Gestruc!. program. met vb ...... 12 ...... 74 » Cursus Z80 machinetaal 2 ...... 7 .. 28·29 Nabestellen kan ook! » Gettlng more Irom MSX with SV 3 ...... 46 » Cursus ZBO machinetaal 3 ...... 8 .. 36·37 » Grafiek en geluld voor MSX ..... 14 ...... 37 » Cursus ZBO machinetaal 4 ...... 9 .. 14·15 In ieder nummer van MSX Computer Magazine vindt u artikelen over tal van » Graphlcs Ontwerpboek...... 5 ...... 60 » Cursus Z80 machinetaal 5 ...... 10 .. 27·29 onderwerpen. Vaak zal blijken dat we al geschreven hebben over iets dat • GW Basic Handboek ...... 23 ... 80-81 » Cursus Z80 machinetaal 6 ...... 12 .. 12·14 » Handboek CP/M ...... 9 ...... 74 » Cursus Z80 machinetaal 7 ...... 13 .. 20·21 uw interesse heeft. In dat geval loont het de moeite het betreffende nummer » Handboek MSX...... 11 ...... 59 » Cursus ZBO machinetaal 8 ...... 14 .. 20·22 na te bestellen. Daarom publiceren we regelmatig een overzicht van de ar IBM Basic Handboek ...... 35 ... 40·41 » Cursus Z80 machinetaal 9 ...... 16 .. 60·62 tikelen die reeds in MCM verschenen zijn. Hierbij geven we aan of een arti » Intr. MSX ass.lang. and MC ...... 7...... 34 » Cursus ZBO machinetaal 10 ..... 17 .. 14·20 Koerslijst tweedeliands comp... 9 ...... 70 » Cursus Z80 machinetaal 11 ..... 18 .. 10·13 kel voor MSX H of MS-DOS(. ) bestemd is. Staat er niets voor dan is het » Leren omgaan MSX-Comp ...... 11 ... 58-59 » Cursus ZBO machinetaal 12 ..... 20 .. 10·15 artikel algemeen van aard. Losse nummers kosten f 6,95 per stuk. Dit is ex » MSX Basic ...... 5 ...... 61 » Cursus Z80 machinetaal 13 ..... 23 .. 34·40 clusief porto- en administratiekosten. Die worden namelijk evenredig met » MSX Basic handb. voor leder .... 3 ...... 47 .Cursus machinetaal PC dl.1 .... 27 .• 74·79 het aantal door u bestelde exemplaren berekend. De nummers 1,2,4,5,6, » MSX Basic leren programm ...... 3 ...... 45 • Cursus machinetaal PC dl.2 .... 29 .. 48·53 » MSX Basic voor ktnderen dl. 2 13 ...... 35 Databanken ...... 15 ...... 11 9,22 en 23 zijn niet meer voorradig. Wilt u artikelen uit deze nummers nale » MSX Basic VPOKE en Sprlte ... 13 ... 34·35 zen dan kunt u daarvan kopieen bestellen. De kosten hiervoor zijn f 0,25 per » g~::tt~~~Ft~~?n.. i.~.. ~.~~.:::::::ï ~ :: ~~~ pagina, plus 2,50 voor porto- en administratiekosten. Nabestellingen kunt :: ~~ g~;:'~~"cJ~~~k~.~I.~.:~.~.:::::: L:::::!ci » Doe Dag MSX ...... 24 ...... 92 f » MSXen MSX2 mogelijkheden. 10 .•. 76·77 • DOS leren per computer ...... 24 .. 57·58 u doen door de door u verlangde nummers of artikelen te vermelden op een » MSX en MSX2 mogell kheden. 10 ... 76·77 » ECC, de .lImme belgen ...... 6 .. 54·55 briefkaart en die te sturen naar Wegen er Tijl Tijdschriften Groep S.v., Afde » MSX Exposed ...... 3 ...... 47 Etiketten MarI
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 2 - MSX COMPUTER MAGAZINE Inhoud MSX Computer Magazine 37 is een uitgave van WegenerTijl Tijdschriften Groep b.v., Amsterdam Redactioneel 5 Achter de schermen van MSX 6 Hoofdredacteur Van de vragenlijn 21 Wammes Witkop Biobits, computerkampen 33 Medewerkers Gebruikersvriendelijk programmeren 38 Max Barber, Mirjam Engelberts, Hans Niepoth, Har MSX dag Tilburg 43 ry van Horen, Markus The, Marièlle Mink, Andre Kapers op de kust 44 Knip, Edgar Hildering, Robbert Wethmar, Lies Mul ler, Mathijs Perdec, Kees Reedijk, Aat van Uijen, Wim Vredevoogd. Rubrieken Redactie-adres Postbus 75142, 1070 AC, Amsterdam Lezers helpen lezers 13 Fax: 020-862719 Spelbesprekingen 22 Public Domain 64 Vragentelefoon redactie De redactie is telefonisch alleen bereikbaar via 020- Eerste Hulp Bij Overleven 30 860743. Op dit nummer staat een antwoordapparaat, Art Gallery 50 waarop we even tuele correcties op artikelen en listings De trukendoos 56 inspreken. Bovendien zijn we minimaal één keer per I/O'tjes 24 week via dit nummer rechtstreeks bereikbaar. Wan neer, dat maken we ook via het antwoordapparaat be Oeps 70 kend. Abonnementen Besprekingen WegenerTijl Tijdschriften Groep B.V. Postbus 9943,1006 AP Amsterdam Software: Handige uitbreidingen voor Turbo Pascal 10 Telefoon 06-0224222, telefax 020-5182843 Hardware: MSX2+ video-processor inbouw 18 Abonnementsprijs Software: Disc Station, Japans disk tijdschrift 46 Een abonnement op MCM kost f 50, - (8 nummers) Software: Klantsys, postordering op MSX 48 Zie de bon elders in het blad. Software: FAC: sound demo voor de NMS 1205 54 Het abonnement kan elk gewenst moment ingaan en wordt automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor Hardware: Quick Shot Wiz Master, MSX joypad 45 de vervaldatum schriftelijk opgezegd. Listings Advertenties tel.: 020-5182828 Files-overzicht in Basic: ML subroutine 34 Geldend advertentie tarief 1 januari 1990 FM Pac muziek: Axel F 52 Lezers en programmaservice Padkey, een alternatief toetsenbord 59 Heeft u vragen over het nabestellen van pro Invoer Controle Programma 68 grammatuur of losse nummers, bel dan met Adrie Donkervoort afd.lezersservice MCM 020-5182828 Vormgeving Neem een abonnement Marièlle Mink Wordt nu abonnee van MSX Computer Magazine en u ontvangt geheel gratis Cartoons Jeroen Engelberts het 160 pagina dikke MSX-Listingboek ter waarde van /17,95 * Stuur deze bon op naar; WegenerTijl Tijdschriften Groep b.V. Cover-foto Postbus 9943, 1006 AP Amsterdam Jan Bartelsman
Distributie R!l9. nr. Beta Pressivan Ditmar, Burg. Krollaan 14, U I I I I I 5126 PT, Gilze Naam: 14 111 j I I LI I I I I I II I I I I I I I I I I I I I I I Verschijning MSX Computer Magazine verschijnt acht maal per T.a.v: 41 21. 1 I I1 I I I [ I I I I I 11 11 I I I I I I I I I I jaar Straat: 2111 I I I 11 I I I I I I I 1 Toezenden materiaal I I I MSX Computer Magazine . Tenzij uitdrukkelijk anders overeengekomen heeft 6 I Huisnr.: 21 1 I I 11I ! I I I I I MCM het recht om vrijelijk te beschikken over alle I verschijnt ex per Jaar haar toegezonden materiaal. Postcode: 128 1 1 Een abonnement kost f 50,- Terugzending van ongevraagd toegezonden materiaal 1 I I I I I zal alleen plaatsvinden als er een geadresseerde en vol 2 Woonplaats: 121 1 I 1 1 1 I1 doende gefrankeerde retour-enveloppe is bijgesloten 1 I I I I 1 I I I I I I c: .!! 11[211 I Metbestellen wacht ik op de 'a. > acceptgiro, na betaling ontvang .5 3 1 1 1 1 I I I I ~ ik het gratis MSX-UstingbOek z 14/4 1 I I * Zo lang de voorráad strekt
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 3 - -
voor Maze Of Galious mee uit te rekenen; BRDRI en BRDR2, smooth scrollen in de rand Programma Service kleur; RGNBG - wat staat voor regenboog - een hulpje bij het uitzoeken en selecteren van kleuren op scherm 8; en Wandel, laat letters van Alle programma's uit dit nummer gebruiksklaar, met een re een titel één voor één het beeld in wandelen. Ten dactionele extral De makkelijkste en snelste manier om een slotte: MCM's Invoer Controle Programma num mer 6. Bovendien, alleen op diskette, schermen eigen programma-bibliotheek op te bouwen. Dat bieden we uit MCM's Art-Gallery! u als extra service aan met onze Programma Service. Bespaar u de moeite van het intikken van lange listings (met alle risi PC-<1iskettes co's van fouten), en bestel alle programma's uit dit nummer, Zolang de voorraad strekt zijn ook onze PC-dis kettes nogverkrijgbaar. Zie vorige nummers voor gebruiksklaar. een omschrijving.
Fiscus90 KRACHTIGjes; de listings uit onze Z80-cursus Prijzen en de programma's uit de algoritme-cursus. Bovendien hebben we - alleen op de diskette - Van de hand van vaste inzender A.TJ. van Son De MCM-cassettes - alleen voor MSX - kos wat gedigitaliseerde plaatjes gezet, beelden van kregen we ook dit jaar weer zijn belastingpro ten, inclusief verzendkosten, f 12,50 per stuk. Dis de MCM-redactie aan het werk! gramma, Fiscus90. Een programma waarmee het kettes kosten f 22,50 voor 3.5 inch en f 20,00 voor invullen van het belastingbiljet een stuk makkelij 5.25 inch, voor zowel MSX als PC, inclusief ver Op cassette/diskette MCM/MSX-C17 vindt u: ker wordt, u kunt stap voor stap de vragen beant zendkosten. MCM2B, onze database de luxe voor MSX2 com woorden en eens kijken hoe het uitpakt. Lezers in België kunnen eveneens profiteren van puters, maakt gebruik van de Memory-Mapper; Fiscus90 bestaat in drie uitvoeringen, voor het 40- de Programma Service. De prijzen in Belgische KOPPIE, een intelligente disk-kopieerder die in koloms MSX1 scherm, voor het 80-koloms MSX2 Francs: cassette Bfr. 250, diskette 3.5 Bfr. 450, slechts vier keer wisselen een 720K disk kan over scherm en een aangepaste versie - 4O-koloms - diskette 5.25 Bfr. 400. zetten, alleen geschikt voor MSX2; DlSASS, een voor cassette-gebruikers. Natuurlijk staan deze hele slimme disassembler, werkt samen met programma's op de MCM cassette/diskette. En MSXBUG en de listings uit onze Z80-cursus. we beloven met de hand op het hart dat we deze Hoe bestelt u? keer snel zullen verzenden, aangezien uwaangif MCM/MSX-C/D19 bevat: Teken, ons MSX2 te te officieel voor één april verzonden moet wor 1. Gireer het juiste bedrag (met vermelding van kenprogramma met al zijn extra's; SaI88, een han den. de juiste bestelcodes, zie de bon) naar postgiro dig programma om salaris-berekeningen mee uit nummer 4398560 t.n.v. Tijl Tijdschriften bv, afd. te voeren; Tao, een fraaie - en lastige - schuif lezersservice, Amsterdam. Uw overschrijving Cassette/diskette puzzel voor MSX2; De listings uit onze Z80-cur zegt ons precies wat we waarheen moeten zenden. MCM/MSX-36 omvat: sus en MCM's Invoer Controle Programma num mer 5. Bovendien, alleen op cassette/diskette: Be 2. Of bestel schriftelijk: gebruik de bestelbon last, een programma om uw belastinformulier Fiscus90, uw aangifte makkelijk gemaakt; (kruis de juiste hokjes aan), en sluit een geldig be mee in te vullen en Schaats, waarmee u schaats AxeIF, machtige muziek voor het FM-PAC; taalmiddel bij. Opsturen naar: Tijl Tijdschriften tournooien op de voet kunt volgen, door alle uit PadKey, een programma om het Philips tekenta bv, afd.lezersservice, postbus 9943, 1006 AP, Am slagen op te slaan. Dit laatste programma is alleen blet als alternatief toetsenbord te gebruiken; sterdam. geschikt voor een MSX2 met diskdrive! Uit de trukendoos: Breedte, Tstprt en Beeper; U krijgt uw bestelling zo snel mogelijk thuisge De vijf programma's uit het Achter de schermen stuurd. MCM/MSX-35 omvat: SAL90, salarisberekenin van MSX artikel; Schrijf uw naam en adres - en uw bestelling - gen voor het jaar 1990, inclusief de Oort-aanpas Het voorbeeld bij 'Gebruikers-vriendelijk pro in duidelijke blokletters. singen; Hola, een gokspelletje met een rad van grammeren'; avontuur; verder de Kort & Krachtig listinkjes: De Lezers Helpen lezers listings IntlaeS, Seppat2 Voor vragen over de MCM Programma Service SuperPrint, waarmee u tekst groot kunt uitprin en Effi. kunt u terecht op het telefoonnummer: 020- ten, ook gekanteld; Pasrnog, om passwoorden Tenslotte: MCM's Invoer Controle Programma 5182711. nummer 6. Bovendien, alleen op diskette, schermen uit MCM's Art-Gallery! Ja, ik maak gebruik van de Program BON ma Service. Stuur de op deze bon aan Opgelet: bij wijze van test hebben we ook de nieu gegeven cassette(s)/diskette(s) naar we versie van het Invoer Controle Programma - het volgende adres: ICP7 - op cassette en diskette gezet. Een fles MCM/MSX Cass. nrs ...... wijn voor degene die ons op een fout wijst! à f 12,50 / Bfr 250 Naam: ...... Ook in de vorige nummers boden we u cassettes MCM/MSX Disk 3.5 nrs en diskettes met alle gepubliceerde programma's Adres: ...... aan. Deze kunt u nog bestellen. Hieronder treft u à f 22,50 / Bfr 400 een greep aan uit de beschikbare cassettes en dis Postcode: ...... kettes. MCM/PC Disk 5.25 nrs ...... à f 20,- / Bfr 400 MCM/MSX-C!D15 biedt u: MCMBCD, Het Woonplaats: ...... MSX Computer Magazine's BASICODE-3 pro gramma; MSXBUG, een dijk van een (machine MCM/PC Disk 3.5 nrs. Land: ...... taal) monitor, onmisbaar voor wie de MSX echt à f 22,50 / Bfr 400 wil doorgronden. Ook voor MSX2 slotstructuren; S.V.P. invullen in BLOKLETTERS OTHELL, een lastig denkspel met de computer als tegenstander; maar liefst tien KORT & Opsturen naar: Tijl Tijdschriften Afdeling Lezersservice Ik heb een geldig betaalmiddel bijge Postbus 9943, 1006 AP, Amsterdam sloten (bijvoorbeeld een betaalkaart ONZE PROGRAMMA'S van bank of giro) en krijg mijn bestel GEBRUIKSKLAAR OP Wilt u de bon niet uitscheuren? Maak ling zo snel mogelijk toegestuurd. Alle DISKETTE OF CASSETTE een fotocopie van deze pagina! prijzen zijn inclusief verzendkosten.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -4- - Razend
Razend enthousiast waren het merendeel van de reacties op het weer puur MSX wor den van MCM. Niet alleen, natuurlijk, want pas nu krijgen we echt in de gaten hoeveel MS-DOS gebruikers er onder de lezers schuilen. Maar ook uit die hoek is de teneur dat men het weliswaar jammer vindt, maar best kan begrijpen, dat we weer op onze oor spronkelijke lijn zitten.
Maar uit MSX-Iand hebben we een stortvloed van brieven mogen ontvangen, die over het algemeen zeer positief waren. Ook de plannetjes, die we in het laatste nummer ge lanceerd hebben, zijn positief ontvangen. Aan de infra-rood besturing - de hardware waarmee we een video-recorder kunnen gaan aansturen - wordt gewerkt, ook al ble ken er reeds enkele ontwerpen in omloop te zijn. Bovendien belde iemand ons met de mededeling dat zijn LR. zender/ontvanger binnenkort in de PTC-Print zou worden ge publiceerd. Toch zullen we zeker doorgaan met dit plan, mogelijk in samenwerking met PTC-Print, zo was de uitkomst van een telefoongesprek wat ik met de redactie van dit collega-blad heb gehad. Hou de komende nummers van MeM in de gaten!
Tijdens dat telefoongesprek met Cor van Baalen, de hoofdredacteur van de PTC-Print, kwam nog een heel leuk nieuwtje ter tafel. De MSX insteekkaart voor PC's is nu einde REDACTIONEEL lijk af! Qua specificaties gelijk aan de NMS 8245, dus met 128Kb RAM en 256Kb video geheugen. De prijs: vrijwel zeker onder de 600 gulden! Dat fraais zal in de komende MCM aan de tand gevoeld worden!
Ook de programmeurs-groep lijkt een vliegende start te krijgen. Een aantal mensen heb ben zich gemeld, waarbij mijn indruk is dat de kwaliteit door de bank genomen hoog is. Tegen de tijd dat dit blad in de winkel ligt zal de eerste bijeenkomst van dit software-ta lent met de MCM-redactie waarschijnlijk al plaatsgevonden hebben. Hopelijk zullen de eerste programma's uit deze bron binnen enkele maanden gereed zijn.
Natuurlijk waren niet alle reacties op de laatste MCM positief. Zo heb ik weer enkele anonieme brieven mogen ontvangen waarin men trachtte software-piraterij goed te pra ten. De redeneringen waren maar al te bekend: software is te duur en de computer had ook al geld gekost. Helemaal bont maakte het een meneer of mevrouw die stelde dat het onderwerp maar beter niet aan de orde kon komen, het was pure verspilling van pagi na's. Die abonnee zullen we wel verliezen, want ook aan dergelijke onderwerpen zal MCM aandacht blijven besteden. Al met al heb ik een bijzonder tevreden gevoel omtrent de ontwikkelingen in MSX-Iand. Niet dat MSX2 + nu al voor de deur staat, niet dat ik zeker weet dat er binnenkort nieu we MSX-software te kust en te keur zal zijn. Maar ik heb wel het idee dat er eindelijk weer eens iets gebeurt. Na een jaar van relatieve stilstand is mijn indruk dat men weer enthousiast begint te worden. Dat geldt natuurlijk ook voor ons, maar evenzeer voor al lerlei mensen die wij zo hier en daar wel eens spreken. Een nieuw elan in MSX-Iand, dat is mijn indruk.
Natuurlijk, zonder Philips en Sony om de MSX-kar te trekken is het allemaal een stuk lastiger. En er staan ongetwijfeld heel wat MSX'jes ongebruikt in de kast. Immers, er zijn meer dan tweehonderdduizend MSX-computers verkocht, in Nederland, als ik een voor zichtige schatting hanteer. Mogelijk zijn het er ook veel meer, want het getal 350.000 is ook wel eens gevallen. Met alle grijze importen is het aantal MSX'en in Nederland ei genlijk niet meer te achterhalen. Laat ik eens inschatten dat 75% van die computers in de kast staat, al dan niet stuk. Dan zijn er nog altijd minimaal vijftigduizend MSX'en in gebruik! Een markt die zonder meer groot genoeg is om software-boeren en hardware ontwikkelaars te interesseren. Bovendien, er zijn dan ook nog eens 150.000 momenteel ongebruikte machines. Compu ters waarvan de eigenaren denken dat ze niets meer waard zijn. Als al die apparaten nu weer eens in omloop gebracht konden worden, voor nieuwe liefhebbers ...
Kortom, kijk eens in uw omgeving rond, wie er zoal een MSX-computer op zolder heb ben staan. En raad ze vervolgens aan een I/O'tje in MCM te plaatsen. Vraag genoeg, ge zien het feit dat de meeste in de kleine advertentietjes aangeboden hardware binnen één week na verschijning verkocht is.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 5 - Achter de schermen van MSX
Het videosignaal van een Om één en ander te verduidelijken kun tabel in een bepaalde schermmode te MSX wordt samengesteld nen we niet om de 'moeilijke' comman weten te komen staat ons het comman do's VPOKE, VPEEK en BASE heen. do BASE ter beschikking. door de video-processor. Het is ook onvermijdelijk dat we af en De syntax van dit commando is simpel: Deze chip bouwt het video toe naar het bit-niveau afdalen. Er is beeld op de monitor of de tv echter geen reden om nu in paniek te ra ST = BASE(n) op uit schermpuntjes of ken en het blad meteen terzijde te leg pixels. Elk beeldpuntje kan in gen; we zullen alles heel omzichtig via Het antwoord - het gezochte start korte programmaatjes verklaren. adres - wordt opgeslagen in variabele een voorgrond- en een ach ST. Voor SCREEN 0 kan n, de parame tergrond-kleur worden weer Om het niet ingewikkelder te maken ter van het BASE-commando, de waar gegeven. Om nu te kunnen dan het al is, beperken we in eerste in den 0 tot en met 4 hebben. Zo geeft bepalen hoe elk puntje moet stantie tot de oorspronkelijke MSX BASE(O) het begin van het schermposi worden afgebeeld beschikt standaard: MSX1. We hebben dan de tie-geheugen en BASE(2) het begin van beschikking over vier verschillende het patroon-geheugen. Kijk voor de de MSX over een speciaal vi schermmodes en een video-geheugen volgorde naar bovengenoemde tabel deo-geheugen dat onder be van 16K len. De waarden 1, 3 en 4 hebben voor sturing van de video-proces scherm 0 geen betekenis. sor, kortweg de VDP, staat. Geheugenblokken Hoe de inhoud van het video Voor SCREEN 1 vullen we voor n de Afhankelijk van de gekozen schermmo waarden 5 tot met 9 in: 5 geeft het begin geheugen correspondeert de wordt dit geheugen verdeeld in ver van het schermpositie-geheugen en 6 met wat we op het scherm schillende geheugenblokken, die in toont waar de kleurtabel een aanvang zien, proberen we in het vol goed Engels 'tables' worden genoemd. neemt. BASE(7) levert het begin van de gende artikel op te helderen. patroon-tabel op; de waarden 8 en 9 la We kunnen de volgende blokken geheu ten zien waar we de sprite-tabellen kun gen onderscheiden: nen vinden. In SCREEN 2 gebruiken we - de 'Name pattern tabie' of het de waarden 10 tot en met 14. schermpositie-geheugen; - de 'Colour tabie' of het kleurgeheu In SCREEN 3 tenslotte dienen voor n gen; waarden vanaf 15 tot en met 19 ingevuld - de 'Pattern generator tabie' of het te worden om achter het begin van de characterpatroon-geheugen; geheugenblokken te komen. Voor elke - de 'Sprite attribute tabie' of sprite volgende schermmode wordt de waar kenmerk-geheugen; den voor n steeds met vijf vermeerderd. - de 'Sprite pattern tabie' of het sprite patroon-geheugen. Schermposities In het schermpositie-geheugen wordt SCREEN 0 en 1 zijn tekstschermen, de bijgehouden welk teken op elke scherm schermen SCREEN 2 en 3 zijn van gra positie staat, in het characterpatroon fische signatuur. De eerste schermmode geheugen staat hoe die tekens zijn opge die we bekijken is SCREEN o. Dit is de bouwd. De kleurtabel is de plek waar de schermmode waarin de MSX opstart en kleuren van tekens of schermpuntjes weer terugkomt na het beëindigen van opgeslagen staan; de sprite-tabellen be een programma in één van de grafische schrijven tenslotte de vorm van de ge schermen. Er kunnen maximaal 40 ko bruikte sprit es. lommen en 32 rijen worden gebruikt.
Niet in elke schermmode zijn alle tabel BASE(O) geeft het begin van de scherm len van evenveel belang. In schermmo positie-tabel voor scherm O. In deze de 0 bijvoorbeeld worden de kleur- en schermmode is de tabel 32 bij 40, ofte de sprite-tabellen niet gebruikt. wel 960 bytes lang. Elke byte correspon deert met een positie op het scherm. Zo Er zijn vijf basis-adressen, de posities als meestal in computerland beginnen waar deze afzonderlijke tabellen in het we te tellen bij O. De eerste geheugenlo video-geheugen beginnen. Die adressen catie - byte 0 - verwijst naar de posi HAAL MEER UIT UW MSX1 zullen niet voor elke mode hetzelfde tie helemaal linksboven op het scherm VIDEO-PROCESSOR zijn. Gelukkig houdt het MSX-systeem met coördinaten (0,0). De tweede ge dit zelf bij. Om het start-adres van een heugenlocatie, byte 1, beschrijft de po-
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -6-
~'n t. byte 0 byte 1 0 1 2 3 4 . . 37 38 39 byte 2 40 41 42 43 44 · 78 79 byte 3 80 81 82 . . . 118 119 byte 4 . . . . · byte 5 . . .
920 921 922 ...... 958 959 byte 958 · byte 959 Scherm
VRAM-geheugen
Figuur 1: Scherm positie-geheugen in scherm 0
sitie rechts daarvan (1,0), en zo loopt het schrijven. VPOKE heeft de volgende In deze tabel wordt beschreven uit wel verder. Geheugenplaats nummer 40 syntax: ke puntjes elk teken is opgebouwd. Als correspondeert met de eerste positie op de VDP in de schermpositie-tabelleest de tweede rij (1,1). VPOKE schermpositie, ASCII-waarde dat hij op een bepaalde schermpositie Geheugenlocatie 959 tenslotte hoort bij teken nummer 16 moet afbeelden, zal hij de laatste schermpositie rechtsonder op Het voorbeeld ziet er dan uit zoals lis in de patroon-tabel moeten zoeken naar het scherm (39,23). ting 1. Dit programmaatje zet het hele de pixel-definitie van dat teken. De inhoud van elke geheugenlocatie scherm vol met ASCII-teken nummer Het is dus niet nodig om zelf eerst de wordt door de video-processor gebruikt 15, het zonnetje. Een aardige manier om hele patroontabel te gaan vullen. Het om te bepalen wat er op de betreffende een character met een nummer onder MSX-systeem doet dit al voor ons. positie op het scherm moet worden af- de 32 af te beelden, niet? Via een . gebeeld, zie ook figuur 1. PRINT-opdracht zou daarvoor het in Elke keer dat er met het commando gewikkelde commando: SCREEN 0 de eerste schermmode Een voorbeeld wordt gekozen voert de computer een PRINT CHR$(l) + CHR$(64 + 15) routine uit die de hele MSX-tekenset Met een programmaatje verduidelijken vanuit de ROM naar deze patroon-tabel we hoe het werkt. We schrijven naar nodig zijn. kopieert. Het programmaatje in listing elke positie op het scherm een teken, in 2 toont dit aan, als we dit runnen zien we de vorm van een ASCII-waarde. Goed, maar hoe weet de VDP nu hoe dit de bekende MSX-tekens verschijnen, te teken eruit ziet? Welnu, ook daarvoor beginnen op positie 120. We gebruiken daarvoor het commando bestaat er een tabel. Dit is de 'pattern VPOKE. Met dit commando kunnen we generator table' of het characterpa rechtstreeks in het video-geheugen troon-geheugen.
Listing 1 Listing2
10 SCREEN 0 I 145 10 SCREEN 0: WIDTH 40 54 20 ST=BASE(0) 208 20 ST=BASE(0) 208 30 FOR I=ST TO ST+959 117 20 FOR I=ST TO ST+255 155 40 VPOKE 1,15 230 30 VPOKE 120+1,1 13 50 NEXT I 115 40 NEXT 1 114 60 K$=INPUT$(l) 62 50 K$= 1NPUT$ (1 ) 61 70 ClS 113 60 ClS i 112
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -7- Patroon geheugen 10 SCREEN 0 ! 145 Listing 3 20 ST=BASE(2) 232 Elk teken is opgebouwd uit een matrix 30 FOO 1=0 TO 7 I van acht bij acht puntjes. We moeten ! 251 zo'n matrix zien als acht rijen van 8-bits 40 V=VPEEK ST+65*8+1 209 patronen. Elk teken wordt dus beschre 50 PRINT V 195 ven door acht bytes. 60 NEXT I I 116 60 K$=INPUT$(1) 62' De MSX-set kent 256 tekens, de pa 70 ClS 113 troon-tabel is dus 256*8 - dus 2048 by I tes - lang. Hoe de puntjes omgezet worden in een waarde, verduidelijkt fi De syntax van dit commando is: beslaan slechts 5 bij 7 puntjes. guur 2, waarin de hoofdletter 'A' als In tekstmode blijft er zodoende ruimte voorbeeld wordt genomen. In de afbeel v = VPEEK (geheugenplaats) tussen de letters en de regels over. Hier ding staan de waarden die de puntjes door zijn de tekens op het scherm afzon hebben. Deze is afhankelijk van de ko waarbij de inhoud van die geheugen derlijk goed te onderscheiden en ver lom in de tekenbox waarin een puntje plaats in variabele V wordt gezet. Het vloeien ze niet tot een onleesbare brei. staat. De wiskundigen onder ons zien begin van de characterpatroon-tabel dat dit steeds het bitnummer als macht vinden we door het commando In schermmode 0 worden de twee rech van twee is. BASE(2). ter bits van de characters zelfs helemaal niet afgedrukt op het scherm, hoewel De waarden van alle puntjes in de rij die Om bij 'A' te komen moet er dan nog 65 deze informatie wel in het geheugen aanstaan worden vervolgens opgeteld. tekens worden opgeschoven. In geheu staat. In SCREEN 0 zijn alle tekens op Staat het puntje uit dan heeft het waar genplaatsen gerekend is dat dus 65*8 het scherm dus maar zes pixels breed. de 0 en telt het dus niet mee. Puntjes die posities vanaf het begin van de tabel. De Er passen daarom dan ook 40 tekens op 'aan' staan worden in de voorgrond volgende acht geheugenplaatsen bevat het scherm; bij een breedte van acht kleur afgebeeld. ten dan de informatie voor het teken 'A'. zouden dit er maar 32 zijn geweest. Puntjes die 'uit' staan worden in de ach tergrond-kleur weergegeven. We kun In figuur 3 zien we hoe de video-proces Eigen ontwerp nen eens kijken of het klopt. Type listing sor de inhoud van de tabellen en zijn 3 maar eens in. kleurregister combineert om een teken Alle characters staan behalve in het Als alles goed is ingetikt, zien we het op het scherm te zetten. ROM-geheugen dus ook in het video zelfde rijtje getallen verschijnen als in de RAM. In RAM-geheugen kun je schrij tekenbox naast de letter 'A' staat. We zien dat voor de letter 'A' niet de ven, dus wat let ons onze eigen tekenset hele tekenbox is benut. Veel tekens uit te ontwerpen? Met VPEEK kunnen we dus de inhoud de set, met name de letters en de cijfers, van geheugenplaatsen lezen. Wie geen speciale character-editor heeft, kan ook met een simpele sprite Figuur 2: Voorbeeld charactemummer 65:':.4" editor de bit-patroontjes om zetten in een rijtje waarden. Het ontwerpen van een teken verschilt in wezen niets van het ontwerpen van een 8*8-sprite. Het is natuurlijk ook mogelijk alles met de hand uit te rekenen, maar dit is veel las tiger.
Listing 4 laat zien hoe we een teken kun nen veranderen door een nieuw patroon keihard in het patroon-geheugen te schrijven. Stel dat we niet zo tevreden zijn met de vorm van de huidige hoofd letter 'A'. Dan ontwerpen we toch een nieuwe, die meer naar onze smaak is. Het voorbeeld-programmaatje laat zien hoe het werkt. Na het runnen ervan krij gen alle hoofdletters 'A', die vanaf dat moment worden gebruikt het nieuwe ui terlijk, ook diegene die al op het scherm staan. De vorm blijft behouden tot er weer een SCREEN 0 wordt gegeven.
Op dezelfde wijze kan ook de 'B' wor den aangepakt. In plaats van 65 moeten we dan echter 66 invullen, want 66 is het
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -8-
.. ; . ~ .-:. ASCII-nummer van 'B'. Ook de DATA Listing4 10 SCREEN 0: WIDTH 40 54 regel zullen we natuurlijk moeten aan passen, zodat deze de nieuwe character 20 ST=BASE(2) 232 vorm voor teken 66 representeert. 30 FOR I=0 TO 8 10 40 READ D 123 Door deze VPOKE voor elke letter te 50 VPOKE ST+8*65+I,D 137 herhalen kan het hele alfabet van een 60 NEXT I 116 nieuw uiterlijk worden voorzien. En 70 DATA 112,136,136,248,136,136,136,1 daarbij zijn we niet alleen beperkt tot 36 172 letterbeelden, veel spellen werken op deze manier. Door allerlei patronen in plaats van de tekens te maken en die ver 10 SCREEN0: WIDTH 40 104 volgens op het scherm af te drukken Listing 5 20 LOCATE 7,12 249 kunnen prima spelschermen worden 30 PRINT "Voor- en achtergrondkleur" 203 ontworpen. 40 FOR K=0 TO 255 150 50 VDP(7)=K 113 Kleur 60FOR W=1 TO 200:NEXT 163 70 NEXT K 135 De kleurinformatie tenslotte haalt de 00 I$=INPUT$(1) 56 VDP in mode °uit één van zijn eigen re gisters. Ook dit register bestaat weer uit 85 REM default wit op donkerblauw o acht bits. De eerste vier beschrijven de 90 VDP(7)=244 98 voorgrond-kleur, de laatste vier de ach tergrond-kleur. bod komen. Het zal duidelijk zijn dat VDP(7) =8*16 + 1 niet alle combinaties even goed leesbaar De huidige inhoud is makkelijk na te zijn. Voor de standaard waarde een witte let gaan door: ter op donkerblauw scherm: Het is niet moeilijk op deze manier zelf PRINT VDP(7) voorgrond- en achtergrond-kleur snel VDP(7) = 15*16 + 4 naar wens in stellen of te laten wisselen. Het volgende programmaatje zie We kunnen gewoon hiervoor de stan Volgende keer zullen we nader ingaan hiervoor listing 5 - laat zien hoe door daard kleurnummers gebruiken. Het op scherm 1 en alternatieve schermpo de inhoud van het register te veranderen nummer van de voorgrondkleur verme sitie- en patroon-tabellen creëren. voor- en achtergrondkleur kunnen wor nigvuldigen we met 16 en tellen daar het den gewijzigd. Door de inhoud van het achtergrondkleur-nummer bij op. Voor register steeds met 1 te vermeerderen, een rode letter op een zwart scherm bij zullen alle mogelijke combinaties aan voorbeeld typen we in:
Figuur 3: Hoe de VDP een teken op het scherm zet in mode 0
pos 0 char.O posO-7 (0,0) (1,0) (2,0) ... pos 1 char. l pos8-15
pos 2 char. 2 pos 16 - 23
VDP-register 7 postie (byte) n pos n char.C ~~iB18W~~IIIIIIIII-I------~,II~::::::::::e~ voor- achter- uit patroongeheugen grond grond kleur kleur
pos 958 ... (38,23) (39,23) pos 959 char. 255 pos. 2040 -2047
Schermgeheugen Patroongeheugen Scherm
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -9- Handige uitbreidingen voor Turbo Pascal
De meeste MSX-gebruikers mogelijkheden die MSX echt sterk ma de functies in Turbo Pascal, maar ze zullen hun eerste pro ken, zoals bijvoorbeeld het gebruik ma worden hier opnieuw gedefinieerd om ken van een memory-mapper, of het dat veel schermaansturingen nét even gramma's op hun computer P AlNTen van een cirkel, moeten helaas anders verlopen. geschreven hebben in Basic. veel programmeurs afhaken. Wie dan later de overstap Nu was het begin 1989 al bekend, dat er Handleiding maakt naar Turbo Pascal, zal in Duitsland iemand bezig was met het het geluid en de fraaie grafi schrijven van een veelbelovende truuk Omtrent de handleiding durven we niets jes- en foefjesbibliotheek voor de MSX, definitiefs te melden, er schijnen zowel sche mogelijkheden van maar meer nieuws bleef helaas uit. Tot Engelstalige als Duitstalige versies in MSX moeten missen. voor kort althans ... omloop te zijn. Ons testexemplaar werd geleverd met een Duitstalige handlei Uhh? ZOZO! ding, met een omvang van bijna 200 pa We hebben al aandacht besteed aan het gina's AS. De drukkwaliteit is matig; de gebruik van de MSX-BIOS onder Tur Dat was ongeveer onze eerste reactie lettertjes zijn net een maatje te klein en bo Pascal, maar dat vereist nogal diep toen we GraphPak zagen. We waren te vet. Hierdoor is de inkt af en toe iets gaande kennis van machinetaal. Toch is verbaasd over de grote verscheidenheid doorgelopen, wat het geheel een beetje er ook hoop voor de pure Pascal-pro aan routines en de gemakkelijke toepas vlekkerig doet overkomen. Jammer, te grammeurs: GraphPak is een verzame baarheid ervan. Daarna zagen we de meer daar de handleiding qua inhoud ling nuttige MSX-procedures en -func mogelijkheden die opeens open lagen goed in elkaar steekt. ties voor gebruik onder Turbo Pascal. Is voor alle denkbare toepassingen in Tur dat een oplossing? bo Pascal. Wie heeft er niet ooit een De index is duidelijk en uitgebreid, de muis of joystick willen uitlezen in Pascal, koppen bovenaan de bladzijde zijn mak Turbo Pascal: geen MSX of een grote kaartenbak willen opslaan kelijk na te lopen en het geheel zit in een in het geheugen? Nu is het een kwestie handige ringmap; makkelijk als naslag Wie ooit in Turbo Pascal op de MSX be van de juiste module erbij pakken en werk. Alle mogelijkheden zijn alfabe zig is geweest, zal weten dat het bijna on klaar is de routine. tisch gerangschikt, met gemiddeld iets begonnen werk is om bijvoorbeeld meer dan een pagina per commando. Ie meerkanaais geluid te maken. Voor de GraphPak bestaat uit een groot aantal dere beschrijving bevat de naam, de vergevorderde programmeurs zijn er al bestanden op één enkelzijdige diskette, vorm waarin de functie gedeclareerd is, tijd wel ingewikkelde oplossingen om de opgedeeld in drie groepen: de .GIC$-, welke modules er eerder ingeladen mooie zaken uit de MSX-computer .MIC$- en .SIC$-bestanden. Deze ex moeten zijn voordat deze functie ge naar boven te halen, maar het kost tijd tensies zijn afkortingen van achtereen bruikt kan worden, de parameters en om de routines die hiervoor nodig zijn volgens Graphics-, Mapper- en System het resultaat van het geheel. te schrijven en te testen. InClude. Voor het aanroepen van een aantal rou In totaal zijn er dertig modules die sa Ook zit er overal een klein voorbeeld bij tines die een MSX-computer inge men 167 functies en procedures bevat en een handige verwijzing naar aanver bouwd heeft - denk aan een BEEP of ten. Op het eerste lijkt het wat onzinnig wante mogelijkheden. Kijken we bij het COLOR-commando - is er een om hiervoor zoveel kleine bestanden voorbeeld bij HighVideo, zien we ver grote verscheidenheid aan stan aan te maken; waarom niet één grote in wijzingen naar: BlinkColor, BlinkOff, daardbibliotheken voorhanden. Dit zijn clude-flle? Maar een groot voordeel van NormVideo, SetAttribute en GetAttri programmadelen die voor het eigenlijke het opsplitsen is, dat alleen de routines bute. Voldoende informatie om een on programma komen te staan - als zoge die werkelijk van belang zijn worden derwerp duidelijk te maken. naamde 'include files' - en die door de mee-gecompileerd, wat niet alleen de De handleiding komt verder wat mager programmeur aangeroepen kunnen grootte van het uiteindelijke pro tjes over: hij is gericht op de pro worden. De procedures en functies voe gramma reduceert, maar ook de compi grammeur die al redelijk tot goed met gen als het ware extra mogelijkheden leertijd bekort. Turbo Pascal overweg kan en die alleen aan Turbo Pascal toe. wil leren hoe hij snel routines bij elkaar Alhoewel het niet helemaal duidelijk kan vergaren. Op de diskette staat ook De meeste van deze modules zijn ge naar voren komt in de handleiding, zijn nog de brontekst van een demonstratie schreven door hobbyisten. Ze werken er toch een paar routines die voor iede programma dat alle mogelijkheden van over het algemeen prima, maar bij de re groep altijd aangeroepen moeten het pakket laat zien, wat ook weer de no worden. Dit zijn CrtInit, CrtExit en Ma dige informatie biedt. pInit. Deze routines initialiseren geheu GRAPHPAK: gen en variabelen voor de rest van de Zoals reeds gesteld, de door ons beke GRAFISCHE, MAPPER-, EN functies. De test-vlag MSX2 bijvoor ken handleiding is Duitstalig. Nu zal dat GELUIDSROUTINES IN beeld, wordt in CrtInit gezet als het pro voor de technische termen geen pro TURBO PASCAL gramma op een MSX2 - of een 2 + - bleem zijn - die spreken voor zichzelf loopt. CrtInit en CrtExit zijn al bestaan- - maar in de bronteksten zelf is het nog
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 10- Naam: Doel: In de praktijk
IsMouse kijkt of er een muis aangesloten is Toen we GraphPak werkelijk gingen ge GetMouse haalt de muispositie op bruiken, kwamen we al snel een pro HighVideo 4-kleuren weergave op scherm 0, 80 karakters bleem tegen: de demonstratie-pro GetOate haal datumstring op gramma's op de diskette konden we niet HiSpeedCopyPic high speed VRAM naar VRAM copy LoadOverlay laadt (een deel van) een overlay in memory zo compileren dat ze het ook werkelijk Mapper deden. De al gecompileerde versies de MapAvail geeft aantal bytes dat in memory mapper den het zonder problemen, maar onze aanwezig is Play laat 3 kanaaIs geluid horen eigen probeersels liepen vast... QuickCircle tekent een cirkel IntervalOn laat Turbo Pascal na een bepaald Geen nood, de kennissenkring van onze Tijdsinterval reageren geachte hoofdredacteur is groot, dus VOPstatus leest één van de VOP statusregisters was contact met de schrijver van GraphPak, Uwe Schröder, zo gelegd. Enkele procedures en functies in GraphPak Na telefonisch overleg werd duidelijk dat Turbo Pascal in Nederland altijd al wel eens verwarrend om tussen de En tijdelijk of defInitief te stoppen. verkocht is met een bug erin. gelse Pascal-termen opeens Duits com Bij het gebruiken van een event moet mentaar te zien staan. De modules zelf een procedure opgegeven worden die Die bug houdt in dat de 'User Break' zijn redelijk voorzien van commentaar; opgeroepen zal worden als het event op van Pascal niet werkt onder MSX -DOS. de moeilijke stukken wat vaker dan de treedt. Het is alleen niet mogelijk om Dit was bekend en staat zelfs in een makkelijke - zoals het hoort, dus. parameters mee te geven aan die sub apart hoofdstuk in de Turbo Pascal routine. Lastig, maar door globale varia handleiding, maar lastig is het wel. Omtrent de Engelstalige handleiding belen te veranderen is het toch mogelijk Temeer daar alle interrupt-routines - durven we niets te zeggen, we hebben het hoofdprogramma te laten weten dat de events - gebaseerd zijn op die user deze niet onder ogen gehad. Weliswaar er iets belangrijks gebeurd is. break. is er als alles goed is een Engelstalig pakket naar ons onderweg, maar gezien MSX-bestanden Gelukkig kon de oplossing ons telefo de sluitingsdatum van dit nummer heb nisch worden meegedeeld, evenals een ben we daar niet op kunnen wachten. In Een nadeel bij het verwerken van grote mogelijkheid om voortaan grafische ka het volgende nummer van MCM zullen hoeveelheden gegevens is, dat Turbo rakters in de Pascal editor te kunnen ge we daar aandacht aan schenken. Pascal er boven een bepaalde limiet niet bruiken! Om TURBO.COM aan te pas meer mee kan omgaan. Ook dat pro sen kan het programma GP.PAS uit lis Events bleem is ondervangen; er is een reeks ting 1 gebruikt worden. Dit geeft ook routines bijgekomen om mes op de meteen een klein overzicht van de mo Een sterk punt van MSX-Basic ten op MSX-manier te openen, te lezen, te gelijkheden van GraphPak. En inder zichte van veel andere Basic-versies is schrijven en te sluiten. Hierbij blijft de daad, na deze kleine aanpassing werkt de mogelijkheid om bepaalde onver record-structuur van Pascal volledig in de User Break zonder problemen, op wachte zaken af te kunnen vangen: tact, dus het maken van een Random elke plaats in een programma. Ook 'event trapping', op z'n Engels gezegd. Access-File is nog steeds goed mogelijk. GraphPak geeft geen problemen meer. Voorbeelden hiervan zijn een timer-in terrupt, het afvangen van de Control Het enige verschil met standaard Turbo Tijdens de test bleek, dat de modules Stop toetscombinatie of het reageren op Pascal is eigenlijk dat een record num van GraphPak aardig wat geheugen kos de vuurknop van een joystick. Door heel mer niet langer een integer is, maar ook ten. Met de mapper-routines - Loa erg slim gebruik te maken van de inter een getal van het type 'real' mag zijn. dOverlay bijvoorbeeld - zal dit wel op ne structuur van Turbo Pascal, is de au Hierdoor zijn dataftles tot 4 Gigabyte te vangen zijn. Voor de volledigheid teur van GraphPak erin geslaagd om mogelijk! Tezamen met de uitgebreide hebben we tabel 2 samengesteld, met deze functies ook op te nemen in het aansturing van de memory-mapper vor een overzicht van de omvang van de pakket. men Turbo Pascal en GraphPak samen groepen modules. dus een handige combinatie voor het Genoemd zijn achtereenvolgens het Applaus voor de oplossing van dit nete ontwikkelen van databases voor MSX. aantal code-bytes, het aantal vrije bytes lige probleem! Voortaan staan hiervoor bij compileren in het geheugen en naar de volgende procedures aan de Pascal Helaas is een aantal commando's waar een .COM me. Deze aantallen gelden programmeur ter beschikking: OnInter in Basic wél voorziet, niet opgenomen in voor een Philips NMS 8245 met 2 drives. val, OnKey, OnSprite, OnStop en On de instructieset van GraphPak. Elke Strig. Dit komt overeen met de: verwijzing naar het klok-RAM ont Duidelijk is te zien, dat de grafische breekt - de SET-commando's onder groep het meeste geheugen in beslag ON event GOSUB nn Basic - maar ook de RND-functie, neemt. Nu lijkt het weinig waarschijnlijk DSKI, DSKO en DSKF missen. Welis dat iemand alle modules van deze groep commando's in Basic, waarbij event dan waar zijn dit commando's die voor een gebruikt, dus ook dit zal geen probleem Interval, Key, Sprite, Stop of Strig kan goede programmeur niet al te lastig zelf vormen. En dan is het nog altijd moge zijn. Natuurlijk zijn ook de opdrachten toegevoegd zouden kunnen worden, lijk om naar een COM-me te compile aanwezig om bepaalde gebeurtenissen maar dat is nu net niet de bedoeling! ren.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 11- program GP demo; Groep: Bytes Bytes Bytes { Patcht TURBO.COM om zodat de 'events' interval, stop, in vrij vrij strig, key en sprite zonder problemen gebruikt kunnen groep: (COM) worden. Tevens kan na het runnen van deze patch de grafische set in de Turbo editor gebruikt worden. .SIC 3572 17606 41507 v1.00 1990 by PtB } .MIC 3965 17494 41358 18821 0* 23986 {Si msxfile.sic} .GIC
type line = string[9]; Tabel2 *: compiler overflow patchrec = record adr: integer; chk, new: byte; end;
const patch: array[O .. 4] of patchrec = ( (adr: $272; chk: $38; new: 8), Conclusie (adr: $278; chk: $39; new: 9), (adr: $2491; chk: $E6; new: 0), GraphPak is een zeer fraai pakket. De (adr: $2492; chk: $7F; new: 0), beginnende Turbo Pascal-pro (adr: $5295; chk: $FF; new: $CF» ; grammeur zal er veel commando's in var objectfile: MSXfile; vinden die hij gewend is van MSX-Ba i: integer; sic; de gevorderde programmeur zal waarschijnlijk een kleine vreugdesnik procedure IOcheck; external $201B; niet kunnen onderdrukken bij het zien procedure error (tekst: line); van de routines voor de memory-map begin per. write( 'Fout tijdens', tekst, ' van TURBO.COM'); De handleiding is in het Duits, maar halt door de duidelijkheid ervan zal dat end; meestal geen probleem zijn. Bovendien procedure checkbyte (offset: real; check: byte); is er ook een Engelstalige versie, die we var records: integer; echter niet onder ogen gehad hebben. result: byte; begin Qua prijs lijkt ons 139 gulden ook niet MSXseek(objectfile, offset); overdreven, hoewel we vrezen dat op dit MSXblockread(objectfile, result, SizeOf(result), records); punt in Nederland tegenwoordig ande if (records = 0) OR (result <> check) then error('lezen'); end; re normen worden aangelegd. Als we kijken naar vergelijkbare zaken in het procedure schrijfbyte (offset: real; value: byte); MS-DOS traject, dan zijn die 139 gul var records: integer; dens beslist niet te veel. Zeker gezien de begin MSXseek(objectfile, offset); uitgebreide handleiding die wordt mee MSXblockwrite(objectfile, value, SizeOf(value»; geleverd en de hoeveelheid tijd die in de if IOresult <> 0 then error('schrijven'); ontwikkeling gestoken moet zijn. end; GraphPak is zowel op MSX1 als MSX2 begin { hoofdprogramma } MSXassign(objectfile, 'TURBO.COM'); te gebruiken, met dien verstande dat de MSXreset(objectfile, 1); memory-mapper routines op de MSXl IOcheck; natuurlijk niet mee zullen doen. for i := 0 to 4 do begin Al met al, een aanrader voor iedereen checkbyte(patch[i].adr, patch[i].chk); die Turbo Pascal serieus gebruiken. schrijfbyte(patch[i].adr, patch[i).new) wil end; end. MSX GraphPak Prijs: f 189, Uitgever: Projectsoft Listing 1 In Nederland wordt het MSX Auteursrecht Om het verspreiden van de bronteksten GraphPak in ieder geval verkocht via de tegen te gaan, bevat elk exemplaar van vertegenwoordiger van HSH: Op de bronteksten van GraphPak rust GraphPak een serienummer, dat waar uiteraard gewoon het auteursrecht van schijnlijk tevens ergens onleesbaar tus A.M.C. van Kinderen de maker. Hij geeft echter expliciet toe sen de machinecode is geplaatst! De Haagbeukhof 249 stemming zijn modules in (mee-) ge diskette is verder dan ook niet beveiligd 3355 AG Papendrecht compileerde vorm te verspreiden. tegen kopiëren. Enerzijds is dit alles Tel. (na 19 uur): 078-152059 Kopiëren van de originelen blijft dus ge zeer toe te juichen. Zo kan men met het woon verboden, maar zelfgeschreven pakket ontwikkelde programma's ver Ook schijnt het Amsterdamse TimeSoft programma's die delen van GraphPak der vrij gebruiken en ook een veilig te overwegen om GraphPak in de ver bevatten mogen verspreid worden alsof heidskopie maken voor eigen gebruik. koop te nemen, maar daar was bij het het om volkomen eigen programmatuur Maar we vragen ons af hoe snel het ge sluiten van dit nummer nog geen duide gaat. heel gepiratiseerd zal worden lijkheid over.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 12-
_ sns
.' 1 Lezers helpen lezers
Wat kan er toch een boel gebeuren in gen. Een witte achtergrond geeft bij mij een paar weken. Dit wordt een beest van een bijzonder onrustige aanblik. Maar een LHL, zet u schrap. We beginnen dit verschilt ook enorm per monitor. Ex met een restje van de vorige keer. In de perimenteer maar eens wat met uw ei vorige aflevering werd ik wat erg abrubt gen buis. in het aantal pagina's beknot, zodat het Behalve door de SCREEN",,3 opdracht interlacing gebeuren de nodige tijd in kan het interlacend effect ook worden het vat heeft liggen rijpen. Hopelijk opgestart door direct in VD P( 10) zelf in heeft de kwaliteit er niet onder geleden. te grijpen. Wie wegens de leesbaarheid In deze rubriek belanden die de voorkeur geeft aan pure Basic kan lezersvragen waar we zelf zich aan de screen opdracht houden, Intlac 5 maar aangezien we toch al aan het VDP ook geen antwoord op we moeten peuteren is de keuze die Nico ten, en de antwoorden die Ook interlacing schijnt een populair on gemaakt heeft niet zo gek. door andere lezers worden derwerp te worden. Een nog weer ande Bits 2 en 3 bepalen de interlacing toe ingestuurd. Die vragen kun re benadering van tekst-interlacing, stand. Bit 3 bepaalt of er vervlechting, nen variëren van ongebruike stuurde ons Nico Lubbers uit Hengelo om dat woord ook maar eens te gebrui (Gelderland) . ken, plaatsvindt; en bit 2 bepaald of er lijke ML-routines, tot verkrijg In de vorige LHL-aflevering was er jam 'slechts één' of 'twee verschillende' baarheid van materialen, mer genoeg geen ruimte meer voor, schermen geprojecteerd worden. boeken, en dergelijke. maar dit keer zullen we u deze truuk niet Ook meningen van lezers, onthouden. Overigens, Nico mag zich Door de gewenste bit-instelling als bi waar de redactie overigens inmiddels ook wel tot de huis-minipro nair getal op te geven - te beginnen met grammeurs rekenen. &B - is dit alles goed te overzien. Wie niet verantwoordelijk voor is, Dit programmaatje versnelt de interla een televisietoestel gebruikt zal in regel kunnen in deze hoek terecht. cing door hele beeldlijnen tegelijk te ko 110 de voorlaatste 0 in een 1 moeten ver Dus, als u wilt weten hoe u uw piëren. Daarmee verlies je wel weer de anderen. Daar kunt u de eervorige afle Wurlitzer jukebox met behulp horizontale inschikking. Dat is in dit ge veringen op na slaan. van een MSX kunt besturen, val op te lossen door de print opdracht in regel 110 te vervangen door een kor om maar eens een dwars te routine die de karakters naar elkaar Voices straat te noemen, waag er toe schuift. Maar dat laten we aan de nij eens een briefje aan. Nee heb vere lezer over. Ik ben naast de Philips muziekmodule je, ja kun je krijgen. ook in het bezit van de Toshiba HX Deze listing is dankzij de pure Basic MU900 muziekmodule (voor MSXJ en voor iedereen toegankelijk. Iedere 2). Nu bezit de Toshiba module een tekstregel wordt in eerste instantie even 'LOAD SOUND' optie; hiennee kan je onderaan de onzichtbare pagina afge nieuwe voices inladen. Waar ik de data drukt, waarna de oneven lijnen naar 4 vandaan moet halen is mij volkomen opeenvolgende lijnen op de ene pagina duister. Bestaat er een speciaal pro worden gekopieerd, en de even lijnen op gramma om deze voices te creëren of de andere. De plaats waar de regel uit zijn/waren er voices te koop op diskette of eindelijk terecht komt wordt bepaald tape? door de x- en y-coördinaten, die in de data-regels worden opgegeven. De Philips voices inladen door de exten Nadat de interlacing is opgestart heb je sie .VOC te veranderen in .SDT gaat niet dus keurig de halve letterhoogte. Dit helemaal goed, ondanks de gelijke mu principe laat zich natuurlijk ook op ziekchip. Is aanpassing van de Philips plaatjes toepassen, het voorbeeld dat voice data mogelijk? Nico daarvan inzond gaat ook op de Bij voorbaat hartelijk dank, MCM-diskette mee - alleen de disket W.F.K Mohaupt, Blijham te, want er zit een plaatje bij. Tja, hier blijkt dus maar weer hoe moei Bij dit programma heb ik echter wel lijk het is om een systeem echt te stan twee opmerkingen. Mijn ervaring is dat daardiseren. Alles wat je niet in detail de kleurinstelling erg veel invloed heeft vastlegt wordt blijkbaar door de produ LEZERSFORUM EN op de mate van flikkering in het beeld. centen aangegrepen om hun eigen indi PROBLEMENHOEK Dit was een reden om de kleuren zoals viduele tintje aan te brengen. Tot erger die in het programma stonden te wijzi- nis van de consument.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 13- 10 REM INTlAC3 o 20 REM o 30 REM MSX Computer Magazine o 40 REM o 50 REM ingezonden door Nico lubbers, Hengelo(Gld) o 60 REM o 70 COlOR 4,1: SCREEN 7: ClS: SET PAGE 0,1: ClS: OPEN l grp:"AS#l: RESTORE 130: OEF INT A-Z 58 80 I Print en kopieer routine ************************************************* ; 0 90 READ A$,X,Y: IF A$="*" THEN 110 f 142 100 PRESET (X,201): PRINT #l,A$: FOR T=0 TO 7: COPY (X,T+200)-(512,T+200) TO (X, T/2+Y),0: COPY (X,T+201)-(512,T+201) TO (X,T/2+Y),1: NEXT T: lINE (0,200)-(512,2 10),1,BF: GOTO 90 63 110 SET PAGE 1,1: VDP(10)=&B10001110: A$=INPUT$(l): SCREEN 0: VDP(10)=&B10: END 72 120 I Tekst + coordinaten x en y ********************************************** o 130 DATA "Dit is een vrij snel programma",20,20 ! 94 140 DATA "dat gebruik maakt van INTERlACING",220,25 ! 113 150 DATA "De hoogte van de letters kan hierdoor 2 keer zo laag worden",15,50 13 160 DATA "Op SCREEN 8 kan je zo ook een plaatje laten INTERlACEN.",20,90 237 170 DATA "Een voorbeeld gaat mee op diskette nr 34.",20,95 I 180 DATA "De groeten aan Willy, Erik en MCM; ga zo door met jullie blad.",10,140 ! 2~ 190 DATA "Nico lubbers. ",340,150 I 16 200 DATA "*",0,0 I 26
Gelukkig maar dat er techneuten be en Charts beschouwen het als het einde Tot slot had ik over een belangrijke op staan die dergelijke oneffenheden weer van de Escape-string. En een nieuw mis merking betreffende Desiplus heen ge egaliseren. Wie van u helpt ons hiermee verstand was geboren. lezen. Om rechtstreeks vanuit Desiplus verder? En als 11 dan toch bezig bent, Verder moest in Calcform op één plaats te kunnen afdrukken moet de rechter neem gelijk de FM-PAC even mee ... Elite door Pica vervangen worden; in helft van het scherm de kleur wit krijgen. Database kan het afdrukken nog verbe Om precies te zijn, vanaf positie 148. terd worden door een Form feed te ver Met behulp van F7 kunnen de coördina• SEPPAT2 vangen door bijvoorbeeld twee Line ten in beeld gebracht worden en is die feeds. Op een rol thermisch papier heeft klus makkelijk te klaren. De linkerhelft Naar aanleiding van SEPPAT in de vo een formfeed weinig nut. van het scherm wordt nu keurig over de rige aflevering mocht ik alweer een brief volle breedte van het papier afgedrukt. van mijnheer Seppenwoolde ontvangen, Al deze wijzigingen zijn verwerkt in De kleur wit stuurt code 00 naar de prin met nog enige aanvullingen. SEPPA T2. Het is echter niet nodig ter en wordt door de Canon dus als Ten onrechte was op een aantal plaat SEPPA T2 in zijn geheel in te typen. dummy beschouwt. Zie figuur 1, een af sen de code 00 in de data regels opgeno Laad uw oude SEPPAT in, en corrigeer druk vanuit Desiplus. men. Voor de Canon heeft 00 geen be de regels aan de hand van de listing Mijnheer Seppenwoolde, nogmaals tekenis, maar de programma's Printer SEPPAT2. hartelijk dank.
10 REM SEPPAT2 0 20 REM MSX Computer magazine 0 30 REM 0 40 REM op grond van een inzending door 0 50 REM H. Seppenwoolde, Rijssen 0 60 REM 0 120 READ NM$: IF NM$="**" TH EN ClS: lOCATE 35,10: PRINT "klaar!": END 114 330 DATA CAlCFORM.PGM,&H67F5,4,lB,54,31,36,&H67FA,I,20,&H6846,2,IB,4E,&H6866,0,3 2,-1 I 15 340 DATA CHARTS.PGM, &H5357,9,lB,50,FF,IB,53,31,30,32,34 241 350 DATA &H5DB7,9,1B,50,FF,lB,53,31,30,32,34,-1 197 360 DATA ~TABASE.PGM, &H0D68,2,0A,0A,&H0D6A,0,6,&H0D78,2,lB,4E,&H0D88,2,lB,4E 213 400 DATA &H017E,9,FF,lB,50,IB,53,30,30,30,30,-1 220 \
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 14- *
Figuur 1, een afdruk vanuit Desiplus op de Canon T22-a
Ook René Loeffen reageerde op het PAGE page, (slot), (secundair slot), Ook heb ik nog een verzoek. Zouden jul patch gebeuren, met de aanvullende op (memory-mapper page) lie ook eens MSX-2 + programma's in merking dat de Epson-patch alleen MCM willen publiceren die de video-chip werkt op Ease 1.4. Hij voegt daaraan toe Met dit commando kun je volgens de direct aanspreken? Ik heb namelijk mijn dat de hele Ease van zijn bulletin board handleiding, de assembler, de editor tekst, computer bij Green bv laten ombouwen. te downloaden is, maar daar hebben wij en zelfs de systeemvariabelen doen ver Maar het bleek dat je alleen de videochip toch nog wel enig bezwaar tegen. Bij ons dwijnen. Bij een 128K memory mapper in erbij kreeg, geen ROM's. Als ik dus weten heeft Philips Ease nooit officieel slot 3-2 werkt het dan zo: MSX2 + effecten wil hebben moet dat als PD vrijgegeven. En IS200 waaruit het door direct de V9958 aan te spreken. programma ook te halen is, is officieel PAGE 0,3,2,7 alleen toegankelijk voor leden. Ook SEP PAGE 1,3,2,6 C. Zijlstra, Parrega PAT is in de vorm waarin wij het gepu PAGE 2,3,2,5 bliceerd hebben géén PD, al zullen wij u PAGE 3,3,2,4 Om bij het begin te beginnen, volgens niet vervolgen als u uw buurman er een meester Bartjens doe je het goed. Wij plezier mee doet? Nu is het gehele normale geheugen vrij. zien geen reden waarom de door jouw Maar mijn memory-mapper zit in slot 3- gegeven opdrachten niet werken. Maar 3 (Sony HB-F700D). Als ik nu dit doe: het programma is niet op de redac WBASS-2 tieburelen aanwezig, dus wij kunnen het PAGE 0,3,3,7 ook niet even voor je uitproberen. Van Ik heb een programma gekocht, WBASS- PAGE 1,3,3,6 daar dat deze vraag in deze rubriek be 2 Dit is een redelijk uitgebreide assembler. etcetera land. Nu heeft deze assembler een commando om de memory-mapper in te schakelen, werkt het niet! Weet u hoe ik het comman Wat betreft de ombouw tot 'MSX2+': namelijk PAGE, gevolgd door enige pa do moet gebruiken om het zo te schake onlangs heeft men ter test ook één van rameters. De syntax luidt: len dat het in mijn mapper verdwijnt? onze machines omgebouwd. Dat is op
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 15- , NR=I-l: GOTO 250 ELSE TT=TT+T(J) 97 10 REM EFFICI 0 240 1=1+1: GOTO 230 135 20 REM 0 250 B=SD*60-TT: IF B>=C THEN GOTO 3 30 REM MSX Computer Magazine 0 10 37 40 REM 0 260 I beste vondst tot nu toe bewaren 50 CLS: DEFINT A-Z 88 en tonen *************************** o 60 DIM T$(50) ,M(50) ,S(50), T(50) ,K(50) 270 C=B: NL=NR: TL=TT 90 ,L(50): SD=45: TR=50: MN=20: XX=RND(- 280 FOR 1=1 TO NR: L(I)=K(I): NEXT TIME) 110 I 155 70 I T$= titel 290 PRINT "kleinste tijdrest: ";USI T = lengte in seconden 0 NG"### sec in trekking##";C,Q 123 80 I M= minuten 300 IF C=
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 16- - =
Het klinkt misschien wat verbazingwek selecteer altijd de allerbeste combina Normaal gesproken zou je bij het schud kend, maar ik ben naar aanleiding van tie, u mag zelf kiezen of u recurseert, ite den alle gegevens van ieder nummer van deze brief eerst mijn moeder gaan bel reert of permuteert. plaats kunnen laten verwisselen. Dus: len. TSO, MO, SO en TO. Dat is wel veel Zij heeft namelijk een hobby in het re Voor de liefhebber nog even enige uit werk, zeker voor al die keren dat het cursief programmeren, zij het dan wel in leg bij de listing: schudden alleen maar een minder effi Pascal. Sindsdien heb ik nog niets van In de leesroutine worden de gegevens ciënt resultaat oplevert. haar mogen vernemen, ik denk dat we uit de dataregels in de diverse array's ge Daarom wordt er voor gekozen om een haar een wat lastige opdracht hebben goten: titels, minuten en seconden. Om array alleen maar te vullen met een soort aangedaan. Ik zal haar een paar over wille van de bewerkbaarheid worden de recordnummers. Nu worden deze num drukjes sturen van de afleveringen van tijden meteen naar seconden omgere mers geschud en wijzen zij na het schud de algoritmencursus - MCM nr 16 en kend, in regel 140. Het aantal nummers den aan welk muzieknummer op welke 19 - die aan dit onderwerp gewijd zijn. is slechts beperkt door de dimensione plaats komt. ring van de arrays - regel 60. Wel moe ten de DATA regels eindigen met: Als we dat hele verhaal eens in de vorm In de tussentijd hebben we wel een al van een voorbeeld gieten, dan werkt het ternatieve oplossing gevonden, in de ··,0,0 als volgt. vorm van een zogenaamde Monte Car- In eerste instantie bevat het array KO 10 variant. De 'Monte Carlo techniek' is De twee nullen zijn dummies, zonder . achtereenvolgens de getallen 1,2,3,4 en een methode om gegevens te 'schud hen zou een 'out of data' ons deel zijn, 5. Daarmee worden dan ook respectie den'. Meestal zullen dat array-variabe maar ze hebben verder geen betekenis. velijk het eerste tot en met vijfde opge len te zijn, omdat zij makkelijk aan te geven nummer aangeduid. wijzen zijn. De schud methode houdt in: Schudden Na het schudden staat er in KO bijvoor gewoon een heleboel keer twee random beeld 2, 1, 4, 3, 5. gekozen elementen van plaats verwisse De verbazingwekkend simpele schu Als er ongeveer drie nummers op een len. droutine bevind zich in regel 180 tot 200. bandje passen hebben we het nu over Alle elementen van het array worden het eerste, tweede en vierde nummer. In het boek 'Techniques of Basic for the even met een willekeurig ander element Blijkt dit de gunstigste combinatie tot nu IBM PC' door J.P. Grillo en J.D. Ro verwisseld, door middel van de hulpva toe te zijn, dan wordt KO in regel 280 bertson, uitgeverij Wm. C. Brown in riabele Z. Hierna worden vanaf het eer letterlijk gekopieerd naar LO, het twee Iowa - ooit gevonden bij de Slegte - ste element de tijden van de nummers de pointer-array. staan twee voorbeelden van eenvoudige bij elkaar opgeteld, tot de totaaltijd bo Monte Carlo programmering. Naar ven de 45 minuten dreigt te komen - re In de uiteindelijke afdruk routine wordt aanleiding daarvan maakte ik EFFICI, gel 220-240. Nu wordt in regel 250 het LO benut om de uitverkoren nummers de eenvoudigste oplossing voor Wybe's verschil tussen de speelduur en gevon bij elkaar te sprokkelen. probleem. den totaaltijd vergeleken met het beste De gegevens zelf worden in het geheel resultaat tot nu toe, de variabele C. Is niet van plaats verwisseld. Nu lijkt dat Het komt erop neer dat je na iedere keer het nieuwe resultaat minder dan het vo voor zo'n paar gegevens helemaal niet schudden even kijkt hoe dicht je bij de rige, dan keren we meteen terug naar zo belangrijk, maar u mag het verschil maximale speelduur kunt komen, door het schudgebeuren, anders wordt het van ons gerust uitproberen ... van 'boven' af te trekken. Je onthoudt nieuwe resultaat bewaard in het array L. steeds de beste combinatie die tot nu toe Hierna wordt er nog even gekeken of we Meer gevonden is, en herhaalt dit toevalstref soms toevallig een 'optimale' resttijd fen bijvoorbeeld vijftig keer. In het voor hebben gevonden. In dit voorbeeld Ongetwijfeld wil Wybe meer. Hoe ver beeld programma bleek dat je dan vrij wordt minder dan 20 seconden als opti deelje het verzameld werk van de Beat wel altijd onder de twintig seconden maal beschouwd. Regel 290 laat even op les zo gunstig mogelijk over je bandjes? resttijd belandt. Meestal gebeurt dat het scherm zien dat er een nieuw record Daarvoor wordt het nodig om na de eer zelfs binnen tien keer. Slechts één keer gevonden is, dan weet de gebruiker ook ste kant nogmaals het hele circuit te bleven we steken bij 25 seconden rest weer dat er wat gaande is. doorlopen met de resterende nummers, tijd. enzovoorts. Dan wordt het nuttig om het Na het maximum aantal keer schudden, schudden en afdrukken in aparte sub Uitdaging of als er - zoals meestal - eerder een routines onder te brengen. optimaal resultaat gevonden is, gaan we Het gemene van een dergelijk pro door naar de afdruk routine, die op het Waarschijnlijk wil je dan ook de hele gramma is dus, dat je na het runnen scherm laat zien welke nummers in de handel op de printer afgedrukt hebben. nooit zeker weet of je wel de àllergun• beste combinatie zijn opgenomen. Misschien wil je het programma zelfs la stigste oplossing hebt gevonden, tenzij ten kiezen tussen bandjes met 60, 90 of je toevallig het bandje precies vol krijgt. Pointer-array 100 minuten speelduur. Maar ik denk In dit geval lijkt me dat niet zo'n ramp, dat dit alles voor een beetje pro van 20 seconden resterende tijd ligt vol Een aardig detail in deze listing is het grammeur niet zo'n probleem is, als het gens mij niemand wakker. Desnoods gebruik van pointer-arrays. De beste principe eenmaal duidelijk is. run je EFFICI nogmaals met dezelfde Nederlandse vertaling die ik ken voor gegevens. Toch daag ik de perfectionis pointer is 'wijzer'. Maar dat blijft gek ten onder u uit: klinken. Veel plezier in Monte Carlo!
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 17- Een nieuwe video-processor in uw MSX2
Onlangs werd er in onze toch Die ombouw - die in de volksmond en van het soort waar MSX-minnend Ne al overvolle redactie een sommige advertenties soms bestempeld derland het laatste jaar al genoeg mee te is als een ombouw naar een MSX2 + - stellen heeft gehad. MSX2-computer binnenge is op zich, technisch gezien, een vrij sim En, nog afgezien van die perikelen, al bracht waaraan het één en pele ingreep. Alleen, die chip, die is las dat extra ROM-geheugen past niet zon ander was gesleuteld. Het tot tig verkrijgbaar, mocht u denken zelf der meer in een MSX2. De hardware is op dat moment goed functio even het soldeerijzer uit de kast te ha er domweg niet op voorbereid. Nu zou nerende beestje - een NMS len. één en ander volgens ons via een slimme En hoewel alles prima functioneert met cartridge gerealiseerd kunnen worden, 8245 - was van een nieuwe ons omgebouwde apparaat willen we maar zaken doen met de dames en he videoprocessor voorzien. voor alles even wat zaken en begrippen ren in Japan is niet simpel, als het om 'Waar is dat nu voor nodig?' op een rijtje zetten. dergelijke licenties gaat. Kortom, wie zal menigeen zich afvragen een echte MSX2 + wil, die kan naar ons als het ding toch niet defect Geen MSX2+ idee beter eens naar de diverse import machines kijken, met alle nadelen van was. Het antwoord hierop is Om maar met de deur in huis te vallen, dien. Weliswaar 'echte' MSX2 +, maar eenvoudig: er is een video onze NMS 8245 is geen MSX2 + gewor wel met Japanse toetsenborden en bo processor - VDP voor de in den. De nieuwe chip is weliswaar in staat vendien losse trafo's waar de verzeke gewijden - geplaatst van het om qua video alle MSX2 + mogelijkhe ring wel eens heel twijfelachtig naar zou type TMS 9958, dezelfde als den te verwezenlijken, maar om dat te kunnen kijken, mocht er ooit een brand bereiken is meer nodig dan alleen die je uitbreken. te vinden is onder de motor nieuwe Video Display Processor. kap van een heuse MSX2 + . Toch de moeite waard Een normale MSX2 is immers Reeds maanden geleden zoemde het in voorzien van een TMS 9938 MSX-land van de geruchten dat het mo Na deze wat in mineur gestelde inleiding videochip, waarvan de kwali gelijk zou zijn een MSX2 naar de twee vraagt men zich misschien af of die om plus standaard om te bouwen. Er is zelfs bouw qua videochip eigenlijk wel inte teiten alom bekend mogen al mee geadverteerd. Maar dergelijke ressant is. Het antwoord daarop kan geacht. plannen liggen nu voorlopig even in de simpel zijn: ja! ijskast, blijkbaar. Begrijpelijk, gezien de Want na die ombouw heeft een nederi problemen die dat met zich mee zou ge MSX2 heel wat meer in zijn mars. En brengen. dan vooral voor het spelende deel der Om de volledige MSX2 + mogelijkhe natie. den namelijk in een MSX2 onder te brengen is er, naast de video-hardware, De extra mogelijkheden die de V 9958 ook nog wel wat meer nodig. Toeters en te bieden heeft ten opzichte van V 9938 bellen zoals de Ren-Sha Turbo en de - met andere woorden, wat MSX2 + Speed-Controller, die vele MSX2 + toevoegt aan wat MSX2 reeds kent - machines bezitten, zijn sowieso al lastig. mogen er zijn. Een drietal nieuwe scher Dat zou inhouden dat er extra regelaars men, die bekend staan als 10, 11 en 12. en dergelijke geplaatst moeten worden. Overigens, ook wij weten niet wat er van MSX FM-Sound is ook niet echt simpe~ scherm 9 geworden is, hoewel we wel maar is geen deel van de officiële eens het gerucht gehoord hebben dat MSX2 + standaard en kan bovendien het wel zeker zou bestaan maar 'ver middels de Pana FM Amusement Car kocht' zou zijn aan Konami. Pure fanta tridge makkelijk worden toegevoegd. sie, lijkt ons, maar wel leuk gevonden. ROM's Scherm 12 is het fraaiste wat de V 9958 - en dus de MSX2 + - te bieden heeft. Het echte probleem zit hem in de Een weelde aan kleuren, om precies te MSX2+ ROM's. Wil men vanuit Basic zijn, 19268 stuks. En dat bij een oplos iets met de nieuwe mogelijkheden van send vermogen van 256 bij 212 pixels. de MSX2 + video-chip kunnen berei Als er interlacing wordt toegepast, dan ken, dan zal men de nieuwe MSX-Basic, wordt dat zelfs 256 bij 414 beeldpuntjes. versie 3.0, ook nodig hebben. En die Indrukwekkende cijfers. En hoewel er OMBOUW VAN MSX2 staat niet alleen in ROM, maar is boven in de praktijk wel wat bij komt kijken, NAAR MSX2+, dien copyright. Dergelijke ROM's op om met dat scherm te werken - als was DE VOORS EN TEGENS commerciële schaal kopieren is een vrij het maar door de manier waarop de zekere manier om problemen te krijgen, kleuren gecodeerd worden in het
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 18- - - schermgeheugen - het resultaat is nog veel indrukwekkender dan die getalle tjes.
Als we ons dan ook nog even bedenken dat er in die nieuwe videochip een hard warematige horizontale scroll-moge lijkheid zit ingebouwd, dan moge duide lijk zijn dat qua video het MSX2 + IC zijn mannetje staat. En dat wordt alle maal gerealiseerd door het toevoegen van een drietal grafische schermen en de hiermee samenhangende extra regis ters in de V 9958. Spellen Vanuit Basic - althans de gewone MSX2 Basic - kunnen we van al die fraaie nieuwigheden nauwelijks gebruik maken. De gewone commando's kun nen er niets mee aanvangen. Wil men zonder de beschikking over MSX Basic MSX2 + demo, wat een kwaliteit! 3.0 te beschikken iets met de MSX2 + videochip aanvangen, dan zal men rechtstreeks in de registers moeten wer werken. U zult zich nu natuurlijk terecht staat een ID-code, een code die aan ken. Dat kan, maar makkelijk is anders. afvragen wat er wel werkt op een omge geeft of je te maken hebt met een V 9938 bouwde MSX2 en hoe de software kan of een V 9958. MSX2 + software die en Machinetaal-programmatuur maakt zien of er alleen een andere VDP of een kel en alleen kijkt naar deze ID-code en natuurlijk ook geen gebruik van Basic, complete MSX2 + aanwezig is. geen gebruikt maakt van de specifieke hetgeen verklaart dat veel - maar niet Om voor de verandering maar eens met MSX2+ ROM zal in de meeste geval alle - MSX2 + spellen het wel prima het laatste probleem te beginnen, in één len probleemloos werken op een omge doen op een omgebouwde MSX2. Dat van de registers van de videoprocessor bouwde MSX2 computer. Software die deze extra mogelijkheden door de soft wareproducenten levensvatbaar en dus commercieel interessant worden gevon Het spel Laydock levert mooie beelden op den, dat moge blijken uit de nieuwste J a panse spel-software, die uitstekend overweg blijkt te kunnen met die nieuwe VOP. Het predicaat MSX2 + prijkt te genwoordig steeds vaker op de rijkelijk gekleurde spellendozen.
De meeste MSX2 + spelen draaien ook wel op een 'gewone' MSX2, maar de briljante kleuren en scroll-mogelijkhe den waren tot voor kort alleen voorbe houden aan een handjevol MSX2 + be zitters in Nederland. Een omgebouwde MSX2 doet het echter meestal ook pri ma, zeker als we er nog eens een FM Pac naast zetten.
Niet alles
Uit het voorgaande mag duidelijk zijn dat software die specifiek gebruik maakt van de MSX2+ ROM niet op zo'n omgebouwde MSX2 computer zal
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -19 - behalve op de ID-code ook nog eens let een gewone MSX2 niet gebeurde. Het Want die printjes zijn er in vele kwalitei op de ROM zal geen MSX2+ opties is jammer dat niet alle MSX2 + spelen ten, waarbij geldt dat minder soepel kunnen benutten. Daarmee is ook de op een omgebouwde MSX2 werken, functionerende opvoerprintjes moeten eerste vraag beantwoord, alhoewel... maar dat mag ook niet verwacht worden sneuvelen. Slechts de goed ontworpen van een niet volledige MSX2 + . en netjes ingebouwde opvoersetjes zul Hoe kom je er nu achter welke software len keurig op hun plek kunnen blijven de MSX2+ ROM gebruikt en welke Kwaliteit zitten. software alleen de ID-code bekijkt? De Kwalitatief minder goede exemplaren meest voor de hand liggende methode is De ombouw is een fIkse ingreep. Het is worden aan de eigenaar geretourneerd, gewoon uitproberen. immers niet niks om een IC, dat voor waarna men eens een aardige discussie We hebben dan ook een aantal spelen in zien is van een vijftigtal pennetjes, netjes met de inbouwer ervan kan aangaan. diskdrives en cartridge-sloten gestopt uit te solderen en er een ander IC voor van zowel een MSX2 als een omge in de plaats te zetten dat dan ook nog Conclusie bouwde MSX2 computer, om daarna eens vlekkeloos moet werken. De laat met een kritisch oog de voorbij vliegen ste stap in deze test was het inspecteren Enerzijds een lapmiddel, deze ombouw. de beelden te beoordelen op kwaliteit, van het soldeerwerk aan de hoofdprint Als er legitieme, Europese MSX2 + kleur en smaak - allemaal OK. Soft van de computer. modellen verkrijgbaar waren, dan was ware die er op de gewone MSX2 com Na het losdraaien van een viertal die oplossing toch te prefereren. puter anders uitzag als op de omge schroeven en het verwijderen van het Anderzijds, aan de Japanse modellen bouwde variant zou je in principe als printje dat het videobeeld aanmaakt kleven ook de nodige nadelen. Een toet MSX2 + kunnen bestempelen, hoewel kwam er een erg net stukje soldeerwerk senbord dat niet echt vertrouwd oogt - niet in alle gevallen de MSX2 + versie te voorschijn, dat van vakmanschap ge het maakt wel indruk op vrienden en be mooier oogde. tuigde. Zwarte plekken zoals men vaak kenden, maar je moet er nog mee wer bij slecht soldeerwerk ziet hebben we op ken ook - en op zijn minst een wat Om er maar direct een aantal te noemen de print niet aangetroffen. onhandige en verzekeringstechnisch die veel mooiere plaatjes opleverden: onveilige losse trafo. Om de nieuwe VDP te laten werken is Golvellius het noodzakelijk om twee pennen via Zo gezien is deze 'tussenoplossing', voor Golvellius 2 een andere methode aan te sluiten dan mensen die nog niet zo'n zin hebben in Laydock Last Attack bij de oude V 9938 gebruikelijk is. Ook een vreemde Japanse MSX2 + , maar al Supercooks dit is netjes gedaan, de draadjes die aan wel willen stoeien met de V 9958 geen Starship Rendezvous deze pennen zijn gesoldeerd zitten goed slechte keuze. Het ziet er allemaal ver vast en risico van kortsluiting is naar zorgd uit, men soldeert er niet maar wat Verschillen onze mening niet aanwezig. op los. De Basic-programmeur heeft er weinig aan, maar vele spellen blijken te Veel spelen die gebruik maken van ho Modellen werken met dit simpele stukje plastic rizontale scroll-effecten vertonen op de aan boord van de MSX2. omgebouwde MSX2 computer een ech Momenteel is men nog niet in staat om Een relatief simpel stukje plastic overi te scrolI, terwijl dit er op een gewone alle modellen en merken MSX2 pro gens, gezien de prijs van f 300,- die men MSX2 vaak uitziet als een verticaal ge bleemloos om te bouwen. Zo is de NMS rekent voor de ombouw. Dergelijke streepte overgang die eigenlijk weinig 8280 een probleemgeval, gezien de hoe chips zijn inderdaad peperduur. met scrollen te maken heeft. Ook scher veelheid analoge electronica die in deze men die bedoeld zijn om in de 'zeer veel machine aan de videochip hangt. Het Wat MCM betreft, we houden de vinger kleurenmodus' op het scherm getoverd synchroniseren van het videobeeld en aan de pols. Als er genoeg omgebouw te worden, worden nu ook in erg veel het computerbeeld, dat dit apparaat als de machines verschijnen, dan zullen we kleuren getoond, Golvellius bijvoor enige op de Nederlandse markt kan, eens kijken of onze machinetaal-redac beeld. heeft een wat complex ontwerp met zich tie niet wat MSX2 + grapjes - zonder mee gebracht. ROM-routines - weet te brouwen. Er zijn ook spelen die gedeeltelijk wer ken, maar op een gegeven moment toch Probleemloos - dat wil zeggen, binnen Inbouw MSX2 + videochip in MSX2 weer de bekende MSX2 euvelen verto twee weken - worden de Philips NMS Prijs: f 300,- nen, Fl Spirit voor de MSX2 + is hier 8245,8250 en 8255, alsmede de Sony HB een goed voorbeeld van. Hierbij klapt F700, omgebouwd. Bij die Sony maakt Verdere informatie: het beeld opeens weg, waarschijnlijk het natuurlijk niets uit of het nu een HB omdat er toch even naar een niet be F700p of een HB F700d - de Duitse GreenBV staande MSX2 + ROM -routine ge uitvoering - is. Stripe 12A sprongen wordt. De beide vroegere Philips-modellen, de 8493 LB Terhorne NMS 8230 en de 8235, worden desge Tel.: 05668-408 Jammer genoeg zijn er ook spelen die wenst ook omgebouwd. Alleen, dat is het op een gewone MSX2 goed doen en wat lastiger, het kan langer duren dan het op de omgebouwde computer op en twee weken. kele punten laten afweten. Aleste 2 gaat Wie een zes Megahertz opvoerprintje in bijvoorbeeld op een gegeven moment de computer heeft zitten, die mag de in over van kleur naar zwart-wit, wat op bouw als het 'uur der waarheid' zien.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 20- Van de vragenlijn
Sinds jaar en dag heeft MSX precies is, dat valt op de band te beluis Computer Magazine een te teren. Overigens, doe ons een plezier en spreek alleen zinnige zaken in. Het wat lefonisch vragenuurtje. Al erg vrije taalgebruik, dat sommigen hoewel, uurtje, iedere week blijkbaar niet kunnen nalaten, kan ons is de vragenlijn eerst gedu niet echt interesseren. Hoewel we ooit rende twee uur bereikbaar met stijgende verbazing hebben geluis voor algemene vragen, waar terd naar de wat erg emotionele uitin gen van iemand die ons, wegens het 'ka na een tweetal specialisten pot maken' van MSX, wel eens met zijn plaatsnemen om uw vragen mes zou komen bezoeken. Gelukkig gelost. De moraal van dit verhaal: schrijf omtrent machinetaal en hebben we deze lezer bij ons weten op, voor u belt, wat er precies aan de MSX-hardware te beant nooit in persoon ontmoet, iets wat we hand is. Hoe duidelijker u vertelt wat er woorden. Meestal is het vra liefst zo houden. waar, wanneer en indien mogelijk waar om het fout gegaan is, des te sneller kun genuurtje op donderdag. Vragen nen we u een antwoord geven. En na Vanaf vijf uur 's middags tot tuurlijk, we geven alleen antwoord op half negen 's avonds op num In principe mag u tijdens het algemeen vragen over de door onszelf gepubli mer 020 - 860743 vragenuurtje alle vragen omtrent MSX ceerde programma's. Vragen over lis op ons afvuren die u maar wilt. We be tings uit andere bladen, daar beginnen Tijdens dat vragenuurtje komen soms loven alleen niet dat we ook overal ant we niet aan. koddige situaties voor. En soms ook woord op weten. Ooit belde iemand met ronduit ergerlijke zaken, maar dat hoort een gloedvolle beschrijving dat hij, De specialisten er nu eenmaal bij. Van tijd tot tijd willen zwaar onder vuur liggend, over het we in MeM eens aandacht gaan beste strand scheerde met zijn straaljager. Op Maar natuurlijk kunt u ook andere vra den aan die vragen en opmerkingen die wat hij nu moest doen bleven we het ant gen stellen. Na zeven uur zitten meestal telefonisch tot ons komen. woord schuldig, de spellenrecensent en Markus The en Wim Vredevoogd voor de EHBO'er onttrekken zich beiden u klaar. Markus is onze MSX machine Spelregels aan de zware taak lezersvragen recht taal-specialist, hij heeft de nodige tech streeks te beantwoorden. En de schiet nische handboeken onder bereik. De fij Maar eerst willen we de spelregels nog stoel, die ons in gedachten kwam, was nere puntjes van de BIOS zijn voor hem eens op een rij zetten. vast niet de oplossing die hij zocht. gesneden koek. Wim is onze hardware Om te beginnen, de vragenlijn kunt u al man en bovendien degene die verant tijd bellen. Desgewenst dag en nacht, Problemen rond listings, en algemener woordelijk is voor MCM's Public Do want er staat een antwoordapparaat op. gesproken, programmeerproblemen, mam. Op die antwoordmachine spreken we daar kunnen we meestal wel mee hel Tussen zeven en half negen kan het ge de eventuele fouten, die we in het meest pen. Lies Muller, die meestal de vragen beuren dat de vragenlijn wat langer in recente nummer gemaakt hebben, in. lijn doet, heeft een complete set MCM gesprek is, want vooral de ML-vragen Dus, als uw listing het niet wil doen, bel op haar bureau, met daarin aangete nemen soms heel wat tijd. Geef de moed len maar. Wij zijn ook maar mensen en kend alle foutjes die we in de loop der niet te snel op, bel gewoon na tien mi fouten kunnen best voorkomen. Hoewel jaren hebben gemaakt. Wil Lies echter nuutjes nog eens. En ook hier geldt dat we het laatste jaar nauwelijks echte bok in staat zijn om uw vragen doelgericht te het allemaal veel sneller gaat als u uw ken geschoten hebben, gelukkig. Want beantwoorden, dan moet u wel zo dui vragen van tevoren opschrijft. Hoe exac als er eenmaal een knaller van een fout delijk mogelijk uw probleem op een rij ter de vraag, hoe sneller en duidelijker in een programma geslopen is, dan kun tje hebben. Simpel melden dat listing het antwoord. nen we onze borst wel nat maken, dan zus-en-zo 'het niet doet' is voor haar niet staat de telefoon niet stil. afdoende. Welke foutmelding en in wel Andere zaken Na de melding van de eventuele fouten ke regel, zal haar tegenvraag zijn. in dat laatste nummer kunt u desge Tijdens het hele vragenuurtje geldt dat wenst een boodschap aan de redactie in Illegale fundering u natuurlijk ook uw commentaar op spreken. En zoals we u op de band al be MCM aan de redactie kan spuien. Hoe loven, we bellen u niet terug. Dat is on In dat kader is de volgende anecdote - wel hij zich meestal verre houdt van de begonnen werk. Wie de redactie echt die al van jaren terug dateert - op de telefoon is ook Wammes Witkop, de wil spreken, die kan tijdens het vrage redactie nog steeds favoriet. Ooit meld hoofdredacteur, bijna altijd wel aanwe nuurtje even terugbellen. Wanneer dat de een lezer een 'illegale fundering roe zig op de redactieburelen. Als hij zich pen'. Pas na diep nadenken besefte de op het moment dat u belt net even ver redacteur van dienst zich dat het hier veelt - verbazingwekkend genoeg PRAKTIJKPROBLEMEN wel eens een 'illegal function call' kon komt dat ook voor - bestaat er een kans betreffen, en was het probleem snel op- dat u doorverbonden wordt.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 21- . (~
), W'UI ILlII
Konami's Game Collection in Japan uiterst populaire Konami Col chip zit. Helaas is deze Konami cartrid lection reeks uit te brengen. Deze serie ge, de RA004, niet leverbaar in Neder Nu Konami in Europa gestopt is met het bestaat momenteel uit vijf titels: Game land. Oftewel, tenzij men op de één of verkopen van MSX software moeten we Collection 1 tot en met 4 plus de uitslui andere wijze de hand op die cartridge deze uitstekende games node ontberen. tend voor MSX2 geschikte Game Col weet te leggen, kan men dat fraaie SCC Nieuwe spellen komen er al helemaal lection Extra. De meeste titels op deze geluid wel vergeten. Van die disk-col niet meer, oude spellen zijn niet meer te dubbelzijdige verzameldiskettes zijn lecties kregen we de nummer één en vier krijgen. oude bekenden, maar een aantal zijn ter recensie aangeboden. Maar gelukkig probeert MSX-distribu nieuw en nog nooit eerder uitgebracht teur HomeSoft hier op beide fronten in Europa. wat aan te doen. Niet alleen worden de Daarnaast zijn alle spellen nu geschikt Konami Game Collection 1 nieuwste Konami titels, zoals Shalom gemaakt voor de SCC soundchip van Knightmare III en Kontra, rechtstreeks Konami. Maar om deze geluiden ten ge De Konami Game Collection 1 beslaat uit Japan geïmporteerd, ook oudere ti hore te kunnen brengen zul je moeten twee dubbelzijdige diskettes en bevat tels worden opnieuw uitgebracht. Nu is beschikken over de nieuwe Konami car vijf bekende titels: Knightmare, Yie Ar dat natuurlijk best leuk en aardig maar tridge, The Snatcher, waarin een SCC Kung Fu 1, Antarctic Adventure, Yie Ar wanneer de oudere titels net zoveel moeten gaan kosten als de nieuwste dan Disk 1: Yie Ar Kung Fu 1 zullen vele Konami liefhebbers afhaken.
Dat weten ze daar in Haarlem ook en dus probeert men daar wat aan te doen. Zo heeft men recentelijk de Konami ROM Q'bert tegen het uiterst schappe lijke prijsje van f 29,-uitgebracht. Op zich is Q'bert een niet echt onverdien stelijk spel, maar de waarde van Q'bert blijkt pas in samenwerking met andere Konami ROM's. In de E.H.B.O. rubriek wordt hier regelmatig gewag van ge maakt. Ook andere oudere titels zijn meer dan de moeite waard, zeker wanneer we deze zouden kunnen aanschaffen tegen een redelijk laag bedrag. En dat kan nu! Onlangs is HomeSoft begonnen met de
SPELLEN GETEST VOOR DE LIEFHEBBERS
MSX Computer Magazine nummer 37· maart 1990 - 22- stille MSX liefde te schenken of aan ho peloos ingewikkelde velden voor je me ~P-OOOOOO HI - OOOOOO STAGE- 01 TI ME-OOaS REST- J. 37Skrn SPEErI dedinger naar het hart van je geliefde. Fabrikant: Konarni Japan Importeur: HomeSoft
Konarni Games Collection 1
Computer: MSX1J2 Medium: Twee dubbelzijdige diskettes RAM:64k Aantal spelers: 1/2 Bediening: joystick & toetsenbord FM-PAC Muziek: nee; S-RAM: nee Prijs: f 79,50
Konaml Game Collection 4 De Game Collection 4 beslaat slechts één dubbelzijdige diskette maar biedt desalniettemin veel waar voor je geld. Disk 1: Arctic Adventure De Game Collection 4 biedt een breed scala van sportspellen. Kung Fu 2 en Kings Valley. Knightmare laagd wordt door uit het niets opduiken Uiteraard aanwezig zijn Konarni's Soc~ is de voorloper van Maze Of Galious. In de mummies maar ook door andere eer (1985), Ping Pong (1985) en Golf Knightmare moet de held Popolon zijn duistere elementen. King's Valleyis een (1985), maar het vijftal wordt gecomple geliefde Aphrodite van de dood zien te loop en spring spel van het zuiverste wa teerd met Hyper Olympic 2 uit 1984 en redden. Popolon moet zich een weg zien ter waarbij vele uren achter de buis Hyper Sports 3 dat in 1985 verschenen te banen naar het kasteel aan de voet van doorgebracht zullen dienen te worden is. En dankzij die twee laatste spellen de berg Atos. Hier wacht de boosaardi om het uit te spelen. beschik je over totaal meer dan tien uit ge hogepriester Galious hem op. Alhoe Konarni heeft wat toegevoegd aan deze stekende sportsimulaties, variërend van wel Knightmare uit 1986 dateert en dus versie van King's Valley 1. Evenals in het voetballen, tafeltennissen, golf, wielren nu al weer enkele jaartjes oud is valt bij latere King's Valley 2 is het mogelijk zelf nen, polsstok hoogspringen tot 1500 het terugzien op hoe goed de kwaliteit velden te ontwikkelen en deze op te meter hardlopen en hordenlopen. van de Konarni spellen in die tijd al was. slaan. Dit biedt natuurlijk legio moge lijkheden. Denk maar eens aan hartvor Yie Ar Kung Fu en Yie Ar Kung Fu 2 - mige velden om op Valentijnsdag aanje lees verder op pagina 26 The Emperor Yie-Gah, beide uit 1985 - zijn nog steeds de beste vechtsport spellen die voor MSX verschenen zijn. Disk 4: Ping Pong Alhoewel qua graphics één en ander duidelijk gedateerd is blijven beide spel len dermate veel spel plezier geven ze in iedere collectie thuishoren.
Antarctic Adventure uit 1984 is de voor loper van het wereldbefaamde Penguin Adventure. Alhoewel eenvoudiger van opzet en ook ietwat gedateerd qua gra phics blijft ook Antarctic Adventure een plaats in het Konami pantheon van goe de spellen verdienen. Probeer met Pen nie Penguin een zo groot mogelijk par cours af te leggen over de Antarctische poolvlakte zonder in al te veel proble ~ men te komen.
King's Valley uit 1985 is eveneens een klassieker. Dring als eerzame schatzoe ker - een Indiana J ones avant la lettre - zover mogelijk door in een gigantisch grote pyramide waarbij je niet alleen be-
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 23- FM -Pac SCC cartridge, MSX comp. OUTPUT I/O'tjes magazine nr. 1. 512Kb uitbreiding. Tel.: 01684-2894. MSX2 Sony HB-F7oo + FM-PAC ruilen tegen MSX2 + Sony HB AMIGA500 met software ruilen te FIXDJ met bijbetaling. Tel.: 071- I/O'tjes zijn kleine advertenties voor particu gen MSX-2 VG8235 met toebeho 155296. ren. Tel.: 043-251852, Maastricht. lieren. Als u iets zoekt, of juist iets kwijt wilt, MSX2 8255 2 drives, kl. mon., Klavier NMS1160 evt. met muziek vs0080 boeken, SONY kl. plotter, op computer-gebied, plaats dan een I/O'tje. module: NMS1205, originele grijze f 1500,-. Tel.: 01684-2894. Gebruik daarvoor de antwoordkaart uit dit MSX muis. Tel.: 055- 416469,055422182. MSX2 NMS8235 met ingeb. disk blad. I/O'tjes zijn gratis voor abonnees, ande drive, boeken, handleiding, data Unix voor AT. Tel.: 053-359280. In rec., f 750,-. Tel.: 077-540244. ren betalen voor deze service slechts f 5,-. het weekend, tel.: 05751-1474, Ad De redactie behoudt zich het recht voor wim. PANASONIC comp. MSX met printer A4 en tekstverwerker en I/O'tjes zonder opgaaf van redenen te weige Een cartridge met boekhoudings monitor, 1 jaar oud, van f 1100, programma. Ik heb een MSX1 voo~ f 300,-. Tel.: 085-255156. ren. Gezien de omvang van het illegale copië SONY. Tel.: 02522-30333, na 18.00 Tel.. 0&5-255156. ren zullen alle aanbiedingen van software uur. PHILlPS dat rec., adapter en MSX ook als dit samen met hardware gebeurt - SONY HBF700P evt. met kl. mono boeken en tijdschriften, o.a. MCM e.a. toebehoren. Robert van Hei en leerboek Basic deel 1 en 2. worden geweigerd. den, tel.: 010-4515486. Tel.: 05980-20679. Slechts zelfgeschreven programma's mogen Hoe kan mbv home office en MSX2 PHILlPS MSX2 comp., VG8235 tegen een niet-commerciële prijs worden VG8235 de accenttekens afdrukken met muis, 2 diskdrive PHILlPS aangeboden. via LC-lO STAR printer?? VYOOll. Tel.: 070-3940076, afw. Tel.: 04752-1754. tussen 15-02-90 t.m 15-03-90. Ook andere commerciële advertenties wor Leden voor MSX-cJub Rijnstreek, SONY kl. plotter nieuw in doos. den geweigerd, evenals I/O'tjes met een elke laatste zaterdag vld maand. Tel.: 01684-2894. postbus- of antwoord-nummer. BEL NU tel.: 01720-38402, Marcel. MSX2 geh. uitbreiding Vermeld altijd uw volledige adres op de ant Gez. codes NEMESIS 2 en BONUS 256/512.1024Kb (NMS8250/55!80), STAGES. Tel.: 02230-38107. f 189/399/699. 256Kb (NMS8245), woordkaart, ook al wilt u slechts met uw tele f 189,-. Tel.: 08860-73301, na 19.00 foonnummer in deze rubriek worden opgeno MSX diskdrive vyoo11, NMS1200 uur. interface, p.n.o.t.k. Tel.: 08367- men. 64293. Liefst in de omg. Arnhem. MSX2, NMS8250 2 drives, mon VS0080, printer NMS1531, muis, PHILlPS 8280 en 8245. Aanb. na modem, joyst., 80 floppy's, f 2500,-. AANWIJZINGEN VOOR INZENDERS 18.00 uur. Tel.: 085-516461. Tel.: 01740-20423. Contact gez. met DEVPAC-80 PHILlPS 8235 MSX2 64Kram, Schrijf, in duidelijke blokletters, alleen binnen het aange MSX 2 gebruikers. Tel.: 030- 256Kram, diskdrive,verstelbaar geven kader en vermeld daarin telefoon of adres. Alles wat 899814, Jeroen. toetsenbord, div. toebehoren. buiten het kader valt wordt niet opgenomen. Vul het for Tel.: 020-323083, Guido. Modem voor SONY 700D com mulier vakje voor vakje in. Laat een vakje open (spatie) pleet!! Tel.: 04132-65680. General El~ctric printer voor PC, tussen de woorden laat alleen een vakje leeg als daar ook f250,-. Tel.. 02997-1651. echt een spatie moet staan. Maak duidelijk onderscheid Stofhoes voor 14" kleuren monitor. Tel.: 055-551286. Termische printer 40 karakters zon in hoofd- en kleine letters. Vergeet geen leestekens zoals der voeding zonder kabels, f 60,-. punten en komma's. Tips en kaarten: HOG, XYZ, SA Tel.: 03429-5158, tussen 18.00 en MURAI, CONTRA USAS, THE 19.00 uur. SIS, SALAMANDER Tel.: 070- INPUT MSX printer NMS 1421 of NMS 3237573. MSX 2 8250 256Kram, 128 Kram in 1431. Tel.: 05927-14225, na 20.00 goede staat, f 1000,-. Tel.: 04242- Ik zoek een Sony MSX RS232 car uur. Lichtblauwe MSX verzamelband 83335. tridge. Voor meer informatie bel i.z.g.s. voor f 12,50. Tel.: 03455- 03242-3750 en vraag naar Wouter MSX printer NMS 1436 of NMS 74879, na 18.00 uur. TOSHIBA PCTlloo LAPLOP, We th mar. 1431. Tel.: 085-337335. printer en boeken, f 1250,-. MSX modem PHILIPS NMSl255. Tel.: 02207-17973. Comp. NMS8220 PHILIPS. INbouw diskdrive PHILlPS 4822 Tel.: 08385-18766, Veenendaal, na Tel.: 09-3211766349. 693 90446 of VY 0010/0011 of 19.00 uur. Voor PC; mono groen, f 100,-. in S,?NY J:IDB50 tegen redelijke bouwdrive 5.25 inch, f BO,-. Grafi Dokumentatie van een printer pnJs. Tel.. 035-858548. Teken tableau NMS 1150 of gelijk sche kaart 140,-. FDD Comtroller SV3000 model DP80. A.G.J. van waardig. Tel.: 01676-2881. 150,-. Tel.: 08340-26091. Kersbergen, Vondelstraat 7, 2271 Gevr. PHILlPS muziekmodule key RL, Voorburg. board (NMS1205, NMS116O). Wie kan mij aan een dubbelzijdige 22 nieuwe MSX boeken, 35 tijd Tel.: 02230-37325. diskdrive voor een MSX 2 VG8235 schriften, I 250,-. Alle toebehoren Met Spoed: NMS8255 voor max. helpen. Tel.: 071-316181. incl. mon., I 500,-. Tel.: 03417- I 900,-. of NMS 8280 voor max. Ik zoek een FM-Pac, vragen naar 60807. 11000,-. Tel.: 05910-42750, Martijn. Gepko. Tel.: 05910-27840. Music module ruilen tegen een TELTRON MSX modem. FM-Pac voor I 35,-. Tel.: 070- Machinetaal, demo's voor de PHI NMS8280, mono kl., ruilen tegen Tel.: 08897-77877, na 18.00 uur. 3453406. na schooltijd. UPS muziekmodule. Tel.: 035- SONY HB 700, snelle drive, mono 40201, tegen redelijke vergoeding. kl., bijbetaling. Tel.: 05178-18672, Contact gez. met programmeurs Printr CANON T-22A z.g.a.n. Tel.: 035-40201. na 16.00 uur. voor het maken van demo's voor 1215,-. Tel.: 05998-34266. MSX2 en FM-Pac. Tel.: 030- PHILlPS keyboard voor MSX, 734942, Ernst. NMS1l50, Graph tablet, I 150,-. LEZERS f 150,-. Tel.: 03472-1540. MSX RS 232 interface, I 125,-. ADVERTENTIES MSX Floppydisc vertaal pro NMS8961 modem, f 100,-. JBM Een cursus engels deel 1, voor MSX gramma BCDMCM op disc 3.5. comp. comp: mono 2XDR-750Kb., 1. Tel.: 02977-23243, na 16.00 uur. Tel.: 020-340163. f 1350,-. Tel.. 05700-30762.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 24 - Plotter, software voor een lage prijs, SONY HB-F9P, SONY HBD-30W, MSX SVI 728 met SVI727 80 co PHILlPS MSX2 NMS 8245, 256K, Plotterdisk. Tel.: 01827-2272, Ar HBK-30, MT-Base cartridge, MT lumn cartridge CP/M PHILlPS boeken, 5 disks. Tel.: 040-815082, jan. Telcom, NMS-1431, 2 muizen met mon., joyst., boeken, I 450,-. na 18.00 uur, Bram. matje, muziek module NMS-1205 Tel.: 03402-37448. MSX-Journaal is een nieuw blad met NMS01160, SONY SDC-600S, MSX2 NMS8245 datarec., printer, voor alle MSX-ers, I 30,- voor 1 jaar ca. 100 disks, MSX-boeken en tijd VG8020, datarec., 2 joyst., handlei muis, joyst.,l0 disks, boeken, lidmaatschap. Tel.: 01827-2272, Ar schriften. In een koop I 3000,-. ding, 26 magazines, stofhoes, 1800, 11250,-. Tel.: 05750-40367, na 18.00 jan. Tel.: 045-453488, L. Hendricloc. . Tel.: 075-289122. uur. PHILlPS NMS1421 printer, I 500, Th.: Datarec. BECKER "Floppy MSX2 NMS VG8280, nieuw in doos MSX2 NMS8245 , muis, joyst., . Tel.: 01696-3956. boek" en "Grafiek en Geluid" voor met 10 mnd. garantie, I 1750,-. boek/tijdschriften. In org. verp., MSX. Tel.: 020-451474, ARNO. Tel.: 08897-71706. 1725,-. Tel.: 01740-26928. NMS8280 met 128K extra, muis, NMS1431, printer APPLE mono Th.:MSX printer NMS 1431,/450, MSX2 NMS8250, drive, kl. mon., NMS8255 MSX2 NMS1431 printer. chrome, monitor. Tel.: 040-429621. . Music module NMS 1205, 100,-. cass., muis, joyst., graphic-tablet, VS0040 mon., boeken, joyst., PHILlPS CM8802 kleuren moni boeken, printer, 0030, I 2000,-. I 1750,-. Yüksel, tel.: 020-834825, T.k.: SCC-Schakelaars voor een tor, I 600,-. Tel.: 020-451474. Tel.: 08850-15022. na 18.00 uur. lage prijs. Bel MSX club Gouda, Tel.: 01827-2272 vragen naar Arjan Pri~ter CANON T-22a weinig ge Data-recorder SANYO (DR202) MSX1 GOLDSTAR i.z.g.s., org. Prosman. brUIkt en z.g.a.n., I 215,-. Incl. kabels, f 100,-. Tel.: 020- verp., I 150,- (zonder datarec.) we tel.: 05998-34266, na 17.00 uur. 903382. gens MSX2. 03455-74879, Johan. SONY printer, plotter PRN41. Prijs 1250,-. Tel.: 09-3211763649. MSX1 SONY H75P, 1400,- met ta SONY HBD50 MSX1 diskdrive 3,5 Groen monitor PEACOCK 40/80 perec., joyst. Tel. 02521-10346. inch. Tel.: 05296-2097. koloms alles instelbaar, org. verp., Uitbreidins. NMS-8245/50/55/80 i.z.g.s., I 150,-. Tel.: 03455-74879. klaar terwijl u wacht. Tweede drive Muziek module, I 85,-. Tekenta IBM compatible, 2 ter. port 1 par 2 inbouw. Tel.: 023-354929. bleau, I 125,-. Tel.: 02521-10346. maal 5,25 inch. FDD, hercules KT, Printer TREND JP-1301 (zie MCM incl. mon., in een koop, I 1000,-. 8) i.z.g.s. IBM/MSX compatible Philips PC NMS 9111, 3,5 inch en MSX2 VG8235, tekenbord, rec., Tel.: 04125-2797. met MSX kabel, I 300,-. 5,25 Inch drive met PHILlPS moni !ll0dem, muis, trackbalI, Iic~tpen, Tel.: 03455-74879, na 18.00 uur, Jo tor BM7923, fsq amber, I 1590,-. JOyst., boeken, I 1000,-. Tel.. 070- NMS8245 MSX2 inci drive, 50 disks, han. Tel.: 04975-1653. 873456. muis, I 800,-. monitor Kl, I 400,-. LCID prt., I 300,-. Tel.: 08380- MSX2 PHILlPS VG8235 (ingeb. TANDY 2000 MS-Dos PC 256K NMS8280,printer, NMS1421, 36798. disk~rive) org. verp. i.z.g.s., 1550,-. monochrome monitor, 1 drive kl.mon. ANCONA 80, joyst.en Tel.. 03455-74879. 720K, I 750,-. Tel.: 04924-1276. muis, 12600,-. Tel.: 01650-49072. MCM nrs.1-35, MSX Clubmag. '88- '89, diskabo, MSX gids 1-25 + 2 E SONY F9D, HBD-50, 20 disks, PHILlPS NMS 8220 comp., data SPECTRA 728, monitor, cass.rec., nrs., t.e.a.b. H.Kok, Wildenborch PHILlPS joyst., f700,-. Tel.: 05130- rec., ARC:-DE joyst., adapter, 20 banden, I 350,-. Tel.: 070- seweg 28,7251 KJ, Vorden. 32951. 1500,-. Tel.. 01640-88291. 3997737. NEOS muis, MSX 2 palet, Peeks en PHILlPS NMS8255 met muis, MT Telcom 2 modem, z.g.a.n., VG8020-D6250 rec., boeken, 30 Pokes I en 11, Turbo Pascal com groenmonitor, muziek module, 1100,-. Tel.: 08367-64805. MCm's, ROGO card. compleet. pleet, J. Dundermann, t.e.a.b. H. boeken, tijdschriften, I 1000,-. Tel.: 04950-35844, na 17.00 uur. Kok, Wildenborchseweg 28, 1251 Tel.: 01623-15354. Th.: MSX 1 CANONVZO, datarec. KJ, Vorden. NMS 1515, gr. mon., I 400,-. MSX comp. magazine tijdschriften NMS 8245, monitor, printer, cursus Tel.: 01835-2332. NAS.2 t/m 36 in een koop, I 100,-. Rom, Nemesis 2 modem. NMS MSX Basic van NTI, I 1500,-. Tel.: 08385-13044, na 18.00 uur. 8961/23 compl. met disk ruilen te Tel.: 01676-2881. Wordt nu lid van de nieuwe MSX gen F1-Spirit, contra of guardie of club in Tilburg e.o. Tel.: 013- MSX2 NMS8250, datrec., prnt., deep F. of Finaizone, 040-529090. MSX datrec., Sanyo DR202 voor 632406,04242-83335, na 19.00 uur. zfw-c.v, boeken, 2 joyt., I 1400,-. 190,-. Tel.: 020-903382. Tel.: 05933-31735, Gert. PHILlPS NMS 8245, MSX2 comp., Printer PHILlPS NMs-1431, 1450, 1 jaar oud, muis, stofkap, boeken en MSX-2 NMS8245 , disk, kl. mon., . Tel.: 08891-71307, Jan Tielemans. MSX 2 NMS 8255, 2 drives met veel tijdschriften. Tel.: 08812-4201. mui~, boeken, joyst., SCC, I 1285,-. handl. in doos, f 850,-. Tel.: 070- Tel.. 04120-35322. MSX 1 + 2 + 2 spelcornp., datarec., 3107875, na 18.0Ó uur, MSX 2 comp. VG8235 met 10 disks, joyst., boeken, 3 cart., I 800,-. stofhoes, boeken en draagbaar zfw 64K geheugen uitbreiding VU0034 Tel.: 02152-67537. Thermische printer GENERAL TV, prijs I 700,-. Tel.: 04750-21093. voor MSX 2 kleuren monitor 0080, ELECTRIC TXP-1oo0 LQ voor 16K uitbreiding ATARI. KI. mon. KX-14 CP 1 SONY TRI MSx, I 125,-. Tel.: 030-899814, Je SONY HBF700P MSX2, 720K dri Tel.: 02154-12123. NITRON, SONY MSX2 HB-F700P roen. ve, modem, disks, muis, z.g.a.n., disk drive en keyboard, I 1000,-. 1950,-. Tel.: 071-170756. NMS 8245, joyst., boeken,f 950,-. Tel.: 08376-16089, na 20.00 uur. VG8235 MSX-2 en MSX2 en NMS Tel.: 020-319252. 1421 comp, printer, samen I 1000,-. SONY HBF7ooD, prnt, modem, kl. SONY HBF700d, PHILlPS Tel.: 074-914120, Jeroen. !ll0n., disks, boeken, tijdschriften, PHILlPS NMS MSX 8245, printer VSOO/80 monitor, ADMATO DP- In een koop, I 1800,-. Tel.: 01833- VW0030, muis, disks, boeken, 160 printer, 88 disks, muis, joyst., Th.: PHILlPS VY -0011 voor I 225, 3481. 11000,-. Tel.: 013-432711. diskettebak en verdere toebehoren, . Tel.: 033-806866, na 18.00 uur en 1200,-. Tel.: 01112-1555, Abe Blik vraag naar Danny. Monochrome(wit), MSX-monitor, Printer NMS14312, I 500,-. man. PHILlPS BM1542, I 100,-. Tel.: 071-765406. NMS 8280,1431, 1510, VU005, Col. Tel.: 055-551286. MSX2 NMS-8250, boeken, joyst., M8852, 70 disks, MCM 15035 enz. MSX modem TELTRON 1200, disks, I 950,-. Tel.: 085-450930. Alles in een koop, I 3500,-. NMS8250 MSX-2 printer VW0030, 1100,-. Tel.: 08897-77877, na 16.00 Tel.: 076-415129. mon. BM7552 disks, I 1600,-. uur. Volledige MSX2 configuratie van Tel.: 040-424284. PHILIPS. NMS 8250 computer, kl. PHILlPS muziekm0dule, I 125,- of MSX1 (hitbit) met datrec., met da mon., NMS 1431 printer LQ., hand ruilen tegen 3.5 diskdrive voor MSx info jaargang 2 nr. 4, jaargang tarec diskdrive, enkelvoudig, boe boek, etc., I 1600,-. Tel.: 020- MSX-2. Tel.: 05476-1508. 3 nr. 3+4'l'aargang 4 en ~aargang ken, 1400,-. Tel.: 030-734942. 6644099, 's avonds tel.: 020-834359, nummer 5, 25,-. Mozaik Jaargang M.J. Waayer. PHILlPS MSX2 conf. bestaande 1987. Tel.: 0-237573, Matthijs. VG8235, muis, joyst., MCM 1 t/m uit: VG-8235, monitor80 (gr.), prin 36, 1450,-. Tel.: 05110-3437. PHILlPS MSX 2 NMS 8245 met ter VW0030. Incl. stofhoes, ds., MITSHUBISHI MSX-1 I 100,-. stofkap, boeken, I 800,-. 11000,-. Tel.: 01820-33601. Tel.: 08330-21352, na 18.00 uur. PC Keyboard, Merk Memorex. Tel.: 04123-1111. Prijs: 165,00. Tel.: 020-340163. PHILlPS NMS8220, 1520 datarec., PHILlPS MSX 2 VG8235, joyst., MSX-2 modem, programmaschijf, boeken, jo~t., weinig gebruikt, boeken, wetc., I 750,-. Tel.: 05490- Printer NMS1431, I 550,-. muismat, I 1400,-. Tel.: 045-251852. 1500,-. Tel.. 038-659735. 23396. Tel.: 03465-67279, Marc.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 25 - Alle spellen zijn van een ouderwetse steken - bijvoorbeeld Konami's Sha beste klasse. Een schone jonkvrouwe Konami kwaliteit, graflsch en muzikaal lom Knightmare III - maar dit gaat me die ik volgens mij ooit eerder tegen ten opzichte van de hedendaagse Kona gewoon te ver. Na een dikke twee uur kwam in Fantasm Soldier Valis moet, mi's wat gedateerd maar ondanks dat zwoegen ben ik nog niet eens voorbij de om de planeet voor een verschrikkelijk toch nog steeds meer dan de moeite introductieschermen en dat zonder dat lot te bewaren diverse gevaren zien te waard; er zijn momenteel weinig goede ik weet wat ik eigenlijk aan het doen ben. overwinnen. Zoals gewoonlijk in dit sport simulaties op de markt met deze Ophouden! Om nog maar te zwijgen dat soort arcade-adventures heeft ze aan kwaliteit. Waren tot op heden de Epyx in deze FM-P AC dagen een product dat het begin van het spel slechts een be sportspellen het enige wat normaal le het P AC niet ondersteund eigenlijk niet perkt aantal wapens. Gelukkig is ze ui verbaar was, de kwaliteit daarvan laat in meer kan. Over dit product valt niet te termate atletisch: ze kan goed springen. vergelijking met deze Konami spellen twisten: doorspoelen! Geplaagd als ik word door pre-release wel degelijk te wensen over. versies - je wilt alles zo snel mogelijk Voor beide Collection's geldt: voor de Fabrikant: Pony Canyon hebben dus dat wil zeggen zonder be prijs hoef je het niet te laten, je praat ef Importeur: HomeSoft grijpelijke handleiding - vergt het eni fectief over zo'n 16 gulden per spel! En ge tijd voordat ik ook maar enigszins nu vol verlangen wachten op de rest van Computer: MSX2Medium: disket door heb waar dit spel over gaat. En dan de serie. Doen!! tee dubbelzij dig) ben ik nog niet helemaal zeker! RAM:64k Een en ander werd trouwens redelijk Fabrikant: Konami Japan Aantal spelers: 1 bemoeilijkt door het feit dat ik mijn Importeur: HomeSoft Bediening: joystick & toetsenbord nieuwe MSX joystick · - mijn trouwe FM-PAC Muziek: nee; S-RAM: nee Wiz - eventjes aan een ander redactie Konami Games Collection 4 Prijs: f 129,- lid uitleende. En Psycho World is, even als elke Japanse import, uitsluitend te Computer: MSXl/2 spelen met een echte MSX joystick met Medium: Dubbelzijdige diskette Psycho World twee gescheiden vuurknoppen, alhoe RAM:64k wel het toetsenbord ook wel te gebrui Aantal spelers: 1/2 Met Psycho World van het Japanse soft ken is maar lang niet zo lekker speelt. Bediening: joystick & toetsenbord ware huis Hertz Software voegt Home FM-PAC Muziek: nee; S-RAM: nee Soft een grandioos product toe aan hun Nu word je tegenwoordig om de oren Prijs: f 79,50 immer groeiende reeks Japanse impor geslagen met zeer futuristische joysticks ten. En waar deze importeur in een aan met het meest uiteenlopend aantal vuur tal gevallen danig in de fout ging met zijn knoppen. In de meeste gevallen echter Pony importen - denk maar aan Katikuya zijn deze joysticks voor Commodore 64, (zie MCM 36) of de recentelijk uitge Atari of andere, zogenaamde compu Van de importeur wiens naam we niet brachte Pony Canyon disk - is Psycho ters bestemd waarbij slechts één vuur noemen - Homesoft dus - kreeg ik World een uitermate geslaagde aan knop ondersteund wordt. Bevinden zich onlangs deze ramp toegezonden. Ver winst. Gebruik makend van alle FM op een joystick meer dan één vuurknop gezeld van een uiterst kreupele, nog er PAC technologie, S-RAM en MSX Mu dan zijn deze meestal doorgeschakeld, ger dan gewoonlijk, Engelse handlei sic, herkennen we in Psycho World een waardoor ze allemaal dezelfde functie ding - waar is het edele streven naar Super Wonder Boy kloon van de aller- vervullen. Het maakt dan geen verschil Nederlandse handleidingen gebleven? - werd deze dubbelzijdige diskette me ter beoordeling toegeschoven. En om meteen maar met de deur in huis te val len: zijn ze nu helemaal een (MSX) haartje belazerd daar in Haarlem? Want met dit uit september 1988 date rende programma kan niemand uit de voeten. Niet alleen is de handleiding dermate kreupel dat er op geen enkele wijze wijs uit te worden is; erger nog, dit programma is een tekstadventure waar bij totaal gehandeld wordt aan de hand van en gereageerd dient te worden op de op het scherm verschijnende teksten. En aangezien die allemaal in het Japans zijn is dit spel volledig, compleet, hele maal en wel voor de volle 110% totaal onspeelbaar. De bedoeling van het spel is onduidelijk, wat er gebeurt is ondui delijk, wat je doet is onduidelijk, en zelfs - zoals gezegd - de handleiding is on duidelijk. Als fanatiek adventurer ben ik best bereid tijd en moeite in een spel te
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 26- of je vuurknop 1,2 of 6 indrukt; het is al lemaal hetzelfde. Bij MSX echter, even als bij de Sega of Nintendo spelcompu ter bijvoorbeeld, zijn er twee totaal ge scheiden vuurknoppen. Elke vuurknop heeft zijn eigen functie. In Psycho World spring je met vuurknop A en schiet je met vuurknop B. Een joystick met slechts één vuurknop of doorgeschakel de vuurknoppen is dan ook niet bepaald nuttig. En bij dit soort spellen is het toet senbord ook niet echt aan te bevelen.
In Psycho World moet je een aantal ge varen zien te overwinnen in de beste ar cade adventure traditie zoals Konami's Kontra of Vampire Killer. Aan het be gin staan een beperkt aantal mogelijk heden tot je beschikking wat aanval en verdediging betreft. Gelukkig is het eer ste level niet al te moeilijk en kun je al spelend leren wat wel en niet mogelijk is. De heldin kan, zoals gezegd, uiterma te goed springen met behulp van vuur je een bepaalde ESP kracht kunt oproe lampje blijft branden zonder dat de dri knop A. Met vuurknop B laat je haar een pen. De standaard ESP kracht vanaf het ve ook daadwerkelijk loopt. Door een vuurbal afschieten waarmee elk wezen begin van het spel is een energieschild, techneut heb ik me laten wijsmaken dat dat ze tegenkomt vernietigd kan wor dat je beschermt tegen vijanden of het dit gebeurt om eventuele disk acces tij den. Sommige monsters, zoals de Boss mogelijk maakt door bijvoorbeeld gloei dens het spel te versnellen. Schadelijk is monsters aan het eind van een level zul ende lava te lopen zonder gekwetst te één en ander niet werd me verzekerd. len wat vaker getroffen dienen te wor worden. Het gebruik van ESP kost ove Gelukkig maar, zo'n brandend drive den. rigens wel ESP energie; de hoeveelheid lampje baarde me toch wel een beetje Het scherm is in twee delen opgesplitst. beschikbare energie kun je aflezen op zorgen. Bovenin vindt de actie plaats: in een de ESP meter rechts. Naarmate je min Resumerend: met Psycho World heb tweedimensionale, merendeels hori der energie hebt kun je je speciale ben we een spel onder handen dat zon zontaal scrollende wereld ga je op avon krachten steeds beperkter aanwenden; der FM-PAC al het aanschaffen meer tuur. Onderin het scherm worden een het schild zal bijvoorbeeld sneller weg dan waard is. De gelukkige bezitters van aantal vitale administratieve gegevens vallen. Is de ESP energie op, dan kun je een FM-PAC kunnen niet om dit spel bijgehouden. Niet alleen kun je zien wat helemaal geen beroep meer doen op je heen, zeker als ze een beetje van dit voor score je hebt, je kunt eveneens zien ESP totdat je weer energie opgebouwd soort spellen houden. hoeveel 'hitpoints' je nog over hebt en hebt. hoeveel ESP je nog rest. Links onderin Qua spelinhoud en complexiteit staat Verplicht!! kun je op een menuutje zien welke ESP Psycho World op Kanami klasse. Al vele krachten je tot je beschikking hebt. uren heb ik gekluisterd achter de moni Fabrikant: Hertz Software 'Hitpoints' is ondertussen een welbe tor gezeten maar het eind is nog steeds Importeur: HomeSoft kend begrip of behoort dat althans te niet in zicht. Vanaf het eerste moment zijn. In adventure games geven 'hit dat deze dubbelzijdige disk in mijn Computer: MSX2 points' aan hoeveel kracht je nog rest; MSX opgestart werd heb ik ademloos Medium: dubbelzijdige diskette heb je geen 'hitpoints' meer over dan zitten kijken en luisteren. De introduc RAM:64k benje dood en is het spel afgelopen. Dit tie en de daarbij ten gehore gebrachte Aantal spelers: 1 laatste geldt ook in Psycho World. ESP FM-P AC muziek is grandioos. Grafisch Bediening: joystick & toetsenbord is de afkorting van extra-sensory per is Psycho World grote klasse, MSX2 op FM-PAC Muziek: ja; S-RAM: ja ception oftewel buitenzintuigelijke z'n best. In dat opzicht heeft Hertz trou Prijs: f 119,- waarneming. Onder ESP vallen begrip wens een goede reputatie, denk maar pen als telekinese, teleportatie en levita aan hun razendsnelle actiespel Hydefos. tie. Onze heldin in Psycho World be Penguin Wars 2 schikt standaard niet over veel ESP mo Uitermate handig is uiteraard het ge gelijkheden, ze kan deze echter wel bruik van het S-RAM van het FM-PAC. Alhoewel de importeur me dit spel op tijdens het spelen verwerven. Op het Psycho World is dermate groot dat zon stuurde met de vermelding dat de origi moment dat ze in het spel een kracht der deze optie het spel waarschijnlijk nele titel weliswaar Penguin Wars 2 verwerft wordt deze zichtbaar op het niet eens uit te spelen is. luidde, maar dat hij deze titel de wereld kleine keuze menu linksbeneden. Door Een aspect wat me steeds meer opvalt instuurde als Wars 2, bespreken wij vuurknop A in te drukken en de joystick bij de nieuwe Japanse diskspellen - zo deze titel toch als Penguin Wars 2. Re naar je toe te trekken wordt een cursor als Testament en nu ook Psycho World den hiervoor is de overduidelijke aan op het keuzemenu zichtbaar, waarmee - is dat tijdens het spelen het drive- wezigheid van pinguins, zowel op de
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 27- $.
verpakking als in het spel. Sterker nog, in de opvang van de tegenstander te la naast zijn er geniepige grappen en grol dit uit 1988 daterende ASCII spel heeft ten belanden voordat hij ook maar één len, zo zul je in de ijswereld opeens uit als helden de twee pinguintjes uit Kona bal weet terug te werpen dan heb je ge een wak in de tafel een bever zien opdui mi's Penguin Adventure. De held en zijn wonnen. Je kunt gooien, maar je kunt ken die vrolijk mee gaat spelen. En twee geliefde prinses uit het Konami avon ook bukken. Omver gekegeld worden tegen één is mij wat teveel van het goe tuur figureren hier als een soort sport telt tegen je en je kunt daardoor een spel de. In alle opzichten is Penguin Wars 2 lieden. De sport die beoefend wordt is verliezen. Net als bij tennis wordt overi een geslaagd spel. De graphics zijn uit een kruising tussen tafelvoetbal, sjoel gens over 'set' en 'game' gesproken. muntend, de FM-PAC wordt optimaal bakken en kegelen. Je begint met te kie In feite is hiermee het hele spel beschre ondersteund en brengt diverse, per we zen of je als de held of de prinses wilt ven. Simpel en toch afdoend, boeiend reld verschillende melodietjes ten geho spelen. Vervolgens bepaal je onder wel genoeg voor vele uren verslaving. Net als re en de spelinhoud staat borg voor vele ke omstandigheden je spelen wilt. Je bij Tetris blijkt maar weer eens dat een uren spelplezier. Wat wel waar is dat kunt kiezen uit vijf werelden, variërend spel niet ingewikkeld hoeft te zijn om te qua spelopzet Penguin Wars 2 dermate van eenvoudig tot mateloos moeilijk, kunnen boeien. van het standaard repertoire afwijkt dat waarbij in iedere wereld een toenemen Alhoewel het spelidee achter Penguin velen op het eerste gezicht zich niet tot de moeilijkheidsgraad aanwezig is. Wars 2 eenvoudig is, is de uitwerking het spel aangetrokken zullen voelen. van het spel dit zeker niet. Gebruik ma Het spel verdient beter! Op zich is Penguin Wars 2 een eenvou kend van de FM-P AC mogelijkheden - Aanrader!! dig spel. Met kegelballen moet je de te S-RAM en MSX Music - valt er veelte genstander omver zien te bowlen. Pro genieten. Koppel dat aan een grandioze Fabrikant: ASCII berenje tegenstander onderuit te halen, MSX2 grafische vormgeving waarbij ie Importeur: HomeSoft die hetzelfde met jou probeert te doen. dere tafel in een andere wereld staat - Je verliest het spel als alle ballen aan een ijsvlakte, een jungle etcetera - en Computer: MSX2 jouw kant van de tafel liggen of wanneer waarbij de tegenstanders zeer uiteenlo Medium: MEGA ROM je een aantal malen onderuit gehaald pende vormen aannemen en menig uur RAM:64k C.q. omver gekegeld bent. tje glijdt ongemerkt voorbij. Je speelt te Aantal spelers: 1 De ballen die aan jouw kant van de tafel gen mieren, inktvissen (die met hun vele Bediening: joystick & toetsenbord terecht komen kun je weer oppakken en armen zowat alle ballen tegelijk in het FM-PAC Muziek: ja; S-RAM: ja terug gooien. Als het je lukt alle ballen spel kunnen brengen) en katten. Daar- Prijs: f 119,-
FM-PAC Verder Uitgediept (boek, NOS) 129,95 Met dit boek kunnen de gebruikers van FM-PAC's op MSX en MSX2 pas echt MSXCENTRUM aan de slag. Het boek is in duidelijk Nederlands geschreven en onmisbaar voor zowel de beginner als de gevorderde. IMPORTEUR MSX2+ Witte de Withstraat 27 FAC Sound Sampler (disk, MSX2 + NMS 1205, FAC) 129,95 1057 XG Amsterdam Sample nu zelf met de Music Module en maak je eigen FAC-demo's. Elke tel. 020-167058 (v.a. 14.00 uur) derde klant wordt echt lid van de Federation Against Computers. BENNY, the Colour Character Editor (disk, MSX, NOS) 124,95 Ontwerp een nieuwe karakter-set voor MSX. Onmisbare hulp bij het maken, JSP Japans software overzicht 1990 (4 xdisk, MSX2+) 39,50 I bedenken en ontwikkelen van spelen voor MSX, de programmeurs van NDS SYNTHSON Professionel FM muziek maker (disk) 99,50 I werken er zelf mee, vernieuwde versie; handleiding op disk. FM-PAC Verder Uitgediept (boek, NDS) I 29,95 SONY SPELMAKER (adventures, schietspelen, disk) I 69,50 FAN MSX jaarabonn. Nederlandstalig MSX blad, IN VOORBEREIDING: veel over MSX2+ 50,- ACME Pro-Tube (disk, MSX, ACME) 112,50 I Bescherm uw dure tv of monitor tegen inbranden. ACME Pro-Tube schakelt MSX BASIC 3 (boek I 75,- DISK STATION No. 9 Japans tijdschrift op 2 disks na een aantal minuten de buis op zwart, een druk op de toets en u kunt weer (MSX2/MSX2+) I 39,95 verder. Dit programma betaalt zich zelf terug' 2 PLUS KWIS kent u alle spellen? (disk, MSX2+) I 49,50 SONY GRAPHICS 3 tekenprogramma's (disk, MSX2+) I 99, LEX Sound Sampler (disk, MSX, Doublesoft) I 24,95 SONY MSX 2 MK 11 (zelfde model als MSX2+) I 875, MSX bezitters kunnen met een normale cassetterecorder en dit programma SONY PRINTER (24 dots, colour) I 995,- verrassend leuke dingen samplen. Voorbeelden op disk. Makkelijk in ge PANASONIC PRINTER (48 dots, colour) 11.275, bruik. PANASONIC MUIS (met L.F. ontstoring) I 149,- PANASONIC MSX2+ 11.275,- IN VOORBEREIDING: SANYO MSX2+ (twee drives) 11.975,- Family Quiz (disk, MSX, NOS) I 24,95 SANYOMSX2+ 11.495,- Eindelijk een spel voor heel het gezin, speel samen of tegen elkaar. Allerlei SONY Video-digitizer, zo aan te sluiten op elke MSX2 of vragen, verschillende onderwerpen, gewoon gezellig. MSX2+ computer, past op elke video-recorder of camera (screen 8,10,11,12) I 695, Double Soft MSX-DOS Utilities (disk) I 29,95 Alle MSX2+ computers worden geleverd voor 220 volt, en compleet met Deze vernieuwde MSX-DOS utilities bevatten naast ondermeer een diskmo Nederlands MSX BASIC 3 boek, en garantie. nitor en een batch-file editor nog tal van andere zaken. Alle artikelen onder I 500,- uitsluitend onder rembours (f 10,- extra) BAN DIT (disk, MSX2, ACME) I 24,95 Deze door the ACME Software Company gemaakte fruit-automaat is een van de beste gokkasten ooit voor de MSX gemaakt. BESTELBON artikel: prijs: porto f 5,- naam: BESTEL INFORMATIE adres: Alle programma's staan op een goed merk 3,5" disk en zijn voorzien van een postcode: Nederlandse handleiding. Vraag naar deze programma's bij de MSX-Spe woonplaats'. cialist bij u in de buurt. Bel voor informatie over deze programma's naar: telefoonnummer: 03410-26017 (tussen 14.00 en 18.00 uur). Dan krijgt u de folder met de GIRO: 2922 N.M.B. AMSTERDAM t.g.v. 69.59.15.592 dealerlijst (of stuur een briefkaart) New Dimension Software, postbus 247, BANK: 69.59.15.592 MSX CENTRUM AMSTERDAM 3840 AE Harderwijk (onder voorbehoud) (dealer aanvragen welkom).
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 28- KORT NIEUWS programma. Er zal ook een speciale moet verwachten van het FM-PAC. Assen help-desk zijn waar constant mensen Het gebruik van S-RAM wordt uitge aanwezig zijn om op de gekste vragen breid besproken en met een voorbeeld Op zaterdag 21 april wordt een grote antwoord te geven. programmatoegelicht. Hobby computer beurs gehouden in de Vervolgens komen de Call's aan bod die Triantha hal in Assen. Deze beurs wordt OpendagPTC door de FM-PAC aan MSX-Basic wor georganiseerd door de Stichting Radio Plaats: Brabanthallen Den Bosch den toegevoegd. Allengs belanden we Contest Groep in Assen. Dit is een Datum: 28 april 1990 bij CALL AUDREG, de call waarmee groep enthousiaste radiozendgemach Tijd: 10.00-17.00 u de registers in het hart van de P AC di tigden. Het zal dan ook niemand verba rect kunnen worden aangesproken. Bij zen dat er op deze dag speciale aan Informatie: PTC Commissie Open Dag de lijst met de adressen en hun bits dacht wordt besteed aan zaken die de Mark Peerdeman wordt gemeld dat er nog maar flink verbinding vormen tussen computers en Postbus 675600 AB Eindhoven geëxperimenteerd moet worden. Inder radio's - om het maar even bondig sa Telefoon: 040-758875 daad zijn de - nu plotseling Engelstali men te vatten. Er wordt bijvoorbeeld ge - beschrijvingen niet allemaal even een uitgebreide demonstratie gegeven verhelderend. Daar staat tegenover dat van de nieuwste vorm van integratie: FM-PAC boek aan de voorbeeld programma's een packetradio, oftewel datacommunicatie hoop ontleend kan worden. Voor ma via de ether. Bij New Dimension Software in Harder chinetaal programmeurs bevat de tabel wijk is een boekje verschenen over de een enorme schat aan informatie. Andere demonstraties behelzen: BBS FM-PAC: 'De FM-PAC verder uitge en, Mailboxen, gebruikersgroepen. Het diept'. In 94 pagina's - op A5 formaat Na dit inderdaad uitdiepende stuk volgt aanbod is zeer breed. Naast de bedrij - worden alle mogelijkheden van de de MML, Music Macro Language. Het ven die zich specifiek met radio-ama FM-PAC zoals die nu bekend zijn be bevat veel praktische aanwijzingen teurs bezig houden, worden de stands sproken en toegelicht, tot nu toe de uit waarmee eenieder gediend is. Op echte ook bemand door computerhandelaren, gebreidste bespreking die wij hebben fouten, afgezien van een paar typefou onderwijsinstellingen, softwarebu gezien. ten, hebben we de schrijver - Steven reau's, en dergelijke bedrijven. Vanhetgoor - niet kunnen betrappen. De indeling en volgorde van behande Na de nodige voorbeeld listings krijgt Hobby Computerbeurs Assen ling zijn redelijk overzichtelijk, het is het slagwerk terecht een eigen hoofd Plaats: Triantha Hal Assen, bij het ijs ook leuk dat er ter ondersteuning een stuk. Dat hoofdstuk is relatief kort, maar stadion Drente aantal voorbeeld listings zijn opgeno bevat wel alle nodige informatie. Datum: 21 april 1990 men. Jammer alleen dat er wat weinig Resumerend kunnen we stellen dat 'De Tijd: 10.00-17.00 u aandacht aan de vormgeving is besteed. FM-PAC verder uitgediept' een heel Informatie: De heer E. de Weerd, Het verhaal is in één lettertype, achter aardig werkstuk is. De uitvoering is wel Postbus 410 elkaar over de pagina's uitgegoten. Hier iswaar wat simpel en doet wat twijfel rij 9400 AK Assen en daar een witregel en het feit dat een zen over de toch wel pittige prijs. De in Telefoon: 05928-13557 nieuw hoofdstuk op een nieuwe pagina houd is echter zeer bruikbaar, het is te begint vormen de enige houvast die de zien dat er de nodige research is ge zoekende heeft. Geen index, wel een in pleegd. Jammer genoeg was de disk Den Bosch houdsopgave, die gelukkig goed is. Ook waarop de voorbeelden zouden staan - de listings vallen onder het standaard redacties tikken zelden meer dan 5 re Op 28 april organiseert de PTC haar in lettertype. De titel doet misschien ver gels listing in - niet op tijd op onze bu middels traditionele Open Dag, dit keer moeden dat het boekje slechts geschikt relen aanwezig. Over de inhoud van de met een extra feestelijk tintje: dit jaar is voor gevorderde FM-PAC gebrui listings kunnen we dan ook weinig zeg viert men tevens het eerste lustrum. De kers. Niets is echter minder waar. Van gen. PTC is een vereniging van gebruikers af het allereerste begin, het bewaren en Eén ding is echter zonder meer duide van Philips computers. Dat loopt dus het in de computer steken van de P AC, lijk: wie leidt onder gebrek aan docu uiteen van MSX, via P2000 en :YES tot wordt de lezer bij de hand genomen. mentatie bij of mogelijkheden met zijn de Pc. De club heeft inmiddels zo'n Voor wie om de een of andere reden de of haar FM-PAC moet met gezwinde twintigduizend leden. Maandelijks ver PAC zonder Nederlandse gebruiksaan spoed dit boekje bestellen. schijnt het clubblad PTC-Print geheten; wijzing bezit is dit boek dus een aange de club beschikt ook over een eigen da name verrassing. Titel: FM-PAC verder uitgediept tabank: IS2000. Bezoekers kunnen een Auteur: Steven Vanhetgoor uiterst gevarieerd aanbod verwachten. We doen een greep uit de inhoud: In het Prijs: f 29,95 Er zullen demonstraties zijn van alle voorwoord en de inleidende hoofdstuk hier genoemde computertypes. Ver ken wordt wat aardige achtergrond in Te bestellen bij: koop, uitwisseling en een speciale lus formatie verstrekt. Bovendien wordt uit New Dimension Software trumwedstrijd staan allemaal op het de doeken gedaan wat je wel en niet Postbus 247
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 29- Eerste Hulp Bij Overleven Avonturiers, ruimtebonken, van het Engelse software huis Master de kip. Je zult dus wel moeten wachten tijdreizigers en laser-kanno tronic. Titels als Chiller, Knight Tyme, totdat de kip het gouden ei gelegd heeft. Spellbound, Formula One, Storm, Ga nu zeven velden naar rechts en lees niers, wie vinden er nu geen Stormbringer, Speedking, Finders hier de krant. In de krant vind je een ad baat bij MCM's Eerste Hulp Keepers, Soul of a Robot enzovoorts vertentie - bijvoorbeeld 'Chamber Bij Overleven? bieden nog steeds veel waar voor die maid wanted in Castle Storm' - waar je Geheime passwords, slimme vijftien gulden die zo'n cassette kost. op dient te reageren door het kasteel te trucs, zelfs POKE's om vals Jammer genoeg is men nooit tot het pro betreden met de vermomming die bij de duceren van diskversies overgegaan. advertentie past. te spelen kunt U in deze ru Met name de adventure-achtige spellen In het kasteel vind je twee naar elkaar briek vinden. Maar, om de zoals Knight Tyme en Stormbringer toe lopende trappen met daartussen een E.H.B.O. te kunnen schrijven houden menigeen bezig. In het verleden gat. Spring in dit gat en raap de 'teleport moet de redacteur van dienst is menige E.H.B.O. gevuld met hints en key' en 'pad' op. Je kunt nu naar limbo wel uw hulp hebben. tips voor Knight Tyme. Stormbringer teleporteren. Limbo bestaat uit slechts daarentegen is altijd een beetje en on één veld met daarin twee objecten: een Stuur in, die kaarten en ver dergeschoven kindje gebleven, terwijl schild en een paar schoenen. De schoe slagen van verre reizen door juist dit spel een directe opvolger van nen trek je aan met behulp van de Computerland. Knight Tyme is en zeker niet eenvoudig 'wear/unwear' functie. Ga naar rechts is. Tijd voor een aantal tips dus, waarbij en je duikt weer in het woud op. Loop E.H.B.O. is het laatste - of eerste - met name het hoofdredactionele lod verder naar rechts totdat je weer het toevluchtsoord voor diegenen onder deroog maar even de blik van het corri kasteel betreedt. Ga nu op de rand van ons die het ook allemaal niet meer we gerende beeldscherm dient te verwijde de eerste trap staan en spring naar de ten. Bij E.H.B.O. kan men terecht voor ren; het in zijn ogen aperte gezever zou andere kant. informatie over adventure games, tips wel eens te veel kunnen blijken te zijn Blijf doorlopen onderwijl de rondvlie voor en over spellen én andere wetens voor zijn tere gestel. gende bijltjes ontwijkend. Wanneer je waardigheden. Uw tips zijn altijd wel Eén probleem is in het kasteel te komen. een fles vindt is het aan te raden deze kom onder het motto: Helpt Uw MSX Ga hiertoe als volgt te werk. In het eer snel leeg te drinken. Op een bepaald Mede-computer-Mens! ste veld vind je twee voorwerpen; pak moment kun je niet verder,je staat nu in hier de vermomming en ga rechts het de 'fust jump chute'. Ga op de balk Importen veld uit. Pak de kip, ga twee velden naar rechts staan. Wanneer alles goed gaat links. Je kunt hier een fles vinden, pak begin je nu te trillen, spring op dat mo Uit Japan zijn zo normaal geworden dat deze op en drink hem helemaal leeg. Ga ment omhoog. Alhoewel het lijkt alsof ik af en toe de indruk krijg dat het toch terug naar de hut waar je Robin tegen er niets veranderd is, is het veld links van wel eens nuttig zou kunnen blijken te komt. Neem de krant van Robin aan, die waar je bent opeens donker. Het betre zijn Japans te leren. In ieder geval zou je krijgt in ruil voor een gouden ei van den van dit veld is dodelijk. Spring nog- ik dan een aantal fascinerende Japanse spellen kunnen spelen waar ik nu abso luut geen wijs uit wordt. Eén zo'n spel is Deze keer wat password's voor Hinotori. Om password's in te voeren moet je op pauze drukken en vervolgens twee maal op HOME. Vervolgens kunnen onder Konami's Hinotor~ één van de betere Konami's van het laatste jaar. Het spel meer de volgende password's ingetikt worden: kent redelijk veel Japans op het scherm, maar blijkt in de praktijk best speelbaar ILOVEHINOTORI Onkwetsbaar tI! zijn. Alhoewel er meteen bij vermeld SUPERBALL Alle ronde kaarten MEfALSLAVE 200 muntjes dient te worden dat een forse dosis doorzettingsvermogen noodzakelijk is. TURBO 3 schoentjes Het spel is uiterst moeilijk te krijgen in ULTRABOX 10 doosjes Nederland maar het schijnt dat Hinoto FULLITEMDAYOON Alle items DOKODEMOMAP F-5 compleet ri op kleine schaal geïmporteerd wordt. In ieder geval krijg ik genoeg reacties KOKOWADOKO 6 kaarten om wat meer aandacht aan dit spel te be KlNOOOIHITDANE Alle kaarten steden, zie kadertekst. HAYAME 3 lieveheersbeestjes GAOOOOOOOOOOH 10 levens extra HOIHOlHOlNOHOl Kompas? Goedkoop NANDANANDANANDA Oneindige levens ENDDEMOGAMITAINA Eind demo Is niet altijd duurkoop zoals blijkt uit de zeer uitgebreide reeks MSX software HANEYOKAGAYAKE ???? En met de code: ME3AMUGZlAKEFUA2YABSM SPEL-TIPS VOOR MSX sta je voor de deur van de laatste demon, het ultieme Boss monster. Sterkte.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -30-
M t t
---- $ 'SM • . maals, waarna links weer een uitgang zou iemand eens een totaal overzicht toch wel, uit vele hoeken van het land verschijnt. Ook dit is niet de goede uit van alle Konami kruisbestuivingen moe bereiken me regelmatig verzoeken om gang dus nogmaals springen is de ge ten opzetten. Voelt iemand zich geroe poke's voor de meest uiteenlopende wenste volgende stap. Ga nu wel naar pen?? spellen. Reden te meer om in het ver links op de roltrap. Loop door tot je bij volg in de E.H.B.O. eens wat meer dan het grote witte beeld - 'big white sta Super Tritorn gewoonlijke aandacht aan het fenomeen tue' - komt, spring dan in het knippe poken te besteden. rende vlak en je staat bij een kapotte te Dit uitsluitend voor MSX2 geschikte ar Waarbij ik dan wel het levensgrote ge leport. Van Rachel krijg je nu, wanneer cade adventure van het Japanse soft vaar loop dat de geachte hoofdredac je om hulp vraagt, een code die iets met ware huis Xain Soft is een spel dat teur zijn dreigement waar maakt en het activeren van de teleport te maken slechts door weinigen gespeeld schijnt deze rubriek opheft wegens vermeende heeft. En eerlijk gezegd houdt het daar te worden. Onterecht, want alhoewel al waanzin en klaarblijkelijke onbegrijpe op wat mij betreft. Hoe kom ik langs wat ouder is dit toch één van de betere lijkheid. In dat geval verwacht ik wel dat Grunter? Muurvast! Iemand een com Japanse importen van HomeSoft. Wat minstens een Stichting Tot Behoud Van plete oplossing? tips uit de losse hand. MSX Computer Magazine's Onover Vergaar zoveel mogelijk EXP(erience) troffen E.H.B.O. in het leven geroepen Dubbel lekker waardoor je STR(ength, rood) en H.P. zal worden en de protestbrieven het bu (hitpoints, blauw) toenemen. reau van de hoofdredacteur - en hem Met het opnieuw verschijnen van de Probeer alle schatkisten te krijgen. Lukt hopelijk ook - uit ons aller gezichtsveld charmante Konami ROM Q'bert tegen dit niet dan is er nog geen ramp ge doen verdwijnen. een nog charmanter prijsje, f 29,95, beurd; probeer je EXP zo aan te vullen moest ik opeens weer denken aan het dat je er op het laatst geen STR en H.P. Moeilijkste beruchte fenomeen dat het soms moge meer bij krijgt. Ga vervolgens terug naar lijk is om op twee slots MSX machines de schatkist en versla de monsters bij de Aan dit alles is hoe dit vorm te geven. sommige Konami cartridges tegelijker kist. Je kunt ook gewoon over ze heen Het sec oplepelen van eindeloze reek tijd te gebruiken. Uiteraard niet tegelij denderen en de kist pakken. Deze laat sen poke's doet ook niemand goed en kertijd in de zin van multi-tasking, maar ste actie is ondermeer mogelijk bij de kan verwarrend werken. Bovendien ko het insteken van een tweede ROM kan schatkist in de eerste kuil, drie velden men er momenteel relatief weinig inte ccn aantal functies in de andere ROM links van de eerste deur. ressante poke's binnen. Dus hier moet tevoorschijn brengen. Zo kun je Neme Sommige items verkrijgje door een aan nog even goed over nagedacht worden. sis 2 op de volgende manieren 'uitbrei tal monsters van hetzelfde ras uit hun In de tussentijd word ik graag bedolven den'. Met Maze of Galious in slot 2 blijf dromen te helpen. Zo krijgje bij de roze onder poke's. je na het verliezen van een leven de wa mannetjes een schild en een ring waar pens behouden die je op dat moment mee je bij de draak komen kunt. Of de Wizard's Lair had. monsters rechts van de rood-blauwe Q'Bert in slot 2 geeft ook een aantal mo ballen waar je de hand kunt leggen op Het arcade adventure Wizard's Lair is gelijkheden. Pauzeer het spel en tik een twee blauwe sleutels die je later in stage zo'n spel dat op het eerste gezicht wei van de volgende codes in: Metalion, twee nodig hebt. nig biedt totdat je het daadwerkelijk be Lars18th of Nemesis. In stage twee kom je op een bepaald mo gint te spelen. Qua spelopbouw is Wi Nemesis heeft tot gevolg dat je één ni ment via een deurtje bij twee, boven el zard's Lair goed doordacht, de puzzels veau verder gaat, terwijl Lars18th je alle kaar gelegen deuren. Open de deur met zijn moeilijk maar niet onmogelijk, kort begin wapens geeft. Het intikken van het blauwe sleutelgat door er tegen aan om alle ingredienten zijn aanwezig voor Metalion omringt je schip met een te lopen en ga door de tweede deur. Je menig nachtelijk uurtje achter de moni groen energie scherm, dat vijandelijke komt in een grot terecht, waar je op dit tor. schoten tegen houdt. moment absoluut niet omlaag mag gaan. Een probleem in Wizard's Lair zijn de Ga door naar rechts, waar je in verschil magische liften. Om deze te kunnen ge Penguin Adventure in slot 2 gebruiken lende velden schatkisten kunt vinden. bruiken dien je bepaalde codes te ge heeft een uitermate grappig effect. Je Versla in deze velden zo lang als moge bruiken. De volgende codes zijn onder schip verandert in een pinguïn en de lijk is zoveel mogelijk monsters, totdat meer mogelijk: 'pods' veranderen in vissen. Schiet ze! je weer een item krijgt. Ga nu pas om laag en pak de schatkist waarin het Codes Wizard's Liar: Q'Bert kan ook bij Maze of Galious ge zwaard verborgen is. Dit zwaard zal zeer Caive, Hawlo, Crypt, Dungn bruikt worden. Je krijgt dan automa van pas blijken te komen. Super Tritorn Vault, Liayr, Lions tisch 100 sleutels, munten en ammunitie. is een uitstekend spel dat meer dan ge Q'Bert bij Fl Spirit geeft je de mogelijk noeg arcade adventure biedt om maan heid zelf te bepalen op welke tracks je denlang de spanning erin te houden. wilt rijden zonder dat je daarvoor aan Het spel is moeilijk, maar niet té! Niet En als klap op de vuurpijl, dankzij Ed bepaalde eisen moet voldoen. aan te raden voor beginners! win Weijdema en Frank Huisman, een Tenslotte, Knightmare gebruiken bij kaart van de eerste en tweede verdie Maze of Galious stelt je in staat Popo Oproepen ping van dit zwaar ondergewaardeerde Ion en Aphrodite in totaal 99 maal op spel. nieuw tot leven te brengen, dit in tegen Om meer poke's etcetera in te sturen stelling tot het normale spel waarbij dit hebben tot op heden nog niet echt veel slechts éénmaal mogelijk is. Eigenlijk leuks opgeleverd. Ietwat verbaast me dit Happy Wizarding!!!!
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 31- Kaart Wizard's Liar
::!.- db... R 1 5 SLEUTEL
~."I DIAMANf j;.....: ~ 1 D ~ J~ ~~ ~ àt lq l . RING ~ • R L..-....f....I--I'S .-- ,J ::e~ 0 P PAARS )( l@l ~ ~ ~ - t: Il. X x R ROOD - I EJ-@ :r :r : ~.,.,.---,- -1 ~I....-----I' T 'v/wrr .0----. ...---4!- fl'!.'. ~ rm s ~ :::l s:: fl SLANG c: Cl) ~I }-, .~ 1 X -~ x ~ 3 x ÁA~ r-: J4n1. 3 0 I I ~ CD 0 1 1 ;1 ~ 3 12.1 cl HARNAS U) " ~ .--. ti 'W X -..j c: :=J R ~I at -I 3 ~ f-- ~ ~ I: s:: ~ ol --~ ® 41- DOORGANG/DEUR 1 .a 11 ::I.il ---I ~ PI ~J-l@ tL--' !!L ., ~ .1. =-j-; WATER ~ i· + ~"fS_ 1ll!'1 VUUR t- a~ -----C . • \ • _. .L 1 -1_ ~ MAGISCHE UFf :1. \:1'5 ,.:r l@ \ S r;JLi'f1 UFf \ -If--:: i-- \ -; - (J] UFf OMHOOG ~.@t •, ~ TI< S-.L 1':'::1 • Q GROT MET DEUR -.4 ~ f- ~ 41j ~ J- STARt- . -I ONZICIITBARE WEG ~_Jf~ 0 [T ] LJot]. :1 "T @ PUT :.1 5 f- t--~~ MIDDEL TEGEN " c{? SLANG MET DEZELF ~ CD ~-- DEKLEUR 4- Biobits
Misschien kunt u zich het zullen we u onthouden, maar conventio tige jacht. Weliswaar ontstaat er ook na redacteursdagboek uit MSX nele vergaderingen zijn er eigenlijk nau verstoring een nieuw evenwicht, maar welijks geweest. We kunnen dan ook ge daarbij is dan wel sprake van verarming. Computer Magazine num rust stellen dat in de telefoonlijnen van Steeds minder soorten planten en die mer 28 nog herinneren. Nederland het idee rees dat intussen ren vinden hun plaats in het hedendaags Het wel en wee van een com realiteit geworden is. cultuurlandschap. puterkampleider werd daar De leiders - Richard Arends en Rem uit de doeken gedaan. Ken bert 'Blieb' Oldenboom - gaan zelf va Talen kantiekampen organiseren. Ze hebben nelijk sloeg het verhaal aan: daartoe de stichting RadiX opgericht, Op computergebied zijn er lesboeken hoewel er toch echt een ad die trouwens kan rekenen op de steun beschikbaar die speciaal voor kinderen vertentie in datzelfde num van nog andere vaste medewerkers. in de doelgroep - leeftijden van acht mer stond, belden vele lezers tot en met veertien jaar - geschreven de redactie om meer gege Het doel is kampen te organiseren die zijn. Er kan gekozen worden uit cursus voor iedereen - ook in fmancieel op sen Basic, Pascal, C, Z80 machinetaal en vens. zicht - bereikbaar zijn. Er zal aandacht 6502 machinetaal. geschonken worden aan allerlei facet Er kan in overleg ook in andere talen ge Het organiseren van vakantiekampen is ten van het fenomeen computer, maar werkt worden, de leiding is van heel wat geen lucratieve bezigheid. De kosten ook aan andere zaken. Op die manier markten thuis. Behalve aan het leren van voor de deelnemers moeten laag blijven, hopen ze kinderen die anders misschien een taal kan er ook aan een pro terwijl de verzorging toch goed moet niet op vakantie zouden gaan een fan grammeerproject gewerkt worden. zijn. Bovendien, ook de concurrentie tastische week te laten beleven. Zo'n project kan een opdracht van de laat zich niet onbetuigd. Vooral de zeil leiding of een eigen idee zijn. Hulp bij en voetbalkampen worden druk be Evenwichten de computerproblemen is altijd aanwe zocht. Er wordt fiks getrokken aan de zig. deelnemers in spé. Maar ook computer Door de jonge stichting wordt al enige De computers kunnen door de deelne kampen bestaan nog steeds. Een erf maanden hard gewerkt aan de kampen mers van thuis worden meegenomen, goed uit de tijd dat het besef dat 'ieder die in juli en augustus van start gaan. maar er kan ook gebruik gemaakt wor een met computers te maken zal krijgen' Stap voor stap wordt alles wat bij het den van de computers van de stichting. begon door te dringen. voorbereiden van de vakanties nodig is Het is in principe de bedoeling dat er Ouders hechtten er steeds meer belang geregeld. Omdat het om groepen van voor elke deelne(e)m(st)er een compu aan dat hun kinderen met de computer ongeveer dertig personen gaat moeten ter beschikbaar is. Alleen op die manier leerden werken. Omdat die kinderen er heel wat bergen - en heuveltjes - kan iedereen zelfstandig op zijn of haar zelf het spelen met computers gewoon verzet worden. eigen niveau bezig zijn. leuk vonden rezen de computerkampen in Nederland bijna als paddestoelen uit Het eerste probleem was de locatie. Voor meer informatie kunt u schrijven de grond. Voor de kampen zou niet alleen behoef naar: Sommige van die paddestoelen zijn in te zijn aan slaapruimte maar ook aan. tussen verdwenen, slechts enkelen heb een computerzaal, terwijl bossen en an Stichting RadiX ben stand gehouden. Maar vele ex-deel dere recreatiemogelijkheden onder Postbus 42050 nemers hebben een fantastische vakan handbereik moeten zijn. De oplossing 2504 EB Den Haag tie bij zo'n computerkamp achter de die gevonden werd, was eigenlijk ook rug. Er zijn interlocale vriendschappen meteen de definitieve invulling van het Of bellen: ontstaan die tot op de dag van vandaag 'tweede accent'. stand houden. Naast computers zal er ook aandacht Rembert Oldenboon geschonken worden aan de natuur. De Tel.: 030-250819 RadiX locatie in Austerlitz - vlak ten oosten van Utrecht - biedt namelijk uitge Richard Arends Afgelopen najaar heeft een kleine groep breid de mogelijkheid de natuur te be Tel.: 070-3677666 ervaren computerkampleiders de kop studeren en onderzoeken. Er is onder pen bij elkaar gestoken. Volledig vol andere een laboratorium aanwezig gens de traditie overigens voornamelijk waarvan gebruik kan worden gemaakt. via RS232 poorten, modems en data Om misverstanden te voorkomen: er banken. De details van hun methoden zullen geen paddestoelen gezocht of vo gels bestudeerd worden. Wel wordt er gewerkt met evenwichten zoals die in de COMPUTER EN MILIEU ALS levende natuur voorkomen. De mens KAMP-INGREDIENTEN ziet steeds weer kans deze evenwichten te verstoren door vervuiling of overma-
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 33- FILES met behulp van ML
Veel Basic-programma's Eerst een FILES-commando en dan pas Subroutine FILE schrijven naar of lezen van de INPUT-opdracht is een tussen-op lossing, maar ook al niet zo'n elegante. Het belangrijkste deel van het voor diskette. Soms gaat het om Met behulp van een beetje ML is er een beeldprogramma FILER is de subrou een eigen data-bestand met veel mooiere oplossing mogelijk: de be tine vanaf regel 810. Deze verwacht de een vaste naam, maar vaak is standsnamen kunnen dan worden opge volgende variabelen als invoer: het ook een bestand waarvan slagen in een array, zodat het pro ST. Het adres van de ML. Wordt be de gebruiker de naam moet gramma er van alles mee kan doen. paald door de installatie-routine (zie kunnen opgeven. De meest hieronder). Te simpel simpele oplossing is, ge DRIVE%. Dit is de aanduiding van de woon met INPUT een be Waarom werkt die tussen-oplossing met drive, waarop de fûes gezocht moeten standsnaam te laten invoe FILES niet? Allereerst moet de gebrui worden. Een 0 betekent de huidige disk ren. Maar het zou veel mooi ker de bestandsnaam nog altijd overtik drive, een 1 staat voor A, een 2 voor B, ken en kan daarbij natuurlijk een tikfout enzovoorts. er zijn als er een lijst met maken. Dat leidt dan weer tot disk-er bestanden op het scherm rors en dergelijke. ZN$. De ZoekNaam. Dit is een be kon verschijnen, waaruit de Maar vervelender is nog, dat er 112 be standsnaam in het twaalf-letter formaat, gebruiker dan zijn keuze kon standen op een diskette passen. En op waarin een vraagteken voor een wille maken. een MSX1-scherm, dat immers maar 40 keurig karakter staat. De andere 'wild kolommen breed is, zijn die nooit alle card', het sterretje, is niet toegestaan. maal in één keer op het scherm af te '*. *' moet dus vertaald worden naar drukken! De laatste vervelende adder '??????????1', twaalf vraagtekens met onder het gras is, dat het FILES-com een punt na de eerste acht. '* .BAS' mando een foutmelding 'File not found' wordt '???????? .BAS' en 'FILE* .D?C' produceert, als er geen fûes op de dis wordt 'FILE????D?C'. Alle fûes die kette staan die aan de gegeven omschrij aan de zoeknaam voldoen worden ge ving voldoen. Hoe lost ons voorbeeld vonden, net als bij het normale FILES programma FILER dat dan op? commando. Machinetaal FILE roept de ML twee keer aan. De eerste keer - met USR-argument 0 - FILER maakt gebruik van een korte om te tellen hoeveel fûes er bestaan, die ML-routine, die op twee manieren kan voldoen aan de beschrijving in ZN$. Als worden aangeroepen. Omdat de aan dit aantal 0 is, eindigt FILE meteen. roep via een USR-functie gebeurt kan Is het aantal ongelijk aan nul, dan decla er een parameter worden opgegeven. Is reert FILE zelf een array FILE$ met de dat een nul, dan telt de ML het aantal juiste grootte. Elk van de elementen bestanden dat aan een bepaalde be wordt eerst gevuld met twaalf spaties. schrijving voldoet. Hiervoor kan dan Dit is verplicht; als dit achterwege gela een array gereserveerd worden, dat pre ten wordt zal de ML de computer cies groot genoeg is. Wordt er een argu hoogstwaarschijnlijk ophangen. ment ongelijk aan nul opgegeven, dan wordt dit getal beschouwd als de Nu wordt de ML voor de tweede keer V ARPTR naar een string-array. De fi aangeroepen, dit maal met als argument lenamen worden dan in dit array opge VARPTR(FILE$(O)). Hierdoor wor slagen. den de fûenamen opgeslagen in het ar ray FILE$. ZN% heeft in ieder geval de Door de manier waarop fûenamen in waarde van het aantal gevonden bestan tern worden opgeslagen, moeten alle den. Let op: de eerste fûenaam staat in bestandsnamen een bepaalde vorm FILE$(O), de laatste in FILE$(ZN%- hebben, namelijk acht karakters ge 1). volgd door een punt, gevolgd door drie karakters. Elke bestandsnaam is dus FILE gebruikt zelf alleen nog de varia verplicht twaalf letters lang, met een bele ZI% - en USR-functie nummer 0 punt op de negende plaats. Dit is ook het wordt omgedefinieerd. Het FILE$-ar MSX: MET ML FILES IN formaat dat het normale FILES-com ray moet natuurlijk gedeclareerd blij BASIC-ARRAY mando gebruikt voor het afdrukken van ven, zodat de rest van het programma er de bestandsnamen. gebruik van kan maken. Maar voordat
MSX Computer Magazine nummer 37 • maart 1990 -34- FILE opnieuw kan worden aangeroe Uitkiezen De subroutine kan met een druk op de pen moet het array eerst weer gewist Escape-toets verlaten worden; het worden, bijvoorbeeld met: Het programma roept dan de subrou hoofdprogramma eindigt dan ook, na tine in regel 270 aan. Deze is groter dan dat het FILE$-array gewist is en de ERASEFILE$ de andere twee bij elkaar, maar is dan functietoetsen teruggezet zijn. ook behoorlijk krachtig. Anders verschijnt er een 'Redimensio De gevonden bestanden worden in een Klein maar fijn ned array error'. lijst afgebeeld op het scherm, waarbij er net zoveel naast elkaar gezet worden als Toegegeven, FILER is niet het mooiste Installatie er op het scherm passen. De subroutine programma ter wereld. Er is nog van al zoekt zelf - met behulp van een PEEK les aan te verbeteren. Eventuele fouten De ML zelf - slechts 163 bytes - wordt op adres &hF3BO - uit, hoe breed het worden absoluut niet opgevangen en geïnstalleerd door de subroutine vanaf scherm is. FILER zelf schakelt overi een kopieer- en print-opdracht zouden regel 940. Er wordt ruimte gemaakt on gens zelf om naar 37 of 80 karakters op ook leuk zijn. der de CLEAR-grens, waar de ML ver MSX1 en MSX2. volgens wordt opgeborgen. De variabe De eerste twintig regels worden ge Maar het doel van FILER is niet om le ST bevat het start -adres van de ML. bruikt voor de lijst, de andere drie blij echt een complete DOS-Shell te zijn, De installatieroutine moet minstens één ven beschikbaar voor de functietoetsen maar om de werking van de ML-subrou - en eigenlijk ook niet meer dan één - en meldingen en vragen van het pro tine te demonstreren. En voor z'n om keer worden aangeroepen vóór de sub gramma. vang is FILES toch geen gek productje, routine FILE wordt aangeroepen. dachten we zelf. Met de pijl-toetsen kan het aanwijs-ster Wie voelt er wat voor om allerhande uit Overigens controleert het hoofdpro retje nu van de ene naam naar de ande breidingen toe te voegen? Een dergelijk gramma of de ML soms al geïnstalleerd re bewogen worden. Het bijzondere is programma zal ongetwijfeld te groot is. Zo ja, dan wordt de installatie-routi echter, dat de lijst meeloopt als het aan worden om te plaatsen, maar ruimte op ne niet opnieuw aangeroepen. wijs-sterretje van het scherm dreigt te de diskette hebben we altijd wel... verdwijnen. Ook op een MSX1-scherm DOS-Shell van 37 kolommen kunnen op die manier Voor de experts alle 112 mogelijke files uitgekozen wor FILER zelf is feitelijk een hele simpele den. Het programma maakt gebruik van een DOS-Shell, hoewel dat hiervoor eigen paar trucs, waar nog iets over te zeggen lijk een veel te groot woord is. Het pro Onderin beeld zijn vijf functietoetsen valt. In regel 400 wordt tweemaal een gramma installeert de ML en vraagt de opnieuw gedefinieerd: BIOS-routine aangeroepen: éénmaal gebruiker om een drive-letter en een adres &h3E om de functietoetsen hun zoeknaam. De drive-letter mag een F1: 'RUN'. Inladen en uitvoeren vaneen oorspronkelijke definities terug te ge hoofd- of kleine letter zijn. Basic-programma. ven. F2: 'BLOAD,R'. Inladen en uitvoeren Direct daarachter wordt BIOS-routine Het programma controleert niet of de van een ML-programma. &hCF gebruikt, waarmee de nieuwe drive bestaat! De variabele DRIVE% F3: 'KILL'. Een bestand wissen. functietoetsen ook werkelijk worden af krijgt hier meteen de juiste waarde en F4: 'RENAME' . Een bestand hernoe gebeeld. DRIVE$ wordt gelijk aan de letter van men. de drive gevolgd door een dubbele punt, F5: 'TYPE'. Een bestand bekijken. Het Dan worden er nog drie 'escape-codes' dus 'A:' of 'B:', enzovoorts. bestand wordt op het beeldscherm afge gebruikt: ESC L voegt een regel tussen drukt. Pauzeren kan alleen met < con op de huidige cursorpositie, terwijl ESC Hierna volgt een vraag om een zoek trol-S > , waarna met < control-Q > het M de huidige regel juist verwijdert. ESC naam. Het standaard-antwoord is de afdrukken hervat kan worden. J, tenslotte, maakt de rest van het beeld vertaling van '*. *' naar het twaalf-letter scherm schoon vanaf de huidige cursor formaat: '???????????'. Wordt één van deze functietoetsen inge positie. De gebruiker kan dit wijzigen. FILER drukt dan wordt de overeenkomstige controleert vervolgens of de zoeknaam bewerking uitgevoerd op het 'huidige' In regel 70 wordt met behulp van een wel 12 letters lang is en of er wel een bestand - het bestand waar het sterretje PEEK op adres &h2D uitgezocht of dit punt op de negende plaats staat. voor staat. Er volgt in ieder geval nog een MSX1 dan wel MSX2-computer is. een vraag om bevestiging, bijvoorbeeld: Staat hier een waarde ongelijk aan 0, Wanneer alles in orde is wordt FILE dan is het kennelijk géén MSX1 en kan aangeroepen. Worden er geen files ge TEST .DAT wissen (JIN)? er dus veilig naar 80 kolommen worden vonden, dan keert deze subroutine met overgeschakeld. een terug en heeft ZN% de waarde 0; De gebruiker moet nu met J of N ant anders is het FILE$-array gedeclareerd woorden. Na N gaat de operatie niet en gevuld. door.
MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -35- 10 REM FllER 0 El SE A%=INSTR(CHR$(29)+CHR$(30)+CHR$ 20 REM 0 (28)+CHR$(31)+CHR$(27),A$): IF A%=0 T 30 REM FILES m.b.v. Ml 0 HEN GOTO 360 108 40 REM 0 370 ON A% GOSUB 610,630,650,670,690 201 50 REM MSX/MS-DOS Computer Magazine 0 380 A%=FRE(0) 82 60 REM 0 390 GOTO 360 102 70 ClS: KEY ON: SCREEN 0: IF PEEK(&H2 400 GOSUB 590: OEF USR=&H3E: A%=USR(0 0) THEN WIDTH 80 ElSE WIDTH 37 178 ): OEF USR=&HCF: A%=USR(0): RETURN 103 80 ST=PEEK(&HFC4A)+256*PEEK(&HFC4B): 410 I Bouw het scherm op ************ 0 IF PEEK(ST)=17 AND PEEK(ST+80)=34 THE 420 FOR 1%=0% TO 0%+MF%-1: lOCATE NW% N GOTO 110 235 *((1%-0%) MGD NK%)+I,(I%-O%)\NK%: PRI 90 ClEAR 2000,ST-&HA3 19 NT FIlE$(I%);: IF I% MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -38- - lende vorm hebben: kleurgebruik kan ken: ze komen gewoon niet voor. voordelen voor het bedieningsgemak daarbij heel belangrijk zijn, net als ge De tweede verbetering is een eenvoudi van het programma. Maar het betekent luidssignalen. ge: we zetten meer informatie op het ook, dat er altijd een mogelijkheid moet scherm. De vraag 'Keuze?' is te summier zijn om een stapje terug te doen. Als de Efficiëntie - het kost niets extra om hier even te gebruiker zich bedenkt - of gewoon de zetten: verkeerde toets aanraakt - mag er niet Een andere, hele belangrijke regel is: plotseling een diskette geformatteerd of vermijd overbodige handelingen. Dat Maak uw keuze (1-3): een bestand verwijderd worden! Er geldt in feite voor beide partijen: zorg moet altijd een soort 'nooduitgang' zijn. ervoor dat de gebruiker geen overbodi Beter te onthouden Het verdient aanbeveling om daarvoor ge acties hoeft te ondernemen, maar steeds dezelfde toets te nemen: een voor laat het programma ook geen tijd en Maar het kan nóg beter. Waarom ne de hand liggende - en op alle toetsen ruimte verspillen met het geven van men we hier cijfers? Die zijn lastig te borden aanwezige - kandidaat is de overtollige informatie. Belangrijke in onthouden; beginletters zijn veel beter esc-toets. Dit is niet voor niets een af formatie moet daarentegen altijd zicht geschikt. korting van het Engelse 'escape', dat baar zijn. Bijvoorbeeld, stel dat een pro 'ontsnapping' betekent. gramma een hoofdmenu heeft, dat uit I Invoeren drie keuzes bestaat. We kiezen er bij WWijzigen Vooruitzien voorbeeld voor, de mogelijkheden on S Stoppen der elkaar in het midden van het scherm Iets dat hiermee nauw samenhangt is het te presenteren, als volgt: Geef uw keuze (I/W/S): 'standaardantwoord' . Vaak is het ant woord op een vraag te verwachten, zo 1 Invoeren Maar nu hebben we zelfs wat overbodi dat dit antwoord aan de return-toets ge 2 Wijzigen ge informatie op het scherm: de gebrui koppeld kan worden. Eén mogelijk ant 3 Stoppen ker kan zelf wel zien dat de 'I' de eerste woord wordt dan automatisch gekozen letter van 'Invoeren' is. Een aardige tus als de gebruiker op de return-toets Onderin beeld verschijnt dan de vraag: senoplossing is bijvoorbeeld: drukt. Dit standaardantwoord moet al tijd duidelijk te zien zijn, bijvoorbeeld Keuze? [I]nvoeren door het in hoofdletters te zetten, zoals [W]ijzigen in 'Nog een naam invoeren? (J/n)'. Het We verwachten van de gebruiker dat hij [S]toppen antwoord zal meestal 'l' zijn; de gebrui hier een nummer intikt, gevolgd door de ker heeft op die manier de mogelijkheid return-toets. Maar wat doen we, als de Maar wat nu, als twee menukeuzes de om een serie namen in te voeren door gebruiker '4' indrukt, plus return? Dan zelfde beginletter hebben? De meest tussendoor op return te drukken. Pas als drukken we onderin beeld af: 'Ongeldi simpele oplossing is, één van de menu's de serie ten einde is, moet hij op de 'N' ge keuze! Druk op een toets .. .' en wach een andere naam te geven, door bijvoor drukken. ten op een toets. Deze gebruikersinter beeld 'Wijzigen' om te dopen in 'Veran Dit betekent echter, dat er beslist een face is eenvoudig, maar doeltreffend. deren' of 'Bewerken'. Maar ook dat nooduitgang uit het invoeren moet zijn, Het kan echter véél beter. werkt niet als we de keuzes 'Wijzig omdat er anders steeds per ongeluk een naam' en 'Wijzig adres' willen toevoe naam teveel wordt ingevoerd. Het is ook Geen toets teveel gen. Toch is dat probleem elegant en mogelijk het standaardantwoord tussen consequent (!) op te lossen met: haken te zetten: De eerste verbetering heeft betrekking op het invoeren van de keuze. We heb [I]nvoeren Verder ([J)IN) ben hier maar weinig keuzes, zodat we Wijzig [N]aam met één enkele toets kunnen kiezen. Het Wijzig [A]dres of direct achter de vraag, met de cursor is dus overbodig om te wachten tot de [S]toppen op het standaardantwoord: gebruiker daarna nog eens op een re turn-toets drukt. Helemaal fout is het, Geef uw keuze (IIN/AlS): Verder? (JIN) J om een twee-cijferig nummer te vragen en de gebruiker dus te dwingen '03' in te Zo ziet het er al een stuk beter uit. Als Het standaardantwoord bij een 'gevaar typen. We reageren dus meteen op de we er nu voor zorgen dat ingetypte toet lijke' vraag mag nooit bevestigend zijn, toetsen '1' tot en met '3', in plaats van op sen automatisch naar hoofdletters wor om te voorkomen dat er inderdaad in de bevestiging met return te wachten. den omgezet en dat we alleen de letters een onbewaakt ogenblik een diskette Dit heeft een bijkomend voordeel: we 'I', 'N', 'A' en 'S' accepteren, dan heb geformatteerd raakt. kunnen de invoer van de gebruiker met ben we een heel aardige gebruikersin Dus na 'Diskette formatteren? (JIN)' een testen op geldigheid. We laten al terface die op een aantal belangrijke moet het standaardantwoord 'N' zijn, leen de toetsen '1' tot en met '3' toe. De punten beter is dan de oorspronkelijke. nooit 'J'. rest negeren we - en drukken we ook Dit heeft bovendien als bijwerking, dat niet af. Eventueel kunnen we de compu Nooduitgang de gebruiker achterdochtig wordt, als ter even geluid laten maken bij een ver het standaardantwoord ergens 'N' is. keerde toets, maar dat is niet nodig. Op Wanneer ervoor gekozen wordt alle Hij ruikt onraad en denkt nog eens over deze manier hoeven we geen aparte af functies met één toetsdruk toegankelijk zijn keuze na, in plaats van mechanisch handeling voor foutieve keuzes te ma- te maken, zoals hierboven, dan heeft dat op return te drukken. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 39- Even geduld a.u.b ... Twee voorbeelden In elk geval moet er een speciale contro le komen op de ingevoerde waarde en Een merkwaardig, maar veel voorko De twee voorbeeldprogramma's SIM moet de gebruiker altijd minstens twee mend verschijnsel in de computerindus PEL en MENU demonstreren verschil toetsen indrukken om een keuze te ma trie is, dat gebruikers toetsen beginnen len in de gebruikersinterface. Ze doen ken. De INPUT-opdracht zou je eigen in te drukken zodra ze het gevoel heb feitelijk hetzelfde: ze presenteren een lijk altijd moeten vermijden want hij is ben dat er niets meer gebeurt. Vaak is menu met drie keuzes. gewoon niet goed genoeg om in een ge dat, tot overmaat van ramp, de return bruikers-vriendelijk programma ge toets, zodat er onbedoeld allerlei keuzes Letter invoeren bruikt te worden. gemaakt blijken te zijn als de computer Geef foutmelding Wanneer keuze 2 gemaakt wordt, blijkt eenmaal 'weer wakker' geworden is. Stoppen dat nog eens duidelijk: ook daar wordt Het is dus van belang de gebruiker altijd met een INPUT-opdracht om een letter op de hoogte te houden van de gang van De eerste keuze leidt tot de vraag: gevraagd. Dit keer is de invoer een zaken. Laat bij langdurige bewerkingen string, zodat de '?Redo from start'-tekst altijd even een geruststellende tekst 'Geef een letter (A/B/C):' nooit zal kunnen optreden. Maar weer zien, zoals 'Gegevens worden gesor moet er een uitgebreide controle komen teerd .. .' of 'Even geduld a.u.b .. .' waarna de gebruiker een letter moet in op de ingevoerde string: niet alleen Helemaal mooi is natuurlijk een teller, voeren. Er wordt geen verschil gemaakt moet de lengte precies één zijn, maar de waarbij de gebruiker alleen wel moet tussen grote en kleine letters, maar an letter moet ook kloppen. weten tot hoever er geteld gaat worden. dere letters dan de A, de B en de C wor Laat dus ook de eind-teller zien of nog den niet goedgekeurd. Hertekenen beter: tel achterwaarts, dus tot nul. Ook Keuze 2 geeft een foutmelding met de een goede oplossing is, in percentages te tekst 'Dit is een foutmelding [toets]' on Omdat de schermcontrole bij een IN tellen, bijvoorbeeld: derin beeld. De gebruiker moet dan op PUT-opdracht zo slecht is moet het een toets drukken en het hoofdmenu hoofdmenu bij elke doorgang opnieuw 90% gesorteerd ... verschijnt weer. worden afgedrukt. Dat is verre van De laatste keuze beëindigt het pro mooi; het leidt tot een flikkerend beeld. waarbij de 90% steeds minder wordt, gramma. Het is heel goed mogelijk om de IN eventueel in stappen van 10%. Druk niet Het hoofdmenu wordt net zolang uitge PUT-opdracht in zijn geheel te vermij teveel af: dat kost weer computertijd. voerd, totdat er voor 'Stoppen' gekozen den en de schermopbouw nauwkeurig IS. onder controle te houden. Dat gebeurt Om helemaal op veilig te spelen kan in het tweede voorbeeld: MENU. men het beste, voor ieder antwoord wat Simpel MENU lijkt bijna drie keer zo lang als de gebruiker zal moeten gaan ingeven, SIMPEL, maar dat is schijn. Als we de de toetsenbord-buffer even legen. Een De eerste versie van dit programma, opmerkingsregels niet meetellen is simpele LINE INPUT in een dummy SIMPEL, is de eenvoudigste van de SIMPEL 20 regels lang en MENU 37. variabele kan rampen voorkomen, als er twee en ook maar half zo groot. Het Dat is 'slechts' twee keer zo lang. Boven per ongeluk toch wat toetsen waren in menu heeft de volgende vorm: dien bevat MENU een aantal subrou gedrukt voordat men de vraag zag. Maar tines, die ook door andere - later nog ook daarbij is het een keuze, want vaak 1 Letter invoeren toe te voegen - delen van het pro zullen gebruikers die een programma 2 Geef foutmelding gramma gebruikt kunnen worden, wat goed kennen op de keuzes vooruit wil 3 Stoppen vaak juist tot ruimtebesparing leidt. len kunnen lopen. Het hoofdmenu van MENU is wat Deze versie is rechttoe-rechtaan gepro mooier aangekleed: er staan kadertjes Cursorbesturing grammeerd, maar dat levert een paar omheen. De keuzes zijn: problemen op. Het begint al met de De cursor speelt ook een belangrijke rol vraag 'Geef uw keuze' in regel 140. Dit [L]etter invoeren in het op de hoogte houden van de ge is een INPUT-opdracht, waarmee om Geef [F]outmelding bruiker. Niet alleen vestigt hij de aan een waarde gevraagd wordt. Hierdoor dacht van de gebruiker op plaatsen op zal er altij d een vraagteken op het beeld Druk op [ESC] om te stoppen het scherm die aandacht nodig hebben, scherm verschijnen. Dat is niet mooi, maar het is ook mogelijk met de cursor want 'Geef uw keuze' is een opdracht, Invoer keuzes aan te wijzen of signalen te ge geen verzoek!Maar afgezien daarvan: ven. de gebruiker kan hier van alles intypen. De vraag 'Geef uw keuze' is voorzien Zelfs het aan- en uitzetten van de cursor Te hoge of te lage nummers - alleen de van een opsomming van de mogelijkhe kan zo'n signaal zijn. Als de cursor zicht waarden 1, 2 en 3 zijn eigenlijk toege den: '(LJFJESC)'. Het eigenlijke afvra baar is, wordt er kennelijk invoer ver staan - maar ook 'Kiekeboe'. In het gen van het toetsenbord gebeurt in de wacht; is hij onzichtbaar, dan heeft het laatste geval verschijnt het gruwelijke subroutine INVOER, vanaf regel 470. dus ook geen zin om ongeduldig op re '?Redo from start' op het beeldscherm, Deze dient voor het afvragen van één turn te drukken. Verplaats de cursor na waardoor de programmeur gegaran enkele letter. De subroutine verwacht elk antwoord op een vraag, om aan te deerd alle controle over wat er waar op vier variabelen met gegevens. PR$ moet geven dat het antwoord ontvangen is. het scherm staat kwijt is. Erger nog: de een tekst bevatten die eerst zal worden Dit kan bijvoorbeeld ook, door het ant gebruiker kan met de pijltoetsen over afgedrukt - PR is een afkorting van woord op de vraag af te drukken. het scherm wandelen! PRompt. IN$ moet alle letters bevatten MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 40- _ X"· .. s die mogen worden ingevoerd, in dit ge INVOER wordt ook gebruikt, wanneer levert die af in de variabele AO$. In fei val dus de "L", de "F" en CHR$(27), het de gebruiker de keuze 'Letter invoeren' te had dit ook de opdracht: escape-karakter. Als RET$ een letter gemaakt heeft. In dit geval is er geen bevat, wordt deze gekoppeld aan de re standaardantwoord en de enige toege AO$ = INPUT$(l) turn-toets. Dit is dus het stan laten toetsen zijn A, B en C. daardantwoord: als de gebruiker op re kunnen zijn, maar WACHT laat de cur turn drukt, is dat hetzelfde als wanneer Foutmelding sor niet zien. hij de keuze had gemaakt, waarvan de AI met al bestaat MENU uit twee delen. letter in RET$ staat. RET$ kan daaren De tweede belangrijke routine is Het eerste is het hoofdprogramma, dat tegen ook leeg gelaten worden; in dat FOUT. Deze verwacht dat FT$ de fout gebruik maakt van het tweede deel: de geval is er geen standaardantwoord. meldings-tekst bevat en FR% de regel, subroutines. Deze subroutines nemen De laatste variabele is HFD%. De pre waarop de foutmelding moet worden af eigenlijk de hele gebruikersinterface cieze waarde daarvan is onbelangrijk: gedrukt. FOUT maakt deze regel voor hun rekening; het hoofdprogram het is alleen van belang of hij al dan niet schoon, drukt de fout -tekst af en wacht ma roept de subroutines aan voor elke ongelijk aan nul is. Als dat zo is, worden op een toets. Daarna wordt de regel op interactie met de gebruiker. Het voor alle ingetoetste letters eerst naar hoofd nieuw schoongemaakt en eindigt deel van deze aanpak is vooral een con letters omgezet, alvorens gecontroleerd FOUT. Het schoonmaken van de regel sequent programma, wat de gebruikers wordt of ze toegestaan zijn - anders gebeurt met een 'escape-reeks'. Zo'n interface betreft. niet. reeks bestaat meestal uit twee tekens, Door de subroutines heeft het pro waarvan het eerste CHR$(27) is. Is het gramma continu controle over het INVOER geeft twee variabelen terug: tweede teken de letter 'K', dan wordt de scherm. De gebruiker kan toetsen in AO$, waarin de gekozen letter staat en regel waarop zich de cursor bevindt drukken, maar het programma is niet 'in KO%, die het nummer van de letter be schoongemaakt. De 'J' heeft tot gevolg, de war' te krijgen. vat. Een 3 betekent: de derde letter van dat de rest van het scherm vanaf de cur IN$. Dit is vooral bedoeld om in een ON sorpositie wordt schoongemaakt. Volgende keer: een echte vervanging KO% GOSUB-constructie gebruikt te De derde routine is WACHT. Deze van INPUT, dus voor invoer van zowel worden. Hoe gaat INVOER nu precies heeft geen invoer, wacht op een toets en strings als numerieke variabelen. te werk? Allereerst wordt de prompt af gedrukt, in dit geval dus 'Geef uw keuze (L/F/ESC):'. Daarachter komt het stan 10 REM SIMPEL 0 daardantwoord te staan - als dat ten 20 REM Een wel HEEL simpel voorbeeld 0 minste afgedrukt kan worden. Staat er 30 REM van een gebruikersinterface 0 een standaard antwoord, dan wordt de 40 REM 0 cursor een positie naar links verplaatst, 50 REM MSX Computer Magazine 0 zodat hij er als het ware bovenop komt 60 KEY OFF: WIDTH 37 219 te staan. Daarna wordt er een toets van 70 ClS 113 het toetsenbord ingelezen. Als HFD% 80 PRINT "Interface-voorbeeld" 103 niet gelijk aan nul is, wordt de letter, in 90 PRINT 75 dien nodig, omgezet naar een hoofdlet - 100 PRINT "I letter invoeren" 70 ter. Als de toets de return-toets was, 110 PRINT "2 Geef foutJrelding" 219 wordt hij vervangen door het stan 120 PRINT "3 Stoppen" 181 daardantwoord - als dat er is. Vervol gens wordt onderzocht of deze toets wel 130 PRINT 134 toegestaan is. Zo ja, dan wordt de inge 140 INPUT "Geef uw keuze";K% 74 voerde toets afgedrukt om de gebruiker 150 IF K% MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 41 - 360 IF A0$=IIN II THEN RETURN 239 10 REM MENU o 370 PRINT: END 30 20 REM Een demonstratie van een o 380 1 Subroutines ****************** o 30 REM simpele gebruikersinterface o 390 1 Subroutine INVOER o 40 REM o 400 I Wacht op een toets, todat er ee 50 REM MSX Computer Magazine o n toets ingedrukt wordt die toegestaa 60 KEY OFF: WIDTH 37: ClS: lOCATE 0,2 124 nis. o 70 1 Graph-R/T/Y enz. zijn mooier voo 410 I Invoer: PR$ - prompt o r de lijnen, maar zijn niet af te dru 420 I IN$ - toegestane lette kken in de listing •.. o rs o 80 PRINT 11 +------430 1 RET$ - keuze voor RETU - _____ +11 203 RN o 90 PRINT 11 Interface-voorbeel 440 I HFD% - <>0: maak hoofd d lil 190 . letters o 100 PRINT 11 +------450 1 Uitvoer: A0$ - gekozen letter o --_____ +11 52 460 1 K0% - numrer van keuze 110 1 Hoofdmenu: ******************** (>0) o * o 470 PRINT PR$;: X0%=POS(0) 177 120 lOCATE 0,6,0 226 480 IF RET$>II 11 THEN PRINT RET$;: lOC 130 PRINT 11 +------ATE X0% 105 --_____ +11 58 490 A0$=INPUT$(1): IF HFD%<>0 THEN IF 140 PRINT 11 [l]etter invoeren A0$>=la" AND A0$<=" ZI TH EN A0$=CHR$( 111 I 168 ASC(A0$)-32) 83 150 PRINT 11 Geef [F]outmelding 500 I F A0$=CHR$ (13) AND RET$<>"" THEN 111 I 122 A0$=RET$ 227 160 PRINT 11 510 K0%=INSTR(IN$,A0$): IF K0%=0 THEN 111 I 14 BEEP: GOTO 490 232 170 PRINT " Druk op [ESC] om te s 520 IF A0$>" 11 THEN PRINT A0$; 140 toppen lil 4 530 RETURN 197 180 PRINT" +------540 I ******************************* o ------+" 68 550 1 Subroutine FOUT o 190 LOCATE 6,15: PRINT CHR$(27)"J"j I 560 I Druk een foutmelding af op een maak rest van scherm leeg 134 speciale regel, wacht op een toets, w 200 ' Vraag keuze: ****************** o ist de regel weer en herstelt de curs 210 PR$="Geef uw keuze (L/F/ESC): 11: orpositie II o IN$=lIlF +CHR$(27): HFD%=l: RET$="F": 570 1 Invoer: FT$ - foutmelding o GOSUB 470 144 580 1 FR% - rege 1 waarop de 220 ON K0% GOSUB 250,300,330 247 melding moet komen o 230 GOTO 190 102 590 I Uitvoer: geen o 240 I Hier komt It programma nooit ... o 600 FX%=POS(0): FY%=CSRLIN 1 250 I Voer letter in: *************** o 610 lOCATE 0,FR%: PRINT CHR$(27)IK";F 260 lOCATE 0,20 239 T$j: BEEP 45 270 PR$=IIGeef een letter (A/B/C): ": 620 A0$=INPUT$(1): lOCATE 0,FR%: PRIN II IN$=IIABC : HFD%=1: RET$=II": GOSUB 470 117 T CHR$(27) "K 11 j: LOCATE FX%,FY%: RETUR 280 PRINT: PRINT IIDe keuze was: "A0$ 241 N 217 290 PRINT "Druk op een toets ... "j: G 630 1 ******************************* o OSUB 680: RETURN 141 640 1 Subroutine WACHT o 300 ' Geef een foutmelding: ********* o 650 1 Wacht op een toets, maar laat d 310 FT$="Dit is een foutmelding! [toe e cursor uit o ts] 11: FR%=24: GOSUB 600 145 660 1 Invoer: geen o 320 RETURN 193 670 1 Uitvoer: A0$ bevat de ingedrukt 330 1 Stoppen: ********************** o e toets o 340 PR$="Stoppen - zeker weten? (J/N) 680 A0$=INKEY$: IF A0$="1 THEN GOTO 6 11: IN$=IIJN": HFD%=1: RET$="N" 25 80 245 350 lOCATE 0,21: GOSUB 470 184 690 RETURN 210 MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 42- 0"'0 ' MSX-bijeenkomst In• Tilburg, Menigeen zal met enige In Tilburg vond op 16 september vorig Het is zelfs toegestaan om deze bon te weemoed aan de uiterst ge jaar voor het eerst een grote beursdag fotokopiëren! Zo kunt u met wie u maar plaats, georganiseerd door de MSX-ge wilt extra voordelig het gebeuren bezoe slaagde MSX Doe Dag uit bruikersgroep Tilburg. Laten we het ken. Zonder bon bedraagt de toegangs 1988 terugdenken. De MSX maar eerlijk toegeven: MCM schitterde prijs f 6,50, ook geen bedrag om wakker Club Groot Den Haag heeft daar door afwezigheid. Gelukkig heeft van te liggen. De Evenementenhal is destijds met een enorme dat de pret niet kunnen bederven: de trouwens uitstekend te bereiken per krachtsexplosie een fantas dag was een doorslaand succes. openbaar vervoer: met stadsbus num mer drie laat u zich tot de halte Trans tisch evenement georgani Groter vaalpleinlGroenestraat brengen. seerd. Initiatieven op die schaal hebben we sindsdien De organisatie van die dag was tevre Gebruikersgroep niet meer mogen zien. Jam den, erg tevreden zelfs. En ze zijn aan de mer, maar dat betekent nog slag gegaan om het gebeuren in 1990 in De organisatie van deze dagen is in han een wat groter jasje te passen. Boven den van de Tilburgse MSX-gebruikers niet dat de wereld nu stopt dien werd met een rigoreus gebaar de groep, vertegenwoordigd door Ad Lou met draaien. Op diverse plek planning van het najaar naar het voor wers en Ad Mutsaers. Deze gebruikers ken in het land broeit het... jaar verplaatst. Het resultaat is een vol groep organiseert natuurlijk verder ook komen nieuw evenement: de Internatio maandelijkse bijeenkomsten, die zij nale Computerdagen. 'Workshops' noemen, geeft een blad uit, Op zaterdag 7 en zondag 8 april kunnen houdt excursies en themabijeenkom alle MSX -ers uit alle landen terecht in sten. Kortom men doet alles wat men de Evenementenhal in Tilburg. Op het van een beetje gebruikersgroep mag moment dat wij dit schrijven zijn er al verwachten. Sterker nog, men doet met een dikke veertig kramen verhuurd en wat met mag: men houdt zich aan de er komen er nog steeds nieuwe aanmel grenzen van het domein, zoals onze dingen binnen. Niet alleen gebruikers hoofdredacteur dat zo prachtig ver groepen, maar ook alle meer en minder woord heeft. Alle informatie, zowel over bekende bedrijven die zich - nog of de beurs als over de gebruikersgroep is weer - met MSX bezighouden zijn vol te krijgen bij: op van de partij. Ongetwijfeld zullen zij trachten de gunst van het publiek te win Ad Mutsaers, 013-681421, of nen met speciale aanbiedingen. Eén van Ad Louwers, 013-703679 de nieuwtjes die men ons beloofd is de MSX-harddisk, wij zijn benieuwd... Internationale Computerdagen Plaats: Evenementenhal Tilburg Korting Datum: 7 en 8 april 1990 Tijd: 10.00-17.00 uur Hieronder vindt u een bon, die - mits volledig ingevuld - recht geeft op Tot ziens op de Internationale Compu f 2,50 korting op de toegangsprijs. terdagen! BON uit MSX Computer Magazine nummer 37 De internationale computerdagen op 7 en 8 april te Tilburg f2,50 korting op de toegangsprijs Naam ...... INTERNATIONALE Adres ...... COMPUTERDAGEN Postcode + Woonplaats ...... VOOR MSX'ERS MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 4~- Kapers op de kust Die paar uithalen naar piraten we die wel mogen plaatsen, maar MCM en krakers in het vorige num dacht daar heel anders over. Aan de ene kant kon ik dat standpunt wel begrijpen, mer hebben wel wat losge maar aan de andere kant, niet iedere maakt. Teveel zelfs om er in sysop is automatisch programmeur die deze MeM al uitgebreid op in zijn eigen programma's kan schrijven te gaan, er was een macht om in het BBS te plaatsen. Als tegenar aan artikelen af. Maar een gument bracht hij dat er genoeg Public Domain te krijgen was die je in het BBS paar zaken willen we toch kan zetten. even melden. Om te beginnen, een oproep Mijn oproep is dan ook deze. Iedere sys aan de sysop's, die als brief op vervangt regelmatig zijn software, la tot ons kwam. ten we dan voortaan de gekopieerde BBS'en zich netjes zouden opstellen, programma's vervangen door niet-ille dan is die cirkel meteen doorbroken. gale programma's. Ik zeg niet dat dat in Wat ons betreft, we zullen inderdaad één keer moet gebeuren, maar ver per nummer één of meer programma's Oproep Sysop's Nederland spreid over een langere periode. Het vrij beschikbaar stellen. komt er dus in het kort op neer dat we En dan beginnen we deze keer maar Graag wil ik langs deze weg reageren op geen gekopieerde software meer plaat liefst met twee programma's. Bij deze het stuk uit het februari-nummer van sen. mogen AxelF - prima muziek voor het MCM, over illegale software in BBS'en. FM-PAC - en PadKey, het toetsen Ik ben zelf ook sysop, van Ripa-tel. Toen Ik vind wel dat MCM dan ook wel een bord-programma voor de Philips ik het artikel las voelde ik me eigenlijk beetje moet helpen, door uit ieder num Touchpad, vrijgegeven voor versprei wel aangesproken. Natuurlijk bevat ook mer dat verschijnt minstens één pro ding in BBS'en. mijn BBS illegale software, omdat de gramma beschikbaar te stellen voor andere BBS'en er ook gebruik van ma plaatsing in BBS'en. Natuurlijk bepaalt Let wel, dit geldt alleen voor Bulletin ken. Doch dit mag eigenlijk geen excuus MCM welk programma dat dan is en Board Systems, niet voor PD-diskettes zijn voor het plaatsen ervan. maken wij bij het fIle-commentaar dui van de clubs en overige aanbieders! delijk dat dit een programma uit MSX M CM maakte bekend dat ze steekproe Computer Magazine is. Anoniem ven bij verschillende BBS'en zou gaan Ik hoop dat onder deze ingezonden nemen, maar het kwam totaal niet bij mij brief een reactie van MCM staat. Er Tussen alle brieven die ons al dan niet op dat ze bij mijn BBS ook zouden ko gens werden we in het vorige nummer steunden in onze hernieuwde kruistocht men kijken. Echter, op 14 februari ver toch in een kwaad daglicht gezet, terwijl tegen de piraten - niet iedereen was scheen er een bekende naam op mijn we toch goed bedoelende hobbyisten het met ons eens - was er toch één die beeldscherm en jawel, een medewerker zijn die hun computer en vrije tijd be ons onaangenaam trof. Een anonieme van M CM meldde zich voor een uitge schikbaar stellen voor de mede brief, want de schrijver sprak de angst breid onderzoek in mijn BBS. Ik liet MSX'ers. uit dat we zijn adres wel eens zouden hem ongeveer dertig minuten rustig zijn Dus als iedereen zich nu van zijn goede kunnen 'misbruiken'. gang gaan en haalde hem toen binnen zijde laat zien, dan is dit probleem ook via de chat, om een discussie aan te weer uit de wereld. Deze meneer had graag eens onze re gaan. Na enkele regels met elkaar te dactie en woonhuizen op illegale soft hebben gewisseld besloten we om op H. van Tol, sysop Ripa-tel. ware en bijvoorbeeld videobanden na spraak over te gaan. gevlooid, maar vond voornamelijk dat We zijn het roerend met de heer van Tol we helemaal niet over deze zaken moe We waren het al snel eens dat al die ge eens. Inderdaad, veel BBS'en zijn in fei ten publiceren. Vijf pagina's met ge kopieerde software de hele markt voor te bezig aan een soort strijd om de klant zwets, omdat we constant 'rechter en MSX kapot maakt. Dat wij dat dan ook - als je dan eenmaal een BBS start, dan politie-agent willen spelen', dat was zijn nog eens aanbieden in een BBS, dat was wil je natuurlijk ook veel opbellers. mening. eigenlijk helemaal taboe. Alleen ver schilden we van mening over pro En in die onderlinge concurrentie blijkt Goed iedereen heeft recht op zijn eigen gramma's die in MSX Computer Maga al snel dat die BBS'en die veel illegaal mening. Zelfs anoniem. Maar wij den zine had gestaan, ik persoonlijk vind dat en liefst ook nieuw materiaal bieden ken dat kraken, kopiëren en piraterij be meer bellers aantrekken. Een soort wa langrijke onderwerpen zijn in MSX penwedloop onder BBS'en, een op het land. Want daardoor is bijvoorbeeld Fi IS STELEN NU SLECHT eerste gezicht vicieuze cirkel. losoft uit de MSX-markt gestapt. OF NIET? We hopen dat zijn oproep andere sys We zullen dan ook zo nu en dan wat re op's tot bezinning brengt, want als alle dactionele pagina's vol blijven 'zwetsen'. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 44- \ Quick Shot Wiz Master, MSX Joypad MSX-spellen ziJn wat bijzon der. Vaak heb je twee aparte vuurknoppen nodig, om er goed mee uit te voeten te kunnen. En hoewel er vele Joysticks In de handel ziJn die Inderdaad twee vuurknop pen bezitten, zijn die maar al te vaak toch niet bruikbaar. Bijna altijd blijken die beide, vuurknoppen precies dezelf de werking te hebben, In fei te is het slechts één enkele vuurknop vanuit de compu ter gezien. En bijvoorbeeld Aleste 2 Is met zo'n ding on speelbaar. De naam SpectraVideo is in MSX-Iand Aan de slag beoordelen, hoewel ook de constructie niet onbekend. Echter, MSX machines wel wat aanwijzingen kan geven. maken ze niet meer, bij ons weten. Wat Nu is de enige manier om zo'n ding te Om met de deur in huis te vallen, de Wiz ze echter nog altijd wel fabriceren, dat testen gewoon het lievelingsspel laden is niet met schakelaartjes gecol!f:tru zijn MSX joysticks. Hoewel, joysticks ... en eens kijken hoe lang het apparaat het eerd. In deze prijsklasse had ons dat ook resulterende geweld weet te overleven. verbaasd, want micro-switches zijn vrij Onlangs kregen we de Ouick Shot Wiz En aangezien de favoriet van deze re kostbaar. De in de OS toegepaste me Master 118F in handen, een apparaat dacteur momenteel Konami's Kontra is thode - geleidend rubber en print wat je met de nodige fantasie misschien mogen we inderdaad wel over geweld plaat-contacten - is echter ook prima, een joystick zou kunnen noemen. Maar spreken. Heftig, die machinegeweren ... zo hebben miljoenen joysticks reeds be eigenlijk is het een typisch Japanse ont wezen. wikkeling, een soort joypad. Nu, dat viel in eerste instantie zeker niet tegen. Na een half uurtje stond het zweet Wat voor de kwaliteit van een joystick Een klein, handzaam dingetje wat men op het voorhoofd: nieuwe niveau's. En zeer belangrijk is, dat is de kwaliteit van in principe met de linkerduim besturen dat ondanks het feit dat men deze joy: de zuignappen. En die is werkelijk pri moet, hoewel er een tweetal opschroef pad links stuurt! ma, zoals bleek bij pogingen om het ding pookjes worden meegeleverd. Dus als u Het moet echter gezegd dat er wel druk weer van de tafel af te halen. er met alleen die duim niet uitkomt, dan gebruik gemaakt werd van de mogelijk kan men er alsnog een - klein - joy heid om al spelend de joypad op autofi Al met al, een prima joypad. Geen ech stickje van maken .. re te schakelen. Sommige levels van te joystick, maar wel een apparaat waar Een vasthoudend tiep, ook nog. Want Kontra kan men alleen met een snelle mee men prima kan spelen. Met twee met de verwijderbare zuignapjes op hun autofrre overleven. vuurknoppen en autofire. Een prima al plaats zet je het muur- en muurvast. Ook ternatief voor de nauwelijks meer te vin snelle spellen zullen de Wizmaster niet Natuurlijk is de OS Wizmaster met en den MSX joystick. van zijn stuk brengen. zonder de opschroefpookjes getest. Zonder bleek het best te bevallen, te En wat de grap op de voorpagina be De Wiz is voor meerdere computerty meer daar de redacteur in kwestie een treft, de Wiz is gelukkig onbrandbaar. pes bruikbaar, met een schakelaartje nogal stevige hand van spelen heeft. Het Zelfs in het heetst van de strijd zal u uw kan gekozen worden tussen Sega, Ata lange pookje was na een sessie ietsjes handen niet branden aan dit stukje Oos ri/Commodore, Amstrad of MSX. scheef... ters vernuft. Onze fotograaf heeft met pijn en moeite kans gezien het ding iets Kwaliteit te laten smelten ... MSX SPELPOOKJE Het ding speelt prima, zo moge blijken. Ouick Shot Wizmaster 118F joypad VAN KLASSE Maar dat zegt nog niets over de kwali Importeur: Homesoft Benelux teit. Die kan men pas na een fikse tijd Prijs: f 49,50 MSX Computer Magazine nummer 37· maart 1990 - 45- \ Disc Station: Japans diskette tijdschrift Nippon is en blijft het klop Maar gelukkig komt daar langzaam pend hart voor de MSX-we maar zeker ook wel verandering in. Zo ligt momenteel het februari-nummer reld. En me.estal besteed van Disc Station op de redactie. Knap MeM daar maar niet al te veel vers dus, en bovendien voor de verande aandacht aan. Want om te ring geheel legaal. Het MSX-Centrum, weten wat er allemaal aan uit Amsterdam, heeft de stoute schoe prachtigs in de Japanse bla nen aangetrokken en er eens een aantal laten overkomen. Niet al te veel, trou den staat, dat is alleen maar wens, dus wie er eentje wil kopen, die frustrerend. Veel van die moet er snel bij zijn. Want als deze serie spulletjes en programma's eenmaal op is, dan kan het even duren komen toch niet, of slechts voor er weer verse zijn overgevlogen. J a mondjesmaat, in Nederland pan is en blijft ver weg ... terecht. Voor MCM was de eerste legale Disc Station die ons onder ogen kwam een goede reden om dit typisch Japanse IDiscstation l stukje software eens te bekijken. We hebben de twee diskjes in fraai uitge eFJ~ voerde doos uitvoerig besnuffeld. En DISC2tiM FEBRUARY ondanks het vele Japans blijkt het ook Y1,940 r;:;§J;1 r;:;§J2+ ffill lZl -'~ 9Hl1iit voor Nederlanders best interessant. Japanse tekens. Gelukkig tonen bijna De uitvoering alle keuzes echter ook wel wat Engelse termen. Naast de abonnementskaart - althans dat denken we, het ding is geheel in het Op disk één hebben we ons onder meer Japans gesteld - bevat het doosje een uitstekend vermaakt met een furieus tweetal dubbelzijdige diskettes. Keurige schietspel, onder de naam 'Aleste 2'. Af etiketjes, die gelukkig in het Engels jaar komstig van Compile bleek dit een ui gang, maand en disknummer aangeven, terst lastig spel, naar alle waarschijnlijk zodat ook voor ons blanke barbaren in heid een demo van het echte Aleste 2. ieder geval iets leesbaar is. Minder interessant was een Japanse ti tel, waaronder weliswaar een aardige Overigens, Disc Station is alleen ge reeks beelden verscheen, maar waar we schikt voor minimaal MSX2, met een verder niets mee konden. De graphics dubbelzijdige diskdrive. Wie een hier waren zeer Japans, zo verscheen er MSX2+ heeft, of een Pana FM-PAC, op het titelscherm een uiterst Japans die heeft er nog meer plezier van. ogende dame, in uniform. Met de be Qua inhoud is Disc Station een soort kende overgrote Bambi-ogen. tijdschrift. In ieder nummer komen wat vaste rubrieken voor, zoals een Art Gal Onder de naam 'Space War Simulation' lery - waar kennen we die naam ook al school een demo die we zeer graag als weer van. Daarnaast bevatten de disks echt spel zouden aanschouwen. Fraaie vaak een paar oudere spellen en de no graphics, die zo nu en dan sterk aan de dige demo's van nieuwe spellen. Die beroemde film '2001' deden denken. Al laatste zijn een soort advertenties, waar leen het laatste beeld kwam om de één men weinig mee kan doen behalve be of andere reden verkreukeld op het wonderend toekijken. scherm, terwijl we toch op een MSX2 + werkten. De inhoud Lenan Demo & Music Mode, tenslotte, De twee disks die tezamen het februari was een combinatie van aardige gra 1990-nummer vormen zijn allebei zelf phics met een elftal FM Pana Amuse startend. Na een reset verschijnt er een ment Cartridge muziekjes. De moeite JAPANS MSX-BLAD muzikaal omlijnd menu. Een menu dat waard, om eens te horen wat een profes MAANDELIJKS OP DISKETTE we - het wordt eentonig - deels niet sionele programmeur uit die FM P AC kunnen lezen, gezien de hoeveelheden weet te toveren! MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 46- Disk 2 De tweede schijf begint met een sport simulatie, althans een demo ervan. Een fraai stukje werk, waarin men het honk ballen beoefend. Jammer genoeg niet speelbaar, men mag alleen maar verlek kerd kijken. Met veel leuke grafische grappen en - vrij slechte - gedigitali seerde spraak. Verder de Japanse variant op de Art Gallery, waar een tweetal figuurtjes scherm na scherm vol'spreken', alles in het Japans. De eigenlijk prentjes ver schijnen tussen deze spraakwaterval door, tamelijk klein uitgevoerd in de lin kerbovenhoek. Opvallend is dat ook hier weer te merken is dat de Japanse smaak anders is dan de onze, de diverse plaatjes borduren voort op Japanse the ma's. Het spel Aleste van disk 1 Minder was - voor ons - het Basic hoekje. Enkele programmaatjes met uitgebreide maar puur Japanse toelich nig van begrepen. Alleen het colofon, was het toch wel aardig om eens te zien ting. Wel weer aardig vonden we het het stukje waarin staat wie wat gemaakt wat men daar zoal maakt. De twee schietspel Retro Game. Snel en goed! heeft, dat was herkenbaar. Maar wat bij speelbare spellen - waarvan de Aleste voorbeeld Blaster Burn moet voorstel 2 demo vast beperkingen zal kennen die Onder de titel 'DVG-9' kwam een puur len, waar we alleen scherm na scherm we echter niet gezien hebben - waren kijkspel op het scherm. Een jongetje dat Japans aan konden ontlokken, is ons prima. Ook sommige van de grafische in bed druk aan het spelen is, duidelijk niet duidelijk geworden. en geluidsdemo's vormden hoogstand een arcade-spelletje op de computer. jes van wat er op MSX2 allemaal moge Maar allerlei monstertjes duiken op in Conclusie lijk is. Wat heet, er waren zelfs een aan zijn kamer, die hij pas laat - druk als hij tal MSX2+ en FM-PAC voorbeelden is - ziet. Heel aardig gedaan. Ergens heel leuk, zo'n Japans MSX op de beide schijven aanwezig. Tenslotte bevat deze disk ook weer de disktijdschrift. Want hoewel veel voor Toch was veel ook minder begrijpelijk. nodige Japanstalige zaken, waar we wei- ons onbegrijpelijk bleef, zonder tolk, Een overdaad aan Japanse teksten, die mogelijk boeiende onderdelen volstrekt ontoegankelijk maakten. Sport op disk 2 Al met al zijn we echter toch wel te spre ken over het feit dat Disc Station nu le gaal in Nederland wordt geïmporteerd, zij het dan nog mondjesmaat. Ook de prijs is niet echt te hoog, hoewel f 39,50 een hoop geld is. In Japan kost Disc Sta tion 1940 Yen, omgerekend ongeveer 25 gulden. Maar zolang het MSX Centrum dit product in kleine aantallen inkoopt zal die prijs niet veel lager kunnen. Pas als er grote aantallen verkocht worden, dan zou de prijs kunnen zakken. Disc Station, uitgave februari 1990 Prijs: f 39,50 Verdere informatie: MSXCentrum Witte de Withstraat 27 1057 XG Amsterdam Tel.: 020-167058 (tussen 14.00 en 18.00 uur) MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 47- - Test: Klantsys, postordering op de MSX2 Het is wat proppen, om een uitgebreide toepassing zoals een klanten-administratie op een MSX2 onder te brengen. We zijn best onder de indruk van Klantsys, het nieuwe pro gramma van Brainchild. Bin nen de toch beperkte geheu genomvang van een stan daard MSX2 een dergelijk programma te ontwikkelen is een fikse klus. Dus wie met de MSX2 een eigen postor der-bedrijfje wil oprichten, nu kan dat. Gewoon, met Klant sys en wat advertenties in MSX Computer Magazine. Het telefoonnummer van onze advertentie-afdeling Klantsys is trouwens duidelijk familie Ook Klantsys is weer met gevoel voor staat in het colofon ... van het eerste programma dat door deze vorm gemaakt. Fraaie exploderende ka club op de markt gezet is. In MSX Com ders, soepel reagerende menuutjes die puter Magazine nummer 33 besproken dit keer keurig wisselen als we naar een we Lidad, een programma dat qua ont volgende optie op de menubalk gaan werp en besturing sterk op Klantsys met de muiswijzer, alles is prima ver lijkt. Gelukkig heeft men bij Klantsys zorgd. echter sommige van onze kritiekpuntjes op de interface van Lidad ter harte ge De bediening is bijna intuïtief, we moes nomen. ten er alleen even aan wennen dat Klant Overigens, Lidad was officieel van een sys bij het wisselen van programma-mo bedrijfje dat onder de naam Interware dules de gebruikte administratie afsluit. opereert, Klantsys moet men bestellen Als men bijvoorbeeld van administratie bij Brainchild. De reden is ons ook niet naar afdrukken gaat zal men eerst de ge duidelijk, want beide programma's ko wenste administratie weer moeten ope men overduidelijk uit dezelfde koker. nen, alvorens te kunnen gaan afdruk ken. Gebruik Enerzijds kan dit niet anders, gezien het Het programma dient onder MSX feit dat KIantsys met één enkele drive DOS te worden gestart. Men moet dus moet kunnen werken, anderzijds kost over een DOS-disk beschikken. Daar dit wel de nodige extra tijd en leverde naast is een muis vereist, de hele bedie het in eerste instantie even verwarring ning is muis-georiënteerd. Alle keuzes op. Een optie om voor machines met dienen in muismenuutjes gemaakt te twee drives - of mogelijk ooit eens een worden, het toetsenbord wordt alleen harde schijf - de administratie open te gebruikt om gegevens in te voeren. houden zou een verbetering zijn. Daarnaast is een printer noodzakelijk, Wel kan men in Klantsys moeiteloos tus want bij dergelijke programmatuur is de sen de drie modules wisselen. Het pro papieren uitdraai onontbeerlijk. We gramma bestaat namelijk uit in totaal zouden ook willen stellen dat twee dri vier onderdelen, het hoofdmenu, de ei ves toch wel zeer gewenst zijn, want hoe genlijke administratie, de print-module wel Klantsys officieel met één diskdrive en het sorteer-deel. ADMINISTRATIE VOOR toe kan zal men zich dan al snel disk Waar bij Lidad nog gold dat we altijd via LEVERANCIERS jockey wanen. Voor zwaar gebruik lijkt het hoofdmenu moesten om te wisselen ons die tweede drive een keiharde eis. van module kan dat nu rechtstreeks. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 48- Recensie-administratip KLANTEN - Relaties 28-02-1990 12:47:43 2 200 NIEUWE Nieuwerkerk Universum Klarenbeeklaan 5óa 3920 EG Utrecht Artnr Omschrijving abc d e f g hij klm nop 32050 Topografische games MSX1/2 25051 Pascal BIOS routines papier ------25054 Hoe bestuur ik de muis (disk) - -- - Afbeelding 1: Klanten relaties Mogelijkheden len, maar wel de historie van een hele als het snelle sorteren op meerdere sleu bestelgang, met simpele ja/nee velden tels' waarna men in de gewenste volgor Klantsys bestaat feitelijk uit een NA W per mogelijke relatie. de kan bladeren of printen. Ook de mo bestand - NA W is de vakterm voor gelijkheid om de Sony-machines aan Naam, Adres, Woonplaats - met de Elke bestelling bestaat uit een aantal zienlijk te versnellen binnen Klantsys - nodige extra velden, een artikelbestand stappen - info aanvragen, info verzon de verify wordt uitgezet - is niet be en een relatie-bestand. den, mailing verzonden, bestelling, fac sproken. turering, verzending, betaling en als het In het NAW-bestand kan men alle gege tegenzit, aanmaning - en die stappen Dat de programmadisk beveiligd is vin vens van de klant vastleggen, compleet kunnen in Klantsys worden vastgelegd. den we ietwat gebruikersonvriendelijk, met specifiek zakelijke data zoals bank maar gezien de snelheid waarmee het en giro-rekening. Het artikelbestand is Wat Klantsys niet kan is zelf die factu programma anders illegaal verspreid tamelijk rechttoe-rechtaan: het omvat ren uitdraaien, aanmaningen produce zou worden kunnen we het ons zeer wel artikelnummer en omschrijving. ren, besteldata en aantallen vastleggen, indenken dat men die keuze gemaakt orderbonnen printen en dergelijke. Het heeft. Een per ongeluk beschadigde De truuk zit hem in het relatiebestand, is puur een manier om de stappen van schijf wordt snel en tegen kostprijs om alwaar men de status van een klant in re het verkoopproces vast te leggen. geruild. latie met een bepaald artikel kan vast leggen, zoals 'info aangevraagd', 'telefo Naast Klantsys zal men nog een voor Klantsys is zoals het nu staat een aardig nisch besteld' of 'contant betaald'. raad- en factureer-programma willen programma, dat veel werk uit handen Bij iedere klant kan voor elk artikel wor gebruiken, om de kwantiteiten vast te kan nemen. We hopen echter dat de ma den vastgelegd welke relaties al dan niet leggen. Klantsys is puur kwalitatief. kers het nog verder zullen ontwikkelen, waar zijn. Dus geen besteldata of aantal- in de richting van een complete klant-, Conclusie voorraad- en fmanCiële administratie. Vanuit deze basis moet dat mogelijk Afbeelding 2: Relaties Klantsys is een prima programma om zijn, de capaciteit van MSX2 kan dat het overzicht binnen een klein postor best aan als men geen snelheidswonder Recensie-administratie derbedrijf of een vergelijkbare leveran tje verwacht. Zeker als men de memory RELATI E-KODES cier te bewaren. Voor de prijs biedt het mapper zou gaan gebruiken, hetgeen de nodige mogelijkheden, maar het is ook in Pascal - de taal waarin het pak Kode Omschrijving niet meer dan een deeloplossing van de ket geschreven is - best te realiseren administratieve rompslomp. En aange valt. a Informatie aangevraagd zien Klantsys geen mogelijkheid biedt b Informatie toegestuurd c Eerste mailing verstuurd om bestanden te exporteren in ASCII Klantsys versie 1 d Tweede mailing verstuurd formaat zal de gebruiker waarschijnlijk Prijs: f 42,50 incl. BTW en verzending e Bestelling dmv vooruitbetaling meerdere programma's moeten Vl111en f Telefonische bestelling g Schriftelijke bestelling met dezelfde gegevens. Bijvoor~eeld de Verdere informatie: h Gefaktureerd NA W-gegevens van de geachte clientè Brainchild Verstuurd le, die zal vroeger of later ook op factu Twijnen 48 j Beschadigd geretourneerd ren en aanmaningen moeten verschij 3421 JP Oudewater k Vervangend exemplaar verstuurd 1 Betaald per bank nen. Zuchtend opnieuw intikken is de m Betaald per giro enige oplossing. Tel.: 03486-4419, weekdagen tussen n Kontant betaald Toch is Klantsys binnen die beperkin 19.00 en 20.00 uur. o Eerste aanmaning verstuurd gen een zeer afdoende programma. We p Tweede aanmaning verstuurd hebben diverse zaken niet genoemd, zo- Gelieve niet op andere tijden te bellen. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 49- MCM's Art Gallery Op de vraag wat men zoals thuis met de computer doet kunnen we zo langzaam maar zeker wel een antwoord geven. In leder geval teke nen, als we zo kijken naar de reacties op de Art Gallery. Er komen de nodige diskjes . binnen, met fraaie - en min der geslaagde - prenten. Sommigen sturen hele se ries, die soms hartverscheu rende beslissingen nodig maken. We openen deze aflevering met tekenin verlopende kleuren getekend van wit gen van een inmiddels trouwe inzender, naar donkergroen, omdat de kleurpa Roels Guy Schockaert uit Haaltert. Het letten in Designer plus niet volgens hel berglandschap, het bekende masker uit derheid zijn gekozen. Daarna heeft hij oude tijden van King Tut en de zoom met de optie kleurzoeken - het vraag lenzen zijn van zijn hand. teken in het menu - de kleuren in de Roels Guy bezit een Philips NMS 8255 balk gekozen. Nadat een ruwe vorm van met muis en werkt met het programma het masker op het scherm was gezet kon Designer plus. het eigenlijke tekenen beginnen. Het berglandschap is een eigen compo Het resultaat mag er zijn, het masker sitie en in één avond getekend, het is een heeft door de vele kleurnuances diepte mooie frisse tekening met een prettig gekregen. Door het masker te kopiëren ogende compositie. en te verkleinen is een mooie vlakverde Aan de oude koning zijn heel wat meer ling ontstaan. uurtjes besteed. Het portret is nagete kend uit een folder van Amiga. Om de De zoomlens is eenmaal getekend en vele kleurnuances van het masker te ma vervolgens met een Basic pro ken heeft hij eerst een rechthoek met grammaatje gekanteld, daarna ook met SCHERMKUNST OP MSX MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 50- MCM's Art Gallery staat open voor onze lezers. Zowel amateurs als pro fessionele kunstenaars zijn welkom, en de onderwerpen zijn natuurlijk helemaal vrij. Figuratief of abstract, als het maar op MSX is gemaakt. Stuur uw schermbeelden in op disk, onder vermelding van alle gegevens, zoals computer, video-mode en ge bruikte technieken en programma's. De redactie maakt een keuze uit de inzendingen. Wie prijs stelt op terugzending van de diskette dient een voldoende gefran keerde antwoord-enveloppe voor zien van naam en adres bij te sluiten. een Basic programma verkleind. Hoe die programma's eruit zien weten we niet, maar het lijkt een hele slimme op lossing. De andere tekeningen van Guy moeten we wegens ruimtegebrek laten liggen. Guy, bedankt voor je inzendin gen. Ridder Roger Groeneweg uit Maasbracht stuurde ons een tweetal tekeningen, Ro ger Rabbit en de ridder. Ook hij werkt met Designer plus en heeft een NMS 8245. De ridder is nagetekend uit MCM, waar dit plaatje instond bij het spel 'UI timate V'. Hoe Roger Rabbit tot stand gekomen is meldt de tekenaar niet in zijn brief. Toelichting graag We zouden het zeer op prijs stellen als inzenders van tekeningen wat uitgebrei der toelichten hoe een tekening tot stand komt. We willen graag weten hoe het ontwerp tot stand komt, is het origi neelof is er nagetekend, en hoe een te kening wordt opgezet en uitgewerkt. We denken dat lezers die ook interesse heb ben in tekenen op de computer zo'n toe lichting wel kunnen waarderen. Dan nog even een reactie op de brief van Bobby Zwier uit Lemmer, de cassette met plaatjes willen we graag eens bekij ken. Tenslotte willen we alle inzenders bedanken voor het insturen van hun werk. We wachten met spanning op nieuwe creaties. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 51 - ,": ...... ':. .. . FM-PAC muziek: Axel F De FM-PAC is een zeer popu Het hierbij afgedrukte programma menhang glashelder blijven. Om muziek laire extra voor MSX-machi moge dat bewijzen. Prima muziek, van om te zetten in dergelijke codereeksen FM-PAC kwaliteit. En toch is de listing is niet echt makkelijk. nes aan het worden. Terecht, niet overdreven lang. want de geluidskwaliteit is Een programma waarvoor we de maker, Dat bleek ook wel, toen de heer Min verbluffend. En bovendien, A. Minnaard uit Amsterdam, hartelijk naard zijn listing op de redactie langs ook vanuit Basic is die PAC danken. De 'betaling' heeft intussen bracht. In het laatste stadium bleken er prima te programmeren. Wie plaatsgevonden, in de vorm van één van nog wat kleine verbeteringen mogelijk, onze laatste exemplaren van MSX Com die dan ook ter plekke werden doorge zich eens in de commando's puter Magazine nummer één. Een vorm voerd. Zoals die 'tzjing', die al genoemd verdiept zal ontdekken dat van ruilhandel... was. het zelf schrijven van een programma waarmee men De techniek Intikken een goed stuk muziek ten ge De manier waarop lezer Minaard zijn Bij het intikken van deze listing is ons In hore brengt geen heksentoer programma heeft gestructureerd is een voer Controle Programma onontbeer is. goed voorbeeld van muziek-pro lijk. De muziek-commando's zijn niet grammering. Een flkse hoeveelheid ec~t makkelijk te lezen. Een foutje is zo strings, waarin de PLAY #2 comman gemaakt. do's zijn opgeslagen. Met een consisten te naamgeving, zo is de hoofdmelodie Let bij het overnemen wel even op het geheel opgeslagen in de variabelen C1$ verschil tussen de hoofdletter 0 en het tot en met C5$. cijfer O. In de listing zijn de nullen 'ge slashed', dat wil zeggen, er loopt een Dat biedt aanzienlijke voordelen, zoals schuine streep doorheen. een blik op regel 150 zal aantonen. C5$ wordt één keer gedeflnieerd, om vervol Wat dat betreft hebben we op de redac gens met: tie ons leergeld wel betaald. Zo hebben we ervoor gezorgd dat alle letters in de C5$ = C5$ + C5$ + C5$ + C5$ PLAY #2 commando's hoofdletters zijn. Voor het PLAY -commando maakt vier keer in zichzelf herhaald te worden. dat niets uit, maar het scheelt een slok op een borrel wat betreft het aantal te In muziek worden bepaalde melodielij lefoontjes op de vragenlijn. Of was het u nen - maar ook andere delen - vaak nog nooit opgevallen dat de kleine letter meerdere keren herhaald. In Axel F '1' wel erg veel lijkt op het cijfer 1? In klaarblijkelijk vier keer. Met deze truuk vroeger gepubliceerde listings is ons dat bouwt men die melodielijn met zo min wel eens zuur opgebroken. mogelijk moeite op, waarbij een eventu ele wijziging meteen in alle vier de her Wat ons betreft, we zijn heel blij dit pro halingen wordt doorgevoerd. gramma te kunnen publiceren. Goede muziek, een schoolvoorbeeld van wat er In de drum-begeleiding - regels 370 tot met de FM Pana Amusement Cartridge en met 420 - zien we dezelfde techniek mogelijk is. nogmaals, maar dan zelfs nog verder Na dit proefje willen we wel wat meer doorgevoerd. Zo is D5$, waar D3$ nog aandacht aan FM-PAC listings gaan be even wordt opgetuigd met een extraat steden. Wie stuurt ons eens wat op? je, de als allerlaatste te spelen drum string. Inderdaad, dat extraatje is de Verkrijgbaarheid laatste 'tzjing'! Nu we het toch oiver het FM-PAC heb Deze string-methode is inderdaad ver ben, binnenkort komt er weer een nieu draaid handig. De andere mogelijkheid, we zending aan in Nederland! De eerste namelijk de commando's in data-regels serie was sneller uitverkocht dan de im opnemen, zou inhouden dat de samen porteur had kunnen vermoeden, waar hang tussen data-elementen en de bij el na men besloten heeft nog een partij te kaar opgetelde strings een stuk minder laten aanrukken uit Japan. Binnen en LlSTING VOOR FM-PAC duidelijk zou zijn. En vooral bij dergelij kele weken zal het MSX muziek-won ke muzikale programma's moet die sa- dertje weer volop verkrijgbaar zijn. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 52- 16COODC160016R16016R8 11 181 10 REM AXELF, Axel F 0 320 I 0 20 REM 0 330 N1$=IIL@1307C1&C1&C II 105 30 REM MSX Computer Magazine 0 340 N2$=IIL@1205A#8.>F8. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 53- FAC: sound-demo voor de NMS 1205 Een fikse tijd terug alweer be landde een demodisk van de FAC op het redactiebureau, een disk met programmatuur gebaseerd op de geluid stechnologie van de sound module NMS 1205. De afkor ting FAC, zo bleek, staat voor Federation Against Commo dore. Een vechtlustige bena ming, dat wel, maar deze had in feite veel beter FAA - Fe deration Against Amiga - kunnen luiden. Voor zover het al echt nodig is om tegen andere computers te zijn. Maar goed, even terug naar de realiteit: voor ons ligt een demonstratiediskette met heeft meegekregen. In de cartridge zit met geluid en animaties. Als eerste een geluid en beeld voor MSX2- een zeer geavanceerde Yamaha daverende opkomst van het FAC-Iogo computers tesamen met de geluidschip, die met behulp van het FM met veel harde basedrumklappen en Philips sound module. En modulatiesysteem een - spreekwoor een sonoor stemgeluid, opgenomen delijk - oneindig groot aantal geluiden door middel van de soundsampler. Di aangezien we tot de dag van kan voortbrengen. De module biedt rect daarna volgt een echt 'space-sfeer vandaag het uiteindelijke maar liefst negen geluidskanalen en een tje' met een dribbelend alien-geluid, ter product - deze demo werd soundsampler . Om daar ook nog iets wijl op het beeldscherm de sterren ons als voorloper daarvan moois uit te halen kan gebruik worden rondvliegen. gezonden - niet verschenen gemaakt van zowel het ingebakken pro Na deze geluidsinvasie blijken de ma gramma als van aparte software, met kers het scratchen niet vergeten te zijn. is, willen we er toch nog aan name de 'MusicCreator/Composer'. Scratchen is platen mollen door de dacht aan geven. Met dit laatste programma kunnen we naald in een enkele groef heen en weer bijvoorbeeld een kleine partituur ma te halen. Het krassende geluid wordt in Standaard is de MSX2 uitgerust met een ken voor een electronisch orkest. Het het volgende demonstratiescherm hoor redelijk uitgebreide geluidschip; drie geluid van het orkest wordt door de baar gemaakt in een combinatie van di geluidsgeneratoren en talloze instelmo soundmodule geproduceerd, terwijl het verse soundsamples en een kort musisch gelijkheden. Maar voor veel mensen is composergedeelte de opslag en sturing thema van één of twee maten. Grappig dat nog niet genoeg 'geluid'. Met behulp van de soundmodule voor zijn rekening is wel, dat bij het in drukken van de spa van de soundmodule NMS 1205 van Phi neemt. Een zeer waardevolle aanvulling tiebalk om de animatie stoppen, er nog lips is dit euvel ·te verhelpen. De MSX voor iedere MSX-computer. snel een ander geluidsthemaatje hoor met soundmodule vormt een soort een baar gemaakt wordt. synthesizer, geluidssampler en drum Demo computer in één. Het laden van de muziek en beelden kan De soundmodule is nu in het cartridge overigens soms wel enige tijd in beslag De mogelijkheden slot gestoken. Door de ESC-toets in te nemen. Waardoor er soms een behoor drukken bij het opstarten van de FAC lijke tijd gaat zitten in het wisselen van Om het geheugen even op te frissen voor disk leest de computer het AUTO beeld en geluid; of dit ligt aan de gra degenen die de soundmodule nog niet EXEC.BAS-bestand, waarna het eerste phics of de misschien erg uitgebreide bezitten: de NMS 1205 is een cartridge scherm met de controleroutines ver soundprogrammering werd niet hele met aansluitingen voor een MIDI-mu schijnt. De computer controleert of de maal duidelijk. ziekinstrument of een toetsenbord van juiste cartridge aangesloten is en er ge Philips, dat als typenummer NMS 1160 noeg videogeheugen - 128Kb - aan Minder wezig is. Als dat inderdaad het geval is, start het programma met het laden van De twee volgende demo's - de disk GELUID OP DE NMS 1205 de muziek en het beeld. Dan volgen er heeft een vaste afspeelvolgorde - zijn zo'n tien korte demonstratieschermen voornamelijk flauw, door het ontbreken MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 54- - van enige fantasie en een stuitend, semi over de exacte werking van Soundmo te zijn we heel benieuwd. Hopelijk ver amerikaans taalgebruik. Het aardigste dule, zoals van Peter van Overbeek. Hij schijnt dit programma - dat al een tijd wat we er aan konden ontdekken was schreef een aantal artikelen in de PTC je vertraagd is - binnenkort. het langzaam uitsterven van het geluid Print, een informatief blad van Philips, op het moment dat men snel door wil waarin in rap tempo een aantal interes Verdere informatie: gaan naar de volgende demo. Een fraai sante besturingsmogelijkheden de re effect. Blijkbaar houden de program vue passeerden. Van die kennis hebben F AC-demonstratiediskette mamakers veel van zichzelf, wie niet. de makers van de FAC-diskette dank Prijs: f 12,50 Want hierna verschijnt alweer een baar gebruik gemaakt. FAC-Iogo. Dit keer met meer fantasie; H.Rubingh een fraai op de muziek springend en ver De hier bekeken demo zou de voorloper Schouw 4 anderend logo'tje. Het wat stupide ge moeten zijn van een hulpprogramma, 1687 TR Wognum doe omtrent Commodore zien en horen waarmee de mogelijkheden van de Phi we maar even niet. De aftiteling van de lips NMS 1205 voor zowel de Basic- als of FAC-diskette lijkt ons één van de meest de machinetaal-programmeur makke voor de hand liggende toepassingen van lijker toegankelijk worden. Als utility R. van Deursen de combinatie beeld en geluid. De scrol bijzonder interessant. F. Bolstraat 39 lende teksten bewegen en doven in har Een zelfgemaakt - bijvoorbeeld gra 5753 BJ Deurne monie met een behoorlijke lang stuk fisch - programma kan dan voorzien zelfgecomponeerde muziek. Als uits worden van muziek of geluid. Normaal mijter wordt nog even gebruik gemaakt wordt door aansturing van de vaste ge van het muziekgeheugen van de sound luidschip een bepaalde tijd opgeëist, sampler. Door de spatiebalk in te druk waardoor er slechts met zeer veel moei ken wordt de computer automatisch te naast uitgebreide grafische bewerkin FM/FAC Sound Sampler 'gereset', maar de discodreun blijft ook gen muziek uitgevoerd kan worden. De Hoewel we nog wachten op het uit: tijdens de reset duidelijk aanwezig; heel MSX plus soundmodule - die zijn ei eindelijke muziek-programma van aardig! De geluidskwaliteit van de Phi gen muziekgeheugen bevat - is in staat de FM/FAC is er wel al een ander lips soundmodule stond al geruime tijd om de muzikale begeleiding van allerlei programma uit deze bron beschik vast, de programmatuur van F AC maakt grafische grappen dynamischer en kwa baar. Deze FM/FAC Sound Sampler daar goed gebruik van. Er zijn geen litatief beter te maken. zal in de volgende MCM besproken hoorbare bewijzen van schakeltiks of worden, naar het zich laat aanzien. andere storingen, die mogelijk kunnen De mogelijkheden van de soundsampler Wie daar niet op wil wachten en nu al ontstaan bij het combineren van gra worden ietwat verdiept door de polyfo met deze sampler aan de slag wil, het phics en geluid. Ook de soundsamples ne verwerking. Met meerdere toetsen programma wordt verkocht door zijn van een goede kwaliteit. Zelfs zo dat tegelijkertijd kan dan een akkoord van New Dimension Software. Even bel het niet of nauwelijks mogelijk is om het de soundsample gemaakt worden. En len om te bestellen.FM/FAC Sound verschil te horen tussen een soundsam dat was tot nog toe niet mogelijk, met Sampler ple en een rechtstreeks toetsenbord-sig het programma MusicCreator. Prijs: f 29,95 naal. Maar dat laatste kan de MSX -gebruiker Bestellen bij: Wat komen gaat niet aan de demo-diskette horen. De New Dimension Software echte mogelijkheden van de aangekon Elsweg4 In de loop der tijd is er het één en ander digde FM/FAC- programmatuur moe 2848 BB Harderwijk door deskundigen geschreven over de ten wij nog afwachten. Na het horen en Tel.: 03410-26017 NMS 1205. Publicaties, met informatie zien van deze F AC-demonstratiedisket- gebruikt en de muis onmisbaar maakt, kan met recht een trendsetter genoemd worden! BRA,"e_"" Als dan ook nog blijkt dat Klantsys in huiselijke kring uitstekend toegepast kan worden als een luxe adressenbeheerder, kunnen wij eigenlijk geen the future on ft's way MSX2-gebruiker noemen die niet gebaat is bij een dergelijk produkt. Goede wijn behoeft geen krans (maar hoeft toch niet duur te zijn!). Bent u Klantsys - klantenregistratie-systeem (42,50) (nodig: MSX-DOS + echter nog niet overtuigd van de kwaliteit van Klantsys, en vertelt de recensie muis, 3,5" disk) in dit blad u niet voldoende over de mogelijkheden van dit pakket, dan zijn wij U heeft een MSX2-computer, een diskdrive, een printer en een muis. natuurlijk bereid antwoord op uw vragen te geven. Hoeveel pakketten kunt u opnoemen die deze apparatuur volledig benutten? Welk programma heeft u in huis dat de grafische mogelijkheden van de Lidad -ledenadministratie (45,00) (nodig: MSX-DOS + muis, 3-5" disk) MSX2 zakelijk weet toe te passen? Wanneer hebt u voor het laatst een Als er één programma is dat reeds vele mensen van vervelend werk heeft waardevol overzicht op uw printer geproduceerd? Hoe vaak hebt u de muis verlost, is het Lidad wel. Dit programma verzorgt een kompleet adressenbe als snel besturingsmedium kunnen gebruiken? heer van maximaal 1000 leden van een vereniging, club etc. Daarnaast - en dat is dé kracht van Lidad - kan men de kontributie-heffing op accept-giro's Het zijn maar enkele vragen waarop veel mensen geen antwoord kunnen door de computer laten doen. Dat betekent dat u met Lidad een einde maakt geven. Want laten we eerlijk zijn: de MSX2-computer wordt tot op heden veel aan het tijdrovende type- of schrijfwerk van honderden giro's. Alleen die te weinig gebruikt in serieuze omgevingen, waardoor de waarde van de mogelijkheid al maakt Lidad tot een must' verkrijgbare randapparatuur op z'n minst twijfelachtig wordt. Bestellingen: 03486-4419 (bij voorkeur tussen 19_00u-20.00u, bgg 020- Klantsys zet de MSX2-computer een flinke stap hoger op de zakelijke ladder. 430788) Een programma dat zo groot is dat het in 3 modules verdeeld moest worden, een diskette zo efficiënt met informatie vult, een printer eindelijk funktioneel Schriftelijke info: Brainchild, Twijnen 48, 3421 JP Oudewater. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 55- De trukendoos Computers zijn behoorlijk Het redacteursleven gaat niet over ro waarschijnlijk kennen. Het BIOS gaat complexe apparaten. Tel zen. Pas na uitgebreide discussie's met zich ermee bemoeien en vertaald keurig de redactrice van Kort en Krachtig kon alle TAB codes - CHR$(9) - naar kens weer blijken er dingen deze rubriek samengesteld worden. Het een aantal spaties. Allemaal leuk en aar te kunnen die niemand ooit blijkt erg moeilijk het verschil tussen een dig als er tekst geprint wordt, maar zeer voor mogelijk had gehouden. rasechte truuk en een K&K'tje eendui frustrerend bij het maken van een Vaak ook blijkt een probleem dig te definiëren. Veel Kortjes zijn op screendump of bijvoorbeeld het instel een stuk eenvoudiger op te een truuk gebaseerd; aan de andere len van negen T AB's. Er zijn voor dit lossen dan het lijkt. kant kan een truuk soms zo'n compleet probleem al vele oplossingen verzonnen programma worden dat het eigenlijk maar de mooiste is een POKE die we Handleidingen zouden al een K&K'tje is. Zolang dit blad bestaat ontvingen van de heer Overtoom. Vol dergelijke truuks eigenlijk zullen we wel met twijfelgevallen te ma gens hem moet: moeten vermelden. Ze doen ken krijgen. Er wordt zelfs gefluisterd - en laten we eerlijk zijn: dat de betreffende redactrice bezig is POKE &HF418,255 aan een kort en krachtig programmaatje kunnen - dat echter niet. dat willekeurig 'K&K' of 'Truuk' af alle problemen uit de wereld helpen. Vandaar de Trukendoos, een drukt. Een gecomputeriseerd Salo Enig spitwerk in verschillende MSX bij rubriek waar het oneigenlijk mons-oordeel? bels leert dat zulks inderdaad het geval gebruik van commando's en is. Op dat adres staat de systeemvaria instructies een hoofdrol ML bele RAWPRT die aangeeft of TAB's vertaald moeten worden. Dus zodra er speelt. Hoewel we ook niet De vorige afleveringen van de Truken echt met de printer gespeeld gaat wor vies zijn van het 'getruukt' in doos werden vrijwel volledig gevuld met den: pas na bovenstaande POKE komt de luren leggen van een pro Basic-truuks. Natuurlijk werd er wel een alles wat je stuurt ook op die manier bij gramma. PEEK of POKE gebruikt, maar altijd de printer aan! was de truuk eigenlijk alleen in Basic zinvol. We zouden echter ook graag 45) Printer? eens wat aandacht aan machinetaal be steden. Ook daar zijn namelijk heel wat Al sinds de begindagen van de MSX vra sublieme stukjes programmeerkunst gen programma's zich af of de printer mogelijk. Dat loopt van het gebruik van wel aangesloten is. Als dat namelijk niet XOR A om de Accu op 0 te zetten, via het geval is heeft het weinig zin er tekens een snelle test of DE al 0 is, tot echte naar toe te sturen. Een truuk die al vaak zwarte machinetaal-magie. gepubliceerd is, maar ook een truuk die Of zijn er in MSX-Iand dan geen echte vaak gebruikt wordt. Want anders zijn 'bit-bijters' meer? Van die ML pro er maar al te veel programma's die de grammeurs die pas met een glimlach pijp aan Maarten geven; de computer naar bed gaan als de routine loopt? Pro 'hangt'. grammeurs die dromen van net die mi Er zijn grofweg twee manieren om te croseconde sneller of net een paar bits achterhalen of de printer op dit moment korter? Liefst met 'self-modifying tekens kan accepteren. Namelijk door code'? Hopelijk lopen er nog dergelijke een BIOS routine aan te roepen of door freaks in het wild rond, want ook hun direct de 1/0 poorten te lezen. De laat truuks zijn welkom. ste methode is korter en daardoor een voudiger te programmeren, maar alleen 44) Printer! de eerste werkt echt volgens de MSX standaard. ONMISBAAR VOOR DE Iedereen die wel eens heeft geprobeerd Direct naar 1/0 poorten schrijven is na WARE LIEFHEBBER een printer uit de MSX aan te sturen in melijk uit den boze. Het zou niet moe de grafische mode zal het probleem ten mogen. Alleen de videoprocessor MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -56- Listing 1: 49) Breedte op bestelling 10 ML#=0: FOR F=0 TO 6: READ I: POKE TstPrt VARPTR(ML#)+F,I: NEXT F 52 Een bekend nadeel van de WIDTH in 20 DEFUSR0=VARPTR(ML#): PRINT USR0(0) structie is dat het scherm tussen neus en ;CHR$(13);: GOTO ,20 136 lippen door even schoongemaakt wordt. 30 DATA &hCD,&hAB,&h00,&h32,&hF8,&hF7 ., Even halverwege het opbouwen van een ,&hC9 I 18 scherm de breedte aanpassen is er niet I bij. Niet met behulp van de gangbare Basic instructies althans. Maar een: Listing 2: 10 SCREEN 0: WIDTH 40: KEY OFF: LOCAT Breedte POKE &HF3BO,BR E 0,20 182 20 PRINT TAB(7);"DelOOnstratie Breedte helpt dit probleem uit de wereld, bij de -POKE": PRINT: PRINT STRING$(40,"=") 177 eerstvolgende printinstructie zal met de 30 FOR F=1 TO 40: POKE &HF3B0,F: PRIN breedte BR gewerkt worden. Het T: NEXT F 148 scherm wordt niet eers.t gewist! 40 FOR F=0 TO 20: PRINT: NEXT F I 105 Het programmaatje Breedte geeft een I eenvoudige demonstratie van de snelle effecten die met deze truuk haalbaar mag volgens de MSX documentatie di voordat de initialisatieprocedures van an zijn, zie listing 2. En dit iS glad ijs, Breed rect via 1/0 poorten aangesproken wor dere cartridges - bijvoorbeeld de disk te is eigenlijk Kort en Krachtig. den. ROM - de boel overschrijven. Vriende Aan de andere kant zijn de adressen van lijke groet, RWL.' 50) Spot aan de poorten op elke MSX gelijk, de kans dat daar verandering in komt is zeer Wie MT-Debug heeft, kan er met deze Tenslotte een korte herhaling van truuk klein. We laten de keuze aan de lezer, tip dus net iets meer mee doen. 16: Het Caps-lampje. Er werd destijds maar zelf houden we het liever netjes. vermeld dat met: 47) Ta DOS or not to DOS Officieel verboden - maar toch altijd POKE &HFCAB,255 werkend - is dus: Vaak is er met een eenvoudige POKE instructie een leuk effect te bereiken. de capsfunctie aangezet kan worden. INP(&H90) AND 2 Deze keer een paar eenvoudige Uitzetten gaat met: POKE's, die de doorgewinterde Deze expressie levert een 0 op als de MSX'er waarschijnlijk ooit al eens er POKE &HFCAB,O printer tekens kan accepteren. In alle gens gezien heeft. Maar voor beginners andere gevallen is het resultaat een 2. herhalen we de stof maar eens. Om het netjes te maken kan het lampje Inderdaad, niet MSX-standaard, maar ook nog aan- en uitgezet worden met wel op alle bestaande machines veilig te Op adres &HF346 houdt de DiskBasic respectievelijk: gebruiken. bij of er tijdens het opstarten een MSXDOS schijf in de drive zat. Als dat OUT &HAA,INP(&HAA) AND 191 Beduidend langer, maar wel volledig niet het geval is gaat het systeem ervan standaard MSX is de BIOS methode. uit dat er geen MSXDOS schijf bestaat, en: Het programmaatje TstPrt - listing 1 dus zal een CALL SYSTEM ook een 11- - zet een kort stukje ML is een dubbe legal function cal! opleveren. Echter, OUT &HAA,INP(&HAA) OR 64 le precisie variabele. In regel 20 wordt door DiskBasic te foppen met een: die ML gestart en het resultaat op het Wat toen niet vermeld werd was een scherm gezet. Als het goed is moet een POKE &HF346,1 truukje dat Robert Brink uit Bussum druk op de 'on line' -schakelaar van de ons stuurde. Hij suggereerde om eens printer direct invloed hebben op het ge kan MSXDOS altijd met een CALL een 127 achter de POKE op te nemen. tal op het scherm. SYSTEM gestart worden, ook als het Het effect is inderdaad de moeite systeem dacht dat dat niet kon. waard: de capsfunctie wordt geacti 46) MT-Debug veerd en kan niet meer uitgezet worden 48) Onderbreekt u maar ook. Een slim grapje dat misschien ook Het zal niet vaak gebeuren, maar soms op andere POKE's toegepast kan wor komen redacteuren dingen tegen die ze Een andere vrij bekend adres is den? jaren terug als lezer hebben ingezonden. &HFBBO. Door daar de waarde 255 te Zo zat er tussen de stapel truuks een plaatsen kan elk Basic programma on 51) Piep: uw listing! kaartje met de tekst: derbroken worden met de toetscombi 'MT Debug heeft een optie die in de hand natie SHIFT/CTRL/CODE/GRAPH. In de Brabant ligt het dorp Zeeland. leiding niet te vinden is: door tijdens het Hiertegen is zelfs ON STOP GOSUB Ook daar is men met MSX bezig. Inwo opstarten van de MSX de 'D' in te druk niet bestand. ner Ewald van Gemert stuurde ons een ken kan Debug direct gestart worden. Als Alleen een nieuwe POKE &HFBBO,O grapje dat misschien niet erg zinvol de cartridge in het juiste slot zit is het zo maakt deze manier van onderbreken maar wel leuk is.Hij kwam er min of zelfs mogelijk het geheugen te bekijken weer onmogelijk. meer per ongeluk achter dat het moge- MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 57- Beeper 1 FOR P=PEEK(&HF676)+256*PEEK(&HF677) De Postkamer TO PEEK(&HF6C2)+256*PEEK(&HF6C3) . 64 2 IF PEEK(P)=58 AND PEEK(P+1)=143 AND MCM streeft naar een grote lezers PEEK(P+2)=230 AND PEEK(P+3)<>0 THEN interactie. Dat betekent, dat wij het POKE P+3,7 in principe leuk vinden als u ons I 192 schrijft. Maar! 3 NEXT P I 129 Het moet voor ons wel overzichte lijk blijven. Sommige lezers preste lijk is een Bell code - CHR$(7) - op 53) Meer regels ren het om in één brief vijf onder te nemen in een listing. Zoals bekend werpen aan te roeren, een handge staat de 7 in de ASCII code voor een Van vele lezers ontvingen we de onder typte listing - inclusief typefouten piepje: staande VDP en POKE instructie. De - van twee pagina's in te sluiten, en brief van Wouter Meenhuis uit Henge ergens halverwege te melden dat ze PRINT CHR$(7) lo was aanleiding tot het doen van enige een abonnement nemen. experimenten op enkele redac heeft .inderdaad een piepje - of op tiemachines, waarop alles inderdaad Het verbaast ons niets dat ze in de somIOlge MSX2's een half melodietje - goed bleek te werken. postkamer soms scheel beginnen te tot gevolg. kijken, in verwoede pogingen om te Het blijkt echter mogelijk die code ook Het is mogelijk op een MSX2 op zorgen dat alles op de juiste plek be in programma's op te nemen. Het enige SCREEN 0 met meer dan 24 regels te landt, zonder dat het nachtwerk probleem is dat de Basic editor het na werken. Eigenlijk wel logisch ook: de wordt. tuurlijk niet slikt. Er zullen dus weer verticale resolutie van de 'nieuwe' vi Vandaar dat we hier nog even enige POKE instructies aan te pas moeten ko deochip is namelijk 212 dots. En 212 ge aanwijzingen voor schrijvers e%f men. deeld door 8 dots per regel is: 26,5. inzendsters willen samenvatten: Het programmaatje Beeper zoekt het Dat is dus het maximale aantal regels op hele Basic programma af naar commen het scherm. De truuk om dat aan de Vermeldt uw taarregels die met een enkel aanhalings VDP en de Basic editor duidelijk te ma TELEFOONNUMMER. teken beginnen. In elke gevonden regel ken is: waar dat mogelijk is wordt een Vermeld altijd de afzender zowel CHR$(7) direct achter de ' geplaatst. VDP(lO) = VDP(10) OR 128 op enveloppe, als brief, als even Dat lukt natuurlijk alleen als er al iets POKE &HF3B1,27 tuele bijlagen. stond dat overschreven kan worden. Het is gewoon een kwestie van Beeper Op de onderste regels verschijnt na het Stuur aanmeldingen, nabestellin aan het te bewerken Basic programma intikken van deze instructies meestal gen ete(!tera, direct naar: toevoegen en het programmaatje star een hoop onzin. Een drukje op de shift ten. toets levert ons de bovenste helft van de Lezersservice MCM, functietoetsen op de onderste regel. postbus 9943, Als u nadat Beeper zijn werk heeft ge Echt lastig is de puinhoop niet, omdat 1006 AP Amsterdam. daan een LIST commando geeft zal er de Basic-editor in dat gebied toch niet biJ elk commentaar een geluidssignaal goed werkt. Stuur redactionele vragen, opmer khnken. Zo worden zelfs listings muzi Eigenlijk is deze truuk dan ook alleen kingen etcetera naar: kaal. bruikbaar voor tekstschermen die in een programma voorkomen. Redactie MCM, Basic programma's editten werkt nog 52) Input? postbus 75142, wel vlekkeloos op een scherm met 26 re 1007 AC Amsterdam. De Basic instructie INPUT vraagt de gels, toch twee meer dan gewoonlijk. En gebruiker om invoer, maar zet ondertus dit geintje werkt natuurlijk ook op Gebruik voor verschillende onder sen ook even een vraagteken op het SCREEN 1. werpen verschillende velletjes pa scherm. Meestal is dat wel wat we wil pier. Pleeg eventueel van te voren len, maar soms worden de vraagtekens Wie maakt er en stukje ML voor boven ruggespraak via het telefonische echt een plaag. De volgende POKE's de CLEAR grens dat de instelling van vragenuurtje, en vermeld in uw brief lossen dat probleem op. 26 regels default maakt, zodat elke met wie u gesproken heeft. SCREEN instructie naar een tekst POKE &HFDEO,&H21 scherm 26 - schone - regels oplevert? Al is de listing nog zo kort, zet hem POKE &HFDE1,&HD2 op schijf, of cassette. En stuur liefst POKE &HFDE2,&H23 Het zou helemaal fraai zijn als die ma een uitgeprinte listing mee. POKE &HFDE3,&HE3 chinetaal zichzelf vanuit de PLAY wachtrij zou installeren. Heb meelij. Op deze manier is het mogelijk om in !n dat geval zou een snelle BLOAD ,R voer te vragen zonder op ongewenste 10 een AUTOEXEC.BAS ervoor kun vraagtekens getracteerd te worden. Met nen zorgen dat het ontwikkelen van Ba dank aan de inzender: L. Stukje uit Bor sic programma's altijd automatisch op ger (Drente). een 26-regelig scherm gebeurt. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 58- Listing: PADKEY, een alternatief toetsenbord Invoerapparaten zijn er in Als er ineens weer zeeën van ruimte zijn snel invoeren. Ook Basic pro soorten en maten. Het toet voor MSX-verhalen gaan de kasten op grammeurs hebben er ineens een groot de redactie open. Want veel leuke aantal toetsen bij die ze zelf kunnen de senbord en de joystick zijn ideeën zijn uit puur ruimtegebrek nooit fmiëren, bijvoorbeeld met veelgebruik natuurlijk overbekend, maar gepubliceerd. De creati\iteit van de re te keywords. Met een velletje papier ook de muis begint knap po dactie lag gewoon op de plank. Even het over het pad waarop de defmities staan pulair te worden. Maar het te stof van de schijf blazen ... werkt alles feilloos! kenbord heeft het voor de Eén van die producten uit vroeger tijden die op deze manier boven water kwam Maar ook andere toepassingen zijn mo MSX eigenlijk nooit gemaakt, is het programma Padkey. Hiermee kan gelijk. Als een bepaald programma bij alleen bij zware CAD/CAM een 'graphic tablet' zoals Philips het voorbeeld op een beurs gedemon toepassingen zijn ze onmis ding pleegt te noemen als tweede toet streerd moet worden zijn via het pad al baar. En dan liefst wel wat senbord gebruikt worden. Wij houden leen maar bepaalde toetsen groter, dan het Philips A5 het maar gewoon op touchpad, of kort toegankelijk. De computer zelf kan met weg pad. drive, reset knop en alle andere poten touchtablet. tieel gevaarlijk onderdelen onder de Toch zijn er met zo'n bord Spectrum toonbank verdwijnen. leuke dingen te doen. Speci aal voor bezitters van een Het basisidee is zeer simpel. Door be En waar onze grote letter-editor slecht 'touch pad' daarom dit pro-' paalde delen van het touchpad als 'toets' zienden hielp, kan deze toepassing van te definiëren krijgt dat apparaat opeens het pad mensen met een slechte moto gramma: Padkey. een heel nieuwe functie. Als we er maar riek helpen. Het grote voordeel is dat er voor zorgen dat bij het aanraken van een door middel van een stukje papier met plekje op dat pad een bepaalde code - bijvoorbeeld grote gekeurde vlakken of zelfs een reeks codes - in de gewo toetsen gemaakt kunnen worden die ne toetsenbordbuffer wordt gezet, dan voor een bepaalde situatie perfect ge hebben we plotsklaps een zelf te defmie schikt zijn. ren hulptoetsenbordje. Ook kunnen sommige spellen er een nieuwe dimensie door krijgen: de invoer Padkey doet precies dat: het zorgt er voor bijvoorbeeld een schaakprogram voor dat er bij aanraking van een be ma kan nu uit het pad komen. Simpel paald deel van het pad een code in de weg een kwestie van ieder hokje de buffer geplaatst wordt. Op die manier is naam van het schaakbord geven en het touchpad van tekenbord tot toetsen eventueel de actiontoets als '-' defmie bord gepromoveerd, als dat laatste ten ren. Zo kunnen schaakzetten als E2-E4 minste de juiste term is. Het pad heeft in no-time ingevoerd worden. eigenlijk meer iets van de 'toetsenbor den' waarmee vroeger kleinere huis Er zijn natuurlijk ook beperkingen. De computers als de ZX81 en de Spectrum toetsen op het pad hebben geen auto-re werden uitgerust. Het is niet te vergelij peat functie, ze worden niet automa ken met wat we tegenwoordig als toet tisch herhaald als ze een bepaalde tijd senbord betitelen. Maar er zijn wel de ingedrukt worden gehouden. Verder gelijk voordelen aan het pad als key kan bijvoorbeeld de CTRL-STOP com board. binatie niet goed geprogrammeerd wor Het programma gaat uit van een onder den. Die wordt namelijk vaak direct van verdeling waarbij het hele vlak regelma het toetsenbord gescand en meestal niet tig verdeeld wordt. Het aantal toetsen uit de buffer gelezen. moet zowel in de hoogte als in de breed te een macht van twee zijn. Het is zo bij Het programma voorbeeld mogelijk het pad in te delen als 2x2, 8x8, 2x4 of 4x16 toetsen. Elk van Het eigenlijke werk wordt gedaan door die toetsen kan gedefinieerd worden een machinetaal routine die door de Ba alsof het een functietoets is. sic samen met de definities van de toet sen vlak boven de CLEAR grens wordt Vele toepassingen geplaatst. Daarnaast zorgt het Basic deel ervoor dat de ML geactiveerd TOEPASSING VOOR Mensen die veel hexadecimaal werken wordt door het aan een hook te hangen. TOUCHPAD kunnen zo een eigen hexadecimaal toet Vanaf dat moment werkt het pad als senbord defmiëren. Dat wordt razend- toetsenbord. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 59- Onder het blok DATA-regels met de machinetaal staan een aantal instellin gen. Daar kan aangegeven worden of er wel of niet een piepje moet klinken bij het indrukken van het pad, welke poort er gebruikt wordt en welke maten van het nieuwe toetsenbord moet hebben. Ook de definities van de toetsen worden daar in de array T$ gezet. In die array is T$(O) een bijzonder ele ment: daar wordt de werking van de 'ac tion' toets op het Philips pad gedefIni eerd. Deze toets is overigens gelijk aan het knopje op de tekenpen. De rest van de array bevat de toetsdefi nities voor het pad zelf. In de iisting wordt er een hexadecimaal toetsen bordje gemaakt, maar dat is natuurlijk naar eigen inzicht te wijzigen. Door de maten bij te stellen kan het aantal toet sen en de verdeling ervan op het toet senbord worden veranderd. Overlay Natuurlijk is een toetsenbord niets als er geen tekst op de toetsen staat. Vandaar cape of zelfs een Home te geven via het Tot slot dat we voor één van de toepassingen van pad. Met het nu in één toetsdruk in te Padkey een overlay hebben afgedrukt, geven CHR$(12) wist u desgewenst het Padkey is een programma waar we best welke u kunt vinden op de pagina ach scherm. een beetje trots op zijn. Het is lang blij ter de Padkey listing. En hoewel de toetsvlakjes wel wat klein ven liggen voor het gepubliceerd werd, Met behulp van de 'kleine' listing die on zijn - er moesten er maar liefst 256 op maar dat kwam door het wat specialisti der de overlay staat kan Padkey omge het pad geperst worden - blijkt het in sche karakter ervan, gecombineerd met bouwd worden zodat het mogelijk wordt de praktijk prima te werken. het ruimtegebrek dat MCM had. allerlei onmogelijke grafische symbolen en bijzondere tekens met een druk op Om Padkey aan te passen voor deze We zijn uiterst benieuwd wat Padkey het pad in te yoeren. Wie precies wil we overlay hoeft u niets anders te doen dan zoal aan ideetjes los zal maken. Wie ver ten wat er mogelijk is moet de overlay de programmaregels die in de korte lis dere ontwikkelingen bedenkt wordt bij maar eens bekijken. In principe beslaat ting staan in het hoofdprogramma te deze uitgenodigd de redactie eens mee deze vorm van Padkey namelijk de hele wijzigen. te laten kijken. Mogelijk een slim opge MSX tekenset! Alleen de speciale twee De perfectionisten kunnen daarna nog zette versie voor Basic-programmeurs? byte ASCII codes staan niet in de lijst. even een: Of misschien een variant die samen werkt met een tekstverwerker? De eerste twee kolommen van de over DELETE 1730-1870 lay worden gebruikt voor de 'normale' ASCII codes onder de 32. Daardoor is instructie geven. Die regels worden nu het wel mogelijk een Return, een Es- toch niet meer gebruikt. Listing Padkey 10 REM PADKEY o 50 REM o 20 REM versie 1.0 o 60 REM door RWL o 30 REM o 70 REM o 40 REM MSX CCWUTER MAGAZINE o B0 REM REG.NR.s DATA NIET .VERANDEREN o I MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 60- 90 REM (VANWEGE NR. FOUTE REGEL) o 470 ' inlezen progranma************** o 100 ClS: WIOTH 37 145 480 PRINT: PRINT "inlezen progranma:" 133 110 PRINT TAB(7); "MSX Computer Magazi 490 PRINT 11 bytes nog te gaan •• ";C ne's" 146 HR$(13) ; 10 120 PRINT TAB(7);"touchpad-als-toetse 500 FOR F=0 TO 12 251 nbord" 66 510 X1=0: X2=0: X3=0: READ t-l.$ 43 130 PRINT 134 520 FOR G=0 TO 7 10 140 PRINT "Dit Basic progranma zet ee 530 Sl=AD+3*(8*F+G): S2=G*7 62 n Machine- taal programma onder de cl 540 01=FNV(ML$,S2+1) 33 ear grens dat ervoor zorgt dat u een 550 POKE SI,OI: X1=Xl XOR Dl 81 touchpad als toetsenbord kunt gebru 560 02=FNV(ML$,S2+3) 99 iken." 16 570 pOKE 1+SI ,02: X2=X2 XOR 02 169 150 PRINT 138 580 03=FNV(ML$,S2+5) 165 160 PRINT "U kunt op het pad een aant 590 POKE 2+S1,03: X3=X3 XOR 03 46 al functie-toetsen definieren (max. 3 600 PRINT USING "### &";309-(G+ 9 tekens) door de laatste regels van F*8)*3;CHR$(13); 241 dit pro- granma aan te passen." 170 610 NEXT G 146 170 PRINT 142 620 IF X1<>FNV(ML$,57) THEN GOTO 6 180 PRINT "In REM-regels staat daar e 70 216 en uitleg. Ook kunt u op die manier k 630 IF X2<>FNV(ML$,59) THEN GOTO 6 iezen of u poort A of B wilt gebruike 70 22 n, en of u wel of geen 'PIEP' wilt ho 640 IF X3<>FNV(ML$,61) THEN GOTO 6 ren als er een toets ingedrukt wordt. 70 123 11 240 650 NEXT F 253 190 PRINT 146 660 GOTO 690 162 200 PRINT TAB(15); 11 druk een toets ••. 11 670 PRINT "fout gevonden in regel:" ;: A$=INPUT$(l): ClS 67 ,. 117 210 ClEAR 5000: OEFINT A-Z: GOSUB 119 680 PRINT F*10+1300: STOP 92 o 118 690 ' instellen adressen + def's***** o 220 DEFFNF(X)=(~NN(X)=X) 244 700 PRINT: PRINT 228 230 ' lees clear adres en definities* o 710 PRINT "inlezen definities:" 185 240 AO=FNO(&HFC4A): GOSUB 1570 128 720 FOR F=0 TO AANTAL-l 249 250 ' controleer breedte/hoogte****** o 730 SWAP T$(F),T$(F+l) 161 260 IF FNF(BREEDTE) AND FNF(HOOGTE) T 740 NEXT F 252 HEN GOTO 300 28 750 PRINT 11 def's nog te gaan •• ":C 270 PRINT "De breedte of de hoogte" 49 HR$(13); 59 280 PRINT "is geen macht van 2 111" 145 760 SI=294: S2=205: GOSUB 1250 24 290 STOP -224 770 SWAP SI,S2: SI=S2+AANTAl*2+4 222 300 ' tel lengte def's op************ o 780 FOR F=0 TO AANTAL 98 310 lNGTE=0 101 790 GOSUB 1250 177 320 FOR F=0 TO AANTAL 82 B00 IF lEN(T$(F»=0 THEN B40 214 330 lNGTE=lNGTE+lEN(T$(F» 99 _ 810 FOR 1=1 TO lEN(T$(F» 196 340 NEXT F 248 820 pOKE AD+Sl+I-l,ASC(MIO$(T$( 350 ' berekenen benodigde ruimte***** 0- F),I,I» 252 360 RM=294+lNGTE+(2*AANTAl+4) 61 830 NEXTI 180 370 ' veiligheid voor POKEn prog.**** o 840 S2=S2+2: SI=Sl+lEN(T$(F» 46 380 IF RM-294<20 THEN RM=294+20 30 850 PRINT USING "### &";AANTAL-F:C 390 PRINT lier zijn l ;RM;"bytes nodig" 211 HR$(13); 64 400 ' maak ruimte, en lees functies** o 860 NEXT F 1 410 CLEAR 5000,AD-RM-2: OEFINT A-Z: G 870 PRINT: PRINT 243 OSUB 1190 233 B80 GOSUB 1250 56 420 OEF FN V(X$,X)=VAL(I&h"+MID$(X$,X 890 ' instellen adressen in ML******* o ,2) ) 30 900 SI=18: S2=20: GOSUB 1250 57 430 OEF FN G(X)=X-~16*(X<0) 70 910 SI=113: S2=91: GOSUB 1250 187 440 AO=FNO(&HFC4A)+1 43 920 S2=97: GOSUB 1250: S2=105: GOSUB 450 ' inlezen definities************* o 1250: S2=147: GOSUB 1250: S2=154: GOS 460 JA=I: NEE=0: A=0: B=4: GOSUB 1430 81 UB 1250 15 MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 61- 930 51=114: 52=25: G05UB 1250 157 1370 OATA"OB00D1 570607 CB3A10 FCCB12 940 51=203: 52=111: G05UB 1250 116 0607CB 3B10FC CB1326 006A06 4099C3" 135 950 51=273: 52=94: G05UB 1250: 52=101 1380 OATA"032910 FOCB3C CBID16 001929 : G05UB 1250 136 1125Cl 195E23 56234E 236669 480806 11 156 960 51=286: 52=5: GOSUB 1250: S2=12: 1390 OATA II AFE052 45626B 78B728 2F1800 GOSUB 1250 107 7E23E5 2AFBF3 7723AF 1118FC BFC054 11 245 970 X=FNN(BREEDTE): Y=FNN(HOOGTE) 100 1400 DATA"ED5220 0621F0 FB1100 0019EO 9B0 POKE AD+173,9-Y 188 5BFAF3 AFED52 280C19 22F8F3 EE9876 11 126 990 POKE AD+181,9-X 155 1410 DATA II E110D9 CDC000 1801El ElDlCI 1000 POKE AD+192,X+1 255 F10BD9 FDE10D EIElCI DlF1C9 E9F9F5 11 229 1010 POKE AD+108,FNL(AANTAL) 159 1420 DATA II C9C9C9 C9C949 C14ECI 52Cl58 1020 POKE AD+109,FNH(AANTAL) 98 C15ECI 62C167 CI6CC1 71C175 80BD0BII 88 1030 • zet gewenste poortnummer****** 0 1430 • 0 1040 POKE AD+70,LEE5 216 1440 • Hier staat alle zelf te 0 1050 • eventueel weg poken BEEP******* 0 1450 • definieren informatie over 0 1060 IF PIEP=JA THEN GOTO 1090 141 1460 • de toetsen. De toetsen zijn 0 1070 PRINT IlGeen 'beep'lI: PRINT 111 1470 • genummerd per regel van 0 1080 POKE AD+267,0: POKE AD+268,0 224 1480 • links naar rechts, van boven 0 1090 • installeren in HOOK*********** 0 1490 ' naar beneden. Toets nr. 0 is 0 1100 FOR F=0 TO 4 121 1500 ' de 'action' toets, toets 1 0 1110 POKE AD+287+F,PEEK(&HFD9F+F) 193 1510 ' zit linksboven enz. 0 1120 POKE &HFD9F+F,201 49 1520 ' 0 1130 NEXT F 158 1530 ' wel of geen piep (ja/nee) 0 1140 POKE &HFDA0,FNL(AD) 24 1540 PIEP=JA 10 1150 POKE &HFDAl,FNH(AD) 219 1550 • welke poort lezen? (A of B) 0 1160 • nu de laatste stap:*********** 0 1560 LEES=A 136 1170 POKE &HFD9F,195 98 1570 • de maten van het veld: 0 1180 NEW 10 1580 • mogelijke waardes: 0 1190 • functie definitie (subroutine) 0 1590 • 1,2,4,8,16,32,64,128 en 256 0 1200 DEF FN L(X)=(X-~15*(X<0»MOD 25 1600 BREEDTE=4 93 6 67 1610 HOOGTE=4 31 1210 DEF FN H(X)=CINT((X-~16*(X<0»/ 1620 • dit niet veranderen!!!! 0 256) 82 1630 AANTAL=BREEDTE*HOOGTE 158 1220 DEF FN D(X)=PEEK(X)+256*PEEK(X+1 1640 DIM T$(AANTAL) 205 )+~16*(PEEK(X+l»127) 253 1650 • Alle definities voor de 0 1230 OEF FN N(X)=CINT(LOG(X)/LOG(2)+. 1660 • toetsen (toetsen zonder 0 5) 72 1670 • funktie hoeven niet vermeld 0 1240 RETURN . 139 1680 • te worden) De maximale lengte 0 1250 • 16 bits POKE AO+52,AD+51****** 0 1690 • per toets is 39 tekens. 0 1260 POKE AD+52,FNL(51+AD) 181 1700 T$( 0)=CHR$(8)' backspace 27 1270 POKE AD+52+1,FNH(51+AD) 119 1710 T$( 1)=110 11 199 1280 RETURN 151 1720 T$( 2)=111 11 226 1290 • datà met ML (ORG #C000)******* 0 1730 T$( 3)=112 11 253 1300 DATA"F5CD4A 01C21E C13A7C F8B7C2 1740 T$( 4)=113 11 24 il 11 1EC105 C5~518 002112 C03628 D6BllD 60 1750 T$( 5)=114 51 1310 DATA II 2172C0 llF0FB 012000 7EEE64 1760 T$( 6)=115 11 78 C6C8A9 121323 0B7881 20F221 B01045 11 197 1770 T$( 7)=116 11 105 1320 DATA II F0FB22 FAF321 10FC22 F8F3DD 1780 T$( 8)=117" 132 E5FDE5 D908F5 C5D5E5 1600D5 0D27DC II 169 1790 T$( 9)=118 11 159 1330 DATA II 7ACDDB 00D1B7 20427A C603CD 1800 T$(10)=1I9 11 211 DB00B7 2007AF 3271C0 C311C1 963AC2 11 244 1810 T$(l1)=IIA II 80 1340 DATA II 3A71C0 B7C211 C13D32 71C021 1820 T$(12)=IIB II 107 1000C3 CBC000 CCF2F6 EAF51E C089E9 11 45 1830 T$(13)=IIC II 134 1350 DATA II 16D7FD 0B181E ' F40FD7 FE0CC4 1840 T$(14)=IID II 161 C7DAFE D4D2C4 F8C7FF FCCAFB 00C9CE II 134 1850 T$(15)=IIE II 188 1360 DATA II 3F5E3A 71C0B7 20793D 3271C0 1860 T$(16)=IIF II 215 14D57A CDDB00 D15F14 D57ACD 81BDD3 11 203 1870 RETURN 160 MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 62- -I· l1 o. · ~ F . ~ ~(!tc-t=W~~~5Q x~Nu/l1< , 8; -. - =1= ~ ~ '-' ~ *" + ~, · " té i ~.- ... 1600 BREEDTE=16 J 93 1710 FOR F=0 TO 255: T$(F+1)=CHR$((F 1610 HOOGTE=16 236 MOD 16)*16+F\16): NEXT F 118 1700 T$( 0)=CHR$(8)I backspace 27 1720 RETURN 143 MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 63- Public domain voor MSX Public domain is een uit Ame gelijk na ontvangst van uw betaling ver schermkunst willen bekijken of mis rika overgewaaide kreet. Het zonden. Opgelet: een giro-overschrij schien zelf proberen wat er van zulke ving duurt circa 10 dagen. plaatjes binnen een tekenprogramma betekent dat sommige zaken Vermeld altijd de volledige bestelnum kan worden gemaakt. Leuke interlace wel vrijelijk gekopieerd mo mers. Dat nummer bevat namelijk alle inzendingen zijn van harte welkom. gen worden, wanneer ze informatie die we nodig hebben om uw door de makers zijn vrijgege diskettes zo snel mogelijk te versturen. Bestelnummer: B20/3-01 ven. Iedereen mag daar mee Er is er ook een speciaal vragenuurtje Hoog Sammy, kijk omhoog doen wat men wil, zolang voor MSX-PD ingesteld, dat meestal men de eventuele naamsver donderdags van zeven uur tot half ne Wat heeft een titel van een Nederlands meldingen laat staan. gen 's avonds zal zijn, op het bekende te liedje nu te maken met een Public Do Daarnaast bestaat er Share lefoonnummer 020-860743. main diskette? Simpel, want op deze en ware, programma's waarbij kelzijdige disk staan een aantal tekenin Grafiek gen en digitalisaties. Van bergen wel te de schrijver wel om betaling verstaan en die zijn meestal erg hoog, vraagt, maar pas als men het Deze keer alleen diskettes met grafische zeker als één van die bergen de Mount programma daadwerkelijk in zaken. De reden mag ik u nog niet ver Everest is. Ook staan er een paar fraaie gebruik neemt. Oftewel, men klappen, maar we hebben een bron aan plaatjes op van vogels, zowel gedigitali kan rustig eens kijken of een geboord die schier onuitputtelijk is. Wat seerd als getekend. Mocht u in deze schermbeelden betreft zou uw MSX duistere tijden wat intellectuele hulp programma inderdaad bruik lijfblad u nog wel eens kunnen verras nodig hebben, Albert Einstein staat in baar is, voordat men er voor sen, de komende tijd. gedigitaliseerde vorm voor u klaar. Of moet betalen. Jammer ge hij op uw vragen antwoord geeft mag ik noeg is Shareware in MSX Starcom pluS betwijfelen, maar het is de moeite van land eigenlijk nog nooit uit het proberen waard. De eerste disk dit keer komt echter uit Ook deze disk is helemaal gemaakt voor geprobeerd, maar wie weet. een bekende koker. Na al weer twee eer screen 8 en werkt dus alleen met een Wie het eens proberen wil, dere diskettes van Laurens Rutten MSX2 of MSX2 + . we zullen uw programma's kreeg ik een briefje met de vraag waar graag opnemen in ons aan om we niet zijn dubbelzijdige versie van Bestelnummer: B21/3-01 bod. Starcom ook in het PD mee konden la ten lopen. Nog meer plaatjes en dus nog Ground control to Major MCM-PD diskettes worden alleen op meer grafIsch plezier voor de schermfa Tom het standaard-formaat, 3.5 inch gele naten. Bij deze Laurens, Starcom plus verd. Om ervoor te zorgen dat iedereen gaat als disk nummer 19 mee. Toegege Nog meer plaatjes, denkt u misschien? er gebruik van kan maken hebben we er ven, het is een bijzonder mooie grafische Helemaal juist, maar bij zulk een vracht voor MSX voor gekozen om die disket - disk die de moeite van het bekijken ze aan mooie grafIek moet ik onze trouwe tes allemaal single-sided te maken. ker waard is. De digitalisaties zijn van lezers toch ook in mijn schermgenot la De kosten bedragen f 12,50 per 3.5 inch hoog niveau, de schermovergangen zijn ten meedelen? diskette. Voor abonnee's geldt een spe leuk geprogrammeerd. Het geheel Op deze diskette nummer 22 staan an ciale prijs: f 10,- per disk. Bij de bestel loopt soepel en ziet er verzorgd uit. dermaal een aantal plaatjes die gemaakt ling moet het abonnee-nummer - dat u zijn op scherm 8. Voor de trouwe ge op uw adres-etiket kunt vinden - wor Denkt u er alstublieft aan dat dit een bruikers van bijvoorbeeld een VG8235 den opgegeven, wil men voor deze spe dubbelzijdige diskette is? Zoveel grafI is ook nu weer gekozen voor een enkel ciale abonnee-prijs in aanmerking ko sche informatie is jammer genoeg niet zijdige diskette. De plaatjes die ik hier men. Bij elke zending wordt f 2,50 in re op een enkelzijdige diskette te proppen. voor van de disk heb moeten schrappen kening gebracht voor verzendkosten, houdt u nog tegoed. De ietwat futuristi ongeacht het aantal bestelde diskettes. Bestelnummer: Bl9/3-01 sche titel slaat op één van de op de dis Bestellen kunt u door het verschuldigde kette staande plaatjes, de lancering van bedrag over te maken naar Postbankre Er kan nog meer bij een space shuttle. kening 4894232, ten name van: Verder staan er op de disk digitalisaties op deze enkelzijdige disk Gazeker, van onder andere een zonsondergang - MCMMSX-PD VG8235 gebruikers) een aantal tekenin of is het een zonsopgang - en andere Postbus 15170 gen en digitalisaties op scherm 8, dus al landelijke taferelen. Verder staart ook 3501 BD Utrecht leen voor MSX2 en MSX2 + . Harrison Ford u op een van de plaatjes De fraaie grafIsche capriolen variëren tegemoet, gedigitaliseerd van een fJlm Vergeet niet de gewenste diskettes te van slangen tot helicopters, van stadsge poster. vermelden, alsmede uw eigen volledige zichten tot echte gezichten. Echt leuke adres. Uw bestelling wordt zo snel mo- plaatjes voor mensen die eens wat Bestelnummer: B22/3-01 MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 64 - - Gebruikersgroepen en BBS'en Zo nu en dan schenken we in MSX Computer Magazine aandacht aan gebruikersgroepen - en Bulletin Board Systems - in Nederland en België. We publiceren namen en adressen van bestaande of in oprichting zijnde gebruikersgroepen, met een korte omschrijving van de doel stellingen en natuurlijk telefoonnummers van BBS'en. Ook kort nieuws komt voor opname in aanmerking, zoals berichten over bijeenkomsten, oproepen voor mede-hobbyisten om in een bepaalde regio een GG op te zetten etcetera. Als u voor vermelding in deze rubriek in aanmerking wilt komen, stuur dan de benodigde ge gevens even naar de redactie. Wij zullen dan ons best doen om het één en ander regelmatig in onze pagina's op te nemen. Overigens, ook data van bijeenkomsten - mist ruimschoots van tevoren ingezonden - komen voor publicatie in aanmerking. Het zou kunnen dat deze lijst, die voor het buurthuis Rivierenhuis. Momenteel Tilburgse MSX-gebruikersgroep het eerst sinds lange tijd weer verschijnt, zijn er al 40 to 50 leden, het lidmaat Het hoeft natuurlijk niet altijd landelijk enkele oude adressen of telefoonnum schap kost f 35,- per jaar. te zijn. Dat bewijst de Tilburgse MSX mers bevat. We hebben weliswaar alle GG, die zich speciaal richt op MSX-ers ons bekende adressen aangeschreven, Verdere informatie: in de regio Tilburg. Lidmaatschap kost maar niet van iedereen antwoord gekre f 25,- per jaar, waarvoor men iedere gen. Ziet u een foutje, geef het ons even W.M.T. Sterk twee maanden een blad ontvangt. door. We publiceren nu, wegens ruim Gouwestraat 90 tegebrek, slechts een deel van de lijst. 4535 CT Terneuzen Het contact-adres is: Tel.: 01150-17140 Oproep Tilburgse MSX -gebruikersgroep ncc MSX-gebruikersgroep LouerA.B. Van veel gebruikersgroepen ontvangen De grootste computer-vereniging in Ne Borculolaan 35 we bij MCM nog steeds geen clubblad. derland, de Hobby Computer Club, 5043 ZP Tilburg Die clubbladen zijn voor ons vaak heel heeft ook een speciale MSX-poot, met Tel.: 013-703679 interessant, omdat ze aangeven wat er een eigen nieuwsbrief. Bovendien be zoal onder de actieve MSX'ers leeft. schikt deze GG over een speciale MSX Mutsaers A.N.C.M. Kortom, heren bestuurders, zet MSX FIDO-node, die door Micro-Technolo Karmijnstraat 18 Computer Magazine eens op de ver gy en MSX Computer Magazine ge 5044 RD Tilburg zendlijst. sponsord is. 013-681421 BBS'en Verdere informatie: Futura Computer Vereniging Onder deze naam gaat een groep schuil Wat de Bulletin Board Systems betreft, HCCMSX-gg die alleen in de Zaanstreek actief is. ook die nemen we als ze zich even bij ons Contactadres: Men heeft naar ons weten nog altijd een melden graag op. Alleen, we leggen wel Kleine Oven 3 MSX-poot. Elke vrijdag en tweede za even een telefonisch bezoekje bij een 1841 CW Heiloo terdag van de maand heeft men een bij nieuw BBS af, even kijken of het niet uit eenkomst in Zaandam. de hand loopt met de illegale kopietjes. MSX gg Nijmegen Verder heeft men een eigen bulletin De MGGN - MSX Gebruikers Groep board, dat op 300 en 1200 baud 24 uur MSX/PC GG-Groningen e.o. Nijmegen - organiseert iedere derde per dag bereikbaar is op nummer 075- MSX'ers in Groningen - en omstreken zaterdag van de maand een bijeen 352035. - opgelet! Om de twee weken komt er komst. Er is dan aandacht voor pro een groep actieve MSX-en PC-gebrui grammeren zowel in Basic als in machi Contactadres: kers bijeen in buurthuis 'Sonde', aan de netaal, tekstverwerking, alsmede infor Zonnelaan 30 te Groningen. matieverstrekking over systeembeheer. Futura Computer Vereniging De kosten bedragen f 2,50 per keer. Als Perim335 Contactadres: u interesse heeft belt u dan even voor 1503 GE Zaandam MSX\PC gg Groningen een afspraak. Tel.: 075-314220, na 18.00 uur Dierenriemstraat 179 Contactadres: 9742 AE Groningen Philips Thuiscomputer gebruikers Tel.: 050-711464 MSX gg Nijmegen Philips eigen computerclub onder pla P. Volleberg steunt MSX nog altijd. Zo hebben ze MSX-Gebruikersgroep Zeldenrust Singeldonckstraat 19 soms heel aardige MSX-aanbiedingen Zeeuws-Vlaanderen opgelet: er is een 6521 BE Nijmegen in hun eigen professioneel uitgevoerde GG in Terneuzen. Men komt iedere Tel.: 080-774939, 080-228308 of 080- blad. Natuurlijk is de aandacht ver tweede zaterdag van de maand bijeen in 774485 deeld, over PC, MSX en P2000. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 65- Contactadres: P&Msx Informatie: BureauPTC Wingerd 33 M.A.D. MSX Avengers Doetinchem Postbus 67 5374 AN Schaijk Postbus 24 5600 AB Eindhoven 7038 ZG Zeddam Tel.: 040-724404 MSX Computer Club Oost Gelderland Om de week houden deze mensen een MSX computerclub Eeklo MSX-c1ub België-Nederland bijeenkomst op de vrijdagavond, elke Een vereniging die belangeloos instaat Ook in België is er veel aandacht voor andere vrijdag is er een machinetaal voor uw MSX probleem, met reeds een MSX. De MSX-club België-Nederland cursus. Dit alles vindt plaats in clubge lange ervaring, vaste vergaderingen en richt zich echter niet alleen op Vlaams bouw Atlantis, Schimmelpenninck kennis van MSX. Vergaderingen, elke sprekend België, maar - gezien het feit straat la, Zutphen. tweede en vierde zaterdag ochtend van dat men een hoofdredacteur in Neder Verder biedt men op drie niveau's Ba de maand van 9.00 tot 12.00 uur in de land kent - ook op Nederland. sic-cursussen. Het lidmaatschap kost Leke te Eeklo. Voor f 40,- kan men lid worden en ont voor volwassenen f 25,- per jaar, met vangt dan tweemaandelijks het blad kortingen voor de jeugd. Er is een blad Inlichtingen: MSX-club MAGAZINE. Verder geeft in opzet dat drie à vier keer per jaar zal Claudia Zimmat men in eigen beheer - soms werkelijk verschijnen. Staakstraat 38 uitstekende - programmatuur uit. B-9960 Assenede Contactadres: België Contact-adres België: MSX Computerclub Oost Gelderland Tel.: 091-440476 MSX-club België-Nederland Postbus 600 p/a Mottaart 20 7200 AP Zutphen BBS Waterland / CVW B~3170 Herselt Niet alleen de MSX computer komt aan België MSX Programmeursvereniging Lin bod, er is ook informatie te krijgen over denholt andere computermerken. Een speciale Voor Nederland: Deze vereniging is bedoeld voor mensen rubriek met spel- en adventuretips ont MSX-club België-Nederland die serieus met hun MSX computer be breekt ook niet. BBS Waterland is aan p/a Cock Leentfaar zig willen zijn, kopiëren van bescherm gesloten op de Echo-mail, men kan er Haantjesvleit 12 de software en/of spelletjes is er niet bij. nationale en internationale berichten le 3271 TC Mijnsherenland De vereniging beschikt zelf over een se zen over de meest uiteenlopende onder rie MSX handboeken en er zullen in het werpen, zoals modemproblemen, spel C.U.C. Computerhobby club komende seizoen programmeercur letjes, muziek, computertalen etcetera. Ongebruikelijk bij MSX, maar deze sussen worden gegeven zoals Basic en Dit BBS werkt nauw samen met de club richt zich specifiek tot mensen met ML. Computer vereniging Waterland. Het is een Spectravideo machine. Vooral de een multi-line systeem, men is 24 uur per (niet helemaal MSX standaard) 328 Voor meer informatie schrijf of bel: dag online op nummer 02990-40202. krijgt veel aandacht. Daarnaast waagt Voor meer informatie: men zich het laatste jaar op het PC-pad. MSX Programmeursvereniging Lin denholtLeuvensbroek 1048 BBS Waterland / CVW Contactadres: 6546 XB Nijmegen Postbus 464 C.U.C. Computerhobby club Tel.: 080-778298 1440 AL Purmerend Postbus 202 2300 AE Leiden MSX GG Midden Brabant BBS Ripa-Tel Een actieve gebruikersgroep, waar Een BBS dat zich - zeker na een con Tokyo MSX hoog in het vaandel staat. trole-bezoekje van één onzer redac Voor de liefhebbers: een MSX-club in Voor informatie: tieleden - netjes opstelt wat software Tokyo. We weten niets van deze men betreft. Veel MSX-informatie, met soft sen, maar wie wil kan eens een briefje MSX GG Midden Brabant ware top-tien, recensies en de nodige schrijven. Voltstraat 20 demo-programma's. Bovendien werkt 5040 SE Tilburg men samen met de MSX2+/FM-PAC ASCII MSX-Club club, wat aardige programma's opleve c/o three-f Minami-Aoyama Building MSX Avengers Doetinchem ren zal. 11-1, Minami-Aoyama 6-chome Ook in de Achterhoek laten de MSX Men is vanaf 10 uur's avonds tot 7 uur Minato-Ku, Tokyo 107 ers van zich horen, er wordt daar elke 's ochtends online, behalve in het week Japan vierde zaterdag van de maand een bij end en de feestdagen, dan is Ripa-Tel eenkomst georganiseerd in zaal Dim de volle 24 uur bereikbaar. P&Msx medal aan de Terborgsseweg in Doetin Bel eens - 1200/75, 75/1200 of 300/300 De beroemde - of beruchte - MSX chem. Deze bijeenkomsten hebben tot baud, Fido/terminal-mode - naar: nieuwsbrief. Met de wat eigenzinnige doel het uitwisselen van informatie met Ripa-Tel: 015-146551 spelling van MSX. Een abonnement betrekking tot MSX computers. kost u f 15,- per jaargang van 12 num Deze bijeenkomsten duren van 10.00 tot Computerclub Rijnmond mers. Daarvoor leest u de roddels uit 16.00 uur. Iedereen is welkom met of Een algemene dub, met een flink aantal MSX-Iand, die de bladen maar liever zonder computer, de entree bedraagt MSX'ers in hun midden. De contributie niet opnemen. Verdere informatie: f3,50. bedraagt f 25,- per 12 maanden, leden MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 66- - - tlm 12 jaar betalen f 7,50 en als je tussen Computervereniging Groot Den Haag Tel.: 0511~-1283 (di, do, weekend) de 13 en 18 bent betaal je f 12,50. Club Deze vereniging houdt zich op de eerste avonden worden gehouden in 'de Hei woensdag van de maand bezig met de MSX2/MSX2 + /FM-Pac Club paal', iedere tweede en vierde donder verspreiding van kennis in clubverband, Bas Labruyere dagavond van de maanden september door middel van cursussen, onder ande Kerkstraat 39 t/m juni van ongeveer 19.30 tot circa re Basic voor beginners en gevorderden. 8471 CE Wolvega 23.00 uur. Verder: machinetaal en dBase, gegeven De tweede donderdag is speciaal voor door instructeurs met een universitaire Assen MSX. De club heeft in de maanden sep opleiding. Men geeft een eigen vereni In Assen meldt zich een MSX-gebrui tember, januari en april open dagen, gingsblad uit. kersgroep in oprichting. Informatie: daarnaast geeft men in de maanden sep tember tot en met juni maandelijks een Meer informatie: Vennebroekstraat 41 clubblad uit. Gerard van WerkhovenGravin Aleid 9402 RH Assen disstraat 7 Informatie: 2691 ZZ Den Haag Aktief en Creatief Computergebruik Computerclub Rijnmond Tel.: 01748-18102 Doelstellingen; het verwerven en ver 'De Heipaal' preiden van de kennis omtrent de wer Meerkoeterstraat 1 MSX User Group king van de computer, het bevorderen 3136 HB Vlaardingen De gebruikersgroep van het eerste uur, van het gebruik van de toepassingen van de MUG, is blijkbaar ook nog actief. de computer, het behartigen van de be MSX-club Gouda Wendt u tot: langen van actieve en creatieve compu Lidmaatschap f 30,-. Op iedere clubdag tergebruikers in de ruimste zin van het komt ook het clubblad uit. MUG woord, het bevorderen van de samen Minervalaan 81 werking met en tussen natuurlijke per Inlichtingen: 1077 NT Amsterdam sonen, stichtingen, verenigingen en on dernemingen die zich op dezelfde of MSX-club Gouda Lovako Software Club soortgelijke gebieden als de Stichting Middelblok 159 Deze club geeft tweemaandelijks het bewegen. Een hele mond vol, dus. Infor 01827-2272 (Arjan) blad Kompas uit. Daarin alle informatie matie: over de nieuwste snufjes op MSX ge MSX gebruikers groep Oud-Beijerland bied en de nieuwste software uit Japan. Aktief en Creatief Computergebruik Iedere laatste maandag van de maand is Een abonnement op Kompas kost Postbus 142 er in manege 'de Hoeksche Ruiter' aan f 27,40 per jaar. Meer informatie: 5500 AC Veldhoven de Spuidijk te Oud-Beijerland een bij Tel.: 040-543982 eenkomst. De allerlaatste nieuwtjes zijn Lovako Software Incorperated, Maga er te zien. Eén keer per maand ver zine Department MSX\MSX-DOS Gebruikers Groep schijnt het clubblad, waarin veel onder P.W.A. Park 494 Een lidmaatschap kost f 25,- per jaar werpen onder loep worden genomen 3905 DM Veenendaal maar benje onder de 16 jaar dan betaal zoals tijdschriftbespreking, spel- en Tel.: 08385-40088, Loek je f 17,50 per jaar, een tweede gezinslid educatieve software bespreking. Verder betaald half geld. Meer informatie: staan er cursussen zoals Pascal, machi GGPC (GebruikersGroep Philips netaal en tekenen in. Verdere informa Computers) MSX/MS-DOS G.G. Leek e.o. tie: Een landelijke organisatie met een ei pla P.A. Greuter gen clubblad, 'TRON'. Contactadres: Oldenoert 50 MSX-gg Oud-Beijerland 9351 KP Leek M. van Aalst Wielingplein 17 Tel.: 05945-13954 Roerdompweg 53 3522 PC Utrecht 3263 AJ Oud-Beijerland Computer Vereniging Waterland Tel.: 01860-19590 MSX2/MSX2 + /FM-Pae Club Computer Vereniging Waterland orga Deze club is net van start met maar liefst niseert regelmatig bijeenkomsten in Computerclub Swalmen 63 leden. Zij hebben een clubblad op wijkgebouw de Acht'hoek in de Purmer. De vereniging stel zich ten doel het ver disk en importeren soft - en hardware uit De Computer Club Waterland geeft breden en verdiepen van de kennis op Japan om te verkopen aan hun leden, te ook een eigen clubblad uit en de MSX het gebied van computers en het alge gen inkoopsprijs overigens. Verder wil leden staan open om contact te onder meen en informatica in het bijzonder, len ze een Public Domain afdeling en houden met andere MSX-clubs om in alsmede het stimuleren van het gebruik een FM-Pac muziek afdeling in het le formatie uit te wisselen. Verdere infor van computers. Het verenigingsjaar ven roepen. matie: loopt van 1 januari tot en met 31 decem MSX afdeling Waterland ber. De contributie bedraagt f 25,- In Verdere informatie: Richard Lakerveld lichtingen: J.P. Sweelinckstraat 11 MSX2/MSX2 + /FM-Pac ClubRonald 1443 MA Purmerend Computerclub Swalmen Zijlstra Tel.: 02990-27075 Rieterweg 32 Westersingel 49 6071 BJ Swalmen 9251 HG Bergurn Tot zover het eerste deel van de lijst. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 67- INVOER CONTROLE PROGRAMMMA Zelfs de meest zorgvuldig checken programmaregel bevindt en op Hoe de listings in te tikken geproduceerde en gedrukte return of enter drukken. ICP/6 maakt natuurlijk onderscheid tussen hoofd- en MSX Computer Magazine publiceert listings sluiten niet uit dat er kleine letters en dat kan soms proble alleen programma's die door de redac toch een fout kan worden ge men opleveren. Bij het intikken van een tie uitgebreid getest zijn op hun deugde maakt bij het intikken. Ver programma zult u meestal de Basic lijkheid. Om te voorkomen dat er bij het wisselde cijfers of verkeerde woorden in kleine letters intikken, maar zetten alsnog fouten insluipen drukken leestekens leiden in het bes bij het listen van een regel verschijnen we dat geteste programma vervolgens ze juist wel in hoofdletters. ICP/6 gaat er rechtstreeks af, met de laserprinter. De te geval tot een foutmelding. van uit dat Basic woorden met hoofdlet - zo gemaakte listings zijn van een speci Erger nog is het als een pro ters geschreven moeten worden, net zo aal formaat, dat ontworpen is om fouten gramma slechts schijnbaar als ze in de listings staan. Zet daarom de tijdens het intikken zoveel mogelijk te goed, althans zonder fouten Caps-loek op uw machine - waardoor voorkomen. In programma's is iedere die de computer zelf kan be alle letters hoofdletters worden - aan. letter, ieder cijfer en elk leesteken van Alleen als er gewone letters in de listing belang. De kleinste vergissing bij het in speuren, werkt. staan moet u die Caps-loek even uitzet tikken kan desastreuze gevolgen heb ten. Wat natuurlijk ook kan is de regel ben. Om verwarring tussen de hoofdlet - Om u te helpen dit soort problemen te intikken, op return drukken, dan de zo ter '0' en het cijfer '0' te vermijden is de voorkomen publiceert MSX Computer juist ingevoerde regel opnieuw listen nul altijd doorgestreept. Let ook op het Magazine bij alle listings een controle met LIST., de cursor weer in die regel verschil tussen het cijfer '1' en de kleine getal oftewel checksum per pro plaatsen en nogmaals op return druk letter 'I'. grammaregel. Achter iedere pro ken. De tweede keer 'kijkt' ICP/6 naar grammaregel staat een checksum. Om de geliste regel en daar heeft uw MSX Per regel drukken we precies zoveel te deze te vergelijken met uw zelf ingetik keurig alle Basic woorden in hoofdlet kens af als u op uw scherm ziet onder het te programma dient het bijgaande In ters vertaald. Voor REM-regels (die intikken. Op MSX2 zijn dat er 80, op voer Controle Programma, kortweg ook met het' teken aangegeven kunnen MSX137. Programmaregels die langer ICP. Met MCM is het Invoer Controle worden) wordt de checksum op nul ge zijn worden afgebroken, net zoals dit op Programma het laatste programma dat steld. Slechts als de REM of het '-te het beeldscherm van uw computer ge u zonder hulp moet intikken! kentje niet meteen na het regelnummer beurt. De getallen die in een aparte ko staan tellen deze regels wel mee. lom rechts naast de eigenlijke listing Gebruiksaanwijzing ICP/6 ICP/6 is in feite een machinetaal-pro staan moet u niet intikken, dit zijn de gramma. De Basic-listing zet deze ML controle-getallen die samen met het In ICP /6 berekent voor iedere ingetikte - die in de DATA staat - op de juiste voer Controle Programma u het moge programmaregel een checksum, zodra u plek in het geheugen, waarna het zich lijk maken om een listing in één keer op de enter of return drukt. Deze check zelf weer uitwist. Als u na het runnen van foutloos in te tikken. sum verschijnt dan linksonder op uw ICP/6 een LIST-commando geeft, dan beeldscherm, op de positie waar anders zult u zien dat het programma schijn Een veel voorkomende fout tijdens het de bij de F1 behorende tekst - CO baar helemaal verdwenen is. De machi intikken is het vergeten van de RE LOR - staat. Deze waarde moet over netaal echter staat ergens hoog in het TURN, die na iedere programmaregel eenkomen met het getal dat in de listing geheugen voor u klaar, zoals u kunt zien moet worden ingetikt. Ook als de vorige bij de betreffende regel is afgedrukt, als aan de getallen links-onder. Die ML regel precies 80 - of 37, bij MSXl - dit niet het geval is heeft u een foutje ge kunt u eventueel uitzetten door de Fl in tekens lang is, zodat de cursor al voor maakt bij het intikken. In dat geval moet te drukken, en weer aanzetten middels aan de volgende regel staat, is dit abso u de betreffende regel meteen verbete het commando: luut noodzakelijk. Een voorbeeld hier ren met behulp van de normale edit-mo van kunt u in het I CP, zelf zien; regel 180 gelijkheden van uw MSX computer. A=USR(O) is precies 37 tekens lang. Als u nu de U hoeft de regel dus niet opnieuw in te RETURN vergeet, dan zal het lijken of tikken, ICP/6 kijkt altijd naar de hele Om de ML helemaal te verwijderen regel 190 gewoon in het programma programmaregel zoals die op het moet u de MSX resetten of even uitscha staat. Bij het listen verschijnt deze regel scherm staat, niet alleen naar wat er echt kelen. Lange listings intikken kost 'vaak normaal. ingetikt wordt. Daardoor kunt u ook al meer dan één zitting, als u stopt moet u U kunt 190 dan echter niet apart listen, eerder ingetikte programma-regels datgene wat u tot dan toe ingetikt heeft want volgens de computer maakt die re makkelijk controleren. Gewoon de re gewoon eventjes saven, zoals u altijd een gel gewoon deel uit van regel 180, een gel listen, dan de cursor weer omhoog Basic-programma wegschrijft. Alleen commentaar-regel. Dit leidt uiteindelijk brengen tot deze zich ergens in de te de Basic-tekst wordt dan bewaard, niet tot een foutmelding: het ICP/6. Om de volgende keer weer NEXT WITHOUT FOR IN 260 door te gaan dient u eerst ICP/6 weer te Want pas in regel 260 ontdekt de com ICP VOOR FOUTLOOS laden en te runnen, waarna u het pro puter dat er een FOR-commando ont INTIKKEN VAN LlSTINGS gramma waar u aan bezig was weer kunt breekt, omdat regel 190 niet als zelfstan laden. Een kind kan de was doen! dige regel in de computer is ingevoerd. MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 -68- ICP/6 een logica in het voorkomen van dat ter dat de ingebouwde extra controle op probleem te vinden, namelijk dat het al de machinetaaldata niet helemaal goed ICP/6 is bijna helemaal gelijk aan de vo leen op MSX2 gebeurde. Toen was de was. In regel 210 vermenigvuldigen we rige versie, we hebben slechts een paar oplossing snel gevonden. Immers, op nu de ASCII-waarde met de waarde tel schoonheidsfoutjes verbeterd. Wie al een MSX2 kan men de scherm-instellin ler + 1. Want aangezien die teller als een goed werkende exemplaar van een gen vastleggen, zodat die min of meer startwaarde 0 heeft werden in ICP/5 de van de vorige versies bezit hoeft ICP/6 permanent worden? En één van die in eerste bytes niet gecontroleerd! natuurlijk niet alsnog in te tikken. stellingen is het afzetten van de functie Voor wie het weten wil, er zijn twee ver toets teksten, inclusief het 'COLOR', Maar goed, u hoeft ICP/6 niet in te tik schillen tussen deze versie en de vorige. waar ICP zijn checksums zet. ken, als u al een werkende versie van één Kortom, ICP/6 zet altijd het functie van de eerdere ICP's heeft. Als het een Zo bleek uit lezers-vragen dat men soms toetsen display aan, zodat de checksums maal werkt is er tussen ICP/3, ICP/4, totaal geen checksums te zien kreeg, een ook werkelijk te zien zijn. ICP/5 en ICP/6 geen verschil. op het eerste gezicht onverklaarbare De tweede wijziging in ICP/6 is nog een ICP/2 echter is een stuk trager, hoewel fout. Pas na enig doorvragen bleek er voudiger, we kwamen er namelijk ach- het dezelfde checksums gebruikt. 230 IF A$=II**II THEN READ A$: AB=B+VAl 10 1 ICP/6 voor MSX (II&HII+A$): POKE B+R,AB-(INT(AB/256)*2 20 1 56): R=R+1: POKE B+R,INT(AB/256): GOT 30 1 MSX/MS-DOS Computer Magazine 0260 78 40 .' copyright MBI Publications B.V. 240- IF A$=II*l 11 THEN READ A$: AB=B+VAL 1985 (II&HII+A$): POKE B+R,AB-(INT(AB/256)*2 50 '********************************* 56): GOTO 260 24 11 60 1 PAS TOP OF BASIC MEMORY AAN **** 250 IF A$=1I*2 THEN POKE B+R,INT(AB/2 70 ClEAR 200, (PEEK (&HFC4A)+256*PEEK (& 56): GOTO 260 168 HFC4B))-207 43 260 NEXT R 46 80 B=PEEK(&HFC4A)+256*PEEK(&HFC4B): D 270 ' CONTROLEER DATA-WAARDES ******* EFUSR0=B+77 18 280 IF CS<>3396989# THEN ClS: PRINT 11 90 1 STEL SCHERM IN ***************** o U heeft een fout gemaakt in de data ° 100 SCREEN 0: WIDTH 37: COLOR 15,4,4: regels!lI: PRINT: PRINT IIEerst verbete KEY ON 78 ren! 11: STOP 255 110 1 GEEF INSTRUCTIE OP SCHERM ***** 290 ' ZET CHECKSUMROUTINE AAN ******* 120 LOCATE 5,O: PRINT IIMSX/MS-DOS C MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 69- - = SAL90 OEPS In de vorige MSX Computer Magazine In principe is SAL90 zonder meer toe verscheen SAL90, het salarisprogram pasbaar voor bedrijfsvereniging 25, ma van de heer Van der J agt. En prompt waarin een aantal soorten bedrijven on We doen ons uiterste best rinkelde de telefoon, een lezer meende dergebracht zijn. Maar, en nu komt de om een foutloos blad te pro een fout te hebben ontdekt. Reden om aap uit de mouw, ook binnen die ene be eens met behulp van de boekhouder de drijfsvereniging worden meerdere in duceren. Toch is een tijd zaak te gaan zitten narekenen. houdingspercentages gehanteerd. Zo is schrift ook maar mensen de WW-inhouding werknemer, die in werk en dat geldt zeker voor We kunnen u geruststellen, volgens ons regel 3430 op .845 gesteld wordt, geldig de programma's die erin is SAL90 nog steeds foutloos. De tests voor de vrije beroepen. In de groep staan. die we gedraaid hebben wezen geen af groothandel - ook BV25 - dient dat wijkingen uit. percentage exact op 1 gesteld te wor Dus sluipen er soms fouten Maar we denken dat we wel weten waar den. En dat was nu net de fout waar de in. de schoen wringt. Want het is nu een zonet genoemde lezer ons op wilde wij Va.ndaar deze vaste rubriek, maal niet zo dat een relatief simpel pro zen. oeps, waarin we niet alleen gramma als SAL90 in staat is om alle fouten rechtzetten, maar ook Nederlandse salarissen te berekenen, Concluderend kunnen we zeggen dat Oort of geen Oort. Want simpel is de sa SAL90 voor zover we hebben kunnen verbeteringen zullen publice larisproblematiek alles behalve. testen correct werkt, maar dat men ui ren van eerder verschenen terst voorzichtig zal moeten zijn bij het programma's en andere za Waar het op neer komt is dat Neder invullen van de juiste percentages. Die ken. landse werkgevers onder een bepaalde kunnen niet alleen per bedrijfsvereni bedrijfsvereniging vallen. En al die be ging verschillen, maar ook binnen één drijfsverenigingen hebben zo hun eige en dezelfde bedrijfsvereniging kunnen naardigheden. Vakantiebonnen, om er nog afwijkende percentages gehanteerd één te noemen, maken de salarisbereke worden. ning ingewikkelder, aangezien de fIscus Oftewel, SAL90 werkt, maar het is wel die wel zeker als genoten loon wenst te zaak om de inhoudingen eerst na te gaan zien hoewel ze niet iedere periode con alvorens er blind op te varen. tant uitbetaald worden. Om over grap pen en grollen zoals speciale Vervroeg de UitTreding - met eigen inhoudings percentages - maar te zwijgen. I/O'tjes Gratis voor abonnees van MSX Computer Magazine. Zoekt u iets, of heeft u iets aan te bieden op computergebied? Plaats dan een I/O'tje. IK ZOEK IK BIED AAN r--I- l- j i Ik ben abonnee sinds: Atz: . Ik ben geen abonnee en heb een geldig be Adres: taalmiddel van 5 gulden bijgesloten Invullen in duidelijke blokletters, Postcode: verzenden in gesloten envelop naar: Plaats: VERBETERINGEN EN Wegener Tijl Tijdschriften Groep b.V. CORRECTIES Postbus 9943, 1006 AP Amsterdam Tel: .... MSX Computer Magazine nummer 37 - maart 1990 - 70- H.S.H.? Who are they, you might ask yourself. Same of you know who we are, know that we are reliable. We are aware of the fact that same dubious companies promise you things (and ask you for your money in advance), for products that they do not have, and one company in particular is even offering you a pirate copy of MSX-DOS 2.20 (Disk BASIC version 2.00). The company involved in pirating MSX-DOS 2.20 should have had a name like Sparrow Brain or even WTYMAGNTBSA (We Take Your Money And Go Never Ta Be Seen Again). Same of you will have received a letter from THAT company explaining to you that through legal action taken againstthem by H.S.H. they are unable to fullfill their obligations and orders to you. The letter goes on explaining that their stock was seized (inbeslagneming), they were actually telling you the truth for a change. Sa ifyou ordered aguitaror a washing machine or same L.P. 'sthen you've had it, they are natallowed to move these things. If, on the other hand, you ordered things like: Hard Disk Interface, MSX-2+ Computers etc. then there is na reason for you NOT to have received the products, unless of course THAT company was trying to sell you something that it doesn 't have? But apparently you now have nothing to worry about, because there is now a new company, directly connected tothe aid THATcompanywhich, ifyou re ad their adverts, would make anybodyturn GREEN with envy, but of course you will have seen their breath taking new product range of European MSX-2+ Computers, MSX-2 Computers to mention just 2 of their products at the recent HCC fair? We at H.S.H. would liketa congratulate THAT NEW companyon having acquired a LlCENSE to produce all these nice new products. Just in case they are unsure of what a license is, it's that little piece of paper, which in a lot of legal words, give you the right to produce something that belongs to somebody else. If that new company does not have 'that little piece of paper' ... the saga continues ... WATCH OUT IN FUTURE ISSUES OFTHE MAGAZINE FOR??? H.S.H. Computervertrieb GmbH Romberg Stro 16 D-4715 Davensberg West Germany Tel: **49-2593-6168 Fax: **49-2593-7234 Slachts f 17,95 PIL VOOR MSX-ers 1UI~... rli",f~100pagina'sMSX-listingsuitMSX ~ComputerMagazine, Voor MSX1 en MSX2 spelen, toepassingen en utillity's Alle programma's zijn dubbel gecontroleerd en tevens is een handig invoercontrole programma opgenomen. Listingboek 2 Kunt u het boek in uw omgeving niet krijgen, dan kunt u het alsnog in uw bezit krijgen. Stuur een geldig betaalmiddel ter waarde van f 20, - (incl. porti) aan: Wegener Tijl Tijdschriften Groep, Postbus 9943, 1006 AP Amsterdam. ______~~~~~ ~H~ _e~tboek wordt u dan omgaand toegezonden.