Nasz Wspólny Dom MNK.Indd
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
NASZ WSPÓLNY DOM NASZ WSPÓLNY OPRACOWANIE MA CHARAKTER PRECEDENSOWY. PO RAZ PIERWSZY W DZIEJACH POLSKIEGO MUZEALNICTWA ZOSTAŁA NAPISANA KSIĄŻKA BĘDĄCA W SWOJEJ ISTOCIE RAPORTEM RELACJONUJĄCYM, BARDZO SZCZEGÓŁOWO ALE W SPOSÓB BARDZO USYSTEMATYZOWANY, DZIAŁALNOŚĆ WIELKIEGO MUZEUM W OKRESIE Zofia Gołubiew, Piotr Wasilewski KILKUNASTU LAT WYPEŁNIAJĄCYCH CZASOKRES KIEROWANIA NIM PRZEZ JEDNĄ I TĘ SAMĄ OSOBĘ. POWSTAŁ OBRAZ PRZEMIAN BARDZO WAŻNEJ INSTYTUCJI MUZEALNEJ, DOKUMENT ODZWIERCIEDLAJĄCY PRZEKSZTAŁCENIA W POLSKIM NASZ WSPÓLNY DOM MUZEALNICTWIE POD WPŁYWEM ZUPEŁNIE NOWYCH UWARUNKOWAŃ. OCALONE ZOSTANĄ WIĘC OD ZAPOMNIENIA FAKTY I KIERUNKI DZIAŁANIA SKŁADAJĄCE SIĘ Muzeum Narodowe w Krakowie NA AKTYWNOŚĆ W BARDZO WYMIERNYM CZASIE, DOSTATECZNIE DŁUGIM, ABY UZNAĆ GO ZA PEWNĄ EPOKĘ W HISTORII MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIE, w latach 2000−2015 JEDNEJ Z NAJWAŻNIEJSZYCH W POLSCE INSTYTUCJI MUZEALNYCH. (fragm. recenzji prof. S. Waltosia) 015 NASZ WSPÓLNY DOM Muzeum Narodowe w Krakowie w latach 2000–2015 Biblioteka Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów 15 Zofi a Gołubiew, Piotr Wasilewski NASZ WSPÓLNY DOM Muzeum Narodowe w Krakowie w latach 2000–2015 Muzeum Narodowe w Krakowie, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów Kraków–Warszawa 2021 SPIS TREŚCI PODZIĘKOWANIA 9 SŁOWO WPROWADZENIA – Piotr Majewski 13 CZĘŚĆ I O MUZEUM – Zofia Gołubiew 17 CO WYNIKA Z DOŚWIADCZENIA – TYTUŁEM WSTĘPU 19 NASZ WSPÓLNY DOM. KOMENTARZ DO CZĘŚCI II: PIĘTNAŚCIE LAT MNK – RAPORT ZA LATA 2000–2015 22 CZĘŚĆ II PIĘTNAŚCIE LAT MNK – RAPORT ZA LATA 2000–2015 – Piotr Wasilewski 51 ROZDZIAŁ 1 ODDZIAŁY MNK – PERŁY KRAKOWSKIEGO KRAJOBRAZU 53 Oddziały Muzeum Narodowego w Krakowie 58 Gmach Główny MNK (al. 3 Maja 1) 58 Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach (Rynek Główny 1–3) 63 Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego (ul. Piłsudskiego 10–12) 70 Pałac Biskupa Erazma Ciołka (ul. Kanonicza 17) 73 Dom Jana Matejki (ul. Floriańska 41) 77 Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego (pl. Szczepański 9) 80 Dom Józefa Mehoffera (ul. Krupnicza 26) 83 Muzeum Karola Szymanowskiego w willi Atma w Zakopanem (Zakopane, ul. Kasprusie 19) 86 Ośrodek Kultury Europejskiej EUROPEUM (pl. Sikorskiego 6) 88 Muzeum Książąt Czartoryskich (ul. Pijarska 8) 92 Biblioteka Książąt Czartoryskich (ul. św. Marka 17) 94 ROZDZIAŁ 2 KUNSZTOWNE WYSTAWY MISTRZÓW 97 WYSTAWY, JAKICH MAŁO 106 WYSTAWY MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIE PREZENTOWANE ZA GRANICĄ 147 ROZDZIAŁ 3 PUBLICZNOŚĆ PONAD WSZYSTKO, CZYLI PROGRAM MUZEUM OTWARTE I PRZYJAZNE 156 Noc Muzeów w Krakowie 167 Dzień Otwartych Drzwi Muzeów Krakowskich 172 ROZDZIAŁ 4 ŻYWE CENTRUM EDUKACYJNE 175 ROZDZIAŁ 5 MNK – OFICYNA WYDAWNICZA 189 ROZDZIAŁ 6 OPIEKA NAD ZBIORAMI MNK 193 Gromadzenie 193 Konserwacja 196 Digitalizacja 203 Działalność naukowa 206 ROZDZIAŁ 7 DOBROCZYŃCY MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIE 210 SPONSORZY MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIE 217 PATRONI MEDIALNI MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIE 221 ROZDZIAŁ 8 MUZEUM NARODOWE W KRAKOWIE – W KALEJDOSKOPIE WYDARZEŃ 2001–2015 225 ROZDZIAŁ 9 PRACOWNICY MUZEUM NARODOWEGO W KRAKOWIE 345 NOTA O AUTORACH 361 9 PODZIĘKOWANIA 10 11 Autorzy składają serdeczne podziękowania Osobom i Instytucjom, dzięki którym książ- ka została opublikowana: Narodowemu Instytutowi Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów (NIMOZ) – jego Dyrektoro- wi Panu Profesorowi Piotrowi Majewskiemu, Pani Sekretarz Wydawnictw Doktor Julii Wrede i niestrudzonej Pani Redaktor Marii Sołtysiak. Muzeum Narodowemu w Krakowie (MNK) – jego Dyrektorowi Panu Profesorowi Andrzejowi Szczerskiemu, a także Pracowni Fotograficznej i Panu Andrzejowi Olekse- mu za pomoc organizacyjną. Panu Profesorowi Stanisławowi Waltosiowi – z wdzięcznością za recenzję oraz za wielką pomoc przy wydaniu książki. Pani Beacie Majcher z MNK, obecnie Dyrektor Zakopiańskiego Centrum Kultury, za inicjatywę opracowania naszego Raportu w roku 2014. Panu Jackowi Świderskiemu za pomoc w pozyskaniu zdjęcia. 13 SŁOWO WPROWADZENIA 15 W serii wydawniczej Biblioteka Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbio- rów, w koedycji z Muzeum Narodowym w Krakowie, ukazuje się publikacja autorstwa Zofii Gołubiew oraz Piotra Wasilewskiego pt. Nasz wspólny dom. Muzeum Narodowe w Krakowie w latach 2000–2015 – monografia czasu, miejsca i ludzi, których wysiłek dołożył się do historycznego dorobku tej jednej z najważniejszych instytucji kultury w Polsce. Oddawana do rąk Czytelników publikacja – niepozbawiona cech raportu z powie- rzonego i zrealizowanego na rzecz publicznego dobra zadania, a zarazem zabarwiona nutą osobistego wspomnienia i subiektywnej oceny – dotyka zagadnienia kluczowego, niekiedy umykającego w codziennym, poddanym presji powszednich wyzwań dzia- łaniu instytucji kultury, w tym muzeów. To problem poszukiwania form zarządzania kulturą oraz jej instytucjami adekwatnych do czasów, które noszą cechy przełomu. Ten właśnie aspekt publikacji czyni ją w sposób szczególny godną polecenia. Pozostawiając refleksji Czytelnika namysł nad kulturą jako podmiotem zarządza- nia, nie sposób nie zwrócić uwagi na rolę instytucji kultury w dziele wspierania hu- manistycznej edukacji, podtrzymywania świadomości historycznej jako swego rodzaju muzeum wartości, inspirujących przy dokonywaniu wyborów zwróconych w przyszłość, skłaniających do budowania przestrzeni, w której formacja indywidualna pozostaje w niesprzecznej relacji wobec rudymentów wspólnoty państwowej i kulturowej; eduka- cji, składającej się w swych wielopłaszczyznowych kontekstach na rezultat, jakim jest długie trwanie kultury: w rzeczach, ich znaczeniach i ludziach. Dlatego w poszukiwaniu horyzontu trwania kultury nie bez znaczenia są pytania o modele zarządcze, które z jednej strony mają odpowiadać na potrzebę sprawczości, z drugiej zaś nie zapoznawać celów, wobec których sprawczość jest jedynie środ- kiem. W odnajdywaniu własnego horyzontu kultury, zwłaszcza przez osoby zarzą- dzające, w czynieniu przez nie swego rodzaju rachunku sumienia (zwanego innymi słowy analizą SWOT), książka podsumowująca doświadczenie zarządzania Muzeum Narodowym w Krakowie staje się lekturą niezbędną, z podręcznej półki. Wypada mieć nadzieję, iż pojawią się obok niej kolejne. Szczególne podziękowania należą się osobom, których praca i przychylność po- zwoliły na doprowadzenie do końca procesu wydawniczego: Autorom, Recenzentowi, Redaktorom oraz Dyrekcji Muzeum Narodowego w Krakowie. Piotr Majewski 17 CZĘŚĆ I O MUZEUM ZOFIA GOŁUBIEW 18 19 CO WYNIKA Z DOŚWIADCZENIA – TYTUŁEM WSTĘPU Niniejsza książka ma w zamierzeniu połączyć opis dokonań konkretnej instytucji, czyli Muzeum Narodowego w Krakowie, z refleksją teoretyczną płynącą z wieloletniego do- świadczenia, oraz z wynikającymi z tego wnioskami, które mogą być przydatne innym. Publikacja, której losy opisano szerzej w następnym rozdziale, składa się z dwóch ściśle ze sobą powiązanych części, autorstwa dwóch osób. Wspomnianą refleksję teo- retyczną znajdziemy w części pierwszej zatytułowanej O muzeum, będącej zarazem komentarzem do części drugiej pt. Piętnaście lat MNK – Raport za lata 2000–2015 (dalej Raport), w której z kolei znajduje się opis dokonań piętnastoletniej działalności Muzeum Narodowego w Krakowie w XXI wieku – od roku 2000 do 2015. Był to czas, kiedy miałam zaszczyt kierować MNK, a więc to właśnie moje i moich współpracow- ników doświadczenia mają służyć wyciąganiu wniosków, po uprzednim scharaktery- zowaniu zmian i stylu zarządzania Muzeum, jaki wprowadziliśmy. Wiele konkretów w tym względzie zawiera Komentarz do Raportu, który zatytułowałam Nasz wspólny dom uznając, że już samo to sformułowanie symbolizuje stosunek do prowadzenia powierzonej mojemu kierownictwu instytucji. Każde zarządzanie winno się, jak dobrze wiadomo, zacząć od dogłębnego roz- poznania „gospodarstwa” – jego zasobów, historii i tradycji oraz od spojrzenia na nie z dzisiejszej perspektywy, ale z myślą o jutrze. Muzeum Narodowe w Krakowie po- wstało jako pierwsze na ziemiach polskich noszące nazwę „narodowe”. Utworzone w 1879 roku, kiedy Polska była pod zaborami, służyć miało konkretnym celom – za- chowaniu świadomości i tożsamości narodu, podtrzymywaniu jego ducha i nadziei na odzyskanie niepodległości. Czyniło to poprzez gromadzenie oraz prezentowanie dzieł sztuki i pamiątek narodowych. Do roku 1918 było jedynym publicznym muzeum na naszych ziemiach. Utworzone jako czyn obywatelski było instytucją zaufania publicz- nego, traktowaną jako skarbnica narodowych dóbr i pamiątek. Użyte w nazwie słowo „narodowe” oznaczało wówczas, że Muzeum ma służyć przede wszystkim sztuce pol- skiej (z uwzględnieniem wszakże wielowiekowego wzbogacania jej przez inne nacje oraz religie), że jest dziełem narodu, a nie zaborczej władzy, że działa dla wszystkich Polaków – w trzech zaborach i w diasporze. W roku 2000, gdy po wieloletniej – trudnej acz bardzo owocnej – dyrekturze Ta- deusza Chruścickiego objęłam kierownictwo Muzeum, jako jego siódmy dyrektor, za- częłam od postawienia sobie i Kolegom kilku ważnych pytań – piszę o tym szerzej w Komentarzu. Pytaliśmy wówczas o to, co dzisiaj – w nowej sytuacji politycznej – rozumiemy przez „narodowość” instytucji, czy mamy jakieś nowe cele, jakie są nasze 20 nowe zadania w zmieniającym się dość gwałtownie świecie. Poszukiwanie odpowiedzi na te i wiele innych, szczegółowych już, pytań pozwoliło nam na zbudowanie strate- gii, ułożenie planów oraz przyjęcie stosownych metod zarządzania Muzeum wedle wspólnie zaakceptowanej wizji rozwoju tej bogatej w przeszłość instytucji. Pozwoliło też określić zasady, jakimi następnie kierowaliśmy się w naszej pracy. Uznaliśmy, że MNK przede wszystkim winno nadal stać