Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi gm. Somonino

Opracowanie: Zespół pod kierunkiem mgr in Ŝ. Alicja S ęk in Ŝ. Zbigniew Byli ński

Ostroł ęka 2010 r.

Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 2

Spis tre ści 1. PODSTAWA OPRACOWANIA ...... 3

2. ROZPOZNANIE I CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA ...... 4 2.1. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE ...... 4 2.2. RZE ŹBA TERENU ...... 6 2.3. BUDOWA GEOLOGICZNA ...... 6 2.4. WODY POWIERZCHNIOWE , TERENY ZAGRO śONE POWODZI Ą I ZALANIEM ...... 6 2.5. WODY PODZIEMNE ...... 7 2.6. GLEBY ...... 7 2.7. LASY I SZATA RO ŚLINNA ...... 8 2.8. ŚWIAT ZWIERZ ĘCY ...... 10 2.9. KLIMAT ...... 11 2.10. SUROWCE MINERALNE ...... 12 2.11. WARTO ŚCI KRAJOBRAZOWE I KULTUROWE ...... 12 3. ROZPOZNANIE FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA...... 14 3.1. POWI ĄZANIA FUNKCJONALNE SYSTEMU PRZYRODNICZEGO ...... 14 3.2. OCHRONA PRAWNA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH NA TERENIE GMINY ...... 14 3.2.1. Obszary NATURA 2000 ...... 15 3.2.2. Obszar rezerwatowy...... 23 3.2.3. Obszar Chronionego Krajobrazu...... 25 3.3. ŹRÓDŁA PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 26 3.4. ZAGRO śENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 27 4. DIAGNOZA STANU I FUNKCJONOWANIA ŚRODOWISKA ...... 27 4.1. OCENA ODPORNO ŚCI ŚRODOWISKA NA DEGRADACJ Ę ORAZ ZDOLNO ŚCI DO REGENERACJI 28 4.2. O CENA STANU OCHRONY I U śYTKOWANIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH , W TYM RÓ śNORODNO ŚCI BIOLOGICZNEJ ...... 28 4.3. O CENA STANU ZACHOWANIA WALORÓW KRAJOBRAZOWYCH ORAZ MO śLIWO ŚCI ICH KSZTAŁTOWANIA ...... 29 5. WST ĘPNA PROGNOZA ZMIAN W ŚRODOWISKU ...... 29

6. OKRE ŚLENIE PRZYRODNICZYCH PREDYSPOZYCJI DO KSZTAŁTOWANIA STRUKTURY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ...... 31

7. OCENA PRZYDATNO ŚCI ŚRODOWISKA DO RÓ śNYCH RODZAJÓW UśYTKOWANIA I FORM ZAGOSPODAROWANIA OBSZARU...... 32

8. OKRE ŚLENIE UWARUNKOWAŃ EKOFIZJOGRAFICZNYCH PRZYDATNO ŚCI TERENÓW DO ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ..32

9. UWAGI I WNIOSKI ...... 34

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 3 1. Podstawa opracowania

Podstaw ę prawn ą opracowania stanowi art. 72 ust.1 p.5 Ustawy z dnia 27-04-2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 62, poz. 627). Opracowanie ekofizjograficzne opracowano w oparciu o analiz ę archiwalnych materiałów źródłowych, przepisy dotycz ące ochrony środowiska oraz przeprowadzone wizje terenowe od stycznia do końca sierpnia bie Ŝą cego roku. Na wskazanych podstawach okre ślono aktualny stan u Ŝytkowania przedmiotowego terenu z uwzgl ędnieniem funkcjonowania obszaru w systemie przyrodniczym terenów przyległych. Scharakteryzowano tak Ŝe szat ę ro ślinn ą i okre ślono skład gatunkowy wybranych grup fauny, ze szczególnym uwzgl ędnieniem awifauny lęgowej, terenów stanowi ących przedmiot opracowania. Na potrzeby opracowania ekofizjograficznego sporz ądzono szereg map i zał ączników graficznych, charakteryzuj ących wybrane elementy środowiska przyrodniczego. Na zał ącznikach zaprezentowano uwarunkowania ekofizjograficzne posiadaj ące charakter progów ekofizjograficznych i prawnych. Materiały wyj ściowe: - Dokumentacja warunków fizjograficznych gminy Somonino - Raport o oddziaływaniu na środowisko projektowanego zespołu elektrowni wiatrowych w rejonie miejscowo ści Wyczechowo (Gm. Somonino, Powiat Kartuski, Województwo Pomorskie), oprac. mgr Bo Ŝena Wolska, Gdynia 2008 r. - Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Somonino 2009 r. - Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu kartuskiego 2006 - 2015, 2006 - Plan rozwoju lokalnego powiatu kartuskiego – zał ącznik do Uchwały Rady Powiatu Kartuskiego Nr XVII/125/04 z dnia 5 sierpnia 2004 r. - Program ochrony środowiska powiatu kartuskiego na lata 2008 - 2011 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2012 – 2015 - Programu ochrony środowiska gminy Somonino na lata 2004-2007 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2008-2011 - Kondracki J.: Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009r. - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego - Prognoza oddziaływania na środowisko projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego - Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2007 - 10 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011 - 14, wrzesie ń 2007 r. - Prognoza oddziaływania na środowisko Programu ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011 - 2014, Gda ńsk sierpie ń 2007 r. - Plan gospodarki odpadami województwa pomorskiego

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 4 - Studium ekofizjograficzne województwa pomorskiego, Gda ńsk 2006 r. - Aktualizacja opracowania ekofizjograficznego do planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, opracowanie Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku, Słupsk -Gda ńsk 2007, - Studium mo Ŝliwo ści rozwoju energetyki wiatrowej w województwie pomorskim, Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku, Słupsk 2003 - WIO Ś: Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2008 roku, Gda ńsk 2009 r. - Program Rozwoju Lokalnego Gminy Somonino. - Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony w skali 1: 500 000 Akty prawne i inne dokumenty uzwzgl ędnione w opracowaniu: - Uchwała Sejmiku Województwa Pomorskiego nr. 1161/XLVII/10 z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu w województwie pomorskim - Rozporz ądzenie Nr 23/ 07 Wojewody Pomorskiego z dnia 6 lipca 2007 roku zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie obszarów chronionego krajobrazu w województwie pomorskim - Rozporz ądzenie Nr 5/05 Wojewody Pomorskiego z dnia 24 marca 2005 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu w województwie pomorskim - Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227 z późniejszymi zmianami) - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25 poz. 150 z pó źniejszymi zmianami) - Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r., Nr 80, poz. 717) - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880) - Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 1995 r., Nr 16., poz. 78 z pó źn. zm.) - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1563)

2. Rozpoznanie i charakterystyka środowiska

2.1. Poło Ŝenie geograficzne

Teren obj ęty opracowaniem poło Ŝony jest w obr ębie geodezyjnym Wyczechowo, od strony północnej przylega do linii brzegowej rzeki Radunia. Od strony południowej granice terenu wyznacza linia rozgranizaj ąca drogi krajowej. Według podziału fizyczno-geograficznego J. Kondrackiego (2009)

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 5 analizowany obszar poło Ŝony jest w obr ębie megaregionu Pozaalpejska Europa Środkowa, prowincja Ni Ŝ Środkowo Europejski, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie, makroregion Pojezierze Wschodniopomorskie, mezoregion Pojezierze Kaszubskie. jest poło Ŝona w środkowej cz ęś ci województwa pomorskiego, w powiecie kartuskim. Jej południowo-wschodnia cz ęść jest jednocze śnie granic ą powiatu. Gmin ę, zajmuj ącą powierzchni ę 11211 ha, zamieszkuje 9376 osób (współczynnik zaludnienia wynosi 84 mieszka ńca/ km 2)1. Struktur ę terytorialna tworzy 16 sołectw: , , Gor ęczyno, , Kamela, Kaplica, Ostrzyce, Piotrowo, Poł ęczyno, , R ąty, Rybaki, Sławki, Somonino, , Wyczechowo. Gmina graniczy z nast ępuj ącymi jednostkami terytorialnymi: od północy z gmin ą Kartuzy, od północnego-wschodu z gmin ą śukowo, od zachodu z gmin ą St ęŜ yca, od wschodu z gmin ą Przywidz, od południa z gmin ą Ko ścierzyna i Nowa Karczma. O środkiem obsługi o charakterze administracyjnym jest wie ś Somonino, w której skoncentrowane s ą równie Ŝ podstawowe usługi. Dominuj ącą funkcj ą jest rolnictwo, turystyka i wypoczynek. Gmina jest dobrze skomunikowana poprzez system dróg krajowych i wojewódzkich. Dwie drogi: krajowa nr 20, biegn ąca na kierunku wschód- zachód (Miastko-Gdynia).

Rysunek.1 Poło Ŝenie terenu obj ętego opracowaniem

1 Źródło: GUS, Powierzchnia i ludno ść w przekroju terytorialnym w 2008, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_powierzchnia_ludnosc_teryt_2008.pdf

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 6 2.2. Rze źba terenu

Obszar obj ęty opracowaniem jest stosunkowo płaski, z widocznym spadkiem terenu z południa na północ, w kierunku rzeki Raduni oraz w kierunku drogi krajowej. Średnie wysoko ści bezwzgl ędne wynosz ą ok. 200 m n.p.m. Najwi ększe wzniesienie, wyst ępuj ące na południu terenu ma wysoko ść 228 m n.p.m. Tereny najni Ŝsze, na poziomie ok. 170-180 m zlokalizowane s ą wzdłu Ŝ rzeki Radunia. Elementy ukształtowania powierzchni maj ą znaczn ą warto ść krajobrazow ą i ekologiczn ą, wymagaj ą przekształce ń i dowarto ściowania. Krajobraz został przekształcony w krajobraz kulturowy o znacznym stopniu antropogenizacji.

2.3. Budowa geologiczna

Najwi ększ ą rol ę rze źbotwórcz ą na obszarze gminy odegrało ostatnie zlodowacenie - bałtyckie. Utworami akumulacji lodowcowej i działalno ści wód fluwioglacjalnych wyst ępuj ącymi na terenie gminy są gliny zwałowe z głazami narzutowymi, utwory piaszczysto-Ŝwirowe o ró Ŝnej grubo ści (od ilastych i pyłowych do pot ęŜ nych głazów), iły, mułki, margle. Teren obj ęty planem w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci jest pokryty glin ą zwałow ą z fazy pozna ńsko-dobrzy ńskiej. Holocen reprezentowany jest głównie przez osady organiczne. Mi ąŜ szo ść osadów organicznych waha si ę od 1,0 – 5,0 m. Budowa geologiczna charakteryzuje si ę du Ŝą zmienno ści ą utworów, z przewag ą osadów piaszczysto - Ŝwirowych. Na omawianym obszarze wyst ępuj ą grunty mineralne – piaszczyste w postaci gleb piaskowych - piaski słabogliniaste, piaski lu źne, piaski gliniaste lekkie, piaski gliniaste mocne, sporadycznie gliny lekkie, w obni Ŝeniach i na terenach bagiennych wyst ępuj ą gleby organiczne mułowe - torfowe z trwałymi u Ŝytkami zielonymi. W dolinie rzecznej wyst ępuj ą powstałe w holocenie zło Ŝa torfowe, oraz neoplejstoce ńskie mułki i piaski wodnolodowcowe oraz rzeczne

2.4. Wody powierzchniowe, tereny zagro Ŝone powodzi ą i zalaniem

Obszar obj ęty planem poło Ŝony jest w zlewni rzeki Raduni. Wody powierzchniowe wyst ępuj ą w postaci rowów, oczek wodnych, terenów podmokłych i zabagnionych, rzeki Radunia. Brzegi rzeki w wi ększo ści otoczone s ą lasem wodochronnym. Utrzymanie dotychczasowego stanu jako ści wody uwarunkowane jest utrzymaniem ograniczonej dostawy zanieczyszcze ń ze zlewni. Badania jako ści wód rzeki w ramach monitoringu regionalnego wykazały III klas ę czysto ści jej wód (wg pi ęcioklasowej klasyfikacji jako ści wód powierzchniowych zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284). Wyznaczono tereny bezpo średniego zagro Ŝenia powodziowego od rzeki Radunia z

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 7 ustalonymi zakazami zabudowy. Zasi ęg terenów okre śla dokumentacja RZGW Gda ńsk.

2.5. Wody podziemne

Istotnym elementem hydrografii obszaru gminy s ą wody podziemne, które z uwagi na warunki hydrogeologiczne mo Ŝna podzieli ć na dwie grupy: - wody podziemne w strefach dolin rzecznych i obni Ŝeń wytopiskowych oraz równiny sandrowej, gdzie z uwagi na znaczny stopie ń przepuszczalno ści gruntu tworz ą stabilny, ci ągły poziom, którego wahania uzale Ŝnione s ą przede wszystkim od stanów wód w rzekach oraz wielko ści opadów atmosferycznych, - wody podziemne zalegaj ące pod warstwami trudno przepuszczalnych utworów lodowcowych (gliny, iły), tworz ące nieci ągły poziom wodono śny. W północno-wschodniej cz ęś ci gminy znajduje si ę Zbiornik Wód Podziemnych nr 111 „Subniecka Gda ńska”. Wokół zbiornika nie wyznaczono stref ochronnych. Grubo ść izolacji warstwy wodono śnej wynosi ponad 40 m i wody nie s ą praktycznie zagro Ŝone dopływem zanieczyszcze ń z zewn ątrz. Obszar gminy, z wyj ątkiem cz ęś ci południowej nale Ŝą cej do systemu rzeki Wietcisy, znajduje si ę w zewn ętrznym terenie ochrony po średniej uj ęcia wody powierzchniowej ,,Straszyn”. Poziom o zwierciadle swobodnym stanowi ą wody gruntowe o zró Ŝnicowanej gł ęboko ści zalegania. Najpłycej wody gruntowe wyst ępuj ą w obni Ŝeniach terenowych. Niekorzystnym czynnikiem jest stosunkowo wysokie poło Ŝenie swobodnego zwierciadła wody podziemnej, co w znacznym stopniu ułatwia bezpo średni i w stosukowo krótkim okresie czasowym dopływ zanieczyszcze ń powierzchniowych do warstwy wodono śnej. Pierwszy poziom wodono śny na obszarze obj ętym planem znajduje si ę na gł ęboko ści 40-80 m i jest w pełni izolowany od powierzchni. Przeci ętna wydajno ść utworu studziennego - 10-30 m 3/ h .Analizuj ąc przydatno ść terenów pod zabudow ę w aspekcie wyst ępowania wód podziemnych nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe znacz ącą rol ę odgrywaj ą wody gruntowe wyst ępuj ące nad pierwsz ą warstw ą nieprzepuszczaln ą. Wody te wykazuj ą du Ŝe wahania poziomów zwi ązane z warunkami atmosferycznymi. Przeci ętne wahania wód gruntowych mieszcz ą si ę w granicach 0,5-3 m. Maksimum w cyklu rocznym przypada na miesiące jesienne. Zwierciadło wód powtarza nierówno ści terenu. Poziom wód gruntowych tworzy zwierciadło nieci ągłe. U Ŝytkowe poziomy wodono śne zalegaj ą w utworach plejstoce ńskich i trzeciorz ędowych. Mo Ŝliwe jest wykorzystanie energii geotermalnej z wód podziemnych. W opracowaniu nie podaje si ę warunków technicznych i ekonomicznych dla instalacji geotermalnych.

2.6. Gleby

Gleby wyst ępuj ące na obszarze planu w wi ększo ści zaklasyfikowane zostały do średnich i

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 8 ni Ŝszych klas bonitacyjnych (klasa IV i V). Gleby klas I i II w ogóle nie wyst ępuj ą. Cz ęść centraln ą stanowi ą pastwiska III klasy bonitacyjnej oraz grunty orne klas III i IV. Równole Ŝnikowo, wzdłu Ŝ rzeki Radunia wyst ępuj ą pastwiska klas III i IV. W śród gleb dominuj ą gleby brunatne wła ściwe zbudowane z glin lekkich oraz w mniejszym zakresie brunatne wyługowane i brunatne kwa śne o składzie mineralnym zawieraj ącym piaski gliniaste lekkie na piaskach słaboziarnistych, piaski gliniaste mocne na piaskach lu źnych i inne konformacje tych frakcji. W obni Ŝeniach terenu zalegaj ą gleby pochodzenia organicznego mułowo-torfowe. W s ąsiedztwie w cz ęś ciach podmokłych terenu wyst ępuj ą gleby hydrogeniczne powstałe z utworów kształtowanych pod wpływem wody stoj ącej, zalegaj ące pod u Ŝytkami zielonymi oraz miejscami gleby murszowo - torfowe powstałe na skutek przesuszania wywołanego melioracj ą.

2.7. Lasy i szata ro ślinna

Charakterystycznymi elementami przyrodniczymi wskazanymi do zachowania z uwagi na ich warto ść historyczn ą, kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą s ą park dworski z fragmentami zieleni wysokiej, szpalery i zadrzewienia wzdłu Ŝ dróg historycznych i alei. Na terenie obj ętym planem wyst ępuje niewielki obszar le śny w pasie przybrze Ŝnym Raduni pełni ący rol ę lasów wodochronnych. Na niewielkich powierzchniach północnej cz ęś ci terenu obj ętego planem wyst ępuje las mieszany, bór mieszany świe Ŝy i las wilgotny. W obni Ŝeniach terenu dominuj ą u Ŝytki zielone słabe i bardzo słabe. Szat ę ro ślinn ą tworz ą ponadto zbiorowiska synatropijne ł ąk, pastwisk i pól uprawnych, zbiorowiska ruderalne w strefach przydomowych i przydro Ŝnych, siedliska ro ślinno ści szuwarowej i bagiennej, zespoły ro ślinno ści okrajkowej, skupiska drzew i krzewów, ro ślinno ść ozdobna i u Ŝytkowa w otoczeniu zabudowy. Szat ę ro ślinn ą wi ększo ści terenu obj ętego planem miejscowym i terenów s ąsiednich stanowi ą zbiorowiska antropogeniczne, zubo Ŝałe florystycznie. Przewa Ŝaj ą zbiorowiska niele śne zast ępcze uwarunkowane bezpo średni ą działalno ści ą gospodarcz ą (ro ślinno ść synatropijna ruderalna i segetalna). Ro ślinno ść cechuje du Ŝa dynamika zmian, zarówno je Ŝeli idzie o rozmieszczenie typów zbiorowisk, jak i struktur ę i skład gatunkowy, b ędących wypadkow ą zmieniaj ących si ę warunków środowiska, zainwestowania i w znacznym stopniu działalno ści człowieka. Na ro ślinno ść synatropijn ą składaj ą si ę zbiorowiska chwastów polnych (segetalne) oraz zbiorowiska ruderalne, powstałe na obszarach zabudowanych, wzdłu Ŝ dróg i torów oraz lokalnie na miedzach. W skład tych fitocenoz wchodz ą gatunki zawleczone przez człowieka, np. z ro ślinami uprawnymi oraz ro śliny rodzime, które na nowych siedliskach znalazły warunki do rozwoju. Ro ślinno ść ruderalna jest wykształcona fragmentarycznie. Stosunkowo najlepiej rozwini ęte s ą zbiorowiska dywanowe na drogach, przydro Ŝach, wyst ępuj ą fitocenozy nitrofilnych wysokich bylin zwi ązane z zabudowami. Dominuj ące gatunki roślin: Ŝycica trwała (Lolium perenne) , grzebienica pospolita (Cynosurus cristatus), wyczyniec ł ąkowy (Alopecurus pratensis), kostrzewa ł ąkowa (Festuca pratensis) , babka lancetowata (Plantago lanceolata) , wiechlina ł ąkowa (Poa pratensis) , szczaw zwyczajny (Rumex acetosa) , koniczyna ł ąkowa (Trifolium pratense) . Wyst ępuj ą murawy trawiaste ze znacznym udziałem

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 9 mniszka pospolitego ( Taraxacum officinale ), podagrycznika pospolitego ( Aegopodium podagraria ), koniczyny białej ( Trifolium repens ), babki zwyczajnej ( Plantago major ). Grunty u Ŝytkowane rolniczo stanowi ą ł ąki, pastwiska z niewielkimi zaro ślami i zakrzaczeniami oraz pola uprawne. Pola uprawne stanowi ą monokultury zbo Ŝowe z towarzysz ącymi uprawom zbiorowiskami synantropijnymi, zaznaczaj ącymi si ę wyra źnie na obrze Ŝach pól. W obr ębie zagł ębie ń wyst ępuje strefowy układ ro ślinno ści. Zazwyczaj wokół zagł ębie ń najbardziej zewn ętrzny pas ro ślinno ści tworz ą zaro śla wierzbowe . Bardziej wewn ętrzny pas tworz ą zbiorowiska szuwarów wysokoturzycowych ze zwi ązku Magnocaricion. Jeszcze bli Ŝej środka zagł ębie ń wyst ępuj ą szuwary wła ściwe ze zwi ązku Phragmition . Z grz ąskim, mulistym podło Ŝem w zasi ęgu waha ń poziomu wody zwi ązane s ą zbiorowiska ze zwi ązku Bidention tripartiti .W uprawach okopowych i jarych wyst ępuje: złocie ń polny , sporek polny , mlecz kolczasty , jasnota purpurowa , maruna bezwonna , Ŝółtlica drobnokwiatowa czy farbownik polny . Pospolitym zbiorowiskiem w uprawach rzepaku, ziemniaków i niekiedy zbó Ŝ jest zespół Veronico- Fumarietum officinalis. Spo śród zbiorowisk zaro ślowych rozpowszechnione s ą łozowiska - zaro śla budowane głównie przez krzewiaste wierzby, wierzb ę szar ą, wierzb ę uszat ą. Spotykan ą domieszk ą s ą: wierzba krucha , brzozy , osika i kruszyna . Runo tworz ą bardzo rozmaite ro śliny zielne, głównie szuwarowe i ł ąkowe.W cz ęś ci południowo-zachodniej oraz w s ąsiedztwie terenu obj ętego planem (w odległo ści ok.200 m od granicy terenu ) znajduje si ę niewielki kompleks le śny ze zbiornikiem śródle śnym o długo ści ok. 250 m i szeroko ści ok. 50 m. Zbiornik ten stanowi specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 PLH220010 Hopowo. Obszar Hopowo stanowi śródle śny zbiornik o długo ści ok. 250 i szeroko ści ok. 50 m. Ma on charakter dystroficznego jeziora o gł ęboko ści ok. 1,5 m, którego brzegi zajmuje trzymetrowej szeroko ści pas pła torfowcowego.Ro ślinno ść wodn ą tworzy zespół rdestnicy pływaj ącej, gr ąŜ ela Ŝółtego, w strefie przybrze Ŝnej rogatek sztywny. Płytkie przybrze Ŝne partie we wschodniej i zachodniej cz ęś ci zbiornika zajmuje zespół pałki szerokolistnej otoczony od strony l ądu zaro ślami brzozowymi zespołu. Bezpo średnie otoczenie zbiornika stanowi las sosnowy. Dystroficzne jezioro, usytuowane w morenowym zagł ębieniu terenu, stanowi jedno z najwi ększych i najbogatszych stanowisk strzebli błotnej na obszarze Pojezierza Kaszubskiego. Ze wzgl ędu na naturalny charakter i znaczne rozmiary jest to jeden z najcenniejszych obiektów dla ochrony tego gatunku w Polsce. Na północnym wschodzie obszaru obj ętego planem poło Ŝone s ą tereny Rezerwatu Przyrody „Jar Rzeki Raduni”. W odległo ści ok. 300 m od granic terenu obj ętego planem poło Ŝony jest specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 PLH 220011 Jar Rzeki Raduni. Obszar obejmuje przełomowy odcinek rzeki Raduni, która płynie dnem kamienistego jaru, tworz ąc meandry. Dolina i strome zbocza (do 45 st. nachylenia) o wysoko ści do 40 m, poro śni ęte s ą lasem li ściastym (gr ądy, ł ęgi); miejscami na dnie w ąwozu wyst ępuj ą podmokłe ł ąki. Ro śnie tu wiele ro ślin górskich i innych rzadkich gatunków. Ostoja ma specyficzny mikroklimat, o wysokiej wilgotno ści i ni Ŝszych temperaturach w porównaniu z przyległymi terenami. Przełom rzeki rozcina rozległy kompleks le śny, w którym dominuj ą siedliska gr ądowe. Wyró Ŝniono tu 7 siedlisk z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Dominuj ą lasy o naturalnym charakterze, porastaj ące zbocza w ąwozu. Stwierdzono tu wyst ępowanie 3 gatunków z zał ącznika II

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 10 Dyrektywy Siedliskowej. Gatunek priorytetowy - obuwik pospolity . Obszar odznacza si ę wysokimi walorami florystycznymi. Stwierdzono tu 537 gatunków ro ślin naczyniowych, w tym rzadkie i zagroŜone oraz chronione prawnie w Polsce. Siedliska obj ęte ochron ą: starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion, ziołoro śla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołoro śla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium), ni Ŝowe i górskie świe Ŝe ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, gr ąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum), ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy Ŝródliskowe), ł ęgowe lasy dębowo-wi ązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum).Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Raduni” obejmuje dno i zbocza doliny rzeki Raduni oraz bezpo średnio s ąsiaduj ące tereny le śne i rolne. Dolina rzeki Raduni stanowi ponadregionalny korytarz ekologiczny.Ustalenia planu zalecaj ą kształtowanie obszarów zieleni w obr ębie zabudowy. Ustala si ę ochron ę zieleni na terenach podmokłych i bagiennych, ochron ę lasów, parku, ochron ę szpalerów przydro Ŝnych drzew.

2.8. Świat zwierz ęcy

Na terenie obj ętym planem (poza terenami Rezerwatu Przyrody Jar rzeki Raduni) nie stwierdzono obecno ści gatunków dziko wyst ępuj ących zwierz ąt podlegaj ących ochronie gatunkowej maj ącej na celu zapewnienie przetrwania i wła ściwego stanu okazów gatunków oraz siedlisk i ostoi. Rzeka Radunia ma du Ŝy potencjał faunistyczny. W zakresie ichtiofauny, wyst ępuje tu m.in. głowacz biołopłetwy, pstr ąg potokowy i ciernik oraz gatunki chronione – strzebla potokowa, strzebla błotna, śliz, ró Ŝanka i koza. Przedstawicielem ssaków jest wydra . Za wizytówk ę regionu uwa Ŝa si ę bezkr ęgowca umieszczonego w Polskiej Czerwonej Ksi ędze gatunków zagro Ŝonych – skójk ę gruboskorupkow ą. Na południowy zachód od granic terenu obj ętego planem w odległo ści ok. 200 m. znajduje si ę niewielki kompleks le śny ze zbiornikiem śródle śnym. Zbiornik ten stanowi specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Hopowo PLH220010. Zbiornik stanowi istotny obiekt dla ochrony strzebli błotnej w Polsce. Przekształcone w znacznym stopniu środowisko umo Ŝliwia funkcjonowanie niewielkiej grupie zwierz ąt głównie bezkr ęgowcom. Wi ększo ść gatunków mo Ŝna do pospolitych na otaczaj ącym terenie i obszarze województwa.Mimo obecno ści cieków wodnych, dominuje fauna zwi ązana z ł ąkami oraz polami uprawnymi. Reprezentowana jest głównie przez przedstawicieli grup: paj ąki, prostoskrzydłe, pluskwiaki ró Ŝnoskrzydłe, chrz ąszcze oraz motyle. Fauna hydrofilna lub Ŝyj ąca w wodzie zwi ązana jest z podmokłymi ł ąkami, śródpolnymi oczkami i licznymi rowami. Dominuj ą w tych środowiskach przedstawiciele grup: pijawek, skorupiaków, pluskwiaków ró Ŝnoskrzydłych, chrz ąszczy, muchówek i mi ęczaków.Zadrzewienia śródpolne i lasy zasiedlaj ą taksony specyficzne dla tych środowisk, wilgociolubne, Ŝyj ące w zacienieniu a tak Ŝe zalatuj ące ze wspomnianych wy Ŝej środowisk poło Ŝonych wokół lasów i zadrzewie ń. Głównymi przedstawicielami s ą taksony z grup: paj ąki, wije, motyle, chrz ąszcze, błonkówki i muchówki.Spotykane

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 11 owady ( Insekta ): mrówki (hurtnica ( Lasius Niger ), Monomorium sp .), muchówki (plujka pospolita (Calliphora vicina ), mucha domowa ( Musca domestica ), chrz ąszcze (biegacz Trechus austriacus ), biedronka siedmiokropka ( Coccinella septempunctata ), sk ąposzczety ( Oligocheta ), skoczogonki (Collembola ), motyle ( Lepidoptera ), błonkówki osa ( Vespula sp .), pszczoła miodna ( Apis mellifera ), paj ąk kwietnik ( Misumena vatia ), kosarz pospolity ( Phalangium opilio ), krzy Ŝak ogrodowy ( Araneus diadematus ). Fauna kr ęgowców jest stosunkowo uboga (w porównaniu z innymi obszarami niezabudowanymi gminy). Miejscem rozrodu płazów s ą dolina rzeki Raduni, małe śródpolne zbiorniki wodne oraz rozlewiska i mokradła. Na terenie obj ętym planem i w s ąsiedztwie mog ą wyst ępowa ć gatunki płazów np: ropucha szara, Ŝaba wodna. Z du Ŝym prawdopodobie ństwem mo Ŝna zakłada ć wyst ępowanie gatunków chronionych (jaszczurka Ŝyworódka , zaskroniec zwyczajny). Na obszarze planu wyst ępuj ą pospolite gatunki ptaków, a ich liczebno ść jest przeci ętna i typowa dla tego typu siedlisk. Spotykane ptaki: wróbel ( Passer domesticus ), mazurek ( Passer montanus ), sroka ( Pica pica ) gawron ( Corvus frugilegus ), sikora bogatka ( Parus major), sierpówka ( Streptopelia decaocto ).Na terenie planu i na terenach s ąsiaduj ących wyst ępuj ą gatunki l ęgowe ptaków, w tym gatunki le śne (bogatka, sikora uboga, gil, zi ęba, kruk, sójka, kukułka), gatunki terenów otwartych (skowronek, pliszka Ŝółta, pliszka siwa, cierniówka, trznadel, wróbel, przepiórka, kuropatwa). Ptaki migruj ące: skowronek, zi ęba, gąsiorek, pliszka siwa, szpak, kawka, gawron, czajka. Gatunki zimuj ące: sikora bogatka, czeczotka, trznadel, potrzeszcz, kruk, kawk ę, sroka, sójka. Na podstawie prowadzonych obserwacji nale Ŝy stwierdzi ć, i Ŝ obszar opracowania nie stanowi istotnego zimowiska dla awifauny.Na podstawie dokonanych obserwacji oraz analizy uzyskanych informacji (z dost ępnych źródeł) nie stwierdza si ę obecno ści i istnienia gniazd ptaków drapie Ŝnych. Na terenie obj ętym planem nie zlokalizowano siedlisk chiropterofauny. Spotyka si ę ślady migracji zwierz ąt du Ŝych o charakterze lokalnym, w poszukiwaniu pokarmu i miejsc schronienia.

2.9. Klimat

Klimat opisywanego terenu nale Ŝy do typu klimatu pojeziernego, odznaczaj ącego si ę cechami przejściowymi od klimatu kontynentalnego do klimatu morskiego. Warunki klimatyczne panuj ące na terenie gminy nale Ŝą do umiarkowanych i w du Ŝej mierze uwarunkowane s ą wpływami mas powietrza polarno – morskiego. Podstawowe parametry charakteryzuj ące klimat przedstawia tabela 1. T a b e l a 1 Parametry klimatyczne Parametr Warto ść Średnia roczna temperatura powietrza 6,5 oC Średni roczny opad 610 mm Średnia roczna pr ędko ść wiatru 3,0 m/sek

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 12 Klimat Pojezierza Kaszubskiego, w tym gminy Somonino, charakteryzuje si ę łagodnymi zimami (średnia temperatura stycze ń/luty to ok. –3,6°C) i umiarkowanymi latami z nawrotami dni chłodniejszych ( średnia temp. lipca ok. 17°C). Średnia roczna temperatura powietrza jest stosunkowo niska na poziomie 6,5°C. Liczba dni mglistych i pochmurnych, tak samo jak dni mro źnych i bardzo mro źnych w ci ągu roku jest stosunkowo du Ŝa (ostatnie przymrozki wyst ępuj ą jeszcze w III dekadzie maja a nawet w czerwcu). Przeci ętny czas trwania okresu bez przymrozków wynosi 174 dni. Intensywno ść opadów w skali rocznej waha si ę na poziomie 600-700 mm, cz ęsto przekracza 700 mm i w du Ŝej mierze jest uzale Ŝniona od ekspozycji stoków wzgl ędem ruchu wilgotnych mas powietrza. Najwi ęcej opadów wyst ępuje w lipcu (90-100 mm). Wzgl ędna wilgotno ść powietrza wynosi ponad 80%. Pokrywa śnie Ŝna zalega przez 30 do 111 dni i nieraz kilkakrotnie zanika w ci ągu zimy. Okres wegetacyjny wynosi 180–200 dni i rozpoczyna si ę w II lub III dekadzie kwietnia. Wyst ępuj ą lokalne warunki klimatyczne, których istnienie jest spowodowane du Ŝymi ró Ŝnicami w ukształtowaniu terenu i pokryciu lasami. Przewa Ŝającymi wiatrami na terenie gminy s ą wiatry z sektora zachodniego, i południowo – zachodniego, a najrzadziej wyst ępuj ą wiatry z sektora północnego. Najwi ększe pr ędko ści wiatrów notowane s ą jesieni ą i zim ą – wiatry bardzo silne i porywiste, a najmniejsze latem – cisze wyst ępuj ą najcz ęś ciej w sierpniu. Obni Ŝenia terenowe przyczyniaj ą si ę do zalegania chłodnego, wilgotnego powietrza, du Ŝych waha ń dobowych temperatury, mniejszych pr ędko ści wiatrów, wyst ępowania przymrozków wczesn ą jesieni ą. Topoklimat terenów wyniesionych jest na ogół bardziej sprzyjaj ący pobytowi ludzi. Cech ą ujemn ą jest nara Ŝenie na działanie silnych wiatrów w kulminacjach pagórków.Specyficzne warunki klimatu lokalnego maj ą s ąsiaduj ące tereny le śne. Lasy charakteryzuj ą si ę na ogół dobrymi warunkami termiczno-wilgotno ściowymi o zmniejszonych wahaniach dobowych, jednak z gorszymi warunkami solarnymi (zacienienie). S ą to jednak tereny o wzbogaconym składzie fizyko-chemicznym powietrza w tlen, ozon, olejki eteryczne (fitoncydy) oraz inne substancje śladowe podnosz ące komfort bioklimatyczny.

2.10. Surowce mineralne

Nie stwierdzono złó Ŝ surowców mineralnych w ilo ściach bilansowych. Nie wyznaczono terenów i obszarów górniczych. Morfologia terenu wskazuje na mo Ŝliwo ść zalegania złó Ŝ piasku, Ŝwiru, sporadycznie gliny. Zło Ŝa nie s ą oszacowane.

2.11. Warto ści krajobrazowe i kulturowe

Obszar obj ęty opracowaniem stanowi ą w wi ększo ści tereny rolnicze, tereny trwałych u Ŝytków zielonych, tereny zalesie ń i zadrzewie ń, lasy, tereny zainwestowane z zabudow ą mieszkaniow ą,

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 13 usługow ą, obsługi produkcji w gospodarstwie rolnym, tereny komunikacji. Na terenie obj ętym opracowaniem i w s ąsiedztwie zlokalizowano obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków. Zespół dworski z parkiem. Zabytki kultury materialnej stanowi ą stanowiska archeologiczne uj ęte w ewidencji Konserwatora Zabytków. Elementy zagospodarowania przestrzennego, podlegaj ące ochronie; - tereny obszaru chronionego krajobrazu, - historyczny zespół ruralistyczny wsi pofolwarcznej, - zachowana historyczna i tradycyjna zabudowa wsi, - historyczne ukształtowanie terenu i historyczna ziele ń, w tym układ i struktura aleji dojazdowych, - obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne wpisane do rejestru zabytków nieruchomych: budynek dworu i zabudowa folwarczna 1885 –1887 r., 1907 r., park podworski krajobrazowy k. XIX w., nr rej.zabytków A-1048, data wpisu 24.09.1988 r., numer rejestru zabytków województwa pomorskiego 1257, - obiekty tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w., fragmenty zabudowa ń podworskich, budynki dawnej wsi folwarcznej, domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze, - stanowiska i strefy ochrony archeologicznej:11 – cmentarzysko kurhanowe, epoka br ązu (Dec. nr 424/Archeol. z dnia 26.10.1987 r.), 12 – strefa osadnictwa, obiekt wielokulturowy, 40 – osada w otoczeniu kurhanów XV – XVI w. - nasadzenia alejowe wzdłu Ŝ dróg dojazdowych do maj ątku i wsi Wyczechowo, - historyczny układ dróg, ci ągów pieszych, placów,zabytkowe ogrodzenia i obiekty małej architektury, zabytkowe ogrodzenia i obiekty małej architektury, - tereny Rezerwatu Przyrody „Jar Rzeki Raduni”, - Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Raduni, - poło Ŝone w s ąsiedztwie specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000 Hopowo (PLH 220010), Jar Rzeki Raduni (PLH 220011) obj ęte formami ochrony zgodnie z przepisami odr ębnymi, - strefy ochrony ekspozycji wsi, zespołu dworsko-parkowego i kompozycji przestrzennych, - zabytkowe zespoły zieleni, aleje przydro Ŝne, szpalery pojedyncze drzew, storodrzewia, ziele ń wysoka zwi ązana z historycznymi siedliskami, - trwałe u Ŝytki zielone, naturalne zbiorowiska ro ślinne, torfowiska, tereny bagienne, obszary wodnobłotne, sieci poł ącze ń przyrodniczych stanowi ące korytarze ekologiczne, - tereny wód powierzchniowych śródl ądowych, oczka wodne z terenami zieleni buforowej; - ziele ń wiejska, zespoły zadrzewie ń śródpolnych, - lasy wodochronne i glebochronne, - gleby dobre i bardzo dobre, gleby organiczne, grunty rolne i le śne zgodnie z przepisami odr ębnymi.

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 14 3. Rozpoznanie funkcjonowania środowiska

3.1. Powi ązania funkcjonalne systemu przyrodniczego

Głównymi elementami przyrodniczej struktury przestrzennej s ą: dolina rzeki Raduni oraz kompleksy le śne i aktywne biologicznie ekosystemy wodne, ł ąkowe, bagienne i le śne maj ące zasadniczy wpływ na utrzymanie równowagi biologicznej w środowisku przyrodniczym całego regionu.

3.2. Ochrona prawna zasobów przyrodniczych na terenie gminy

Na terenie obj ętym opracowaniem i w bezpo średnim s ąsiedztwie wyst ępuj ą obszary obj ęte prawn ą form ą ochrony przyrody w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody: obszary Natura 2000, rezerwat przyrody, obszar chronionego krajobrazu. Gmina Somonino nale Ŝny do terenów bogatych pod wzgl ędem przyrodniczym. Na terenie gminy zlokalizowano kilka powierzchniowych form ochrony przyrody, z czego te o najwi ększym zasi ęgu dotycz ą następuj ących terenów i obiektów: - Kaszubski Park Krajobrazowy KPK (powierzchnia całkowita: 33202 ha, zajmuje 12% powierzchni gminy oraz jego otulina), - Kartuski Obszar Chronionego Krajobrazu (powierzchnia całkowita 6880 ha), - Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni (3340 ha), - rezerwat przyrody – „Jar Rzeki Raduni” krajobrazowy (i florystyczny) rezerwat o powierzchni 84,2 ha, w tym w gminie Somonino 14,96 ha, - obszary nale Ŝą ce do sieci Natura 2000: Jar Rzeki Raduni (PLH220011) i Hopowo (PLH220010), - 2 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (w granicach KPK): Rynna Brodnicko- Kartuska oraz Rynna D ąbrowsko-Ostrzycka (cz ęść zespołów znajduje si ę w gminach s ąsiednich), - pomniki przyrody, ł ącznie 9: 2 głazy, 3 drzewa i 4 grupy drzew, - proponowane 88 pomników przyrody – 2 głazy i 86 drzew opisane w „Inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy Somonino” (1994), - 4 projektowane u Ŝytki ekologiczne – 2 w „Planie ochrony KPK” – „Jezioro R ąty” i „Jezioro Piotrowskie z przyległymi mokradłami” (cz ęś ciowo w gminie Somonino) oraz 2 w „Inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy Somonino” – „Nowy Dwór” i „Borcz”, - projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Ramleje” opisany w „Inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy Somonino”, - ostoje wg programu Corine (zachowanie dziedzictwa przyrodniczego Europy) – Jeziora Radu ńsko-Ostrzyckie, Jar Rzeki Raduni, Borcz (ostoja ptaków), - punkty widokowe – „Jastrz ębia Góra” ( na granicy z gmin ą Kartuzy), „Trzebi ńska Góra” i inne.

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 15 Gmina znajduje si ę w obszarze w ęzłowym Pojezierza Kaszubskiego (z kilkoma biocentrami) w sieci ekologicznej ECONET-Polska 2. Sie ć nie posiada umocowania prawnego, jest pewn ą wytyczn ą polityki przestrzennej. Powierzchniowe formy ochrony przyrody podlegaj ą restrykcjom wynikaj ącym z prawa krajowego. Ranga i zasi ęg ogranicze ń zale Ŝy od rodzaju obszaru obj ętego ochron ą oraz podlegaj ącym ochronie komponentom środowiska. Na obszarze parków narodowych i rezerwatów przyrody, bariery prawne wynikaj ące z obowi ązuj ących przepisów prawa maj ą charakter bezwzgl ędny lub bliski bezwzgl ędnemu. Teren parku narodowego jest izolowany tzw. otulin ą - stref ą ochronn ą wokół granic parku, gdzie zakazana jest jakakolwiek działalno ść człowieka, b ędąca uci ąŜ liw ą dla środowiska. Działalno ść człowieka podejmowana na terenie parku jest podporz ądkowana ochronie przyrody. Na terenach parku wyst ępuj ą rezerwaty ścisłe, obj ęte ochron ą całkowit ą, gdzie jakakolwiek ingerencja z zewn ątrz jest zakazana oraz obszary obj ęte ochrona cz ęś ciow ą, gdzie prowadzi si ę prace nad przywróceniem tym obszarom naturalnego charakteru lub podejmuje działania maj ące na celu utrzymanie stanu istniej ącego. Na terenach parków krajobrazowych, czy obszarów chronionego krajobrazu (OChK) dozwolone s ą pewne formy działalno ści człowieka. Ustanowienie obszaru chronionego krajobrazu ma na celu zapewnienie równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych danego terenu, które pozostaj ą wzgl ędnie niezaburzone. OChK pełni rol ę otulinow ą lub ł ącznika parków narodowych. i krajobrazowych. Na obszarach parków krajobrazowych nie jest wykluczone lokalizowanie obiektów gospodarczych, których istnienie uzale Ŝnione jest to od funkcji, jak ą pełni dany obszar. Podstawy prawne ochrony obszarów i obiektów cennych ze wzgl ędów przyrodniczych i krajobrazowych okre śla Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 30 kwietnia 2004 r. nr 92, poz. 880). Zgodnie z tym aktem prawnym, ochrona przyrody oznacza zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników, w szczególno ści: dziko wyst ępuj ących ro ślin i zwierz ąt, siedlisk przyrodniczych, siedlisk gatunkowo chronionych ro ślin lub zwierz ąt, przyrody nieo Ŝywionej, krajobrazu oraz zieleni.

3.2.1. Obszary NATURA 2000

2„Krajowa sie ć ekologiczna ECONET-POLSKA jest wielkoprzestrzennym systemem obszarów w ęzłowych najlepiej zachowanych pod wzgl ędem przyrodniczym i reprezentatywnych dla ró Ŝnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sob ą powi ązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniaj ą ci ągło ść wi ęzi przyrodniczych w obr ębie tego systemu” – def. wg autorki koncepcji dr Anny Liro

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 16

Na Rysunek 2. Połozenie terenu w stosunku do obszarów natura 2000.

Specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 PLH 220011 Jar Rzeki Raduni. Siedliska b ędące celem i przedmiotem ochrony wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy 43/92/EWG: - gr ąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum), - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe), - łęgowe lasy d ębowo-wi ązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum), - ziołoro śla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołoro śla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) , - ni Ŝowe i górskie świe Ŝe ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), - górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, - starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion. Gatunki b ędące celem i przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 PLH 220011 Jar Rzeki Raduni: - ssaki wymienione w zał ączniku Nr.II Dyrektywy Rady Europy w sprawie obszarów Natura 2000 ( wydra ), - ptaki wymienione w Zał ączniku Nr.II Dyrektywy 43/92/EWG, - nie znaleziono wymienionych w Zał ączniku II Dyrektywy ptaków migruj ących, - ryby wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy, - gady wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy,

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 17 - płazy wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy, - bezkr ęgowce- skójka gruboskorupowa , - ro śliny wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy.

Ptaki wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG A 084 Circus pygargus - Błotniak ł ąkowy Wyst ępowanie: gatunek preferuje tereny otwarte, zwłaszcza torfowiska i u Ŝytki zielone w dolinach rzecznych z niska ro ślinno ści ą. Pokarm: Błotniak poluje głównie na gryzonie i małe ptaki. W okresie l ęgowym du Ŝy udział w jego pokarmie stanowi ą ptaki wróblowe Okres rozrodu: wyl ęg nast ępuje w maju a wysiadywanie trwa około miesi ąca. Miejsce gniazdowania: Gniazdo buduj ą na ziemi, w g ęstej ro ślinno ści. Wyj ątkowo w uprawach zbo Ŝa. Status ochronny: Jest to gatunek obj ęty ochron ą ścisł ą (Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) wymagaj ący ochrony czynnej, w UE – Dyrektywa Ptasia: art. 4.1, zał ącznik I) Zagro Ŝenia dla gatunku: utrata siedlisk l ęgowych w wyniku zmian re Ŝimu hydrologicznego rzek, zmieniaj ących cz ęsto ść i długo ść zalewów w dolinach rzecznych, utrata siedlisk gniazdowych w wyniku zmniejszania si ę powierzchni ekstensywnie u Ŝytkowanych ł ąk i pastwisk w dolinach rzecznych na rzecz pól uprawnych, utrata siedlisk gniazdowych w wyniku osuszania śródpolnych zbiorników wodnych, zwi ększona presja drapie Ŝników niszcz ących l ęgi, niszczenie gniazd i śmier ć piskl ąt w czasie zbioru zbó Ŝ. Ochrona: powa Ŝnie ograniczy ć plany zabudowy hydrotechnicznej dolin rzecznych, uŜytkowa ć doliny rzeczne zgodnie z dotychczasow ą ewidencj ą gruntów, wykluczy ć osuszanie terenów podmokłych w dolinach rzecznych, ograniczy ć pewne formy antropopresji na obszarach ł ąkowych i przyzalewowych, protegowa ć ekstensywne rolnictwo, podj ąć ochron ę czynn ą gniazd zakładanych w zbo Ŝach.

A030 Ciconia Nigra - Bocian czarny Wyst ępowanie: optymalne warunki znajduje w siedliskach ze znacznym udziałem terenów podmokłych i zabagnionych, obfituj ących w śródle śne rzeki i rowy melioracyjne, stwarzające dogodne warunki Ŝerowania. Zadawala si ę te Ŝ ubo Ŝszymi lasami w s ąsiedztwie atrakcyjnych Ŝerowisk – stawów rybnych. Pokarm: Pokarm bocianów stanowi ą przede wszystkim ryby oraz płazy. Okres rozrodu: Termin przyst ępowania do rozrodu zale Ŝy przede wszystkim od warunków atmosferycznych w marcu i kwietniu. Zniesienia składaj ą si ę z 2 – 6 jaj. Okres wysiadywania trwa około 35 – 36 dni. Miejsce gniazdowania: Bocian czarny gniazduje z dala od du Ŝych osiedli ludzkich. Na terenach ni Ŝowych preferuje kompleksy le śne o znacznej powierzchni. Gniazda buduj ą w koronach drzew w dolnych jej partiach w rozgał ęzieniach. Na zakładanie gniazd preferuj ą stare d ęby i sosny. Status ochronny: Jest to gatunek obj ęty ochron ą ścisł ą (Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) w UE – Dyrektywa Ptasia: art. 4.1, zał ącznik I). Zagro Ŝenia siedlisk bociana czarnego: pod warunkiem

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 18 utrzymania i konsekwentnego egzekwowania ochrony strefowej oraz nale Ŝytego uwodnienia siedlisk lęgowych gatunek nie jest zagro Ŝony w Polsce. Zalecenia w celu utrzymania siedlisk: zaniechanie osuszania w otoczeniu miejsc gniazdowania bociana czarnego, utrzymywa ć zawarto ść drzewostanu w sąsiedztwie gniazd, utrzymywa ć i konsekwentnie egzekwowa ć ochron ę strefow ą.

A 080 Circaetus Gallicus – Gado Ŝer Wyst ępowanie: Gado Ŝer zamieszkuje zarówno niziny jak i góry charakteryzuj ące si ę niewielkim stopniem zmian antropogenicznych. Na ni Ŝu zasiedla przede wszystkim obszary torfowiskowe. Niezb ędne warunki do jego wyst ępowania to du Ŝe zag ęszczenie gadów i płazów oraz obecno ść otwartych, słabo penetrowanych przez człowieka terenów wilgotnych, wyst ępowanie drzew. Pokarm: Gado Ŝer jest mi ęso Ŝerc ą. śywi si ę ró Ŝnymi gatunkami gadów, przede wszystkim w ęŜ ami. Chwyta te Ŝ jaszczurki i płazy. Okazjonalnie poluje na ptaki i ssaki. Okres rozrodu: Okres l ęgowy gado Ŝera trwa od kwietnia do sierpnia. Wyst ępuje jeden l ęg w roku, samica znosi tylko jedno jajo z reguły mi ędzy połow ą kwietnia a pocz ątkiem maja. Wysiadywanie trwa ok. 45 – 47 dni. Miejsce gniazdowania: Gniazdo o średnicy do 1 m i gł ęboko ści 20 – 30 cm, budowane z patyków i gał ązek, wy ściełane świe Ŝymi gał ązkami sosny lub innych ro ślin. Status ochronny: Jest gatunkiem obj ętym w Polsce ochron ą ścisł ą (Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) wymagaj ący ochrony czynnej, uj ęty w Polskiej czerwonej ksi ędze zwierz ąt jako gatunek skrajnie zagro Ŝony wygini ęciem oraz w UE – Dyrektywa Ptasia art. 4.1 zał ącznik 1. Zagro Ŝenia dla gatunku: utrata miejsc gniazdowania w wyniku wycinania starych drzewostanów, utrata bazy pokarmowej w wyniku osuszania otwartych i zadrzewionych terenów podmokłych, likwidacji oczek wodnych i rozlewisk, utrata bazy pokarmowej w wyniku stosowania chemicznych środków ochrony ro ślin, utrata bazy pokarmowej w wyniku stosowania w rolnictwie kosiarek rotacyjnych, które masowo unicestwiaj ą gady i płazy, utrata bazy pokarmowej w wyniku zabijania wszelkich gatunków w ęŜ y przez ludzi, działania zwi ązane z prowadzeniem gospodarki le śnej w pobli Ŝu zaj ętych gniazd w okresie lęgowym bezpo średnio przyczyniaj ą si ę do strat w l ęgach. Ochrona siedliska gado Ŝera: zachowanie śródle śnych i przyle śnych terenów podmokłych, popieranie wyst ępowania bobra w okolicy wyst ępowania gado Ŝera, mała retencja – budowa niewielkich, płytkich, niezarybianych akwenów jako miejsc rozrodu płazów, oznakowanie elementami ostrzegawczymi napowietrznych linii energetycznych przebiegaj ących w s ąsiedztwie miejsc l ęgów i Ŝerowania gado Ŝera.

A 127 Grus grus - śuraw Wyst ępowanie: W czasie l ęgów Ŝurawie korzystaj ą ze wszelkich mokradeł, które nadaj ą si ę do budowania gniazda. Preferuj ą oczka wodne, zabagnienia i jeziora w otoczeniu lasów podmokłych (olsy,

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 19 łęgi) oraz w śród suchych borów. Znaczna cz ęść par gniazduje na oczkach śródpolnych i w dolinach rzecznych. Pokarm: śuraw jest gatunkiem ro ślino- i mi ęso Ŝernym, dostosowuj ącym si ę do pokarmu dost ępnego w danym okresie i porze roku. Na jego diet ę składaj ą si ę młode cz ęś ci ro ślin, zwłaszcza traw i motylkowych, a tak Ŝe kiełki i dojrzewaj ące ziarna zbó Ŝ, ro śliny okopowe, kukurydza. Pokarm zwierz ęcy składa si ę głównie z owadów, a tak Ŝe d ŜdŜownic, mi ęczaków, ryb, płazów i drobnych ssaków. Okres rozrodu: Jaja składaj ą w ko ńcu lutego, na pocz ątku marca. Okres l ęgów przypada na trzecia dekad ę marca, szczyt na pierwsza dekad ę kwietnia. Miejsce gniazdowania: śurawie buduj ą gniazda w otoczeniu wody o średniej gł ęboko ści ok. 25 cm. Gniazdo to płaski, lekko owalny lub okr ągły kopczyk ( śr. ok. 100 cm), umieszczony bezpo średnio na dnie zbiornika, k ępie ro ślin (najcz ęś ciej turzyc) lub przy pniu drzewa (najcz ęś ciej olszy czarnej). Gniazdo rzadko nie jest otoczone wod ą, np. zbudowane w suchym trzcinowisku. Status ochronny: Jest to gatunek obj ęty ochron ą ścisł ą (Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) wymagaj ący ochrony czynnej, w UE – Dyrektywa Ptasia: art. 4.1, załącznik I) Zagro Ŝenia dla gatunku: Osuszanie wszelkich mokradeł, ograniczające atrakcyjno ść obszarów l ęgowych, Nadmierna chemizacja w rolictwie, Drapie Ŝnictwo ze strony dzika. Ochrona: chroni ć śródle śne i przyle śne zbiorniki oraz cieki wodne przed osuszeniem, zaprzesta ć osuszania śródpolnych zbiorników wodnych, powa Ŝnie ograniczyć plany zabudowy hydrotechnicznej dolin rzecznych i plany przekształce ń re Ŝimu hydrologicznego rzek, u Ŝytkowa ć doliny rzeczne zgodnie z dotychczasow ą ewidencj ą gruntów, obj ąć ochron ą miejsca pierzenia si ę niel ęgowych Ŝurawi, obj ąć ochron ą zlotowiska, na których ptaki gromadz ą si ę w okresie pol ęgowym i w okresach w ędrówek.

A 409 Tetrao tetrix - Cietrzew Wyst ępowanie: Cietrzewie zasiedlaj ą najcz ęś ciej kompleksy le śne zlokalizowane na terenach podmokłych, s ąsiaduj ące z powierzchniami otwartymi lub półotwartymi: ł ąkami, uprawami le śnymi, bagnami i nieu Ŝytkami. W najwi ększych zag ęszczeniach bytuj ą na rozległych obszarach podmokłych ł ąk z zadrzewieniami wierzbowymi, brzozowymi i olchowymi, na torfowiskach wysokich i nieu Ŝytkach. Pokarm: Piskl ęta Ŝywi ą si ę pokarmem zwierz ęcym, przede wszystkim małymi owadami. Pó źniej wzrasta udział ro ślin. Dieta dorosłych jest wzbogacana stawonogami jednaj dominuje pokarm ro ślin – p ędy i li ście ro ślin zielnych, krzewów i krzewinek. Okres rozrodu: Jaja składaj ą na przełomie kwietnia i maja. Piskl ęta wykluwaj ą si ę w czerwcu lub na pocz ątku lipca. Po 10 – 14 dniach zaczynaj ą lata ć. Miejsce gniazdowania: Gniazdo stanowi płytki dołek wygrzebany w ziemi i wyło Ŝony suchymi źdźbłami traw, mchem, li ść mi i pojedynczymi piórami, ukryty w śród traw lub wrzosów, nierzadko pod nawisem gał ęzi. Mo Ŝe by ć usytuowane w młodniku, na uprawie le śnej, na ł ące, skraju torfowiska.

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 20 Status ochronny: Jest to gatunek obj ęty ochron ą ścisł ą (Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) wymagaj ący ochrony czynnej, wymieniony w Polskiej Czerwonej Ksi ędze zwierz ąt (2001) jako gatunek silnie zagro Ŝony wygini ęciem, w UE – Dyrektywa Ptasia: art. 4.1, załącznik I) Zagro Ŝenia dla gatunku: osuszanie terenów, zwłaszcza torfowisk, co prowadzi do ubo Ŝenia szaty ro ślinnej, a wi ęc bazy pokarmowej i osłonowej, zalesianie śródle śnych powierzchni otwartych i półotwartych, wycinanie zaro śli na obrze Ŝach ostoi gatunku, zbyt intensywna penetracja ludzka w sąsiedztwie tokowisk i terenów wodzenia młodych, drapie Ŝnictwo ze strony ssaków. Ochrona: zachowanie powierzchni otwartych lub półotwartych, rezygnacja z zalesie ń, wzbogacanie bazy Ŝerowej (wprowadzanie brzozy, jarz ębiny, ochrona borówczysk, odmładzanie wrzosowisk), na obrze Ŝach lasów i terenów niele śnych nale Ŝy przeciwdziała ć upraszczaniu struktury siedliska, zwi ększa ć areał wczesnych stadiów sukcesji le śnej, zwi ększa ć uwodnienie torfowisk, okresowe zamykanie szlaków turystycznych i dróg w s ąsiedztwie tokowisk, na ł ąkach i pastwiskach b ędących miejscami l ęgów korzystne jest opó źnianie terminu rozpocz ęcia ich u Ŝytkowania (rekompensaty dla rolników),

A 122 Crex crex - Derkacz Wyst ępowanie: Derkacz zasiedla otwarte i półotwarte tereny z Ŝyznymi podmokłymi, ekstensywnie uŜytkowanymi ł ąkami oraz turzycowiska. Wyst ępuje w dolinach rzecznych, bagnach, na obrze Ŝach ł ąk ze stagnuj ącą wod ą. Mo Ŝe zasiedla ć tak Ŝe nieprzesuszone ł ąki, pastwiska i uprawy zbó Ŝ. Pokarm: Derkacz jest ptakiem wszystko Ŝernym. Dieta uzupełniana jest ślimakami, małymi Ŝabami oraz zielonymi fragmentami ro ślin. Okres rozrodu: Derkacz wyprowadza dwa l ęgi w ci ągu roku. Pierwszy z nich na przełomie maja i czerwca i drugi – na przełomie czerwca i lipca. Miejsce gniazdowania: Gniazdo buduj ą na ziemi, umieszczone w k ępie wysokiej ro ślinno ści lub krzewów. Status ochronny: Jest gatunkiem obj ętym w Polsce ochron ą ścisł ą (Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) oraz w UE – Dyrektywa Ptasia art. 4.1 zał ącznik 1. Zagro Ŝenia dla gatunku: utrata siedlisk l ęgowych w wyniku zmian re Ŝimu hydrologicznego rzek, utrata siedlisk gniazdowania w wyniku zmniejszania si ę powierzchni ł ąk i pastwisk u Ŝytkowanych ekstensywnie narastaj ąca presja drapie Ŝników (koty, lisy), wprowadzanie szybkotn ących kosiarek. Ochrona siedliska derkacza: ograniczy ć plany zabudowy hydrotechnicznej dolin rzecznych, uŜytkowa ć doliny rzeczne zgodnie z dotychczasow ą ewidencj ą gruntów, wprowadza ć zmian ę techniki koszenia, podj ąć redukcj ę drapie Ŝników niszcz ących legi,

A 031 Ciconia ciconia - Bocian biały Wyst ępowanie: Bocian biały gniazduje w zabudowa ń lub w ich s ąsiedztwie, natomiast Ŝerowiska stanowi ą tereny poło Ŝone poza osadami ludzki. śerowiska mo Ŝna podzieli ć na pi ęć podstawowych kategorii: ł ąki, pastwiska, wody płyn ące lub stoj ące oraz pola orne.

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 21 Pokarm: bocian jest mało wyspecjalizowanym drapie Ŝnikiem. Jego pokarm stanowi ą wył ącznie zwierz ęta, nale Ŝą ce do ró Ŝnych grup systematycznych, od pijawek i d ŜdŜownic po drobne ssaki. Okres rozrodu: Jaja znosz ą około połowy kwietnia. Okres wysiadywania trwa ponad miesi ąc. Miejsce gniazdowania: Gniazda dawniej były budowane zasadniczo na drzewach i budynkach, w ostatnich latach gniazda budowane s ą masowo na słupach linii energetycznych. Status ochronny: Jest to gatunek obj ęty ochron ą ścisł ą (Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237) wymagaj ący ochrony czynnej, w UE – Dyrektywa Ptasia: art. 4.1, załącznik I) Zagro Ŝenia: kurczenie si ę areału Ŝerowisk i spadek liczebno ści potencjalnych ofiar na skutek regulacji rzek, zagospodarowywania dolin rzek, melioracji oraz intensyfikacji rolnictwa, kolizje z napowietrznymi liniami energetycznymi, dochodzi do nich najcz ęś ciej w s ąsiedztwie gniazda lub w miejscach gdzie ptaki odpoczywaj ą na słupach lub na tranzystorach śmiertelno ść piskl ąt zapl ątanych w przynoszone do gniazd sznurki z tworzywa sztucznego, u Ŝywane w rolnictwie, utrata miejsc gniazdowych w wyniku przebudowy dachów, likwidowania platform gniazdowych na słupach. Ochrona: kontynuowa ć konstruowanie platform gniazdowych na słupach napowietrznych linii energetycznych, izolowa ć przewody na niewielkich odcinkach przy słupach energetycznych zast ępowa ć sznurki plastikowe stosowane w praktykach rolniczych sznurkami wykonanymi z innego materiału, ulegaj ącego biodegradacji, wprowadzi ć cz ęś ciow ą refundacj ę wydatków na cele remontowe, które ponosz ą wła ściciele budynków, na których znajduj ą si ę gniazda, w przypadku dolin rzecznych utrzymywa ć mo Ŝliwie naturalny system ekologiczny doliny, w przypadku pozadolinnego krajobrazu rolniczego ograniczy ć melioracje do obszarów ornych, natomiast unika ć osuszania i likwidacji trwałych u Ŝytków zielonych, zaniecha ć zalesiania podmokłych i wilgotnych terenów otwartych oraz ł ąk na obszarach o najwy Ŝszych zag ęszczeniach. Podstawowymi zagro Ŝeniami dla bioró Ŝnorodno ści i równowagi ekologicznej obszarów ostoi ptasiej s ą: presja turystyczna w dolinie Radunii przy braku kompleksowych rozwi ąza ń z zakresu gospodarki odpadami i gospodarki wodno – ściekowej, osuszanie ł ąk nadrzecznych.

Obszar Natura 2000 PLH 220010 Hopowo. Siedliska b ędące celem i przedmiotem ochrony wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy 43/92/EWG: - gr ąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum), - naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne , - torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska (przewa Ŝnie z ro ślinno ści ą z Scheuchzerio-Caricetea) , Inne siedliska podlegajace ochronie: lasy iglaste. Gatunki b ędące celem i przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 PLH 220010 Hopowo: - ssaki wymienione w zał ączniku Nr.II Dyrektywy Rady Europy w sprawie obszarów Natura 2000 nie znaleziono; - ptaki wymienione w Zał ączniku Nr.II Dyrektywy 43/92/EWG, - ptaki migrujace wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy, - ryby wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy,

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 22 - gady wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy, - płazy wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy, - ro śliny wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy, - ryby- strzebla błotna. Ogólne zasady korzystania z terenów obj ętych sieci ą Natura 2000. Zgodnie z now ą ustaw ą o ochronie przyrody dla obszarów Natura 2000 nie ustanawia si ę zakazów, tak jak dla innych form ochrony przyrody np. parków narodowych, rezerwatów przyrody. Jedynym zakazem obowi ązuj ącym na terenie obszarów Natura 2000 jest zakaz si ę podejmowania działa ń mog ących w istotny sposób pogorszy ć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, a tak Ŝe w istotny sposób wpłyn ąć negatywnie na gatunki, dla ochrony których został wyznaczony obszar Natura 2000. Wyznaczenie obszaru Natura 2000 nie oznacza jego wył ączenia z u Ŝytkowania gospodarczego. W wielu obszarach z pewno ści ą nast ąpi rozwój turystyki, gdy Ŝ wyznaczenie obszaru Natura 2000 wskazuje na jego wysokie warto ści przyrodnicze, które zawsze stanowi ą zainteresowanie turystów. Na obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalno ść zwi ązana z utrzymaniem urz ądze ń i obiektów słu Ŝą cych bezpiecze ństwu przeciwpowodziowemu oraz działalno ść gospodarcza, rolna, le śna, łowiecka i rybacka, a takŜe amatorski połów ryb, je Ŝeli nie zagra Ŝaj ą one zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk ro ślin lub zwierz ąt ani nie wpływaj ą w sposób istotny negatywnie na gatunki ro ślin i zwierz ąt, dla ochrony których został wyznaczony obszar Natura 2000. Szczegółowe zapisy działa ń ochronnych dal obszarów Natura 2000 zostan ą zapisane w planie ochrony, którego projekt sporz ądza sprawuj ący nadzór nad obszarem w terminie 5 lat od dnia wyznaczenia obszaru w uzgodnieniu z wła ściwymi miejscowo radami gmin. Dla ochrony siedlisk gatunków ptaków najwa Ŝniejsze z u Ŝytków rolnych s ą ł ąki i pastwiska oraz towarzysz ące im tereny podmokłe. Wskazania ochrony obszarów Natura 2000 b ędą dotyczyły nieprzekształcania ł ąk i pastwisk na grunty orne, przeciwdziałanie ich zarastaniu oraz ochronie bilansu wodnego. Mog ą zaistnie ć potrzeby dostosowania terminów koszenia ł ąk do okresu l ęgowego ptaków. Du Ŝym wsparciem dla wykonywania działa ń ochronnych na obszarach Natura 2000 b ędą programy rolno środowiskowe realizowane w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Pakiety rolno środowiskowe s ą zwi ązane z gospodarowaniem rolniczym ukierunkowanym na ochron ę środowiska, zachowaniem siedlisk o wysokich walorach przyrodniczych oraz zachowaniem zasobów genetycznych zwierz ąt gospodarskich. W ramach programów rolno środowiskowych b ędą realizowane, mi ędzy innymi, pakiety – utrzymanie ekstensywnych ł ąk i pastwisk. Wa Ŝne jest równie Ŝ to, Ŝe powstanie obszaru Natura 2000 w danym regionie jest gwarancj ą zachowania jego naturalnego charakteru, co oznacza eliminowanie wszelkich uci ąŜ liwości, zwi ązanych z rozwojem cywilizacyjnym, w tym ochron ę mieszka ńców przed planowaniem inwestycji uci ąŜ liwych dla środowiska (np. zakładów utylizacji odpadów). Proponowana droga rozwoju tych obszarów to promocja lokalnych produktów, rolnictwo zrównowa Ŝone oraz tworzenie bazy turystycznej poprzez programy wsparcia ze środków Unii Europejskiej.

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 23 3.2.2. Obszar rezerwatowy Rezerwat „Jar Rzeki Raduni”. W granicach Rezerwatu Przyrody „Jar Rzeki Raduni” okre ślono zasady zagospodarowania terenów zgodne z warunkami opinii i uzgodnie ń. Zasady ochrony i zagospodarowani terenu rezerwatu okre ślaj ą plan ochrony i przepisy odr ębne. Siedliska b ędące celem i przedmiotem ochrony: - gr ąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum), - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe), - łęgowe lasy d ębowo-wi ązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum), - ziołoro śla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołoro śla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium), - ni Ŝowe i górskie świe Ŝe ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), - górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, - starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion. Inne siedliska chronione na podstawie przepisów odrębnych: - łąki i pastwiska, utrzymanie i terenów w dotychczasowym u Ŝytkowaniu z wył ączeniem uŜytkowania rolniczego, spodziewane s ą działania wynikaj ące z planu ochrony obszaru, - tereny zieleni z przewag ą elementów naturalnych, przewiduje si ę utrzymanie dotychczasowego przeznaczenia terenów i wdro Ŝenie działa ń wynikaj ących z planu ochrony, - lasy iglaste, li ściaste, mieszane, lasy w stanie zmian, - cieki wodne, ustalono zachowanie starorzeczy, koryto Raduni pozostaje nie zmienione, ustalono ohron ę terenów bagiennych, Gatunki b ędące celem i przedmiotem ochrony: - ssaki ( wydra, borsuk, nornik północny, łasica,tchórz) , utrzymanie terenów wyst ępowania ww gatunku w dotychczasowym u Ŝytkowaniu, prawdopodobne zwi ększenie lub utrzymanie liczebno ści gatunku, spodziewane s ą działania wynikaj ące z planu ochrony obszaru, - ptaki - sójki, kowalik, rudzika, - ryby - głowacz biołopłetwy, pstr ąg potokowy, ciernik, gatunki chronione – strzebla potokowa, strzebla błotna, śliz, ró Ŝanka i koza.pstr ągi, lipienie, ryby charakterystyczne dla rzek obszarów górskich, endemiczne kieł Ŝe, - gady, płazy - ropucha szara, Ŝaba wodna , - bezkr ęgowce- skójka gruboskorupowa , mał Ŝe i ślimaki . Rośliny - tojad dzióbaty, dzwonek szerokolistny, wawrzynek wilczełyko, naparstnica zwyczajna, widlicz spłaszczony. Brzoza wyst ępuje w rezerwacie jako domieszka z samosiewu w starszych klasach wieku oraz z sadzenia. Jako gatunek pionierski brzoza spełnia po Ŝyteczn ą rol ę wypełniaj ąc powstałe luki i przerzedzenia. Rezerwat stanowi równie Ŝ trwały element podnosz ący walory miejscowego krajobrazu.

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 24 Na terenach rezerwatu obowi ązuje zakaz przebywania osób do tego nieupowa Ŝnionych przez konserwatora przyrody (z wyj ątkiem gruntów prywatnych) oraz zakaz wznoszenia budowli oraz urz ądzeń komunikacyjnych i innych technicznych. Na terenach rezerwatów obowi ązuj ą zakazy okre ślone w Ustawie o Ochronie Przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880) W rezerwatach przyrody zabrania si ę: 1) budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych i urz ądze ń technicznych, z wyj ątkiem obiektów i urz ądze ń słu Ŝą cych celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody; 2) rybactwa, z wyj ątkiem obszarów ustalonych w planie ochrony albo w zadaniach ochronnych; 3) chwytania lub zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, zbierania lub niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierz ąt, umy ślnego płoszenia zwierz ąt kr ęgowych, zbierania poro Ŝy, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronie ń zwierz ąt oraz ich miejsc rozrodu; 4) polowania, z wyj ątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody; 5) pozyskiwania, niszczenia lub umy ślnego uszkadzania ro ślin oraz grzybów; 6) u Ŝytkowania, niszczenia, umy ślnego uszkadzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody; 7) zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, je Ŝeli zmiany te nie słu Ŝą ochronie przyrody; 8) pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szcz ątków roślin i zwierz ąt, minerałów i bursztynu; 9) niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i u Ŝytkowania gruntów; 10) palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz u Ŝywania źródeł światła o otwartym płomieniu, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; 11) prowadzenia działalno ści wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony; 12) stosowania chemicznych i biologicznych środków ochrony ro ślin i nawozów; 13) zbioru dziko wyst ępuj ących ro ślin i grzybów oraz ich cz ęś ci, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; 14) amatorskiego połowu ryb, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych; 15) ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyj ątkiem szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; 16) wprowadzania psów na obszary obj ęte ochron ą ścisł ą i czynn ą, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony oraz psów pasterskich wprowadzanych na obszary obj ęte ochron ą czynn ą, na których plan ochrony albo zadania ochronne dopuszczaj ą wypas;

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 25 17) wspinaczki, eksploracji jaski ń lub zbiorników wodnych, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; 18) ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami poło Ŝonymi na nieruchomo ściach będących w trwałym zarz ądzie parku narodowego, wskazanymi przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; 19) umieszczania tablic, napisów, ogłosze ń reklamowych i innych znaków niezwi ązanych z ochron ą przyrody, udost ępnianiem parku albo rezerwatu przyrody, edukacj ą ekologiczn ą, z wyj ątkiem znaków drogowych i innych znaków zwi ązanych z ochron ą bezpiecze ństwa i porz ądku powszechnego; 20) zakłócania ciszy; 21) u Ŝywania łodzi motorowych i innego sprz ętu motorowego, uprawiania sportów wodnych i motorowych, pływania i Ŝeglowania, z wyj ątkiem akwenów lub szlaków wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; 22) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu; 23) biwakowania, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; 24) prowadzenia bada ń naukowych - w parku narodowym bez zgody dyrektora parku, a w rezerwacie przyrody - bez zgody organu uznaj ącego obszar za rezerwat przyrody; 25) wprowadzania gatunków ro ślin, zwierz ąt lub grzybów, bez zgody ministra wła ściwego do spraw środowiska; 26) wprowadzania organizmów genetycznie zmodyfikowanych; 27) organizacji imprez rekreacyjno-sportowych - w parku narodowym bez zgody dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody bez zgody organu uznaj ącego obszar za rezerwat przyrody. Zakazy, o których mowa powy Ŝej nie dotycz ą: 1) wykonywania zada ń wynikaj ących z planu ochrony lub zada ń ochronnych; 2) likwidacji nagłych zagro Ŝeń oraz wykonywania czynno ści nieuj ętych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych, za zgod ą organu ustanawiaj ącego plan ochrony lub zadania ochronne; 3) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działa ń zwi ązanych z bezpiecze ństwem powszechnym; 4) wykonywania zada ń z zakresu obronno ści kraju w przypadku zagro Ŝenia bezpiecze ństwa pa ństwa; 5) obszarów obj ętych ochron ą krajobrazow ą w trakcie ich gospodarczego wykorzystywania przez jednostki organizacyjne, osoby prawne lub fizyczne oraz wykonywania prawa własno ści, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.

3.2.3. Obszar Chronionego Krajobrazu

Teren obj ęty opracowaniem w cz ęś ci znajduje si ę w granicach obszaru chronionego krajobrazu „Dolina Raduni” z ustalonymi warunkami ochrony zgodnie z Uchwał ą Sejmiku Województwa

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 26 Pomorskiego nr. 1161/XLVII/10 z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa pomorskiego. Ustalone zasady zagospodarowania uwzgl ędniaj ą obowi ązuj ące warunki ochrony ekosystemów wodnych, l ądowych i le śnych Obszaru Chronionego Krajobrazu „OCHK Dolina Raduni”. Uwzgl ędniono zakaz likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro Ŝnych, nadwodnych je Ŝeli nie wynikaj ą z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewninia bezpiecze ństwa ruchu drogowego, wodnego, budowy, odbudowy, utrzymania, remontów, naprawy urz ądze ń wodnych, zakaz wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym, przeciwosuwiskowym, utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych. Ustalono zakaz zalesienia nieu Ŝytków i gruntów rolnych o słabych warunkach glebowych, terenów podmokłych, obszarów wodno-błotnych zlokalizowanych w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni. Gmina le Ŝy w obr ębie obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca jako obszar predysponowany do szczególnie wysokiego a miejscami wysokiego re Ŝimu gospodarowania środowiskiem. Obszar funkcjonalno – przestrzenny Zielone Płuca Polski cechuj ą wysokie walory fizjograficzne, wysoki stopie ń zachowania lasów i u Ŝytków zielonych oraz rozległe doliny rzeczne stwarzaj ą korzystne warunki dla rozwoju wielu gatunków flory i fauny. Cenne walory przyrodniczo – krajobrazowe dolin rzecznych oraz ich usytuowanie i blisko ść umo Ŝliwiaj ą swobodn ą migracj ę fauny i flory. "Zielone Płuca Polski" to łączne traktowanie ochrony środowiska z rozwojem gospodarczym i post ępem cywilizacyjnym na obszarze Polski północno- wschodniej. Obszar ten stanowi w cało ści region funkcjonalny poł ączony systemem warto ści przyrodniczych.Wzmo Ŝona ochrona najcenniejszych przyrodniczo warto ści obszaru musi by ć powi ązany ze zrównowa Ŝon ą ochron ą wszystkich pozostałych terenów regionu, rozwój gospodarczy i post ęp cywilizacyjny musz ą mie ć charakter zintegrowany z ochron ą środowiska. Na terenach Zielonych Płuc Polski nale Ŝy z mo Ŝliwie najwi ększ ą dbało ści ą przestrzega ć zasad ochrony środowiska.

3.3. Źródła pól elektromagnetycznych

Przez obszar opracowqania przebiegaj ą napowietrzne i kablowe linie elektroenergetyczne 110kV. Istniej ące obiekty wytwarzaj ą pola elektromagnetycznego powoduj ące ograniczenia dla lokalizacji funkcji mieszkaniowej na terenach s ąsiednich i obiektów zwiaz ąnych ze stałym pobytem ludzi. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego jest ka Ŝde urz ądzenie (ka Ŝda instalacja), w którym nast ępuje przepływ pr ądu np. sieci energetyczne, w tym linie wysokiego napi ęcia, stacje radiowe i telewizyjne, stacje bazowe i telefony telefonii komórkowej, CB – radio, urz ądzenia radiowo – nawigacyjne, urz ądzenia elektryczne wykorzystywane w domu, itp. Na terenie gminy źródłami emisji pól elektromagnetycznych do środowiska s ą głównie sieci energetyczne wysokiego, średniego i niskiego napi ęcia, stacje transformatorowe oraz urz ądzenia elektryczne wykorzystywane przez człowieka. Źródło

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 27 emisji pól elektromagnetycznych stanowi ą tak Ŝe stacje bazowe telefonii komórkowej. Ocena rzeczywistej emisji pól elektromagnetycznych do środowiska na analizowanym terenie nie jest jednak mo Ŝliwa ze wzgl ędu na fakt, Ŝe zarówno na terenie gminy jak i całego powiatu nie s ą prowadzone pomiary niniejszej emisji.

3.4. Zagro Ŝenia środowiska przyrodniczego

Środowisko przyrodnicze w gminie Somonino nie nale Ŝy do zdegradowanych ani szczególnie zagro Ŝonych. Warunki aerosanitarne w gminie nale Ŝy uzna ć za dobre. Nie wyst ępuj ą tu wi ększe źródła emisji znacz ące dla zanieczyszczenia powietrza. Na stan czysto ści powietrza w gminie wpływaj ą przede wszystkim lokalne źródła zanieczyszczenia powietrza w zwi ązku z funkcjonowaniem palenisk domowych, źródeł technologicznych, dróg i środków transportu. Źródła oddziaływa ń odorowych zwi ązane s ą z miejscami czasowego przechowywania odchodów zwierz ęcych. Do powietrza emitowane są zanieczyszczenia z indywidualnych palenisk domowych, najcz ęś ciej funkcjonuj ących na bazie w ęgla. Rozprzestrzenianie zanieczyszcze ń pyłowych mo Ŝe by ć szczególnie uci ąŜ liwe w okresach suchych i wietrznych. Znacznym źródłem zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy jest funkcjonuj ąca droga krajowa. Odpady komunalne i z jednostek gospodarczych funkcjonuj ących na terenie gminy sa zagospodarowane zgodnie z przepisami gminnymi. Na stan czysto ści wód powierzchniowych i podziemnych na terenie gminy ma wpływ niew ątpliwie brak pełnego zwodoci ągowania i skanalizowania. miejscowo ściach gospodarka ściekowa jest rozwi ązana w oparciu o indywidualne zbiorniki bezodpływowe, z mo Ŝliwo ści ą wylewisk do oczyszczalni gminnej. Stanowi to zagroŜenie dla czysto ści wód podziemnych i gruntu. Zbiorniki te, nie zawsze s ą szczelne, co stanowi zagro Ŝenie dla stanu czysto ści wód podziemnych i gruntu a tak Ŝe wód powierzchniowych. Zagro Ŝeniem dla czysto ści wód podziemnych jest tak Ŝe system zaopatrzenia w wod ę. Ze wzgl ędu na brak na terenie gminy obszarów silnie zurbanizowanych, brak wi ększych zakładów przemysłowych brak jest istotnie obci ąŜ aj ących klimat akustyczny źródeł hałasu. Znacz ący jest hałas pochodzący od drogi krajowej oraz dróg powiatowych i gminnych przebiegaj ących przez teren gminy. Niedogodno ści zwi ązane z hałasem wyst ępuj ą na terenach poło Ŝonych przy głównych ci ągach komunikacyjnych. Wzmo Ŝony ruch drogowy koncentruje si ę na odcinku drogi krajowej. Jest to ruch o charakterze tranzytowym, przelotowym. Jego wpływ na środowisko jest ograniczony do bezpo średniej strefy wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych. Źródłem hałasu jest równie Ŝ ruch penetruj ący, do którego zaliczaj ą si ę samochodowe wyprawy weekendowe. Jest to ruch rozproszony, ale koncentruj ący si ę w obszarach o wysokich walorach przyrodniczych. Z tego wzgl ędu trudna jest jego kontrola i sterowanie.

4. Diagnoza stanu i funkcjonowania środowiska

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 28 4.1. Ocena odporno ści środowiska na degradacj ę oraz zdolno ści do regeneracji

Obszar gminy charakteryzuje si ę ró Ŝnym stopniem podatno ści na degradacj ę środowiska a tak Ŝe regeneracji. Najbardziej wra Ŝliwe na degradacj ę s ą tereny zasiedlone przez biocenozy wodne i ł ąkowe, oraz torfowiskowe. Uwarunkowania naturalne w zakresie budowy geologicznej i poziomu wód gruntowych ułatwiaj ą migracj ę zanieczyszcze ń na du Ŝe odległo ści w kierunku rzek i w gł ąb ziemi. Do obszarów wra Ŝliwych zalicza si ę lasy, głównie wyst ępuj ące na siedliskach boru suchego z przewag ą drzewostanu sosnowego młodszych klas wiekowych. Stopie ń odporno ści wzrasta wraz z wiekiem drzewostanu i ró Ŝnorodno ści ą gatunkow ą siedliska. Stosunkowo du Ŝą odporno ści ą na działalno ść człowieka odznaczaj ą si ę tereny płaskie równinne. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe wszelkie formy wzniesie ń, szczególnie zboczy s ą nara Ŝone na przekształcenia w wyniku działalno ści człowieka. Objawia si ę to niwelowaniem terenu, podcinaniem zboczy dolin i stoków. Tereny wzniesie ń s ą degradowane ponadto w sposób naturalny w wyniku erozji wodnej i wietrznej. Do obszarów szczególnej ochrony, nale Ŝy zaliczy ć tereny: rezerwatu oraz obszary Natura 2000 i obszar chronionego krajobrazu. Skutki oddziaływania niektórych form antropopresji, zachodz ących w na analizowanym obszarze w dłuŜszym czasie, mog ą si ę kumulowa ć (emisja gazów i pyłów do atmosfery, ścieków do wód i gleby, odkrywkowa eksploatacja kopalin, zanieczyszczenia komunikacyjne, rolnicze) i skutkowa ć – po przekroczeniu pewnych warto ści progowych – skokowymi negatywnymi zmianami środowiska. Okre ślona w obowi ązujacycm studium kontynuacja dotychczasowych form uŜytkowania i zagospodarowania terenu nie b ędzie wpływa ć na stan ochrony gatunków i siedlisk b ędących przedmiotem ochrony i zainteresowania Wspólnoty.

4.2. Ocena stanu ochrony i u Ŝytkowania zasobów przyrodniczych, w tym ró Ŝnorodno ści biologicznej

Środowisko gminy Somonino nie nale Ŝy do szczególnie zdegradowanych i zagro Ŝonych. Na stan ochrony środowiska ma wpływ wiele czynników. Na terenie gminy Kadzidło zagro Ŝeniem dla stanu środowiska jest brak całkowitego skanalizowania gminy, oraz brak grupowego systemu zaopatrzenia w wod ę. Wskazuje si ę tak Ŝe na zanieczyszczenia pochodz ące z rolnictwa. Źle przechowywane i niewła ściwie stosowane nawozy organiczne, stanowi ą źródło zagro Ŝenia dla środowiska. Istotnym zagro Ŝeniem dla środowiska o tak bogatych walorach przyrodniczych moŜe by ć niekontrolowana turystyka. Najcenniejsze elementy środowiska przyrodniczego zostały obj ęte prawn ą form ą przyrody i s ą chronione przed zanieczyszczeniem i degradacj ą, pod warunkiem przestrzegania zakazów i obowi ązków wyznaczonych na ich terenach. Pewnym zabezpieczeniem dla stanu środowiska jest program

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 29 rolno środowiskowy. W szczegółowych planach zagospodaroiwania nale Ŝy okre śli ć odpowiednie zasady zagospodarowania dla obszarów intensywnie uŜytkowanych i zagospodarowanych umo Ŝliwiaj ące zachowanie lokalnych elementów przyrodniczych (które w miar ę mo Ŝliwo ści powinny tak Ŝe tworzy ć układy sieciowe). Okre ślaj ąc te zasady, nale Ŝy zwróci ć szczególn ą uwag ę na fragmenty korytarzy ekologicznych, które aktualnie nie pełni ą funkcji przyrodniczej (ze wzgl ędu na intensywne zagospodarowanie lub wyst ępowanie skutków degradacji.

4.3. Ocena stanu zachowania walorów krajobrazowych oraz mo Ŝliwo ści ich kształtowania

Istotnym zasobem przyrodniczym jest tak Ŝe krajobraz. Na terenie gminy wyró Ŝni ć mo Ŝna krajobraz: zantropizowany , kulturowy , pseudonaturalny oraz seminaturalny . Krajobraz zantropizowany , charakteryzuj ący si ę w mniejszym lub wi ększym stopniu przekształceniem rze źby terenu i stosunków wodnych oraz zanieczyszczeniem poszczególnych składników środowiska naturalnego na terenie gminy wyst ępuje głównie w obr ębie miejscowo ści gminnej i wi ększych wsi. Nie jest to jednak krajobraz silnie zantropizowany. Absolutna dominacja ro ślinno ści pól uprawnych nad innymi zbiorowiskami, wzgl ędna równowaga ekologiczna utrzymywana w sposób sztuczny oraz rodzaj rytmiki wynikaj ącej z cykliczno ści rozwoju agrocenoz to typowe cechy krajobrazu typu kulturowego , który obejmuje cz ęść powierzchni gminy gdzie przewa Ŝaj ą uprawy rolnicze. Równie istotnym elementem krajobrazu s ą lasy oraz u Ŝytki zielone, reprezentuj ące krajobraz pseudonaturalny . Jak sama nazwa wskazuje s ą to zbiorowiska przekształcone przez człowieka, mające cz ęsto charakter wtórny. Na szcz ęś cie równowaga ekologiczna nie została tu całkowicie zaburzona, co daje zbiorowiskom tym szans ę na samoregeneracj ę. Obszar charakteryzuje si ę znacznym udziałem terenów podlegaj ących ochronie prawnej o charakterze seminaturalnym ( prawie naturalne ), stanowi ących niew ątpliwie bogactwo o znaczeniu nie tylko gminnym ale tak Ŝe krajowym i mi ędzynarodowym.

5. Wst ępna prognoza zmian w środowisku

Środowisko przyrodnicze na terenie opracowania pozostaje pod presj ą działalno ści człowieka głównie w zakresie: - zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej, - zabudowy obsługi komunikacji samochodowej, - zabudowy produkcyjnej i usługowej,

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 30 - rolniczego wykorzystania terenów, - rekreacji, Presja na środowisko skutkuje zmianami. Generalnie zmiany w środowisku przyrodniczym na terenie gminy zaznaczaj ą si ę w zakresie nast ępujących elementów: - przekształcaniem krajobrazu w zwi ązku z zainwestowaniem terenu, - degradacji powierzchni ziemi, - zmian ą sposobu u Ŝytkowania terenu, wył ączenia z produkcji rolnej i le śnej, - zanieczyszczeniem wód powierzchniowych i podziemnych w zwi ązku z rozwojem zabudowy mieszkaniowej i usługowej a z drugiej strony niepełnym zasi ęgiem systemu kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków. Brak zorganizowanego systemu gospodarki odpadami rzutuje na zanieczyszczenie wód. Wskazuje si ę na zanieczyszczenia przestrzenne pochodz ące z rolnictwa oraz zanieczyszczeniem powietrza ze źródeł grzewczych, komunikacyjnych. Prognozuje si ę korzystne zmiany w środowisku pod warunkiem stosowania zasad okre ślonych w obowi ązujacych dokumentach planistycznych, planach rozwoju lokalnego, programach ochrony, planach ochrony obszarów i ustale ń przepisów odr ębnych. Kierunki polityki przestrzennej gminy dla omawianego obszaru okre ślono w obowi ązuj ącym studium uwarunkjowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Szczególn ą uwag ę zwraca si ę na tereny rezerwatu przyrody „Jar rzeki Raduni’, warunki ochrony ekosystemów wodnych, l ądowych i le śnych Obszaru Chronionego Krajobrazu „OCHK Dolina Raduni”, ochron ę obszarów Natura 2000, ochron ę wód publicznych i zbiorników wodnych. W zakresie gospodarki ściekowej wskazane jest stosowanie rozwi ąza ń kompleksowych z odprowadzeniem ścieków do kanalizacji sanitarnej i przesyłem do oczyszczalni ścieków, pomijaj ąc rozwi ązania przej ściowe np. przydomowe oczyszczalnie ścieków. W zabudowie istniej ącej, projektowanej, w istniej ących gospodarstwach rolnych tymczasowo do czasu budowy sieci kanalizacji sanitarnej ustala si ę zachowanie istniej ących zbiorników spełniaj ących warunki techniczne. W planie inwestycji wieloletnich Gminy Somonino uwzgl ędniono zadania inwestycyjne budowy sieci kanalizacji sanitarnej, pompowni ścieków, sieci wodoci ągowej dla terenów obj ętych planem. Przewidywane przekształcenia w strukturze przyrodniczej sprowadzaj ą si ę do zmian koniecznych i niezb ędnych. W przypadku braku realizacji ustale ń studium prognozuje si ę niekorzystne zmiany w rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez procesy sukcesji ro ślinno ści, obni Ŝenie walorów krajobrazowych i architektonicznych zabudow ą dysharmonijn ą ró Ŝnego typu, degradacj ę środowiska spowodowan ą nierozwi ązan ą gospodark ą ściekow ą i odpadami. W studium ustalono przewidywan ą docelow ą struktur ę przestrzenn ą. Rozwi ązania funkcjonalno-przestrzenne zawarte w studium obwarowane s ą zapisami pro środowiskowymi z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń zrównowa Ŝonego rozwoju i kompensacji przyrodniczej. Uwarunkowania przyrodniczo-krajobrazowe wskazuj ą na mo Ŝliwo ść realizacji ustale ń studium. Kumulacja negatywnych skutków dla środowiska nast ąpi na etapie realizacji inwestycji.

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 31 Realizacja zamierze ń inwestycyjnych mo Ŝe by ć rozło Ŝona w czasie, niekorzystne oddziaływania na środowisko naturalne nie b ędą wyst ępowały na du Ŝym obszarze. Wi ększo ść negatywnych skutków przestrzennie b ędzie ograniczona do terenów budowy, cz ęść z nich ma charakter odwracalny. Cz ęść skutków oddziaływania na środowisko jest nieunikniona. Wskazane jest monitorowanie ustale ń planu zarówno na etapie inwestycyjnym jak równie Ŝ na etapie funkcjonowania zagospodarowania. Nale Ŝy wprowadzac rozwi ązania maj ące na celu kompensacj ę przyrodnicz ą i ograniczanie negatywnych oddziaływa ń na środowisko. Znacz ące oddziaływanie na środowisko mo Ŝe powodowa ć budowa lub rozbudowa dróg, projektowana zabudowa terenów, projektowane obiekty energetyki. Negatywne oddziaływanie dotyczy ć b ędzie przede wszystkim okresu realizacji inwestycji. W planach zagospodarowania terenów nale Ŝy proponowa ć najmniej uci ąŜ liwe przebiegi kanalizacji sanitarnej i teletechnicznej, stanowi ące mniejsze zagro Ŝenie dla komponentów środowiska. Przedsi ęwzi ęcia mog ące znacz ąco oddziaływa ć na stan środowiska nale Ŝy oceni ć w procedurach oceny oddziaływania na środowisko zgodnie z przepisami odr ębnymi

6. Okre ślenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej

Głównymi elementami przyrodniczej struktury przestrzennej jest dolina rzeki Raduni, sie ć cieków wodnych, kompleksy le śne oraz aktywne biologicznie ekosystemy wodne, ł ąkowe, bagienne i le śne oraz tereny obj ęte prawnymi formami ochrony przyrody: obszary NATURA 2000, teren rezerwatu, obszar chronionego krajobrazu maj ące zasadniczy wpływ na utrzymanie równowagi biologicznej w środowisku przyrodniczym całego regionu. Stanowi ą one najcenniejsze przyrodniczo obszary biocenoz bagienno-łąkowych i torfowiskowych o silnych powi ązaniach funkcjonalnych. Tereny rezerwatu powinny by ć wył ączone z zagospodarowania. Zasady gospodarowania na tych terenach okre śla Ustawa o Ochronie Przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. Na terenach rezerwatów wyst ępuj ą znaczne ograniczenia co do mo Ŝliwo ści ewentualnego zagospodarowania. Tereny ekosystemów wodno – ł ąkowych i bagiennych (nie obj ęte prawn ą forma ochrony) s ą wra Ŝliwe na zanieczyszczenia i szybko ulegaj ą przekształceniom i degradacji powinny wi ęc by ć wył ączone z zagospodarowania. Na terenach NATURA 2000 „zabrania si ę podejmowania działa ń mog ących w istotny sposób pogorszy ć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, a tak Ŝe w istotny sposób wpłyn ąć negatywnie na gatunki, dla ochrony których został wyznaczony obszar Natura 2000”. Gospodarowanie na tych terenach powinno uwzgl ędnia ć przede wszystkim ochron ę siedlisk ptaków dla których ochrony obszar ten został wyznaczony. Do rzek ani do innych drobnych cieków wodnych oraz ich zlewni nie wolno odprowadza ć nieoczyszczonych ścieków. Tereny o du Ŝych walorach krajobrazowych i przyrodniczych mog ą by ć wykorzystane do

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 32 rozwoju funkcji turystycznej i wypoczynkowej z obowi ązkowym zachowaniem zasad gospodarowania na tych terenach i zastosowaniem rozwi ąza ń technicznych i technologicznych słu Ŝą cych ochronie środowiska. Teren wykazuje si ę przydatno ści ą do pełnienia funkcji osadniczo-rolniczej i produkcyjno – usługowej.

7. Ocena przydatno ści środowiska do ró Ŝnych rodzajów uŜytkowania i form zagospodarowania obszaru

Obszary wyodr ębnione na podstawie uwarunkowa ń ekofizjograficznych z ustalonymi warunkami ochrony i ograniczeniami w zakresie zagospodarowania: - obszary NATURA 2000, - lasy, - tereny rezerwatu, - strefa wilgotnych ł ąk i bagien w pobli Ŝu cieków wodnych, - obszar chronionego krajobrazu. Na terenach rezerwatu i w bezpo średnim ich s ąsiedztwie zasady gospodarowania okre śla Ustawa o Ochronie Przyrody. Tereny te powinny by ć wył ączone z zagospodarowania a na terenach przylegaj ących, niewskazana jest lokalizacja obiektów przemysłowych i innych mog ących uci ąŜ liwie i degraduj ąco wpływa ć na obszar rezerwatu. Niezb ędne jest tak Ŝe stosowanie rozwi ąza ń technicznych i technologicznych proekologicznych. Tereny w pobli Ŝu lasów i miejsc atrakcyjnych przyrodniczo mo Ŝna kwalifikowa ć jako pełni ące funkcj ę rekreacyjn ą i wypoczynkow ą przy zachowaniu zasad i re Ŝimów zapewniaj ących utrzymanie czysto ści środowiska i jego walorów przyrodniczych. W strefie lasów w wi ększo ści nale Ŝą cej do Lasów pa ństwowych obowi ązuje u Ŝytkowanie według planów urz ądzeniowo – le śnych. Niewskazana jest lokalizacja obiektów budowlanych zwi ązanych z wyr ębem lasu ani a tak Ŝe innych mog ących wpływa ć uci ąŜ liwie i degraduj ąco na ich strukturę.

8. Okre ślenie uwarunkowa ń ekofizjograficznych przydatno ści terenów do zagospodarowania przestrzennego gminy

Wykonana analiza elementów środowiska przyrodniczego na terenie gminy wykazuje przydatno ść terenu do wielofunkcyjnych form zagospodarowania przestrzennego: - tereny predysponowane s ą do rozwoju zabudowy mieszkaniowej, rolniczej, produkcyjnej i usługowej,

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 33 - tereny nadrzeczne, ł ąk i tereny le śne z wyj ątkiem terenów prawnie chronionych wodochronnych, glebochronnych i do świadczalnych) i du Ŝych walorach krajobrazowych predysponowane s ą do wykorzystania turystycznego i rekreacyjnego, pod warunkiem zachowania walorów krajobrazowych i środowiskowych, zastosowania rozwi ąza ń technicznych i technologicznych w zakresie ograniczenia niekorzystnego oddziaływania na środowisko. Ostateczne przypisanie danemu terenowi funkcji mieszkaniowej lub usługowej zale Ŝy od istniej ącego stanu zainwestowania, infrastruktury technicznej, poło Ŝenia terenu oraz zwi ązków strukturalno-przestrzennych. W zakresie likwidacji b ądź modernizacji źródeł antropopresji proponuje si ę: - wprowadzania systemów gospodarki ściekowej zgodnie z planami rozwoju aglomeracji i planami gminnymi (kanalizacja zbiorcza, oczyszczalnie ścieków – grupowe i indywidualne), - likwidacje „dzikich” składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych, - wprowadzania niskoemisyjnych centralnych (zbiorczych) systemów grzewczych, - likwidacji substandardowego zainwestowania rekreacyjnego, gospodarczego, mieszkaniowego, - wprowadzania podziemnej infrastruktury liniowej (linii energetycznych, ruroci ągi ) w miejsce naziemnej. W zakresie ograniczenia skutków antropopresji i poprawy jako ści środowiska proponuje si ę: - rekultywacje odkrywkowych terenów poeksploatacyjnych i składowisk odpadów i smieci, - odtwarzanie dawnych stosunków wodnych, poprzez wprowadzanie obiektów małej retencji, - lokalizacja elementów przeciwhałasowych oraz ograniczaj ących dyspersj ę zanieczyszcze ń atmosferycznych wzdłuŜ szlak  komunikacyjnych. Proponowane zabiegi kształtuj ące środowisko w korytarzach ekologicznych i na obszarach chronionych: - zakaz zalesie ń w obszarze chronionego krajobrazu, - prowadzenie proekologicznej gospodarki le śnej oraz zalesianie zgodnie z planami ochrony terenów i planami zagospodarowania lasów i gospodarki le śnej, - wprowadzanie zadrzewie ń i zakrzewie ń pasmowych i k ępowych w obr ębie terenów rolnych i zabudowanych, - stosowanie zintegrowanej i ekologicznej gospodarki rolnej, - dostosowywanie pokrywy ro ślinnej i u Ŝytków do warunków przyrodniczych i planów ochrony. W granicach Rezerwatu Przyrody „Jar Rzeki Raduni” warunki zagospodarowania i zasady ochrony terenu okre ślaj ą plany ochrony Rezerwatu Przyrody „Jar Rzeki Raduni” i przepisy odr ębne. Do czasu sporz ądzenia planu ochrony rezerwatu, na terenie rezerwatu mo Ŝna podejmowa ć działania wynikaj ące jedynie z zada ń ochronnych. Zakazy i ograniczenia w zagospodarowaniu terenów

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 34 zlokalizowanych w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Raduni oraz odst ępstwa od zakazów okre ślaj ą przepisy odr ębne (w dniu sporz ądzenia projektu planu obowi ązuje Uchwała Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 1161/XLVII/10 z dnia 28 kwietnia 2010 r.). Na obszarach bezpo średniego zagro Ŝenia powodzi ą od rzeki Radunia obowi ązuj ą ograniczenia w zagospodarowaniu terenów zgodnie z warunkami zarz ądcy cieku, ustawy Prawo wodne i przepisami odr ębnymi.

9. Uwagi i wnioski

Głównym kierunkiem działa ń planistycznych odnosz ących si ę do środowiska przyrodniczego jest ich ochrona i zachowanie w jak najlepszym stanie dla przyszłych pokole ń. Ogół tych działa ń b ędzie korzystnie wpływa ć na popraw ę jako ści Ŝycia mieszka ńców a poprzez zwi ększenie atrakcyjno ści inwestycyjnej, w zakresie budownictwa mieszkaniowego jak równie Ŝ przemysłowo-usługowego, przyspieszy rozwój terenu gminy. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego w gminie determinuj ą przestrzenne zró Ŝnicowanie odporno ści terenów na degradacj ę. Uwzgl ędniaj ąc uwarunkowania struktury przyrodniczej obszaru gminy wskazuje si ę na mo Ŝliwo ść opracowania planu zagospodarowania przestrzennego wyznaczonych terenów zgodnie z podj ętą uchwał ą Rady Gminy. W opracowywanym planie zagospodarowania przestrzennego gminy nale Ŝy w szczególno ści: - uwzgl ędni ć funkcjonowanie obszarów NATURA 2000, - na terenach prawnie chronionych funkcje gospodarcze powinny by ć podporz ądkowane zasadom ochrony wynikaj ącym z przepisów prawnych, - w mo Ŝliwie maksymalnym stopniu zachowa ć walory krajobrazowe i przyrodnicze terenu, zachowa ć system powi ąza ń przyrodniczych wyznaczany dolinami rzek i obszarami le śnymi, - zabezpieczy ć czysto ść wód powierzchniowych i podziemnych, - wskazuje si ę na potrzeb ę zaprojektowania zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej wł ączonej do oczyszczalni ścieków, - w maksymalnym stopniu zachowa ć powierzchnie le śne i zadrzewiania, - zachowa ć warunki spływu wód w zlewni rzeki Rdunia. Elementy zagospodarowania wymagaj ące ukształtowania: - projektowane zjazdy z dróg publicznych i w ęzły komunikacyjne; - miejsca obsługi podró Ŝnych, punkty widokowe; - powi ązanie sieci dróg gminnych z układem nadrz ędnym i dróg głównych; - place i miejsca postojowe w przestrzeni publicznej, trasy i ście Ŝki rowerowe; - zagospodarowanie układów przestrzeni publicznej; - projektowana zabudowa usługowa; - tereny zabudowy techniczno-produkcyjnej; - zespoły małej architektury; - miejsca instalacji i warunki ekspozycji no śników reklamowych;

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla cz ęś ci wsi Wyczechowo gm. Somonino Str. 35 - obiekty i urz ądzenia tras i szlaków turystycznych; - dost ęp do wód publicznych, - wykorzystanie cieków, zbiorników wodnych, lasów dla celów rekreacyjnych, turystyki, sportu, edukacyjnych, zagospodarowanie terenów dostępu do wód publicznych, wytyczenie szlaków turystycznych, lokalizacja obiektów infrastruktury technicznej, urz ądze ń wodnych, urz ądze ń turystycznych (parkingi, pola biwakowe, wie Ŝe widokowe, kładki, pomosty, obiekty wystawowe, edukacyjne, ście Ŝki dydaktyczne); - zespoły zieleni urz ądzonej i parków; - zalesienie gruntów rolnych o niskiej przydatno ści produkcyjnej; - obiekty infrastruktury technicznej i sieci uzbrojenia terenu, zaopatrzenia w wod ę, gospodarki ściekowej, gospodarki odpadami; - strefy buforowe wokół zbiorników wodnych w postaci pasów zadrzewie ń i zakrzewie ń; - sieci gazoci ągów, system dystrybucji gazu; - obiekty infrastruktury energetyki i elektrowni wiatrowych; - zaopatrzenie w energi ę, zagospodarowanie istniej ących źródeł energii odnawialnej, wodnej, geotermicznej, geotermalnej, energii wiatru, energii słonecznej; - linie energetyczne, sieci energetyczne zasilaj ące obiekty budowlane i o świetlenie miejsc publicznych. Proponowane w studium formy u Ŝytkowania i zagospodarowania terenu s ą zgodne z uwarunkowaniami przyrodniczymi. Na omawianym obszarze wystepuj ą odpowiednie warunki do realizacji (kontynuacji funkcji) zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i wielorodzinnej, zabudowy usługowej, produkcyjno-usługowej, zagrodowej, zabudowy obsługi rolnictwa, lokalizacji obiektów infrastruktury technicznej, komunikacji. Wi ększo ść terenu powinna by ć wykorzytsana dla funkcji rolniczych i gospodarki le śnej.

------„EKOL-EKON” OSTROŁ ĘKA ------