Karsino – Niewielka Wieś, Ale Duża Wielkością Swoich Mieszkańców
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
HISTORIA I KULTURA ZIEMI SŁAWIEŃSKIEJ T. V STUDIA NAD DZIEJAMI WSI 2 Spis treści FUNDACJA „DZIEDZICTWO” HISTORIA I KULTURA ZIEMI SŁAWIEŃSKIEJ TOM V STUDIA NAD DZIEJAMI WSI Redakcja: WŁODZIMIERZ RĄCZKOWSKI JAN SROKA SŁAWNO 2006 4 Spis treści ABSTRACT : Włodzimierz Rączkowski, Jan Sroka (eds), Historia i kultura Ziemi Sławień- skiej , t. 5: Studia nad dziejami wsi [History and Culture of the Sławno region, vol. 5: Stu- dies in history of villages]. Fundacja „Dziedzictwo”, Sławno 2006, pp. 401, figs 121, tables 9. ISBN: 83-924286-5-X. Polish & German texts with German & Polish summaries. These are studies of history of several villages of the Sławno Land (Pomerania, Poland). Papers refer to history of places which is virtually unknown for most of Polish current citizens. Authors represent variety of approaches to historical studies – from detailed enquiry of existing archives to individual, emotional “time trips” into the past. Thanks to it we got colourful images of local histories. These paper may allow people living in those places, villages better understanding the surrounded world, landscapes etc. Recenzent: Prof. dr hab. Marian Drozdowski © Copyright by Włodzimierz Rączkowski, Jan Sroka 2006 © Copyright by Authors Na okładce: Rudolf Hardow, Chałupa dymna w Rusinowie , rysunek tuszem, 1914 Na ok. ładc: Rudolf Hardow, Rauchhaus in Rützenhagen , Zeichnung Tusche, 1914 Fot. Bartosz Arszyński Tłumaczenia na język niemiecki: Brygida Jerzewska Redaktor: Katarzyna Muzia Skład i łamanie: Eugeniusz Strykowski Publikację wydano przy finansowym wsparciu Urzędu Gminy w Postominie Wydawca/Herausgeber: Fundacja „Dziedzictwo”, 76-100 Sławno, ul. A. Cieszkowskiego 2 Wydawnictwo „Margraf” Sławno, e-mail: [email protected] ISBN: 83-924286-5-X Druk/Druck: BOXPOL, 76-200 Słupsk, ul. Wiejska 24, e-mail: [email protected] Spis treści Jan Sroka (Sławno), Włodzimierz Rączkowski (Poznań), Z dziejów wsi Ziemi Sławieńskiej – w stronę historii lokalnej .......................... 7 Zbigniew Galek (Postomino), Przyjazna Ziemia Postomińska – przedmowa .... 15 Margret Ott (Mönchengladbach), Die Geschichte des Zeitungswesens im Kreis Schlawe .................................................. 17 Andrzej Chludziński (Pruszcz Gdański), Nazwy mieszkańców gminy Postomino w Liber beneficiorum Domus Corone Marie prope Rugenwold (1406–1528 ) . 33 Jolanta Poprawska (Sodupe), Dzierżęcin – wiekowe dziedzictwo rodu Vanselow . 57 Adam Drapała (Rusinowo), Jarosławiec – od wioski rybackiej do kurortu ..... 67 Zbigniew Mielczarski (Sławno), Karsino – niewielka wieś, ale duża wielkością swoich mieszkańców ......................................... 107 Zbigniew Mielczarski (Sławno), Korlino – w cieniu tajemniczego klasztoru i za- konnych habitów ............................................ 121 Paweł Jędruszczak (Sławno), Z dziejów wsi Królewo .................... 139 Margareta Sadowska (Sławno), Zachowane wartości kulturowe wsi Marszewo bazą jej rozwoju ............................................ 147 Gerlinde Sirker-Wicklaus (Bergheim), Schule und Gesellschaft im Marsower Kirchspiel im 19. Jahrhundert . ............ 159 Helmut Kräft (Marburg), Wspomnienia duszpasterza z Mazowa (Meitzow ), po- wiat Sławno ............................................... 205 Michał Adam Kuc (Darłowo), Z dziejów wsi Pieńkowo i Pieńkówko do roku 1945 . 209 Margareta Sadowska (Sławno), Z historii wsi Pieszcz .................... 219 Tomasz Drzazga (Lipnica), Z dziejów wsi Rusinowo. Historia niemieckich osad- ników .................................................. 231 Uwe Parpart (Willingshausen), Von der Schwalm nach Ristow: auf Spurensu- che und Spurensicherung Motive, Erfahrungen, Erkenntnisse .......... 285 Jadwiga Kowalczyk-Kontowska (Szczecinek), Konstanty Kontowski (Darłowo), Staniewice – historia i współczesność ............................. 307 6 Spis treści Constanze Krause (Berlin), Die Pfälzer Kolonisation im Allgemeinen sowie die Pfälzer Kolonistendörfer Wilhelmine (Wilkowice ) und Coccejendorf (Rado- sław Sławieński ) und deren archivische Überlieferung im Geheimen Staat- sarchiv Preußischer Kulturbesitz ................................ 327 Margareta Sadowska (Sławno), Czasy świetności a złowróżbna legenda – rzecz o wsi Złakowo .............................................. 367 Indeks osób ....................................... ............ 377 Indeks rzeczowy i nazw geograficznych . ................. 393 Lista adresowa Autorów ............................. ............ 399 Karsino – niewielka wieś, ale duŜa wielkością swoich mieszkańców ZBIGNIEW MIELCZARSKI (S ŁAWNO ) 1. Wstęp Karsino od zawsze należało do najmniejszych wiosek na Ziemi Postomińskiej, a pomimo wszystko trwało. Gdy inne miejscowości – wcale nie mniejsze od naszej wioseczki – ulegały wyludnieniu i znikały z map, Karsino „zuchwale” istniało. Zawdzięczać to może jednemu jedynemu faktowi – leżało na historycznej, a często strategicznej drodze łączącej Darłowo ze Słupskiem. Na przestrzeni dziejów miejscowość miała różną nazwę. Były to: Kar- zin, Carczyn, Carszyn, Cartzin (Chludziński 2004: 97). Słowo Karsino prawdopodobnie wywodzi się od rodzimego terminu „karcz”, które mogło pochodzić albo od założyciela o tym imieniu, albo od karczowania borów, w kompleksie których wioska się znajdowała. Nazwa miejscowości jedno- znacznie potwierdza jej słowiańskie pochodzenie. Karsino jest wioską położoną w północno-wschodniej części powiatu sławieńskiego, 11 km na wschód od Darłowa. Od zachodu graniczy ze wsią Sulmice, od północy z Dzierżęcinem i na południu z Kowalewicami. Północną część wsi zajmują zalesione wzniesienia Gór Bukowych, do których należy Góra Bukowa ( Schewinningen ), a której najwyższy punkt wznosi się 58,1 m n.p.m. Wieś leży na wysokości 20 m n.p.m. na połu- dniowym skłonie morenowym (Pommerening 1989). Przez wioskę przepływają: w północnej części strumień Świdnik (Bulsbach ), w południowej Stobnica i w zachodniej Strumień Młyński. Świdnik i Strumień Młyński wpływają do Stobnicy, a ta do Wieprzy. Gleby tu występujące są od dobrej do średniej jakości. Poza należącym w przeszłości do wsi lasem z Górami Bukowymi należą także do niej pola uprawne, łąki itp. 108 Z. Mielczarski 2. Odpradziejów do średniowiecza Na podstawie znalezisk archeologicznych pierwsze ślady osadnic- twa wokół Karsina można wiązać z okresem mezolitu (8300–4200 r. p.n.e.), określanym w archeologii jako środkowa epoka kamienia. Ślady osadnic- twa mezolitycznego znaleziono w niedalekim Rusinowie. Zamieszkująca ludność zajmowała się głównie zbieractwem i myślistwem. Z czasem następował proces przechodzenia do gospodarki rolniczo- -hodowlanej. W kolejnym okresie, tj. w młodszej epoce kamienia, na tych terenach dominują plemiona o charakterze rolniczo-pasterskim. Ludzie z tej epoki wyróżniali się umiejętnością: lepienia naczyń glinianych umożliwiających gotowanie potraw i przechowywanie zapasów żywności, szlifowania, gładzenia i przewiercania otworów w kamieniu. Pozostało- ściami po tamtych plemionach były odnalezione w okresie międzywojen- nym przez niemieckiego nauczyciela Spiegelberga na wzniesieniu zwa- nym Windmühlenberg , między Karsinem a Starym Krakowem, siekiery z tzw. kultury pucharów lejkowatych i naczynia z uchwytem czopowa- tym, tzw. kultury ceramiki sznurowej. Siekiera dzisiaj znajduje się w zasobach Muzeum w Koszalinie (Skrzypek 2004: 45). W latach około 1800–1700 p.n.e. doszło do znacznych przeobrażeń kulturowych związanych z pojawieniem się metalurgii. Ten okres nazywa się epoką brązu i trwa do około połowy VI wieku p.n.e. Plemiona z tego okresu charakteryzują się powszechnością stosowania ciałopalenia i po- pielnicowym obrządkiem pogrzebowym. Używano już radeł, sierpów, nieckowatych żaren, haczyków, sieci rybackich. We wszystkich otaczają- cych Karsino wioskach (Kanin, Bylica, Dzierżęcin) znaleziono cmentarzy- ska kultury łużyckiej, reprezentatywnej dla epoki brązu. Świadczy to o tym, że rejon Karsina był w tym okresie często zasiedlany na dłuższy (kilkadziesiąt lat) lub krótszy czas. Długość pobytu zależała od wyczer- pywania się naturalnej żyzności miejscowych ziem. Następny okres w rozwoju kultury człowieka to trwająca od połowy VI do II wieku p.n.e. epoka żelaza. Wiele jest znalezisk z tego okresu roz- sianych na styku granic sołectw Karsina i Bylicy. Jeszcze w latach 90. XIX wieku Adolf Stubenrauch zabezpieczył stanowiska na cmentarzysku Piękna Góra (na północ w kierunku Karsina). W odległości 500 m od wspomnianego stanowiska odnaleziono w 1936 roku brązową zapinkę, naszyjnik miejscowego wyrobu, fragment innego naszyjnika i fragment bransolety nerkowatej. Obszar ten stanowi potencjalnie najbardziej obie- cujący teren badań archeologicznych na terenie gminy Postomino. Na podstawie znalezisk w niedalekim Dzierżęcinie można domnie- mywać, że osadnictwo w samym Karsinie lub jego bezpośredniej bliskości Karsino – niewielka wieś, ale duża wielkością swoich mieszkańców 109 w okresie wpływów rzymskich, tj. od II wieku p.n.e. do IV wieku n.e., mogło występować sezonowo lub w dłuższych okresach. Być może wiódł tędy jeden z licznych szlaków bursztynowych (Walkiewicz, Żukowski 2005: 13–14). W świetle badań K. Ślaskiego Karsino można uznać za wieś należącą do związku terytorialnego tzw. opola darłowskiego (Walkiewicz, Żukowski 2005: 31). 3. W okresie średniowiecznego dobrobytu Pierwotnie Karsino było posiadłością rycerską. W 1296 roku Wi- sław II z Rugii podarował klasztorowi cystersów z Hiddensee wieś Karsi- no, a oprócz niej w dokumencie wyszczególnia się również Barzowice i Barsichow (do dziś bliżej niezidentyfikowana wieś), (Kantzow 2005: