In 2007-09 naar schatting
50-100 broedende IJsvogels
Alcedo atthis in Drenthe
Arend+J. van Dijk
Door zijn opvallende kleur is de Ijsvogel een bekende vogel. Het is echter
daardoor allerlei geen alledaagse verschijning en figureren ze geregeld in
Komt het dat is de waarnemingrubrieken. op broedmeldingen aan, spoe-
ling aanmerkelijk dunner.In de afgelopen jaren bereikten broedende Ijs-
land hoe zit datin Drenthe? vogels in ons topaantallen, maar
Drenthe de bekend veel voorkomende In is Ijsvogel voor zover nooit een broedvogel geweest.
In de de ooit maximaal 20 in jaren zeventig van vorige eeuw zijn paren eenjaar vastgesteld,
maar de bleef de teller steken de 5 10 of minder (van in meeste jaren tussen en paren nog Dijk
al. in uit &. van Os 1982, van den Brink et 1996). Ook nu de stand elders het land welhaast
is met 1000 in normaal zijn voegen gebarsten bijvoorbeeld landelijk bijna paren 2008, tegen
of is het aantal Drentse bescheiden. meestal de helft daarvan nog minder, broedmeldingen
door allerlei bronnen heb ik dat beeld Volgens mij is dat nietjuist en te raadplegen getracht
voor in elk geval de recentejaren bij te stellen.
" 52 Pi m Methode
Het vaststellen van een broedgeval van de Ijsvogels begint meestal met waarnemingen in
april. Ten onrechte worden die vaak voor doortrekker of late wintergast versleten. Anderzijds
worden juni-waarnemingengezien als lokale broedaanwijzing, terwijl er dan ook sprake kan
zijn van zwervers of uitgevlogen jongen. Volgens SOVON-normen zijn voor acceptatie van
territorium 1 een minimaal 2 waarnemingen vereist, waarvan er 1 moet vallen tussen april
Drentse en 15 mei. broedrheldingen uit het Landelijk Soortonderzoek Broedvogels en het
SOVON uit Broedvogel Monitoring Project van de jaren 2007-09 vormen de basis van dit
overzicht. Hieronder vallen zoals de Drentsche Aa grote jaarlijks geïnventariseerde gebieden
&. Boonstra ZW-Drenthe (Dijkstra 2008), Dwingelderveld e.o. (Kleine 2009), (AJ. van Dijk
e.a.), Fochteloërveen (H. Feenstra), Bargerveen (Gelderloos & van Berkel 2009), Diependal
(VWG De Koperwiek), Exloo e.o. (J. Santing), maar ook tientallen veelal kleinere telgebieden
her der in de In totaal is hiermee eenderde de bekeken en provincie. ongeveer van provincie op
zittenrelatief de Ijsvogels, maar er veel voor Ijsvogel minder geschikte habitats bij.
Ter completeringzijn waarnemingenuit de maanden april-juni 2007-09 uit www.waarneming.
nl andere bronnen Tevens en waarnemingrubrieken en gedestilleerd. zijn aanvullingen
het overzicht in de WAD-nieuwsbrief van december in het uit ontvangen op 2009, bijzonder
de Eelde-Vries van L. Bats J. de Bruin. In stonden regio en totaal 274 registraties van nesten,
territoria uit2006-09 Herhaalde dezelfde en waarnemingen ter beschikking. waarnemingenop
locaties die voldeden de SOVON-norm als komt aan zijn territoria geteld. Biotoopinformatie
de ofis basis de Alle melders van waarnemers (78%) ingeschat op van gebiedsomschrijving. van
IJsvogel-broed(tijd)waarnemingenworden bedankt voor hun gegevens.
Resultaten
Broedpopulatie2007-09
Alle nestvondsten basis en territoria uit inventarisaties en op van april-juni-waarnemingen
leverden 2007-09 35 en 22 in jaarlijks respectievelijk 35, IJsvogelterritoria op. Jaarlijks
in geïnventariseerde gebieden laten veel overeenkomst de verspreiding en aantallen in 2007-08
zien (Bijlage 1), zoals ook uit het landelijke beeld blijkt (van Dijk et al. 2010); 2009 valt echter
uit. Door er vanuit te dat ook elders in Drenthe de en aantallen veel lager gaan verspreiding
overeenkomst is het vertonen per gebied hoogste aantal aangehoudenen dan komt het Drentse
totaal in 2007-08 uit 64 territoria. Dit kan door op wat te hoog zijn mogelijk dubbeltelling,
doordat het hier het zit bijvoorbeeld een Ijsvogel ene jaar en andere jaar daar of door meetellen
niet van vervolgnesten,maar anderzijds zijn veel geschikte IJsvogelhabitats bekeken.
Dat het zal meestal om meer territoria gaan blijkt uit overige eenmaligewaarnemingenin april-
36 locaties elders de vaak eerder broedende juni van potentieel geschikte in provincie, waar
1 Ijsvogels zijn vastgesteld (Figuur en zie ook vanDijk &c van Os 1982, van den Brink et al
1996, SOVON-archief 1996-2008). Omdat Ijsvogels lange voedselvluchten kunnen maken
is in (1300-1500 m van het nest vastgesteld Eelde-Paterswolde en ZW-Drenthe; B. Bats, J. de
Bruin, is nieuwe van AJ. van Dijk) voor acceptatie van een potentiële broedvogel een afstand
aanhouden. Andere 1500 m onderwerpenwaarvan verder weinigvan bekend is, maar die effect
kunnen hebben de tweede derde broedsels dezelfde op populatieschattingen zijn en soms op
elkaar of andere naast elkaar 1985) clusters zoals 5 plaats na op plaats (Cramp en van nesten,
nestvondsten in het Friescheveen enomgeving in 2008 (J. de Bruin, B. Bats). Al met al worden
63 36 de territoria als ondergrens aangehoudenen de potentiële daarbij opgeteld als bovengrens,
de 2007-08 wordt 70-100 Dit aantal' waarbij provinciale schatting voor afgerond op territoria.
is hoe dan ook het hoogste vastgestelde Drentse aantal ooit en dat zal mede in de hand gewerkt
serie winters korte in winter zijn door een van elfvoorafgaande milde op rij. De vorstperiode de
van 2008/09 wordt verantwoordelijk gehouden voor de terugval in 2009, waarbij de populatie
wordt 40-50 territoria. Na wederom winter is het in geschat op een met strenge vorstperioden
2010 waarschijnlijk weer gedaan met de bloeiende IJsvogelstand.
Drentse Vogels 23 (2009) 53 1. Figuur Verspreidingvan IJsvogelnestplaatsen en territoria en overige broedtijdwaarnemingen
in Drenthe in 2007-09. Territories (dots)and other observations in April-MayofCommon Kingfisher
in Drenthe 2007-09.
Trend 1970-2009
Van de tussen 1928 1973 uit Drenthe zekere niet dan tien Ijsvogel zijn en geen en meer
vooral het noorden de broed(tijd)meldingenbekend, uit van provincie. Waarschijnlijk nestelden
ze er De eerste zekere komen uit 1974 (Drentsche Aa) onregelmatig. broedgevallen en bij
inventarisatie in de eerste provinciale 1975 werd meteen het hoge aantal van 16-20 territoria
vastgesteld (van Dijk 6c van Os 1982). Het aantal opgespoorde nestvondsten en territoria uit
is in die 1974-2009 Figuur 2 aangegeven en bereiken naar Drentse begrippen hoge waarden in
2004-09. territoria 1974-78,1994,2002en Door het gemelde aantal Drentse afte zettentegen
de wel veel overeenkomst in landelijke populatieschattingen blijkt er het verloop. Ondanks
vormen de Drentse toch het onvolledigheden waarnemingen een redelijke afspiegeling van
landelijke populatieverloop.
Drentse vallen dan het aantal omdat meestal totaalschattingen hogeruit meldingen per jaar, ze
cumulatieve informatie uit meerdere die kunnen gebaseerd zijn op jaren, bogen op een vrijwel
volledige Drentse dekking (van Dijk 6c van Os 1982, van den Brink et al. 2006, van Dijk
dit artikel). van 8-20 territoria in 1975-78 is 1987, van Dijk 2003 en Na de piek de Drentse
stand gedurendebijna twee decennia bijzonder laag. Dat kan reëel zijn zoals bleek tijdens de
1979-83 1998-2000 atlasprojecten in (0-4 territoria) en (1-5) en na winters met strenge vorst
(1979,1982,1985-87en 1996-97: steeds maar vaak de Voor de 0-2), zijn gegevens onvolledig.
periode 2001-06 wordt een schatting van 5-30 territoria aangehouden.
54 Drentse Vogels 23 (2009) Biotoop en nestplaats
In de in allerlei wateren zowel stromende als broedtijd zijn Ijsvogels waargenomen, (langzaam)
stilstaande. basis in ruim helft Op van 161 waarnemingen 2006-09 blijkt de van de Ijsvogels
in brede te zijn waargenomen lijnvormige wateren zoals beken en kanalen (Tabel 1). Niet of
nauwelijks bevaren kanalen (Oranjekanaal,Linthorsthomankanaal)worden frequentergenoemd dan bevaren kanalen (Noord-Willemskanaal,Drentse Hoofdvaart, Hoogeveense vaart). Kanalen
met de inhet nadeel door troebelheid het frequente scheepvaartzijn voor Ijsvogel grote van water,
sterkere golfslag,door volledig beschoeide oevers (geen nestplaatsen) met minder overhangende
bomen oftakken. Van de stilstaande waterenworden zandwingatenhet meest genoemd,waarbij
verschil tussen in er nauwelijks blijkt gebruikzijnde (vaak met geschikte nestwandjes, maar geen oevers) (met takken). boomgroei aan en voormalige zandwinplassen meer overhangende Vijvers,
vaak in of elders in boomrijke parken,bij recreatiehuisjes bebouwing worden meer genoemd dan
of veenpiassen,vennen petgaten.
Deze laatste drie hebben vaak bruin Meeroevers vrij ondoorzichtig water. zijn er weinig in
Drenthe, maar worden toch relatiefveel bewoond (vooral Friescheveen). Deze biotoopverdeling
geeft een indicatie van debiotoopkeuze,want dezelfde Ijsvogels kunnen in verschillende biotopen
in foerageren en de nestplaats kan weer ander biotoop liggen. De Ijsvogels van Rheebruggen
(53 meest bijvoorbeeld waarnemingen) foerageerdenhet boven de Oude Vaart (beek 67%, waar
ook in brede smalle sloten ook in de in Uffelte genesteld werd), en (20%), maar soms vijver
(9%).In de Drentse Hoofdvaart werd 2 keer (4%) voedselzoeken in ochtend, vastgesteld vroege
buiten de boten. Tussen de het kruisten de vaartijd van dorpsvijver en nest pendelendeIjsvogels
Hoofdvaart wel (3 waarnemingen), zonder er te foerageren.
Opgavenvan 38 nestholten hadden merendeels betrekking op steile wanden in zandgrond (21) (5). (half) en veengrond Wortelkluiten van ongevallen boven en struiken werden 8 keer vermeld
boomwortels keer. Eén in en tussen 3 nest zat een kunstmatige Oeverzwaluwwand. Alle nesten
bevonden zich boven het water. Van 12 nestenzatenin wandjes ter hoogte van 25 tot 150 cm en
één 5 Twee vlak Oeverzwaluwkolonie. op m. nesten zaten naast een
Figuur 2. Aantal nesten en territoria van de Ijsvogel in Drenthe en de landelijke populatie (van
Dijk et al. 2010) in 1974-2009. Number of nests and territories of Common Kingfisher in Drenthe
and breedingpopulationin the Netherlandsin 1974-2009.
Drentse Vogels 23 (2009) 55 Tabel 1. 161 territoria in 2006-09 Verdeling van en broedtijdwaarnemingen over zeven
biotooptypen. Frequency of observations per habitat in breeding season.
Biotoop N territoria %
Habitat N territories %
Beek Brook 43 27%
Kanaal Canal 42 26%
Zandwinplas Sandpit 28 17%
Vijver Pond 15 9%
Sloot Ditch 12 8%
Veenpias Fen 11 7%
Meer Lake 10 6%
Discussie
Met de het van bestaat de kans gevolgde werkwijze bij bepalen populatieaantallen op
door door afstanden die voedselzoekende kunnen dubbeltellingen vervolglegsels, grote Ijsvogels
afleggen en door overlap tussen jaren. Aan de andere kant wijzen herhaalde waarnemingenuit
er dat er meer ‘blauwe flitsen’ Drenthe dan het potentiële gebieden op in zitten op eerste gezicht
in in maximum minimum lijkt. Naar mijn idee zal de stand 2007-08 eerder de buurt van het dan
hebben gelegen.
Het is lastig een volledig beeld te krijgen van de Drentse IJsvogel-broedpopulatie, omdat
enkele veel zoals de maar grote gebieden met IJsvogelhabitat regulier geïnventariseerd worden,
Vries-Eelde ZW-Drenthe. En daar ook de aantallen Drentsche Aa, regio en zijn meteen meeste
gemeld. Er vindt bijvoorbeeld weinig gericht telwerk plaats in potentiële IJsvogelhabitats met
in helft de zandplassen, kanalen, beken etc. de zuidoostelijke van de provincie, vanouds beste
regio. Met kunst- en vliegwerk is de verspreiding en aantalsverloop enigszins gereconstrueerd,
maar beter is het om jaarlijks enkele zandwinplassen, kanalen en beken verspreid over de
als inventariseren. Eerste provincie steekproefgebiedenop Ijsvogels te prioriteit daarbij zou op
gebieden grofweg ten oosten en zuiden van de lijn Assen-Hoogeveen-Meppel moetenliggen.
mooie Dat lijkt me een taak voor vogelwerkgroepen en de SOVON-districtscoördinator.
via Meldingen www.waameming.nl kunnen een belangrijke bijdrage leveren, zeker wanneer
direct wordt ook broedindicatie worden er in april-mei op ingesprongen en wanneer gedrag en
En houdt dat kunnen gemeld. er rekening mee Ijsvogels op onwaarschijnlijke plekken nestelen,
zoals in dorpsvijvers, in recreatieparken en nabij zwemplekken.Net als de Oeverzwaluw weet de
Ijsvogel direct gebruik te maken van tijdelijk geschikte broedplaatsen.
De de winter de de is vaak één één. Zelfs strengheid van en populatiegrootte van Ijsvogel op
de Drentse valt in afte lezen dat steevastna aan onvolledige gegevens grote lijnen dieptepunten
of koude zoals strenge winters vallen, 1978/79,1981/82,1984/85,1985/86,1986/87,1991/92,
1995/96 1996/97. Na enkele zachte winters meestal en volgen er weer jaren met meer en meer
ook zonder dat het meldingen (Figuur l).Toch zijn er verschillen, streng winterweer in spel is,
in zoals in 2002 toen plotseling 20 waarnemingen zijn gemeld en 2001 en 2003 maar enkele.
Naast winterweer enonderzoeksintensiteit,speelt ook geschikt en voldoende viswater, voedsel,
nestgelegenheiden dergelijke een rol.
In vergelijking met de jaren zestig t/m tachtig van de vorige eeuw is de waterverontreinigingin
Drenthe teruggedrongen,is de waterkwaliteit verbeterd en zijn vooral ingaande de jarennegentig
diverse barrières vissen zoals de op plekken voor weggehaald, aanleg van vispassages (Brouwer
et al. 2008, Provincie Drenthe 1992). In het algemeen hebben deze factoren gunstig uitgepakt
de visstand daarmee ook de Met de nieuwe voor en voor Ijsvogel. aanleg van zandwinplassen
56 Drentse Vogels 23 (2009) nieuwe bestaande is tevens broedhabitat en (potentiële) nestwandjes op plekken er bijgekomen.
beheer Aangepast natuurvriendelijk van sommige wateren, waarbij afslag vanoevers, boomgroei
deels in het bomen of bomen wortelkluit worden aan oevers, water gevallen omgevallen met
heeft de een extra duw in de getolereerd, Ijsvogel waarschijnlijk rug gegeven.
sterk factor Nestgelegenheid is vermoedelijk geen beperkende geweest voor populatiegroeiin
Drenthe. Op verscheidene plekken, met in de recente jaren voor het eerst nestelde Ijsvogels,
is het biotoop ogenschijnlijk weinig anders en waren er altijd al geschikte nestplaatsen
aanwezig.
Voldoende voedsel serie zachte winters geschikt viswater, en nestplaatsen en een lijken samen
de factoren die hebben dat de stand van de te zijn er voor te gezorgd Ijsvogel totongekende
hoogte heeft kunnen groeien. Dat moet dan wel geregistreerd worden door oplettende en
niet volhoudende tellers. Als de voortekenen bedriegen en beleidsvoornemens worden
al 2008), de ‘blauwe flits’ uitgevoerd (Brouwer et lijken er voor nog gouden tijden aan te
al zal het met vallen door wintereffecten. breken, altijd gepaard blijven gaan enopstaan
Summary: Estimated breeding population of 50-100 Common Kingfisher Alcedo atthis in
Drenthe in 2007-08. Collected information of Kingfisher nests, territories and observations in
potential breeding habitats in April-June revealed an all time high population of 50-100 territories
in 2007-08 in the province ofDrenthc (Fig. 1,Appendix 1). A series ofmild winters since 1998 and
also due the ofthe of the most likely to improvement quality water, gradually pushed up population.
in is in The population 2001-06 estimated 5-30, and in 2009 (after a cold spell the winter) 40-50
territories. After 1970 the Kingfisher population peaked in 1975-78 (8-20 territories), 1994,2002
2004-2009 in 0-10 territories winter •and and between werepresent, partly due to the effects of severe
weather and incomplete data. The trend in the number ofKingfisher territories in 1970-2009 in
Drenthe,largely coinsist with the national trend ofpopulationestimations (Fig.2). Most Kingfishers
observed (n=161) in Drenthe were along brooks and canals (53%) and smaller numbers in sand pits,
ponds,fens and along ditches,with most nests (n=12)found in vertical sandy banks 25-150 cm above
the water.
Literatuur Dijkstra B & Boontra S. (red). 2008. De
Van denBrink H., van Dijk A., van Os B. & broedvogels van deDrentsche Aa 2004-2007.
Venema P. 1996. Broedvogels van Drenthe, Van Rapportin eigen beheer. Assen.
Gorcum, Assen. Gelderloos P. & van Berkel H. 2009.
Brouwer T, Crombaghs B., Dijkstra A.. Scheper Broedvogelinventarisatie Bargerveen 2008.Rapport
A.J. & Schollema PP. 2008.VissenatlasGroningen Staatsbosbeheer, Zandpol.
Drenthe.Profiel. Bedum. Kleine J. 2009. Fauna-inventarisatie Nationaal
S. The birds Cramp (ed.) 1985. of the Western Park Dwingelderveld en omgeving 2008. Rapport,
Palearctic, Vol IV. Oxford university press, Oxford. Dwingeloo.
Van Dijk A.J. 1989. Drentse broedvogelaantallen. Provincie Drenthe 1992.Natuur in Drenthe.
Drentse Vogels 2/3: 163-188. Provincie Drenthe. Assen.
Van Dijk A.J. 2003. Aantalschattingen van SOVON Vogelonderzoek Nederland 2002. Atlas
broedvogels in Drenthein 1998-2000.Drentse van deNederlandse Broedvogels 1998-2000.
Vogels 17: 1-14. Nederlandse Fauna 5. Nationaal Natuurhistorisch
Van Dijk A.J., BoeleA., van Bruggen J., Hustings Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European
F, Koffijberg K.. Vergeer J.W. & Plate C.L. 2010. Invertebrate Survey-Nederland, Leiden.
Broedvogels in Nederland in 2008. SOVON-
monitoringrapport 2010/01.SOVON Vogelonderzoek
Nederland, Beek-Ubbergen. Adres:
Van Dijk A.J. & van Os B.L.J. 1982.Vogels van Anserweg 8, 7975PB Uffelte,
Drenthe.Van Gorcum, Assen. [email protected]
Drentse Vogels 23 (2009) 57 territories uitsluitend Bijlage 1. Meldingen van nestplaatsen en (aantal) en van waarnemingen
van Ijsvogels in april-Juni (w) in Drenthe in 2006-09, met aanduiding van biotoop. Appendix 1.
Kingfisher nests and territories (number) or only observations in April-June (w) in Drenthe in 2006-
09 withhabitat information (kanaal-canal, beek-brook, (voormalige) zandwinptas- (former) sandpit,
shot-ditch, veenplas-fen, vijver-pond.
Plaats An Biotoop Habitat 2006 2007 2008 2009
Peizermade Gouw, kanaal, sloot W
Weringsbroeken, Peizermade kanaal, sloot 1 i
Zuidermaden, Matsloot kanaal, sloot 1
Eelderwolderpolder voormalige zandwinplas, beek, kanaal 1 2 i
Peizer- & Eeldermaden beek, kanaal, sloot 4 4 1
Elsburger Onland, Paterswolde veenpias 1 1 1
Paterswolde sloot 1 2 t Kluivingsbos, veenpias, w
Friescheveen meer, veenpias, sloot 1 2 4 1
Maailanden, Roden sloot, vijver 1
Rodervaart, Roden voormaligezandplas, kanaal 1
Peizerdiep-noord, Roden beek w
Mensinge, Ueverensche diep, Roden beek w 1 w
De Duinen, Eelde vijver, sloot 1
De Horst, Eelde voormalige zandwinplas, beek 1 1 1
De Eelde sloot 1 1 Braak, vijver, w
Eelde-Paterswolde elders beek 1 en omgeving vijver, sloot, 1
Lappenvoort, Oude Aa, Eelde sloot, beek 1 1 1
Glimmermade, Noord-Willemskanaal, Eelde kanaal 1
Noord-Willemskanaal, Drentsche Aa, De Punt voormaligezandwinplas, beek 1
Yderveen, De Punt voormalige zandwinplas, veenpias 1
Noord-Willemskanaal, De Punt kanaal 1
Zuidlaardermeer, Midlaren meer, sloot 1 w
ZandplasSteenbergen zandwinplas w
beek 1 Oostervoortsediep, Langelo w
Schillenveen e.o, Langelo veenpias 1
beek Peestermade, Peest-Norg w
Hondstongen, Vries beek 1
Grote Matsloot, Donderen beek 1
Drentsche Aa, Oude Molen-De Punt beek, zandwinplas 2 2 2 1
Oosterwatersewg, Noord-Willemskan., Vries kanaal 1
Drentsche Aa, Schipborg beek 1 2 1
Hunzedal, Zuidlaren beek 1 w
Kolonievaart, Veenhuizen kanaal (of zandwinplas?) w w w w
Meestersven, Zeijen veenpias 1
I Heideheim, Noord-Willemskanaal, Vries kanaal 1
Duunsche Landen, Annen beek 1
Kolonievaart, Huis ter Heide kanaal w
Zeijerveen, Assen vijver kanaal w
De Assen sloot Larix, vijver, w w
Asserbos noord, Assen vijver 1 1 1 1
Baggelhulzen, Witten, Assen voormaligezandwinplas w 1
Asserbos Assen sloot zuid, Boskamp, beek, w
Asserbos, Sterrebos, Assen vijver, sloot 1
58 Drentse Vogels 23 (2009) Plaats Area Biotoop Habitat 2006 2007 2008 2009
Drentsche Aa, Ekehaar-Loon beek 1 1
Orentsche Aa, Rolde-Anderen beek 1
Gasselternijeveensemond voormalige zandwinplas w
Anreep, Assen beek, voormalige zandwinplas w
Boswachterij Borger zandwinplas w
Wapserveense Aa, Nijensleek zandwinplas, beek 1 1 1
Rheebruggen, Uffelte beek, vijver, kanaal 1 1 1
Oude Vaart, Wittelte-Uffelte beek 1
Oude Vaart, Paradijs, Meppel kanaal w
Lange Weiden, Ruinen beek 1
Sultansmeer, Ruinerwold veenpias, beek 1 1 1
De Koekoek, Weenwille beek, veenpias 1
Smilde Diependal, vloeiveld/vijver, veenpias, sloot w
Oranjekanaal,Hijken kanaal 1
Recreatiepark Hunzedal, Borger voormaligezandwinplas, kanaal w
Blauwe Meer, Hoogersmilde zandwinplas 1 w
Mussels, Bellen zandwinplas, beek 1 1 1 1
Timmerholt, Westerbork beek, vijver w
kanaal VAM-/Linthorsthomankanaal, Wijster w
kanaal Vossenberg, Wijster w
Oranjekanaal,Haantje, Emmen kanaal w 1
Emmen Emmerschans, voormaligezandwinplas w w
VAM Oude sloot Diep, Drijber beek, w
VAM, Wijster kanaal, vijver w 1
Linthorsthomankanaal, Tiendeveen kanaal w
Klencke, Oosterhesselen vijver, kanaal 1
Broeklanden, Oosterhesselen beek, sloot 1
Westenesch, Oranjekanaal, Emmen kanaal w 1
Emmen sloot Bargermeer, kanaal, w
Huis te Echten Echten, sloot, vijver, beek w
Oude Diep, Hoogeveen-Fluitenberg beek, vijver w w
sloot Venesluis, Hoogeveen vijver, w
De Wieken, Hoogeveen kanaal, sloot w
Buitenvaart, Hoogeveen vijver, sloot w
Emmen Rietlanden, Zuidbarge, zandwinplas w w
Oosterdiep, Bargercompascuuum kanaal w w w w
Wilhelminapark, Reest, Meppel beek, vijver 1 1
Oosterboer, Meppel kanaal, vijver w
Dikninge, De Wijk beek, vijver w
Nijstad, Hoogeveen zandwinplas 1
Veeningerplas,Veenlagen voormaligezandwinplas w w
Schoonhoven, Hollandscheveld vijver (kunstm. oeverzwaluwwand) 1 1
Kanaal Zwinderen-Coevorden kanaal w
Drostendiep, Dalen beek w
Vesting, Coevorden-cenlrum kanaal, vijver w
Kanaal A, Schoonebeek kanaal w
Coevorden Klinkenvier, zandwinplas w 1
totaal nesten en territoria total nests and territories 16 34 35 22 totaal broedtijd-meldingen total observations April-June 6 11 24 20 totaal total 22 45 59 42
Drentse Vogels 23 (2009) 59