Ontworteling Van Europa
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Dertiende Jaarboek Anarchisme/De AS Hans Ramaer DE ONTWORTELING VAN EUROPA Over de opmars van het Nieuwe Kapitalisme ONTWORTELING André Bons HOE DE KLOK WORDT TERUGGEDRAAID De mythen van de verzorgingsstaat VAN EUROPA André de Raaij OPENBAAR VERVOER ALS SPIEGEL VAN DE SAMENLEVING Francisco Carraquer MIJN DRIE DAGEN IN JULI Relaas uit de Spaanse Burgeroorlog Bert Altena ANARCHISME IN DE WERELD VAN SALSA EN SAMBA André Bons HEDENDAAGS ANARCHISME ONDENKBAAR 156 ZONDER MURRAY BOOKCHIN (1921-2006) Willie Verhoysen POËZIE ALS ORDEVERSTORING Anarchisten rond Emile Verhaeren Rudolf de Jong e.a. REACTIES & DISCUSSIES Peter Lanser BLADSPIEGEL 21 Hans Ramaer HARD RAIN 1 Thom Holterman UIT HET LAND VAN PROUDHON 2 Rymke Wiersma e.a. BOEKBESPREKINGEN Prijs van dit nummer 6,50 euro Dertiende Jaarboek Anarchisme DE AS 156 dedede #AS AS anarchistisch tijdschrift 34ste jaargang, nummer 156, winter 2006. De AS verschijnt in vier afleveringen per jaar en is een uitgave van Stichting De AS, Moerkapelle. ISSN-nummer 0920-3257. Bestelling: door storting op postgiro 4460315 van De AS te Moerkapelle. Jaarabonnement: 18 euro; buiten Nederland 23 euro. Druk: BGS, Schiedam. Zetwerk: Atalanta, Utrecht. Adreswijzigingen: bij voorkeur per briefkaart, of per giro (verbeter het adres op de kaart) graag met vermelding van de postcode. Nieuwe abonnementen: gaan in met het eerste nummer van de jaargang, tenzij anders aangege- ven bij bestelling. Zonder opzegging worden abonnementen verlengd. Adres: postbus 43, 2750 AA Moerkapelle; [email protected] Redactie: Marius de Geus, Jaap van der Laan, Wim de Lobel, Hans Ramaer. Redactieraad: André Bons, Arie Hazekamp, Thom Holterman, Rudolf de Jong, Peter Lanser, Bas Moreel, André de Raaij, Martin Smit, Rymke Wiersma, Hanneke Willemse. Verder werkten mee: Bert Altena, Manuel Kneepkens (ill.), Willie Verhoysen, Dick de Winter. Publicatie van een bijdrage impliceert niet dat daarin of daardoor redactionele standpunten worden weergegeven. E-mail: [email protected] Internet: http://www.geocities.com/deasnl Bestellingen: [email protected] DE ONTWORTELING VAN EUROPA Over de opmars van het Nieuwe Kapitalisme Hans Ramaer Navigators uit 2001 is één van de vele geslaagde sociaalrealistische drama’s van de Engelse filmregisseur Ken Loach. Het verhaal gaat over een groepje spoorwegarbeiders dat hun baan kwijt raakt na het privatiseren van British Rail. De jongeren kunnen via een uitzendbureau elders in de regio aan de slag en wie overuren maakt kan bij die nieuwe railonderneming zelfs meer verdienen dan voorheen. Maar al snel verdwijnt het aanvankelijke enthousiasme van sommigen. De reistijden worden steeds langer, ziekte- en vakantiegeld is er niet meer bij en het werk aan het spoor blijkt niet op de meest veilige manier te moeten gebeuren. Ondertussen leven de nieuwe managers er goed van. En dan slaat het noodlot toe: één van de kameraden wordt gegrepen door een goederentrein. Dertiende Jaarboek Anarchisme/De AS 156 1 In een notendop schetst Loach de gevol- ningen is het nog mogelijk enige publie- de burger stabiliteit in de jungle van het Allereerst was er de herinnering aan de gen voor de modale arbeider van de nu ke invloed uit te oefenen. De meeste kapitalisme. De onvermijdelijke financi- economische depressie en de opkomst al enige decennia aangeprezen vermark- directeuren van deze corporaties gedra- ele risico’s in ieders leven – denk aan de van het fascisme in de jaren dertig. Een ting van de samenleving. In Engeland is gen zich nu als zonnekoningen en delen gevolgen van ziekte, ongeval, werkloos- herhaling daarvan moest voorkomen de verzorgingsstaat inmiddels al voor zichzelf inkomens toe die hoger zijn dan heid en ouderdom – worden erdoor worden, maar de andere factor woog een deel ontmanteld. Elders in West- een ministerssalaris. afgezwakt. Zekerheid en niet een steeds waarschijnlijk zwaarder. Dat was de Europa is dat proces later op gang geko- Opmerkelijk is dat om deze vermark- hoger inkomen is immers een van de vrees voor een opstandige arbeiders- men. Nederland loopt daarbij aan kop, ting te reguleren toezichthoudende belangrijkste voorwaarden voor per- klasse, mogelijk gesteund door de Sovjet andere landen zoals Frankrijk en instanties zijn gevormd die sancties soonlijk geluk. Unie die haar invloedssfeer aanzienlijk Duitsland bevinden zich nog in de ach- kunnen opleggen. Het is immers veel- Niettemin wordt door veel politieke had weten uit te breiden. Juist de Koude terhoede. zeggend dat de heilig verklaarde vrije bestuurders het ontmantelen van de Oorlog stimuleerde de opbouw van de Maar overal staat de verzorgingsstaat markt, die geleid door een ‘onzichtbare verzorgingsstaat voorgesteld als een verzorgingsstaat. onder druk. Daaronder wordt verstaan hand’, welvaart en welzijn van de bur- constructief proces, als het ontwikkelen Toch onderkenden slechts weinigen dat dat de publieke sociale verzekeringen ger zou verbeteren, toch heeft geresul- van een samenleving, waarin ‘de markt na de val van de Muur in 1989 de ver- zoals die voor ziekte, werkloosheid en teerd in enerzijds meer bureaucratie en zijn werk kan doen’. Met Orwelliaanse zorgingsstaat een voorwaarde om voort ouderdom, worden uitgekleed, dat op anderzijds hogere kosten voor de consu- nieuwspraak wordt de burger voorge- te bestaan nu moest ontberen. En niet publieke voorzieningen als gratis onder- ment. houden dat hervormingen onvermijde- toevallig viel die ondergang van het wijs, goedkope gezondheidszorg en We kunnen niettemin vaststellen dat in lijk zijn en dat op termijn iedereen van communisme samen met een verande- betaalbare huisvesting wordt bezuinigd. het huidige dominante economische deze koerswending zal profiteren. Wie ring van het kapitalisme die zich in de Ook is de klassieke dienstverlening door denken het vertrouwen in de heilzame dwars ligt is een verstokt conservatief. jaren tachtig onder Reagan en Thatcher de overheid (openbaar vervoer, post- en werking van de markt onverminderd De onlangs overleden Murray Bookchin had aangediend. telefonie, water en energie) vrijwel centraal staat. Voor die blinde ideologie constateerde al in de jaren tachtig dat opgeheven. Deze publieke diensten zijn moet alles wijken. En als de vermark- zelfs voor diep menselijke emoties als Dit Nieuwe Kapitalisme (de term is van ofwel overgenomen door private onder- ting van de samenleving niet direct liefde en zorg inmiddels de terminolo- de Amerikaanse socioloog Richard nemingen ofwel verzelfstandigd. oplevert wat de politiek-bestuurlijke gie van het bedrijfsleven wordt ge bruikt: Sennett) maakte korte metten met het In dat laatste geval is overigens een elite ervan verwacht is het recept méér men moet ‘investeren’ in relaties. naoorlogse sociaalkapitalisme dat zich schimmig niemandsland ontstaan tus- marktwerking, met als gevolg verdere kenmerkte door sociale voorzieningen, sen overheid en bedrijfsleven, een onbe- ontworteling van de samenleving. We zouden ondertussen bijna vergeten beheerste kapitaalstromen en een rede- heersbaar geheel van zelfstandige Die dreiging van een ontworteld Eu ropa dat er voor de opbouw van de verzor- lijke mate van voorspelbaarheid van bestuursorganen (ZBO’s) die een mono- ligt besloten in het consequent negeren gingsstaat na 1945 een breed draagvlak arbeidsverhoudingen, werkgelegenheid poliepositie of de privileges van ambte- van wat een groot deel van de bevolking bestond, ook bij de politiek-bestuurlijke en loopbaanperspectieven. lijke diensten combineren met de auto- wil. Telkens wijst onderzoek uit dat elite en het bedrijfsleven. Die keuze Weliswaar waren de peilers van het nomie van private ondernemingen. velen de verzorgingsstaat willen behou- voor een samenhangend geheel van sociaalkapitalisme in de Verenigde Een voorbeeld daarvan in Nederland den, al zouden de doelmatigheid en sociale voorzieningen en wetgeving kan Staten wankeler dan in Engeland, waar zijn de woningbouwcorporaties. Met effectiviteit daarvan verbeterd kunnen niet los gezien worden van het ontwik- Thatcher de machtige vakbonden moest belastinggeld is eerst een sociale voor- worden. Het principe staat echter niet kelen van een Keynesiaans sociaal- uitschakelen, in beide Angelsaksische ziening ontwikkeld die nu kan opereren ter discussie. economisch beleid. De twee hoekstenen landen werd deze omslag in het kapita- als een private bedrijfstak. Het beheer Bij ingrijpende politieke beslissingen van dat beleid waren een actief lisme nog eens aangejaagd door de werd medio jaren negentig door de zien we overigens steeds weer dat zo’n op tredende natiestaat op economisch groei van de informatietechnologie en overheid uit handen gegeven. Sindsdien tweederde deel van de bevolking geen terrein en het betrekken van bedrijfsle- de razendsnelle ontwikkeling van mon- beschikken volksvertegenwoordigers veranderingen wil die op termijn ver- ven en gematigde vakbonden bij sociaal diale kapitaal- en handelsstromen. niet meer over de instrumenten om een slechteringen zullen zijn. Ook bij het beleid. Het Nieuwe Kapitalisme dat nu ook het planmatig sociaal woningbouwbeleid te referendum over de Europese grondwet Bovendien moeten we ons realiseren dat Europese vasteland heeft overspoeld is kunnen voeren. Alleen via omwegen als in 2005 was dat het geval. die keuze voor de verzorgingsstaat sterk gericht op het afbreken van de kaders bestemmingsplannen en sloopvergun- De verzorgingsstaat symboliseert voor beïnvloed werd door twee factoren. van de verzorgingsstaat. Het kapitalis- 2 Dertiende Jaarboek Anarchisme/De AS 156 Dertiende Jaarboek Anarchisme/De AS 156 3 me van vandaag