-- ______J 10. Welke computer- en andere apparatuur heeft u in huis ter 15.Hoeveel commerciële programma's bezit u, verdeeld over beschikking? Graag in onderstaande tabel aankruisen welke de volgende categoriën ? apparaten u bezit, van welk u de aanschaf nog overweegt en Soort Aantal welke apparatuur u zeker niet zult aanschaffen. A.spel1en B.toepassingen (database, tekstverwerker etc.) Apparaat in bezit = 0, overweeg aanschaf = 1, niet C.Utility's (talen, assembler etc.) .geinteresseert = 2 D.anders: ......

MSX 1 computer ...... o 1 2 MSX 2 computer ...... o 1 2 16.0riënteert u zich voor de aanschaf van een programma in Cassette recorder ...... o 1 2 MSX Computer Magazine? Losse diskdrive(s) ...... o 1 2 A.zeker Plotter( s) ...... o 1 2 B.waarschijnlijk Monochroom mono tor ...... o 1 2 C.waarschijnlik niet Kleuren monitor ...... o 1 2 Modem ...... o 1 2 17.Wat is uw favoriete commerciëleprogramma dat volgens u Video recorder ...... o 1 2 in aanmerking komt voor de MSX Computer Magazine Compact disk ...... o 1 2 Programma Trofee: ......

H.Als u een MSX-computer bezit, hoe lang heeft u deze 18.Bent u behalve met uw eigen MSX, ook goed bekend met computer dan al? andere typen computers? Zo ja, welke?

...... maanden

~------r------12.Heeft u zich voor de aanschaf van deze MSX-computer in 19.Wat is uw leeftijd? MSX Computer Magazine georiënteerd? A jonger dan 16 jaar E 35-49 jaar A nee, toen las ik dit blad nog niet B 17-20jaar F 50-64 jaar B nee, hoewel ik het blad toen al wel las C 21-24 jaar G 65 jaar of ouder C ja, ik heb me in MSX Computer Magazine georiënteerd D 25-34 jaar

13.Hoeveel uur gebruikt u uw MSX-computer gemiddeld per 20.Bent u: A vrouw B man week? 1------...... uur per week 2Uk ben geen! abonnee sinds ...... maanden.

~------~------14.Wat zijn de bezigheden die u met uw MSX-computer Als één van de 25 MSX Computer Magazine programma verricht? En hoeveel van de totale gebruikstijd neemt cassettes op mijn naam valt, stuur me dan nummer ...... ieder van deze bezigheden in beslag? (totaal is 100 procent) Mijn naam is: Bezigheid percentage Adres: Postcode en woonplaats: A aktie-spellen B andere spellen (adventures etc.) U kunt dit formulier in een enveloppe zonder postzegel C boekhouding/administratie sturen aan: D tekstverwerking MSX Computer Magazine E computer-kommunikatie Antwoordnurnmer10067 F programmeren 1000 PA Amsterdam G listings-intikken Handers Hartelijk dank voor uw medewerking. Hebt u zelf nog suggesties voor de redaktie van MCM, geef ze dan -zo kort mogelijk- hieronder weer.

m er 5 .tt COMJlUTlll MAGAZINE m

gevolgd toelichten. Stel, men ontvangt het salaris over de MUTATIE OVERZICHT VAN REK: 1 TOT REK: 12~ 14/11/87 VEL: maand november via de MUTATIE BOEKINGS GB PERIODE: ~1/~1/87 - 31/~3/87 bank. NUMMER DATUM NR. NUMMER EN NAAM ONTV./UITG. REK. DEBET KREDIT Het enige dat men nu moet ~5/01/87 6~ Brandstof auto 5~.0~ doen, is het intikken van het 2 ~6/01/87 112 Huishoudgeld 62.~~ nummer van de grootboek­ 4 2~/~1/87 2 7~ Verlichting/verwarming 252.75 5 2~/~1/87 2 71 Telefoon 138.12 rekening bank, laten we zeg­ 6 25/01/87 2 61 Verzekering auto :,218.00 gen nummer 2. Op het beeld­ 7 25/01/87 2 I Salaris 2.631. 71 scherm wordt vervolgens de 9 3~/01187 I 112 Huishoudgeld 2~0.0~ 1~ 25/~2/87 2 I Salaris 2,631.71 omschrijving 'Bank' ge­ 13 05/~2/87 111 Openbaar vervoer 48.75 toond, plus het saldo van die 14 ~7/~2/87 6~ Brandstof auto 60.25 15 ~5/~2/87 1 112 Huishoudgeld 250.0~ rekening. 16 2~/02/87 2 70 Verlichting/verwarmIng 252.75 Hierna vraagt het program­ 17 27/02/87 2 40 Uitgaven ,/z ziekte etc. 15~.~~ ma naar de te gebruiken uit­ U HEEFT MEER ONTVANGEN DAN UITGEGEVEN 2,58~.8~ gaven/ontvangsten rekening. Tik het nummer van de reke­ TOTAAL 5,263.42 5,263.42 ning 'Salaris' in, gevolgd door het bedrag. Mutatie verslag SuperKasboek heeft aan deze gegevens genoeg om te

begrijpen dat het saldo van SALDI ONTVANGSTEN/UITGAVEN VAN REK: 1 TOT REK:25~ 14/11/87 VEL: de bank moet worden ver­ hoogd en dat het hier een O/U NR. NAAM PERIODE: ~1/01/87 - 31/03/87 DEBET KREDIT ontvangst betreft. Het is echter niet mogelijk Salaris 5,263.42 40 Uitgaven i/z ziekte etc. 15~.~0 om een omschrijving in te 60 Brandstof auto II~. 25 voeren bij de boeking. Su­ 61 Verzekering auto 1,218. 0~ 70 Verlichting/verwarming 5~5.5~ perKasboek houdt namelijk 71 Telefoon 138.12 jammer genoeg geen specifi­ III Openbaar vervoer 48.75 catie bij voor de verschillen­ 112 Huishoudgeld 512.~~

de ontvangsten- en uitgaven U HEEFT MEER ONTVANGEN DAN UITGEGEVEN 2,58~.B0 rekeningen. Uitsluitend de totalen worden op de betref­ TOTAAL 5,263.42 5,263.42 fende rekeningen bijge­ werkt. Op dezelfde manier Saldi-lijst ontvangsten/uitgaven worden alle andere mutaties ingevoerd. Alle rekeningen neemt op het dagafschrift of Kruisposten Er bestaat dus gedurende worden onmiddellijk bijge­ het uitgaven bonnetje, kan een paar dagen een verschil werkt, zodat steeds het laat­ later aan de hand van het We hebben in het begin van tussen het geld dat u werke­ ste saldo is te zien. Aan elke mutatie overzicht gemakke­ deze recensie reeds de term lijk bezit en de bedragen die boeking wordt een mutatie­ lijk worden teruggevonden kruisposten genoemd. Dit is u volgens de bankafschriften nummer toegekend. Wan­ aan wie een bepaald bedrag een onvervalst boekhoud­ heeft. Uiteraard blijft het neer men dit nummer over- werd betaald en waarvoor. kundig begrip waarmee geld wel uw eigendom gedu­ wordt aangeduid dat een be­ rende deze periode. Om dit drag van de ene rekening on­ aan te geven wordt de groot­ AANGEMAAKTE KOSTENREKENINGEN derweg is naar een andere. boekrekening kruisposten Ook dit begrip kunnen we - ook wel eens 'gelden on­ KOST.NR. OMSCHRIJVING weer het beste aan de hand derweg' genoemd - ge­

7 Kosten bank van een voorbeeldje uitleg­ bruikt. 20 Hypotheekrente gen. Iedereen weet ongetwij­ Uw totale bezit blijft hier­ 21 Erfpacht 32 Rente bij aank. obligo feld dat het overmaken van door op de juiste manier in 33 Aftrekb. kosten effecten geld van de ene bank- of gi­ de administratie staan. 40 Uitgaven i/z ziekte etc. rorekening naar een andere Nadat het bedrag op de 41 Studiekosten 50 Te verr. dividendbelast. de (nodige?) tijd kost. Stel spaarrekening is bijgeschre­ 60 Brandstof auto dat u wat geld overmaakt van ven wordt de rekening kruis­ 61 Verzekering auto 62 Onderhoud/reparatie auto uw eigen bankrekening naar posten weer leeggemaakt. 63 Parkeren/wassen auto uw spaarrekening. U zult Deze handelingen worden 70 Verlichting/verwarming dan eerst een afschrift van de door SuperKasboek haast 71 Telefoon 80 Diverse verzekerIngen bank ü!1tvangen waarop vol-automatisch verricht. 90 Contributie/abonnementen staat vermeld dat het saldo Het enige wat de gebruiker 10~ Kosten vakantie hoeft te doen is het aangeven 11~ Kleding/schoeisel van de rekening verlaagd is. III Openbaar vervoer Pas een dag of twee later ont­ dat een bedrag op de reke­ 112 Huishoudgeld vangt u het afschrift van de ning kruisposten moet wor­ 12~ Diverse uitgaven spaarrekening waarop het den geboekt en of het om een De kostenrekeningen bedrag is bijgeboekt. opname of een storting gaat. lende grootboekrekeningen tekstkleuren worden veran­ SOFTWARE-BESPREKING en 250 verschillende ont­ derd. Vervolgens kan men vangsten/uitgaven rekenin­ beginnen met het invoeren gen. In totaal kan men 10.000 van de te gebruiken groot­ mutaties op een diskette op­ boek- ontvangst- en uitga­ slaan. ven rekeningen. Superkasboek Alle rekeningen kunnen door de gebruiker volledig Voordat men hiermee begint vrij worden benoemd en aan­ is het uiterst verstandig eerst In het verleden hebben wij in MCM reeds een gemaakt. De enige beper­ even stil te staan bij de ge­ aantal boekhoudkundige pakketten bespro­ king hierbij is dat een num­ wenste resultaten. Wanneer ken. Dit waren stuk voor stuk pakketten die mer dat men reeds voor een men namelijk in een later ontvangst rekening heeft stadium overzichten wil gaan gericht waren op mensen bij wie een redelij­ toegekend niet meer als een uitprinten, dan kan dat voor ke kennis op boekhoudkundig gebied aan­ uitgave rekening kan worden een enkele rekening of voor wezig werd geacht. gebruikt. een groepje rekeningen, bij­ In dit nummer van MCM nemen we eens een voorbeeld van nummer 22 pakket onder de loep dat speciaal is ontwor­ Opstarten tot en met 27. Zodra een rekeningnummer pen voor het bijhouden van de privé admini­ Wanneer men SuperKas­ eenmaal is ingevoerd, kan stratie. boek voor de eerste maal hiervan later uitsluitend nog laadt, bestaan er uiteraard de omschrijving worden ge­ nog geen bestanden. De wijzigd. Het is dan niet lan­ Het enige administratieve bare uitgaven. computer zal deze eerst gaan ger mogelijk om een ont­ inzicht dat men nodig heeft SuperKasboek kan zowel ge­ aanmaken, hetgeen op de al­ vangst rekening te verande­ voor het werken met het pro­ bruikt worden op een MSX1 tijd wat langzame Sony-dri­ ren in een uitgaven rekening. gramma SuperKasboek, is als een MSX2 computer. ve ongeveer 10 minuten Aangezien de gebruiker ge­ het kunnen maken van on­ Een diskdrive is hierbij wel duurt. Net voldoende tijd om heel vrij wordt gelaten bij het derscheid tussen ontvang­ noodzakelijk, evenals een de gebruiksaanwijzing door indelen van de ontvangsten­ sten, uitgaven en bezittingen, printer. te lezen. en uitgaven rekeningen is het zoals kasgeld en een bankre­ Wanneer de computer alle dus mogelijk om bij elkaar kening. Kapaciteit benodigde bestanden heeft behorende ontvangsten en ingericht, wordt de gebrui­ uitgaven een opvolgend Op een diskette met een op­ ker gevraagd de datum in te nummer te geven. Te denken Kenmerken slagkapaciteit van 360Kb is voeren. valt hierbij bijvoorbeeld aan Door de uiterst simpele op­ voldoende ruimte voor het Desgewenst kunnen daarna betaalde huur waarop de van zet van het, door Stark­ bijhouden van 98 verschil- ook de achtergrond- en een inwonende student ont­ Texel ontwikkelde, pro­ vangen kamerhuur in minde­ gramma Super Kasboek kun­ ring wordt gebracht. nen nu ook mensen zonder Een andere mogelijkheid is boekhoudkundige opleiding het bij elkaar groeperen van een - beknopte - admini­ alle auto's waarin het gezin stratie bijhouden. zich verplaatst. Zodoende Potentiële gebruikers van kan men zowel een overzicht SuperKasboek hoeven ook bijhouden van de kosten per niet bevreesd te zijn dat ze auto als van de totale bedra­ zich door een woud van gen die het gezin aan hun boekhoudkundige termen en vervoermiddelen kwijt is. begrippen heen moeten wor­ 100 grootboekrekeningen stelen. De hoeveelheid gebe­ zigde vaktermen is - althans en 250 ontvangsten/uitgMIJrubrieken Mutaties voor zover de schrijver van MSX2 10.000 mutaties Nadat de te gebruiken reke­ deze recensie ten gevolge ningen zijn ingevuld, is het van de onvermijdelijk voort­ (alles op één floppy!) mogelijk om hiervan, via de schrijdende beroepsdefor­ diskdrive printer, een overzicht af te matie deze nog als zodanig drukken. Met een dergelijk weet te herkennen - tot het lijstje voorkomt men dat alle absolute minimum terug ge­ kodes uit het hoofd moeten bracht. Het enige jargon dat worden geleerd. wordt gebruikt zijn de ter­ Het eigenlijke invoeren van men grootboekrekening en de mutaties is zeer eenvou­ kruisposten. dig, ook voor de niet-inge­ Een mogelijke toepassing wijde. zou bijvoorbeeld kunnen zijn Aan de hand van een simpel het bijhouden van, voor de voorbeeld zullen we de pro­ Inkomstenbelasting, aftrek- cedure die hiervoor wordt

r 1-- - - t '1. b t COMl'Vl'llt o MAGAZINE m

======losse vellen te gebruiken, EINDSALDI GROOTBOEKREKENINGEN 1411 1/87 VEL: aangezien de printer aan het einde van iedere pagina GB NR. OMSCHRIJVING DEBET KREDlT wacht totdat men een toets heeft ingedrukt voordat het Kas 143.55 printen verder gaat. 2 Salarisrekening bank 1,350.36 3 Spaa~~ekening bank 7,710.73 99 KRUISPOSTEN Konklusie KAPITAAL 9,204.64 SuperKasboek is een pro­ TOTAAL 9,204.64 9,204.64 gramma waarmee iedereen die gezegend is met een ab­ Sa/di-lijst grootboekrekeningen solute onwetendheid op boekhoudkundig gebied Overzichten de ontvangen en de betaalde kening en het bedrag van de toch zijn privé inkomsten en rente. Gezien de opslagka­ mutatie vermeld. -uitgaven op uiterst simpele, Op elk gewenst moment kan paciteit van 10.000 mutaties Aan het begin van de regel doch doeltreffende, wijze de gebruiker van SuperKas­ is het in de praktijk heel goed staat bovendien een mutatie per computer kan bijhou­ boek overzichten opvragen, mogelijk om meerdere jaren nummer geprint, aan de den. waarvan sommige zowel op op dezelfde diskette op te hand waarvan men het be­ Het programma wordt ge­ het beeldscherm als via de slaan, zodat men verschillen­ treffende boekstuk gemak­ heel menu-gestuurd, waar­ printer. Hierbij heeft men de uitgaven over een aantal kelijk kan opzoeken. door het zeer eenvoudig is een grote mate van vrijheid, jar~n of vergelijkbare perio­ Uiteraard is het ook moge­ om er mee te werken. aangezien men behalve de den kan opvragen. lijk om een overzicht te prin­ Gezien de opbouw van het begin en einddatum ook een Deze overzichten geven ech­ ten van de grootboekreke­ programma, en de prijs er­ groep rekeningen waarvan ter geen inzicht in het aantal ningen. Hierop worden dan van, mag men uiteraard geen het overzicht moet worden mutaties die op de verschil­ de saldi van de bezittingen en vergelijking trekken met de vervaardigd, kan ingeven. lende rekeningen zijn ge­ schulden genoemd, waaruit meer gespecialiseerde boek­ Hierdoor is het bijvoorbeeld pleegd, nog is het mogelijk als eindtotaal het kapitaal houdkundige pakketten. Su­ mogelijk om de totaalbedra­ hiervan een specificatie op te wordt berekend. perKasboek is dan ook niet gen van alle verschillende vragen. SuperKasboek Voordat men gaat printen bedoeld voor het bijhouden soorten autokosten van de houdt uitsluitend de eindsal­ kan men de lengte van het van een zakelijke admini­ periode 12 januari 1987 tot di van de ontvangsten- en gebruikte papier invoeren. stratie, ongeacht de omvang en met 3 augustus 1987 te uitgavenrekeningen bij. Als leidraad kan hierbij van daarvan. verzamelen en uit te laten Alle mutaties worden echter de volgende getallen worden printen, of - wanneer men wel geprint op het mutatie uitgegaan. WanrJeer men 12 SuperKasboek daar bij het indelen van de overzicht. Hierop staat per inch papier gebruikt kan Prijs: f 149,­ ontvangsten- en uitgaven re­ boekingsregel de boekda­ men hierop 72 regels prin­ Verdere informatie: keningen voldoende reke­ tum, het grootboeknummer, ten. Bij 11 inch papier zijn dit Stark-Texel ning mee heeft gehouden - het nummer en de naam van 66 regels. Het is mogelijk om Tel.: 02223-661 het saldo van bijvoorbeeld de uitgaven/ontvangsten re- zowel kettingformulieren als KORT IIEUWS: GEBRUIKERSGROEPEI MeM heeft konkurrentie! de heer Hopstaken van de naderen, bijvoorbeeld om el­ Niet alleen van een paar pro­ MSX GG West Brabant pu­ kaars clubbladen te kunnen fessionele MSX-bladen, bliceren, die voorstelt dat al uitwisselen. Hij vraagt dan maar ook van een hele serie die GG's wat nauwer met el­ ook of alle gebruikersgroe­ gebruikersgro ep-blaadj es. kaar samen moeten gaan pen hun naam en adres aan Een flink aantal hobbyisten werken. Zo zou men bijvoor­ MSX Computer Magazine heeft er plezier in om zelf een beeld elkaars artikelen kun­ willen doorgeven, zodat we computerblad in elkaar te nen overnemen, of althans die in het GG-hoekje kun­ steken, voor de eigen vereni­ de informatie gebruiken in nen opnemen. Bij deze op­ ging. Natuurlijk is dat een eigen verhalen. Volgens de roep van de heer Hopstaken nogal voor de hand liggende heer Hopstaken komt het al sluiten we ons van harte aan. zaak, zeker bij computer­ te vaak voor dat een hobby­ Weliswaar is de lijst met ge­ clubs. Want daar heeft men auteur bezig is met een ver­ bruikersgroepen al een aan­ de tekstverwerkers, adres­ haal, om er dan achter te ko­ tal nummers niet in MCM programma's en wat dies men dat in een ander GG­ verschenen, maar daar zul­ meer zij voor het oprapen. blad al lang over dat len we dan weer verandering Maar voor die hobby-redak­ onderwerp gepubliceerd in brengen. En wat die uit­ teuren is het natuurlijk lastig had. Het voorstel van de heer wisseling van bladen betreft, om aan goede kopij te ko­ Hopstaken vereist echter ook wij krijgen nog lang niet men. Vandaar dat we bij wel dat al die gebruikers­ alle clubbladen toegezon­ deze graag ~n oproep van groepen elkaar kunnen be- den ... .IW'IIIII'ILlII lost moeten worden. De Head & Heels in kwestie Head over Heels Grafisch zit alles wel snor is gevangen genomen in het Vampire Killer met Head over Heels, ook hoofdkwartier van Black­ Medium: cassette qua geluid en geluidseffek­ tooth. Bedoeling is dat jij Medium: MSX2 ROM RAM:64K ten valt er genoeg te genie­ deze Freedommer naar de RAM:nvt Aantal spelers: 1 ten. vrijheid leidt. Hiervoor moet Aantal spelers: 1 Bediening: joystick/ Qua spel is Head over Heels je je een weg banen door Bediening: MSX joystick of­ toetsenbord daarbij ook nog eens meer meer dan 250 lokaties en toetsenbord Fabrikant: Ocean dan de moeite waard, voor­ daar diverse opdrachten op­ Fabrikant: Konami Importeur: HomeSoft opgesteld dat je in bent voor lossen. Importeur: HomeSoft Prijs: f 35,- menig zweetdruppelend Eerste opdracht echter is je Prijs: f 79,50 uurtje achter de computer symbioot Heels te vinden. (niet op het toetsenbord Dit op zich is al een ware graag!) klus! Onderweg staan je vele Het achtergrondverhaal bij verrassingen te wachten, al dit spel is, zoals gewoonlijk, dan niet goede. neuzelende onzin. De pla­ Transportbanden, telepor­ neet Blacktooth heeft vier tatiecellen en springveren werelden veroverd en de be­ werken soms mee maar vaak volking tot slaven gemaakt. ook tegen. Over de rond­ Uiteraard heerst hiertegen dwalende monsters hoef je je een ondergronds verzet. Om geen enkele illusie te maken; de zaak op de planeet Black­ deze werken altijd tegen! tooth eens goed te verken­ Ook ladders kunnen een nen - en te kijken of in op­ probleem vormen, Head kan stand komen zinvol is - heb­ namelijk niet klimmen! Dit Onder het laden van het spel ben de vier werelden zul je hem eerst moeten le­ zakte me de moed steeds besloten een spion uit te stu­ ren. Langzamerhand komen spe­ verder in de schoenen. De ren. Zoals je merkt, meer dan ge­ cifieke MSX2 programma's handleiding voor dit spel is Hiertoe engageren zij ie­ noeg te doen in dit spel. Dit uit, alhoewel nog lang niet zo omvattend dat de eerste mand van de planeet gekoppeld aan het feit dat snel genoeg. Het wachten op indruk van Head over Heels Freedom ('Vrijheid'). De soms Head met Heels moet het eerste MSX2 produkt al direkt negatief was. Maar 'Freedommers' zijn uniek in samenwerken om een be­ van Konami wordt met Vam­ gelukkig bleek weer eens dat die zin dat een 'Freedom­ paalde puzzle op te lossen pire Killer echter meer dan hals over kop tot een konklu­ mer' bestaat uit twee symbio­ maar in andere gevallen sa­ beloond. sie komen immer weer een tisch levende organismen. menwerking juist af te raden Zoals gewoonlijk is ook deze verkeerde werkwijze is. Deze twee organismen kun­ is maakt Head over Heels tot Konami ROM van een uit­ Head over Heels is een arca­ nen echter ook onafhanke­ een ware hersenbreker. stekende kwaliteit, niet al­ de adventure spel à la de UI­ lijk van elkaar opereren. Verplicht voor al diegenen leen grafisch maar ook in­ timate reeks Alien 8 etcete­ Wanneer ze samenwerken die naast uitstekende gra­ houdelijk. ra. Driedimensionale loka­ dan zal het organisme van phics en goed geluid/muziek De uitstekende grafische ties waarin een aantal taken het Head ras plaatsnemen prijs stellen op inhoudelijke mogelijkheden van MSX2 volbracht C.q. puzzles opge- op een 'Heels' . kwaliteit. worden door deze ROM vol- COMJIU'I'EII MAGAZINE

ledig benut, de detaillering is Het spel wordt een stuk ge­ al weer in het cartridgeslot tend voor MSX2 geschikte waarlijk perfect. makkelijker (nu ja, gemak­ proppen. Vampire Killer. De held in dit verhaal is de kelijker ... ) wanneer je een­ In Maze of Galious - of In Maze of Galious staan je jonge Simon Belmont. Hij maal de kaart van het kasteel Knightmare II - treffen we minstens evenveel mogelijk­ moet het opnemen tegen de gevonden hebt. In ieder ge­ de vanouds bekende held heden tot beschikking. Daar­ kwade machten van de duis­ val weet je dan hoever je al Popolon weer aan. Popolon naast beschik je in Maze of ternis: de duivel vermomd gevorderd bent. Alhoewel heeft dan wel de hem in Galious over de unieke mo­ als Dracula. Simon moet het dan frustratie ook je deel kan Knightmare gestelde taak tot gelijkheid dat je twee hoofd­ kasteel van Dracula betre­ zijn. een goed einde gebracht personen speelt: Popolon en den en bovenop de kasteel­ Vampire Killer is geen een­ maar blijkbaar is het leed Aphrodite. toren zien te geraken. Daar voudig spel om uit te spelen. nog steeds niet geleden. Iedere figuur heeft zijn eigen kan hij de laatste strijd tegen Het is echter ontegenzegge­ In Knightmare heeft Popo­ unieke eigenschappen. Bo­ de kwade macht, die achter lijk één van de fraaiste spel­ Ion zijn geliefde Aphrodite vendien kunnen sommige alle ellende in het land len van dit moment grafisch van de dood gered. Hiertoe opdrachten uitsluitend door steekt, strijden. Rust zal in gezien, bovendien is de be­ moest hij een weg zien te vin­ Popoion's brute kracht op­ het land wederkeren. sturing uiterst soepel - het den door het donkere kas­ gelost worden, op andere Het enige hulpmiddel dat Si­ is een genot Simon door het teel in de voet van de berg momenten moet het inzicht mon aanvankelijk heeft is de kasteel te sturen. Atos. Dit avontuur bleek van Aphrodite het karwei mysterieuze zweep welke hij Daarnaast biedt Vampire echter een uiterst geraffi­ klaren. Op ieder moment van zijn oude vader kado ge­ Killer meer dan genoeg aktie neerde zet van de boosaardi­ van het spel kun je bepalen kregen heeft. Maar eenmaal maar ook meer dan genoeg g~ hogepriester Galious te met welke persoon je het ge­ in het kasteel beland zulIen adventure elementen om ie­ ZlJn. vaar tegemoet wilt treden. Je de mogelijkheden legio blij­ dereen aan te spreken. Terwijl Popolon avonturier­ komt in een speciaal keuze­ ken te zijn. Verplicht, al is het alleen de viel Galious het konink­ menu terecht waarin je eve­ Om Vampire KilIer optimaal maar om de visite te laten rijk binnen en bezette Kas­ neens kunt bepalen van welk te kunnen spelen heb je een zien hoe goed MSX2 kan teel Greek. Vervolgens wist wapen je de held(in) wilt MSX joystick nodig (twee zijn. Galious toegang te krijgen voorzien. Uiteraard moet je separate vuurknoppen) - tot de plaats waar de onge­ deze wapens eerst even zien alhoewel de kombinatie joys­ boren zielen vertoeven en te vinden in het kasteel. Ove­ tick/toetsenbord ook moge­ Maze of Galious kidnapte de nog niet gebo­ rigens kent Kasteel Greck lijk (en bij sommige wapens ren Pampas, de toekomstige 156 velden. zelfs verplicht) is. zoon van Popolon en Aphro­ Vanuit kasteel Greek kun je Simon betreedt het kasteel Medium: ROM dite. Hij sloot Pampas op in een aantal andere werelden slechts bewapend met de RAM:nvt de donkere catacomben van (totaal 174 velden) betreden. zweep. Daarnaast kan hij on­ Aantal spelers: 1 het kasteel. Deze werelden moet je be­ der andere de volgende wa­ Bediening: joystick/toetsen­ Popolon en Aphrodite moe­ vrijden van de demonen wel­ pens in het kasteel vinden: bord ten om hun toekomstige ke daar de scepter zwaaien. ketting, groot zwaard en Fabrikant: Konami zoon te redden het kasteel Vervolgens moetje de hoge­ strijdbijl. Bovendien kunnen Importeur: HomeSoft betreden en de vele gevaren priester verslaan en Pampas de volgende geheime wa­ Prijs: f 79,50 overleven. redden. Een forse taak! pens opduiken: gouden Door toepassing van steeds In zekere zin is Maze of Ga­ kruis, zilveren kruis, wijwa­ grotere geheugens weet Ko­ lious gelijk aan Vampire Kil­ ter, saffieren ring, blauwe nami de spellen steeds groter ler, met name qua opzet en kristal en zandloper. Deze en gevarieerder te maken. spelstruktuur. Ook hier een geheime wapens zijn uiterst Meestal lijden uitgebreide veertigtal voorwerpen welke nuttig, zo kun je met het spelllen aan ideeën armoede al dan niet nuttig kunnen blauwe kristal jezelf onzicht­ maar tot op heden is een der­ zijn. De wijze waarop het ge­ baar maken en houdt het zil· gelijk euvel niet te bespeuren bruik van deze voorwerpen veren kruis alle vijanden op bij de Konami spellen. gekozen wordt - een apart een afstand. Over de uitstekende grafi­ subscherm - is eveneens Geheime wapens zijn vaak sche vormgeving, perfekt af­ identiek. In dit opzicht kun je goed verborgen - op zo'n gewerkte muziek en geluid­ zeggen dat Konami het be­ moment blijkt de zweep zelfs seffekten zal ik het maar niet grip subschermen ontdekt bakstenen muren omver te eens meer hebben. In dat op­ heeft. Ook in bijvoorbeeld kunnen halen waardoor de zicht is Maze of Galious Penguin Adventure worden geheime bergplaats van het Na het debacle van Green meer dan uitstekend. soortgelijke subschermen wapen zichtbaar wordt. Je Beret - laten we eerlijk zijn Maze of Galious is nog moei­ gebruikt. merkt het al, Vampire Killer - heeft Konami kennelijk lijker dan Knightmare maar Evenals Vampire Killer kan is geen eenvoudÎg spel. de behoefte het leven te be­ waar Knightmare primair Maze of Galious in een kor­ Af en toe kom je sleutels te­ teren. De ene nog betere na een aktie/reaktie spel is te recensie als deze niet echt gen, deze heb je nodig om de de andere reeds uitstekende (d.w.z. schieten en ontwij­ recht gedaan worden. Daar­ her en der verspreid liggen­ titel wordt uitgebracht. Pen­ ken) is Maze of Galious in voor is het spel te uitgebreid de schatkisten te openen. In guin Adventure en de MSX2 gelijke mate een aktie als een en de mogelijkheden te veel­ de schatkisten vind je mis­ ROM Vampire Killer zijn adventure spel. In dat op­ zijdig! Met Maze of Galious schien weer een wapen, wie nog niet uit de computer of zicht kun je spreken van een heeft Konami wederom een weet. we kunnen Maze of Galious evenbeeld van het uitslui- uitstekend spel op de markt gebracht dat honderden komt hier in Penguin Adven­ uren kan - en zal - boeien. ture een extra dimensie bij. Gelukkig heeft men de mo­ Allereerst is het aantal vel­ gelijkheid ingebouwd om de den aanzienlijk uitgebreid TELEFONISCHE spelsituatie te saven zodat je met meer uitdaging en meer niet een marathonzitting variatie. Naast het ronddwa­ Maze of Galious spelen len en ontwijken van vijan­ hoeft te houden. Jammer ge­ den kun je nu ook aktief te­ HULPDIENST noeg kunje derhalve ook niet rugvechten. Op sommige kwalificeren voor het Guin­ momenten in het spel kom je Een unieke service van MSX Computer Magazi­ ness Book of Records. namelijk een handelaar te­ ne. Ik weet het, het is een aanslag gen die je maar al te graag Als enige onder de Nederlandse MSX-bladen op de portemonnee bepaalde goederen wil ver­ bieden wij een telefonische hulpdienst. maar: Verplicht! kopen, van pistolen tot ge­ heimzinnige ringen. Iedere dinsdag kunt u rechtstreeks naar de Ook kun je een gokje wagen redaktie bellen met uw technische vragen. Penquin op een eenarmige bandiet om wat meer vissen te ver­ Aclventure krijgen. Vissen? Jazeker, het wettig betaalmiddel is dit Elke dinsdag Medium: ROM spel is verse vis! Penguin Ad­ '5 RAM: nvt venture is een uitstekend vanaf 4 uur middags Aantal spelers: 1 spel, echter qua moeilijk­ Bediening: joystick/toetsen­ heidsgraad minder dan bij­ tot 7 uur '5 avonds bord voorbeeld Vampire Killer of Fabrikant: Konami Maze of Galious. Toch zal op telefoonnummer Importeur: Home Soft ook dit spel voor vele uren Prijs: f 79,50 spelgenot zorgen. Wat be­ 020-931263 treft graphics en geluid valt Let wel, dit geldt alleen voor vragen die betrek­ er, zoals tegenwoordig over king hebben op de inhoud van MSX Computer het algemeen bij Kanami, Magazine! weinig te zeggen. In twee woorden: gewoon perfekt! Voor alle andere zaken, zoals de (abonnemen­ Een puntje van kritiek toch: ten)administratie of de cassette-service moet u het duurde enige tijd voordat 020-657884 bellen, dagelijks tijdens kantoor­ ik door had waar ik de han­ uren bereikbaar. delaren kon vinden. Af en toe duiken er scheuren in het ijs op. De meeste scheuren doen je SPELREGELS struikelen en snelheid verlie­ Natuurlijk zijn er wel een zet blijven en kunnen ande­ zen. De heel kleine scheuren paar spelregels aan ons te­ re lezers ons niet meer be­ blijken echter de schuilplaat - lefonische vragenuurtje ver­ reiken. penguin Adventure is de sen van de handelaars te zijn. bonden. Stel uw vragen zo kort en l'28K ROM opvolger van En dat had de handleiding Zo is het niet mogelijk om op bondig mogelijk, probeerde Antarctic Adventure. Waar best mogen vermelden. andere momenten naar de lijn zo kort mogelijk bezet te in Antarctic Adventure het Maar niet gezeurd, even kij­ redaktie te bellen voor tech­ houden. Het is altijd razend spel bestond uit het rond­ ken of ik deze handelaar er­ nische problemen. Alleen druk gedurende het vragen­ dwalen over een ijsvlakte gens mee kan afzetten! op dinsdag, tussen 1600 en uurtje en we willen zoveel 1900 uur, kunnen we uw mogelijk lezers kunnen hel­ vragen beantwoorden. pen. Zorg ervoor dat u even­ Maar dan bent u er ook van tuele listings etcetera bij de verzekerd dat er een of meer hand hebt en leg pen en pa­ redaktieleden aanwezig pier gereed. zijn. Vragen over programma's Bovendien zal het niet mo­ die in andere bladen ver­ gelijk zijn om willekeurig ie­ schenen zijn kunnen we tot dere vraag telefonisch af te onze spijt niet beantwoor­ handelen. Het kan voorko­ den. men dat vragen zo ingewik­ En, tenslotte, wordt niet keld en/of specialistisch zijn boos als het even wat moei­ dat we u alsnog moeten ver­ te kost om ons te bereiken. zoeken om ze schriftelijk in Als we in gesprek zijn, dan te dienen. Anders zou het is het om iemand anders telefoonnummer te lang be- ook te helpen.

1 . . -" ( n·· E COMPUTllt MAGAZINE

ren. Wie de ronduit riante Met enige angst heb ik het VREEMDE ZAKEN drive-openingen van de ding weer schoongemaakt, IBM XT kent, kan de rest maar gelukkig lagen er geen van het verhaal zelf wel invul­ dode muizen in. len. Feest in de computer! Of dat gif is niet goed, of die Wat restwarmte, beschutting muizen hebben - gelukkig en een goede maaltijd; de - elders de geest gegeven. Piep muizen voelden zich prins­ Na die schoonmaakbeurt heerlijk! werkte alles weer prima. Tot Mogelijk heeft u het al eens gemerkt, maar ik nu toe. heb soms de neiging om wat klaaglijk te doen Iedere ochtend moeten ze over alle problemen, die een tijdschrift nu door de eerste die binnen­ Maar ik vraag me af wanneer kwam weer zijn opgeschrikt, ook deze PC het bijltje er bij eenmaal met zich mee brengt. Vooral het zet­ want Sandra - die de zet­ neer zal gooien. Gezond kan ten en layouten kan een ware lijdensweg zijn, machine en de PC bedient - het niet zijn, die muizenissen gezien vanuit het standpunt van de redak­ heeft geen muizen uit de in een computer. tie.Eigenlijk had ik me voorgenomen u daar computer zien vluchten, als En hoe we de muizen buiten verder niet mee lastig te vallen, nu we de zaak ze hem aanzette. Dat zou de PC kunnen houden, dat is overigens wel een heel raar ook een netelig probleem, eindelijk - door het zelf te doen - onder gezicht geweest zijn. waar we tot nog toe geen op­ kontrole hebben, maar het laatste 'ongelukje' lossing voor gevonden heb­ is té mooi om niet verder te vertellen. IBM bellen ben. Naast de vermaledijde zet­ Openschroeven Op zo'n moment, met een DTP machine - die met de nieu­ stinkende en niet funktione­ we vertaal-tabellen zo lang­ Nu gaan wij met computers rende PC voor je, kan je Gelukkig zal dat alles de ver­ zaam maar zeker onze spe­ om zoals anderen met ou­ maar een ding doen. Juist, schijning van MSX Compu­ ciale tekens ook begrijpt - derwetse wekkers; we slopen IBM bellen. De servicemon­ ter Magazine niet meer beïn• staat een Pc. ze gewoon uit elkaar. teur kwam, zag en ging weer vloeden, want we maken ons Een simpele, rechttoe recht­ En als er bij het weer in el­ weg. Of er nu een nieuw on­ blad tegenwoordig zelf, op aan IBM PC, met een harde kaar zetten eens een stukje derdeel moest komen of dat een laserprinter. Een appa­ schijf. overblijft, jammer dan. Als er wat anders aan de hand raat waar geen muizen in het maar weer werkt zijn we was, ik weet het eerlijk ge­ kunnen komen, de enige Doorsturen allang tevreden. zegd niet. Hoe dan ook, die muis die daarbij van pas PC is momenteel nog buiten komt is een keurig bureau­ Die PC staat daar om allerlei Kortom, die PC werd open­ gebruik. diertje dat absoluut geen teksten te ontvangen en door geschroefd. Wat er toen te­ Nu staat een van onze ande­ hondebrokkenlust. te sturen naar de zetmachi­ voorschijn kwam tart echter re PC's naast de zetmachine, ne. iedere beschrijving. Om te met daarin de harde disk uit Desk Top Publishing, zo Soms komt zo'n tekst per beginnen, het stonk daarbin­ het muizennest. Tussen zet­ heet dat. Maar voor de ande­ modem binnen, maar vaak is nen. Niet naar verbrande machine en PC in staat een re bladen binnen de uitgeve­ het ook gewoon een schijfje, chips of zo, maar naar ge­ doosje muizengif; niet aar­ rij zouden binnenkort wel waar een ASCII-bestand roosterde hondebrokken. dig, maar wat moet je anders. eens barre tijden kunnen opstaat. Want hoewel ook de Dat ruikt niet best, kan ik u aanbreken. Immers, geen zetmachine twee diskdrives verzekeren. Alles weer in orde dus. Op zetsel, geen blad. bezit, zijn die van een for­ Over de hele hoofdplaat la­ die ene PC na, maar dat moet Wij zullen daar echter met maat waar nog nooit iemand gen hondebrokken ver­ IBM maar regelen. Dat veel plezier misbruik van ma­ van gehoord heeft. spreid, die op sommige chips dacht ik dus ook. ken. Want de druk-capaci­ zelfs gesmolten waren, zodat Tot ik vanmiddag op de uit­ teit is dan ook helemaal voor Dat PC'tje zegt altijd weer ze een soort hoedje gekregen geverij kwam. Sandra schoot ons beschikbaar ... braaf 'piep', als je hem aan­ hadden. En tussen die stin­ mij aan met de vraag of ik zet. Even wachten en het kende massa vonden we de eventjes tijd had. Want ze Wammes Witkop hoofdmenu - dat op de har­ sporen van de daders: mui­ had weer allemaal muize­ de schijf staat - komt in zekeutels. keutels op de tafel gevonden. beeld. Computerfeest Alweer Op een gegeven moment bleef die piep echter uit. Nu staat die PC op een tafel En ja hoor, na het open­ Het scherm toonde niets dan natuurlijk, terwijl de voerbak schroeven van de nieuwe PC duisternis. Even uit- en weer van de redaktiehond op de bleek daar weer feest gevierd aanzetten bleek in eerste in­ grond staat. Blijkbaar heb­ te worden, 's nachts. Geen stantie de oplossing, maar de ben de muizen 's nachts die hondebrokken ditmaal- die kwaal kwam steeds weer te­ voerbak geplunderd, om staan niet meer op de grond rug. Totdat, op een slechte daarna via de gladde stalen - maar het vergiftigde voer dag, het apparaat het hele­ poten van de tafel met die uit het muizengif doosje. maal niet meer deed. brokjes omhoog te klaute- En heel veel muizekeutels. CURSUS ALGORITMEN Sneeuwvlok van loch Zowel het artikel in 'BYTE' als het artikel in 'MICRO' be­ ginnen met een bespreking Rekersie' van de 'Sneeuwvlok van Koch'. Het zou natuurlijk veel origineler zijn als MCM dat programmeren 2 niet deed, maar de sneeuw­ vlok van Koch laat nu een­ maal heel duidelijk zien wat er met een fractal wordt be­ doeld, zodat ook wij er maar gebruik van maken. Die sneeuwvlok staat afge­ beeld in figuur 1. Eigenlijk is het in zijn eenvoudigste vorm een rechte horizontale lijn, maar die is hier niet afge­ beeld. Gaan we een stapje verder dan zien we het basis­ patroon van de sneeuwvlok; die roept nou niet direkt het beeld van een sneeuwvlok bij je op. Vanuit een rechte lijn naar het basispatroon gaan we met het volgende recept:

- een lijnstuk wordt ver­ deeld in drie gelijke stuk­ ken; - het middelste segment wordt vervangen door een gelijkzijdige driehoek. De basis van de driehoek wordt hierbij weggelaten; - we stoppen met vervangen Halverwege het schrijven van artikelen krijg je als auteur meestal wel als het te verdelen lijnstuk wat aardige ideeën. Dat gebeurde ook tijdens het schrijven van deel kleiner is geworden dan een van te voren bepaalde 1 van recursief programmeren, de algoritme-cursus in het voorlaat­ lengte. ste nummer van MSX Computer Magazine. Veel van die ideeën zijn bij nader inzien niet bruikbaar, maar sommi­ Dit proces wordt herhaald ge zetten je op het goede spoor. Die boer met zijn vee echter - ofte­ voor elk gegenereerd lijn­ stuk. Deze beschrijving heeft wel, hoe voor een bepaald bedrag een reeks dieren te kopen, zoda­ een iteratief karakter; er is nig dat het hele bedrag besteed zou worden - was een idee wat nog dan ook met zorg gekozen wel wat narigheid heeft bezorgd, maar daarover later meer. voor de woorden '... wordt herhaald .. .'. Dit deel van recursief pro­ 'Fractals'; een naam voor pa­ de wetenschappers en mathe­ De recursieve definitie zou grammeren heeft vooral een tronen of krommen met een maten. zijn: illustratief karakter en dan schijnbaar onregelmatig ka­ Dit artikel is geen bijdrage in op de plaats van elk lijnstuk wel in de dubbele betekenis rakter. de wetenschappelijke zin; het wordt een verkleinde versie van het woord. Er worden te­ Het gebeurt regelmatig dat gebruikt de 'Fractals' om het van de komplete tekening keningen gebruikt om de re­ bladen aandacht schenken recursieve programmeren te geprojecteerd, totdat de ver­ cursie nog eens op een ande­ aan deze onregelmatige illustreren. kleinde tekening kleiner is re manier te laten zien. krommen, zo vonden we bij­ geworden dan een van te vo­ voorbeeld in het blad 'MI­ Er zit ook een programma bij ren gekozen formaat. Fractals CRO' een artikel, dat dateer­ dat niet recursief is maar toch Laten we het recursieve pro­ de uit maart 1984. een fractal tekent, dit om eens gramma maar eerst bespre­ Een toeval wilde dat het Er zal ongetwijfeld meer over te laten zien hoeveel moeilij­ ken, daar gaat het tenslotte Amerikaanse computerblad gepubliceerd zijn, want 'Frac­ ker het is om een recursief om. Het programma maakt 'B YTE' in het augustus-num­ tals' en alles wat daarmee te probleem lineair of iteratief gebruik van het - niet zo­ mer een artikel wijdde aan maken heeft leeft erg onder aan te pakken. veel gebruikte - polaire .e

COMPVrllt MAGAZINE

oorsprong en trekken we een relatieve pool-coördinaten lijn naar het punt op de 45- gaan we eens kijken naar het gradenlijn op 70 eenheden recursieve programma wat fi­ van de oorsprong. Op lijn 30 guur 1 kan tekenen. Het staat recurSie diepte 5 doen we hetzelfde alleen nu afgebeeld in figuur 4. Globaal zijn de afstanden gelijk en de is de indeling: hoeken verschillend. Er re c u rs i e die P t e 4 wordt dus hetzelfde kruis ge­ LINE 140: declaraties van tekend... de patroon array Hl en de Dit programmaatje werkte stacks IDX, L en ALPHA; recursie d'epte 3 met absolute hoeken, oftewel - LINE 150 - 190: definitie elke hoek werd gemeten van­ van het patroon in relatie­ af de x-as. Wie wel eens met ve poolcoördinaten;

;-8 c u rs i e die p t e 2 LOGO heeft gewerkt kent - LINE 210 - 320 : hoofd­ het gebruik van de turtle ofte­ programma; wel schildpad om lijntjes mee - LINE 360 - 480 : de re­

r-ecurSl8 diepte 1 te tekenen. Daar wordt de cursieve routine; hoek gerekend vanaf de hui­ - LINE 540 - 590 : de teken Figuur 1, sneeuwvlok van Koch dige ingestelde hoek: de hoe­ - subroutine. coördinaten stelsel. Dat scherm ken zijn relatief ten opzichte gaan we eerst wat nader toe­ 20 DRAW "BM10,10": van elkaar. Dat lijkt dus een Aan het relatieve poolcoördi• lichten. DRAW "M +40, +40" beetje op de relatieve coördi• naten stelsel is genoeg aan­ 30 DRAW "BM-40,+O": naten die we in het cartesi­ dacht besteed; dat gedeelte Cartesische en Polaire DRAW "M + 40,-40" sche stelsel hadden, vandaar mag dan ook geen problemen coördinaten 40 FOR 1=1 TO 1000: dat we dat even aanhaalden. meer opleveren. Alles is nog NEXT In relatieve poolcoördinaten eens uitvoerig getekend in fi­ Eigenlijk iedereen weet wat 50 END zou het bovenstaande pro­ guur 3. er bedoeld wordt met het car­ granunaatje er dan zo uitzien: tesische coördinatenstelsel: In regel 20 gaan we eerst naar In het hoofdprogramma wor­ met twee assen en een getal­ het startpunt, daarna 40 een­ 10 SCREEN 2 ' grafisch den wat gegevens klaargezet lenpaar kunnen we lokaties heden omlaag en naar links. scherm om de recursie van start te aangeven in een vlak. Ook Regel 30 gaat op dezelfde ma­ 20 PDRAW"BM45,14": kunnen laten gaan. Daaron­ MSX-Basic heeft komman­ nier, eerst 40 eenheden om­ PDRAW"M+0,+56" der zijn de startlengte van het do's waarin het cartesische hoog en dan 40 eenheden om­ 30PDRAW lijnstuk - L(S) = 200 - en stelsel wordt gebruikt: het laag en naar rechts. Overi­ "BM+ 135, +40": PDRAW de starthoek - ALPHA(S) = LINE- en het DRAW-kom­ gens ligt het punt (0,0) van het "M + 135, + 56" O. De hoeken worden gegeven mando werken ermee. Een stelsel linksboven in beeld... 40 FOR 1=1 TO 1000: in graden, start-lokatie van voorbeeld: Het is ook mogelijk om met NEXT de 'pen' is gegeven in de varia­ twee andere getallen een punt 50 END belen WX en WY, in cartesi­ 10 SCREEN 2 ' grafisch aan te wijzen in een vlak: het sche coördinaten overigens. scherm polaire coördinaten stelsel. De grafische uitvoer van deze 20 DRAW "BM10,10": Dit stelsel gebruikt een hoek progranunaatjes is samenge­ Bij aanroep van de recursie DRAW "M50,50" en een afstand. Helaas is vat in de figuur 2a tlm 2d. routine wordt eerst de stack­ 30 DRAW "BM10,50": MSX-Basic niet in staat om pointer verhoogd (regel 360). DRAW "M50,10" met dit stelsel om te gaan, Sneeuwvlok van Zoals we in de recursieve de­ 40 FOR 1= 1 TO 1000: maar met een beetje voorstel­ Koek, recursief finitie hiervoor hebben kun­ NEXT lingsvermogen kunnen we wel nen lezen, wordt op elk lijn­ 50END begrijpen wat het volgende Nu we een beetje bekend zijn stuk het komplete patroon af­ progranunaaDe zou doen. met Turtle-Graphics oftewel gebeeld. Het patroon wordt Dit programmaatje levert PDRAW werkt hetzelfde als twee gekruiste lijnen op: DRAW, maar nu met polaire - een lijn van de coördinaat coördinaten: 2b (11,,) (10,10) naar (50,50), line "X(·'~") ('.9,:ieve 20; 10 SCREEN 2 ' grafisch - een lijn van de coördinaat scherm __ _ _ coörriin:lfRJ1. (10,50) naar (50,10), line 20 PDRAW"BM45,14": (-~~.o) (+"rI,+.~) 30. PDRAW"M45,70"30 PDRAW "BM78,50": Verschuivingen ten opzichte PDRAW "Mll,50" van de huidige positie kan 40 FOR 1=1 TO 1000: a ~ 4'" !"":lt.! '" ook, daarvoor gebruiken we NEXT h, O' !mgte ". vanUIt Cl relatieve coördinaten; dan 50 END C=I3," 'engü /to ziet het programmaatje er zo vanuit b d,os" Imgü '>6 uit: Op line 20 zoeken we het punt vanuit c op dat ligt op de 45-graden­ 10 SCREEN 2 ' grafisch lijn op 14 eenheden van de Figuur 2a tfm 2d, coördinaten stelsel 100 REM KOCHRC, Koch's sneeuwvlok rec ,wire re/~tieve d~fiHlt;e ursief geprogrammeerd van de KOCH. snteuwv/ok. 110 REM /Je drt7aITf1!J #'240 0 kOl1lt 120 REM MSX Computer Magazine overeen met -/JO~ 130 REM 140 DIM H1(4), IDX(10), L(10), ALPHA( 10) 33 150 MLIJN=4 159 Figuur 3, Koch-definitie in relatieve poolcoördinaten 160 FOR 1=1 TO MLIJN 187 170 READ H1(!) 170 dus steeds een faktor 3 klei­ Iteratieve versie van, 180 NEXT I 215 ner, wanneer we een recursie de Koch-curve 190 DATA 0, +60, -120, +60 147 niveau dieper gaan! In regel 200 I 370 wordt de lengte uit het vo­ In het eerste artikel over re­ o rige niveau genomen en een cursiviteit was ergens te lezen 210 INPUT "geef teken diepte 1-5";SM 116 faktor 3 gekrompen om zo de dat het altijd mogelijk is om 220 IF SM<1 OR SM>5 THEN 210 132 lengte voor dit niveau te vin­ een probleem waarvoor een 230 WX=25: WY=50 49 den. recursieve oplossing bestaat, 240 'msx2: wx=50 o ook iteratief op te lossen. 250 S=0: L(S)=200: ALPHA(S)=0 15 Bij elke aanroep van de recur­ Voor de Koch-curve volgt er 260 'msx2: ls(s)=400 o sie routine is er ook een start­ een programmaatje voor. 270 SCREEN 2 120 hoek gegeven waaronder het Wat opvalt is, dat er veel meer 280 'msx2: screen 7 o KOCH-patroon getekend in gerekend moet worden om 290 GOSUB 340 129 moet worden, m.a.w. dat is de hetzelfde resultaat te berei­ 300 BEEP 238 hoek waar de relatieve hoe­ ken. Het programma is weer­ 31 ken uit de definitie bij opge­ gegeven in figuur 5 en bestaat 310 GOTO 310 teld moeten worden. De grofweg uit twee delen: 320 END 176 starthoek is, net als de lengte ·330 I o gegeven door het vorige re­ - LINE 290 - 360: de hoofd­ 340 I de recursie routine o cursie-niveau, oftewel AL­ lus; 350 I o PHA(S-l). - LINE 450 - 640: de lijn­ 360 S=S+l 18 Het verdere idee achter de stuk-breek routine. 370L(S)=L(S-1)/3 'krimp lijnstuk 106 recursie-routine is, dat, wan­ 380 ALPHA(S)=ALPHA(~-l) 'starthoek 143 neer de aanroep voorbij is en De lijnstuk-breek routine 390 FOR 1=1 TO MLIJN 195 we terugkeren naar het vorige zorgt ervoor, dat elk lijnstuk, 400 ALPHA(S)=ALPHA(S)+H1(I) 162 niveau, de 'pen' is bewogen dat nog groter is dan een op­ naar het eindpunt van het lijn­ gegeven lengte - variabele 410 IF S>=SM THEN GOSUB 540: GOTO 4 stuk dat werd aangegeven ML - wordt vervangen door 60 13 door L(S-l) en ALPHA(S- vier andere lijnstukken, zie fi­ 420 'ELSE 18 1). Bij de Koch-curve is dat guur 6. Tussen de twee oor­ 430 IDX(S)=I 146 niet zo duidelijk te zien, in fi­ spronkelijke coördinaten 440 GOSUB 340 'teken jezelf 83 guur 11, waaraan we later in (a,a') en (b,b') worden de 450 I=IDX(S) 120 dit verhaal nog wat aandacht coördinaten-paren (c,c'), 460 NEXT 1 214 zullen besteden, is dat veel (d,d') en (e,e') aangebracht. 470 S=S-l 37 duidelijker. Alle coördinaten worden op­ 480 RETURN 206 Op elke gestippelde lijn, zelf geslagen in de array's X en Y. 490 I o het basispatroon, is het basis­ Bij tussenvoegen moeten die 500 I teken lijn patroon opnieuw afgebeeld, array's dan ook steeds wor­ o 510 I en wel zo dat start- en eind­ den gereorganiseerd. Dat is o 520 I punten van het lijnstuk en van niet alleen ingewikkeld, het o het hele patroon samenval­ kost nog tijd ook. 530 I omrekenen van polaire coordinat len. en naar cartesische (nx,ny) coordinat Draken tekenen en. o Tenslotte de tekenroutine. 540 RA=ALPHA(S)/57.296 95 Het is een konversie van Het volgende programmaatje 550 NX=L(S)*COS(RA)+WX 229 pool- naar cartesische coör• tekent een patroon dat asso­ 560 NY=L(S)*SIN(RA)*1.2+WY 95 dinaten, nodig, omdat MSX ciaties oproept met een 570 I msx2 : factor 1.2 wordt 0.6 0 · nu eenmaal geen pool-coör• draak, hlS de recursie-diepte 580 LINE (WX,190-WY)-(NX,190-NY),3 107 dinaten begrijpt. tenminste groot genoeg is. 590 WX=NX: WY=NY 98 Wie meer inzicht wil hebben Voor het tekenen is echter over de werking van deze niet het eenvoudige recursie­ 600 RETURN 192 konversie-routine moet maar ve principe van de Koch-cur­ eens een goniometrie-boek ve te gebruiken, er komt iets inkijken. meer voor kijken. Als uitleg is Figuur 4, sneeuwvlok van Koch, recursief COMPVIU MAGAZINE

Figuur 5, sneeuwvlok van Koch, iteratief 100 REM KOCHLN, Koch's sneeuwvlok lin 590 Y(P+1)=D/2+L*COS(GD)+YL 226 eair geprogrammeerd o 600 X(P )=2*C/3+XL 155 110REM o 610 Y(P )=2*D/3+YL 194 120 REM MSX Computer Magazine o 620 X(P-1)=XR 38 130 REM o 630 Y(P-1)=YR 57 140 SCREEN 2 113 640 P=P+3 255 150 DIM X(100),Y(100) 108 650 RETURN 202 160 ML=20 ' minimum lengte 79 170 S=1.38' schalingsfact. y-richt. 76 180 PI=3.14159265# 98 er een tekeninge~e van een - 45 graden draaien; 190 SW=250: SH=180 'scherm maten 113 draak met recursie diepte 2 -lijn tekenen; 3 afgebeeld, met diepte 1 ge­ - + 90 graden draaien; 200 CZ=COS(PI/6)/3 stippeld, zie figuur 7. -lijn tekenen. 210 ' o Het start met twee lijnen, 220 'startlijnstuk wordt bepaald door haaks op elkaar. Dat zijn de Het gespiegelde patroon is te twee coordinaten. o twee gestippelde lijnen in de definiëren als: 230 X(1)=SW: Y(1)=10 19 tekening. Die lijnen worden 240 X(2)=8 : Y(2)=10 193 getekend van links boven naar - + 45 graden draaien; 250 P=2 8 midden onder - het eerste -lijn tekenen; 260 ' o lijnstuk - en dan van midden --90 graden draaien; 270 ' begin van de hoofdlus onder naar rechts boven voor -lijn tekenen. o het tweede lijnstuk. Het eer­ 280 ' o ste lijnstuk nu wordt steeds Probeer dat maar eens terug 290 L=SQR((X(P)-X(P-1»~+(Y(P)-Y(P-1 vervangen door het oorspron­ te vinden in de tekening. De »~) 'lengte van een lijnstukje 235 kelijke patroon; het tweede beide definities zijn natuurlijk 300 ' o lijnstuk wordt vervangen door ook terug te vinden in het pro­ 310 I als het lijnstuk kleiner is dan een gespiegelde versie van het gramma dat de draak kan te­ ML, tekenen! o oorspronkelijke patroon. Er kenen, figuur 8. Daarbij is met 320 ' in het andere geval moet het li moeten nu dus twee definities 'swap' aangegeven of er een jnstuk nog een keer worden opgebroken o gemaakt waarmee lijnstuk­ verwisseling van patronen 330 IF Ll THEN 290 108 Bovendien moeten de defmi­ voor wordt stack-array SS ge­ 370 BEEP 252 ties elkaar op het goede mo­ bruikt op de regels 430 en 440. 380 GOTO 380 122 ment afwisselen. Bij terugkomst moeten we de 390 ' o verwisseling weer ongedaan 400 ' de lijnstuk-breek routine. o Het oorspronkelijke patroon maken; dat gebeurt op regel 410 ' o is te defmiëren als: 480. 420 ' tussen de twee coordinaten (x(p ),y(p» en (x(p-1),y(p-1» worden o 430 ' drie coordinaten toegevoegd. o 440 ' o Vw- het breken 450 XL=X(P) 228 (x(p), yCr)) 460 YL=Y(P) 243 (x(P-') y(p-,) ~;~--'------.~ 470 XR=X(P-1) 153 ~.q') (b,b') 480 YR=Y(P-1) 168 490 C=XR-XL 180 500 D=YR-YL 185 510 L=SQR(C*C+D*D)*CZ 40 520 GD=ATN(D/C) 179 530 IF XR12 THEN 250 154 definitie zijn de resultaten figuur 12, lijkt veel op hèt 270 WX=60: WY=120 64 verrassend, zeker als de re­ draak-programma, alleen de 280 5=0: L(5)=120: ALPHA(5)=0 38 cursie diepte toeneemt! definitie van het patroon is 290 SCREEN 2 124 anders. Verder zijn er als 300 G05UB 350 124 Gosper's kromme kommentaar regels toege­ 310 BEEP 240 voegd die het geheel een 320 GOTÓ 320 44 De basisfiguur van de krom­ 'Escher'-tintje kunnen geven. 330 END 178 me van Gosper staat gestip­ Om dat eens te bekijken moe­ 340 I o peld afgebeeld in figuur 11. ten de regels 370-400 in wer­ 350 I de recursieve draak routine. o king gesteld worden, door de 360 I o Eerder in het artikel is al eens kommentaar-aanhalingste - 370 5=5+1 naar deze figuur verwezen om ken~es te verwijderen. 20 te laten zien, dat de 'pen' naar 380 L(S)=L(S-1)/SQR(2) 190 het eindptmt van het lijnstuk Het probleem met 390 ALPHA(5)=ALPHA(S-1) 7 uit het vorige recursie-niveau de boer 400 FOR 1=1 TO MLIJN 178 moest gaan, oftewel op elk af­ 410 ALPHA(5)=ALPHA(S)+H1(I) 164 zonderlijk lijnstuk wordt het Weg van de mooie plaatjes, 420 IF 5>=SM THEN GOSUB 640: GOTO 5 hele patroon afgebeeld; dat terug naar het boerenleven! 00 107 moet nu toch langzamerhand In de vorige aflevering was er 430 IELSE 20 wel bekend klinken. een probleempje gegeven: 440 5S(S)=INSTR(51$,CHR$(I)) Iverwi een boer moest met een be­ ssel flag . 96 Daarbij moeten de eindpun­ paald budget een bepaald ten van het hele patroon sa­ aantal dieren kopen. 450 IF SS(S) THEN GOSUB 540 Iswap menvallen met de eindpunten Het was de bedoeling om met hl m=t h2 242 van elk afzonderlijk lijnstuk. een recursief programma tot 460 IS(S)=I 161 Dat is de reden dat er in de een oplossing te komen. 470 GOSUB 350 91 definitie de wat vreemde hoe­ 480 I=IS(S) 123 ken -19 en -79 graden wor­ Het aardige is, dat ik zelf nog 490 IF SS(S) THEN G05UB 540 Iswap den gebruikt. geen recursief programma h2 m=t hl 243 had geschreven, toen de kopij 500 NEXT 1 123 Op elk gestippeld lijnstuk is van het artikel moest worden 510 S=S-l 26 dus het basispatroon te her­ ingeleverd. 520 RETURN 195 kennen, zij het soms van ach­ Weliswaar was er een duide­ 530 I o ter naar voren getekend! lijk idee hoe het probleem 540 I verwissel definities hl en h2 Hier is dus ook weer sprake moest worden opgelost, maar o van twee defmities en een er bleek echter een adder in 550 I o aanduiding wanneer er moet de boerenweide schuil te 560 FOR J=l TO MLIJN 200 worden gewisseld. gaan. 570 SWAP H1(J),H2(J) 54 580 NEXT J 229 Figuur 8, programma om draak te tekenen 590 SWAP 51$,52$ 196 600 RETURN 192 610 1 o 100 REM DRAAK ' o 620 I teken lijn o 110 REM o 630 I o 120 REM M5X Computer Magazi~~ o 640 RA=ALPHA(S)/57.295779513082E 131 130 REM o 650 NX=L(S)*COS(RA)+WX 230 140 DIM Hl(2), H2(2), 15(12), 55(12), 660 NY=L(S)*SIN(RA)*1.3+WY 119 L(12), ALPHA(12) 21 670 LINE (WX,190-WY)-(NX,190-NY),3 106 150 MLIJN=2 137 680 WX=NX: WY=NY 97 160 FOR 1=1 TO MLIJN 187 690 RETURN 210

," ,- COMPUI'EII MAGAZINE

Figuur 9,Draak recursie diepte 4 met 3 gestippeld Figuur 10, Draak recursie diepte 10

Eenvoudig gedacht moet het op of staan we negatief; dieren worden gekocht, dus cursie-niveau, maar elke probleem zo kunnen worden - er zijn teveel dieren ge­ er waren ook 10 recursie-ni­ diersoort. Er is een duidelijke opgelost: kocht. veau's nodig. stop-konditie: het aantal Elk niveau begint met het ko­ diersoorten. Het heeft im­ - koop een dier; In beide gevallen heeft het pen van een koe. Er zijn 3 mers geen zin om een recur­ - verhoog het aantal ge- geen zin meer de volgende re­ koeien nodig om een goede sie niveau dieper te gaan als kochte dieren; cursieve aanroep te doen. oplossing te vinden. Even na­ er geen diersoorten meer - verlaag het budget; Een oplossing vinden we na­ rekenen leerde: er bestaan al voorradig zijn die op dat ni­ - ga een recursie-niveau melijk alleen wanneer: 120 mogelijkheden om 3 koei­ veau kunnen worden gekocht. dieper. en over de 10 recursie-ni­ - Bij terugkomst uit het bo­ - er precies genoeg dieren veau's te verdelen! En dan Het aankoop-beleid is als venstaande recursie-ni­ gekocht zijn en hebben we de goedkopere volgt: veau: - het geld precies op is. diertjes nog niet eens meege­ - gekochte dier weer 'inleve­ teld... - koop zoveel dieren van de ren'; Het resultaat van deze over­ diersoort die hoort bij het - verlaag het aantal gekoch­ denkingen is een programma Resultaat: de goede oplossing huidige recursie-niveau te dieren; geworden dat is afgebeeld in werd me veel te vaak naar als het budget toelaat, - verhoog het budget weer; figuur 15. Inderdaad vond het mijn zin ingeprent. Het moest maar nooit meer dan 10; - koop een ander dier. programma de oplossing. En toch anders kunnen! - ga met het resterende be­ hoe, de oplossing wordt niet drag het volgende recur­ Natuurlijk is in elk recursief een maar vele keren gevon­ Anders sie-niveau in, als dat er algoritme een stop-konditie den en gemeld. tenminste nog is; nodig. Daarvoor wilde ik ge­ Achteraf gezien is dat ook wel Een tweede poging leverde - bij terugkomst leveren we bruiken: te begrijpen. Op elk recursie­ een beter resultaat. Daar is de één voor één de gekochte niveau wordt een dier ge­ volgende taktiek toegepast: dieren weer in en werken - na een aankoop is het geld kocht. Er moesten in totaa110 niet elke aankoop is een re- het budget en het aantal

Figuur 11, Gospers-kurve recursie diepte 2 met 1 gestippeld Figuur 13, Gospers kurve recursie diepte 3 Figuur 12, programma om Gospers kurve te tekenen 580 IF SS(S) THEN GOSUB 630 'sw 100 REM GOSPER, Gospers sneeuwvlok 0 ap h2 met hl 197 110 REM 0 590 NEXT 1 141 120 REM MSX Computer Magazine 0 600 S=S-l 25 130 DIM H1(7), H2(7), IS(10), SS(10), 610 RETURN 194 L(10), ALPHA(10) 116 620 I 0 140 MLIJN=7 190 630 I verwissel definities hl en h2 0 150 FOR 1=1 TO MLIJN 185 640 I 0 160 READ H1(1),S$ 22 650 FOR J=l TO MLIJN 199 170 IF S$=lI swap ll THEN Sl$=Sl$+CHR$( 660 SWAP H1(J),H2(J) 53 I) 113 670 NEXT J 228 180 READ H2(1),S$ 39 680 SWAP SI$,S2$ 195 190 IF S$=lI swap ll TH EN S2$=S2$+CHR$( 690 RETURN 210 I) 173 700 I 0 200 NEXT 1 200 710 I teken lijn 0 210 DATA -19, noswap, -79, swap 17 720 I 0 220 DATA +60, swap, +60, noswap 49 730 RA=ALPHA(S)/57.295779513082E 130 230 DATA +120, swap, +0, noswap 130 740 NX=L(S)*COS(RA)+WX 229 240 DATA -60, noswap, +120, noswap 160 750 NY=L(S)*SIN(RA)*1.2+WY 95 250 DATA -120, noswap, +60, swap 31 760 LINE (WX,190-WY)-(NX,190-NY),3 105 260 DATA +0, no swap , -120, swap 246 770 WX=NX: WY=NY 96 270 DATA -60, swap, -60, noswap 131 780 RETURN 209 280 I 0 11 290 INPUT II geef teken diepte 1-5 ;SM 132 300 IF SM5 THEN GOTO 290 206 310 WX=50: WY=42 42 320 S=0: L(S)=120: ALPHA(S)=0 27 330 SCREEN 2 113 340 GOSUB 440 131 350 BEEP 248 360 I De volgende regels kunnen worde n aangezet door de I-tekentjes te ver wijderen. Dat geeft een heel bijzonde r effekt! 0 370 I LINE (2,2)-(254,190),3,B 0 380 I LINE (WX,190-WY)-(254,190-WY),3 0 390 I LINE (2,190-42)-(50,190-42),3 0 400 I PAINT (15,178),3,3 0 410 GOTO 410 42 420 END 177 430 I 0 440 I de recursieve gospers curve rou tine 0 450 I 0 460 S=S+l 19 Figuur 14, Gospers kurve recursie diepte 4 470 L(S)=L(S-1)/SQR(7) 38 gekochte dieren bij. Dan het lukt de boer met 480 ALPHA(S)=ALPHA(S-l) 6 gaan we weer de recursie- 3 koeien 490 FOR 1=1 TO MLIJN 196 ve aanroep doen; 5 varkens 500 ALPHA(S)=ALPHA(S)+H1(1) 163 - ga terug naar het vorige ni- 2 eenden 510 IF S>=SM THEN GOSUB 730: GOTO 5 veau als er geen dieren 90 191 meer in te leveren zijn. Volgende keer 520 'ELSE 19 530 SS(S)=INSTR(Sl$,CHR$(I» 've Een oplossing vinden we na­ In de laatste aflevering over tuurlijk weer wanneer: recursief programmeren in rwissel flag 147 Basic besteden we nog wat 540 IF SS(S) THEN GOSUB 630 'sw - er precies genoeg dieren aandacht aan wat grafisch ap hl met h2 196 gekocht zijn en werk. Bovendien komt er een 550 IS(S)=I 242 - het geld precies op is. methode aan de.orde om een­ 560 GOSUB 440 1 voudige spelletjes zonder 570 I=IS(S) 204 Nu wordt er maar 1 oplossing specilleke taktiek toch aardig geprint: tegenspel te laten geven. COMPUftlt MAGAZINE m

Figuur 15, Boeren programma eerste versie Figuur 16, Boeren programma tweede versie 100 REM BOERI, eerste oplossing o 100 REM BOER2, tweede oplossing o 110 REM o 110 REM o 120 REM MSX Computer Magazine o 120 REM MSX Computer Magazine o 130 REM o 130 REM o 140 DIM NAAM$(3),DIEREN(3),AANTAL(3), 140 DIM NAAM$(3), DIEREN(3), AANTAL(3 IS(11) 99 ), IS(11) 89 160 I NAAM$ - naam van elk beest. o 150 I o 170 I DIEREN- prijs voor elk beest. o 160 I NAAM$ - naam van elk beest. o 180 ' AANTAL- aantal dat van elk dier 170 I DIEREN- prijs voor elk beest. o is gekocht. o 180 ' AANTAL- aantal dat van elk dier 190 I B - te besteden bedrag o is gekocht. o 200 I N -aantal te kopen dieren o 190 ' B - te besteden bedrag o 210 I o 200 I N - aantal te kopen dieren o 220 I begin hoofdlus o 210 ' o 240 B=1000 'bedrag 52 220 I begin hoofdlus o 250 N=10 laantal te kopen dieren 110 230 I o 260 I o 240 B=1000 'bedrag 52 270 FOR 1=1 TO 3 90 250 N=10 laantal te kopen dieren 110 280 READ NAAM$(I),DIEREN(I) 147 260 I o 290 NEXT I 218 270 FOR 1=1 TO 3 90 300 ' o 280 READ NAAM$(I),DIEREN(I) 147 310 DATA koeien, 250 : 'prijs koe 16 290 NEXT I 218 320 DATA varkens,47.5 :'prijs varken 114 300 I o 330 DATA eenden, 6.25 :'prijs eend 176 310, DATA koeien, 250 : 'prijs koe 71 340 ' o 320 DATA varkens, 47.5: 'prijs varken 192 350 S=0 I stack pointer op 0 natuurli 330 DATA eenden, 6.25: 'prijs eend 251 jk ... 6 340 ! o 360 I o 350 S=~ I stack pointer op 0 natuurli 370 GOSUB 400 'en starten maar ..• 213 jk ... 6 380 END 188 360 ' o 390 I o 370 GOSUB 400 I en starten maar ... 213 400 I de boer koopt ... o 380 END 188 420 S=S+l 11 390 I o 430 FOR 1=1 TO 3 92 400 I de boer koopt ... o 440 AANTAL(I)=AANTAL(I)+1 203 420 S=S+1 11 450 N=N-1 1 430 IF NOT(B>=DIEREN(S) AND N>0) TH 460 B=B-DIEREN(I) 77 EN GOTO 480 163 470 IF N=0 AND B=0 THEN GOSUB 580 440 AANTAL(S)=AANTAL(S)+l 111 : GOTO 520 leen oplossing . 47 450 B=B-DIEREN(S) 19 480 IF N<0 OR B<0 THEN GOTO 520 ' 460 N=N-1 3 teveel dieren of te weinig geld 195 470 GOTO 430 76 490 IS(S)=I 19 480 IF N=0 AND B=0 THEN GOSUB 600 97 500 GOSUB 400 93 490 IF S<3THEN GOSUB 400 73 510 I=IS(S) 218 500 IF AANTAL(S)<=0 THEN GOTO 550 72 520 AANTAL(I)=AANTAL(I)-l o 510 AANTAL(S)=AANTAL(S)-l 162 530 N=N+1 230 520 B=B+DIEREN(S) 246 540 B=B+DIEREN(I) 50 530 N=N+1 230 550 NEXT I 133 540 GOTO 490 161 560 S=$-l 36 550 S=S-1 34 570 RETURN 205 560 RETURN 203 580 I o 570 I o 590 I oplossing printen o 580 I oplossing printen o 610 PRINT"het lukt de boer met ll 237 600 PRINT "het lukt de boer met ll 167 620 FOR J=l TO 3 93 610 FOR J=1 TO S 91 630 PRINT SPC(4); AANTAL(J); NAAM$( 620 PRINT SPC(4); AANTAL(J); NAAM$( J) 186 J) 184 640 NEXT J 222 630 NEXT J ' 220 650 PRINT 143 640 PRINT 141 660 RETURN ! 204 J 650 RETURN 202- SPEEL- EN PROGRAMMEERWEDSTRIJD MeM'S Konami-wedstriid De in het vorige nummer reeds aangekondigde grote Konami-wedstrijd is verlengd. Uit reakties van de lezers bleek dat de oorspronkelijke inzend-termijn wat erg krap was. Vandaar dat we besloten hebben om de inzending pas op 15 februari te sluiten, een maand later dus. Dat geeft vooral de pro­ grammeurs onder de inzenders wat meer tijd, om met een goed programma op de proppen te ko­ men. Deze wedstrijd organiseren we in samenwerking met software-distributeur Homesoft Benelux, sinds kort de officiële Nederlandse importeur van de roemruchte KONAMI-spellen. Die KONAMI-spellen zijn de absolute top van wat er aan MSX-spellen bestaat, hun MSX1 en MSX2 spel-cartridges zijn het neusje van de zalm, spellen waar men niet snel op uitgekeken raakt.

Of uitgeluisterd, want wie de KONAMI-Gamesmaster ver! Vandaar dat de op­ Kortom, men zal het nodige nieuwe Nemesis-2 eens ge­ op de markt is - de cartrid­ dracht bij deze wedstrijd is moeten beschrijven. Eventu­ probeerd heeft zal zeker on­ ge waarmee je KONAMI­ om te omschrijven hoe men eel met kaart-materiaal. Zo der de indruk zijn van de in spellen bijvoorbeeld van ni­ het spel zo goed mogelijk zou een kaart van alle levels die cartridge ingebouwde veau kan laten wisselen - kan spelen. Om een voor- van Vampire Killer hele soundchip. Acht kanalen hoge ogen kunnen gooien in maar liefst! deze speel-wedstrijd.

Wat men precies opstuurt, Twee wedstrijden dat moet men zelf maar uit­ Om iedereen in de gelegen­ maken. Een duidelijke be­ heid te stellen om mee te schrijving, een duidelijke doen, hebben we besloten kaart of allebei, alles komt in meteen maar twee wedstrij­ aanmerking. En hoewel de den uit te schrijven. Eentje jury ook naar de uitvoering voor de enthousiaste spelfa­ zal kijken - een fraai uitge­ naten en eentje voor de ech­ voerde kaart spreekt nu een­ te programmeurs onder de maal meer aan dan een lezers. Zo heeft iedereen een schetsje op de achterkant kansje op één van de fraaie Boxing van een oude envelop - kan prIJzen. iedereen toch meedoen. zou zo'n wedstrijd niet eer­ beeld te geven, wanneer Want het gaat in de eerste lijk zijn. Valsspelen gaat véél moet men in bijvoorbeeld plaats om de informatie, de Speel-wedstrijd te gemakkelijk zo! Nemesis welke optie gebrui­ truuks. Of het ook nog mooi Om te beginnen is er een Bovendien, bij de KONA­ ken. Moet je de skeletten te is, dat komt pas op de twee­ wedstrijd KONAMI spel­ MI-spellen is juist de taktiek lijf met sidewinders of met de plaats. len-spelen. Daarbij gaat het héél belangrijk. Alleen maar lasers, of allebei? Welke te­ echter niet om de hoogste schieten - of schoppen, of genstanders zijn het gevaar­ Overigens zullen we al die score, maar om de taktiek hardlopen - brengt je bij de lijkst en moeten dus als eer­ kaarten en omschrijvingen van het spel. Immers, nu de meeste KONAMl's niet zo ste uitgeschakeld worden? niet in de kast laten liggen, COMPUnll MAGAZINE

Maze of Ga/ious Hyper Sports 1, diving nadat ze gejureerd zijn. Wat op een gewone MSXl of MSX kunnen worden ge­ zen te winnen! daarvoor lil aanmerking MSX2 moeten kunnen wor­ speeld. Een goede raad: hou Voor beide categorieën gel­ komt zal ook in MSX Com­ den gespeeld. Daarbij mo­ rekening met de verschillen­ den dezelfde prijzen, name­ puter Magazine verschijnen, gen zaken als joysticks en de geheugenindelingen die lijk: bijvoorbeeld in de E.H.B.O. diskdrives worden gebruikt. een MSX-systeem nu een­ rubriek! Wie een spel wil insturen dat maal kan hebben. In princi­ -Eerste prijs: 20 KONAMI ook nog gebruik maakt van pe moet ieder programma spellen naar keuze. bijvoorbeeld een mms als kunnen draaien op een - Tweede prijs: 10 KONA­ Programmeer-wed­ stuurapparaat mag dat, als MSX2 met diskdrive, dus MI spellen naar keuze. strijd het programma ook maar pas op met het geheugenge­ -Derde prijs: 5 KONAMI Voor diegenen die program­ zonder die muis kan werken. bruik! spellen naar keuze. meren leuker vinden dan - Vierde tot en met tiende spelen is er ook een wed­ prijs: 1 KONAMI spel strijd op touw gezet. Iede­ naar keuze. reen mag zijn of haar pro­ - Veertig troostprijzen: 1 gramma's insturen, als het Homesaft Benelux spel of maar spel programma's zijn. 1 MSX Computer Magazi­ In de eerste plaats aktie­ ne programma-cassette spellen natuurlijk, maar ook naar keuze. bord-spellen en andere spelsoorten komen in aan­ In totaal zijn er dus 84 KO­ merking in deze wedstrijd. NAMI cartridge-spellen en Ook bij deze wedstrijd geldt 80 andere cassettes te win­ dat het in de eerste plaats nen! Vermeldt bij uw inzen­ gaat om de kwaliteit van de ding welke cassette of car­ inzending. Met andere Game Master tridge u zou willen ontvan­ woorden, of het een leuk spel gen, als in de prijzen valt. Dat is. Maar de jury zal ook kij­ De programma's mogen niet Prijzen bespaart korrespondentie ken naar de programma­ van dergelijke extra's afhan­ achteraf, zodat de winnaars technische kant van de in­ kelijk zijn. Voor beide wedstrijden is er hun prijzen snel in huis kun­ zendingen, of het een beetje een vette prijzenpot beschik­ nen hebben! Met de win­ netjes geprogrammeerd is De inzendingen mogen lil baar gesteld door Homesaft naars van de eerste, tweede dus. Basic of machinetaal - of Benelux en MSX Computer of derde prijzen, die meer­ beide - geschreven zijn, als Magazine. Zowel in de dere spellen ontvangen, ne­ Voor deze wedstrijd geldt ze maar zonder verdere uit­ speel- als de programmeer­ men we nadat de uitslag be­ dat alle spellen in principe breidingen op een standaard wedstrijd zijn er vijftig prij- kend is kontakt op. Geef in

SkyJaguar }'ie Ar Kung Fu Voor de prijzen kunt u uit Wedstrijd-reglement deze lijst een keuze maken: Alle inzendingen dienen vergezeld te gaan van een volledig ingevulde en ondertekende De te winnen spel­ wedstrijd-bon. Eventueel mag een fotokopie van de bon worden ingezonden. casseHes: Door inzending van de ondertekende wedstrijd-bon verklaart de inzender akkoord te gaan lOth Frame met de voorwaarden, zoals die in dit wedstrijd-reglement genoemd zijn. Aliens Arkanoid Het copyright op alle inzendingen vervalt aan MSX Computer Magazine. In principe zul­ BMX--Simulator len daarvoor in aanmerking komende inzendingen in MSX Computer Magazine gepubli­ Erfenis/Paniek in Las Vegas ceerd worden. Donkey Kong Dr. Livingstone I Presurne Alle inzendingen dienen eigen, oorspronkelijk werk te zijn. Formula One Simulator International Karate De (verlengde) inzend-termijn sluit op de 15 februari 1988. Inzendingen die na die datum Living Daylights ontvangen worden blijven buiten mededinging. Als de inzender prijs stelt op terugzending Speed King van het materiaal dient er een voldoende gefrankeerde en geadresseerde enveloppe bij de UchiMata inzending tt; worden bijgesloten. Vampire Winter Games De eindbe,slissing in alle zaken betreffende deze wedstrijd berust bij de jury. Korrespon­ dentie hierover is niet mogelijk. Alle KONAMI-car­ tridges op een rij Op ieder gedeelte (kaart, omschrijving, listing of cassette/diskette) van een inzending die­ nen naam en adres van de inzender duidelijk vermeld te zijn. Antarctic Adventure Athletic Land In het geval van programma-inzendingen moet het programma op een standaard MSX1 of Billiards MSX2 computer kunnen werken. Programma's moeten op cassette (1200 Baud, twee maal Boxing opgenomen) of diskette worden ingezonden, liefst vergezeld van een listing. Bovendien Circus Charlie dient er een duidelijke, liefst getikte of geprinte gebruiksaanwijzing te worden bijgesloten. Comic Bakery Games Master Medewerkers van Homesoft Benelux en MSX Computer Magazine zijn uitgesloten van Golf deelname. Goonies Green Beret Hyper Sports 1 Hyper Sports 2 ieder geval op de wedstrijd­ Jury soft Benelux, beoordeeld Hyper Sports 3 bon dus uw voorkeur op, worden. Nogmaals; ook de Hyper Rally mocht u een prijs winnen, Alle inzendingen zullen door uitvoering - hoe netjes het Kings Valley maar schrijf slechts één car­ een deskundige jury, samen­ eruit ziet - speelt een rol, Knightmare lridge en één spel- of M CM­ gesteld uit redaktieleden van maar het gaat natuurlijk in Maze of Galious cassette op. Dan ontvangt u MSX Computer Magazine de éérste plaats om het idee. Metal Gear MSX2 uw prijs zo snel mogelijk! en medewerkers van Home- Veel plezier alvast! Monky Academy Mopi Ranger Nemesis 1 Voor 15 februari opsturen naar: Nemesis 2 MSX Computer Magazine Pinguin Adventure BON Postbus 1392 Q'bert 100 BJ AMSTERDAM Roadfighter Sky Jaguar Ik doe mee aan de KONAMI-wedstrijd, georganiseerd door Homesoft Benelux en MSX Soccer Computer Magazine. Mijn inzending ontvangt u bij deze bon. Mocht ik een troostprijs win­ Super Cobra nen, dan wens ik de op deze bon vermeldde cassette te ontvangen. Als ik een KONAMI­ Tennis cartridge win, stuur me dan de vermeldde cartridge. Time Pilot Track & Field 1 Naam: ______Mijn favoriete spel-ofMSX Com­ Track & Field 2 puter Magazine cassette is: Vampire Killer MSX2 Adres: ______Yie Ar Kung Fu 1 Yie Ar Kung Fu 2 Postkode: _____ Plaats: ______Mijn favoriete KONAMI spel­ cartridge is: Of een van de MSX Compu­ Ik verklaar op de hoogte te zijn van het wedstrijd­ ter Magazine cassettes, reglement. waarvan u een beschrijving kan vinden op de program­ Handtekening ma-service pagina elders in dit nummer. · COMPUnlt MAGAZINE

COMPUTER-KERSTVERHAAL

Toegegeven, het is volstrekte waanzin om een kerstsprookje in een computerblad te plaatsen. Vooral als dat sprookje ook nog een computer in de hoofdrol heeft. Maar wij vinden dat nu eenmaal leuk. Vandaar dat we ook dit jaar weer een hele pagina opofferen aan proza, dat eigenlijk niets in MSX Computer Magazine te zoeken heeft.

tends vroeg zag het MSXje hoe andere woonboot-mensen de eendjes voerden, Het MSXje dat van eendjes hield zodat ze geen honger hoefden te hebben, hoewel het herfst was. Die avond vergat hij geen enkel bitje, en tot diep in de nacht - het werd alweer een bec­ Er was er eens een klein MSX-computertje, dat bij een meneer in huis woon­ tje licht - waren hij en meneer Piet in de weer. Het mooie weer hield nog een de. Nu is dat niet zo raar, bijna alle MSXjes wonen bij mensen thuis. Maar hele tijd aan, zodat de jonge eendjes groeiden als kool. Maar toch waren ze deze meneer woonde in Amsterdam, op een woonboot in een van de grach­ nog veel te klein toen het opeens gemeen guur werd. Gelukkig mochten ze bij ten. En daar stond het MSXje op tafel, voor het raam, zodat hij naar buiten de andere bootmensen s'nachts binnen slapen, anders zou het slecht met ze kon kijken als de gordijnen open waren. zijn afgelopen. Iedere dag moest het MSXje wel aan ze denken. Nu was die meneer eigenlijk niet zo'n aardige meneer. Wel voor het MSXje, En toen werd het Kerstmis. Meneer Piet deed daar natuurlijk niet aan, dat maar verder was die meneer wat eigenaardig. Meneer Piet - om hem zo maar vond hij maar onzin. Zo'n boom kost een hoop geld en eten was al helemaal even te noemen - hield niet van de wereld. Voor meneer Piet was het MSXje te duur. Even dacht meneer Piet er nog over om zijn moeder met kerstmis op zijn enige vriend, en ze waren dan ook dag en nacht met elkaar bezig. Spelle­ te gaan zoeken, maar dat was helemaal aan de andere kant van de stad en het tjes spelen, programmaatjes schrijven, meneer Piet zijn platenverzameling vroor dat het kraakte. Meneer Piet besloot maar gewoon thuis te blijven bijhouden, noem maar op. Maar de enige telefoonnummers die het en wat op de computer te gaan werken, zoals altijd. MSXje wel eens mocht draaien met zijn MT-Telcom waren nummers De andere bootmensen - ook het meisje waar de eendjes altijd moch- van andere computers. Meneer Piet kende eigenlijk geen mensen en ten slapen - deden natuurlijk wel aan Kerstmis. Heel toevallig ging belde alleen maar computers op. iedereen dat jaar op pad, om het feest bij vrienden te vieren. Vandaar ook dat de gordijnen niet zo vaak opengetrokken wer­ Die avond stonden de eendjes dan ook opeens voor een dich­ den. Meestal waren ze tot diep in de nacht met elkaar bezig, te deur, toen ze de warmte wilden opzoeken. Het meisje was waarna meneer Piet de hele dag uitsliep. Dan at hij even snel helemaal vergeten om het raampje, waardoor de eendjes altijd een droge boterham om daarna weer verder te gaan met zijn binnenkwamen, open te zetten. Terwijl het zachtjes begon te MSX-vriendje, want goed eten deed meneer Piet ook al niet. Dat sneeuwen vroeg moeder eend zich radeloos af hoe haar kinder­ kostte hem teveel geld, wat hij beter kon besteden aan floppy tjes deze nacht konden overleven! disks. Opeens zag ze licht branden. Er was één boot die er Het MSXje vond het natuurlijk wel fijn, zoveel aan­ niet donker en verlaten bijlag. Zo vlug als ze kon dacht, maar hij dacht diep in zijn processortje toch wel zwom ze tussen de ijsschotsen door er naar toe, en eens dat meneer Piet ook eens wat andere dingen zou wipte op de vensterbank. Ze tikte met haar snavel moeten doen. Er was toch veel meer in de wereld dan tegen de ruit! alleen maar computers? Binnen schrok het MSXje vreselijk, toen er opeens Soms, als het licht werd en meneer Piet had vergeten tegen het raam geklopt werd. Meneer Piet was net de gordijnen dicht te trekken, zat het MSXje even naar de WC, maar had het programma op tafel en tuurde uit het raam. Nu was het wa­ waarmee hij zijn robotarm bestuurde aan la­ ter van de gracht wel vies, maar erwas toch een ten staan. Snel besloot het MSXje om het heleboel te zien. Zo kwamen er vaak boten gordijn open te doen. Daar zaten de eendjes langs, vol met mensen, die steeds naar links en op een rij, te bibberen van de kou. Het com­ naar rechts keken. Dat waren toeristen, be­ putertje begreep meteen wat er gebeurd was, greep het MSXje. Ben andere keer waren er en met de arm zover mogelijk uitgerekt kon opeens allemaal mannen bezig om vanaf dek­ hij net bij de greep. Snel deed het MSXje het schuiten met lange stokken allerlei rotzooi uit raam open, en alle eendjes kwamen naar bin­ de gracht te vissen, terwijl ze grapjes met elkaar nen toe. Moeder eend sloot de rij. Met zijn al· maakten. Maar als meneer Pietwakkerwerd en len zaten ze op de tafel, rond de monitor die de boten zag langsvaren, dan deed hij altijd de lekker waml was. gordijnen dicht, ook al scheen de zon nog zo Het MSXje hield echter zijn hart - een ZEO - vrolijk. vast. Zo meteen kwam meneer Piet weer bin­ Het leukste wat het MSXje echter ken­ nen, en wat zou die wel zeggen als hij de waren de eendjes. Ze waren er in al die verkleumde eendjes zag? Het alle soorten en maten. Het MSXje wist computertje moest heel snel iets be­ niet wat hij nu het mooist vond; de denken. prachtige wilde woerden met hun Toen helinnerde hij zich opeens dat staartkrullen en groene nekbanden, of er op de disk in de B-drive wat kerst­ die grappig wit gevlekte bastaard-een­ liedjes stonden. Die had meneer Piet den. En in de lente waren er r-.. _ .. J-_ ...... vorige week ingetikt uit het een of an- de jonge eendjes. Dat 4j1l.81 dere computerblad, maar na maaroverelkaarheen, temijl het één keer luisteren had hij er al met hele snelle pootjes achter genoeg van gehad. AI dat moeder eend aanzwom. Kerstgedoe was niets voor Maar meneer Piet hield ook al hem. Snel laadde het MSXje niet van eendjes. Soms, als ze op een van de liedjes en startte het zijn boot wilden uitrusten van al programma op, net toen me· het zwemmen, gooide hij stenen neer Piet weer de kamer in naar ze, die hij daar speciaal voor liep. Even leek het nog alsof klaar had liggen. Meneer Piet was het verkeerd af zou lopen; me· eigenlijk wel een beetje raar. neer Piet liep helemaal rood Zoals ieder jaar werd het weer herfst. Maar wat voor een herfst, aan van woede. AI die beesten in zijn boot! de zon bleef maar schijnen. Soms regende het een dag of twee, Maar toen zag hij opeens dat de eendjes helemaal rilden van maar daarna werd het weer mooi en zacht. Meneer Piet merkte de kou en besefte hij zich dat ze bijna doodgevroren waren bui· daar weinig van, hij kwam nauwelijks de deur meer uit. Het klei- ten. Per slot van rekening was het toch Kerstmis, en dan moet ne MSXje echterviel van de ene verbazing in de andere. De kleu- iedereen wat voor elkaar over hebben. Op'cens moest hij terug­ ren van de helfstbladeren aan de grachtenbomen waren prach- denken aan vroeger, toen ze thuis met zijn allen lekkere stuk- tig. Maar opeens schrok het computertje. Er kwam een moedereend langs ge­ ken Kerstbrood aten en liedjes zongen. De tranen biggelden over zijn wangen, zwommen, met een hele rits pulletjes achter haar aan. Dat kon toch helemaal terwijl hij het 'Stille Nacht' zachtjes mee neuriede. Wat een geluk dat hij die niet in de herfst? avond thuis gebleven was, anders was het slecht afgelopen met de eendjes! Het eendje had zich vergist, dat moest wel. Het mooie en zachte weer had haar Later die avond deelde hij zijn Kerstmaal- een heel witbrood had hij gekocht doen denken dat het alweer voorjaar was, maar het zou snel winter worden. - met de eendjes, en nam zich stilletjes voor om voortaan wat minder te com­ En dat zouden die jonge eendjes toch nooit kunnen overleven, als het eenmaal puteren. Met Oud en Nieuw zou hij zijn moeder opzoeken, per slot van reke­ ging vriezen ... ningwas er nog wel wat meer in de wereld dan alleen programmeren. Tevre­ Die dag was het MSXje er niet helemaal bij, toen meneer Piet eenmaal opge­ den met zijn besluit keek hij naar de eendjes, die voer de kachel waml en ge­ staan was en bij hem kwam zitten. Tot drie keer toe vergat hij de inhoud van lukki~ in slaap vielen. Maar wat hij niet zag, dat was het MSXje, dat zichzelf zijn accumulator, zo zat het computertje te tobben over de eendjes. Meneer zachtjes - om vooral niet te storen - uitzette. Eindelijk was Meneer Piet weer Plet begreep er niets van. De volgende dag ging het echter alweer beter. s'Och- een mens! NMS8245

Op het eerste gezicht ver­ taamt heeft de 8245 een reset - schilt de NMS 8245 niet veel De NMS 8245 is de jongste telg uit de NMS knop. Deze is licht verzonken, van de VG8235. De kleurstel­ familie. Het apparaat is de opvolger van de al­ zodat men hem niet per onge­ ling en de opstelling van de lereerste MSX2 computer in Nederland, de luk zal indrukken. cursortoetsen zijn gelijk ge­ VG8235. Alhoewel, eigenlijk komt deze eer bleven. Ook de groepering toe aan de VG8230, maar deze werd al zo snel van de eilandjes met de spe­ Geheugen ciale toetsen is dezelfde. Na­ vervangen door VG8235 met meer werkge­ De NMS 8245 heeft de be­ dere beschouwing leert ech­ heugen dat de eerste machine nauwelijks in schikking over 128K user­ ter dat er toch het een en an­ de Nederlandse huiskamers is doorgedron­ RAM. Naast dit werk-geheu­ der veranderd is. Bij de gen. Feitelijk heeft Philips met de NMS 8245 gen beschikt de machine over VG8235 kon het letter-en cij­ hun eerste komplete MSX2 - met diskdrive 64K ROM of lees-geheugen. ferdeel van het toetsenbord De geheugen-struktuur is gekanteld worden. Er waren - vervangen door een vernieuwd type. We identiek aan die van de drie posities waarin men dit zullen de nieuwe NMS 8245 dan ook op pun­ VG8235 of de NMS 8250: in naar wens wat schuiner of ten vergelijken met de VG8235. slot 0 bevinden zich zoals ge­ vlakker kon zetten. De NMS bruikelijk de BIOS en de 8245 kent deze faciliteit niet MSXl Basic, de slots 1 en 2 meer. 'full-travel' -type met een slag soortement handgreep fun­ zijn voor de cartridges of de van circa 4 mmo Aan het eind geerde is verdwenen. Het ROMpacks. Slot 3 is verdeeld van de slag zit een duidelijk toetsen-gedeelte bevindt zich in een aantal subslots: de Toetsenbord voelbaar klikje. De toetsen nu vrij laag op de computer MSX2 Basic zit in 3.0, een Het toetsenbord zelf is van liggen ook niet meer in een . waardoor er bij het tikken ei­ 128K memory-map per met een ander type. Onze mening plat vlak, maar de rijen met de genlijk geen steun meer is de al genoemde user-RAM over de MSX toetsenborden toetsen zijn met een zekere voor de handpalmen. in 3.2 en de disk ROM in 3.3. die Philips tot nu toe gebruik­ welving opgesteld. Een dui­ Links boven op de kap treffen Het RAM-geheugen bevindt te mag inmiddels bekend ver­ delijke verbetering. De refe­ we drie led-jes aan. Deze zich gelukkig in één en het­ ondersteld worden. De korte rentiepuntjes voor blindty­ lichtjes geven respektievelijk zelfde slot boven elkaar. De indrukdiepte, de geringe pers op de 'F en de 'J' ontbre­ 'power', 'caps-Iock' en 'dri­ kans dat niet geheel compati­ veerdruk en het wat kleppe­ ken echter nog steeds. ve-busy' aan. Dit laatste sig­ bele programma's op de rende geluid hebben ons naal-lampje is overigens dub­ NMS 8245 vastlopen is daar­ nooit echt kunnen charme­ bel uitgevoerd. Ook op de dis­ om niet groot. Daarnaast ren. Het klavier van de NMS KuiHje kette-eenheid , zelf zit een heeft de machine 128K vi­ 8245 bevalt ons een stuk be­ Het kuiltje onder de spatie­ busy-Iampje. deo-RAM aan boord die on­ ter. De toetsen zijn nu van het balk dat bij de V G8235 als een Zoals een goede MSX2 be- der besturing staat van de vi- COMI'U'IIIl MAOUINI

deo-processor. te maken. Menig computer is een interface-cartridge nodig Plus', het handboek bij het te­ Een kleine optelsom leert ons hierdoor aljammerlijk omge­ die de diskbesturing voor die kenprogramma, 'MSX2-Ba­ dat de computer in totaal komen. Reanimatie is vaak eenheid bevat. Een wat on­ sic + MSX-DOS', het be­ 256K RAM en 64K ROM be­ wel mogelijk, maar kost toch zinnige en bovendien dure kende naslagboek van A. schikt. altijd een paar lieve duiten. oplossing lijkt ons. Sickier en A. van Utteren en Wie nog een oude drive had tenslotte een gebruiksaanwij­ Rechts op de kast treffen we staan kan deze natuurlijk ge­ zing voor de NMS 8245 met Aansluitingsmogelijk­ de IlO-poorten aan voor de woon aankoppelen. De inter­ enkele technische specifika­ heden spelpookjes of - steeds be­ ne drive wordt dan de C-dri­ ties en de pin-outs van de De meeste aansluitingen be­ langrijker - de muis. Daar­ ve, de losse drive is de logi­ poorten. vinden zich aan de achterzij­ boven bevindt zich de disket­ sche A- en B-drive. Veel Wat de kabels betreft moet de. We vinden hier de con­ te-eenheid. Deze is slim net Basic-geheugen blijft er zo men het doen met netsnoer nectoren voor de cassette-re­ onder de koelingsleuven in de echter niet over: 21332 bytes en de RF-kabel. Wat mager­ corder, de parallelle kast aangebracht. Die sleuven om precies te zijn. Voor veel tjes, gezien het feit vele ge­ printerpoort en de audio/vi­ zijn overigens ruim bemeten, programma's zal dit te weinig bruikers de NMS 8245 aan deo-aansluiting (CVBS) de NMS 8245 is wat dat be­ blijken. Ook de logische ver­ een monitor zullen koppelen. voor een monitor. Daarnaast treft iets doordachter ontwor­ deling van drives zal proble­ beschikt de NMS 8245 over pen dan zijn voorganger, die men opleveren. Het meegele­ een SCART - of Euro-con­ nog wel eens wat warm wilde verde pakket Ease hebben we Konklusie nector voor aansluiting op lopen. in deze configuratie niet aan De NMS 8245 is een waardi­ een tv of kleurenmonitor die de praat kunnen krijgen. ge opvolger van de VG8235. met RGB is uitgerust. Toch is Bezien we de toenmalige in­ er ook een RF-antenne aan­ Diskdrive troduktie-prijs van laatstge­ sluiting. Het is daardoor mo­ De NMS 8245 beschikt over Verder noemde computer, f 1949,-, gelijk de kleurenbuis als een dubbelzijdige, snelle De koper van de NMS 8245 dan biedt de NMS 8245 meer beeldscherm voor spellen te diskdrive. Daarmee kan men kan zich verheugen in een waar voor veel minder geld. gebruiken. Serieus werk - op één diskette zo'n 720 Kilo­ bundeltje uitstekende pro­ De machine heeft alle speci­ we denken hierbij aan 80 ko­ bytes kwijt. Als we er van uit­ grammatuur. Dit pakket, fieke MSX2 eigenschappen loms tekstbewerking - is via gaan dat een gemiddeld getikt 'Ease' genaamd, wordt elders waaronder één kleur per pixel deze aansluiting niet echt velletje A4 papier zo'n 3500 in dit nummer apart aan de en een 'real time' -klok voor doenlijk. tekens bevat, komt dit neer op tand gevoeld. het vasthouden van tijd, da­ Kortom, genoeg mogelijkhe­ ruim 200 velletjes. Een riante De Ease programma's laten tum en scherminstellingen. den om een monitor - of TV capaciteit. Deze verdubbe­ zich grafisch bedienen. Wie Daarbij beschikt de machine - aan te sluiten. Jammer al­ ling ten opzichte van de daar het volle profijt van wil over een groot werkgeheu­ leen dat er geen eenvoudige VG8235 is gerealiseerd door trekken heeft eigenlijk een gen. audio- en video-aansluitin­ de drive met twee koppen uit muis nodig. Die muis wordt Op het toetsenbord hebben gen, in de vorm van simpele te voeren, één voor de boven­ niet meegeleverd. Een losse we weinig meer aan te mer­ tulp-aansluitingen, voorzien kant en één voor de onderzij­ muis is inmiddels wel in de ken. Ook de dubbelzijdige zijn. Een simpel composiet vi­ de van de diskette. handel te koop. drive misstaat de machine deo-signaal ontbreekt. Enkelzijdige schijfjes kunnen Wat de dokumentatie betreft niet. Uitbreiden met een er gewoon op gelezen of be­ laat Philips de koper niet in de tweede drive is echter lastig. Het eerste cartridge-slot be­ schreven worden. De eenheid kou staan. In de doos treffen Wie voorziet dat hij ooit met vindt zich boven op de machi­ herkent zelf of hij met een en­ we maar liefst vier boekwerk­ twee drives wil werken, doet ne. Het wordt goed afgeslo­ kel- of dubbelzijdig gefor­ jes aan. In de eerste plaats het er beter aan meteen de NMS ten door een verend klepje. matteerde diskette te maken Ease handboek. De eerste 8250 te kopen die wel met een Er is echter geen veiligheids­ heeft. Het is wellicht overbo­ versie is echter waar het om tweede - interne - drive is schakelaartje aangebracht dig te vermelden dat de dis­ de toepassings-programma's uit te breiden. dat de stroomvoorziening on­ kettes van het 3,5 inch for­ gaat wat al te beknopt. Wie er Het uitstekende opstap-pak­ derbreekt als het klepje geo­ maat moeten zijn. MSX is niet uitkomt kan - aldus een ket Ease waarmee men na pend wordt. Het tweede slot daarmee zijn tijd steeds ver woordvoerder van Philips - aankoop van de NMS 8245 naar buiten toe bevindt zich vooruit geweest, getuige het het witte opmerkingen­ meteen aan de slag kan maakt achterop de machine. De in­ feit dat dit formaat nu langza­ kaartje dat men bij de compu­ de aanschaf van de computer steeksleuf om een cartridge merhand ook op de profes­ ter aantreft insturen met de extra aantrekkelijk. Zou men stevig op zijn plaats te houden sionele PC-markt in zwang mededeling dat hij of zij er deze programma's afzonder­ wordt er los bijgeleverd, maar begint te raken. niet veel wijzer van wordt. lijk moeten kopen dan zou dit deze kan men zelf vrij eenvou­ Wie later een tweede drive wil Philips zal u dan de verbeter­ al gauw enkele honderden dig bevestigen. aansluiten heeft echter een de versie van het handboek guldens moeten kosten. probleem. De 8245 beschikt sturen. Wie Ease versie 1.1 bij De connectoren voor de cas­ niet over een poort waarop zijn computer heeft aange­ sette-recorder en de monitor een externe drive kan worden troffen kan zich dan boven­ Philips NMS 8245 MSX2 zijn beide van het 8-polige aangesloten. Evenmin is er dien verheugen in een disket­ Prijs: f 1199,- DIN-type. De stekkers kun­ een mogelijkheid een tweede te met de nieuwste versie van Losse muis: f 159,- nen dus verwisseld worden. drive in te bouwen. Wel kan dit pakket. Wat de service be­ Liever hadden we gezien dat er een tweede eenheid via een treft lijkt men bij Philips wel Verdere informatie: het onmogelijk zou zijn per van de slots aangesloten wor­ goed te zitten. De andere Philips informatienummer, abuis een foutieve aansluiting den. Daarbij is echter weer boekwerkjes zijn 'Designer tel.: 040-781178 ************************************************************************* in BELGIE * onze nieuwe WINTER 87/88 CATALOGUS is nu uit. Stuur ons een kaartje * zijn al onze artikelen verkrijgbaar bij * met je naam en adres + de vermelding 'MSX Computer Magazine' * Het Computerwinkeltje pvba, * en we sturen hem GRATIS toe. Of kom hem afhalen in de winkel. * M Sabbestraat 39, B-2800 MECHELEN ************************************************************************* telefoon (015) 206 645

HIERONDER EEN OVERZICHT VAN ACTUELE MSX BOEKEN MSX Bestsellers Winter 1987 Z80, BASIC, C, Logo, Pascal * Speciale MSX boeken aanbieding * Programmeren van de Z80 •...... • 59,50 Zakboekje Z-80 ••••••...... 25,25 * MSX EXPOSED •...... ••• f 5, - * Turbo Pascal Compl eet •.••••••...•••• 68 *Machinetaal Z80 - Gestruct • 39,50 * normale prijs f 39,­ * Programmeercursus MSX BASIC ..••••••• 45 Microsoft BASIC - MSX BASIC .•• 69 * * Werken met Bestanden in MSX BASIC ••• 45 De Programmeertaal C ...••••••. 25 *********************************** Handboek MSX ..••.•••.•••••••••••. 79,50 Logisch Logo .••...... ••••••••• 35 BASICODE-3 incl cassette MSX/MSX2 27,50 MSX nederlands NIEUW! 40 Grafische Programma's MSX ..... 29,50 MSX nederlands *Praktijksoftware voor MSX­ MSX Truuks en Tips deel 8 •••••••• 25,15 *BASIC Computerspellen MSX •. 27,50 Computers - ook voor disk. 27,90 MSX-2 Zakboekje •.••••.••••••••••• 27,75 *Zakboekje MSX - BASIC, DOS. 21,50 *MSX Computers en de Buitenwereld Grafische Experimenten voor MSX •• 34,50 *MSX Handboek voor Gevorderd. 64,50 met print-Iay-outs .••••••• 27,85 *MSX LOGO Spelenderwijs ••••• 27,50 *Elektronicaprojecten voor MSX ROM/BIOS Handboek ••••••••••••••. 55 MSX-Computers in Basisschool 39,90 MSX Computers ••••.••••••.. 34,50 MSX BASIC (SickIer) ..•...•••••••• 30,75 MSX Computers en Printers •. 27,75 Toepassingen voor MSX computers •• 29,50 MSX BASIC Handboek ••••••••• 49,95 MSX-2 BASIC Handboek ••••••• 57,05 MSX Programmeren in Machinetaal •. 32,50 MSX DOS Handboek v iedereen 26,75 Financiele Programmaas v MSX 25,75 MSX Machinetaalhandboek •.•••••••• 34,80 *MSX(2) BASIC en Machinetaal. 32,50 Het MSX Software boek •••••• 27,90 Machinetaal voor MSX Computers ••• 39,50 MSX Disk Handboek •••••..•.• 29,80 Werken met de MSX Computer. 25,75 Tips en Trucs voor de MSX Computer 49,90 MSX DOS met Disk BASIC 33,50 De MSX Gebruikersgids •••••• 39,50 MSX LOGO Spelenderwijs ••••••••..• 27,50 BASIC Programmaas voor MSX • 25,50 Grafiek en Geluid voor MSX • 49,90

ACT U E L EMS X SOF T WAR E (t=tape/d=disk/c=cartridge)

MSX Nuttig: MSX Adventures MSX Sportsimulaties MSX arcade games: MSX-CALC cartridge .•• 195 *Gnome Ranger •••••••. t 39 *BMX simulator •.•...• 10 *F-1 SPIRIT •••••••••• c 79 Spreadsheet + Graphics *Knight Orc ••.••••.•• t 59 Tenth Frame-bowling. 39 de nieuwste Konami MSX-TEXT cartridge ••• 195 bevat de volgende level9 International Karate 15 mega ROM met LSI Tekstverwerker + Database adventures: Football Manager ••.. 36 Custom Sound Chip. Loosed Orc, A Kind of Wintergames •.••.•.•• 39 *Nemesis II konami ••• c 79 Musix (composer) • t 14,90 Magie, Hordes of the Formula 1 Simulator. 10 *Livingstone ..••••••• 36 MSX Artist ••.••..•.. t 19 Mountain King Konami Boxing .•••... c 65 *Deathwish III ...... t 32 Journey to the Centre of Konami Football .••.• c 65 *Dota •.••••••••••• t 29,90 Tasword nederlands.. 95 Earth ••.•••••••••.• 15 Speedking motorrace 10 *Dota disk .••••••• d 39,90 Tasword MSX •...... t 65 Jewels of Darkness •• 65 *The Living Daylights t 39 Aacko Desk •• (3.5"). d 179 Silicon Dreams ..•••• 59 MSX Flightsimulators *Feud ...•.•.•••••••.• 10 database+tekstverwerker Chopper I ••..•••• t 34,90 *Storm Bringer ••••••• 15 *SuperKasboek disk •• d 149 Arcade Adventures Space Shuttle .••..•. t 49 Computer Hits 10 -}. 39 voor prive boekhouding *Deathwish 3 •.••••.•• 32 *Ace of Aces .••...••• t 39 10 msx games, oa: en vereniging *Inspector Z (HAL) ..• c 75 Flight Deck ...... d 39,90 Buzz Off, Psychedelia, Werken met MSX tape 40 Batman .•.•••••.•••.. 36 Starfighter •••••• t 34,90 Slapshot, 30 Knockout, *Head over Heels ••... 36 NorthSea Helicopter 14,90 Mutant Monty, Turmoil, MSX utilities : *Knightmare ••••.••••• c 65 NorthSea Heli .•••. d 24,90 Time Bandits, Eddie Kidd *TURBO 5000 ...... cart 119 *Maze of Galious ••••. c 75 Spitfire 40 •••.••••. t 39 speedsave+oa scrndump, Vampire •••••••.••••• 10 Army Moves .•••••..•. 36 voor MSX1/2,tape/disk MSX-2 Software op disk penguin Adventure •.• c 69 Diskit -disk tooikit. d 69 Denk en bordspelen *RF Assembler ••••...... 89 *Aliens (vd film) .•.. 39 Bridge •••••.•••••••. t 55 onde MSX-DOS. Gauntlet •.•••••••••. 39 MSX programmeertalen: The Chess Game 1 . t 34,90 *Metal Gear konami cart 75 Gauntlet Deeper Dungeon 20 *Delta BASIC ••• disk d 95 Scrabble •.•••.••...• t 45 nieuwe MSX2 konami Flash Gordon •.•••... t 15 BASIC uitbreiding voor (engelstal ig) The Chess Game MSX-2 59,90 Arkanoid ....••••••.. 36 uw MSX computer Chopper 11 •••••.••. 69,90 Game Master Konami •. c 75 *Delta BASIC ... tape 89 *Vampire Killer .. cart 75 Konami spelenkraker, *NASHUA diskettes per 10 * Tasword MSX-2 .•.•.•.• 149 2 slots nodig Hisoft DevPac •.••••• t 79 5" single sided 18 nederlandse tekstverw. MSXtra •••.••••..•••• 35 *Hisoft DevPac80 2.0 . d165 3.5" single sided . •••• 45 *Snelfaktuur MSX-2 •••• 149 Konami Nemesis ...••. c 65 Hisoft Pascal .••..•• t125 3.5" double sided . •.•. 49 Kastan - database ••.• 149 Konami The Goonies .. c 65 Hisoft Pascal 80 •••• d165 *Fastan fakturering 300,50 Konam i QBERT ••••.••• c 75 Hisoft C++ •••••.•••• d165 Fistan .•..•••••••• 300,50 Konami Knightmare •.• c 65 Flash (dis)Assembler d1l9 financiele administratie Konami Hyperralley •• c 65

winkel open van woensdag t/m zaterdag tussen 11.00 en 17.00 (maandag/dinsdag gesloten) - alle prlJzen inclusief BTW verzendkosten f 6,- per bestelling vraag onze nieuwe WINTER 87/88 CATALOGUS aan.

dealer aanvragen welkom

- •

w COMPUTlll MAGAZINE

schrijven, dan voelen velen over de wijze waarop de zich geroepen. Dat is in het MSX een Basic-programma I Boekbesprekingen I verleden al gebleken, maar eigenlijk verwerkt, met daar­ jammer genoeg konden bij onder meer een goed slechts weinig van die boe­ overzicht van de manier deze uitgever. Een register ken ons echt bekoren. waarop het een en ander in MSX-Wijzer dat op de MCM-redaktie Met 'MSX(2) Basic en ma­ het geheugen staat. reeds met veel plezier in ge­ chinetaal' heeft auteur W. bruik genomen is. Het be­ Duzijn echter een produkt De Z80 microprocessor, spaart heel wat zoekwerk! afgeleverd waarvan wij den­ waarin de instrukties van de ken dat het eigenlijk ver­ Z80 grotendeels - geor­ Natuurlijk zijn de omschrij­ plichte kost is voor diegenen dend in groepen - worden vingen bij de diverse boeken die zich in ML willen bekwa­ besproken. en programma's uit de koker men. van de uitgever zelf afkom­ Dat posi~ieve oordeel wordt Basic-instrukties worden stig; echt kritische kantteke­ trouwens voor een groot deel vertaald, het omzetten van ningen zult u er niet bij aan­ bepaald door de filosofie allerlei Basic-zaken naar treffen. achter dit boek; de schrijver ML, met gebruik van de Maar wie echt het naadje van gaat ervan uit dat de lezer of BIOS-routines. de kous wil weten kan er de lezeres al de nodige Basic­ besprekingen in de bladen ervaring heeft. Basic ROM-routines, een ook nog eens op nalezen, na­ Meestal zal dat ook inder­ overzicht - met voorbeel­ dat men een zo te zien ge­ daad zo zijn, een compute­ den - van de eigenlijk niet schikt boekje over een be­ raar wilt zich pas in ML gaan binnen de MSX-standaard paald onderwerp heeft uit­ verdiepen als de grenzen van gegarandeerde ROM-routi­ gekozen. wat er in Basic kan bereikt nes, die tezamen de Basic­ Wie het over MSX-boeken Een prima initiatief, deze zijn. interpreter vormen. heeft, heeft het over uitgeve­ MSX-Wijzer, die samenge­ De vele kleine Basic-pro­ Ondanks het feit dat dit ei­ rij Stark-Texel. Daar heeft steld werd door Stark-au­ gramma's die tot doel heb­ genlijk 'verboden gebied' is, men zo langzaam maar zeker teur J.G. Ottenhof. ben om allerlei ML-begrip­ zijn deze routines toch heel een flinke boekenplank vol Voor de prijs van f 5,- hoeft pen te verduidelijken zullen aanlokkelijk. met MSX-boeken - en de u het in ieder geval niet te la­ daar zeer zeker bij helpen. nodige software - geprodu­ ten liggen. Het vertalen van een Basic­ ceerd. Zo wordt de verschillende programma, een stap-voor­ MSX-Wijzer rotatie-instrukties die stap handleiding hoe een - Zoveel, dat er soms geen wijs Auteur en redaktie: J. G. Ot­ voor een Basic-program­ simpel - Basic-programma meer uit te worden is. De tenhof meur geheel nieuw zullen naar ML kan worden omge­ vraag 'waar stond dat truuk­ Uitgeverij: Stark-Texel zijn en in eerste instantie zet. je nu ook al weer' is een ieder Omvang: 174 bladzijden heel verwarrend - juist op de redaktie welbekend. Prijs: f 5,- door die voorbeeldjes Testprogramma's, een reeks Bovendien zal het voor be­ opeens glashelder. verdere voorbeelden en ginnende MSX'ers steeds De inhoud van het boek ideetjes, waar wat heel aardi­ problematischer worden om munt uit door beperking; de ge dingetjes tussen zitten. nu te bepalen welk boek het MSX(2) Basic en ma­ schrijver probeert niet de zo­ meest geschikt voor ze is, chinetaal de afstand veelste opsomming van alle Wat ons betreft een goed met zo'n grote en ruime keu­ overbrugd Z8O-instrukties, of weer boek, voor diegenen die zich ze. eens alle ROM-adressen. na Basic in ML willen stor­ Voor dergelijke informatie ten. Vandaar ook dat MSX Com­ verwijst dit boek naar ande­ Een goed afgewogen inhoud, puter Magazine het initiatief re literatuur. goede schrijfstijl en - heel van Stark-Texel om eens een Overigens, we vonden het belangrijk - geen eindeloze soort overzicht te maken al­ bijzonder vleiend dat een opsommingen van dorre in­ leen maar kan toejuichen. van die verwijzingen naar formatie. Dat overzicht behelst alle MSX Computer Magazine Slechts een opmerking, Stark-Texel MSX-boeken was, om precies te zijn naar waarom geen register? en -programma's, waarbij ze ons uitgebreide artikel over allemaal even kort en bondig geheugen-strukturen in MSX(2) Basic en machine­ besproken worden. MCM nummer 12. taal - de afstand overbmgd Bovendien bevat deze Auteur: W. Duzijn MSX-Wijzer nog een inlei­ Wat er wel in 'MSX(2) Basic Uitgeverij: Stark-Texel ding - waarin uit de doeken en machinetaal' staat zullen Omvang: 240 pagina's gedaan wordt wat MSX is, we per hoofdstuk even op­ ISBN: 90 6398 669 6 voor de instappers - en een sommen: Prijs: f 32,50 aantal korte listings. Als het erom gaat om een Het fraaist is echter een re­ goed boek over MSX machi­ Assembler en Basic-inter­ gister over alle boeken van netaal-programmering te preter, een eerste overzicht op de mogelijkheid van op­ I MSX IN GEBRUIK slag op compact-disco Of dat binnenkort te gebeu­ ren staat is natuurlijk nog maar de vraag, maar moge­ MSXinhe. lijk zal de komst van hard­ disks voor de MSX deze Tropenmuseum mensen uitkomst bieden. Va Totem tot life­ Dat MSX-computers niet alleen speelgoed zijn, dat weten de lezers style van MSX Computer Magazine natuurlijk ook wel. Maar toch vonden op de tentoonstelling 'van we het wel leuk toen we op de redaktie vernamen dat ook een eer­ Totem tot Lifestyle', die deze biedwaardig instituut als het Amsterdamse Tropenmuseum MSX zomer te zien was in het Tro­ computers binnen zijn muren heeft. penmuseum, waren MSX­ computers aanwezig waarop Nu is de uitgeverij van MeM op een steenworp afstand van het Tro­ een programma draaide met penmuseum - in Amsterdam-oost - gevestigd. Vandaar dat de me­ een soort quiz over de le­ dewerkers van het museum al snel kontakt met ons zochten, toen de vensstijl van de bezoekers. MSX-en daar hun intrede deden. Na het beantwoorden van een serie vragen, deelde de Een en ander is aangezwen­ mensen zonder computer­ bleken dat mensen die ge­ computer mede in welke le­ geld door Rene de Boer, me­ ervaring zijn er snel aan ge­ wend zijn aan pen en papier vensstijl men thuis zou ho­ dewerker bij het secretariaat wend. of de typemachine op deze ren. van het Tropenmuseum, die manier weinig moeite heb­ Een dergelijk programma is thuis een MSX computer ben met de overgang naar de een goed voorbeeld van hoe had staan. Tijdbesparend computer. computers voor dit soort Het museum had reeds en­ Toen wij bij het museum Over het algemeen hebben doeleinden inzetbaar zijn. kele IBM Personal Compu­ kwamen rondneuzen waren de medewerkers er plezier in In de toekomst is men in het ters aangeschaft, welke ech­ er al twaalfMSX-computers om met tekstverwerking om museum van plan om vaker ter in de praktijk niet overal aanwezig. De computers - te gaan. computers in te zetten bij voldeden. buiten die op het secretari­ Naast Tasword wordt er ook tentoonstellingen. Dat kwam onder andere om­ aat - worden op dit moment reeds gewerkt met een data­ Een ander plannetje behelst, dat deze computers niet een­ nog voornamelijk gebruikt base, MT-BASE, en waar­ dat men MSX computers wil voudig te bedienen zijn door voor tekstverwerking, door schijnlijk zal de muziek-af­ inzetten bij (semi)perma­ mensen zonder enige com­ de conservatoren die er hun deling van het museum ook nente tentoonstellingen, als puter-ervaring. ideeën op vastleggen. een elektronische kaarten­ een soort 'kijktocht'. In feite Weliswaar kunnen PC's heel Deze mensen waren gewend bak gaan gebruiken om hun een elektronische gids. veel - aanzienlijk meer dan aan typemachines of pen en grote collectie te administre­ een simpele MSX - maar papier; een computer met ren. De collectie-afdeling - juist die vele mogelijkheden een simpel te bedienen tekst­ waar van alleitems die het Databank cn de ingewikkelde pro­ verwerker bleek voor de museum bezit foto's en om­ Eveneens denkt men erovcr gnimmatuur schrikken de meesten erg prettig in het ge­ schrijvingen worden bijge­ om antwoorden op vaak ge­ mensen ook af. bruik. houden - wacht met smart stelde vragen in een soort da- Als standaard tekstverwer­ Men is begonnen met drie ker heeft men voor Tas­ MSX-en op het secretariaat. word-2 gekozen, een handi­ De financiële administratie ge hulp bij het verwerken en en projekt-informatie wor­ opslaan van informatie. Dit den daar op MSX-compu­ betekent voor het museum ters afgehandeld. Ook de di­ een enorme tijdbesparing, rekteur heeft een machine, de tijd die men vroeger kwijt waarop hij zijn ideeën, brie­ was aan het verwerken - ven en nota's schrijft. lees: in-en overtikken - van Men heeft voor MSX2 geko­ geschreven tekst wordt nu zen omdat het een systeem is uitgespaard. dat in verhouding goedkoop is, zowel in aanschaf van Een ander voordeel van het hardware als van software. werken met eenvoudige Een ander belangrijk voor­ tekstverwerkers is dat de deel is dat een MSX-compu­ mensen geen kostbare cur­ tcr - en de software daar­ sussen hoeven te volgen, voor - makkelijk te bedie­ maar na een aantal uren nen is, zeker in vergelijking 'spelen' al vertrouwd zijn met bijvoorbeeld PC's. Ook met het systeem. Het is ge- COMPVllll MAGAZINE

tabank te zetten. diskje doorgeven. Informatie voor mensen die Daarnaast is men van plan naar de tropen gaan - voor­ om het netwerk van MSX-en lichting daarover is één van nog verder uit te breiden. de taken van het Tropenmu­ Het kindermuseum, de edu­ 1U10[lJ~ seum - zou in een database catieve dienst, en de muse­ SPARRO SOFT@ uitstekend kunnen worden umwinkel zullen in de toe­ opgeslagen. komst misschien ook gebruik TEL NR. 05668-453 De open dagen voor reizi­ gaan maken van de mogelijk­ SPARROWSOFT HEEFT NU VOOR gers, die het Tropenmuseum heden die MSX biedt. IEDERE PRINTER EEN SCREEN DUMP !!! een aantal keren per jaar or­ ganiseert, worden door zo'n Al met al was ons bezoekje 3500 mensen bezocht, dus er aan het Tropenmuseum ook MSX-1 MSX-2 zal genoeg werk voor zo'n voor ons leerzaam te noe­ GENERAL ELEKTRIK /50,- /59,90 database zijn. men. MSX-MATRIX /40,- /49,90 Niet zozeer door de tentoon­ STARIBROTHERISEIK /50,­ /59,90 SONYfTOSHIBA4 KL /35,- /49,90 Philips stelling - hoewel we die ook msx-1 op cassette msx-2 op diskette wel zeker hebben bekeken msx-2 alle grafische schermen en pagina's Op dit moment staan er zo'n - maar door het feit dat star ondersteunt 4 print modes i!! 12 sets MSX'en in het muse­ men hier bewezen heeft dat ANDERE MSX-1 SOFTWARE OP CASSETTE um, allemaal van hetzelfde MSX-computers ook in een TG-32=tekst en frafische verwerker, met dergelijke organisatie zeer 3 beeldepagina's, ook voor sony/toshiba type. Men gebruikt de Phi­ plotter/printers /55,- lips NMS 8250 met inge­ zeker een grote rol kunnen MEDICO=wat heeft uw kind I PALET=tekenprogramma bouwde diskdrive. vervullen. wat moet u doen met 136 kleuren i!! Daarnaast zijn er een aantal Natuurlijk zijn de IBM PC's, vraagt u maar ... / 35,- 32 bij 96 beeldpunten / 35,- Philips-printers aanwezig. die men er ook gebruikt, een MSX-1 ROMPACKCOPIER /75,­ Het grote voordeel van al die stuk krachtiger. DIGITALISERINGSPROGRAMMA'S MET RASTER i!! MSX-en met drive is dat de Maar voor vele toepassingen DES-1 = 64 bij 48 beeldpunten / 40,- afdelingen er ook onderling is de simpeler en sneller on­ DES-2= 256 bij 192 beeldpunten / 50,- mee kunnen werken, men der de knie te krijgen MSX ANDERE MSX-2 SOFTWARE OP DISK kan probleemloos even een nu eenmaal geschikter. MSX-2-DES= digitaliseringsprogramma met grof en fijn raster, 256 bij 192 beeld- punten 16 kleuren /79,90 MSX-2-CATABASE • MAAK EEN CATALOGUS VAN MSX Computer Magazine • al uw software, boeken, platen, enz. verschillende • uitprintmogelijkheden, verzameling van meer dan • 1000 stuks geen probleem!!! Diverse zoekmogelijk­ opbergband heden enz. / 69,90 MSX-2 PALET: Deze fraaie stevige lichtblauwe Superteken programma voor de echte artiest' uitgevoerde opbergband Keuze VAN 136XLEUREN UIT EEN TOTAAL VAN 1000.000! biedt plaats aan een komplete 192x256 beeldpunten Disk f 89,50 8x13 Karaktersets, alle soorten en maten. Jaargang MSX Computer Magazine Mogelijkheid tot transparant (achtergrond niet mee). Copiëren, verg., verkl., spiegelen, tekeningen met elkaar combineren d.m.v. 'super-impose' herhaald De Opbergband copiëren. kost 1.15.­ NU MET COMPUTER TEKENCURSUS. (inkl.porti- en verzendkosten). BELOFTE MAAKT SCHULD. DAAROM DUS NU!!! MOUSE-DIGITIZER = DIGITALISEER MET UW MUIS Verschillende schaalmogelijkheden, 16 kleuren wordt geleverd met zelf klevende folie voor muis, dus geen schroeven en boren!!! f 79,90 BOVENDIEN KRIJGT U NU HET PROGRAMMA EDKIT GRATIS BIJ U BESTELLING!!! MET KREDIT KUNT U UW EIGEN KARAKTERSET ONTWERPEN EN GEBRUIKEN IN SCREEN O,l,2!!! HOE TE BESTELLEN: STUUR EEN BANKCHEQUE OF GIRO NAAR SPARROWSOFT ANTWOORDNUMMER 6986, 8900 WC LEEUWARDEN OF MAAK OVER OP GIRO 5480245 OF OP NMS 68.78.39.165 OF OP NMB 67.79.04.657 VERMELD WEL NAAM, ADRES EN BESTELLING ONZE AKTIE MET EDKIT GAAT TOT 31 DEC. DOOR

ALS U NIET BIJ ONS WILT BESTELLEN EN TOCH MET Hoe kunt u de opberg band ONZE AKTIE WIL MEEDOEN IS DAT OOK MOGELIJK!!! in uw bezit krijgen? U moet dan het volgende doen: Stuur een geldig betaalmiddel ter waarde van / 15, - aan maak / 15,- over voor verzendkosten, disk/cas kosten, opname MSX Computer Magazine, Postbus 1392,1000 BJ Am­ kosten, documentatiekosten onder vermelding van edkit, naam, sterdam, onder vermelding 'MSX Computer Magazine adres (als u onze oude aktie met de 3 programma's wilt hebben opbergband ' . vermeld dan oude aktie) en of het een cas of disk moet zijn Vergeet niet uw eigen adres te vermelden' U KUNT NIET UW EIGEN CASSETTES OF DISKETTES INSTUREN. een beetje van de gekke is. Achter een glazen wand BEURSBEZOEK Ze hebben - via de SoftShop vond namelijk het duur-re­ -' beloofd die cassettes zo cord computeren plaats. snel mogelijk weer naar Ne­ De bedoeling daarbij was om derland te halen, zodat zo lang mogelijk achter de iedereen die zich op de beurs computer actief te blijven, een stringy heeft aangeschaft waarbij men zich creatief HCCDagen er ook iets mee kan doen. moest blijven opstellen.

Afgelopen maand was het weer raak, Neder­ Dat laatste is wel een pro­ lands grootste computer-circus, de HCC-da­ Stunten bleem, na zo'n vijftig of zes­ gen, vonden plaats. Dat hebben we geweten, Zelf waren we overigens ook tig uur non-stop achter het aardig aan het stunten. Voor toetsenbord. Zo bleek de twee lange dagen hebben we onze kelen wie het nog niet weet: op man achter de MSX in de schor gepraat. Vele lezers kwamen op de beurzen hanteren we specia­ loop van zaterdagmiddag stand langs om eens met de redaktie van ge­ le prijzen voor onze oude behoorlijk aan het eind van dachten te wisselen. nummers, om te voorkomen zijn latijn te zijn. Iemand van Alleen die grote en zeer lawaaiige VIDI­ dat we al die kilo's papier de HCC kwam op onze stand ook weer mee naar huis moe­ vragen of we nog wat voor WALL, zo schuin tegenover de stand, die ten zeulen. hem te doen hadden. heeft ons bijna de kop gekost. Zaterdag­ Dan slepen we liever voorra­ Natuurlijk hebben we de avond ging er vermoeid - en inderdaad den diskettes, disk-bakken, dappere MSX'er onder­ schor - ploegje redaktie-Ieden naar huis. printerpapier, monitor-pi a­ steund; redacteur Hans Nie­ teau's en nog zo het één en poth heeft hem onmiddellijk ander mee terug. Met ande­ het nieuwste nummer met de We hebben ons echter wel Minder geslaagd re woorden; we hebben weer bijbehorende diskette, een weer kostelijk vermaakt. De eens aardig ingekocht daar listingboek en een gratis HCC-dagen zijn altijd weer Iets minder aardig was de in Utrecht. jaarabonnement gebracht. leuk, voor de bezoekers en aanbieding van een andere Het mocht echter niet baten, voor de standhouders. firma, die we niet met naam MSX'er Marc Nieuwhof uit Ook dit jaar waren de koop­ en toenaam zullen noemen. Duur-record com­ Alkmaar was in de ogen van jes niet van de lucht, zo zagen Die verkochten namelijk puteren de jury niet creatief genoeg we MSXl modellen voor 'Stringy Floppy Drives', spe­ Dit jaar had de HCC - de geweest. tweehonderd gulden van ei­ ciaal geschikt voor MSX. Hobby Computer Club, de Hem viel 'slechts' een troost­ genaar verwisselen. Nu is dat op zich wel waar en organisator van deze koop­ prijs ten deel, in de vorm van de prijs was ook heel vrien­ beurs - een extra attractie de nieuwe Philips NMS 8245 delijk, maar in feite zijn die bedacht. en een MT- Telcom module HB-F700p stringy floppy's. een regel­ Niet alleen kon men op 20 en van Micro Technology. Maar nog veel interessanter rechte ramp. Het systeem is 21 november tegen bodem­ was het aanbod van een paar feitelijk een soort van einde­ prijzen de mooiste spullen in Voor alle duidelijkheid, op grote computerboeren. loze tape, die in hoog tempo de wacht slepen - of met de de foto is Marc degene die er Die verkochten de Sony HB­ langs een lees- en schrijfkop grootste troep opgezadeld redelijk wakker uitziet, de F700p - een MSX2 met gevoerd wordt. Je hebt er bo­ worden, het blijft uitkijken man met de gesloten ogen is diskdrive - voor slechts 800 vendien een heel apart ope­ - maar bovendien konden ons redactielid, die blijkbaar gulden. rating system voor nodig, wat de bezoekers 'aapjes kijken'. bang van de flitser was. Er kwamen heel wat mensen vanaf de bijgeleverde sys­ met zo'n doos onder de arm teem-stringy moet inlezen. langs de MSX Computer Op de redaktie hebben we er Magazine stand. Als we de nog eentje staan, die we als kans zagen om er dan even een soort curiosum beschou­ tussen uit te breken kregen wen. ze meteen de nieuwste Het flauwe is echter dat de MCM mee, om vast even wat cassettetjes voor zo'n stringy te lezen te hebben. floppy drive al maanden niet leverbaar zijn. Ziet u het pro­ Overigens, al die goedkope bleem al? Daar zit je dan, Sony's kwamen uit Duits­ met de prachtige - en goed­ land. Oftewel, ze zijn voor­ kope - nieuwe aanwinst en tom~et zien van een afwijkend - wel geteld één stringy floppy. want Duits - toetsenbord. Een exemplaar bovendien, Daar zullen we binnenkort waarop je kostbare bedrijfs­ wel weer wat vragen over systeem staat, zodat je die krijgen, aangezien het Duit­ niet eens mag gebruiken. se 'tastatur' net even anders Gelukkig blijkt het bedrijf is dan de Nederlandse toet­ dat met deze aanbieding zelf senbordjes. toch ook wel in te zien dat dit

1 . ~. ,. . t t t COMPUTa MAGAZINE

Ease heeft wel wat van een desgewenst ook met de cur­ PROGRAMMA.. TEST gem-schil (graphic environ­ sor-toetsen te besturen, mentmanager), hetgeen ver­ maar een muis is eigenlijk wijst naar één van de eerste onontbeerlijk om snel en populaire systemen die op soepel met Ease te werken. deze manier werkten. Alle mogelijke opdrachten of Ease menu-keuzes zijn steeds op Menubalk het scherm te vinden in zoge­ Alle Ease programma's ken­ Het is een goede gewoonte van Philips om de naamde 'boodschapgebie­ nen een menubalk die bo­ kopers van een MSX2 computer er een aar­ den' . Ze kunnen door een venaan het scherm is ge­ dig opstap-pakket bij kado te doen. De bezit­ grafische cursor - meestal plaatst. Hierin zijn steeds de een pijl - worden aangewe­ keuzes te lezen die op dat ter van de kersverse machine kan dan eerst zen en met een klik op de moment voor handen zijn. eens rustig bezien wat er zoal op de compu­ muis worden uitgevoerd. Bij Na een klik op de muis wordt ter mogelijk is en hoeft zich niet overhaast deze manier van werken is de naam onder de cursor programmatuur aan te schaffen die later de voor de meeste opdrachten geïnverteerd (lichte letters verkeerde keus blijkt te zijn. Het setje lang aan de computer het toet­ op donkere ondergrond) senbord dus niet meer nodig. weergegeven en verschijnt er niet onaardige programma's dat tot voor kort Het maakt het werken met een lijst met mogelijke op­ onder de naam Home Office 2 werd uitge­ de computer minder ver­ ties, waaruit dan weer een bracht zal voor meeste gebruikers zelfs toe­ moeiend; de ogen kunnen - volgende keus te maken is. reikend zijn gebleken. behalve bij het invoeren van gegevens of tekst - op het De optie die men aanwijst scherm gericht blijven, men wordt ook weer geïnverteerd Met de introduktie van de Want hoewel MSXDOS een hoeft niet steeds afwisselend weergegeven. Door een nieuwe MSX-Ioot, de NMS prima en krachtig bestu­ naar toetsenbord en monitor muis-klik wordt de keus ten 8245, heeft Philips een ge­ ringssysteem is, is het alles te kijken. Vooral diegenen, uitvoer gebracht. heel nieuw pakket uitge­ behalve gebruikersvriende­ die het bind tikken niet In de vaak ingewikkelde bracht, 'Ease' genaamd. Dit lijk te noemen. Met een schil machtig zijn, zullen daar de menu-strukturen, die vroe­ acroniem staat yoor 'Enhan­ als buffer echter kan een voordelen snel van inzien. ger met de funktie-toetsen eed Applications Software kind de was doen. De Ease programma's zijn doorgewerkt moesten wor­ Environment' en duidt de den, is met deze 'pull-down' verbeterde programma-ge­ menu's zo veel sneller de weg bruiksomgeving aan. De te vinden. naam Ease slaat natuurlijk PHILIPS ook op het gemak waarmee het pakket te besturen is. Het Vensters en ikonen maakt gebruik van de mo­ Het openingsscherm toont dernste methoden om met EASE & EASE APPLICATIONS enkele symbolen die we iko­ computers te werken, dat wil nen of pictogrammen noe­ zeggen met vensters, ikonen men. We zien twee diskettes, en mUIs. A en B, een monitor, een printer en een prullenbak af­ Evenals Home Office is Ease gebeeld. Met deze ikonen is een geïntegreerd pakket, lIJ lIJ D zijn op simpele wijze een waarin gegevens tussen de Illl_ aantal basisfunkties te ver­ afzonderlijke programma's richten. Door bijvoorbeeld zijn uit te wisselen. Het lijkt de cursor op diskette A te echter nog maar weinig op zetten en vervolgens twee zijn voorganger. ~I' snelle muis-klikken te geven wordt er een venster geo­ Grafische werkom­ pend waarin de directory van de diskette in drive A wordt geving getoond. De ikon en kunnen Ease kent een geheel grafi­ ook opgepakt en verplaatst sche werkomgeving, waarin worden. Door het ikoon voor vensters en ikonen een be­ diskette A op die van B te langrijke rol spelen. Daarbij zetten zal de inhoud van dis­ is er tussen gebruiker, de kette A naar diskette B geko­ toepassingen en het bestu­ pieerd worden. ringssysteem een grafische Een ander voorbeeld: door 'schil' geplaatst. Zo'n schil het monitor-ikoon op het schermt de gebruiker als het printer-ikoon te plaatsen ware af van de harde wordt een screendump ge­ (MSXDOS) werkelijkheid. maakt. Plaatst men de moni- even snel een berekening te eenvoudig door op het maken, als men in één van de scherm een vakje af te bake­ toepassingen werkt. De in­ nen en dit een naam toe tc houd van het geheugentje kennen. De bestands-defini­ van de calculator blijft bin­ tie wordt naast het gege­ nen een sessie bewaard. vens-bestand apart op disk De notities in de agenda kun­ bewaard. nen 8 kleine velletjes per dag Is de vorm van een bestand beslaan. Dagen met een af­ eenmaal vastgelegd, dan ver­ spraak worden op de loopt het invoeren van de ge­ maand-kalender aangege­ gevens vrij moeiteloos. Het ven door een vinkje. Voor programma zorgt ervoor dat elke dag met één of meer no­ we steeds naar het volgende tities' wordt een file aange­ veld springen. Een tijdsbe­ Desktop: notities maakt. Iemand die veel af­ sparende optie is de moge­ spraken maakt zal zijn dis­ lijkheid standaard-waarden tor daarentegen op de prul­ ter in het Nederlands ver­ kette dus al gauw zien op te nemen in bepaalde vel­ lenbak dan zal het scherm schijnen. De allereerste keer vollopen. den. Iets dat door bijvoor­ gewist worden. echter dat men Ease ge­ Bij de keuze Notities zal de beeld de administrateur van bruikt zal de tekst in het En­ agenda steeds 'op de dag van een vereniging met veel le­ Het bijzondere van vensters gels verschijnen. Door - na vandaag' openvallen. Han­ den in bijvoorbeeld Amster­ is wel dat ze kompleet met de keuze 'Nederlands' - de dig is dat het Buro--menu en dam zeer gewaardeerd zal inhoud te verplaatsen zijn huidige status van Desktop enkele andere instel-opties worden. naar die plek op het scherm op te slaan zal Ease de vol­ ook in de toepassingen Bij de weergave op het die ons het beste uitkomt. De gende sessies in het Neder­ steeds op de achtergrond scherm of op de printer in vensters zijn vaak te vergro­ lands opkomen. Wie echter aanwezig zijn, ze hoeven niet het rapport-menu kunnen ten of te verkleinen en naar graag een computer in het steeds opnieuw van disk ge­ velden geselekteerd worden. wens breder, smaller, langer Spaans of Italiaans wil leren laden te worden. Deze tech­ Ook per veld kan er op be­ of korter te maken. Het is besturen kan hiervoor ook niek is al zeer bekend op de paalde waarden of tekst­ ook mogelijk meerdere ven­ bij Ease terecht. PC's, maar op MSX zijn der­ strings geselekteerd worden. sters tegelijkertijd op het Verder kan men regelen hoe gelijke 'memory-resident' De bestanden kunnen geluk­ scherm te hebben, bijvoor­ men de bestands-overzich­ programma's heel zeldzaam. kig ook op één of meer vel­ beeld een met één notitie­ ten - de directorys dus -, den gesorteerd worden. Bij pagina en één met de calcu­ wanneer men deze vanuit de presentatie kunnen de ge­ lator. één van de toepassingen op­ Database gevens in 'record-formaat' vraagt, op het beeldscherm Niet alleen het master-pro­ worden weergegeven, maar verschijnen. Ze kunnen ge­ gramma is verbeterd. Ook de ook zoals deze op het scherm Desktop sorteerd op naam, grootte, afzonderlijke toepassingen zijn opgemaakt. Onder het Desktop is het programma datum of soort worden afge­ zijn in een geheel nieuw 'jas­ werken laat de database waarin men na het opstarten beeld. Roept men vanuit je' gestoken. Zo is de wat be­ steeds één record tegelijk op van de computer terecht Desktop een bestandsover­ perkte elektronische kaar­ het scherm zien. Bladeren in komt. Vanuit dit master­ zicht op dan kan er gekozen tenbak uit Home Office door de gegevensbank doet men programma kan men vervol­ worden voor een presentatie een echte database vervan­ met de 'scrollbars', grafische gens één van de toepassings­ van de bestanden als ikonen gen. De besturing geschiedt schuiven aan de zij- en on­ programma's kiezen, zoals of als tekst. geheel grafisch. Voor men derkant van het scherm. de tekstverwerker of de da­ Die ikonen behoeven moge­ records kan invoeren moet Hiermee kan men van veld tabase. In dit onderdeel kan lijk wat nadere toelichting, er altijd eerst een bestands­ tot veld, of van record tot re­ men ook het één en ander want hoe kan Ease een be­ defmitie gegeven worden. cord door een bestand lo­ aan bestands-beheer doen stand nu als ikoon afbeel­ Develden creëert men nu pen. en kan men een groot aantal den? opstart-waarden instellen. Daar is echter een simpele Zo treffen we het Controle­ oplossing voor; Ease 'kijkt' menu aan, waarin de vier naar de bestandsnaam-ex­ mogelijke schermkleuren, tensie (de drie letters na de de muis-gevoeligheid, de punt in een filenaam) en leidt tijd en de wekker ingesteld daaruit af om wat voor een kunnen worden. bestand het gaat. Zo zal een Ook het bevestigen van op­ .COM bestand een program­ drachten - handig bij wis­ ma zijn. sen of kopiëren - kan aan of uit gezet worden. Calculator Een belangrijk menu is Taal. Onder het Buro--menu vin­ We zien natuurlijk graag dat den we onder meer een cal­ alle menu-namen en het culator en een agenda. De kommentaar van de compu- rekenmachine is handig om Database: een gegevens-record COMPUftll MAGAZINE

dient men vooraf voor elke der daad, what you see is pagina eerst de opmaak in te what you get. Althans, als de stellen. Men kan een pagina printer die kunstje ook kent. in verschillende tekst-blok­ De ingevoerde tekst komt ken of kolommen indelen en wel iets trager door als we daarbij ruimte vrijmaken bijvoorbeeld een flink stuk voor grafieken en tabellen cursief tikken. Het is dan die men later kan inlassen. handiger met de blokfunktie Via een 'plakboek' kan men een heel stuk tekst ineens van al bestaande instellingen vorm te veranderen. snel van de ene naar de an­ De zoek-funktie werkte bij dere bladzijde kopiëren. ons niet zoals men zou mo­ gen verwachten. Het zoeken De opmaak waarmee Ease naar een tekst die meerma­ TekstvelWerking: tekstpagina zelf opkomt is echter niet erg len voorkwam moest steeds plezierig in het gebruik. opnieuw worden opgestart. Het nummer van de huidige seerde, pagina aaIigeeft waar Deze werkt met regels die Met het vervangen van tekst record en het totaal aantal precies ons schermvenster langer zijn dan een scherm­ liep het wel goed. Een ander records zijn steeds af te lezen zit. Met de muis kan men regel, waardoor tekstregels punt van kritiek is ook dat op de status-balk. Het is zo'n veldje 'oppakken', en steeds van rechts naar links nergens valt af te lezen hoe­ echter jammer dat de reste­ verplaatsen naar een andere en terug verspringen en veel tekst we nog kwijt kun­ rende kapaciteit niet wordt plek, waardoor ook het nooit de gehele regel in nen. aangegeven. Het is daarom schermvenster verplaatst beeld is. Met de scroll-bars ook niet geheel duidelijk of wordt. kan weliswaar de hele pagina Ease het extra geheugen van Een werkelijk ideale oplos­ bekeken worden, maar echt Spreadsheet computers met meer dan sing om ingewikkelde scher­ soepel werkt het niet als er Ook het rekenblad, Calc­ 64K Ram weet te gebruiken. men op de monitor te kun­ alleen maar 'platte tekst', form, is een fraai program­ nen manipuleren! tekst dus waarbij de opmaak ma. Er kan gerekend worden Binnen de database vervul­ niet zo belangrijk is, wordt binnen een matrix van maxi­ Scrollbars len de scrollbars, zoals reeds ingetikt. Het is dus zaak de maal 256 bij 256 cellen. De Zonet werden ze al even ge­ gesteld, weer een iets andere opmaak goed onder de knie cellen kunnen tekst, getallen noemd, scrollbars. Ook die rol. Binnen die database pas­ te krijgen. en formules bevatten. scrollbars zijn binnen het sen alle gegevens van één re­ De blokfunkties binnen de Het invoeren van formules PC-gebeuren al heel erg in­ cord op het scherm, zodat er tekstverwerker zijn goed ver­ wordt een stuk vereenvou­ geburgerd, maar in de geen venster 'gescrolled' zorgd. Begin en eind van een digd door het gebruik van re­ MSX-markt een nieuwtje. In hoeft te worden. Maar om blok tekst worden eerst ge­ latieve coördinaten. Deze feite is deze vorm van door de records heen te bla­ markeerd, waarna zo'n blok worden daarbij niet in abso­ scherm besturing een onder­ deren zijn ze echter wel weer onder meer verplaatst, geko­ lute termen, maar ten op­ deel van de GEM-schil filo­ heel bruikbaar. pieerd of gewist kan worden. zichte van de huidige cel op­ sofie. De computer werkt gegeven. Zo'n formule kan met een groter scherm dan Word-pro kent verschillen­ eventueel ook weer gekopi­ er in een keer op de monitor Tekstverwerking de lettertypen. Er is te kiezen eerd worden. past, waarvan dus slechts een De tekstverwerker uit het uit Pica, Elite, Condensed en Een formule voor het bere­ deel op het beeldscherm kan pakket, Word-pro, is in hoge Proportioneel. Ook zijn er kenen van bijvoorbeeld rij­ worden weergegeven. Door mate 'wysiwyg'. Deze afkor­ verschillende schriftsoorten of kolomtotalen hoeft dan nu het eigenlijke scherm te ting staat voor 'what you see te selekteren als Vet, Dubbel maar eenmaal ingevoerd te zien als een soort raam, dat is what you get'. De term breed, Cursief of Onder­ worden. Het programma be­ over dat grotere - maar houdt in dat de gekozen let­ lijnd, die ook als zodanig op rekent zelf de juiste celrefe­ slechts in theorie bestaande tertypes en de tekst-opmaak het scherm verschijnen. In- renties. - scherm heenligt, kan men meteen op het scherm te zien stukje bij beetje zo'n groot zijn en niet pas later in een scherm toch helemaal be­ 'view-mode' of op de printer strijken. zichtbaar worden. Om aan te geven waar men Bovendien is dit pakket nu precies zit met dat raam voorzien van een hele uitge­ zijn de scrollbars een ideaal breide mogelijkheid om een instrument. Links en onder bepaalde vormgeving - des­ van het eigenlijke beeld­ gewenst zelfs per pagina ver­ scherm worden de hoogte, schillend - aan een doku­ respektievelijk breedte van ment te geven. Kleinere pu­ het onderliggende grote blikaties met behulp van scherm aangeven. Maar op Word-pro drukklaar maken die beide balken is weer een behoort zeker tot de moge­ kleiner veldje zichtbaar, dat lijkheden. in verhouding tot de grote, Wil men niet met de default door de balken gesymboli- pagina-opmaak werken, dan Spreadsheet: grafieken van het reken blad Calcform kent een groot - in partjes verdeeld, waar­ geheugen. desktop-faciliteiten is vol­ aantal opties. Tot de moge­ bij de spooler steeds een In deze bespreking gaan we doende, maar de mogelijk­ lijkheden behoren: stukje af mag snoepen van de daar echter niet verder op is; heden van de toepassingen tijd die voor het hoofd-pro­ wie meer wil lezen over de worden, zeker voor de - instellen van de kolom- gramma beschikbaar is, van­ Designer - of Video-Gra­ nieuwkomer, wat al te sum­ breedte; daar de naam time-slicing. phics, zoals het programma mier afgedaan. Wijzelf heb­ - wel of geen rooster; heet als het bij de NMS 8280 ben een aardig tijdje geklun­ -invoegen; Het is jammer dat het prin­ wordt meegeleverd - moet geld voor we de pagina-op­ -sorteren; ter-programma geen moge­ er maar een oud nummer op maak in Word-pro goed en - decimalen instellen en cel- lijkheid kent om escape-co­ naslaan. wel onder de knie hadden. len beveiligen. des in te stellen voor de be­ Zo bleek de opmaak-pagina sturing van verschillende eerst leeggemaakt te moeten Standaard wordt de matrix typen printers. Ease werkt Konklusie worden voordat men deze elke keer dat de inhoud natuurlijk prima samen met We zijn erg te spreken over naar eigen inzicht kan inde­ wordt gewijzigd opnieuw een Philips MSX printer. Of Ease. De GEM-schil doet len. doorgerekend. Deze optie Ease het even goed met an­ heel professioneel aan; de Het handboek is inmiddels kan uitgezet worden als het dere MSX printers weet te programma's zelf zijn erg echter herschreven. Tijdens voortdurend doorrekenen vinden is niet op voorhand te fraai in hun mogelijkheden. het schrijven van de recensie van grote matrices het ande­ zeggen. Het hangt er daarbij Al met al een uitstekend viel een kopie van de nieuwe re werk wat gaat vertragen. vanaf in hoeverre deze af­ bundeltje software. versie op de deurmat. De ge­ drukkers dezelfdeMSX aan­ Om met Ease te werken is wraakte passages zijn zo te bevelingen (semi-stan- een muis eigenlijk onont- zien een stuk duidelijker. Charts Ease is afkomstig van het De gegevens uit het reken­ Spaanse Opera Soft S.A. dat blad of uit de database kun­ in staat blijkt prima MSX nen met het grafieken-pro­ software te schrijven. We ho­ gramma 'Charts' in grafische pen u binnenkort nog meer vorm worden gegoten. Er fraais van Opera Soft te laten zijn verschillende presenta­ zien. lies mogelijk, zoals staafdia­ grammen en taartpunten. Zoals bij vrijwel alle eerste Verschillende kombinaties 'releases' blijkt Versie 1.1 binnen eenzelfde venster zijn nog enkele onvolkomenhe­ ook haalbaar. Of er tekst - den te bevatten. Zo bleek of getallen - langs de assen Word-pro een enkele keer wordt afgedrukt hangt van het te lettertype vergeten en de schaal af waarop men de gebeurde het ons bij het ko­ grafieken wil afbeelden. De piëren van tien pagina's tekst vensters waarin deze grafie­ dat de computer op slot ken staan zijn op te slaan en kwam te zitten. In hoeverre later - ook in tekstdoku­ dit aan bedieningsfouten - menten - af te drukken. de dokumentatie was wat ge­ brekkig - of aan echte bugs te wijten was hebben we niet Verder kunnen ontdekken. Ease kent een apart afdruk­ daard) als de Philips printers beerlijk. Daarbij komt dat Van Ease is - volgens Phi­ programma, Printer. Tekst­ volgen. Niet MSX-printers men over tenminste één - lips - onlangs een nieuwe of gegevens-bestanden die­ zijn niet echt aan te bevelen liefst dubbelzijdige - drive versie uit Spanje aangeko­ nen altijd eerst op disk be­ bij een pakket als Ease. Naar moet beschikken, maar die men. We zijn benieuwd. Ho­ waard te worden voordat ze onze ervaring is er altijd wel zit dan ook in de NMS 8245 pelijk zal men in Eindhoven afgedrukt kunnen worden. iets dat niet goed gaat in zo'n - waar Ease gratis wordt besluiten - als in deze nieu­ Een fraaie optie is dat be­ geval. bijverpakt - meegeleverd. we versie de laatste kinder­ standen ook als zogenaamde Die muis echter zal men los ziektes geheel overwonnen 'spooier' -bestanden wegge­ moeten kopen. blijken - om dit pakket, bij­ schreven kunnen worden. Designer Een data-recorder kan in voorbeeld gebundeld met Door een handige 'time sli­ Ook het tekenprogramma is Ease niet meer worden aan­ een muis, los in de handel te cing'-techniek kunnen deze weer terug in het pakket. gestuurd. Echt betreuren brengen. 'spooler'-bestanden afge­ Ease omvat - in tegenstelling doen we eigenlijk niet. Dit Tot die tijd zijn er maar twee drukt worden terwijl we zelf tot Home-Office - een pri­ trage en onbetrouwbare me­ manieren om zelf aan Ease te een andere taak verrichten. ma teken-mogelijkheid. Het dium past een snel en fraai komen, namelijk of een NMS De printer-buffer wordt is een nieuwe versie van de pakket als Ease niet meer. 8245 kopen, of de andere hierbij tussen de andere ak­ Designer van programmeur Het meegeleverde hand­ methode. Maar daarvoor kefietjes van de computer A. Koene, Designer Plus. boek had wat ons betreft uit­ moet men wel iemand ken­ door steeds even aangevuld. Het is toegespitst op het ma­ voeriger gekund. De intro­ nen die zelf al een Ease be­ In feite wordt de tijd van de ken van animaties op compu­ duktie tot het werken met zit.. .. processor - de aloude Z80 ters met meer dan 64K Ram- vensters en ikonen en de e de kado's bij hetMSX modem Telesoftware MT-Telcom

Met een modem alleen ben je er niet. lidmaatschap ComNet Daarom krilgt u bij het vermeuwde MT-TELCOM MSX MODEM een aanzienlijk aantal kado's Vraaglijn MSX

Electronic Mail

Gratis lidmaatschap ComNet Hoge Resolutie Viditel De c;Jatabank van Micro Technology met duizenden pagina's ~elesoftware, Hints & Tips voor MSX, Prikborden, enz. enz. IS de grootste particuliere databank van Nederland. Speciaal gericht op computergebruikers! Bij Gratis Electronic Mail uw MT-TELCOM MSX MODEM krijgt u een gratis Als bezitter van het MT-TELCOM MSX MODEM kunt u 1 lidmaatschap! ComNet tel.: 078-156100 of 078-159900. jaar gratis gebruik maken van een van de Electronic Mail faciliteiten binnen COMNET! Ideale, snelle (en nu dus 1 jaar gratis) post! Gratis Hoge Resolutie Viditel Gratis Telesoftware Micro Technology ontwikkelde een geheel nieuw systeem voor het overbrengen van hoge resolutie beelden (256 x In de COMNET databank vindt u een enorme hoeveelheid 212 pixels x 256 kleuren). Als gebruiker van het MT­ gratis telesoftware programma's die u zo via uw telefoon TELCOM MSX MODEM krijgt u gratis software (in te laden en het MT -TELCOM MSX MODEM in uw MSX kunt laden! via ComNet) om deze fantastische beelden op uw MSX-2 te ontvangen! Gratis Vraag lijn MSX Wilt u iets weten over een van de Micro Technology produkten? Via COMNET kunt u gratis vragen stellen en u krijgt ook snel (via Electronic Mail) antwoord! Een service die ongeevenaard is!

Het MT-TELCOM MSX MODEM is geschikt voor iedere MSX1 of MSX2, met of zonder diskdrive! Inclusief software in ROM voor Viditel, Memocom, Fido, Terminal emulatie etc. etc.!

U kunt het MT-TELCOM MSX MODEM direkt bestellen bij uw handelaar of bij Micro Technology. Wilt u eerst meer weten? Vraag dan folder en testrapporten aan! . mlCrO bachnology

Micro Technology b.v. Weteringsingel14 - Papendrecht POSTBUS 95 - 3350 AB PAPENDRECHT Prijs incl. btw f. telefoon: 078-410977 - telex 62425 499I - is dat niet altijd waar, door te inleiding over program­ SOFTWARE-TEST kleine maar vervelende ver­ ma's, struktuur en program­ schillen tussen de diverse meren in het algemeen. Voor versies van Turbo. Maar dat beginnende Pascallers is neemt niet weg dat de meer­ deel 2 interessant: dit is niet derheid bruikbaar IS op alleen een goede samenvat­ MSX. ting van de taal Pascal, maar Turbo Pascal ook een prima leerboek. Het Samenstelling is doorspekt met voorbeel­ Wie tegenwoordig Pascal zegt, bedoelt vaak: den, die overigens ook alle­ Turbo Pascal. Deze versie van de program­ Allereerst moet gezegd wor­ maal worden bijgeleverd op meertaal Pascal wordt zo vaak gebruikt en op den, dat Turbo Pascal alleen diskette - jawel: ook Ne­ werkt vanaf diskette. Boven­ derlandstalig. De auteur be­ zo veel verschillende computers, dat hij ei­ dien draait het pakket onder weert alle programma's zelf genlijk als standaard beschouwd wordt. Phi­ MSX-DOS, dat gelukkig geschreven en getest te heb­ lips Nederland heeft deze populaire compiler wordt meegeleverd. ben. Vervelende, domme nu ook voor MSX uitgebracht. typfouten zullen er dus niet Het MSX Turbo Pascal­ inzitten. In ieder geval waren pakket bestaat uit twee dis­ de door ons geteste voor­ Toen Turbo Pascal voor het land een van de grootste soft­ kettes en een handleiding. beelden allemaal in orde. De eerst op de markt verscheen, ware-maatschappijen ter En wat voor een handlei­ verschillen tussen Turbo en was het een geval apart. Soft­ wereld. ding! standaard-Pascal - ISO­ ware-pakketten voor pro­ Een - Nederlands! - boek Pascal - worden ook be­ fessioneel gebruik waren tot Inmiddels is Turbo Pascal van maar liefst 432 pagina's, sproken in dit deel. dan toe ook 'professioneel' uitgebracht voor MS-DOS met een index zelfs. Het geprijsd: programmeertalen (IBM-compatibelen), boek is getiteld 'Turbo Pas­ Deel 3, tenslotte, bespreekt moesten een paar duizend CPIM en MSX-DOS. Er zijn cal Compleet' en dat is het de Turbo-compiler zelf. Dit gulden opbrengen. Turbo duizenden en duizenden zeker: kompleet. soort informatie verschilt al­ Pascal was daarop de eerste tijd van compiler tot compi­ uitzondering: de software ler: hier staat hoe het pro­ kostte minder danf 500,- en gramma Turbo-Pascal ge­ daar zat dan ook nog eens bruikt moet worden. Ook een uitstekende handleiding deze afdeling is duidelijk en bij. Deze nieuwe aanpak volledig. heeft de titel 'paperback­ software' gekregen. Paper­ De diskette bevat MSX­ backs - boeken met een DOS, de Turbo-compiler, zachte kaft - zijn immers het Turbo installatie-pro­ wat de inhoud betreft net zo gramma en een schat aan goed als gebonden uitgaven, voorbeeldprogramma's. Een maar wel een stuk goedko­ paar daarvan zijn gewoon per. toegevoegd als demonstra­ tiemateriaal en worden in Maar dat was nog niet alles. het handboek niet of nauwe­ Alle programmeertaal-pak­ lijks behandeld. Al met al be­ ketten tot dan toe waren ei­ slaat het Turbo Pascal-pak­ genlijk alleen te gebruiken ket meer dan 50 bestanden! door doorgewinterde ex­ perts: de gebruikers-vrien­ Verschillende ver­ delijkheid ervan was ronduit sies erg laag. Je moest van goede huize komen om het pakket Turbo Pascal draait, zoals ten volle te kunnen benutten. reeds gezegd, op vele machi­ Daardoor bleef programme­ nes. Tussen die versies zijn ren voor de eenvoudige kleine verschillen, dat ligt 'amateur' beperkt tot Basic voor de hand. - tot Turbo verscheen. Ein­ De handleiding bij de MSX­ delijk een goed, zeer gebrui­ versie is dezelfde als voor de kersvriendelijk pakket, voor MS-DOS versie. Overigens een lage prijs. De makers van wordt er niet van een speci­ Turbo Pascal, het Ameri­ fieke MSX-versie uitgegaan kaanse bedrijf Borland, ble­ in het verhaal, maar van een ken de markt goed te hebben programma's geschreven in Het bestaat uit drie delen: CP/M-versie van Turbo Pas­ ingeschat: in korte tijd werd Turbo Pascal, die in principe 'Pascal als concept', 'De taal cal. Turbo een van de best ver­ zo op een MSX te gebruiken leren' en 'Het gebruik van de Door de hele handleiding kochte programma's en Bor- zouden moeten zijn. Helaas compiler'. Deel 1 is een kor- heen worden deze twee ver-

M d .7' $. COMPUIIII MAGAZINE

program bmI; { vul een file met getallen} 48 var fil: text; 3 i: integer; 52 begin 43 readln; wacht op een RETURN } 42 assign(fil, 'TEST.DAT'); naam: TEST.DAT } 12 rewrite(fil); 1open de file} 245 for i:=1 to 1000 do 113 write(fil,i,' ,); schrijf er 1000 getallen in } 22 erase(fil) ; verwijder de file} 232 writeln('Klaar met file 1/0'); Klaar. } 147 end. 1 37

Benchmark 1 sies van Turbo apart bespro­ te resetten. Hierop komen programma van een paar gemaakt, nu onzichtbaar ken, waar dat nodig is. we terug bij de compiler-op­ bladzijden wordt in enkele blijft. Dat is goed voor de Sommige voorbeelden zul­ drachten. sekonden gecompileerd en snelheid; maar het wordt len alleen werken op een kan meteen worden uitge­ hierdoor onmogelijk om MS-DOS-machine; andere Fout nummer twee is, dat voerd. programma-delen alvast alleen op CP/M-computers. Turbo Pascal steeds meldt voor te compileren en ze la­ In het voorwoord wordt uit­ dat er nog maar 0 Kb vrij is Een ander voordeel blijkt, ter in een ander programma gelegd dat de verschillen tus­ op de disk. Dit probleem kan als er tijdens het compileren te gebruiken. sen de MSX-versie en de gewoon niet verholpen wor­ een fout gevonden wordt. Maar in Turbo Pascal kun­ CP/M-versie miniem zijn. den: het is aan de MSX-ge­ Turbo geeft de foutmelding nen wel andere programma­ In een - vrij korte - appen­ bruiker om ervoor te zorgen en vraagt om op ESC te teksten worden ingevoegd dix worden de verschillen dat er op de schijf nog ge­ drukken. Dan verschijnt de tijdens het compileren - precies uitgelegd. Hier staan noeg ruimte vrij is. programma-tekst in beeld, vaak is dat ruimschoots vol­ ook nog een paar kleine kor­ met de cursor op de plaats doende. Hierover zometeen rekties op de rest van het Bug nummer drie is eenvou­ van de fout en de foutmel­ meer. boek. dig te verhelpen. Het pro­ ding boven in beeld. bleem is, dat het afdrukken Dit maakt het verbeteren van Werken met Turbo De appendix wordt als bijla­ op de printer via fouten een fluitje van een Pascal ge geleverd: 8 bladzijden die cent. Een bezwaar tegen even groot zijn als het hand­ WRITELN(LST,'woordje'); deze methode zou kunnen Door het geïntegreerde ka­ boek zelf, zodat ze gemakke­ zijn, dat het compileren na rakter van Turbo is het erg lijk achterin gelegd of ge­ niet werkt. De oplossing be­ elke fout weer afbreekt, in gemakkelijk om een pro­ plakt kunnen worden. staat uit het deklareren van plaats van dat de fouten wor­ gramma te schrijven, te com­ In het handboek staat overi­ een tekstme met de naam den 'opgespaard'. Maar om­ pileren en te testen. Het gens ook een MSX-bijlage, LST. Deze kan dan gewoon dat het compileren met Tur­ hoofdscherm bestaat uit een maar die is minder uitge­ met REWRITE en WRITE bo zo flitsend snel gaat, is dat aantal regels tekst met de be­ breid en bevat een paar fou­ geopend en beschreven wor­ geen probleem. schikbare kommando's. Elk ten. Dat is dus keurig verbe­ den: de uitvoer gaat naar de van die opdrachten wordt terd met de bijlage. printer. Er zijn ook wat nadelen: om­ met een enkele letter gege­ dat de tekst de hele tijd in het ven: C voor compileren, R Bugs Programmeer om­ geheugen blijft, is het nodig voor Run, E voor Edit. Bij geving om hem af en toe op disk op normaal gebruik verdwijnt Er blijken nog drie fouten in te slaan. Gebeurt dat niet, de lijst met kommando's, de MSX-versie te zitten. Turbo Pascal is een zoge­ dan kan de hele zaak verlo­ maar wanneer er een letter Een daarvan is eenvoudig te naamde geïntegreerde omge­ ren gaan als het programma wordt ingedrukt die Turbo omzeilen, de ander twee zijn ving. Dat wil zeggen, dat de 'hangt'. De computer moet niet begrijpt - een losse Re­ lastiger. traditionele drie stappen in dan opnieuw worden opge­ turn bijvoorbeeld - dan ver­ het maken van een program­ start. Maar regelmatig op­ schijnt de lijst weer. Op MSX is een Turbo-pro­ ma - tekst bewerken, com­ slaan is altijd een goede ge­ In praktijk betekent dat, dat gramma soms niet te stoppen pileren, linken - in een en­ woonte en daar is snel aan te het hele scherm beschikbaar met ctrl-C. kel programma zijn onder­ wennen. is wanneer dat nodig is. Maar Dat is onder CP/M wel altijd gebracht. wanneer de hulp-tekst nodig mogelijk. Maar tijdens Dat heeft een belangrijk Een wat ernstiger nadeel is, is, is een druk op de knop vol­ READ- en WRITE-op­ voordeel: snelheid. Het hele dat het niet mogelijk is met doende. drachten is ook een MSX­ maak-proces speelt zich af Turbo Pascal 'linkbare' be­ programma af te breken. in het geheugen. Dus niet, standen te maken. De linker Met behulp van het menu Eindeloze lussen blijven ech­ zoals bij de meeste compi­ is eigenlijk ingebouwd, waar­ worden er ook een aantal op­ ter een probleem: er zit niets lers, op diskette. De snel­ door de link-me, die nor­ ties ingesteld, die het compi­ anders op dan de computer heidswinst is enorm: een maal op diskette wordt aan- leer-proces beïnvloeden. De Turbo-editor worden tussen een MSXl of verd. Dit is bedoeld om de een aantal funkties en in­ MSX2. De MSX2-versie ge­ editor aan te passen aan de strukties toe aan de Pascal­ Na het E-kommando ver­ bruikt het volle 80-koloms wensen van de gebruiker. standaard deftnitie. Een schijnt de editor. Die is bij­ scherm, terwijl de andere op Het is namelijk mogelijk, paar voorbeelden: zonder veelzijdig: blokken 40 tekens breedte werkt. voor ieder kommando een tekst kunnen worden ver­ Maar ook die instellingen eigen toetskombinatie vast te Na een CASE-opdracht kan plaatst, verwijderd, gekopi­ zijn te veranderen. leggen. Er verschijnt een de clausule ELSE gebruikt eerd of weggeschreven naar Dat is overigens wel handig, kommando, bijvoorbeeld: worden. Dit is zo langzamer­ disk. Zoeken en vervangen is want de meegeleverde in­ Cursor naar links. Daarach­ hand een standaard-uitbrei­ eenvoudig en doeltreffend. stellingen - oftewel installa­ ter staat dan de huidige ding. Het gebruik is niet zo vrien­ ties - zijn nog verre van toets-kombinatie en die kan delijk als de rest van Turbo perfekt. Bij alle MSX-pro­ veranderd worden. Vreemd Turbo Pascal ondersteunt Pascal: speciale komman­ gramma's is het ondertussen genoeg laat het programma strings erg goed. Er is een do's worden allemaal gege­ standaard - gelukkig! - van de meerderheid van de speciaal type, STRING ge­ ven met control-toetsen. om de DEL-toets het karak­ funkties geen deftnitie zien, heten; variabelen van dit Een blok tekst merken en ter onder de cursor te laten hoewel Turbo zelf het kom­ type kunnen met normale verwijderen moet dus op de verwijderen, en BS - de mando wel gewoon kent. .. toewijzing via : = een waarde volgende manier: zet de cur­ Backspace-toets - het ka­ Bovendien is het installeren krijgen. Ook de optelling van sor op het begin van het blok. rakter links van de cursor. een nauwkeurig werkje. Als twee strings - net als in Ba­ Geef '" K B (control-K ge­ In Wordstar - en dus in er een fout gekonstateerd sic achter elkaar plakken, ei­ volgd door de B) om het blok Turbo Pascal - is dat an­ wordt, bijvoorbeeld omdat genlijk - is gedefinieerd. te starten. Loop naar het ein­ ders: de DEL doet wat de BS een toetskombinatie voor Verder kunnen stukken uit de van het blok. Druk '" K K. van MSX doet; de BS van meer dan één funktie ge­ een string worden gekopi­ Geef dan '" K Y om het blok Turbo verplaatst alleen de bruikt wordt, dan moet een eerd of weggehaald, enzo­ te verwijderen. cursor naar links. Om met gedeelte van de installatie voort. Hiervoor zijn aparte Turbo te doen wat de DEL­ helemaal overnieuw gebeu­ funkties beschikbaar, die tot Hoewel deze kodes wat wil­ toets op een MSX hoort te ren. Het is dus even doorbij­ 'standaard-Turbo-Pascal' lekeurig lijken, zijn ze het doen, is de toetskombinatie ten, maar de mogelijkheden horen. niet: ze zijn stuk voor stuk af­ control-G nodig. zijn er in ieder geval. komstig van de eens immens Helaas is dat dus niet aange­ Machinetaal populaire tekstverwerker past. Dat is des te vreemder, De compiler Wordstar. Die wordt nog omdat de cursor-besturing Het is ook mogelijk machi­ steeds geprezen en verguisd in orde is: bij Wordstar gaat Dit is natuurlijk het deel van netaal te gebruiken, met be­ om zijn besturings-kom­ dat met AS, AE, AD en het pakket waar het allemaal hulp van het INLINE-kom­ mando's. Toegegeven, het A X - een vierkantje op het om draait. Nu, over de kwa­ mando. Het kan handig of went. Maar het is toch niet toetsenbord. Bij Turbo MSX liteit van de Turbo-compiler zelfs noodzakelijk zijn, maar echt intuïtief, men moet er zijn de cursortoetsen daar­ kunnen we kort zijn: uitste­ niakkelijk is het niet: de ML wel steeds bijblijven. voor te gebruiken. kend. Niet voor niets heeft moet in de vorm van hex-co­ Gelukkig is het mogelijk alle Turbo Pascal een wereld­ des worden opgegeven. kodes zelf te wijzigen met be­ Installeren naam! Wel is het mogelijk de adres­ hulp van het programma Turbo Pascal omvat, op een sen van Pascal-variabelen te Tinst, het Turbo-installatie­ Bij Turbo wordt ook een zo­ paar uiterst kleine zaken na, gebruiken in de ML, zodat er programma. Hiermee kan - net al even aangestipt instal­ de gehele Pascal-standaard. echte ML-funkties geschre­ onder andere - gekozen latie-programma meegele- Verder voegt Turbo Pascal ven kunnen worden.

program bm2j { bereken priemgetallen tot 1000 } 183 var i: integerj 2 j, s: rea 1j 124 begin 43 readlnj { wacht op een RETURN } 104 for i:=2 to 1000 do { test 2-1000 } 113 begin 127 s:=sqrt(i)j { totaan de wortel} 212 j:=1j 104 repeat 69 j:=j+1j 47 until (trunc(i/j)=i/j) or (j>s); { totdat deler gevonden of klaar} 163 if (j>s) then write(i,1 I); { ja! priemgetal! } 201 end; 97 writeln(IKlaar met priemgetalleni); 221 end. 37 Benchmark 2

'. t_ p $ I t .. $U

COMPUlEll MAGAZINE m

BDOS en BDOSHL zijn CP/M kende geen standaard lijke ML--programma. Als dracht. Een hele nuttige is twee funkties die hier sterk voor geluid of beeld. het programma te groot is, bijvoorbeeld: op lijken. Ze roepen beide Die funkties zijn in Turbo moet het vertaald worden het Basic Disk Operating dan ook gewoon weggelaten. naar diskette. Uiteindelijk is {$I print.pas} System aan. Het funktie­ In principe is het mogelijk dat trouwens voor ieder pro­ nummer en de inhoud van met behulp van de INLINE­ gramma nodig: Turbo Pascal Dit is een 'include'-op­ het DE-register - voor opdracht ML--funkties te maakt dan een CaM-file, dracht. De compiler zal hier BDOS - respektievelijk het maken, die de BIOS aanroe­ die onder MSX-DOS direkt het bestand PRINT. PAS in­ HL--register voor pen. Maar dat is beslist niet uitvoerbaar is. In het geheu­ lezen en mee compileren. BDOSHL - moeten wor­ eenvoudig en niet aan te ra­ gen compileren en uitvoeren Dit bestand zou bijvoorbeeld den opgegeven. den - behalve misschien wordt voornamelijk gebruikt allerlei funkties kunnen be­ Ook deze twee funkties zijn voor doorgewinterde ML-­ om het programma te testen vatten, die met de printer te niet makkelijk om te gebrui­ programmeurs. Op grafiek en te 'ontluizen'. maken hebben. Die kunnen ken, maar wel erg nuttig. Er en geluid scoort Turbo Pas­ dan vanuit de rest van het is geen funktie-aanroep voor cal dus slecht. De derde mogelijkheid is, programma zonder meer ge­ de BIOS; daarvoor is INLI­ om te compileren naar een bruikt worden. De program­ NE-ML nodig. Compiler-opties CHN-file. Die letters staan matekst blijft hierdoor lek­ voor Chain, het Engelse ker klein, maar de compi­ Verder zijn er nog de funktie De compiler zelf is uiterst woord voor ketting. Dit zijn leertijd gaat wat omhoog, ADDR, die het adres van veelzijdig. ook een soort COM-files, doordat de file van disk gele­ een variabele geeft en de ar­ Via keuzes in het hoofdmenu maar dan veel kleiner. Ze zen moet worden. rays MEM en PORT. Deze kan bepaald worden, of de kunnen niet direkt worden geven toegang tot het hele Pascal-tekst in het geheugen uitgevoerd, maar wel wor­ Dit mechanisme wordt door geheugenbereik en alle Z80- vertaald gaat worden naar den aangeroepen vanuit een Turbo gebruikt om een soort output-poorten. disk, of gewoon in het geheu­ ander Turbo-Pascal-pro­ bibliotheken op diskette aan gen blijft. In het laatste geval gramma. Op die manier kan te leggen. Het is dus een Geen MSX compileert Turbo het pro­ een groot programma uit soort vervanging van echte gramma zonder daarvoor de kleine modules worden op­ link-mogelijkheden. Voor Turbo is dus een krachtige, diskdrive te gebruiken. Als gebouwd, die elkaar steeds niet al te grote bestanden veelzijdige versie van Pascal. er geen fouten gevonden aanroepen. werkt het prima, maar wan­ Maar hoe staat het met de worden, kan het programma neer de include-files erg MSX-specifieke funkties? ook vanuit het geheugen Compiler-opdrach- :h­ groot zijn of wanneer er veel worden uitgevoerd. Dat ver­ ten files worden mee gecompi­ In één woord: slecht. loop allemaal enorm snel. leerd, loopt de snelheid van De BIOS is absoluut niet Turbo Pascal kent ook de het compileren snel terug. aanspreekbaar, zodat de Maar al te grote program­ mogelijkheid om de compi­ grafische èn geluids-moge­ ma's kunnen niet op die ma­ ler aanwijzingen te geven in Switches lijkheden van MSX vanuit nier behandeld worden. de programmatekst. Als in Turbo niet te gebruiken zijn. Er moet immers in het ge­ een kommentaar-regel als De meeste andere compiler­ Dat is wel verklaarbaar: Tur­ heugen plaats zijn voor de eerste teken een dollar staat, opties zijn zogenaamde bo is immers oorspronkelijk Turbo-compiler zelf, de is het teken daarachter be­ 'switches', oftewel schake­ uitgebracht voor CP /M - en Pascal-tekst en het uiteinde- doeld als een compiler-op- laars. Ze zetten één of ande-

program bm3; { sorteer 100 Iworst case l getallen} 241 const SIZE=100; 52 var a: array[I .. SIZE] of integer; { array om te sorteren } 51 i I j I t: integer; 162 begin 43 readln; wacht op RETURN } 71 for i:=1 to SIZE do a[i]:=SIZE-i+l; vul array 'verkeerdom ' } 87 for i:=1 to SIZE-l do bubble-sort } 250 for j:=1 to SIZE-i do 1 157 if a[j]>a[j+l] then verkeerdom? } 8 begin { verwi sse l! } 222 t:=a[j]; 89 a[j]:=a[j+l]; 246 a[j+l]:=t; 84 end; 113 writeln('Klaar met sortereni); { Klaar. } 107 end. 37

Benchmark 3 re funktie aan of uit. $R bij­ We hebben nog gekeken ken. In Quasar Pascal zijn onze konklusie dan ook: voorbeeld, controleert of de naar de invloed van de com­ een aantal grafische funkties Turbo voor wie grote pro­ grenzen van array-variabe­ piler-instrukties op de snel­ voor onder andere lijnen, gramma's wil ontwikkelen en· len wel kloppen, telWijl het heid. Die bleek klein te zijn: kleuren, cirkels en punten in­ een bekend goed pakket wil programma uitgevoerd wordt. de uitvoer-tijden werden gebouwd. hebben met veel ingebouwde Dit is erg makkelijk om fou­ maar een paar procent lan­ Helaas ontbreekt ook bij funkties en veel voorbeel­ ten op te sporen, maar het ger als we alle kontroles aan­ Quasar het geluid. De hand­ den. Quasar voor degenen kost executie-tijd. En zo zijn zetten. Voor de benchmarks leiding van Quasar is vol­ die de grafische mogelijkhe­ er nog een paar: bij elkaar stonden ze overigens alle­ doende, maar zeker geen den van MSX willen benut­ een krachtige set kontrole­ maal uit. partij voor het Turbo-hand­ ten en genoegen nemen met instrukties. boek. een iets minder 'professione­ Konklusies le' compiler. De switches worden ook ge­ Turbo Pascal vinden we dan bruikt via kommentaar-re­ Turbo Pascal is een uitste­ ook duidelijk een professio­ Voor hen - en alle andere gels met een dollarteken. De kend pakket. Het is veelzij­ neler produkt. Het is be­ Pascal-gebruikers - is het R-switch wordt ingescha­ dig, gebruikersvriendelijk en doeld om 'alleen-tekst'-pro­ boek 'Turbo Pascal Com­ keld met: krachtig. Bovendien is het gramma's te ontwikkelen - pleet', dat als handleiding bij enorm bekend, zodat er veel en in die zin is het een Turbo Pascal geleverd {$R+ } informatie over beschikbaar werkelijk uitstekend pakket. wordt, ook los in de boek­ is, om nog maar te zwijgen Maar juist op het niet-zake­ handel verkrijgbaar. en weer uitgeschakeld met: over de software-biblio­ lijke gebied scoort Quasar Het kost ongeveer f 70,-. theek van Turbo Pascal-pro­ hoger. {$R-}. gramma's die er over de hele Turbo Pascal, NMS 8901 wereld bestaan. Er is een fors prijsverschil Prijs: f 342,- Bij de bugs hadden we het al Verder is de handleiding N e­ tussen de beide pakketten: over de mogelijkheid om een derlands - dat is mooi - en Turbo kost f 349,- terwijl Verdere informatie: programma te onderbreken volledig - en dat is nog Quasar f 169,- moet kosten. Philips Nederland met control-C. mooier. Maar bovenal is het Mede op grond daarvan is Tel.: 040-781178 Hiervoor is een aparte com­ een prachtig leerboek over piler-optie: U van User­ de taal Turbo Pascal - en Break. In de appendix staat, dat is geweldig! dat deze optie niet werkt. Wij weten het nog sterker: hij De vraag dringt zich op: hoe "'1, 0 SOt: ... SI."O~'" laat de computer vastlopen! vergelijkt Turbo Pascal zich ~AC.'U A ~ AC. l' Standaard staat de User­ nu tot Quasar Pascal, het Break uit - en dan is er geen door ons in MCM nummer witte de withstraat ZZa vuiltje aan de lucht. Neemt u 15 geteste pakket? 1057 KV~ amstcl"'dam. echter: Quasar ondersteunt casset- (*$U +*) of {$U +} tes, Turbo Pascal niet. Wie dus binnenkort met Pascal de grootst gesorteerde msx winkel op in uw programma, dan aan de gang wil, maar geen 800 titels in voorraad 150 boeken gaat de computer een eindje diskdrive heeft, kan Turbo wandelen en komt nooit Pascal niet eens gebruiken. demonstraties op div. computers meer terug. Niet doen dus! Quasar Pascal is dan een uit­ stekende keus. dealer van alle bekende mel'ken Snelheid Verder maakt Turbo Pascal tevens supplies,hardware,randapp. COM-files aan, terwijl Qua­ We hebben de gebruikelijke sar-Pascal BIN-files afle­ tevens postorder 020~83001 drie test-programma's los­ vert, die onder Basic aange­ di t/m zat van 10 t/m 17 uur gelaten op Turbo Pascal - roepen worden. zie de listings. s,maandags gesloten De resultaten waren simpel­ Wat snelheid betreft, zijn de weg prima: benchmark 1, beide compilers ongeveer bereikbaar met tram 7 en 17 waarin een file wordt aange­ even sterk, met een licht maakt, volgeschreven en voordeel voor Turbo Pascal. weer verwijderd, nam 9 se­ konden in beslag. De mogelijkheden van Tur­ Benchmark 2, het uitrekenen bo Pascal zijn duidelijk uit­ tll.e softpost van de priemgetallen, kostte gebreider dan die van Qua­ witte de withstraat ZZa 1:12. Benchmark 3 tenslotte, sar-Pascal, vooral wat be­ sorteerde het array van 100 treft de string-funkties en 1057 KW amsterdam getallen in minder dan twee compiler-opties. Maar Tur­ sekonden! Turbo Pascal is bo ondersteunt helemaal tel 1Z3Z06 of 183001 dus zonder meer snel te noe­ geen grafische routines, of men. andere MSX-specifieke za-

ut?' .)j 't 5 • , CO~ MAGAZINE

CATEGORIE: KERSTLIEDJES *" 194 120 PRINT" * • *" 198 130 PRINT"· * • MlD DEN *" 14 140 PRINT"· * . Kerstsfeer *" 202 150 PRINr· ' * . IN DE Ziet u het al voor u? Met zijn allen rond de *" 204 kerstboom, waarbij de trouwe MSX - ja, dat 160 PRINT"· * . arme computertje dat vorig jaar de hoofdrol · *" 206 in ons Kerstsprookje vervulde - voor de mu­ 170 PRINT" * . WIN TER N A C ~ zikale omlijsting zorgt? Het hele gezin bijeen? T • *" 89 180 PRINT" * . · *" 210 Nu, dat kan. We publiceren We hebben de heer Dekker 190 PRINT" * dit jaar maar liefst drie kerst­ meteen gebeld, en waren *" 184 liedjes, die allemaal zo kort zeer te spreken over de cas­ 200 PRINT" * zijn dat ze even snel tussen­ sette die hij ons opstuurde. *" 151 door ingetikt kunnen wor­ Veel computer-muziek ver­ 210 PRINT" ************ *** den. Maar past u wel op met toont allerlei nare slordig­ *********" 133 die emmer water, die u na­ heidjes, waardoor bijvoor­ 220 PRINT" * 197 tuurlijk klaar heeft staan beeld de drie stemmen lang­ *" voor als er een ongelukje met zaam maar zeker niet meer 230 PRINT" * *" 199 de kaarsjes zou gebeuren. synchroon klinken. Om dat 240 PRINT" ************ *** Computers kunnen niet te­ te voorkomen moet men *********" 139 gen water, en dan zou ons goed nadenken bij het opzet­ 250 PRINT" * MSXje weer stuk kunnen ten van zo'n programma, en *" 161 gaan. dat is bij deze kerstliedjes ze­ 260 PRINT" * 3-stemmige harmonis ker gedaan. atie *" 72 Inzending 270 PRINT" * Hopelijk heeft u er net zo­ *" 165 Maar alle gekheid op een veel plezier van als wij, toen 280 PRINT" * simon c.dekker stokje. Onlangs stuurde de we - meer dan een maand te 245 heer S. Dekker ons een brief­ vroeg - opeens een echte *" je, waarin hij vroeg of we in­ Kerstsfeer op de redaktie 290 PRINT" * teresse hadden in wat kerst­ hadden, met deze fraaie mu­ *" 169 liedjes op de MSX. ziek. 300 PRINT" ************************** Aangezien we toen net bezig *********" 250 waren ons het hoofd te bre­ 310 G$=1IT12004F#4.E8DA8A16RI6AG4F#2AD ken over de planning van het GF#E2D2F#.E8D4A8A16RI6AGF#2ADGF#4E2D2 december-nummer kwam 05D8DI6RI6D4C#8C#16RI6C#404B8BI6RI6B4 die brief net op tijd. A205D8D16RI6D4C#8C#16RI6C#404B8BI6RI6 B4A4F#8G8A4B4A4F#8G8A4B4A4R407DI6F#16

--,,----, DI6F#16D8R802DI6AI6DI6AI604F#8G8A8A16 RI6A4B2A2F#4D4G4F#4E2E8Dl ll 23 10 REM MIDNAC 0 320 M$=1IT12003A4GF#04ED2.03B4A2B204DC 20 REM 0 #D203A4GF#04ED4.DI6R16D203A2B804C#8D4 30 REM MSX Computer Magazine 0 03B404C#4D2F#8E8F#8G8A8B8A8F#8G8A8G8F 40 REM 0 #8E2D4EF#FE8C#8D803B804C#4D8E8F#4GF#D 50 REM ingezonden door: S. Dekker, Vo 8E8F#4GF#8F#16RI6F#8G8A4F#8G8A4D8E8F# orschoten 0 4EDGE2D403B204D8DI6RI6D4C#4. Dl 11 58 60 REM 0 330 R$=1IT12003D2.C#402B2AGF#2E2A203D4 70 ClS: KEY OFF: -COlOR 13,10: WIDTH 4 .DI6RI6D2.C#402B2A4GF#2E4BGA03D4.DI6R o 163 16D8D16R16D4F#8F#16RI6F#4G8G16R16G4A2 80 lOCATE 0,1 246 02B403C#DD#E8E16RI6E402A403D8D16RI6D8 90 PRINT II *************************** DI6RI6D8DI6RI6D8DI6RI6D8DI6RI6D8DI6Rl ********11 161 6D8DI6RI6D8D16RI6D8E8F#4D8E8F#4D8DI6R 100 PRINT II * 16D4F#E2A2B4GEF#8G8A2A8Dl11 7 *11 150 340 PLAY G$,M$,R$ 13 110 PRINT II * 350 PLAY G$,M$;R$ 15 10 REM STILNA o 10 REM NUZIJT 0 20 REM o 20 REM 0 30 REM MSX Computer Magazine o 30 REM MSX Computer Magazine 0 40 REM o 40 REM 0 50 REM ingezonden door: S. Dekker, Vo 50 REM ingezonden door: S. Dekker, Vo orschoten o orschoten 0 60 REM o 60 REM 0 70 CLS: KEY OFF: COLOR 2,1: WIDTH 40 103 70 ClS: KEY OFF: COlOR 10,1,1: WIDTH 80 LOCATE 0,3 16 40 211 90 PRINT SPC(5);"$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 80 LOCATE 0/3 16 $$$$$$$$" 168 90 PRINT SPC(7);"$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 100 PRINT SPC(5);"$ $$$" 222 $ 102 100 PRINT SPC(7) i"$ 110 PRINT SPC(5);"$ $" 132 $" 166 110 PRINT SPC(7) i"$ 120 PRINT SPC(5);"$ S TIL L E N A $" 134 C H T $" 39 120 PRINT SPC(7) i "$ NU ZIJT WELLEKQ\1 130 PRINT SPC(5);"$ E $11 176 $" 170 130 PRINT SPC(7) i"$ 140 PRINT SPC(5);"$ $11 138 $" 172 140 PRINT SPC(7)i ll$ 150 PRINT SPC(5);"$ $11 140 $" 174 150 PRINT SPC(7);"$ 160 PRINT SPC(5);"$ $11 142 $" 176 160 PRINT SPC(7);"$ CQ\1PUTED BY 170 PRINT SPC(5);"$ HARM)NI SATI $" 35 E $" 52 170 PRINT SPC(7); 11$ 180 PRINT SPC(5);"$ $" 146 $" 180 180 PRINT SPC(7);"$ SIt-()N C.DEKKER 190 PRINT SPC(5);"$ SIM 0 N D E $" 245 K K E R $" 202 190 PRINT SPC(7) i "$ 200 PRINT SPC(5);"$ $11 150 $" 165 200 PRINT SPC(7);"$ 210 PRINT SPC(5);"$ $11 133 $" 167 210 PRINT SPC(7)i ll$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 220 PRINT SPC(5);"$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ $$$$11 95 $$$$$$$$$" 221 220 A$="04F8F16R16F8FI6RI6FED2C2F8FI6 230 G$="T 50 04F8.GI6F8D4.F8.G16F8D4. RI6F4G8G16RI6G4A2A8R8R64A8A16R16A8A16 05C8CI6C32C64R64C804A4.B-8B-16B-32B-6 RI6A8A16RI6A8A16R16A405C204A8A16R16A4 4R64B-8F4.GBGI6G32G64R64GBB-8.A16 GBF G2A2F2.R4R64F8FI6RI6F4G4A4B-.A8G4F8F1 8.G16 F8D4.GBG16G32G64R64GBB-8.A16GBF 6RI6F4E4D8DI6RI6D4C2.R4G4F4G4A4B-2A4G 8.GI6F8D4.05C8C16C32C64R64C8E-8.CI604 4F4D4E4F4GIC2D4E4FIF2" 220 A8B-4.05D4.04B-8.FI6D8F8.E-16C803B-4. 230 C$="02F4G4A4F4B-4G403C402B-4A4B-4 B-4. " 161 03C04C03F4E4D4 C#4D2C402B-4A203D4C402 240 M$="T50 04D8.E-16D803F8.G16F804D8 B-4G403C402C4F403C4F2D4C402B-4A4G4A4B .E-16D803F8.G16F804E-8D8E-4F8E-8D8C8D -4B403C202G203C2.R404C403G4C402B-8A8G 4E-8D8R64E-803B-804E-8GBF8E-8D8E-8D80 203D402B-4B203C4D4E4D4C402B-4A4B-4A4G 3F8.G16F804R64E-803B-804E-8G8F8E-8D8E 4F1F2" 4 -8D803F8.GI6F804E-8D8E-8G8A8E-8D4.F4. 240 B$="03A4B-404C203B-4A4G204C4D4F4E D403B-8A8G8A8B-2." 93 4F2.E4F2E4D4C4D8E8F4E4D2C403B-4A4G4A2 250 R$="T 5002B-4.B-4B-16B-32B-64R64B 04DID2D4D8R8D4C8C16RI6C403B4A4F4G4R40 -4.B-4.03F4.F4.02B-4.B-4.03R64E-4.E-4 4E4D4E4F4D4E4F4D203G2B404C4F4E4D4C203 .02B-4.B-4.03E-4.E-4.02B-4.B-4.03F4.F B-2.G4.A2A4." 17 4.02R64B-4.B-4.B-4.F4.B-4.B-4." 209 250 PLAY A$/B$/C$ 83 260 PLAY G$,M$,R$ 16 260 PLAY A$/B$/C$ 85 270 PLAY G$,M$,R$ 18 .

. ',p. - \ COMPUTER MAGAZINE

~ CATEGORIE: DENKSPORT 10 REM SCHAAK 0 20 REM . 0 30 REM MSX Computer Magazine 0 40 REM 0 50 REM Ingezonden door Rien van Doorn , Krommenie 0 Schaak 60 REM 0 70 '******** SCHAAKPROBLEEM ******** 0 . Om maar met de deur in huis te vallen, 80 '******** Rien van Doorn ******** 0 Schaak is geen kompleet schaak-program­ ~' 0 ma. Dat zou al te mooi wezen. Een heus 100 COLOR 15,4,1: SCREEN 1,2: WIDTH 3 schaakprogramma, dat is iets waar veel men­ 2: KEY OFF: DEFINT A-Z: DIM A(15,15) 171 sen best zin in zouden hebben. Maar of zo­ 110 LOCATE 11,11: PRINT 11 SCHAAK 11 SP iets in Basic te schrijven is, dat vragen we ons C(24) IIPROBLEEM II : PLAY IIL3AFGC2R2CGAF ten zeerste af. Zo'n programma zou wel erg 211 38 lang worden, langer dan bij MSX haalbaar is. 120 1 0 Om over de waarschijnlijke traagheid van een 130 '**** stukken+veld inlezen **** 0 dergelijk Basic monster-programma maar te 140 FOR K=0 TO 1: RE STORE 250 29 zwijgen. 150 FOR I=128+K*48 TO 171+K*48 208 160 FOR J=BASE(7)+I*8 TO BASE(7)+ Schaak is echter wel een pri­ Meer 1*8+7 33 ma zet in de goede richting. 170 READ H: CK=CK+H: VPOKE J,H 192 Het programma legt de spe­ Bovendien is Schaak zodanig 180 NEXT J,I,K 135 ler namelijk een schaakpro­ van opzet, dat het vrij simpel 190 IF CK<>27990 THEN PRINT IIFout in 11 bleem voor, een typische is om er andere eindspel va­ dataregels 260-360 : STOP 146 eindspel-stelling. Aan de rianten in op te nemen. Een 200 FOR K=0 TO 1: RESTORE 360: CK=0 174 speler de opdracht om dat beetje Basic-programmeur 210 FOR J=BASE(7)+(224+K*8)*8 TO BA probleem te doorgronden, mag daar geen enkel pro­ SE(7)+(224+K*8)*8+7 136 zet voor zet. Daarbij kunt u bleem mee hebben. de computer steeds de vol­ Dat biedt de mogelijkheid 220 READ H: VPOKE J,H 177 gende zet laten 'spelen', en om Schaak als een soort 230 NEXT J,K 64 kontroleren of u de goede raamwerk te gebruiken, 240 STOP 234 keuze gemaakt had. waarin steeds weer pro­ 250 DATA 0,0,1,3,1,3,7,7,3,7,15,31,31 bleemstellingen kunnen ,31,31,0,0,0,128,192,128,192,224,224, Geen aktiespel worden ondergebracht. Der­ 192,224,240,248,248,248,248,0: 'pion 160 gelijke varianten zullen wij 260 DATA 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0, Toegegeven, Schaak is geen dan weer graag publiceren. 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0 112 aktiespel. Sterker nog, in fei­ Mochten het er te veel voor 270 DATA 0,0,1,1,3,6,14,8,14,6,7,3,4, te is het helemaal geen spel het blad zijn - per slot van 3,62,0,0,0,0,0,128,192,224,32,224,192 in de strikte zin van het rekening is niet iedereen in ,192,128,64,128,248,0: 1 loper 148 woord. De 'speler' kan alleen schaken geïnteresseerd - - door steeds een toets in te dan kan dat ook prima op 280 DATA 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0, drukken - iedere keer de vol­ onze cassette/diskette ser­ 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0 116 gende zet op het scherm la­ vice. We wachten met span­ 290 DATA 0,0,2,7,7,11,15,31,31,46,52, ten zetten, voorzien van uit­ ning op wat de post ons bren­ 25,3,7,7,0,0,0,128,224,208,232,232,24 leg. gen zal aan eindspelen. 4,244,116,244,244,244,244,244,0: 1 paar Eigenlijk is deze manier om d 151 een schaakprobleem mid­ Tenslotte 300 DATA 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0, dels de computer te presen­ 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0 101 teren bijna een leerprogram­ We willen bij deze de inzen­ 310 DATA 0,0,13,15,4,3,3,3,3,3,3,3,7, ma. Eentje met een beperkt der van Schaak, Rien van 8,31,0,0,0,176,240,32,192,192,192,192 lessen-repertoire, dat wel, Doorn uit Krommenie, har­ ,192,192,192,224,16,248,0: 1 toren 246 maar toch. telijk danken. Schaak is voor de liefhebbers zeker zo inte­ 320 DATA 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0, Wat Schaak onmiddellijk ressant als Othello, een pro­ 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0 105 onderscheidde, op de redak­ gramma van dezelfde inzen­ 330 DATA 0,1,9,73,73,37,37,21,26,26,1 tie, was de fraai verzorgde der dat we al in MSX Com­ 5,8,15,16,15,0,0,0,32,36,36,72,72,80, scherm-opbouw. Een goed puter Magazine nummer 16 176,176,224,32,224,16,224,0: 1 dame 17 bord, prima kleurkeuze, hebben gepubliceerd. 340 DATA 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0, fraaie sprites voor de stuk­ Helder en duidelijk gepro­ 0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0,0 109 ken. Het geheel oogt zonder grammeerd, maar bovenal 350 DATA 0,1,3,1,58,68,90,93,45,17,15 meer zeer d,..oordacht en pro­ een leuk hulpmiddel voor ,8,15,16,15,0,0,0,128,0,184,68,180,11 fessioneel. schakers. 6,104,16,224,32,224,16,224,0: 'koning 95 9: VPOKE A(9,4),130: VPOKE A(9,5),131 10 360 DATA 0,0,0,0,0,0,0,0:'1/4 veld 162 630 VPOKE A(14,10),128: VPOKE A(14,11 370 1 0 ),129: VPOKE A(15,10),130: VPOKE A(15 380 1******** bord tekenen ********* 0 ,11) ,131 50 390 VPOKE 8220,3: VPOKE 8221,12 'veld 640 VPOKE 8219,&H13 'zwarte koning op en lichtgroen/donkergroen 251 lichtgroen veld 45 400 FOR Y=0 Ta 15: FOR X=0 Ta 15: A(X 650 VPOKE A(8,0),216: VPOKE A(8,1),21 ,Y)=BASE(5)+(Y+3)*32+X+3: NEXT X,Y 62 7: VPOKE A(9,0),218: VPOKE A(9,1),219 136 410 FOR Y=2 Ta 14 STEP 4: FOR X=2 Ta 660 VPOKE 8218,&H1C 'zwarte dame op d 14 STEP 4: FOR Q=-2 Ta 1: FOR P=-2 Ta onkergroen veld 75 1 235 670 VPOKE A(4,10),20B: VPOKE A(4,11), 420 IF SGN(P)=SGN(Q) OR (SGN(P)=0 AND 209: VPOKE A(S,10),210: VPOKE A(S,ll) SGN(Q)=l) OR (SGN(P)=1 AND SGN(Q)=0) ,211 76 THEN VPOKE A(X+P,Y+Q),224 EL SE VPOKE 680 VPOKE 8217,&H13 'zwarte torens op A(X+P,Y+Q),232 23 lichtgroene velden 149 430 NEXT P,Q,X,Y: LQCATE 0,4: FOR 1=8 690 VPOKE A(0,8),200: VPOKE A(0,9),20 Ta 1 STEP-I: PRINT I: PRINT: NEXT I 86 1: VPOKE A(1,8),202: VPOKE A(1,9),203 176 440 PRINT 11 ABCDEFGH" 207 700 VPOKE A(14,2),200: VPOKE A(14,3), 450 ' 0 201: VPOKE A(15,2),202: VPOKE A(15,3) 460 1****** stelling opzetten ****** 0 ,203 64 470 VPOKE 8213,&HFC 'witte koning op 710 VPOKE 8215,&H1C 'zwarte loper op donkergroen veld 148 donkergroen veld 59 480 VPOKE A(0,14),l68: VPOKE A(0,15), 720 VPOKE A(12,2),l84: VPOKE A(12,3), 169: VPOKE A(1,14),170: VPOKE A(l,15) 185: VPOKE A(13,2),186: VPOKE A(13,3) ,171 74 ,187 90 490 VPOKE 8212,&HF3 'witte dame op li 730 VPOKE 8216,&H13 'zwart paard op 1 chtgroen veld 170 ichtgroen veld 131 500 VPOKE A(10,10),160: VPOKE A(10,l1 740 VPOKE A(4,4),192: VPOKE A(4,5),19 ),161: VPOKE A(11,10),162: VPOKE A(11 3: VPOKE A(5,4),194: VPOKE A(5,5),195 195 ,11), 163 45 750 VPOKE 8214,&H13 'zwarte pionnen 0 510 VPOKE 8211,&HFC 'witte torens op p lichtgroene velden 128 donkergroene velden 212 760 VPOKE A(0,4),176: VPOKE A(0,5),17 520 VPOKE A(2,12),152: VPOKE A(2,13), 7: VPOKE A(1,4),178: VPOKE A(1,5),179 199 153: VPOKE A(3,12),154: VPOKE A(3,13) 770 VPOKE A(2,10),176: VPOKE A(2,11), ,155 148 177: VPOKE A(3,10),178: VPOKE A(3,11) 530 VPOKE A(12,14),152: VPOKE A(12,15 ,179 216 ),153: VPOKE A(13,14),154: VPOKE A(13 780 VPOKE A(2,6),176: VPOKE A(2,7),17 ,15),155 87 7: VPOKE A(3,6),178: VPOKE A(3,7),179 91 540 VPOKE 8209,&HFC 'witte loper op d 790 VPOKE A(10,6),176: VPOKE A(10,7), onkergroen veld 99 177: VPOKE A(11,6),178: VPOKE A(11,7) 550 VPOKE A(6,4),136: VPOKE A(6,5),13 ,179 166 7: VPOKE A(7,4),138: VPOKE A(7,5),139 163 800 VPOKE A(14,6),176: VPOKE A(14,7), 560 VPOKE 8210,&HFC Iwit paard op don 177: VPOKE A(15,6),178: VPOKE A(15,7) kergroen veld 235 ,179 61 570 VPOKE A(4,14),144: VPOKE A(4,15), 810 ' 0 145: VPOKE A(5,14),146: VPOKE A(5,15) 820 '******* sprites inlezen ******* 0 ,147 24 830 RESTORE 290: FOR 1=0 Ta 31: READ 580 VPOKE 8208,&HF3 'witte pionnen op P: P$=P$+CHR$(P): NEXT: SPRITE$(0)=P$ lichtgroene velden 10 'paard 72 590 VPOKE A(0,12),128: VPOKE A(0,13), 840 RESTORE 310: FOR I =0 Ta 31: READ 129: VPOKE A(I,12),130: VPOKE A(1,13) T: T$=T$+CHR$(T): NEXT: SPRITE$(l)=T$ ,131 225 'toren 222 600 VPOKE A(4,12),128: VPOKE A(4,13), 850 RESTORE 330: FOR 1=0 Ta 31: READ 129: VPOKE A(5,12),130: VPOKE A(5,13) D: D$=D$+CHR$(D): NEXT: SPRITE$(2)=D$ ,131 104 'dame 85 610 VPOKE A(6,10),128: VPOKE A(6,ll), 860 RESTORE 350: FOR 1=0 Ta 31: READ 129: VPOKE A(7,10),130: VPOKE A(7,11) K: K$=K$+CHR$(K): NEXT: SPRITE$(3)=K$ ,131 82 'koning ' 59 620 VPOKE A(8,4),128: VPOKE A(8,5),12 870 ' 0 , CO~ MAGAZINE

880 1********** oplossing ********** o LOCATE 21,9: PRINT 113.Tb2-b1 11 44 890 LOCATE 1,1: PRINT "Wit is aan zet 1160 VPOKE A(2,12),232: VPOKE A(2,13) . Wie wint?" 249 ,232: VPOKE A(3,12),232: VPOKE A(3,13 900 LOCATE 1,22: PRINT "Druk toets vo ) ,232 48 or oplossing": IF INKEY$="" THEN 900 230 1170 FOR Y=119 Ta 135: BEEP: PUTSPRIT 910 LOCATE 1,1: PRINT SPACE$(25): LOC E 3,(40,Y),15,I:NEXT Y 21 ATE 17,22: PRINT "volgende zet" 197 1180 IF INKEY$=1I11 THEN GOTO 1180 ELS' 920 LOCATE 21,3: PRINT "1.TglxgJU: La E LOCATE 23,10: PRINT IIDe1xe6 11 95 CATE 21,5: PRINT "Dreigt" 152 1190 LOCATE 20,12: PRINT IIVoorkomt he 930 LOCATE 21,6: PRINT "Tg8 mat!" 126 til: LOCATE 20,13: PRINT ll mat op g8. 11 183 940 VPOKE A(12,14),232: VPOKE A(12,15 1200 FOR Y=135 Ta 55 STEP -1: BEEP: P ),232: VPOKE A(13,14),232: VPOKE A(13 UT SPRITE 2,(88,Y),l,2: NEXT Y 253 ,15),232 241 1210 VPOKE A(8,4),224: VPOKE A(8,5),2 950 FOR Y=135 Ta 39 STEP-I: BEEP: PUT 24: VPOKE A(9,4),224: VPOKE A(9,5),22 SPRITE 0,(120,Y),15,1: NEXT Y 135 4 42 960 VPOKE A(12,2),232: VPOKE A(12,3), 1220 IF INKEY$=II" THEN GOTO 1220 ELSE 232: VPOKE A(13,2),232: VPOKE A(13,3) LOCATE 20,12: PRINT 11 4.Df3xc6+ 11 10 ,232 68 1230 LOCATE 20,13: PRINT SPACE$(10) 213 970 IF INKEY$='"' THEN GOTO 970 ELSE L 1240 VPOKE A(10,10),224: VPOKE A(10,l OCATE 23,4: PRINT "Ta4xa2+" 248 1),224: VPOKE A(11,10),224: VPOKE A(l 980 LOCATE 21,5: PRINT SPACE$(6): LOC 1,11) ,224 11 ATE 20,6: PRINT "Op 1... TxgJU 208 1250 X=105: FOR Y=103 Ta 55 STEP -1: 990 LOCATE 20,7: PRINT "of 1... Th8": X=X-l: BEEP: PUT SPRITE 4,(X,Y),15,2: LOCATE 20,8: PRINT "volgt 2.Dxh5" 189 NEXT Y 152 1000 LOCATE 20,9: PRINT "+ en mat via 1260 VPOKE A(4,4),224: VPOKE A(4,5),2 ": LOCATE 20,10: PRINT "h8 of g8." 135 24: VPOKE A(5,4),224: VPOKE A(5,5),22 1010 LOCATE 20,12: PRINT "En 1... Dxg7 4 169 ": LOCATE 20,13: PRINT "faalt op" 177 1270 IF INKEY$=1I11 THEN GOTO 1270 EL SE 1020 LOCATE 20,14: PRINT "2.Dxc6+ en" LOCATE 23,13: PRINT IIKe8-d8 11 136 : LOCATE 20,15: PRINT "mat op a8." 179 1280 VPOKE A(8,0),224: VPOKE A(8,l),2 1030 VPOKE A(0,8),224: VPOKE A(0,9),2 24: VPOKE A(9,0),224: VPOKE A(9,l),22 24: VPOKE A(I,8),224: VPOKE A(I,9),22 4 143 4 188 1290 FOR X=88 Ta 72 STEP -1: BEEP: PU 1040 FOR Y=87 Ta 119: BEEP: PUT SPRIT TSPRITE 5,(X,23),l,3: NEXT X 172 E 2,(24,Y),1,1: NEXT Y 220 1300 IF INKEY$=1I11 THEN GOTO 1300 ELSE 1050 VPOKE A(0,12),224: VPOKE A(0,13) LOCATE 21,15: PRINT "5.Dc6-c7+" 33 ,224: VPOKE A(I,12),224: VPOKE A(I,13 1310 FOR Y=55 Ta 39 STEP -1: BEEP: PU ) ,224 165 T SPRITE 4,(56,Y),15,2: NEXT Y 181 1060 IF INKEY$="" THEN GOTO 1060 ELSE 1320 IF INKEY$=1I11 THEN GOTO 1320 ELSE LOCATE 20,6: PRINT" 2.Pc1xa2 11 50 LOCATE 23,16: PRINT IIKd8-e8 11 151 1070 FOR Y=7 Ta 15: LOCATE 20,Y: PRIN 1330 FOR X=72 Ta 88: BEEP: PUT SPRITE T SPACE$(12): NEXT Y 151 5,(X,23),1,3: NEXT X 174 1080 VPOKE A(4,14),232: VPOKE A(4,15) 1340 IF INKEY$=1I11 THEN GOTO 1340 ELSE ,232: VPOKE A(5,14),232: VPOKE A(5,15 LOCATE 21,18: PRINT 116.Dc7-b8+ 11 188 ) ,232 244 1350 LOCATE 1,22: PRINT SPACE$(28): L 1090 X=57: FOR Y=135 Ta 119 STEP -1: OCATE 23,20: PRINT lIen op de ll 131 X=X-l: BEEP: PUT SPRITE 1,(X,Y),15,0: 1360 LOCATE 23,21: PRINT IIvolgendell: NEXT Y 97 LOCATE 23,22: PRINT "zet mat! 11 42 1100 FOR X=40 Ta 24 STEP -1: BEEP: PU 1370 X=57: FOR -Y=39 Ta 23 STEP -1: X= T SPRITE 1,(X,119),15,0: NEXT X 98 X-I: BEEP: PUT SPRITE 4,(X,Y),15,2: N 1110 PUT SPRITE 2,(-16,-16) 170 EXT Y 67 1120 IF INKEY$=1I11 TH EN GOTO 1120 ELSE 1380 1 o LOCATE 23,7: PRINT IIDc3-e1+ 11 56 1390 1****** opnieuw/stoEpen ******* o 1130 VPOKE A(4,10),232: VPOKE A(4,11) 1400 LOCATE 1,1: PRINT IIL1]=opnieuw [ ,232: VPOKE A(5,10),232: VPOKE A(5,11 2]=stoppen ll 13 ) ,232 15 1410 K=VAL(INKEY$): IF K=l THEN RUN E 1140 X=55: FOR Y=103 Ta 135: X=X+1: B LSE IF K<>2 THEN 1410 40 EEP: PUT SPRITE 2,(X,Y),l,2: NEXT Y 61 1420 COLOR 15,4,4: SCREEN 0: WIDTH 37 1150 IF '1NKEY$='!"' THEN GOTO 1150 EL SE : KEY ON: END 25 nen, begint de dappere spe­ heel aardige oplossing. CATEGORIE: SPELLEN ler of speelster meteen het Alles draait daarbij om de woord 'eekhoorn' in te tik­ 'energie', die de speler heeft. ken. Mis! Het moest dit keer Deze energie wordt in pro­ 'eenhoorn' zijn, een goede centen uitgedrukt en valt af reden om vooral ook op het te lezen op een balk, onder­ scherm te blijven kijken. aan het scherm. In eerste in­ Blast Het spel kent een aantal ni­ stantie staat die indicator op veau's, die van elkaar ver­ honderd procent; voor iede­ Natuurlijk zijn we op de MSX Computer Ma­ schillen doordat de laser­ re letter die in de laserstraal gazine redaktie niet voor een kleintje ver­ straal meer naar rechts ver­ verzeild raakt verliest de vaard, als het op typen aankomt. Ondanks het schoven is. Met andere speler 2% energie. Kortom, woorden: dichter bij de lin­ na vijftig gemiste letters is feit dat we geen van allen met tien vingers tik­ kerzijde van het scherm, het spel gewoon over? ken, laat staan blind kunnen typen, weten we waar de weg te tikken woor­ Nee, want voor ieder uitge­ toch een redelijk tempo te halen. den verschijnen. Men heeft speeld niveau krijgt men er Dat mag ook wel, gezien de hoeveelheid ko­ dus korter de tijd om een weer 4% energie bij! Deze pij die er voor ieder nummer van het blad no­ woord weg te vagen. wat flexibeler manier van omgaan met fouten - want dig is. De puntentelling is aan die dat is het in feite - maakt niveau's gekoppeld. Per let­ Blast des te aantrekkelijker. Vandaar misschien dat we vrede op de redaktie geleid ter krijgt men namelijk altijd Hoe hoger men komt, hoe een spel als Blast zelf heel heeft, aangezien sommigen 5 punten, plus nog eens het meer foutjes zijn toegestaan. leuk vinden. Blast is namelijk er niet tegenkonden. Maar niveau maal twee. Met ande­ een type-spelletje, waarbij dat waren dan ook geen re woorden, het woord 'elec­ de speler de woorden op het spel-liefhebbers. tromagneet', dat 14 letters Extra's scherm moet intikken voor telt, levert op het eerste ni­ Wie wil kan heel simpel an­ die de laserstraal bereiken. Over de kleurkeuze voor de veau 14 maal (5 plus 2 maal dere woorden invoegen. Een soortement edukatief letters zou men kunnen twis­ 1) punten op. Voor wie niet Echter, alleen kleine letters spel dus, hoe sneller men tik­ ten. Het donkerblauw is wat zo snel in hoofdrekenen is, worden juist weergegeven, ken kan, hoe meer punten er lastig leesbaar en maakt dat zijn 98 punten. hoofdletters in de in te tikken te behalen zijn. En hoe gaat daarom Blast eigenlijk iets Hetzelfde woord op level 10 woorden zijn verboden. dat met mensen, dan wil men moeilijker dan nodig. Maar geeft echter 350 punten op. Bovendien moeten er dan wel snel leren tikken. aan de andere kant; de kleu­ Juist op de lastiger niveau's wel een paar andere zaken ren zijn wel zodanig gekozen liggen de punten voor het op­ ook worden aangepast. Zo Leuk dat ook op een monochroom rapen, als men tenminste wordt in regel 330 het array beeldscherm gespeeld kan snel genoeg tikken kan. A$ gedimensioneerd, waarin Nu hebben we al heel wat worden. type-spelletjes onder ogen gehad. Wat heet, we hebben Grappig detail: het caps­ er zelfs al eens eentje gepu­ lock lampje, dat aangeeft of bliceerd. Maar Blast spant de hoofdletters-toets vast wat ons betreft toch wel de staat, knippert driftig mee kroon, als het om een ver­ onder het spelen. zorgd beeldscherm gaat. De graphics zijn prima! Score Behalve de woorden zelf - die in een eigen lettertje zijn Het spel kent een high-sco­ uitgevoerd - komt er nog re, die in eerste instantie op wel meer over het scherm 5000 is gezet. Om dat te over­ voorbij zeilen. Sterren bij­ treffen is nog geen heksen­ voorbeeld, die het geheel toer. Maar om boven de tien­ een wat spacy uiterlijk verle­ duizend punten te komen, nen. Heel knap: die sterren dat is al heel wat anders. komen met verschillende Op de redaktie zijn we tot snelheden voorbij, hetgeen ongeveer 16000 gekomen, een soort dieptewerking maar dat was nadat we een geeft. truukje bedacht hadden om Energie de woorden worden opgesla­ Blast is qua geluid ook niet een beetje vals te spelen. gen. Momenteel wordt er op zijn mondje gevallen, er Gemeen is dat Blast de spe­ Natuurlijk zal Blast niet ein­ ruimte voor precies honderd komen hele aardige geluids­ ler in de luren legt. Als men deloos doorgaan, er is ook woorden gereserveerd; dat effekten in voor. Jammer ge­ eenmaal een tijdje gespeeld een manier om de beurt te aantal zal men dienen te ver­ noeg geen echte muziek, heeft, denkt men al snel dat verliezen. De programmeur, hogen. maar wel een duidelijk ner­ men alle woorden nu wel Rob van Hout, heeft daarbij Hetzelfde geldt voor regel veus-makend ritme. Een ge­ eens gezien heeft. Kortom, gekozen voor een wat ge­ 360, waar de woorden uit de luidje dat bovendien tot on- zodra de letters 'ee' verschij- compliceerde maar eigenlijk data-regels in het array wor- COMPUlEll MAGAZINE

den ingelezen. Ook daar z moet een teller worden aan­ gepast.

Overigens, Blast is beveiligd tegen de Control-Stop toets­ kombinatie. De enige manier om het programma te onder­ breken is middels de toets­ kombinatie Control + Shift + Graph + Code. Een con­ certpianist slaat zoiets met één hand aan, de rest van de mensheid mag twee handen gebruiken. Lastig is alleen dat ook na het onderbreken de Stop­ toets uitgeschakeld blijft. 5 Een reset is de eenvoudigste manier om dit euvel weer uit de wereld te helpen, maar tij­ dens de laatste fase van het 'debuggen' van het ingetikte programma zult u er wel eens tureluurs van worden, zo'n listing die onstopbaar op het scherm voorbij scrollt. Ook iets om op te letten tij­ dens het intikken zijn de op het eerste gezicht speciale tekens in bijvoorbeeld regel 580. Al die vreemd ogende 'majorette-stokjes' zijn ech­ ter gewone procent-tekent­ een foutmelding. ders zeggen dan dat u toch WIJzmg, die keurig voorbij jes. De korte vertikale Gewoon gaan zoeken tot u echt een foutje gemaakt rolt, geluidseffektenop de streepjes in de regel daaron­ de fout gevonden hebt, is moet hebben. juiste momenten. Naar onze der zijn gewone enkele aan­ onze raad. Het programma mening doet Blast niet of halingstekens, zoals die ook zal zich echt niet vergissen, Verzorgd nauwelijks onder voor het in plaats van een REM­ als het aangeeft dat u een door Philips uitgebrachte kommando gebruikt mogen fout gemaakt heeft, dan is We zeiden het reeds, Blast is Tempo Typen. Toegegeven, worden. Blast bevat - zoals dat ook zo. tot in de puntjes verzorgd. het is weer eens een hele lap gebruikelijk - een extra in­ Wat u in géén geval moet Goede graphics, die echter om in te tikken, maar zeker terne check op de data-re­ doen is de MSX Computer zo simpel gehouden zijn dat de moeite waard. We willen gels. Als u een foutje maakt Magazine redaktie opbellen, dit geheel in Basic geschre­ bij deze de gelegenheid aan­ bij het intikken van de vele want dat levert alleen maar ven spel toch snel genoeg grijpen om de inzender, Rob getallen die het eigen letter­ frustratie op, zowel voor u als blijft. Een aardig intro­ van Hout, nogmaals hartelijk type bevatten, dan zal het voor ons. Ook wij kunnen in scherm, met daarop een te bedanken voor zijn prima programma afbreken met zo'n geval namelijk niets an- (Engelstalige) gebruiksaan- programma.

10 REM BLAST . 0 20 REM 0 30 REM MSX Computer Magazine 0 40 REM 0 50 REM ingezonden door: Rob van Hout, Helmond 0 60 REM 0 ~I 0 · 80 I initialisatie ****************** 0 ~I 0 100 I CTRL+SHIFT+GRPH+CODE => STOP 0 110 I 0 120 SCREEN 1,2,0;2: COLOR 15,1,1: WID \ COMPVna MAGAZINE

den ingelezen. Ook daar 2 moet een teller worden aan­ gepast.

Overigens, Blast is beveiligd tegen de Control-Stop toets­ kombinatie. De enige manier om het programma te onder­ breken is middels de toets­ kombinatie Control + Shift + Graph + Code. Een con­ certpianist slaat zoiets met één hand aan, de rest van de mensheid mag twee handen gebruiken. Lastig is alleen dat ook na het onderbreken de Stop­ toets uitgeschakeld blijft. .3 Een reset is de eenvoudigste manier om dit euvel weer uit de wereld te helpen, maar tij­ dens de laatste fase van het 'debuggen' van het ingetikte programma zult u er wel eens tureluurs van worden, zo'n listing die onstopbaar op het scherm voorbij scrollt. Ook iets om op te letten tij­ dens het intikken zijn de op het eerste gezicht speciale tekens in bijvoorbeeld regel 580. Al die vreemd ogende 'majorette-stokjes' zijn ech­ ter gewone procent-tekent­ een foutmelding. ders zeggen dan dat u toch WlJzmg, die keurig voorbij jes. De korte vertikale Gewoon gaan zoeken tot u echt een foutje gemaakt rolt, geluidseffektenop de streepjes in de regel daaron­ de fout gevonden hebt, is moet hebben. juiste momenten. Naar onze der zijn gewone enkele aan­ onze raad. Het programma mening doet Blast niet of halingstekens, zoals die ook zal zich echt niet vergissen, Verzorgd nauwelijks onder voor het in plaats van een REM­ als het aangeeft dat u een door Philips uitgebrachte kommando gebruikt mogen fout gemaakt heeft, dan is We zeiden het reeds, Blast is Tempo Typen. Toegegeven, worden. Blast bevat - zoals dat ook zo. tot in de puntjes verzorgd. het is weer eens een hele lap gebruikelijk - een extra in­ Wat u in géén geval moet Goede graphics, die echter om in te tikken, maar zeker terne check op de data-re­ doen is de MSX Computer zo simpel gehouden zijn dat de moeite waard. We willen gels. Als u een foutje maakt Magazine redaktie opbellen, dit geheel in Basic geschre­ bij deze de gelegenheid aan­ bij het intikken van de vele want dat levert alleen maar ven spel toch snel genoeg grijpen om de inzender, Rob getallen die het eigen letter­ frustratie op, zowel voor u als blijft. Een aardig intro­ van Hout, nogmaals hartelijk type bevatten, dan zal het voor ons. Ook wij kunnen in scherm, met daarop een te bedanken voor zijn prima programma afbreken met zo'n geval namelijk niets an- (Engelstalige) gebruiksaan- programma.

( 10 REM BLAST 0 20 REM . 0 30 REM MSX Computer Magazine 0 40 REM 0 50 REM ingezonden door: Rob van Hout, Helmond 0 60 REM 0 l

80n I initialisatie ****************** °0 ~I 0 100 I CTRL+SHIFT+GRPH+CODE => STOP ° 110 I 120 SCREEN 1,2,O;2: COLOR 15,1,1: WIn ° , CO~ MAGAZINE

PRINT USING "ç Ç"iE$(96): LO 80 227 CATE 20,21: PRINT USING "**HEHlliSC 15 850 IF NT=10 THEN NT=0 ELSE GOTO 930 42 600 FOR X=95 TO 1 STEP -1: LOCATE 9,1 860 IF E<=92 THEN E=E+4 EL SE E=96 31 9: PRINT USING"ç Ç"iE$(X): I 870 GOSUB 1180 81 F STRIG(0) THEN 680 169 880 IF L<14 THEN L=L+1: SOUND 12,16-L 610 NEXT X: 100 : V=V+2: W=W-2: LOCATE 28,19: PRINT U 620 FOR X=2 TO 96 STEP 1: LOCATE 9,19 SING "EE ll iL ELSE GOTO 930 66 : PRINT USING"ç Ç"iE$(X): IF 890 IF L<10 THEN LOCATE 28,19: PRINT STRIG(0) THEN 680 70 "0" 206 630 NEXT X 104 900 SOUND 0,200: SOUND 7,56: FOR A=(V 640 GOTO 600 59 +1)*8 TO (V+3)*8: SOUND 8,11+S1*2: VP 650 I 0 OKE 6917,A: VPOKE 6941,A: SPRITE$(3)= 660 I spel hoofdlus ***************** 0 S$(Sl): SWAP Sl,S2: FOR B=2 TO 6: VPO 670 I 0 KE 6913+(B*4),A: NEXT B 184 680 FOR A=0 TO 15: LOCATE 0,A: PRINT 910 OUT &HAA,INP(&HAA) XOR &H40 167 SPC(32)i: NEXT A: NT=0: SC=0: A=USR(0 920 FOR C=10 TO 20: D=6913+C*4: VPOKE ): LOCATE 20,21: PRINT "0000000" 127 D,255-(OMOD3+257-VPEEK(D))MOD255: NE 690 LOCATE 0,0: PRINT "E"iSTRING$(30, XT C: NEXT A: SOUND 8,0 61 "% 11 ) i 11 E& 11 ; SPC (30 ) i "&! 11 i STR 1NG$ (30 , " I 11 930 I=INT(100*RND(-TIME)+1): H=INT(9* ) , • 11 .1" 62 RND(1)+5): X=USR(0) 77 700 SPRITE$(10)=CHR$(&Q0B1) 95 940 S=33: N=LEN(A$(I)): T=34 4 710 SPRITE$(11)=CHR$(&Q0B10)+CHR$(&Q0 950 A$=SPACE$(33)+A$(I) 90 B111)+CHR$(&Q0B10) 6 960 FOR J=l TO 33+N 155 720 FOR A=10 TO 14 STEP 2: PUT SPRITE 970 OUT &HAA,INP(&HAA) XOR &H40 179 A,(RND(1)*255,(A-10)*22+24),10,10: N 980 LOCATE 33,H: PRINT MID$(A$,J,33) 250 EXT A 226 990 FOR C=10 TO 20: D=6913+C*4: VPOKE 730 FOR A=11 TO 15 STEP 2: PUT SPRITE D,255-(OMOD3+257-VPEEK(D))MOD255: NE A,(RND(I)*255,(A-10)*21+24),ll,ll: N XT C 141 EXT A 80 1000 SPRITE$(3)=S$(Sl): SWAP Sl,S2 168 740 FOR A= 16 TO 25: PUT SPRITE A,(RN 1010 IF T=LEN(A$) THEN NT=NT+l: GOTO 0(1)*255, (A-16)*11+29),8,10: NEXT A· 27 850 196 750 FOR A=26 TO 30: PUT SPRITE A,(RND 1020 POKE &HFCAB,0: I$=INKEY$:IF I$=M (1)*255, (A-26)*22+23),8,10: NEXT A 97 ID$(A$,T,l) THEN MID$(A$,T)=" ": T=T+ 760 C$=SPACE$(7): D$=SPACE$(30)+"welc 1: 5=S+I: SC=SC+2*L+5: GOSUB 1180 ELS II OIlE to KEYBOARD BLASTER +C$+"wr itten E IF 1$>"" THEN E=E-1: G05UB 1180 69 by r. van hout"+C$+"type away the wor 1030 IF J-(S-34)=W THEN J=33+N 40 ds before they reach the laser beam"+ 1040 NEXT J 102 C$+"good luck ... "+C$+"high score"+STR 1050 VPOKE (H+1)*32+6144+V,VPEEK((H+1 $(HS)+II by "+N$+" 11 170 )*32+6144+V)-32 168 770 A$=IIKEYBOARD BLASTER": B$="keyboa 1060 SOUND 8,14: SOUND 7,48: E=E-2: I rd blaster" 239 F E>-l THEN SOUND 6,E/3.1: SOUND 0,E* 780 SOUND 13,14: SOUND 0,200: FOR A=l 2.65 163 TO LEN(D$): LOCATE 1,1: PRINT MID$(D 1070 OUT &HAA,INP(&HAA) XOR &H40 249 . $,A,30): SOUND 8,14: FOR W=0 TO 70: N 1080 GOSUB 1180 158 EXT W: SOUND 8,11: FOR W=0 TO 30: NEX 1090 FOR. C=10 TO 20: D=6913+C*4: VPOK T W: SWAP A$,B$: MID$(D$,42,16)=A$ 213 E D,255-(CMOD3+257-VPEEK(D))MOD255: N 790 IF X<96 THEN X=X+1: LOCATE 9,19: EXT C 114 PRINT USING"ç ç";E$(X) EL SE 1100 SPRITE$(3)=S$(SI): SWAP Sl,S2 170 LOCATE 9,19: PRINT E$(96) 230 1110 MID$(A$,T)=II ": T=T+1: S=S+l 166 800 NEXT A 126 1120 LOCATE V,H+1: PRINT MID$(A$,T,32 810 SOUND 8,0 114 -V): VPOKE (H+1)*32+6144+V,VPEEK((H+1 820 KEY(l) ON: KEY(2) ON 198 )*32+6144+V)-32 232 830 LOCATE 0,0: PRINT "E"iSTRING$(30, 1130 IF T=LEN(A$) THEN SOUND 8,0: NT= "%") i "L$" iSPC(30); "$E" ;STRING$(30,1%" NT+1: GOTO 850 196 );IIE" 230 1140 GOTO 1060 194 840 V=0: W=34: Sl=l: S2=2: PUT SPRITE 1150 I 0 1,(-16,23),15,2: FOR A=2 TO 6: PUT S 1160 I plaatsen score &energie ***** 0 PRITE A,(-16,(A-1)*16+23),8,3: NEXT A 1170 I 0 : PUT sPRITE 7,(-16,119),15,1: GOTO 8 1180 IF E<=0 THEN E=0 224 1190 LOCATE 9,19: PRINT USING lI ç 1460 SOUND 8,0: SOUND 13,0: FOR A=3 T ç";E$(E): LOCATE 20,21: PRINT US o 16: LOCATE 0,A: PRINT SPC(32): NEXT ING 1**f:Ef:EE";SC 85 A: LOCATE 13,8: PRINT IIPAUSED II : LOCA 1200 IF E=0 THEN FOR A=2 TO 6: PUT SP TE 4,10: PRINT "PRESS RETURN TO CONTI RITE A,(200,200): NEXT A: SOUND 8,0: NUP: KEY (1) OFF 30 LOCATE 0,H+1: PRINT SPC(32): FOR W=0 1470 IF INKEY$<>CHR$(13) THEN 1470 205 Ta 50:NEXT W: RETURN 125O 27 1480 LOCATE 13,8: PRINT SPC(6): LOCAT 1210 RETURN 130 E 4,10: PRINT SPC(24): X=USR(0): KEY( 1220 I 0 1) ON: SOUND 13,14: RETURN 80 1230 1 einde spel ******************* 0 1490 I 0 1240 1 0 1500 I step ************************* 0 1250 KEY(I) OFF: KEY(2) OFF: VPOKE 82 1510 I 0 19,0: FOR A=3 Ta 16: LOCATE 0,A: PRIN 1520 KEY(1) OFF: KEY(2) OFF: SOUND 8, T STRING$(32,219): NEXT A 54 0: SOUND 13,0: SOUND 0,56: FOR A=0 Ta 1260 SOUND 7,21: SOUND 6,31: SOUND 8, 31: PUT SPRITE A,(0,0),0,0: NEXT A: 16: SOUND 9,0: SOUND 12,100: SOUND 13 RETURN 480 201 ,1 61 1530 I 0 1270 FOR A=1 Ta 40: VPOKE 8219,102: F 1540 I data lettertype ************** 0 OR W=0 Ta 90: NEXT W: VPOKE 8219,0: F 1550 I 0 OR W=0 Ta 90:NEXT W:NEXT A:FOR W=0 TO 1560 DATA 60,102,102,O,2O4,204,120,0 109 100: NEXT W 13 1570 DATA 4,6,6,0,12,12,8,0 199 1280 SOUND 8,0: SOUND 9,16: SOUND 7,5 1580 DATA 60,6,6,56,192,192,120,0 20 6: SOUND 12,5 175 1590 DATA 60,6,6,56,12,12,120,0 62 1290 A=USR(0): FOR W=0 Ta 1000: NEXT 1600 DATA 36,102,102,56,12,12,8,0 201 W 51 1610 DATA 60,96,96,56,12,12,120,0 125 1300 FOR A=0 Ta 31: PUT SPRITE A,(0,0 1620 DATA 60,96,96,56,204,204,120,0 7 ), 0 ,0: NEXT A 192 1630 DATA 60,6,6,0,12,12,8,0 17 1310 IF NOT SC>HS THEN 1390 102 1640 DATA 60,102,102,56,204,204,120,0 80 1320 HS=SC: LOCATE 9,7: PRINT IINEW Hl 1650 DATA 60,102,102,56,12,12,120,0 0 GH SCORE" 80 1660 DATA 226,246,254,254,234,226,226 1330 LOCATE 6,12: PRINT "NAME ...... ,0 21 ...... ': LOCATE 12,12 53 1670 DATA 255,0,204,2i8,216,218,204,0 7 1340 N$="II: FOR A=1 TO 14 117 1680 DATA 255,0,227,214,230,214,211,O 218 1350 POKE &HFCAB,255: A$=INPUT$(I): I 1690 DATA 255,O,52,181,189,189,53,0 45 F A$=CHR$(13) THEN 1370 EL SE IF A$=CH 1700 DATA 255,0,206,173,174,237,173,0 42 R$(8) AND A>1 THEN A=A-l: N$=LEFT$(N$ 1710 DATA 248,0,120,96,112,96,120,0 236 ,A-1): LOCATE A+ 11,12: PRINT ""1;CHR$ 1720 DATA 126,193,221,217,221,193,126 (8);: GOTO 1350 ELSE IF A$o" 11 AND A ,0 70 $<"A" OR A$>"ZII THEN 1350 89 1730 DATA 16,56,56,92,92,238,238,0 123 1360 PRINT A$;: SOUND 13,1: FOR W=0 T 1740 DATA 236,238,236,224,236,238,236 o 120: NEXT W: N$=N$+A$: NEXT A 183 ,0 169 1370 IF N$>1I11 THEN FOR A=1 TO LEN(N$) 1750 DATA 108,238,224,224,224,238,108 : IF ASC(MID$(N$,A,I))>64 TH EN MID$(N ,0 190 $,A,I)=CHR$(ASC(MID$(N$,A,I))+32): NE 1760 DATA 236,238,238,238,238,238,236 XT A EL SE NEXT A 251 ,0 143 1380 IF N$=" " THEN N$=" a lazy persen ll 58 1770 DATA 254,254,0,252,224,254,254,0 144 1390 FOR A=3 Ta 16: LOCATE 0,A: PRINT 1780 DATA 254,254,0,252,224,224,224,0 211 SPC(32): NEXT A 212 1790 DATA 108,238,224,224,238,230,108 1400 LOCATE 9,7: PRINT "~ ,0 82 (": LOCATE 9,8: PRINT "$ $ 1800 DATA 238,238,238,254,238,238,238 ": LOCATE 9,9: PRINT "$ GAME OVER $" ,0 175 : LOCATE 9,10: PRINT "& &" 1810 DATA 56,56,56,56,56,56,56,0 146 : LOCATE 9,11: PRINT "!I I I I I I I I I I I I!" 25 1820 DATA 14,14,14,14,238,238,108,0 140 1410 FOR W=0 Ta 3500: NEXT W: GOTO 48 1830 DATA 238,236,232,224,232,236,238 0 153 ,0 224 1420 GOTO 1420 190 1840 DATA 224,224,224,224,226,230,238 1430 I 0 ,0 25 1440 I pause ************************ 0 1850 DATA 130,198,238,238,238,238,238 1450 I 0 ,0 208 - ' COMPUlllt MAGAZINE

1860 DATA 198,230,118,186,220,206,198 2290 DATA 128,64,160,80,168,84,170,65 223 ,0 173 2300 DATA 175,72,164,84,170,82,171,25 1870 DATA 108,238,238,238,238,238,108 5 236 ,0 58 2310 DATA 255,234,117,106,53,58,21,25 1880 DATA 236,238,238,236,224,224,224 0 77 ,0 195 2320 DATA 213,106,53,26,13,6,3,1 206 1890 DATA 108,238,238,230,234,236,110 2330 DATA 255,171,82,170,84,164,72,17 ,0 190 5 56 1900 DATA 236,238,236,224,232,236,238 2340 DATA 65,170,84,168,80,160,64,128 143 ,0 53 2350 DATA 1,0,0,0,0,0,0,1 235 1910 DATA 110,230,114,56,156,206,236, 2360 DATA 3,6,6,12,12,6,6,3 75 0 163 2370 DATA 192,96,96,48,48,96,96,192 37 1920 DATA 254,254,0,96,96,126,62,0 179 2380 DATA 128,0,0,0,0,0,0,128 254 1930 DATA 238,238,238,238,238,238,108 2390 DATA 3,6,6,12,12,6,6,3 84 ,0 95 2400 DATA 1,0,0,0,0,0,0.1 222 1940 DATA 238,238,238,108,108,40,40,0 67 2410 DATA 128,0,0,0,0,0,0,128 235 1950 DATA 238,238,238,238,238,198,130 2420 DATA 192,96,96,48,48,96,96,192 24 ,0 74 2430 I 0 1960 DATA 238,238,116,56,92,238,238,0 125 2440 I woorden (Kleine letters!) **** 0 1970 DATA 238,238,238,124;56,56,56,0 29 2450 I 0 1980 DATA 238,206,156,56,114,230,238, 2460 DATA aalbes,aalmoes,aambeeld,aan 0 52 vraag,aardappel,acteur,adelaar,advert 1990 DATA 0,126,102,90,90,102,126,0 75 entie,driemaster,pijpleiding 189 2000 DATA 126,126,126,126,126,126,126 2470 DATA baken,maquette,badminton,ba ,126 202 kvis,ballon,bankschroef,belasting,bet 2010 DATA 0,255,255,255,255,255,255,0 191 on,vliegtuig 167 2020 DATA 255,85,170,85,170,85,255,0 233 2480 DATA concert,contract,crypte,cul 2030 DATA 254,84,170,84,170,84,254,0 120 tuur,cursief,cyclus,concept 254 2040 DATA 252,84,168,84,168,84,252,0 104 2490 DATA dadel,dagblad,dictaat . 186 2050 DATA 248,80,168,80,168,80,248,0 68 2500 DATA eekhoorn,evolutie,element,e 2060 DATA 240,80,160,80,160,80,240,0 87 ndeldarm,eenhoorn,extreem 5 2070 DATA 224,64,160,64,160,64,224,0 76 2510 DATA fietspomp,factuur,fase 123 2080 DATA 192,64,128,64,128,64,192,0 197 2520 DATA steengroeve,grafkelder,gron 2090 DATA 128,0,128,0,128,0,128,0 69 dwet 125 2100 DATA 126,126,126,126,126,126,126 2530 DATA handappel,hekwerk,herberg 75 ,0 47 2540 DATA informatie, jaarverslag, kale 2110 DATA 127,127,0,127,126,127,127,0 96 idoscoop,kalender 95 2120 DATA 126,120,96,0,96,120,126,0 243 2550 DATA ledematen,metronoom,neushoo 2130 DATA 254,254,0,248,0,254,254,0 87 rn,onderzoek,pneumatiek 250 2140 DATA 126,126,126,31,7,7,7,0 152 2560 DATA bergkristal,rooksignaal,spa 2150 DATA 126,126,126,248,224,224,224 arbank,tekentafel,uurwerk,universeel, ,0 78 vragenlijst,wegennet,xylofoon,yoghurt 2160 DATA 120,126,120,0,120,126,120,0 158 ,7:otJavelzuur 164 2170 DATA 30,126,126,126,126,126,,30,0 148 2570 DATA hoofdkwartier,koptelefoon,p 2180 DATA 1,7,7,25,25,126,126,0 98 latenspeler,microcomputer,zakenreis,n 2190 DATA 120,126,126,126,126,126,120 aslagwerk,aardrijkskunde, gymnastiek, b ,0 30 ~ekhouding,schuifdeur,codeslot,huurhu 2200 DATA 128,224,224,248,248,126,126 lS 113 ,0 39 2580 DATA electromagneet,stralingsvel 2210 DATA 120;126,120,0,96,120,126,0 233 d,hoogspanning,informatica,waterwinge 2220 DATA 30,126,31,7,97,120,126,0 68 bied, verkeersl icht,spoorl ijn<..kofferse 2230 DATA 0,0,0,0,6,30,126,0 118 t,vuurwerk,controleur,chauffeur l61 2240 DATA 126,30,134,224,248,126,120, . 2590 DATA vloerbedekking,wasmachine,c 0 ",., 241 entrifuge,machinecode,toetsenbord,mic 2250 DATA 127,127,0,30,30,31,7,0 51 roprocessor,audiocassette,huisraad,in 2260 DATA 254,254,0,0,0,254,254,0 44 boedel,automaat,melkboer,atlas,bestan 2270 DATA 1,3',6,13,26,53,106,213 : 96 d 126 2280 DATA 250,21,58,53,106,117,234,25 2600 I 0 5 240 2610 I (c) 1987 Rob van Hout 0 -

Waarbij het overzicht over SOFTWARE- BESPREKING de geschreven tekst - die gewoon op het scherm te zien is - heel belangrijk is.

Turbotext kan dat allemaal niet; het programma laat de Turbotext gebruiker regeltjes intikken, die niet al te lang mogen zijn Geld verdienen is niet slecht. Tenminste, als men dat doet op een eer­ en door een backslash afge­ lijke manier. Maar geld verdienen door klinkklare rotzooi op de markt sloten worden. Na het afslui­ te brengen, dat is ronduit verwerpelijk. Die rotzooi in kwestie heet Tur­ ten verdwijnt die regel en mag men op een maagdelijk botext, en is afkomstig van dezelfde fabrikant als het door ons reeds scherm de volgende zin kom­ gekraakte Turbobase. Na die recensie van Turbobase kregen we van poneren. Van enig overzicht een bevriende handelaar een exemplaar van de 'bijbehorende' tekst­ is geen sprake. verwerker toegestopt, waarbij de brave man ons waarschuwde dat dit programma zo mogelijk nog slechter was. Eerlijk gezegd wilden we Het wijzigen is al helemaal een crime; er kunnen alleen dat niet aannemen, nog slechter dan Turbobase, dat kon bijna niet. maar hele regels tussenge­ voegd worden. En hoe! Als men de i van insert kiest Maar helaas, onze relatie het ons een raadsel is waar­ telijk feit. Weliswaar be­ op het hoofdmenu, dan ver­ had gelijk. Turbotext zou - om iemand deze ellende zou weert de 'handleiding' dat schijnt de vraag: wat ons betreft - verboden willen kopiëren. Turbotext automatisch de moeten worden. Dergelijke Uiteindelijk IS het enige disk gebruikt als er eentje Jump Text % (0-100)? programma's op de markt voordeel van dit overbodig aangesloten is, maar dat is brengen, daar zou Frits Bom trage laden, dat het wat lan­ een onjuistheid. Men mag al­ waarna een getal tussen de 0 eens wat aan moeten doen. ger duurt voordat het pro­ tij d zelf kiezen, gelukkig. en de 100 ingetikt moet wor­ granlma kan beginnen. Om daarna tot Sint Juttemis den. Men heeft nog even de illusie te gaan wachten, want traag Na wat experimenteren ont­ Basic dat men inderdaad een pro­ dat die laad- en save-routi­ dekten we dat dit getal be­ Maar zolang Frits zich met gramma gekocht heeft dat nes zijn! Echter, het feit dat paalt waar men precies in zal de vele problemen rond het voldoet aan de kreten op de dit progranlma 'ideaal voor gaan voegen. Een manier om vakantie vieren bezig houdt, doos. thuisgebruikers' zou zijn, dat middels dit systeem op de moesten wij het opknappen. is een volstrekt loze kreet. gewenste plek terecht te ko­ Tenzij de fabrikant daarmee men is er echter niet; men We zullen u daarbij de inter­ Krentologie doelt op een edukatief moet maar gokken dat die views met getilde software­ Op dat doosje staat name­ aspekt, want na deze 'ze­ nieuwe tekst op de juiste kopers besparen, aangezien lijk: perd' bedenkt men zich wel plek in het dokument belan­ dat toch voornamelijk een twee keer, voordat men weer den zal. kwestie van leedvermaak is. Economical and easy to use eens een programma van Alweer, van overzicht heb­ wordprocessor; deze fIrma koopt. ben ze bij Robtek nog nooit Turbotext is - zo bleek - 80 Columns; gehoord. een puur Basic-programma. Files for tape and disk en Verwijderen van regels, Na een stukje Basic met Ideal for home users. Tekstvervrenker? woorden of letters is al hele­ daarin het Robtek-Iogo, dat Maar de ergste misleiding op maal onmogelijk. Eens ge­ als een vlag op een modder­ Op zich is een progranlma die doos is toch wel dat 'word schreven blijft geschreven, schuit er heel aardig uitziet, van f 25,- niet duur, als het processor', tekstverwerker zo is het motto van deze aan­ zal het dan gaan gebeuren. tenminste een beetje bruik­ dus. fluiting van een tekstverwer­ Turbotext wordt geladen! baar is. Over gebruiksgemak Laten we eens op een rijtje ker. Weliswaar niet helemaal zo­ valt natuurlijk te twisten, zetten wat een tekstverwer­ als het op het doosje staat, maar Turbotext werkt inder­ ker eigenlijk is, en daarbij maar toch. daad met een menu. aangeven waarom Turbotext Blokfunkties Maar al tijdens dat laden Die tachtig kolommen zijn geen tekstverwerker ge­ Ook heel belangrijk bij tekst­ voelde deze recensent nat­ echter een lachertje, gezien noemd mag worden. verwerking zijn de blokfunk­ tigheid. Het steeds weer het feit dat men die gereali­ ties; waarmee bijvoorbeeld starten en stoppen van de re­ seerd heeft door twee Bij tekstverwerking gaat het een hele alinea van de ene corder maakte duidelijk dat schermregels per printregel er in feite om, dat men op het plek in een dokument naar we een simpel Basic-ASCII te gebruiken. Een volstrekt scherm kan zien wat men ge­ een andere plek kan worden bestand aan het binnenhalen onoverzichtelijk scherm. schreven heeft en daar overgeheveld. Turbotext, u waren. rechtstreeks in kan wijzigen. raadt het al, kan dat niet. Waarschijnlijk heeft Robtek Inderdaad, het progranlma Tussenvoegen, verwijderen, gedacht daarmee het pro­ kan zowel op cassette als op verplaatsen en 'zoeken en Helemaal lachen werd het gramma tegen kopiëren te diskette de tekstbestanden vervangen', daar draait het toen we de wel aanwezige kunnen beveiligen, hoewel opslaan, dat is een onomsto- om bij tekstverwerking. 'zoek en vervang' funktie - CO~ MAGAZINE

eens uitprobeerden. Niet al­ op het scherm is tergend er een officiële MSX-printer dachten wij zo aan de goede leen was dit vreselijk traag, traag. gebruikt werd. Gezien het Middeleeuwse gewoonte maar bovendien bleek het Bij het op papier printen kan feit echter dat Turbotext van de schandpaal, waarbij geen enkel probleem te zijn men bovendien uit drie stij­ toch geheel onbruikbaar is de rotte tomaten en eieren om 'te lange' regels te maken len kiezen: formeel; infor­ willen we daar niet zwaar aan gratis ter beschikking gesteld op die manier. meel en dubbel. tillen. moeten worden. Zo'n 'te lange regel' kan ver­ Die laatste keuze geeft een Een bord met 'zakkenvuller' volgens niet meer afgedrukt dubbele regelafstand, infor­ rond de nek van deze blijk­ worden, maar verwijderen meel betekent dat men de Konklusie baar wat al te gewiekste za­ ervan is er ook niet bij. tekst precies zo afdrukt als Hoewel we het nog niet heb­ kenman zou daarbij zeker Kortom, gooi maar weg, die deze in het geheugen staat. ben gehad over het feit dat niet misstaan. tekst, als er eenmaal zo'n re­ Mits er geen 'te lange regels' we meerdere malen kans za­ gel ingeslopen is. in voorkomen. gen om het programma te la­ Handig hoor! Als men voor formeel kiest, ten afbreken met Basic­ dan mag men opeens vier re­ foutmeldingen, terwijl we gels zelf invullen, voor het het niet voor elkaar kregen KINGSIZE Afdrukken adres, blijkbaar. om het via het menu te laten Teksten kunnen zowel op de Linksboven op het blad stoppen denken we dat het ) tURBO printer als op het scherm af­ drukt Turbotext geheel zelf beeld wel duidelijk is. lEKt gedrukt worden. Die tweede de datum af - eindelijk mogelijkheid is heel belang­ werd het duidelijk waarom Turbotext is nog erger dan * Economical and easyto use rijk, want dat is het enige mo­ het programma de datum zijn reeds rampzalige broer­ word processor ment dat de gebruiker zijn of vroeg bij het opstarten - tje Turbobase. Volstrekt on­ * 80 Columns haar schrijfsels nog eens kan met daaronder die vier re­ bruikbaar, weggegooid geld. * files tor Tape zien, voordat ze naar de prin­ gels en een eveneens zelf in Niet alleen is het geen tekst­ andDisk ers ter gestuurd worden. te tikken aanhef. verwerker - daarvoor is het * ldeal tor home us Alleen, het kost wel vier se­ Een keurige brief - die we veelte beperkt - maar hetis fOR THE MS){ konden per regel, ook al echter toch liever zelf inde­ bovendien niet foutloos. staat er maar een enkel let­ len - is het resultaat. Wie het geschreven heeft tertje in. Jammer alleen dat bij alles dient zich in een hoekje te wat we afdrukten er aan het gaan staan schamen. Turbotext Zowel het afdrukken op de einde wat vreemde tekentjes De fabrikant echter verdient Fabrikant: Robtek printerals het 'even' bekijken op papier kwamen, hoewel een ander lot. Persoonlijk Prijs: f 25,-

BATMAN 14,95 r;) t'- ,-- ,--, ,'­ CHAMP ASSEMBLER 19,90 CITY CONNECTION 14,95 CYBERUN 14,95 IC:Jf..J DESOLATOR 14,95 I 11 r I DYNAMITE DAN 14,95 MSX SOFTWARE SPECIALIST ELIDON 14,95 737 FLiGHT SIMULATOR 14,90 FOOTBALLER OF THE YEAR 14,95 BIJNA 800 MSX ARTIKELEN 9,95 OOK BUDGET-SOFTWARE (MEER DAN 100 TITELS) FORMULAI FUTURE KNIGHT 14,95 50 GAMES 14,95 LEVERING DOOR GEHEEL NEDERLAND GUNFRIGHT 9,95 INHERITANCE 14,95 JACK THE NIPPER 14,95 Ook de programma's uit KILLER TOMATOES 9,95 MSX COMPUTER MAGAZINE KRACKOUT! 29,90 zijn bij ons verkrijgbaar METALGEAR 75,00 NEMESIS 2 75,00 NEOS MOUSE + CHEESE 2 89,00 Vraag de gratis prijslijst OILSWELL 14,95 PITFALL2 14,95 PRINT EXPRESS DISK 99,00 Beukenweg 7 RIVER RAID 14,95 1092 AX Amsterdam SNAKE RUNNER 14,95 Tel.: 020-659393 TRAIL BLAZER 14,95 TIME VERACRUZ 14,95 (bij het Onze Lieve Vrouwen WIZZARDS LAIR 14,95 SOFT Gasthuis en het Oosterpark) ZORNI 14,95 Een tape-disk copier tegen mooie Sonyhitbit HBF700P met muis. Tel. org. spellen. Tel. 033-805433 vragen 05986-91456. naar Bart. Het spel Commando. Tel. na 19 uur Kontakt met andere MSX-l gebrui­ 02230-23443vragen naar Roland. kers om spelletjes uit te wisselen in omg. van Maarssen. Tel. 03465- MSX2-ers met diskdr. voor ui tw. 65966. van progr. Tel. 01153-1809 na 18 uur. MSX-jes zijn kleine advertenties voor particulieren. Als Een C-compiler, liefst BDS-C te u iets speciaals zoekt, of juist iets kwijt wilt, plaats dan ruil of tegen betaling. Tel. 05116- Gedigitaliseerde beelden of MSX2 een MSX-je. Gebruik daarvoor de antwoordkaart uit dit 3283 vragen naar Evert. software. Tel. 01740-29027. blad. MSX-jes zijn gratis voor abonnees, anderen beta­ MSX2 programma voor het maken NC MSX1 computer. Tel. 05700- len voor deze service slechts f 5,-. van een scorebord voor wedstrij­ 42752. den. Te\. 045-453488. De redaktie behoudt zich het recht voor MSX-jes zon­ Software o.a. diskproW' voor te co­ der opgaaf van redenen te weigeren, hetgeen zonder MSX Listingboek in goede staat. piëren van cass.naar disk voor MSX Tel. 05162-2757 tussen 12 - 13 uur. II Philips. Tel. na 18 uur03480- meer zal gebeuren als het vermoeden bestaat dat er il­ 17462. legale kopieën aangeboden en/of gevraagd worden. Toshiba FM-synthesizer HX­ MU900 en KlaVIer HX-MU9010f Kontakt met MSX-2 gebruikers. Ook commerciële advertenties worden niet opgeno­ adres waar verkrijgbaar. Tel. 013- Tel. 073-415232(Hans). 342231. men, evenmin als MSX-jes met een postbus- of ant­ Kontakt met MSX-ers ibv drive woordnummer. Cartridges evt. ruilen tegen andere omg. Koudekerke voor uitw. spel­ Vermeld altijd uw volledige adres op de antwoordkaart, software,diskdrive 35, kleuren mo­ len. Tel. 01185-2280 na 19 uur. nitor. Tel. 015-131477. ook al wilt u slechts met uw telefoonnummer in deze Mensen die foto kunnen dilPtalise­ rubriek worden opgenomen. Uitw. A.I projp". in basic n.a.v. ren, ook MSX-bezitters 111 Eist Krutch-kunstm.111tel. in basic. Tel. (Gld.) en omg. Tel. 08819-74985. 030-515235. Kontakt met MSX-I en MSX-II Opgericht: Ned. MSX vliegclub. disk-gebruikers. Tel. 020-903382. Soundmodule S.F.G.-05 FM Syn­ Vliegen met Fl.sim.tot vlieger vh GEVRAAGD thesizer v. Yamaha voor red. prijs. jaar. Info-folder. Tel. 010-4340276. Nemesis (m.g.) ruilen tegen Tel. 01892-12090. Athleticband of disk-tape copieer. Knightmare (org.). Tel. 03405- Toshiba HXI0 knoppen voor toet­ Tel. 040-811320. 67611 vragen naar Fred na 16 uur. MSX-2 spelletjes voor de Sony Hit­ senbord of evt.defekte comp. Tel. bit (diskette) E-700P. Tel. 03486- 08856-2248. Software voor Philips Yes Il. Tel. Org. Pinguin (Konami) en Vampi­ 3232. 04130-65206 na 18.00 uur. re-killer evt. ruilen tegen andere Finders keepers spellbound en org. spellen. Tel. 053-771882. Philips NMS kleuren monitor, liefst stormbringer (tape). Liefst in Pur­ MSX-2 contacten. Tel. 010-4262065 VS0060. Omg. Maastricht, tel. 043- merend, tel. 02990-28240. vragen naar Leo. Jailbreak, Pinquin, Nemesis, Ga­ 643105. mesmasters, Qbert(Kon.) cartrid­ Defekte VG-8020 met nog goed MSXl & MSX2 software (ruilen). ges. Tel. 04928-1720. Phili'ps moestuin VG8598 op tape werkend videogedeelte. Tel. 01623- Tel. 03489-560 (Yuri). (beZit geen d-drive). Tel. 051Z0- 16182. Kontakt met MSX-2 users, liefst 30897. Toshiba Keyboard (Home music omg. Brabant.Tel. 04928-1720 (Ed­ The Lord of the rings voor MSXIJ. systcm HX-MU 901) voor plm. f. ward). Screendumpprog. Scherm2 voor Tel. 05910-40348 na 18 uur. 150,-; tel. 02991-1672. Philips VW-D02Oprinter op MSX2. Philips printer. Niet: VW0020! Tel. Tel. 077-736892 na 19 uur. Hang-on voor MSX2 van Sega het MSX-diskdrive, progr. op disk; 04970-12027. Hi-brid pakket van Sony e.a. MSX2 Gaunlet, Flightpeck, Valkyr, Scen­ Gebruiksaanwijzing van Toshiba programma's. Tel. 010-4225497 na tipede, Beach-Head 1, 2, Battle­ Het Bouwschema van de Philips keyboard HX-MU901. Tel. 010- 19uur. chopper en chopper op tape. Tel. na VU-0005 of evt. een defekt model 4825836. 18 uur 070-298829. (p.n.o.t.k.). Te\. 085-435372 (Ma­ MSX printer evt. ruilen tegen soft­ njn). Kontakt met MSX2 gebruiker voor ware op disk. Tel. 04760-71186. Zakelijke toepassingen MSX-2 uitwisseling ervaring. Tel. 08356- (Fistan/Fastan/Kastan/Flash e.a.). Nemesis tegen Green Beret. Te\. 30730. MSX2 computer. Tel. 013-685418. Tel. 05253-1959na 18 uur Jan. 01658-2004 na17 uur. Educat. MSX I/Il progr., Utility's. Star-League, Baseball of evt. Hard­ Mede MSX-ers om prog. mee uit te Philips Music module software, R. Groote,v. Echtenskan. NZ 30, bali (MS)(I). Div. org. spelen te wisselen (MSXl enMSX2). Tel. Philips diskdrive. Te\. 08850-12933. 7891 TL Klazienaveen. ruil. Tel. na 18 uur 02154-16950 070-834650. (Baarn). Koper voor mijn MSX comp., zw/w Kontakt met MSX2-disk users. Te­ Org. software om te ruilen. MSX 1 mon., cass.rec.,docum. f. 375,-; tel. vens 64K module en screend. Demoprogramma's voor MSX2 of 2. TeI.023-291066. 03404-55771. TXPI000. Tel. 075-171157. computers. TeI.04937-4359. MSX2 software of aangepaste Sterrekundige pr<'gramma's voor MSX-ers om software en gegevens Kontakt MSXl en 2 gebruikers. MSXl software, draaiend op de 2. MSX!IBM, Basic compiler met mee uit te wisselen op disk voor Org. Software. Tel. 023-291066. Tel. 05930-5735. dubbele precisie. Tel. 040-523879. MSX 1-2. Tel. 070-807860. Pinquin, Way of the tiger, Gun­ Kontakt MSX2-ers in de omg. het Livingstone i.presume, Deathwish Het spel Decathlon van Activision frigth, Vampire,Bounder, The Gooi. Te1.035-16047 vragen naar 3, aufwiedersehenMonty (org.) rui­ voor de MSXVG8020, 90 Kram. Goonies, Kunfu Il. Debby Oor­ Sebastiaan. len tegen Hopper I e.a. Te\. 058- Danny Cloots, Past. v. Roes­ burg,Goudlaan 129, 9743 CC Gro­ 155712. ningen. Kontakt met mede MSXl-disk ge­ selstr.41, 4631 EL Hoogerheide. bruikers. TeI.08819-74235. MSX-2 van het merk Philips, type Software om patronen op breima­ Wie heeft nogcartr. te ruil? Ruilma­ VG8230, VG8235. Tel. 04930- teriaalo.a. Dambuster, Winter gam. Kl. monitor met min. res. van plm. chine te ontwerpen. Tel. 020- 15638. 438106. en nog 35 andere (org.).Tel. 053- 600 bij plm. 285 en met scart-aansl. 350929. Tel. 038-538952 vragen naar Ha­ MT-Base cartridge. Ruilen voor Sony Hi-brid (org.). Stuur de disk raid. Philips Logo-cartr. Tel. 02230- naar R. V.Houtum, Kruiwerk 4, Speedking, Flightdeck, evt. ruilen 19270. tegen int.Karate, Jetbomber, Inva­ Philips MSX printer met Tractor­ 5527 GH Hapert (zet je adres en ders. Tel. 05729-2938Marko. feed. TeI.05915-52435. Contacten met Sony MSX2 gebrui­ tel.nr. erbij). MSX-eruitsluitend in België. Liefst kers in hele land. HJ. Oud, Maten­ Een goed copieerprogramma van Leu ke programma's ruilen tegen straat 30, 6707 CS Wageningen. omg. Zelzate. Tel. 091-445972 Wim. mijn org. prog. Tel. 071-317668 na tape naar disk en andersom. Tel. 19 uur. Software (org.) en utility's op MSX­ 020-869517 vragen naar Den. MSX-2 comp. en diskdrive. Tel. disk om te ruilen. Tel. 05700-31047 Philips 8280 met muis, de diskettes 05190-3401. Kontakt met mede MSX-gebrui­ na 19.00 uur. kers voor uitwisseling,alleen op die er bij zitten tegen red. prijs. Tel. disk. Tel. 01180-36660. 04116-74412.

e_t - - MAGAZINE

Iemand die mijn Sony HB-F9P Kontakt met Sony HB-F1ooP ge- ML-routines. Ik ontwerp tegen ver- S8:ectravideo datarec. en Philips MSX-2 comp. en joystick, stofkap, bruikers. TeI.08860-73630. goeding kleine routines. Tel. 03405- 8 20. Weinig'gebruikt, beide voor f. dok. voor f. 400,- wil kopen.Tel. 67611 vragen naar Fred na 16uur. 600,-; tel. 070-646842. 02206-6000. Wisapparaat om diskettes te wis- sen. Tel. 056-756837 (België) tij- Org programma's voor MSX1 en MSX boeken voor de halve prijs Spreadsheet voor het berekenen dens weekend (Johan). MSXz. Ook ruilen tegen dito. Tel. w.o. diverse ML boeken, 6 delen van paardenkoersen. Tel. 080- 053-771882. Truuks & Tips, MSX leerboeken 222334. Redelijke monitor. Plm. f. 150,-; tel. (dos en basic). Tel. 03497-1582 na 18 05900-14335. Kontakt met MSX-2 gebruikers. uur. Software voor Sony plotter o.a. Tel. 04928-172Ovragen naar Ma- Cl'eative Greetings cartr. cass. of Poke-jes voor extra levens. G. Mar- thijs. Sony HB201P, datarec. SDC 500, zelf gemaakte prg's. Tel. 01717- chet,Vroenhof 14, 6245 BZ Eysden. diskdr. HBD50,Software, 30 cass. 7489. MSX-l computer 8010 met 64K uit- en 30 disk. In een koo~ f. 975,-set is Help!! Ik zoek progr. om van SS breider~oystick,cassette-rec., veel 15 mnd. oud, tel. 034 7-1582 na 18 De handleidin~ van Kinderen van naar OS te k?tieren. Kosten wor- spelen. el. 04928-1720Edward. uur. de wind (MS 2) tegen ver~. Fr. den vergoed. el. 020-975558 na18 Hoetmer, Lis 68, 1273 CE HUlzen. uur. Philips VG-8020, GE printer en MT-viditel cartr. Weinig gebruikt f. software. TeI.04970-12027. 150 - of 'ruilen tegen andere cartr. Wie kan mij een lijst met tele- Mi base 2, Turbo 5000. Te1.04180- foon nr. sturen van computers en Arcade Turbo joystick ruilen tegen 14032. databanken. R.J. K1oosterstr. 7, AAlGEIODEI Philips VY -0005(,?ede staat~ of f. - 5056JP Berkel-Enschot. I I 45,- evt. met spel. el. 085-43 372. Sony HB75P, AVT DPF550, Kontakt met MSX-2 gebruikers in PRNC-41 datarec., veel boeken en Kontakt met MSX-ers om gegevens Te ruil: Jet set Willy, Chopper, erg veel s~ftware, slipstream X100 omg. van Rotterdam. Tel. 010- Keystone Kapers en Hunch Back uit te wisselen MSX-l, omg. Wasse- 4553075. voorf.1800,-. Tel. 01892-14913 na 17 naar-Den Haag. Tel. na 18 (org.). Tel. 01658-2004 na 16 uur. uur. uur01751-16415. Boek miraculeuze spelen f. 15,: of -~-~-- Schaakcomputers. Tel. 08850- Philips NMS-8235 MSX2 compu- ruilen tegen athlellcland of dlsk- 12933. Mede MSX-ers (MSX-2) voor uitw. tape copieer. Tel. 040-811320. ter incl. D-6350datarec., software van gegevens alleen disk. Tel. 045- (ca'ss., disc.), joystick. Prijs f. 850,-; 726451 of 04490-23725. Goldstar, casr., zw/w monitor, boe- Philips VG8235 met printer ken evt.software. Wegens aanschaf tel. 071-175191. VW0030 in cl. home-officel/2 data- Wie heeft voor mij Athletic Land te MSX2 f. 375,-; teI.03404-55771 Philips Muziekmodule. 6 Mnd. oud, base, MSX dos ect. T.e.a.b. na 18 Zeist. koop? TeI.05125-2469. uur teI.04130-65206. tel. 01150-13762 Franc. _ WSmith datacorder, 5 datacassettes Goed werkend tape-disk disk-tape Org. programma's zoals oil's weil, Philips VG8235 MSX2 met moni- kopieerprogr. met handleiding. Re- f. 60,-; Sterrenkundige program- tor,joystick,datarec., software, boe- ultra chess, mazes unlimeted enz. ma's MSX. Tel. 040-523879. delijke prijs, tel. 013-556196. Tel. 010-4262065 (Leo). ken, etc. P.n.o.t.k. 010-4778476 of Jetset Willy, Keystonekapers, Mr. 01877-1782. KI. monitor. Tel. 010-4282732. MSX computer Toshiba. 64K, data- Jaws, Chopper I, Jetfighter (0it.) SVI 728 MSX computer, dataree., Spelmodules Konami, Hal ruilen rec. (Philips), lOOspelletjes. T.e.a.b. ruilen of kopen; tel. 058-155712 a- tel. 03489-560 YUrl. joystick, 2 cas.,60 spellen en boeken, tegen andere software op cass. rold. kl. TV. Tel. 08860-74041. (MSX1). Tel. 04160-37521 na 18uur MSX1 startpakket: Toshiba H~-lO, (Bram). MSX-l merk VG8020 met plm. 400 MSX-l VG8020, datarec., ruim 400 datarec., nwemonochr. mOl1ltor. games voor maar f.450,-. Tel. 04930- Vr.prijs f. 600,-; tel. 02991-1672. progr. Prijsf. 400,-; tel. 010-4262065 Kontakt met MSX diskgebruikers. 15638 na 16 uur Rolf. vragen naar Leo. (Liefst MSX-2). Theo van Vroen- -- Wie wil zijn Nemesis ca;!r. ruilen ~~- hoven, Airbomelaan 74, 5632 JE Philips Logo cartridge ruilen voor Philips 8235 f. 800,-; telefoonbeant- gen 3 Konami spelletjes van mij? MT Base cartridge. Tel. 02230- Eindhoven. O.a. Green Beret, Roadfgt. Hy- woorder vaste prijs f. 250,-;Tel. 19270. 01899-24481. Een disk-drive voor 3.5 inch disks perspt.1, 2, 3, Sky jaguar. Tel. 070- 298829 na 18 uur. enkelz. Tel. 01652-7016. Kontakt met Sony MSX2 gebrui- Philips VG8020 met alles erop en kers in hele land. H.J. Oud, Maten- Ultra Chess schaakprogr. op cass. eraan. Alles in doos met alle hand- Info over Packet-radio op MSX. straat 30, 6707 CS Wageningen. leidingen, prijs f. 1795,-; teI.03498- Tel. 01844-2717Wim. (org.). Tel.na 18 uur 05253-1959 vragen naar Jan. Software (O~.), utility's op MSX- 3061. Kontakt met 3.5 inch gebruikers disk ruilen. el. 05700-31047 na 19 Goldstar FC-2oo MSX computer. Org. software, flightpath, ghostbus- (MSX1). Te1.030-939889 na 18 uur uur. ters, knightlore, etc. op cass. Tel. vragen naar Rudo. Recl. datarec.,incl. plm. 80 progr. Prijs plm. f. 300,-; tel. 070-834650. Org. Spelen zoals .Way of t~e tiger 05430-14318. Philips MSX-2 8255 of 8250 of 8280. en SpecialOperatlOn etc. rullen te- Diverse MSX-programma's. Tel. MSX2 Sony 700, zeer veel software TeI.03440-17546. gen tape-disk copieër. Te1.033- f. 12oo,-;tel. 079-513947. _ 023-291066 na 19uur. 805433. Kontakt met MSX 1 en 2 gebrui- Sony HBD-50 diskdrive. 1 Jaar oud, MSX1 spectravideo 728, d~ve 5,25; North Sea Helicopter (org.) te koop kers. Tel. 01836-4712 vragen naar tel. 02274-2647. _ Rob. joyst. en plm.5oo progr. diSks met of te ruil tegen ander (org.) spelle- diskopbergdoos. Tel. 05930-5735. tje. Tel. 03465-65966 (Gose). Multisystem kl. monitor JVC TM- MSX Technical data book voor 90PSN 14500 Bf; diskdrive Philips MSX-2 en contact met MSX-2 be- Nemesis (org.). Tel. 035-16047 Se- Smith Corona printer, \yJ?e Fastext bastiaan. VY -001011000 Bf; MSX homeoffi- zitters. Boomgaardweg 22,3984 KJ 80. Geheel compleet, PrijS f. 375,-; ce tekstverw, kaartenbak 2300 Bf; tel. 010-4503998. Odijk,t.a.v. Fred. Sony PRN-T24 (Thennisch). Prijs f. MSX homeoffice spreadsheet, gra- Kontakt met MSX 1 en 2 geb rui- 350,-; teI.08819-74235. Goldstar MSX en Philips 3.5" disk- fiek 2300 Bf. Alles apart of in 1 koop drive. Met boek,tijdschriften en voor 26000 Bf. Tel. 050-386915. kers. Omg.Veenendaal, tel. 08385- Toshiba HXI0 MSXl, datarec., veel 27977 na 16.30 uur vragen naar software. Vaste prijs f. 375,-; tel. veel software. Prijs f. 1100,-;tel. MSX2 8250, mono monitor; veel org. Areo. 038-538952 vragen naar Haraid. 05161-2426 Jaap. software,extra's. Vr. prijs f. 1950,-; Philips disk-drive 3.5" VY-00I0. tel. 050-773837. Konami's Soccer ruilen tegen Spyvs Printer Centronics GLD Matrix spy, Gunfright, Timecurb of Prijs f.6oo,-; tel. 02230-44575. met tractorfeed. Half~aar gebruikt, Philips MSX1 comp. VG8~20 mçt Kighttime (alle org.). Tel. 080- prijs f. 425,-; tel. 0591 -52435. Voor de be~nnende MSX-er: Ar- diskdrive VYOOlO met15 diskettes, 776710. boeken etc. Tel. 05978-13497. Leuk org. software. Tel. 071-317668 cade Turbo joystick,way of the tifer MSX printer. Niet te duur, evt. rui- na 19uur. (org.); Prijs f. 55,-; tel. 085-435 72 Monitor Philips V7001 met org. len tegen fOOO spelcomputer. Tel. Marijn. doos kl. groen, 14inch met geluid, 03451-158 3. Philips MSX printer VW0020. MSX1 Sony 201P, QD drive, beide software. Prijs f. 175,-; te1.08819- Z.g.a.n. moet weg door tijdgebrek. in org. doos, 6disks met veel 71986. Kinderen van de Wind in ruil voor Tel. 01180-36660. Chopper 1I MSX-2 (org.). Tel. grogr.'s, boeken. Prijs f. 1ooo,-;tel. X'pres~ met ingeb. di.skd. en to~be- 01713·3323. 55-425608 na 18 uur. Div. hardware: org. modules (meest horen 111 or~.verpakk1l1g f. 695,-, tel. Konami): TrackbalI, MSX-l home- Welk bedrijf koopt mijn uiterst Wie laat Rambo op mijn MSX Sony 05220-5591 Maarten. com~ plotter, printer, enz. Tel. prof. d.o.s. Windowgestuurd, 5 x 3 020- 3382. hitbit-75Pwerken? Zeer veel dan.k pixels per letter. TeI.01828-14593. staat u te wachten. D.Hoetmer, LIS 68, 1273 CE Huizen (NH). Toshiba HXlO, MSX-1, diskdrive Goldstar, diskdrive met 5 disks, da­ Beelden op verzoek te digitaliseren MSX-l Goldstar, Quickdisk, data­ Sony HBD50,joystick, veel soft­ tarec., 50bandjes, printer. Prijs f. met camera. Prijs f. 30,- per disk. . rec., printer,.. 250progr.'s,. joysticks, ware. Prijs f. 750,-; tel. 077-827616. 800,-; tel. 02990-35406. Omg. oost Groningen. TeI.05971- ICK. Vr.prIjs f. 850,-, te1.010- 31751 of 05970-23207. 4197106. MSX2, Philips 8235, met randapp., Philips VG8020 met of zonder data­ progr. boeken,tijdschriften en rec. met software en boeken. Prijs f. Chopper! (org.) ruilen tegen Pitfall Sony RB75P, datarec., plotter/prin­ PBNA cursus Basic app. Nauwelijks 425,-; tel. 05206-79459. II of Loadrunner II of Spy vs Spy ter, diskdrive,software, bladen. gebr. T.e.a.b. 03548998. (MSXl op cass.). Te1.01830-30963 Vr.prijs f. 1600,-; tel. 01891-15086 MSX-2 copy (van Sparrow-soft) (Marco). WillemJan. Goldstar FC200 datarec., Philip's ruilen tegen andere screendump. S. drive VYOOlO en veel software. PrIjs vd. Hout, Lucas v. Leydenl. 6, MSX VG8235, MSX-dos. met bij­ Goldstar MSX, datarec. met band­ f. 1000,-; tel. 01612-6584. 5056CE Berkel-Enschot. passende mon.(monochr.). Z.g.a.n. jes, diskdrive met 5disks voor f. vaste prijs f. 975,-; teI.05490-27728 800,-; tel. 02990-35406. Philips Music Creator NMS1160 VG8235, printer, mon., TV tuner, na 17 uur. toetsenbord en software aan te slui­ modem, software. I.z.g.s., prijs f. MT base 2, software op disk, MSX ten op Philips Music Module. On­ 2100,-; tel. 03443-1963. A view to a kill en molekule man 1 en 2, 40 org.cass. In een koop, tel. gebr. Prijs f. 325,-; tel. 03480-15010. org. ruilen tegen Eddy 2 org. Tel. 0104833171. MSXl computer, diskdrive, moni­ 02246-1125 (Edwin). Een toketafeItje NMS 1150/00, tor, printer,datarec., tafel, disket­ Toshiba comp. HX10, 64K, soft­ MSX. Prijs f.200,- met tekenpro­ tes, boeken en progr.'s. Tel. 04132- Flash Gordon org. tegen Jack the ware, boeken, data rec. Prijs f. 400,­ gramma, tel. 04754-1236. 73542. nipper of Nemesis org. Tel. 02246- ; tel. 05920-53098. 1125 Edwin. Microsoft Basiccursus van Dirksen. Kl. mon., Sony 75P, bitcorder, joy., Brother HR-5 printer. Vaste prijs f. Nw. prijsf. 600,-, half jaar oud f. org. sp.,tijdschrf., 2MSX, boek. MSX2 Sony HB-F9P met groene 100,-;jaar oud; tel. 040-534750 Pe­ 300,-; tel. 05423-82654vragen naar Prijs 28000 Bf. Tel. 03-2380430 Bel­ Sanyo monitor. Samen f. 800,-; tot ter. Joop. gie na 18 uur. 10-5-88 garantie, tel. 043432530. Hyp. Sp 1, track and field 1, boxing, 8 Org. diskettes met o.a. Zanac­ MSX comp. Goldstar FC200 incl. Philips MSX-2 comp. 8235 met soft­ Y.A. Kungfu 2(org. card.). 3 Mnd. dawn patrol, diskit en chopper 2. In rec., joyst., boekenen heel veel ware. Nog geen jaar oud, incl. 100 oud, f. 30,- p.st. of 4 voorf. 100,-; tel. 1 koop f. 250,-, p.st. f. 35,-;tel. 05423- softw. Zg.a.n. vr.prijs f. 350,-;tel. spelletjes op cass. Tel. 085-232131 03407-1826. 82654 Joop. 030-616644 na 18 uur. na 18 uur. Philips MSX2 VG8235, software, Sanyo MPC-100 MSXl en DA­ Sony HB75P, d.drive HBD50, MSXl, joysticks, software, boeken, boeken en spellen. Prijs f. 900,-; tel. EWOO guickdisk met software en progr. Prijs f.800,-; tel. 0835241890. gedigitaliseerde beelden, disk, lis­ 03210-15913. div. boeken. Tel. 01860-18826. tings. Dit alles voor f. 9oo,-;tel. Robotarm SVI incl. interface, net­ 04116-74412. MSX spelen in ruil voor andere org. Goldstar FC200 MSX computer (2 voeding en 2joysticks. Prijs f. 175,-; spelen, omg.Alkmaar/Schoorl. Tel. cartr. slots) met zeer veel progr.'s tel. 04970-15181. Philips MSX VG8020, software, 02209-2327. op disk en cass. Tel. 020-831133. handl. en interf. In doos, prijs f. SC728 MSX comp., stofkap, data­ 350,-; tel. 05410-16026 na 17uur. Sony HB75P comp. PRNC 41 plot­ Goldstar FC200, guickdisk, disks, rec., boeken, MCM's,software, ter/printer. (MSX 2)Incl. tekenpr., adapt., cassrec.,boeken, 20 org. spe­ joyst. Prijs f. 550,-; Monitor en au­ MSX comp., datarec., software, w.o. biteorder, MSX-boeken, tijdschr., len. Nw. f. 2200,- nu f. 1099,-;tel. dio,f. 150,- extra. Tel. 04125-3600. Rambo,Knightmare, snoeren en Nl.handl., software. I.z.g.st. tel. 05258-1074. boeken voor f. 750,-; teI.053-358368. 08356-31209. MSX Panasonic, datarec., snelzoek, MT-Base, handl. (org.) f. 95,-; MT­ Philips mono Ivrn PC, nog 2 jr. gar., Footvolleyen flightpath 7370rg. te­ VG8020 MSX 1 comp., datarec., viditel, handl. (org.) f. 195,-; Tel. softw. , handboek. 8 Mnd.oud, in een gen BMX simulator en Howard the veel software. Prijs f. 350,-; tel. 010- 03402-36295. of los. Tel. 020-151386. duck org. Tel. 02246-1125Edwin. 4262065 Leo. Philips VG8235, datarec. 06450, Modem MT telcom. Nieuw in doos. Teltron 1200 MSX modem f. 300,­ Philips MSX printer VW0030, trac­ muis SBC3810,joystick, cheese 2. Tel. 0416041299. of ruilen voor Toshiba muziek sys. feed, lint. PrijS f. 645,-; tel. 8-16 uur Wegens aanschaf Pc. 8 Mnd.garan­ Tel. 0104821913 na 18 uur. 045-738206; 17-21 uur045-216024 J. tie, tel. 020472234. SVI 728 MSX, Sony diskdrive Steyaert. HBD50 3.5",tekstverwerker, spre­ Sony HBD50 floppydrive in cl. inter­ SVI MSX computer, Sony 3.5 disk­ adsheet, database en veel meer face. Prijsf. 450,-; tel. 01828-11152 Sanyo MPC-100 MSX, 64K, JVC drive. Halfjaar oud, p.n.o.tk. Tel. softw. Prijs f. 850,-; tel. 02550-12850. Bob. diskdrive 3,5 inch en software. Prijs 05146-1969. f. 600,-; tel. 05291-2076. Eddy II en Musix (MSX) ruilen voor MSX muziekmodule met eff. cass. Org. The Maze ofthe Galious, Pen­ Green Baret. Tel. 0104262052 na en muziekboek. P.n.o.t.k. 0932-11- Goldstar, cas.rec. Philips drive, veel guin adventure. Beide Konami. Tel. 18 uurvragen naar Gert-Jan.(Schie­ 715290. software. Prijs f. 1000,-; tel. 01612- 08855-76313. dam en omg.). 6584. Plotter/printer Toshiba HX-P570, MSX-2 computer NMS 8255, mu­ Star Seeker, Chuckie Egg en nog 7 12 extra pennen,screendump, MSX-1 en 2 software (org.) te koop ziekmodule NMS 1205, MSXlogo andere spellen 'ruilen tegen andere MSX-kabel. Prijs f. 250,-; tel. 05496- of te ruil.Tel. 01184-64428 Danny. module, printer VW0030. Tel. spellen. Tel. 05987-22431 na 17uur. 73158. 08855-76313. Org. software als Time pil. future Sony HB75P voor knutselaar. Chip 8250 MSX2, dos, Homeoffice 2, 23 knigt, rasterscan etc. Ruilen of ko­ Aackotext Il, Aackobase Il f. 35,-; defect.P.n.o.t.k. Tel. 075-177482. delige PBNA cursus, monitor/Tel­ pen. Tel. 0104553075. Aackocall, Aackoboek f. 20,-; tron modem 2.5, veel lektuur en org.programma's. Tel. 03438-16115. Cartridge: Green beret f. 40,- of rui­ software. Prijs f. 2500,-; tel. 020- Org. spelen te koop v.a. 5 gld.; rui­ len tegen The Maze of Galious, Pin­ 224074. len ook mogelijk. Ik heb o.a. adven­ Sony HBF700P f. 975,-; Philips mo­ guin adventure. Tel. 01810-16239. ger, pitfall, enz. TeI.0104347257. nitor f. 250,-; tel. 072-613569. Org. Hi-brid voor f. 60,-; incl. hand­ Philips VG8020 met datarec., stof­ leiding.R Vink, Penningkruidweg Canon V-20 MSX comp., as-rec., 3 MSX2 computer VG-8235 met kap, adaptor,handl. en software. 30, 8042 NR Zwolle. joysticks, stofhoezen, enkele ban­ diskdrive en datarec. met spellen. Z.g.a.n. f. 350,-; tel. 05490-71302 na den. Plm. 1 jaar oud, prijsf. 355,-; tel. Prijs f. 999,-; tel. 05240-12864. 16 uur Tom. Goldstar FC-2oo A VT Quickdisk, na 16 uur 02521-11889. monitor, printer VW-0030, joyst. Philips VG8020, datarec., adaptor, Philips High-res. monochr. monitor Tasw. 3 jr. MSX CM, handb. Prijs MSX diskdrive A VT 5,25" f. 375,-; veel spelen, sprite editor, boeken, Amber BM 7522. Aank. dd. juli 87, f.l000,-; tel. 02979-82898. Seikosha GP50A incl. MSX printer­ stofkap. Prijs f. 750,-;tel. 05240- vr. prijs f. 149,-. Tel. 01803-13515. kabel f. 75,.;tel. 08880-2855. 14926. Philips MSX2 NMS8220. 1,5 Mnd. MT-base org. verpakking en handl. oud, vol. gar,boeken, kabels en soft­ Chopper MSX 2, perse us, top. we­ Sony HB75P, diskdrive (Sony), da­ Prijs f.100,-; tel. 05780-21556 na 17 ware f. 500,-; tel. 055-788468Her­ reld f. 75,-;Dawn patrol (Torpedo's tarec., Tassword, veel andere uur. mand. werken niet). Alles org. disks.Tel. progr., tijdschr. enz. Prijs f. 1000,­ 033-754446. ;tel. 01883-10645. AI Alamiah Electromatic arabische MT viditel cartridge (nieuw) MSX. rom org. doos,handl. en cass. Spy Nw. prijs f.299,- nu voor f. 180,-; tel. Sony HB-F9P MSX-2 comp., joys­ Philips computer NMS8250, moni­ Sto1)'. Prijs f. 49,-; tel. 033-754446. 076-872382. tick, stofkap,documen t. voor f. 400,­ tor VS080. 5Mnd. oud, vr.prijs f. ; tel. 02206-6000. 2000,-; tel. 01736-6633. Wie wil Pastfinder tegen Internatio­ MSX2-8235 met randapp. progr. nal Karate ruilen? (cass.!) Tel. tijdschr., boeken,PBNA cursus ba­ Toshiba HCI0 comp., datarec., Datarecorder Aguarius. Half jaar 08389-17603 (Bjorn). sic. T.e.a.b. 03548998. joyst., basicboek,veel games. I oud, f. 50,-;tel. 01130-1693. Koop f. 575,-; tel. 05190-3401. FIL SERIEUS IN SOFTWARE HET BESTE EDUCATIEVE COMPUTERPROGRAMMA DELTA BASIC DAT OOIT IN NEDERLAND IS VERSCHENEN Hoezo slechts 24 K beschikbaar voor Basic? Met DELTA BASIC maakt u programma's van 100 tot 10.000 K in Basic' REKENEN MET ABACUS EN HONDERDVELD Waarom nog verdwalen in een bos van GOSUB-routines? DELTA BASIC geeft uw MSX-computer de mogelijkheid van PROCEDURES, waarvan u REKENEN MET ABACUS EN HONDERDVELD is geruime tijd zelf een in principe oneindige bibliotheek kunt aanleggen! getest in verschillende klassen van de basisschool. Het programma Is uw beeldscherm simpel? Met DELTA BASIC beschikt u over tien ver­ werkt op iedere MSX-computer met een diskdrive. Het program­ schillende WINDOWS' ma bestaat uit drie delen: tekenen, tellen en optellen. Elk deel is een DELTA BASIC verlegt de grenzen van MSX-BASIC. DELTA BASIC kent voorbereiding op het volgende deel. Het is een samenhangend re­ het gebruik van WINDOWS voor een overzichtelijker en efficiënter kenpakket voor kinderen van bijvoorbeeld vijfeneenhalf tot tien beeldschermgebruik, de CHAIN-mogelijkheid om vanuit een programma nieuwe programma's in te laden met behoud van bestaande variabelen, jaar. het gebruik van PROCEDURES voor beter en inzichtelijker programme­ Kinderen kunnen via een ikoonmenu keuzes maken. De essentie ren, en een schat aan extra utilities waarover elke programmeur reeds van het programma berust op sturing middels behaalde resultaten. lang wilde beschikken. Dit betekent dat het programma zorgt voor de overgang naar een WINDOWS - WINDOW (definieert wIndow; max. 10 tegelijk mogelijk) volgend niveau wanneer de resultaten van het kind dat toelaten en - LOCATE (zet cursorpositie binnen window, 10 onzichtbare cursors!) het advies geeft op hetzelfde niveau te blijven of terug te gaan naar - WPRINT (geeft weer binnen window) - WINPUT (vraagt input binnen window) een vorig wanneer een kind nog teveel fouten maakt. Het pro­ - WBOX (zet kader om window) - ClS (veegt window schoon) gramma draagt op deze manier zorg voor een consequente begelei­ - FILL (vult window met letterteken) ding van het kind. - ROLL (rolt Inhoud window naar bovenlander/links/rechts) - WRAP (Idem; wat aan ene kant verdWijnt, komt aan andere kant terug) REKENEN MET ABACUS EN HONDERDVELD sluit nauw aan bij - LlSTWINDOW/LLISTWINDOW (overzicht windows) de in het onderwijs gebruikte methoden van abacus en honderd­ CHAIN - COMMON (legt te bewaren variabelen vast) veld. - CHAIN (laadt en runt ander programma, en haalt vanabelen terug) PROCEDURES N.B. Een speciale schoolversie is in voorbereiding, waarin extra - DEFPROC (geeft begin procedure aan) mogelijkheden voor docenten zijn opgenomen zoals: het - ENDPROC (geeft eind procedure aan) - PROC (roept procedure aan) uitzetten van groepsrekenlijnen, het uitzetten van indivi­ - SAVEPROC (bewaart procedure op dlsk/cass.) duele rekenlijnen, uitgebreide administratiemogelijkheden - MERGEPROC (haalt procedure van dlsk/cass. en koppelt 'm aan programma) - DELETEPROC (wist procedure) per groep en per individu en daarnaast diverse printopties. PLUS,. , Prijs op aanvraag. - TFILES/LTFILES (overzicht bestanden op cassette) - AVERIFY (venfleert BASIC-ASCII bestand op cassette) - BVERIFY (venfieert byte-bestand op cassette) Rekenen met abacus en honderdveld kost f 99, - inc. BTW. - BAUD (selecteert BAUD-rate voor cassette-saven tussen 900 en 3000) - DFILES/LDFILES (geeft inhoud disk inclusief lengtes en vrije ruimte) Andere programma's van FILOSOFT - SETDRIVE (selecteert default drive) voor MSX-computers: - STORESCREEN/RESTORESCREEN (bewaart/haalt compleet scherm terug) - SCREENSAVE (maakt scherm na bepaalde tijd donker tegen inbranden) TASWORD MSX De Nederlandstalige tekstverwerker voor - SCREEN/OFF (zet scherm aan/uit) MSX-I computers cass f 95,- - CLEARSPRITES (Wist alle sprites) TASWORD MSX-2 De Nederlandstalige tekstverwerker voor - INIPSG (initieert sound-generator, stopt geluid direct) - INIFNK (zet functietoetsen terug op originele waarden) MSX-2computers diskf 149,- - KILLBUF (wist toetsenbord-buffer) DELTA BASIC Een wezenlijke uitbreiding voor - GET (pakt eerstvolgende toetsdruk) MSX-BASIC disk f 95,- - PAUSE (wacht bepaalde tijd of tot toetsIndruk) DISKIT De tooikit voor diskette-gebruik op - CAPSON/OFF (zet hoofdletter-mode aan/Uit) - POL (kijkt of printer on-line staat) MSXcomputers disk f 69,- - BISET/BIPRINT (selecteert bit-Image mode op printer) REKENEN MET Een samenhangend, procesbewakend - SCREENDUMP (stuurt beeldscherm naar printer) ABACUS EN rekenpakket voor kinderen van vijfeneenhalf - DPEEK (geeft de inhoud van 2 geheugenadressen samen; 0-65536) HONDERDVELD tot tien jaar disk f 99,- - DPOKE (zet getal 0-65536 In twee opeenvolgende geheugenadressen) - LOWER (verzekert kleine letters in stnng) REDEKUNDIG Een degelijk oefenprogramma om - UPPER (verzekert hoofdletters in string) ONTLEDEN het redekundig ontleden onder de knie te - STATUS/LSTATUS (geeft overzicht geheugengebruik) krijgen cass f 59,- - UNNEW (haalt programma terug na NEW) DEVPAC Een assembler, disassembler en monitor - FIND (zoekt tekst in BASIC-programma) - REPLACE (vervangt tekst in BASIC-programma) voor MSX-I .. cass f 79,- - MOVLIN (verplaatst BASIC-regels) DEVPAC80 Een assembler, disassembler en monitor - COPLIN (kopieert BASIC-regels) (versie 2) voor MSX-I en MSX-2 computers met min. 64 - CODETODATA (zet geheugeninhoud om In DATA-regels) RAM en een aangesloten diskdrive •• disk f 165,- - LISTGO/LLISTGO (overzicht regelnrs. waar GOSUB's/GOTO's heenspringen) - LlSTLIN/LLIST (overzicht regelnrs. waarin GOSUB's/GOTO's voorkomen) PASCAL Gestructureerd en inzichtelijk - LlSTPROC/LLISTPROC (overzicht procedures) programmeren •• cass f I 24, - - LISTVARILLISTVAR (overzicht vanabelen) PASCAL 80 De diskuitvoering van PASCAL •• disk f 165,- - LISTTYPE/LLISTTYPE (overzicht vanabelen-typenngen) C++ Een bijzonder krachtige C compiler voor - LISTDATAILLISTDATA (overzicht regelnrs. met DATA-statements) - LlSTUSRlLLISTUSR (overzicht adressen door DEFUSR's aangegeven) MSX .. f 165,­ - LISTPSG/LLISTPSG (overzicht instellingen geluidsgenerator) ITJING Computerversie van het orakelboek disk f 79,- - LlSTSCREEN/LLISTSCREEN (overzicht SCREEN-waarden) MSX-64 PLUS Hulpprogramma (o.a. tekst uitvergroten, DELTA BASIC werkt op alle MSX-computers met tenminste 64K geheugen. Het wordt van tevo­ (64 lettertekens per regel op het beeldscherm) ren in het geheugen geladen, en neemt slechts enkele bytes van de beschikbare BASIC-ruimte af. Al­ cass f 34,50 le beeldscherm-opdrachten werken In SCREEN 0, I en 2. DELTA BASIC blijft in het geheugen ook na een RESET. Het programma heeft een uitgebreide Nederlandstalige handleiding, met natuurlijk DRIE IN EEN Aardrijkskunde, tekenen en rekenen voor een syntax-overzicht van alle nieuwe commando 's en functies, en tal van voorbeeldprogramma 's. kinderen vanaf 6 jaar cass f 34,50 DELTA BASIC is te bestellen bij uw dealer, of rechtstreeks bij Filosoft. Profiteer van een lage pnjs MSX-BRIDGE Een bridge-programma voor beginners cass f 49,- voor een prima programma: INFORMATIE DELTA BASIC disk: (95,- cass·:f89,- Programma's, gemerkt met 2 sterren (.0) vereisen (enige) kennis van de Engelse taal. Vraag onze gratis folder aan d.m.V. een briefkaartje (o.v.v. MSX) naar: Postbus 1353,9701 BJ Groningen, of telefonisch: 050-137746. Filosoft produkten zijn te koop in de goede computerzaak, maar ook rechtstreeks te bestellen: door storting van het bedrag + f 3,50 verz.kosten op giro 20792 t.n.v. Filosoft, Groningen. TelefOnische bestellingen (+ rembourskosten) worden zo snel mogelijk nog dezelfde dag verzonden. Voor gratis telefonisch advies: vrijdag, Filosoft servicedag~ bruiker namelijk de bood­ feit dat er slechts enkele tele­ RECTIFICATIES LlSTINGS schap dat de pure ML-versie fonische vragen zijn binnen­ vanaf diskette met: gekomen. MCM2B wijst zich­ zelf in het gebruik. BLOAD "KOPPIE",R Vervelender is de slipper die te starten zou zijn, terwijl in gemaakt is bij het omzetten Oeps regel 620 dat stuk machine­ van de bestandsnamen in de taal met de naam 'KOP­ listing van het deelprogram­ We doen ons uiterste best om een foutloos PIE.BIN' is weggeschreven. ma MCM2BM. In regel 680 blad te produceren. Toch is een tijdschrift Kortom, als u Koppie wilt wordt daar eerst getest of er ook maar mensenwerk en dat geldt zeker BLOADen, gebruik dan de wel genoeg geheugen is om naam Koppie.bin. een bepaald bestand te laden. voor de programma's die erin staan. Dus slui­ Mocht dat niet het geval zijn, pen er soms fouten in. dan wordt de eerste program­ Vandaar deze vaste rubriek, oeps, waarin we ma-module weer geladen. MCM2B niet alleen fouten rechtzetten, maar ook ver­ beteringen zullen publiceren van eerder ver­ Onze MSX2 database is niet Althans, dat was de bedoe­ geheel zonder kleerscheuren ling. De programmanaam schenen programma's. in het blad gekomen. Zo "MSX2BASE.APL" echter is bleek nadat MCM nummer de oude naam van de module 18 - waar MCM2B in afge­ MCM2BS, het start-pro­ MCMPRT Disa5S drukt is - uitgekomen was gramma. dat er een kleine verwarring Tijdens het inpluggen van de In MCM nummer 15 kon u MSX Computer Magazine heeft bestaan tussen de pro­ nieuwe programmanamen - onder andere MCMPRT vin- nummer 18 bevatte onder gramma's en de handleiding. die maximaal 6 tekens mogen -den, een speciaal afdruk­ meer het programma Disass, Althans, tussen de versies zijn binnen de naamgeving programma voor MCMBA­ een in ML geschreven disas­ daarvan. De handleiding be­ die MSX Computer Magazi­ SE. Volgens ons foutloos, sembler. Daarbij is er echter schrijft een wat oudere versie ne hanteert - is daar die maar we hebben een flink een klein foutje gemaakt, dat van MCM2B, waardoor deze naam over het hoofd gezien. aantal klachten gekregen dat gelukkig geen invloed heeft wat afwijkt van het eigenlijke Gewoon even veranderen in dit programma dienst zou op het programma zelf. programma. Gelukkig is dat "MCM2BS" en alles is weer in weigeren met de melding: Nadat de Basic-lader de ei­ echter niet ernstig; gezien het orde. genlijke machinetaal in het

Geen MCMDATA bestand! geheugen geplaatst heeft ver­ ,------_.------telt het programma de ge­ Zo'n melding houdt in dat bruiker namelijk nog even MSX SHOP Keerbergen MCMPRT in het gevraagde hoe men de dis assembler op­ bestand de 'handtekening' start. Dat kan op twee manie­ MSX SHOP Sint Niklaas van MCMDATA niet kan ren, met de F2-toets of met vinden. Op zich geen pro­ een USR-aanroep. En bij die PROMOTIE MAAND DECEMBER bleem. Gewoon een kwestie USR-funktie licht Disass de van een tikfoutje bij het over­ gebruiker verkeerd voor. - MONITOR BM 7752 14" FIATQ 4990 FR nemen van de listing. Daar staat namelijk: CM 8802 8 MH(kleur) 9990 FR Lastig is alleen dat die fout VS 008012 MH(kleur) 16990 FR zowel in MCMDATA als in DEFUSR1=xx: - COMPUTER VG 8020 MSX1 6990 FR MCMPRT kan zitten" A=USR1(0) VG 8235 MSX2 19990 FR VG 8250 MSX2 incl. monitor 31400 FR Vandaar dat we u bij deze een waarbij xx voor een hexadeci­ VG 8255 MSX2 incl. monitor 39990 FR truukje aan de hand doen om maal getal staat. Maar voor - PRINTER BROTHER N1409 180 cps 135 mm breed 19990 FR die handtekening-kontrole dat hex-getal staat geen &H! - PAPIER 240mmx11" 2000 vel 695 FR helemaal over te slaan. - DISKETTE 3K" 70 FR Kortom, die aanroep zal niet - DISKDOOS 3K" 40 Disk's 420 FR Als u zelf zeker weet dat het kunnen werken. 10 Disk's 260 FR bestand dat u in wil lezen een De oplossing is simpel; even MCMDATA-bestand is, is in regel 700 van Disass de &H Keerbergen OPEN Sint Niklaas die kontrole niet echt nodig. invoegen. Of - en dat is nog Gesloten maandag (van 14/12 tot 31/12) Kort daartoe regel 320 van veel simpeler - Disass ge­ 13-19 Dinsdag gesloten MCMPRT in tot: woon met de F2 opstarten en 9-12/13-19 VVoensdag 13-19 9-12/13-19 Donderdag 13-19 die USR-aanroep vergeten. 9-12/13-19 Vrijdag 13-19 320 LOCATE 0,18: PRINT 9-12/13-19 Zaterdag 10/12/13/19 FL$" wordt geladen": OPEN 9-12/13-19 Zondag 10/12 OP$ FOR INPUT AS #1: Koppie MSXSHOP INPUT #1,18$ GEMEENTEPLEIN 9, 2850 KEERBERGEN TEL: 015/51.75.29 Een klein schoonheidsfoutje ANKERSTRAAT 70,2700 ST. NIKLAAS Ti::L: 03n76.26.38 De rest van de regel mag ver­ in Koppie, uit MCM nummer BELGIË vallen. 18. In regel 650 krijgt de ge-

m , c Cl

Konami Green Beret f 65 ,- Alle modules 65 ,- !!NIEUW!! !!NIEUW!! Speciale aanbiedingen: Neos Monkey Academy 40,- Metal Gear 79,- Circus Charlie 40,- MSX-1 Muis + cheese I (cass.) 178,- 198,- Mopiranger 40,- Nemesis 79,- Muis + cheese I (rom.) Formula 1-Spirit 79,- Muis + cheese 11 (disk.) 224,- Comic Bakery 40,- Muis + cheese 11 (rom.) 239,- Twee van de vier bovenstaande, titels HAL modules Filosoft naar keuze: samen . ~. 72,50 Music Editor MUE 75 ,- Alle vier samen: slechts 150,- Eggerland Mystery 65,- Tasword Ned. MSX-1 cass. 95,- disk. 115,- NIEUW Dunkshot 75,- Hole in one (proff.) 75,- Tasword Eng. MSX-1 cass. 59,- QBert 75,- Tasword Ned . MSX-2 disk. 149,- Pengu in Adventure 75,- RollerbalI 55,- Game/Master 75 ,- PigMock 45 ,- The Maze of Gallius 75,- SuperSnake 45 ,- Alle programma's werken op MSX-1 Deze twee samen: 80 ,- computers, tenzij uitdrukkelijk "MSX-2" NIEUW vermeld wordt. MSX-2: CAT Trackball 150,- Vampire Killer 75,- Samen met "MUE" 199,-

Dealeraanvragen welkom Alle prijzen inklusief BTW en verzendkosten. Levering bij vooruitbetaling op giro 5641219 van SALASAN Salasan Amsterdam m et vermelding van het be­ treffende programma. Rembourszendingen zijn Kwaliteitssoftware voor MSX mogelijk, maar daarvoor brengen we f 5,-in reke­ , ning. Orriruilgarantie voor modules, laadfouten­ Yostbus 5570, 1000 AZ Amsterdam garantie bij cassettes. Uitsluitend originele soft­ g 020-273198 ware.