H Enisxysh Twn Sxesewn Se Themata Asfaleias.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
0 Έρευνα: Η ενίσχυση των σχέσεων σε θέματα Ασφάλειας μεταξύ των κρατών στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου Η ενίσχυση των σχέσεων σε θέματα Ασφάλειας μεταξύ των κρατών στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ Δρ. Αλεξάνδρα Προδρομίδου ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Ιωάννα Δημοσθένους Νικόλαος Κούσαντας Χρυστάλα Στεργιοπούλου Δέσποινα Φρονιμάκη Παναγιώτης Ψύλλος Αθήνα, 1/10/2012-30/6/2013 1 Έρευνα: Η ενίσχυση των σχέσεων σε θέματα Ασφάλειας μεταξύ των κρατών στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ 6 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 9 Δρ. Αλεξάνδρα Προδρομίδου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Πρωτοβουλίες για τη συνεργασία στη Μεσόγειο: Η πορεία και οι νέες προκλήσεις Δέσποινα Φρονιμάκη Εισαγωγή: οι αλλαγές στο γεωπολιτικό σκηνικό στη Μεσόγειο-πώς επηρεάζουν την ασφάλεια και την ενεργειακή ασφάλεια 14 Επιμέρους εξέταση των πρωτοβουλιών: Ο Διάλογος του ΝΑΤΟ 16 Η Ένωση για τη Μεσόγειο, η Ευρωμεσογειακή Συνεργασία και η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας 17 Θεσμικές διαφορές των πρωτοβουλιών 18 Η εξέλιξη του διαλόγου: Istanbul Cooperation Initiative 19 Η Ένωση για τη Μεσόγειο, η Ευρωμεσογειακή Συνεργασία και η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας 20 Η δημιουργία της Ευρωμεσογειακής Εταιρικής Σχέσης : από τη μεταψυχροπολεμική εποχή στη Διάσκεψη της Βαρκελώνης 21 Η εγκαθίδρυση της Ευρωμεσογειακής Συνεργασίας 23 Προκλήσεις για την ΕΜΣ: Barcelona +10 και Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας 25 Η Ένωση για τη Μεσόγειο 27 Οι αδυναμίες του κάθε συστήματος 29 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Νέες προκλήσεις, παλιά προσέγγιση; 31 Αντί συμπερασμάτων: η δυνατότητα μίας Ευρωατλαντικής συνεργασίας στην περιοχή 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η θέση της Ελλάδας και η ασφάλεια στην ανατολική Μεσόγειο Χρυστάλα Στεργιοπούλου Εισαγωγή 36 Η Ελλάδα και οι ευρωπαϊκές πολιτικές στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου 37 Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Αλιεία 38 Η Ευρωπαϊκή ΑΟΖ 39 Η Ελληνική ΑΟΖ 42 Η ΑΟΖ στις ελληνικές θάλασσες 44 Ενεργειακές συμφωνίες στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και η θέση της Ελλάδας 47 TAP ή Nabucco West; 48 Η θέση της Ελλάδας στην κατασκευή των αγωγών φυσικού αερίου της περιοχής 50 Αντί επιλόγου-συμπεράσματα 51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ο ρόλος της Κύπρου στην νέα ενεργειακή πραγματικότητα στην Νοτιο- Ανατολική Μεσόγειο Ιωάννα Δημοσθένους Εισαγωγή 53 Οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης τη Κυπριακής Δημοκρατίας 54 Κυπριακή Δημοκρατία-Αραβική Δημοκρατίας της Αιγύπτου 56 Κυπριακή Δημοκρατία- Λίβανος 57 Κυπριακή Δημοκρατία- Κράτος του Ισραήλ 59 3 Έρευνα: Η ενίσχυση των σχέσεων σε θέματα Ασφάλειας μεταξύ των κρατών στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου Κυπριακή Δημοκρατία- Αραβική Δημοκρατία της Συρίας 60 Κυπριακή Δημοκρατία- Τουρκική Δημοκρατία 61 Κυπριακή Δημοκρατία- Ελληνική Δημοκρατία 61 Οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης- Συμπέρασμα 63 Έρευνες Υδρογονανθράκων: Πρώτος Γύρος Αδειοδότησης 63 Μεταβίβαση του 30% των δικαιωμάτων στο Οικόπεδο 12 66 Δεύτερος Γύρος Αδειοδότησης 68 Έρευνες Υδρογονανθράκων: Οικονομικά και Γεωπολιτικά Συμπεράσματα 70 Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και Τουρκία: Η Κυπριακή Αποκλειστική Ζώνη και η θέση της Τουρκίας 72 Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη: Σχέσεις Τουρκίας- Αιγύπτου 73 Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη: Σχέσεις Τουρκίας-Ελλάδας 74 Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη: Σχέσεις Τουρκίας-Λιβάνου 75 Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη: Σχέσεις Τουρκίας- Ισραήλ 76 Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και Κυπριακό Πρόβλημα 78 Συμπεράσματα 79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Το Τρίγωνο Τουρκία-Συρία –Ισραήλ Νικόλαος Κούσαντας Εισαγωγή 81 Ισραήλ και Συρία: Η ανέφικτη ειρήνη, η επιρροή του εμφυλίου και οι προοπτικές ομαλοποίησης των σχέσεών τους 84 Προϊστορία των σχέσεων Ισραήλ-Συρίας 84 Η επιρροή του εμφυλίου στη Συρία στις σχέσεις με το Ισραήλ 87 Συμπεράσματα: Ζητήματα ασφάλειας και προοπτικές στις σχέσεις Ισραήλ-Συρίας 89 4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας στη Συρία: Στόχοι, περιορισμοί και προοπτικές 94 Προϊστορία: Από τα πρόθυρα πολέμου στη συνεργασία 94 Η έναρξη του συριακού εμφυλίου και η νέα αλλαγή στις σχέσεις 95 Η εξωτερική πολιτική «μηδενικών προβλημάτων» και η περίπτωση της Συρίας 97 Στοχοι 98 Η Τουρκική εξωτερική πολιτική στη Συρία: Περιορισμοί 100 Συμπεράσματα και προοπτικές για το μέλλον της Τουρκίας στην Συρία 102 Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας: Η αποξένωση και οι προοπτικές για επαναπροσέγγιση 104 Προϊστορία στις σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας (μέχρι το 2008) 105 Αντιστροφή του κλίματος στις σχέσεις των δύο κρατών (2008-σήμερα) 106 Αποτίμηση των σχέσεων-επαναπροσέγγιση-προοπτικές για συνεργασία 109 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Οι χώρες ΜΕΝΑ σε μετάβαση: Η οπτική των ΗΠΑ Δέσποινα Φρονιμάκη Εισαγωγή: η αραβική άνοιξη και ο ρόλος της στις ΗΠΑ 119 Οι ιδιαιτερότητες της περιοχής της Μεσογείου 120 Η αραβική άνοιξη, οι προτεραιότητες εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και τα προβλήματα 121 Οι χώρες ΜΕΝΑ και οι εξεγέρσεις: Η ενεργειακή οπτική 123 Η στροφή ενδιαφέροντος της Αμερικής από τη Μέση Ανατολή στην Ασία: απειλή για τη σταθερότητα στην περιοχή; 124 Οι σχέσεις ΗΠΑ-χωρών του κόλπου 126 Κράτη του Κόλπου και Αραβική Άνοιξη: Ο φόβος της μετάδοσης 127 Ένα πυρηνικό Ιράν: Η θέση της Αμερικής 128 5 Έρευνα: Η ενίσχυση των σχέσεων σε θέματα Ασφάλειας μεταξύ των κρατών στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου ΗΠΑ και Ισραήλ: μία στρατηγική συμμαχία 129 Το καίριο θέμα της ασφάλειας 130 Η στάση του Ισραήλ απέναντι στις εξελίξεις 131 Η εξαγωγή του δυτικού μοντέλου δημοκρατίας στα αραβικά κράτη 134 Συμπεράσματα 137 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Εξοπλισμοί και Αμυντικά Δόγματα στην Ν.Α. Μεσόγειο Παναγιώτης Ψύλλος Εισαγωγή 141 Ελλάδα 143 Κύπρος 149 Τουρκία 152 Ισραήλ 157 Συρία 162 Λίβανος 169 Επίλογος-Συμπεράσματα 171 Παράρτημα 174 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 187 6 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Ν.Α. ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Ν.Α. ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Η Δρ. Αλεξάνδρα Προδρομίδου είναι η επικεφαλής και επιτηρήτρια της Ομάδας Ασφάλειας του Ινστιτούτου Έρευνας και Κατάρτισης Ευρωπαϊκών Θεμάτων (ΙΕΚΕΘ) από τον Οκτώβριο του 2012. Είναι απόφοιτη του University of Sussex (BA Hons International Relations in the School of European Studies with Italian), με μεταπτυχιακό τίτλο από το King’s College University of London (MA Mediterranean Studies) και διδακτορικό τίτλο από το University of Birmingham (PhD in Russian Studies). Ειδικεύεται σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την περιοχή της Κεντρικής Ασίας/Κασπίας, σε ζητήματα ασφάλειας στην Μεσόγειο και προσφάτως σε θέματα ενεργειακής πενίας στην Ελλάδα. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια παρουσιάζοντας την έρευνα της. Έκανε εξάμηνη πρακτική άσκηση στο τμήμα Διεθνών Σχέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών στο Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης. Έχει διδάξει Πολιτική Θεωρία, Ρωσική Πολιτική και Θέματα Ασφάλειας στην Κεντρική Ασία στην Μεγάλη Βρετανία και έχει υπάρξει Ερευνήτρια Ά στην ομάδα Εξωτερικής Πολιτικής του Κέντρου Αριστείας ΕΚΠΑ-Jean Monnet. Από τον Ιούλιο του 2013 θα είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου σε μία ερευνητική συνεργασία με το University of Manchester πάνω σε θέματα ενεργειακής πενίας στην Ελλάδα. Στην παρούσα έρευνα είναι υπεύθυνη για τον συντονισμό και την επιτήρηση της ερευνητικής ομάδας, όπως και για την επιμέλεια του τελικού κειμένου. http://birmingham.academia.edu/AlexandraProdromidou, http://gr.linkedin.com/pub/alexandra-prodromidou/61/526/677 Η Ιωάννα Δημοσθένους είναι ερευνήτρια στην Ομάδα Ασφάλειας του Ινστιτούτου Έρευνας και Κατάρτισης Ευρωπαϊκών Θεμάτων (ΙΕΚΕΘ) από τον Οκτώβριο του 2012. Είναι δικηγόρος, απόφοιτη της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (2010) και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στο Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο με ειδίκευση στο Δίκαιο της Θάλασσας από το University of Nottingham (2011). Έκανε για ένα χρόνο την πρακτική της άσκηση στη Νομική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, ειδικευόμενη σε θέματα Δημόσιου Διεθνούς Δικαίου. Από το Μάρτιο του 2013 κάνει πρακτική άσκηση στη Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες και ταυτόχρονα ηγείται της υπο-επιτροπής των ασκουμένων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ασχολείται με ζητήματα Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων. Έχει διδάξει Δίκαιο των Ηνωμένων Εθνών για ένα εξάμηνο στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου (2012-2013) προετοιμάζοντας την επίσημη αποστολή του Πανεπιστημίου Κύπρου για τη συμμετοχή σε προσομοιώσεις των Ηνωμένων Εθνών παγκοσμίως. Στην παρούσα έρευνα υπογράφει το τρίτο κεφάλαιο ‘Ο Ρόλος της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Νέα Ενεργειακή Πραγματικότητα στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο’. http://cy.linkedin.com/pub/ioanna-demosthenous/63/4a8/564 7 Έρευνα: Η ενίσχυση των σχέσεων σε θέματα Ασφάλειας μεταξύ των κρατών στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου Ο Νικόλαος Κούσαντας είναι ερευνητής στην Ομάδα Ασφάλειας του Ινστιτούτου Έρευνας και Κατάρτισης Ευρωπαϊκών Θεμάτων (ΙΕΚΕΘ) από τον Οκτώβριο του 2012. Είναι διεθνολόγος, απόφοιτος του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Πειραιά και κάτοχος μεταπτυχιακού στις Διεθνείς Σχέσεις από το University of Essex. Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται τα ζητήματα διεθνούς ασφάλειας και τρομοκρατίας, ενεργειακής ασφάλειας καθώς και οι σύγχρονες εξελίξεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Στην παρούσα μελέτη υπογράφει το τέταρτο κεφάλαιο με τίτλο ‘Το γεωπολιτικό τρίγωνο Ισραήλ, Τουρκίας, Συρίας και η επιρροή του στην ασφάλεια στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο’. www.linkedin.com/pub/nikolaos-kousantas/40/541/9a3 Η Χρυστάλα Στεργιοπούλου είναι ερευνήτρια στην Ομάδα Ασφάλειας του Ινστιτούτου Έρευνας και Κατάρτισης Ευρωπαϊκών Θεμάτων (ΙΕΚΕΘ) από τον Οκτώβριο του 2012. Είναι τουρκολόγος, απόφοιτος του τμήματος Τουρκικών και σύγχρονων Ασιατικών σπουδών